Skip to main content

Full text of "Speculi maioris Vincentii Burgundi praesulis Belvacensis, ordinis Praedicatorum, theologi ac doctoris eximii tomi quatuor"

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 



Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 

at http://books.qooqle. com/ 



IBIB. DOM 
LAVAL. S 



3T 



Digitized by 



Google 



i' 



i DiqitizedbvG003le 

1 



\ 

\ 



Digitized by 



Google 



SPECVLI MAIORIS 

VINCENTII BVRGVNDI 

PRAESVLIS BELVACENSIS, 

ORDINIS P RAEDIC ATORVM, 

THEOLOGI AC DOCTORIS EXIMII, 

TomusQuartus. 

QVI SPECVLVM HISTORIALE INSCRIBITVR. 
In<juovniuer(atoausorbis,omniumq; populorum aborbccondito, vfque 
ad Auctoris tcmpus,cum fcqucntium annorum appendico , 

Hiftoria continctur. 

O P V S SANE P R AE C L A R V M> 

omnigcna cruditione refertiffimum , & diu dcfideratumv , 
V"{unc e tenebru, in quibus iampridem iacuit,omni adhibita felertia emendatumjn lucem prodit. 
Cum IndiccLibrorum, Capitulorum, Rcrum,acMatcriarum locupletifsimo . 

A D S- D N- GREGORIVM XII.IL 

PONTIFICEM MAXIMVM. 




VENETIIS, M D X C I. 
Apud Dominicum Nicolinum . 

Digitized by Google 



i 



Digitized by 



Google 



Digitized by 



Google 



\ 



INDEX< MATERIARVM. 

Et HISTORIARVM, 

•' . . . v- . 

QgAE I N S t NGVLI S L IBROR VM CAPITVLIS, 

ia quarto Tomo SpecuU JMtuoru, Hiftorialu nuncupati t continentur 

t " ' . , . •! ■ ■ 

ALPHABETICG ORDINE DIGESTVS. 

3 n \f*° t rtmtls numtrus Z,ii>rum 9 fecundus Capitulum indicat . 




P R AEFAT I O. . ; 

lEcundumAuguftinumli.i^. 
de ciuitate Dei . Ordo eft 
'parium , difpariumquc fua 
cujquc Ibca tribuensdjfpofi 
tio . Ex quibusyerbiscoll]- 
gitur,w uod illa quae bcne ox 
■dinata&ht , & diipofita , faciuus in locis 
fuis inueniuntur . Et prop:er hoc, yt qu ae- 
"jrenti fadlius occurrat , qui in Speculo Mi« 
ftoriali continentur,dc ordinamus > vt : pcr 
literas alphabeti , lecunrlum numerum Vr- 
jjrorum, & Capitulorum diligens LccTor 
rcquirat. Etli quidintotolibro fuerit,^ 
adliteram, a, fiue deAdam, fiuedealjo 
pertineat jlfccundijm ordincm iftius Tabulae 
adlitcram incipientem pcr a, rccurrat . £t 
ita dc alijs literis, quae in alphabeto per ot- 
dinem continentur . Et fi quando non fta- 
timoccurrat in Capitulorum initijsquod 
quaeritur , non ob hoc defiftat Lector a 
quaerendo , quia plerunque fub vhico Ca- 
pitufi titulo^ diuerfaemateria»,& hiftoriae 
muicem nonconnexje pcrftringunrur.G^- 
,teriim materraehuiusSpccuIi magis parti-. 
culanzanturinfingulorum librorum tabu- 
lisproprijs. Vnde non credatLe&or de- 
cfse huic Specuto , quodtabulae ipfas noa 
praemonftrant , prjter materie HiftorUrum 
atempore Vincentij Beluaccnfis vfque io 
praefens , maioris cognitionis gratia adiun- 
clc. 'Qu? quidem , quia vkimo libro tan- 
tum inueniri habeantur » & principijs capii 
talibus diftindt? facilius inueuiri vajcant 
Xe&oresjfi quid menti fubcat ad inquiren- 
dum illiic remittamus ad textum . Sic cnim 
jes fieri coegi t, gratia commodi tatis . 

De litcra A. 

Bdm primi hominit creatio, lib.primo 
cap.fo^ . 

*Adam dignitas,& Eu* cireatio, lib. i. 
«p.41 

Adam penituit,lib.i cap.qS 
tAbtl occiditur,Ub.prn>to cap.^6 



cap.i}6 
cap.73 
cap.8o 

cap.79 
cap.90 

cap.it 



\cap.69 
cap.t 5 1 

cap.99 
cap.Ji 

cap-S9 




. oitydos infitk dcfcribitur, lib.primo cap. So 

.jibrabdmnafciturtHb.primo cap.101 
*4bd?n,& fminemartyresjib.vndecimo, cap.qua- 

dragefimonono 
.v>ibfimarv.simperat,Ub.i$ 
yichaia regiodsfcribiturjib.primo 
{ %AcTihs poeta claretjib. 6 
^fAdriani Imperium, Ub.decimo 
yidManimors, lib.f ndecimo 
.^tdrianus r & T^ataiia.mart. lib. 1 1 
Adoli]Tkarfe~nfiagefta t tibrodecimofept'mo , capi 

tdo%7 

Jjplmca regio defctibitur, lib.primo 
*4ffra,& lyarfia martyres, lib. 1 % 
; lAfirafes monacbus,lib„ 1 } , 
\jtgatbo mirtyrjibjnridecimo . . 
ySgappa,&eiusforores,lib.df*oiecimo 
*Agappius,&£eimdius martyres , libro vndecimo 

^gapitusmartyrjib.vndecmo ., cap.iio 
*AgapitiTap<tgefla,lib.2i cap.Ct 
fAgilijtbbatisgeslhlib.i}- s eap. 1 01 

+Agnetis vita,lib.\7 cap.if 
\Aygolandus impugnat Chrislianos, librovigefim°- 
tertio c . ; , cap.9 
yAlbapia regio defcribiiur,libro primo, capitu.fexa- 

■ gefimonono 

Ulexander Macedo concipitur,!ibro quarto, capitur 
'■ loquarto . . 

*A\exandri induflria , Ub.a? ■ ; cap.\t 

^AUxanderregnatJib.^ <ap<i% 
sAlexandcrvcnenaturjib.a, cap.64. 
■%Alcibiades Socraucus claret , tibro tntip , capitulo 
quadragcfimoprimo 1 . 

*Albanus martyrjib.duodccimo , capitub ccnteftmo 

. decimooclauo 
Jtlexander Euentius , & Theodolus , libro decimo, 
- cap. 74 

Alexandri Hierofolymitam' doShina , Ubro decimo- 
, feptimo cap.30 
Ulexandri ManncAfilij Impcrium , libro vndecintQ 

■ cap. ai , ' 
AlexandrUperfecutioJibro vndedmo, capitulo tri- 

gefimooHauo^ 
tAlbini Andeg*ucnfisgefl4,lib.2$ cap.41 
fAlchorani Saracenorum confcriptiojibro vigefimo-r. 

tertio cap.%1 
\Alcbuinus Doftor claretjib.2} tap.17% 
\AlcXfspcregrinatio,lib.tZ • ■ Ca P-*H 
x lniexSpcc,uifi.T*llll. ■•' Jllr 



Digitized by 



Google 



Index Librorum , 

lildeburgenfisEeckfMmh-acitbmJib.if c*p,66 Apofiolorum diuifiojib.9 cap.6i 

MmaricihareticiVotitanigeItaJi.29 cap.y Appoltinatisi*artyr,tib.\o ca p. 7 

MexijConStaminopotitanigefiaJi.%9 Cap.i} Appollinaris hareticusjib. 14 cap.+Z 

^tlpaydisvirginisgeslaJi.19. . cap.2 5 Appouonius preibyterjtib.1^ cap.67 

Mnbroftus MedioUnenfts,ti.lA, ■-■ cap.9$ MjuiUinlcrpresM.lQ ' c«/?.s>o 

Mnomius prcsbyterji.fi cap.6% MptitanU fcifura, tib.37 cap.14. 

MnosMgyptusmonacbusJi.14 cap.it MabiaregiodefcribiturJibA cap.6} 

Mnbrosij commendatio,ti.t6 cap.97 Mborum dmerfm,tib. » cap.xi 

Umbrosij fioresjib.17 M P,}} Mchaiaregiodefcribitur,tib,l cap.j} 

Umbrosijqu<sdammiracuU,ti.i%. ' cap^Q MchiUgns pocta cUretJtib.x cap.lo$ 

Mnbrostjtranfitus,ti.tS cap.tf Mchimedes pHlofopbus cUrctJJUf cap.+f 

»Amici,&ametijgeHaJi.i} cap.\6x MchitaTarcntinusJi.} eap.2o 

^momisexemplumcontradignitatcsjtibtodecimo^ Mgiuorumregrutmoriturji.2 ctp.\09 

fipthno cap.69 Mhcinicusfuperdorfumpifcistrmfretat, tibroi. 
UmphilochijpcrfuafiocontraMrUnpf f tibroi6> cap.109 

"tp.9<\ Miflobolusrcgnati»Iua\ta,li.} cap.oi 

*AnaxagorasphilofophusclaretM.3 cap,}} Misjoteles cUretJi.} cap.ix 

^naximanderphilofophusclarctji.) cap.119 ArmeniaregiodefcribiturJi.x cap.169 

*AnaximenesOratorclaretJi.A; MiHarcbus Macedoji.9 cap.91 

*AngelorumproprietatesJi.x cap.9 Mfamius fitius Ochi regnatji-i c *P- l 7 

^nim*rationalisp,vpr'tttater,U.i cap.f} Mgeus martyr,& fratrtf eius , libro decimotertio, 
Mntiochus epiphanes prophanaf templum ', tibro f, tap.tt 

cap.6i Miana b<ercfis,&tsfrrij condemnatiojibro dccimo- 

UntigonusMacedoregnat,ti.s c ap.}o tertio cap.61 

MitiftcnesSocraticuscUrctJi.} c a p.6o Mrknus martyr,ti.i2 cap.^i 

*Anuti*fus inuenitur,ti.i (a p.\6 Mtrtaxerfes Memionregnatji $ cap.64 

MmuncUtio Domiuica,ti.6 cap.76 Mchefedes philofophus cUret,ti.f cap.xa. 

a AnaHafta,&Grifogonus,ti.ix C ap.y Mticuti fidei diliiaguunturji.i **P-*9 

^tnaflafuagoneji.ii cap.66 Mdemishominis curatio,ti.2j cap.9 

*Anatboua& Mtdacamartyresji,ii cap.fi MmenorumdesJruciio,li.}Q *«p.97 

^Anadothmsmartyr, ti.it. cap.94. Atnulpbus hnperat, /i.34 cap.ft 

^Andreas *Apoilolur.ti.9 cap.67 Matorpoetaclaretji.il cap.fi 

^fntoniamartyr,ti.i} cap.41 Mchadius imperatji.xi capA 

^Amoriij pij lmperium,ti,io cap.ax Mmlphimartyris gefiaji.it cap.xf 

Eiufdemmorsji.to cap.oa, Mnulphi hletcnfts gefiaji.x} cap.ys 

^(ntoniusmartyrjib.ij «tp.11 ^>fenij abbathgcflajib.17 cap.64. 

^Arttonij Veri,& jluretij Imperiumji. 1 p cap.tf Mthmus regnat in Britannia, 0,2 o cap. 5 6 

Eorundemmorsjib.io cap.\} ^fcenfip Dominiji.% cap.6$ 

»Antoniusmonachus,tib.\} fa p.gt *Afyamaiordefcribitur,li.i cap.6} 

Eiufdemmbrs,&di{U,tib.\4 cap.t^ *Afyaminor defcribiturjti.i cap.69 

•Anaftaftus primus impcratjib. 10 cap,i ~*ffcuccb ab idolis conucrtHurJijL cap.uS 

Miailafiusfccundusimpcratjib.x} cap.\}9 ^ffyrUregio defcribiturji.x cap.6f 

kAndoenuscumfratribusfuiscUretJib.xf cap.19 -Affyriorum rcgnum oriturji.t • cap.oS 

^AndoenigefiaJA.i} cap.91 *Afcla,& focij ehts,ti.i x cap.so 

Ungadrifincvirginisgeflajib.il cap.99 *Afdepiades*stntiochcnusJi.\i **P>S* 

Mgticorum conuerjtoJib.22 cap.io *Afiiriusfenator,&martyr,tiM cap.50 

Mnaniauretiau.gesJaJib.19 cap.i% »AfelU matrona commenda,li.i6 cap.%6 

Mitiphone primo transferuntur ad tittinos, tibro 1 7 Mtributa diuina disiinguuntur, ti. 1 cap.4 

cap.} Mhenicnftumregnumoriturji.x cap.6} 

Umhidijmartynsgefta,tib.\9 C ap.$ Mtatiabbatisgeflajib,2} cap.io 

tAngtiafoluit denarium beatt Vctrijib.t^ cap.}6 Mtila rcx Hunnorum incipit tyrannidem , tibro 1 9 

»Angticifubijciuntdanos,tib. 24 cap.+Q cap.13 

Anglorimquorundamuirtutesjib.if cap.31 MtilaGaUiasdcuaftatJib.io cap.}9 

Anfelmicantuaricnfisgeflajib.if cap.67 MtiUmor'tturturpiter,tib.il cap.41 

AnfelmusLaudun.cUretJib.26 cap.vj Mgusius Crtfar imperatjib.6 cap.43 

AntiochiacapituraChriflianisJib.if cap.99 Miium diuerfttates diHinguuntur,tib.t cap.z6 

Kmomjfratrisminorisgefla,tib.$o cap.jt Mtretianilmperiumjib.it cap.io} 

Apis coliturJib.i ; cap.\}\ EiufdemmorsJib.it icap.20 

Apollimtyrigeflainfinequarti tibr[. * Mtrctij Commodi lmperiumjib.10 cap.ia. 

ApuleiuspUtqrkusclarctJib.^ cap.6 Eiufdemmorsjib.io cap.125 

^putiaregiodefcribiturjib.i ca p. 7 a, Mdomari cpifcopi gcflajib.*} cap.ioS 

tsfUgUr 



Digitized by 



Etcapkulorum. 



ksfugiifiinus baptixaturjib. 1 7 cap.46 
tAugujiinitrattfituSylib. 20 cap~2$ 
^iuguflinioffatransferunturjib' 2$ cap.iaS 
iduitiabbatisgeflajib.u cap.qt 
*Aure&virginisgeslaJib>i$ cap.69 
msiurehanenfts confitium primum in Fracia cetebra- 
turjib.2\ ^ cap.2$ 

lAuflregtfiti Bituticenfis gefla , tibro vigefimoterth, 
• capitula2$ 

Delitera B. 

•jreftfc jibilonia regia defcribilur , libro fecttndo, 
capiiuh6$ 
BahyU,us,&pHtrifuiJihM 
Bacirma regio defcribiturjibro fecundo 
Baithafar occiditur,tibroquarto 
Balduinus vfurpatJlandriamjtb. 1 1 
Batildisregin<t geslatUb.^ 
Bartljeiomeus ^tpoiiolus , tibro deeimo,capituh oc- 

tuagefimotertio 
Bartholomxi corpus transfertur, libro vigefimoquin- 
■ to fap-9 
Barnabttsfpoflotiinuenthjib-n cap.103 
BafiUut DocTpr,lib.\f cap.yS 
BafiUAConuerfioJib.il cap.4. 
Eiufdetnpjjfw>lib.\.i cap.76 
Bauorif reclufigcfiajib. 1 4... cap. 6 

Bragmannorummoresjib.6 cap.6f 



cap.%2 
cap.6% 
cap.12 
cap.i 7 
cap.6 



Britontanregnum,& origojib.17 C *PS 

Boetia regio defcribiturjib.i cap.jt 

BoetiusThihfiphus cUretJib. 12 cap.i<e 

Bonefacius,& ^Aglaes martyresjibjj cap.$x 

Boncfacij efifcopivinutesjtb.2% cap,6$ 

Bonefacij Maguntini paffwjib.24. cap. 1 57 

BoheuitUis cenobium fundaturjib. 17 cap.a. j 

Bononknfis comitis fedithjib.3 1 cap . j 

Bouetinaratr^primumdomanlurjib.3 cap.$$ 

Bulgororum origojib.24. cap. 12$ 

Burgundionum origojib.io cap.i i 

Deiitera C. 

v4nisnutritpuerum,tib.4 f cap.t 

Calixtus Vapa, Ub. 1 1 cap.24. 
Catixti Tapa carpus transfertur ,tib.zj. 

ca M7 : , , 
Calcedonenjisfynodus celebraturjtb. 1 1 

Claudia mater Eugeniajib. 1 a 

Claudij imptriumjib.9 

Eiusmors,tib.9 

Claudij atierius imperiumjib.ii 
Claudianipoet<*floresJib.& 
CUreuaUis fundaturjib. 27 
Claremonten.ConcHium celtbratur,tib.\6 
Ctitnflrum anm* defcribiturMb- 28 
Camifie Beau Virginis miraculum, tib.if 
Canon,& fitijfuijib.i 1 




Btda venerabtlis presbyter clarei t lHna vigefimofSf Cappadocia regio defcribitur, tib.z 



Bcia moritwrjifr.ta. •■ 
Bcneditla martyrjib. 1 $ 
Beniami» fenex,tib. 1 5 
Btnignus martyrjib. 1 2 



tap.i}} 
cap.\$o 
cap.i$6 
cap.6% 
cap.nl 



Btnediiii "Pap* defuntii pama , tibta vigefimofexto, 
capitulo 2 1 

Benedicli ssfbbatis geflajib. 24 cap. $ 4 

BeneditTi ^tbbatisrtpttiam vixtutes, tibro vigcfimo- 
tertio cap.6S 
BmeditV y &fchoU&ic*tnmslutio , tibro vigep.mo~ 
quarto cap.22 
BeneditTtcoTpusreportarcuolmtiumpunitioJib.^af 
cap.iss 



Beneditli iunioris gefla, libro^vigefimofecundo, capi- Cajiij epifcopi geflajib. 2 2 
. tuhiji 

Beniamitt Jibbatit virtutesjih,X* tap. 5 6 

Berengarijpctnitcntia, lib.x6 ca.p,$o 

BernardusmonacbaturJib.2j- f.ap.0.}' 
BernardifioresJib.i 9 .j)trtotum < 

Bercharij Hgmenfts gejlajib. 24 eap.i 1 j 

BirtMh^bbatis gejiajib.ii. cap.nm 
Beiliartm diuerfttas exprtmitur,libra fecunda, ca- 
: pituh 28 

BkJiltefontmeti4atib,lib.i? ' cap.l6 

Brendanus in Scotia clarctltib.2* cap.St 

ByasTriencus, claretjih.i cap.na 

Bv^ma regio defcribitur,lib.2 cap.76 

Britattma infula defcribituvjkbiX capM 

Brigidtvirginisgefla, tib.12 cap.29 

^racc^epifcopigeflajibj^ i — • • - caf^l 



cap.tf 
cap:/± 
cap.x 
cap.ioz 
cap.96 
cap.i ot 
cap.ia. 
cap.91 
cap.ii 
cap.46 
cap.iif 
cap.69 
cap.116 

cap.99 
cap.116 
cap.it 
cap.17 
cap.20 
cap.ia. 
cap.i 
cap.Si 

cap.9 
cap.2 S 
cap.4,2 
cap.% 
cap.14. 
cap.66 

Cajftodorus boftor claretjib.n • cap^9 
Caffmitm monafierium dejiruitur ,tibro- vigefimoter- 
tio cap.19 
CaHri BQdvlpbi pulchruminkwttlurn>tibrotrigcfi- 
mo cap.41 
Cato floicus claretjih.6 . cap.xoy 

Catbahgus Tontificum legatiumjibro decimo,capi- 
tulotettio, 

Cathahgus Tontificum ty>manorumjibronono,capi 
tuh 91 v ' 

Cathene TetriBsmam transferunturjibro vigefimo- 



Captiukas Hierufalem inBabylone, lib. 3 
Captiititas decem tribuumjib.} 
Captiuitas Hierufalem in Babyhne, lib.$ 
Cappathasinfula defcribiturjib.x 
Caracalleimpcrium,bb.ii ■ 
Eiufdem morsjib. 1 % 
Carannus CarnotenfisJib.it 
Carpopborus y & focijfuijibdi , 
Carthufien.ordofundatur,tib.i6 
Etiamjibro 28 • 
Curtes.Thilofophus eiaret,tib,S 
fafftmus martyrjib.t^ 
CaJiins,&focijfuiJib.is 
Caffianus Dotior ciaretjib.20 . 



. tertto 1 cap.i* 

Ceosinfuladefcribiturjib.2 cap.So 

Cecilia Tiburtius,& FalerianusJu^AZ cap.it 

Celfuspuerjib.13 cap.ft 

Ciruanutritpuerumjib.j , cap.%% 

index Spec.Hitt'To.UII. d 2 Ctr- 



Digitized by 



Index Librorum 



Cetbonij effifcopigcftaJib.il cap.6j 
Cafarienfe ConciUum,Ubro . .. caf.ua. 
Cafimus,& lutianus ntartyresjib. l% caf. 1 o i 
Clericorum inHru£iio,Ub. ij cap.26 
Clementis Taf* conuerfio, & cius itinerath Jb.io. 
capitulo 23 

Einspaffiojibro . . . c ap. 5 2 

Clementis Metenfisjib.ro cap.az 
Creatio mundi exprimiturjib.i cap. 16 

CrefcensTdutidifcipulusytib.io N caf.49 

Cretainfuladefcribiturjib.x cap.So 
Cretenfium regnum oriturjib. $ cap.^i 
Cyclades infuU defcribunturjib.i cap. 1 1 

Chilberti Cemonenfisflores,tib.t6 cap. 1 08 

Cyprus infula dcfcribiturjib.i cap.lo 
( / tprianus,& libri ciusjib. 1 1 cap. 6 1 

CyrusTerJes regnatjib.j cap. 1 

Ciriacus,&focijeius,lib.ii cap-99 
Ciricus,& lubtajib. \i caf.16 
Cifterciumfundatur,lib.i$ cap.94. 
CiHercienfis Hatus reuelatur clerico,tibro vigefimo- 

quinto cap. 1 06 

Cificrcien.nouitijvif10Jib.t9 cap.6 
Ciflercienfes ^ibbatesmktuntur contra utifigenfes, 

libroip cap.9) 
Cryfie infuU iefcribunturjib. 1 cap.j 9 

Cryfippi populus floicus claretjibro quinto, capitulo 

vigefimofexto 
Crifantamartyrjib.il cap.114 
( / rifpinus,& Crifpinianusjib.it cap.44 
Citherea infula defcribiturjib.i cap.iSt 
Codex legum compilaturjib.io caf.j j 

Coloctrus, & Tartcmius ,lib.n cap. I j 2 

Columba martyrjib. 1 1 cap. 104 

Collathnespatrum,lib.ip cap.ai 
Columbani ^tbbatis gefla, Ub.i 1 cap.tol 
Columbani eiufdem ferfecuthjib.i 1 cap-4 
Columbanusidemfundat luxouium cenobium , Ubro 

11 cap.11 
Commagena regio defcribiturjib.i caf.6) 
CompunHh cordis doceturjib. 17 cap.tf 
Concordiusmartyrjib.io cap.S 
ConfiantiniImperiumJib.it cap.6\ 
Conflantxni viHoria fer fignum Crucis , tSbro duodc- 

cimo «MJ 
Eiufdem lepra,& baptifmusjib. 1 1 cap.aj 
Honor quem exhibuit ecclefutjib. r 3 cap. j 4 

Eiufdem mors, Ub.xz cap.9% 
ConHantij,& fratrum eiusbnperh,lib.t$ cap.x 
Eiujdemmorsjib.i } - caf.if 

Confolationes fnfcr mortibus amicorum , Ubro deci- 

moquinto caf.jt 
Conflantinofotitana fynodus celcbratur ,Ubro deci- 
. moquinto caf.96 
Consians qui,& Conflantinus Secundus Imperatji- 

broil cap.j9 
Conftantinus Tertius imperat ,Vk.li cap. 1 1 8 
Conflantinus Quartus imperat, Ub.11 cap. I/t 
Conflantinus iHe perfequitur ccclefim , Ubro uigefi- 

mofecundo cap.is? 
Cti%fatinusQjiintusimperatJA.il eaf.tf 



Confeffiones UuguHiniJib. 18 cap. y 6 

Confolationes fuper mortibus amicorum , Ubro 16. 
capituh 71 

Conflantinopolitana fynodus celebratur, lib. 1 3,c.p6 
Conflans qui,& Conflantinus Secundus impcrat , U- 

broij cap.jp 
Conflantinus Tertius imperatjib. 2 3 cap.i 1 8 
Conflantinus Quartus imperat, Ub. 1 3 cap. 1 51 
Constantinus ijie perfequitur ecclefiam, tibro 23. 

capituhijj 

Conftantinus Quintus hnperat , Ubro vigefimoterth» 
cap.175 

ConflantinopoUwi Imperatores numeranturjib.ia* 
capitulo 3 

ConflantinopoUs capitur a Francis , Ubro vigefimo- 
nono caf.6$ 
Conradus primus imperat, Ub. 24 cap.fp 
Conradusfecundus imperatjib.t / cap. 14 

Conradus tertius imperatjib.ij cap.tp 
CoprespMsbyterJibAO. cap.jo 
CorneUus Tapajib. 1 1 cap. 5 4 

Coreixantes miraculosi pumunturjib. 1 f cap.io 
Cornelij Cenobium compendij fundatur , Ubro 24. 
capitulopi 

Cronica annorum Tetri, & Tauti , Ub.9 cap.90 
Cronij excmptimt de compajjhnejib.ij caf.j} 
Cofma,& Damianusjib.i 1 caputf 
Cucufatusmartyrjib.il «ap.po 
Crucisinuenth,lib.i} cap.9} 
Cmcis apparithjib. 13 eap.AA> 
CrucisexaltattoJib.il cap.t* 
Crucefignatio occidentaUum fopulorum,tibro »j» 
capituh pi 

CrucefignatorumcongreffusJib.il cap.pf 
Crux fanBa rapitura Jaracenisjib.i p cap.^f 
Crucis blafpbematores miracuhsh puniuntur , Ubr* 
31 cap.si 

Dc Iitcra D. 

' ^icij Medhlanenfis virtutesjibro vigcfim» 
> fecundo cap.j+ 
i Dagobertus regnat m Francia , Ubro 2 3 . 
cap.ss . 

Dagobcrtusmoritur,Ub.ij cap.So 
Dalmacia regh defcribiturjib.t cap.j 2 

Damon,& Thicias fythagortci clarcnt , Ubro terth, 
capitulq 26 

Damajus Tapajib. ? 4 cap.49 
jyamiata capitur a ChriHianis , librovigefimonono, 
capituloSS 

Damiatafecundo rapitura Trancisjib.31 caf.pt 
Daniclprophetatjibro fecundo cap. 1 1 1 

Dariusregnatjib.3 cap.it 
Darius JiUus Hidafpis regnat , tibro terth , capttul* 

quinquagcfimonono 
Darius fitius jlrfami regnat, tibro qumto,capituh vi 

gefmofrcundo 
Dauid regnatjibro fecundo eaf.j 1 

Becij imperiumjib.ti taf.)£ 
Emscrudelitasjib.il eaf.8f 

Eiuc 




Digitized by 



Google 



Etcapitulorum. 



gtomors,librovndecimb. t*p-SJ 

Deleos infuU defcribitur, Ub\ l cap.i 1 

Deicoti Ubbatis gefUJib. % } cap. 2 

Demades ThiUfophus cUretJiLi j cap. 29 

Demetrius regnat,lib.( <ap.j9 

IxmocritHsThitofophutcUretM^ C"P3 l 

Bcmetrius Thejfalonicen.lib.il cap.4,9 

Deftderij martyrisgeflajib. 1 9 cap. I 

pejperatorum confoUticutib. 17 wp.7 

Dctraftorum itnpugnatiojib.ij • cap$Q 

&i* coniprimi eligunturjib.j cap.j o 

DialoSusGrcgorijJib^i cap,S9 

jjtalogus Seueri Sulpicifjib.\8, cap.% 

Didmus Mexandrinus Jtb.i+ «M* 

DidimiMexa^drmuirtutcs^kb.Xj cap-6j 



Eduuaxdi aUcrius confefforis gcfta % libto vigeftm 



qmnlo 

*4egyptus regio defcribiturjibro primo 
^iegyptiorum regwtm oriturjibro prim* 
«tegypti to.pUgaJibro fecundo 
Mgyptif in mare fubmergunturjib.i 
Egippi pcrfecutiojifyiii 
Egijippus,& quidam Doftorcsjib.l* 
Efjrem Diaconi gefla,lib.\j 
Effrem Syrus ±4bbas,lib.\a, 
^tegtdij confefforis geflajtbif 
Elementorumproprietatcsjib.x 
Etftedi regisgefiajib.24, 
Elifibeth Janciimonialis claretjib.29, 
Elifabeth altevusgefta, lib.3 o 



Diocletiani,& Maximiani Impcrium, tib. I t. cap. 1 Elutherus Monachus uoUt, lib. z $ 

Bifpojitio Imperij abvtroqueJib.il cap,\6a ElpheiCantuaricn.gesla,lib.is 

Morsvtriufquc,tib.\4. * f cap.i Elcolflani regisges'ta,lib.2A. 

Diluuiuminundatjibroprimo cap.6o Ete»therius,& focij eius,lib.iz 

DioclisThibfophi conuerftoamtonitioJib.l7.cap.!> i Eleutherijvirtutts,iib. n 



Dionyfiustyranrudemexercetjib.} cap.ix 

Dtonysij^riopagitaconuerfio,tib.8 cap.99 

Eiufdem pajfw,lib.\ o cap.16 

Dionyftus McxandrinusMro vndccimo. cap. $ 7 

Eiufdem obitus,tibrovnde\mo iap.8f 

Dionyfu matron* paffujib.20 cap.88 



jiegidu 7{emonienfis gcHaJib. 1 } 
Elpidij,& difcipulorum eius geflajib.17 
Empedocles Tbilofophus cUrttJib.} 
EotiainfuU defcribcnturjib.i 
Epirus rcgio defcribitur,tib.t 
Epapharus Tauli difcipulusjib.9 



i* W "Jj ' ^ I fl 

Dtonysij ecclefia dedicatur a Cbriflo ,lib.i}. cap.86 ■ Sphtgtma martyrjtb.o 

?Dionysijlib>ipar.mittuntHr,tib.24. cap.9f *—''-"——- —"•■'■>- 

Diuitiarum vanitas oilenditurjib. 1 7 cap. 4 j 

Domttiani ImpcriumJib.io cap. 10 

Eiufdem mors,lib. 10 cap.3 7 

DomictlU,& eius fororesjib. 10 cap.5 j 

Dominici (onfejforis pneritia,lib.2p cap.04 
Dominici conHantia contra hxreticot, iib.29.ca. 1 04 
Dominicusinflitiiitordinem Tradicatarum, tib. 30. 
capiudo 6 5 

Dominici tranfitus,& virtutes, tib.j o eap. 1 1 o 

Dona Spiritujjaniii dislinguunturjibra 1 capi 5 » 

Donatianus,&K$gatianus,tib.i* cap.if 

Donatus grammaticus.lib.iOf cap-9* 

Donatus epifcopus,lib.ta. <a p. $ j 

DonatiepifcopigejlaJib.iB cap.<t 

DorotheusThebeusJib.iOf cap.6*- 

Dorothea martyrjib. 1 z $ap. 47 

Dorothea alia martyrjtb.i $ cap.\o 

Dorotheus Gorgoaius,lib. j 2 cap.20 

Dorothei Thebani virtutes,lib.lj cap.66 

Dormientes feptemjib. 1 1 cap.^ J 
DueUuttriumphat in nauali certamme, lib.7.cap.i 4 
Duodecim perfccutoncs tcclej}*,tib.$t 
jjunftani confcfforis geslajib.xa. 
DunSUni tranfttusjtb. 24 
Dunftani qutdam virtutcs,tib.t $ 

Dclitera £. 



cap. r 1 
cap.yt 
capw 
Wp.44 



\ Bofus infula dcfcnbiturjib. 1 cap. 8 3 
£6/0, Echemtus harctici, tib. 1 o. f.41 
EdgariregisgefUJib.24; cap.89 
Edmundiregisgeftajib.i^ cap$9 
EdHHardirtgispafsiottib.it capjSo 




cap.20 
cap.68 
cap.97 
cap.f 

cap.7 
cap.2$ 
cap.112 
cap.Zj 
cap.86 

cap.\f9 
cap.\6 

cap.46 
cap.f 
cap.\}6 

cap.}S 
cap.i 
cap.64 
cap.l$9 
cap.81 
cap.8f 
cap.QO 
cap.qa. 
cap 81 
cap.7% 
cap.a.9 

^r-.^.... - , ta P77 

Epifcoporum ornatus dcfcribitur, tibra decimofexta, 
cap.i7 

Equicij ^fbbatisvhtutesjib.z* cap.61 

Ejchinus SocraticuscUretJJt.} cap.92 

Efpiridum infuU defcr.buntur,lib. 1 cap.6 z 

Etbion infuU defadbitur,tib.i cap.6\ 

Ethiopia regio defcribiturjib. 1 cap.-j 7 

EuangcUcahifloriadefcribitur,tib.l caf.j.& t. 

Euriptdes pocta cUret, hb.3 cap. 1 40 

Europa rcgio defcribiturjib.i dp.j j 

EuagrifAbbatitgtslaJib.ix cap.86 

Eugenius tyrannus occiditur , tib.x 7 cap.\o6 

Eugtnij (artbaginenfisgeslajib.20 w^-74 

Eujiaftus olbbas ciaretjib.x} cap.20 
UHtbicianib*reiicipulchrereflecluntur,Ubro 21. ca 
pitulo tertio 

' Eutropiuspr<tsbyter.cUretJib.2o cap.26 

EunodiuscUrushabeturJib.21 cap.2j 

Euagr,ius,& difcipulifuijib. 14 cap.99 

Eufemia martyrjib. 1 % tap-jj 

Eufrofina virgojib. 1 5 **P-J7 

EugenU conuc>fio, libto vndecbm cap. 1 1 $ 

EiufdempaffioJb.\2 cap.jj 

Eudalia martyt,tib. 1 1 cap. 2 2 

Eulogius prasbyterjib. 14 «/'•74 

Eunamiurb*reticus,lib.i+ (a p. ie 

Euodius martyrjib. 9 C ap. 91 
Eufcbius , Vincentiut , & TerigrinuSylibro decmo. 
capitida 19 

Eufebius Tapa,& qutdam atia dubia, tibro decimo- 

tertio cap.%} 

Eufebius Ccfarienftsjib.t $ caf>.$* 

Eufebius Bgmanus martyr,tib.\^ tap. 1 % 

Eufekius EmiffemsJib.xA. cap.29 

Indcx Spec. Hift. To. III J. « 3 £«i/c- 



Digitized by 



Google 



IndexLibrorum, 




EufebinsVerceUenfisJib.\^ cap.$i 

EuHachij conuerfto,Ub.io cap.fi 

Eiuspaffiojib.to cap.li 

Eutica Vi£lorinus,& Marojib. 1 1 cap.45 

Euticianus Tapajib. r i [cap. 1 9 

EutropiusmartyrJib.lt cap.iS 

Euurtius tsiuretianenfisjib. 1 j cap.Z j 
Eufebtj,& Tontiani corpora transfertmtur, libro 21. 
cap.iS 

•> Delitcra F. 

tsfbius gerit conftdatum romanum ,libro 

fexto cap.% 

Fabrilis ars inuenitur,lib. x cap.S 

Fab'ianusTapa,Ub.n cap.} $ 

Talaris txercet tyrannidemjib.2 cap.ioy 

Taufla martyrjtb. 1 1 cap. 1 j 5 

Tauflinus,& Iobitajib.io cap.S} 

TlandrenftscomitatusincipitJib.i4- cap.90 

Trancorumgensoriturjib.i cap.66 

Trancia datur Beato Dionyfiojib.2^ cap. 2 2 

Francia vaflatur ab lmperatorejib.24 cap.90 

Trancorum regnumtransferturjib.14 cap.93 
Trancorum regnum redijtadflirpem Caroli, fip.jQ. 
cap.126 

Trancifci confejjbris conuerfiojib. } o cabJMil. 

Trancifcigefla,&pr*dicatiojib.}o cap.99. 

Trancifcitranfttus,lib.}0 cap.izi 

TeUx,&Tetrus Epifcopijib.i t c ap . 5 7 

Telix,&*4dauc~lus,tib.ii cap.80 

TeHx>& Fortunatusjib. 11 cap.i 1 j 

Telix Martyr GerundienfisjSb. 1 2 cap. 1 j 5 

Telix Tapa, tibj 4 cap. 1 1 

Telicitas Martyrjib. 10 cap. 1 0} 

Telicis Confefioris gefia,tib.iS cap.40 

Feticismartyrisgeftajib. 18 cap.}$ 

TeVciana hxrefis condemnaturjib. 13 cap. 1 7 5 

Teracutigigantisgefta, lib. 14 cap. 1 4 

Terrandus repugnat regi Francia,Ub.$ o cap. $ 

Terrandi captiuatio,lib. 3 o cap. 62 
Tredegundis regirue Francorum malitia, libro vigefi- 

moprimo cap.i^ 
Tida virgo,& Capraftus, libro duodecimo , cap. 1 3 j' 

FideUtatisamicitia commendaturjib. 1 8 cap. 3 9 

Ttrmius ^imbianenfisjib duodecimo ta p-79 

Tirmini Confefforis gefla,lib.i6 Tap.fy 

Firmini martyris inuentiojib.26 cap.9 1 

Frigia regio defcribiturjibroprimo cap.jo 

Fridericus primus imperatjib.29 cap. 1 

Fridericusfecundus imperatjib. $ « cap.i 

Fridericus idetn condemnaturjib.2 1 cap. 1 

Foca martyrjibro decimo cap.71 

F0casimpcrati.ib.2i cap.4, 

Foroneuspro caufisinHitukurJib.t cap.n* 

TortunauinfuU dcfcribunturjibroprimo cap.js 

TortunatttsMartyrJibrodecimo cap.99 

Fortitudo doceturJib.iS cap.}6 

Fortunati Epifcopi virtutcsjib.iz cap.65 

Fortunatuspoeta claretjib.u cap. 116 

Totimsmartyr,Ubro decimo cap.99 



Fotmiharetici condematiojibro decmotertio , eapi- 
tulo6i 

Flocellus puerjib.decimo cap.iof 
HorianusmartyrJib.il cap.68 
FloremijvirtutesJib.it ca PJ7 
Floriacenfe cenobium fundatur, Ubro Trigefimoter* 

th cap.ioa, 
Yronto Tetragorienfisjib. 9 capufr . 

Fulgentij Epifcopigeftajib.20 cap.i 04 

Fulbertus Carnotcnfit claret , Ubro vigcftmoquinto, 

capAS 

Fufeianus,& Viftoricusjib.tz M /H* 
VurfeiUibernigesla,Ub.i^ cap.it 
Frumentius,& Ediffus,Ub.i} cap.96 
Fruttuofus,&foxijfuijibrovndecimo cap.6x 

Delitera G. 

~Addis infula defcribitur, Ubro primo,capi- 
tuloji 

Galaria regio def ribitur, Ubroprimo , ca- 
pitu\o"jo 
CaUlea regto.defcribitur,Ubroprimo 
Callia regio defcribiturjibro primo 
Calii vailant Bgmamjibro } 
Calbeimperiumjib.9 
Galerij imperiumjibro duodecimo 
GalerijmorsJib,\} 




cap.66 
cap.1% 
cap.%i 
cap. i3« 
cap.161 
c*P-9 

Galerijplaga,& cbrisHanorumpictasJib.i 3 .cap.it 

cap+s 
cap.91 
eap.Z* 
cap.if 
cap. 5} 
cap. 3s 
cap.\4. 7 
cap.izf 
cap.u 
eap.iQi 
eap.ia 
cap.64 
*tp.ioa, 
cap. t ; 

cap.140 
cap.6 
eap.ts 9 
cap.aS 
cap.t 3 1 
cap.9$ 
cap.ji 
cap.9% 
«M 

cap.6$ 
cap.11 7 
cap.% 1 
cap.rt* 9$ 
cap.S» 

cap-54. 
cap.Ss 
capiSS 
Grego- 



CalcrijmorsJib.fi 
GaUenus Medicusjib.io 
GaUent imperium,Ub. 1 x 
Eiufdem morsjib.x 1 
GalU,& Volufiani hnperiumjib.t l 
Gallicannus martyrjib. 1 4 
Gradalis hifloria defcribiturjib.il 
Gaius hnperatjib.y 
Gratianus imperatjib. 1 6 
Gelafius Tapa chretjib.io 
Cemmarum diuerfitasjib. 1 1 
Gemellus puer nafcitur,Ub. 1 7 
Genesij confefforjib. 1 % 
Geneftus quidam aUusJib.l J 
Gcntianus martyrjib.t 1 
Genebaudi Laudunenfigeflajib. ai 
Cengulpbi martyris gcflajiib. 15 
Genouefx virginisgefUJib.io 
Ceorgius tnartyr, Ub.i» 
Georgianorum deHruclio, tib.30 
Germania regio defcribiturjibroprim* 
Ceremari^ibbatisgeftajio.i} 
Cermani anthifiodoren.geftajib. 20 
Germani Tarifienfis geflajib. tx 
Gertrudis virginisgefla, Ub.i$ 
Geruafius y &TrotbafiusJib.9 
Gerberti Taptgeftajib.ia, 
Gregorius TonticusJib.it 
Cregorius SpoletanusJib.11 
Gregorius Mifenusjib.14. 
Gregoriks T^anxfmtjib.l^ 



Digitized by 



Google 



Et capitulorum. 



Cregarij Ltnguoncnfis geHaJib.i i cap, j 3 

Gregarij Thuronenfis geftajib.z t cap.124, 
Cregoritu Magnusfit CardimUs,tib. vigefmoprimo 
cap. i j2 

Cregorij eiufdem legatbjib. 11 cap. 1 j a 



Hcraclitus Tmbjbpbus cbret, tib. 3 cap.j t 

Herafiflratus Medicus claretjib.% cap. 2 4 

Herbarum diuerjkas ,Ub.i cap.z z 

Herodes nsifccbmta regnat in lud44,Ubro fexto 
cap.43 



GrcgorijciufdmprmotiamTapam,Ub.rtgefmoje~ Herodes Agripparegnatjib.j cap.tzS 

cundo cap.9 Herodcs ^mipM exiUodamnam ,Ubro feptimo, 

Cregorij eiufdem gefta,Ub.i% tap.19 cap.120 

Gregorij tibri 4 cojnbuttbne ftruantur,h% vigcfimo* Heraclides fcribit Taradifum librum , lib. decimofc- 

fecundo cap.j '' ptinio cap.6'a, 

GrcgorijTafnt SextigeJlaM.is cap.it HeracUus mperatMb.x} cap.i 

Cigesregnum litorum adipifciturjib. 4 cap.iof HeracUus debelians Cofdroe , Ubro vigefimotertio* 



Crifogonus martyrjib. 1 1 cap. 57 

Cibertus Toretams cUtret, tib.ij cap.86 

Corgtas magisler Soaratis ciaretjib* 4 cap. /4 

Gorgoges InfuU defcribmtur, Ub. j cap.7 9 

Goerici Mctcnfis geil<t,Ub. 2 j cap.j^ 

GordkmImperimtJib.il cap.ix 

Gordtauus,& Epimachusjib. 14 cap. 3 7 

\Cot^iACenobiumfundaturJib^i cap.iji 

Cotbarum regnum dcfcribttttrJib. 1 6 cap.i 1 

Gtarialans componitur, Ub.2a. cap\^s 

Cuddcncmartyrjib.il cap.41 
GuiUeri Comitis 2^pmamtU gefta , Uhro -rigefimd- 

qmnta cap.i} 



cap, 1 1 

UeracUtus lahiturinharefmt, tibro vigcftmoterti** 
captW 

HerculanimartyrispafftoMb.il cap.77 
Heremitarumquorundamgefta,tib.i9 cap.14 
Herminigildi rcgis pafiajib.n cap. t 3 5 

Herafmo ^fntiocheno Mb.it cap.xy 
H*mici nonrebaptt7fandijA.il cap.51 
Hermagoramartyrjib. io cap.ti6 
Hermes,& Uberfuus, qui dicitur VaMorJib. 10 c.91 



Herodis ^igrippa morsJib.fi 
Herd,& focij eius, Ub. 1 1 
Hefcbdus Tragedtts cldretjib.j 



GuiUtri eiufdem miJerabiUs intcritusjibra vigejimo-. HefbpiFabuUe recitantur, #6.3 



. fexto cap.io^ 

GuiUeri pucrivifioM.i? cap. 84 

GuiUeriBrituricenfisgeflaMb. 79 cap.62 

Gmtranniregix Sommumjib.n cap.i 

Delitera H. 




viriibalts bclla oriunturih. y 
Hanibal moriturjib. j 



Hcctaton Stoicus claret,Ub.$ 
Hiberia regio defcribitur, Ub.i 
Hikriamartyrjtb.il 
Hilarif TiBauenjexiUumMb. 14 
EiustranfititsMb.14 
Hilarion jlbbasMb. 1 4 
Hildehtanni TupdgeftaMb^ 
Hildegardis yirgms geftajib. 27 
Hilarij^frelatevfisgeftaJjb.zo 



cap.il 
c*P-S9 

fiebrai ab ^tcgyptijsafj/Uguntur , Ubro 1 Hildeunti Mcldcn.gcjlajib. 1 3 

cap.30 HyppoUtus,& focvj eiusjib.io 

Hebrai ab Aegyptijs Ubcrantur , tibro tertia, capu Hyppolitus, & Berilius Dotlores,tib^\ 

tuh 6 Hipocras Mcdicus ciaretjib.3 

Heinricus Trimus imferat y Ubro vigejmttquarto Hircama rcgio defcribitur,lb.i 

capitub 6$ HircnjeimperatMb.it 

Hemricus Sccmdus imperatjib.2$ . . $ap.\ Hireneus Syrenenfujib.ii' 

HeinricusTcrtiusimperatJib.2s cap.it njjpaniarrgiodtftribitur,Ub.i 

Hemricu*,Qudms,imperajt x & HiflriaregiodefiribiturJ-b.t 

cap.tf Hiiirionum reprobatiojik.19 

Heinrms Qwntus imperah Uhr* tdgcfmofexto,ca* Homerus pocta claretjib. t 



pitub 1 
HeU ktdicat Jfraeljib. 1 
HeUa ^ibbatis vhtutesMb. 1 



cap.S 
cap.j* 
cap. n 
cap.i 
cap,to6 
cap.69 

W/MJ4 

cap.i? 
' capj 1 
cap.19 
cap.44 
cap.82 
cap. 10 
cap,2f 
cap.?S 
cap.i9 
cap.62 
cap.6S 
cap.172 
cap.sx 
cap.ys 
capqa 
cap.ai 
cap.%7 



cap.6% 

V.lj cap.%1 
He\uidij errormtpugnatur,Ub.i6 cap.77 
HebiMmatrjs Cunftantimconuerfiojib. decimotertio 
■ cap-so 

Jpfius peregrinatb pro Ciacex Ubfo decimotertb 
cap.94 

HeUnutpresbyterMb.14 . cap.i% 

Hetij Tertinacis,& luUani Imperium , tbro decima 
cap. i*y 

HcUas otbbas,Ub.t\ capm 
Helen* Imperatricis corpus transftrtur, Ubro 14 
cap.}6 

iielmandns claretjib. 3 o 



Homo diiiinguitur a catcris anmaUbusMbroprimo, 
cap.}0 

Honorati Confejsoris commcndajiojib. decimofcxto, 

cap. 90 > 
Honorati ^rdatenfis geftajib.to cap.2 1 

Honoricus R$c Cbriftianos pcrfcqmtur t Ub.vigefma, 
cap. j>8 

Honorius imperat, Ub. 1 9 cap. 1 

Horalogium notablejib.ta. cap.to 
Hufliauideturjiib fpecie carnis,lib.%9 cap.14 
Humani corporis membta diftinguuntur , Ub.primo, 
cap$2 

Hunvorum origo dcfcribiturMb. 1 6 cap.t$ 
Hugo Scuphat regnat in Francia,Ub.ia> cap.9^ 
ctp.ioi Hugonis Clumaccngeflajib.26 cap-i 
Index Spcc.Hjtt.To.IIU. a 4 W- 



Digitized by 



Google 



IndexLibrorum , 




HugonisiefantTo ViBore fiores ,Ubro i6.capittdo 

4J 

Jiugonis gratiopoUttntgefta,Ub.ij capx 

Hugonis de foUetofiores,Ub. 27 cap. 1 $ 

Hugonis b0neua.UisgeJiaMb.x9 tap- 1 } 

Hungarorumcomcrfto,Ub.2$ cap.s 

Delitera I. 

jlcobnafciturMbro prhno cap. ro8 
Iacob peregrimtnrUb.i . . cap.90 
lacobreucrtitur intcrram fuamMb.primo 
capitulo 116 
lacob primogenima li.i cjp.109 
lacob dcfccndit in Mgyptum, Ubro primo capitulo 

121 

Iacobus zebedeusMb.9 cap.4. 
Jacobus frater Domirijib.9 capt/c 
lacobus T^ifibenus, Ub.i} Cap.8 2 

lacobi vipojlolimhaadajibrovicefimofexto, capi- 
tulo}i 

Iacobus de Vitmco cldret , Ubro trigefimo , capitulo 

lanuariusEpifcopus.li.13 cap. yj 

Jeroboem peccarefecit IfraelyUb.% cap.8f 
Jerofolymitanum (onciUumMb. & cap. 1 1 

lertifaltm obfidio, & tuerfioMb. I o cap. } 

Hutrfionis eiufdem fignaMb.9 cap. 5 9 

Jtrufalemreadificatiojib.io cap.go 
■lc\onymusprcsbyter,Ub.\6 - cap.it 

lcronymiinucclio ctntra Buffinumjib, deeimooBauo 
cap.iS 

lcrufalm capitura CjmfiianisJibrot $.capitulo cen 

ttfmoftcundo . >'• • 

Jerufalcm capiturafaracemsMb.xo &ff>44 
Jtfus concipitur,lib.6 ' , cap.85 
Iefufilius^nanijib.9 ^ cap.Co 

Ignatius Antiochenusjib. 10 • ■ cap.56 
Innocentijpresbyteri ftmplicitasjib. 17 cap.86 
loannesnafcitur.Ub.6 cap.%6 
loannes pr<xdicat,& baptiipt, Ub.j cap.j 
loannes decoUatur,Ub. j : . ca P-*$ 
loannis EuangeUsie exiUumJib. 10 cap. 14 
Ipfius reuotatio,Ub. 10 cap. jp 

Ipftus EuangeliumMb. 1 o cap. 41 

Jpftustranjttusjib. 10 cap.49 
loannes Martyr,Ub.ii cap.59 
loannts,& Taulusjib. 14 C ap. 54 

Joannit jlnacorit* gcftajib. 1 7 cap. 4 

loannes Cafftanus clarttjib. 1 9 cap.14. 
loannis Baptisle caput trasferturjib, 17 . cap. 60 
loanncsCbfyfoHomusclarct,Ub. 17 cap. 4* 
loannes Chryfoflomus fit epifcopusJib.dechnooSlauo 
cap.i 

Joanncs ChryfoHomus moritur in exiUo ,Ubro it 
<capitulo $ t 

Joannis Damafcenigefla,Ub. ij cap.to$ 
loanniseleemofynarijgtilajib.12 cap.108 
loatmisincluftgcfta,Ub. 17 cap.84 
loannes Scotus claret, Ub. 24 c ap.^i 
Jordanusmagifler prtdicatorum fubmtrgitur , Ubro 



- trigefimo tap.i}j 
Ionius martyrjib.ia cap.% j 

lojepbyenditurjib.i tap.\\j 
lojepb prtficitur Mgyptojib. I tap.x \ 8 

lofuercgit ifracUUb.i ca P-5 S 

Ipocrasmedicusjfb.i fa P-5+ 
louiniani errormpugnatur,Ub. 16 ca P-J$ 
louiniani Imperium,lib.i4 / ca P-47 
Iofaphat,& Barlaamjib. 1 $ tap.} .& deinceps . 
lofepbus,& fcripta eiusjib.lo cap.z 
ItalicaperfecutioMb. 12 tap.tS 
Italia regio dejcribiturjib.t ca P'7+ 
lud&a regio defcribiturjib. I cap.6j 
ludxorum regnum oritur,Ub.t cap.69 
ludith biiloria cxprimitur, Ub. } cap. 10 

Iudaorum calamitasMb.j capi 1 ot 

ludxum fiftum aqua baptifmi rcfughjib. 1 9 cap.6 
ludms pucr in cUbanum proijcitur, Ubro rigefimo- 

primo cap.ji 
ludei cruce ftgnati rifiojtb. *» tap.jz* 
lulius Celfus claretjib.6 cap. 5 

luUus Cafarfugat Tompeium, Ub.6 cap. 2 $ 

lnlij Caftris beUa,Ub.6 cap.% 
lulii fefaris ftngularc Impcriumjib.6 capj j> 
ldiusC*farmoritur,Ub.6 cap.+x 
Iuliana martyrMb. 1 2 ca P-34 
lulianus Cenomanenfis,Ub. 9 cap. 1 1 j 

Iulianus pro quo dicitur oratio Dominica,Ubra nono 

cap.\\$ 

luUanus ^iphricamts,& quidamThil<?fophi,Ub. 11 
cap.}% 

IuUanus,& BafiUffaJibnit . cap.\o6 
Iulianus,& Ferreolusjib. 1 3 c ap.% r 
luUani.AposlatetmperiumJib.iaf eap.^% 
Eius hnpte legesjib.14 cap.jo 
Emslkcm'ia,qifamdcduiudais, Ubro deeimoquarto 
eap. 42 

Ipfiasmors,Ub. 14" ... ca^.4* 

luUusSenatorJib.to cap. 120 

lufiai& Hgjfina,lib.i} cap.}+ 
luslina,& Cyprianusjib- u cap.i\9 
Iuftinus Thilofophus, & fcripta eius , Ubro dechno 
cap. 9 4_ 

De iuflo puero Mtifiodorenft , Ubro duodeckn* 
cap.14} 

Iufius,&TaSiormartyretJibro duodechno capitu* 

lo centefimo uicefrmonono 
luuenalis poetajib. \ o cap. 1 } 7 

luflitia uera defcribitur, Ubro decmofeptmo capi* 

tulo QJ 

luslina Urriam perfequitur ecclefiam , tibrofexte- 
decimo cap.9$ 
lufiina eademfugaturinexiUumJib. decimofcptimo 

cap. i 

luHinianus primus imperat, Ubro vicefimotertio 
cap. 12 7 

lufiinus Seniorimperat,Ub.%\ tap.29 
luHinus Iunior imperat ,Ubro vigefimoprhno ca- 
pitulo 101 



De 



Digitized by 



Google 



Et Capitulorum. 



De litera K. 



Lycia regio defcribitur, tib. t. 
Lydia regio defcribitur, tib.x. 
Liddorum regrum ortturjib.2. 

Kvtrtbaginenftumbellaoriunturjib.}. cap.$9 Ligurgus datlegesjib.2. 
Knrtaginenfes triumfhant de regalo, libro j . Lingu* diuidunturjib.t. 
• cap.77 Lintheriushnpcratjib.17. 
Kartagofubuertitur,tib.$. cap.78 UcuHa'mpugnanthomines,tibA^. 

Katherinajib.i}. M M Longinusmartyrpatitur,tib.j. 

KarolephiabbaisgeiiaJib.il. cap.at Longobardorum origoJib.\6. 

Karlomannus fit monachus,lib.2 3. cap. 1 54 Lotharijs regis crudetitasjib.il. 
Karolus Marcellus expugnat Saracenos > tibro 13. Lotharius imperatjib.ia* 
capHty LucasEuangetifla,tib.io. 
KarolusMagnusregnatin Yranciaji.vigefimotertio Luceia,& antea,tib.n 

cap.\6i LucianusBthacenfisylib.to 
Karolus idemvocatus a Tapa fubiecit Logobardos, tucianus Doctor,& tibri eius, tib.i$ 

tib.i}. cap.69 Lucia miluajib. 1 1 

Karolus idem ad imperiumjubtimatur , tibro 23;. tucia vhgo, Ib. 1 3 




capnjs 

Xarolus Magms imperat,tib.x.. cap. 124 

jiarolus idem monturjib- H' C *P' 2 S 

KarolusCaluusimperatJib.i6. «p.42 

Karolus iuniorjib. 14^ <a/»44 

Kaioti eiufdem viftojib.2 4- cap.49 

Delitcra L. 

Ucedamoniorum regnum oritur, tib.t. 
cap.70 

Laclantiusj&fcriptaeiusji.i} cap.89 
Laici excluduntur a locopresbyteri,tibro 

vigefmoquurto'. cap.}6 

lamperti martyris gcftajib. t 3. cap. 1 3 $ 

LamfitonciCantuarien.geslaJib.2S. cap.}6 

Lanificium inueniturjib. 1 . cap. 1 \ o 

Landetinus fundat eccleftasjib.ij. cap.\o+ 

Lannomari Carnotenftsgefia, tib.it *■ cap .8 j 

Latmorumregnumoritur,lib.i. cap.66 
Lateranen.Concitium celebraturjib.30. cap.i 1 

LaurentiusLeuitaJib.il. cap.9} 

Laudunen.FeretrimiraculaJib.26. cap. 1 3 

Zeget primo dantur Grachejib. 1. cap. 1 1 o 

Legalium cefpttiojib.8. cap. 1 1 

Leafredi abbatisgefla, tib.23. tap.\ 18 

Lemides pater origenisjib. 11. cap. i 

LeoTapafermologus claret,tib.20. cap.29 

Leoprhnusimperatjib.to. cap.$o 

Leo Secmdus hnperatjib.i}. cap. 1 23 

LtoTertius'mperatJib.2}. cap.\^$ 

LeoQuartusimperatJib.2}. cap.171 

Leodtgarifconfefibrisgeflajib.2}. cap.124 

Leonardi Lemonicen.geflajib. 21. cap. 1 1 



cap.76 
cap.70 
cap.96 
cap.90 
cap.62 

cap.x 
cap.41 
capjtf. 
cap. 10. 
cap.}6. 
cap.}$. 
cap.90 
cap.97. 
cap.i$ 

cap.14. 

cap-39 
cap.z 
cap.ip 

cap.i 
cap.$% 

cap.61 
cap.6o 
caf.16 



Lucifer hereftarcbajib. 1 4 
Lucinij jtuguflipote<las> tib. 1$. 
tpfius impietasjib. 1 3 
Ipfiusmorsjib.il A 
Luciuspapa,tib.M 

Ludouicus pius hnperat, tib. 24 £ 
Ludouicieiufdem fitijpugnant adinuicem, tibro 14. 
cap.}7 

LudoukusTertiusimperatJib.14 cap.$9- 
Ludouicus Balbus regnat inFrancia , tibrovigefi- 

moquarto cap.jj^ 
LudouicusTertiuspaterThilippiregnat» tibro al." 

captio 

Ludouicusidem transf etat, tib.\6 cap.Z y 

Ludouicus Quartus fitius Thilippi regnat , tibro 3 ©, 
cap . 124 

Ludouicusvltmusregnatjib.}0 cap.ti? 
Ludouicusidem transfretatjib.it cap.8o 
LudouicusidemcapUurJib.}i cap.ft 
Lugdunenfis, & Viennenfts perfecutio, tibro dechno 
cap.t 18 

Lupi Senoncnftsgeflajib.2} cap.o 
Lupi Cretenftsg»SiaJib.2o cap. 1 6 

LuxOuienfucenobijfundatioJib.lt cap.ij 

De litera M. 




~- — • — — ' - — r — • / vj o- 

Leodienfis ciuitas plagis atteritur, lib.vigefmofexto Ipforum exitiumjib. 1 4 



Acedonumregnum oriturjibro 2.cap.$q 
| Macedonum regnum dtiiruiturJib.quinto 
| cap.68 

Macedomus hareticusjib. 1 4 
Macedonum conuerfh , tib.to 
Macharij duo monachi, lib. 14 
Macharij vtriufque gesia, tib.17 



cap.16 

Leodienjnutierumdeuotio,tib.}o. g cap.\2 

Leucadiamartyrjib.2i. cap.129 

Lex Mtyft daturjib. 2. cap. 8 

LibiaregiodefcribiturJib.i. cap.76 

Libanitonuerfio,tib.i4- cap.4/t 

Liberms papa hereticus , tib. 14; cap.i 1 

Liberatitas commcndaturjib.i 7. cap .] 7 

Hbertinifmpticitasjib.il. cap.$o 



Machometigeflaylb.il 
Machabeorum hifloria incipit,tib.$ 
Maclonij Britonis gcfla, tib.i 1 
Macramartyrjib-ii 
Macrus & Gabalus, tib.n 
Mammespuerjib.it 
Marcus Curius claretjib.$ 
MarcusVarro claret, lb.6 
Matia conciptturjib.6 

« S 



cap.\o 

cap.97 
cap.17 
cap.70 
cap.$8 

cap.}9 
cap-68 

cap.xit 

Mp.l4J 

cap.io 
cap.\i6 
cap.9 
cap.$T 
cap.64: 
Maria 



Digitized by 



IndexLibrorum, 



Maria nubit lofepb, tb.6 cup.7 i 

Mariamoriturjib.j ca P'7$ 

MarUmiracuUt, U0.7. cap.S 1 

Marfilia conditurjib. 2 cap.ui 

Ma,r"Uiani, & Marcij *4gon,Ub. 1 x cap. t o 

Mump*ffio,tib.it ca P> l 7 

EorarceUtnus,&PetrUs, Ub.li cap.74 

MarceUinus TapaJib. 11 cap.pl 

MarceUus martyrjib- 10 cap.xop 

MarceUusPapaJib.il cap.103 
Mdguntia impugnatur fenfibiliter d diabolo, Ub.ia.. 
• cap.37 

MagnobodiAndegauenfisgeHa ,Ubro vigtfimotcr- 

th Mp-33 
Magorum corpora transferuntur Coloniam , Ub. ip. 
cap. 12 

Magdalen* translatiojib. 1 j cap. iji 

Maglorij epifcopi geflajib. 2 1 cap. 121 
Magnobodi Undegauenfis gesla , Ubro vigeftmottr- 

tio cap.$8 

Maiori,& Sociorum eius paffiojib.io cap.%9 

MaioUabbatisge(ia,lib. 14, cap.68 

Machi captiuigefla, Ub. 1 6 cap.p 3 

Malachiafpifcopigefla,Ub.i7 cap.io$ 

MarceUus,& Exuperatius, Ub. 1 i cap. $ $ 

Ma rcus EuangtUflaJib. 5 cap. 5 7 

Jpftus EudngeliumJibA cap.pz 

Marcus,& Martinianus, Ub.tj Cap^i 

Marcus monachus fcriptor, Ub.14 cap.6<j 

Margarita virgojib. 1 3 cap.27 

Maria quaxiam virgo,Ub. to cap.50.86 

Marina monachusdib. 1 5 cap.7 4 

Marinus puerjib. 1 3 ca P-3 * 

Marij,&focij eius,Ub. 1 1 c ap.p 8 

Martha,& Magdalena,lib.p capiyi 

Martialis LemonicenfisJib.9 cap. 3 9 

Martianuf,& Iacobusjib. n cap.$i 

MartianamartyrJib.13 cap.36 

Marthta,& focia eius, Ub,il cap.ij 

MartirumiUtiaJib.ia, ■ cap.if 

Marianimonachigcflajib.io cap.18 
Maria 2(atiuitatis folemmas reuclatur , Ub.fepthno 

cap.119 

Martianus imperat, Ub.10 cap.ja. 

MartiniTuronen.grfia,Ub.tj cap.xo 
Martini eiufdem quadam niracula, Ubro decimo- 

oftauo cap.ip 

Martinieiufdemtranfitusjib.io cap.$6 

Martini foUtarij virtuiesjib.il cap.7 8 

Martini Tapx gefia,Ub. 2 $ cap. 84 
Martimciufdem epiHola ad amandum ,Ubro 23. 

ctp.ui 

MarceUini, & Tetri corpora transferuntur , U- 

broi+ - cap.i 

MargiUf,& MauriUj gefiaJib.jz cap.40 

Maria dc Ogniesgefia, lib. 3 o cap, 1 6 

Majfa Candida martyr, Ub.j 2 cap.t 30 

Matheus SuangeUslaJib.9 cap.ja, 

Mauritania rcgio defcribitur, lib.t cap.77 

MaturutusmartyrJib.ii t cap.i$t 

^auriUjufndeiaucn.gefia t lib.i7 cap.20 



Mauri abbatis geflajib. 1 X cap,6j 
MauritiusimperdtJib.il cap.x 
Mauritijpunitiopro futuroJib.il cap.xt 
Mauritius,& focij eius,Ub.n ' . cap.z 

Maurus martyr,Ub.ii cap.121 
Mauri corpus transfertur ad Cenobium FofiatumJi- 

bro 24 cap.39 
Mauritius epifcopus Vaf. claret Ub.ip cap.it 
Maxentij ImperiumJib.i$ cap.4. 
Morsipfius,Ub.iy cap^} 
Maxilla,&focijeius,Ub.tt capSL} 
Maximinus MaffiUenfisJib.9 cap.t 1 1 

Maximinus TrcuerenfisJib.14.* cdp.j 
MaximinilmperiumJA.il cap.ft 
MaximusClaudius,&focijeius,Ub.l2 cap.itf 
Maximinus Leuitajib. 1 f cap.a% 
MaxentijabbatisgeflaJib.21 cap.xi 
Maximus tyranntdem excrcctJtb. 2 o cap^.9 
Maxmns idem occidjturjib. 1 7 cap.J 
Maximus Taurmenfis epifcopus claret , Ub.dechno- 

nono . Ca P-y 

Medorum regnum orituriUb.% cap.oj 
Mediolanen.conciUum,Ub.i4, cap.$ 
McdardigeflaJib. a 1 cap.6z 
Mederici abbatis gefiajib. 24 cap.o x 

Mel primum coUigitur, Ub.fecundo cap.% j 

MeUonus epifcopusjib.vndectmo cap.it 
Melania MeUntgefia, lib. 1 j cap.89 
Melanue iunioris geflaJib.decimo feptimo cap.p 1 
Mela nij Bgdonen.gefia,Ub.Trigcfmoprimo cap.i^. 
Membra hominis diflinguuntur,Ub.primo cap.$ 2 
Memmius Catalanen.ltb.9 cap. 1 $ 

Menna milesJib.duodecimo cap. 1 9 

Mena foUtarij vmutesjib. 2 1 cap.7 9, 

Menfuragrani inueniturjtb.primo cap. 1 1 6 

Mercurius Trhnegislus chireU Hb.a, cap.io 
MerUmsVates claret, Ub.vigefimoprimo cap. 3 o 
Mefi aregio jefcribiturjib.primo capjt 
MefopQtamia regio defcribitur,Ub.prhno cap.6% 
MetaUa diflinguuntur,Ub.primo cap.11 
Metranusmartyr,)ib.\i cap.61. 
MichaeUs memoria in monti Gargano , Ub.vigefimo 

cap.101 

MichaeUs memoria in marijib.i } c *p- l 37 
MiUtes primo eUgunturJtb. 1 ' cap. 1 of 

M;7o Cratonienfis claret, Ub. z cap. 1 1 % 

Mijfarum virtus refpeMu Vurgatorij, Ub.vigefimo- 

Jecundo cap.9^ 
'ModetliafuadeturJib-dcchnofepthno cap.f+ 
Moyfes nafciturJib.i cap. l. 

Moyfcsmorhurjih.i cap.fl 
Moyfes Sarraccnorum epifcopus, Ub.dech*oquart9 

cap.^9 

Moyft oiethiopis gcSlaJib.12 cap.jd, 
Moyfes Strraccnorum epifcopus, Ubro dechnotcrM 
cap. 41 

Monftmum parietas , exprimitur , Ubro primo 
cap.87 

MotwboruminflruftiOfUbrodechnofexto cap.ioJ. 
& cap.it 

Monachoruminflitutioncs f UbJechnonono cap.ite. 
' Uonachus 



Digitized by 



Google 



Et 




lhmchut£ffoUtutcorripitur,Ub.\6 
Morum bumanotum contrarictat ponitur , Ub.primo 
cap.%6 

Mortuus clericutapparttfociojib.it capSf 

MuUerformaiur,Ub.t cap.41 

Muciut Heremita,Ub.\\ ctL P'%9 
Mulierum confortia difiuadentur , libro decimofexto 
cap.it 

MuUerum amor prohibeturjib. 1 6 cap.y j 

MuUeris maleficis damnatiojib.tf cap. 16 

JAuUer GemcUa apparetJUb.i< cap.18 

Mulierin igne non comburiturjib. 1 5 cap. 90 

Murcspcrfequuntur bomincsjib.2 $ cap. 117 

Delkera . N. 

i Ubatbearegio defcribhur,Ub.i cap.6% 

7tarciJfusepifcopusJib.lt cap.iZ 
Jyfatiuitas Domini cxprhnitur , Ubro fexto 
capitulo 87 

T^ataUs confejforjib. 1 1 cap. $ 

7(atbanaelis fenioris geflajib. 1 7 cap. 97 

Tip-rarius Celfus,kb.g cap.il 

7{a-%arif,& fclfi muentiojib. 18 cap. 66 

Jiebridijvitadefcribiturjib.16 cap.66 

Tsfe&abani militia, Ub.+ cap.t 

7{cHabani interitusjib- 4 cap.tt 

Hcemias ddificit HierufaUmJib.j cap.46 

TJepotiani mores,Ub.\6 cap-jl 

7ipreus,& t*fchiUeusJib> 1 9 cap. 1 J 

Tieronis lmpcriumjib.9 cap.l 

Iferonis morcsJib>9 cap.6 

Heronit mortjib.9 cap*"9 

7(erue impcriumJibAQ cap. } 8 

Jpfiutmortjib. k> cap.+S 

"itettorepifcoputJib.il cap.$*- 

Hcftoriana bfrefit oriturjib. zm cap.2 

tticolaitarum barefinnafcitur, Ub.7 cap.y J 

f{icenum conciUumJib. 1 3 cap.41 

Jiiceta,& JtquiUnaJib. 1 j cap. 1 5 

Tticolaut epifcopusjib.i 3 - cap.67 

^icbomedtaperfecutione, lib! t a cap.2 i 

Tiichofiratut, &Jbcij eiut, Ub. 1 2 cap. 1 4 

Ttjchasij Kpnenfis pafsiojib.xo cap.37 

7{icolai trantlatiojib. 2 $ cap.Z} 

3%oc nafcitur,lib.t cap.tf 

"Hprmanorumbeua,&impetusJib.%^ cap.tf 

'Hprmanorumconuerfiojib.fo cap.} 

IHprtbertiprdmonflratenfitgeila, Ub. vigefmofexto 
cap^ 

Itptionct diutm defcribunturjib. 1 cap.3 

2ipuatianoruMhcrefii,Ub.it capat 

Tiouatut •Jpoflobrum difcipulut, lib.9 cap.t 10 

Ttpuem miUa martyrctjib; 10 cap.% 8 

^lpuiciorum inflrucliojib.27 <ap. 51 

HumaVompiUut regnatiUb. 2 cap. 1 04 

ftumidta regio defcribiturjib.primo cap.%6 

^umeriani Imptriumjibro vndecimo cap. 1 10 

.Ziutmortjibrovndccimo cap.ixo 

RuntijTaptmittmtwad Tartaros, Ubrotrigefmo- 

.. frim (t p tf 



capitulorum. 

cap.st 

De liteta 



O. 




Ctauianusimperatjib.6 ta P4$ 
Ocium fruftuofum defcribitur , Ubro deci- 

mofcptimo cap.^% 

Odilomt tsfbbatitgeflajib. 3-4 cap. 101 

Odonit Cluniacen.geflaJib-24. capji 

Odonis ciufdem quadam miracula, Ubro uigcfimo*- 

quarto cap.fa. 

Olimpiadas maxima,Ub.vndecmo cap, 5 % 

Onefmus VauU difcipuUs, Ub.9 cap^? 
Omnium Sanftorum fesium inftituitur , Ubro 2» 
cap.107 

Oratiut poeta cUret, lib.6 cap.6j 

Orcadet InfuU defcribmtur,Ub.l capjy 

Origenit pueritia i Ub. vndecimo cap.t 

£iutfludium,& libri,Ub.vndccimo cap. 1 

Or ^tbbasjib.ta. cap-jo 

OrtuUnuscapitfifurem,Ub.ii cip.60 

Orofius Doftor cUret,Ub. 1 8 cap.6 

Oflrogothorum origo,& regnumjib. 1 6 cap. 1 1 

Ofualdi regismiracuUJib. 1 5 tap.79 

Ottonis Jmperiumjib.9 cap.26 

Otto primus imperatjib. 34 cap. 69 

Ottofecundus mperatjib. 24 cap.29 

Otto tcrtius imperatjtb. 14 cap.$z 

Otto quintus imperatjib.19 cap.x 06 

Ouidius Tiafo cUrctjib. 6 tap. 1 06 



m 



Dclitera P. 

| «sfcbomif folitarij tentatiojib. % cap. 19 
' Tachomij ^bbatis geflajib. 18 cap.47 
I Tachomius dat regula monachisJ.17.cS2 
Tafuntius ^ibbasjib. 1 4 tap.76 
Taleflina regio dcfcribiturjib. 1 tap.62 
Tharus mirabilis conslruiturjib. j cap. 14. 

Thart,&TharowsgeflaJi.2i tap.xo 
Talumbi pr£sbyterimaUtiaJib.2 $ cap.if 
TaUmis corpus mirabile inuenitur , Ubro vigefimo- 
qtanto ca p-3+ 
Talefiin* perfecuiiojib. 1 2 cap. 1 z 

TampbiUa regio defcribitur, lib.% tap.70 
Tanibus monachusjib- 1 4 tap.6% 
Tampi ^bbatis gefiajib. 1 7 tap.6 8 

Tanetius Thilofophus cUretJib. f tap.49 
Tannonia regio defcribitury Ub. 1 ta P-7+ 
Tantaleoni puer, lib.ia. C *P 9f 

Tanthena Tbilofopbut , & quibufdamdodoribus , 
Ub.io cap.nt 
TanthapoUs regio defcribitur, Ub. 1 cap.67 
Taparius Conful cUret, Ub. J cap.j 
TapaRgiJfoU tyrannidem exercet , Ubro trigefim» 
cap.t%9 

Tapienftum, & MedioUnenfium beUum,Ubro 30 
cap.7 

Tartbia regio defcribiturjib.x cap.64 
Taradifus HeracUdit, Ub.17 c ap.a^ 

fParadifus Mahometi , Ub. cap.6$ 
Tariftcnfis dijfenfiojib.jo cap. 1 37 

Tafsio 



Digitized by 



Google 



IndexLibrorum, 



Taffio ChriHi incipitjib.y cap.jj 

Tafcaftus punitur in balneis,ti.i2 cap. 

TafioralcGregorij,tib.2} cap. ij 

TaffagiumgeneraUdefcribiturJib.io cap.79 

TatroclusnMrtyrJib.it cap. 108 

Tatrum dicla moralia ,lib. 1$ cap.79 

Tatritvj Hibernii geflaji. 10 cap.22 

Taulum Ludibrum exprimiturjib.7 cap.+ 

Taulus conuertitwr, tib.7 cap. 74 

Taulus uifitat Tetrumjib.7 cap. 122 

Tauli tum Barnaba ordinatiojib. 1 o ca P-9 
Taulus quatiter Tetrum corripuit, lib. 10 cap . 9 1 

Tauli,& Barnabx diuifiojtb. 10 cap.g^ 

Tauli vinculatiojib. » o C ap. y 1 

Tautiappettatiojib.9 cap. i 

Tauliaduentus tib.9 cap. $ 
Taulipaffiojib.9 cap. 16. & deinceps. 

TauUts Epifcopus,lib.9 cap.49 

Taulus Heremita, Ub. 1 1 ca p. 26 

Taulus Samofetanus hereticus,Ub. u cap.96 

Tautits fmpUx monachusjib. 14 cap. 1 5 

TauUfimplicis gefia, Ub. 1 7 M p. 77 

TauU vidux gejiajib. 1 8. ca p, 4 g 

TautiLeonen.geflaJib. 11. m/m 2 2 

Tautini7^o[anigefla,ti.i8. ca p^ - 

Tlanetedislinguuntur,Ub.t cap.ij 

TlatonafciturJib.$ cap.6o 

Tlatoclaretjib.4 M « 74 

Tlatomoriturjib.* ca p >6 

Tlautuspoeta clarcljib.5 cap.ti 

TfaUerium corrigitur,Ub. 1 6 ca p. Ql 

Traxedismartyrjib.io C ap. 106 
Teccatu primarum parentumponiturjib. 1 cap 42 

Teccata diflinguunturjib. 1 C ap 47 

Telagia peccatrixjib. 1 1 c f p / 6 

Telagifhfrefisoritur,Bb.i8 C ap 42 

Ta-mtentMpartes difiinguunturjib. I cap 48 

TerfeBiodtuinaexpnmturJibx cap.i 

Temles^tbenienftbusprincipaturjib.l cap 2 

Tarmenidespbilofopbusclaret,Ub.i cap.l* 

Tcrfidaregiodefcribiturjib.i C ap.6% 

TweniusmarmUb.il c / p ,, 0 

Terfmpoetajtb.% fj, 

Terfarum regnum defcrihiturjib. 1 6 cap. \z 

Tetrt carcer,& vinculajib.8 ca p 8 
Tetripaffio,Ub.8 

TetroniUa,& FeticuUJib.9 C aP28 

-Petrus^lexandnnusjib.ii J ca l lt 
Tctrus ^Uxandrinus, & Lucius Mtanusjtb.ia. 
ca P-57 

TetroniusBononienfis claret,tib.io cap.i, 

-PetrusDam,anusclaret,tib.2 S JpA 

-Pctru^lpbunfusconuertiturJib.i 5 cap.97 
letnLcomsdiJfenfioJib.2? * 5 

Tetrus^bachardus claretjib.28 cap.il 
•Petn Tarcntafinfi sgefiaM 

Tctru, Lombardus claretjib.to caP 7 

iT^^retM^ ( ap. t .Zi 

cp.il 



"Petrirecluftgcflajib.zy 



TftriMonoculigeH'aJib.19 ' ■ cap.it 

Tetri MedioUmcn.paf]io,tib.22 cap. 102, 

Trtiuli lAucrnefis geflajib. 23 cap.119 

Tr^dicatioChri/iiincipit,lib.7 cap.il 
Tujnmptio refumitur per exempUt, tibay cap.6 

Tudicatorum ordo fundaturjib.20 cap.6$ 

Tramonflratenfis ordo incipitjib. 1 6 cap. a 8 

Tiamon paterjib. 1 4 cap\6 $ 

Tiaconmartyr,tib.ii cap.1^9 

Thilemus poeta cUretJib. 5 cap. j. 

ThilippusMacedomoriturJib. j cap.18 

Thilo tlarus habeturjib.j cap.\ j l 

Tilatusiudex praificiturjib.7 cap.% 

Tilatus in exilio moritur, tib.j cap. 1 24 

Thika epifcopusjib.iz cap.2$ 

T'o'demon,& olppoloniusjib. 12 cap. 5 o 

ThiUppus^pofiolusJib.9 tap.88 

ThilippuspaterEugeniat.tib.11 (a p.j 

ThiUppi Imperiumjib. 1 1 . C ap. 3 J 

Jpfius conuerfio,& morte, tib. 1 1 cap. 35 

Thiliberti^tbbatisgeflajib.i} tap.$\ 

Thilippicus imperatjib. 2 2 C ap. 1 3 8 

ThiloroniiprxsbyterigeHaJtb. 1 7 cap.88 
Thitippus Hcx Francorum nafcitur, lib.29 cap.i 3 

Thilippusidemregnatjib.29 cap.iz 

Thitippus Idem cruce fignaturjib.29 M fA S 

ThiUppus idem transferaturjib. 29 cap . jo 
Thilppus idem triumpbat de lmperatore,tib. 36. 
cap. 65 

Trimogcnituraius confiflebatinfexjib.x capAo} 

Tindaruspoetaclaret,tib.2 cap.ao 

Tionius,& luflinus^c focif cormjib. 10 cap.97 

Tior prdsbyterjib. 1 4 cap.ii 

Tipinus regnat in Franciajik.2 2 cap. 1 5 4 

Tififlratus tirannidem exercct, tib. j cap .1 8 

Tifcium diuerfitates difiinguuntjib. i cap.zi 

Tifffimimonacbigeftajib.ij cap.oj 

Tithacus militemts claretjib. 2 cap.\20 

Tlinius,& Ubrieiusjib. 10 cap.66 

TrimuSiQ- Feticianusjib.12 cap.69 

Trifcus aniiquus difciputits, tib.o cap.96 

Trifcus atius, &focij eius, tib.it cap. 57 

Trifcus t & Fatixpr*sbyteri,tib.i 1 cap. 11 * 

Trifcus,& prifciltiams, tib. 14 (a p. 3 8 

TrifciUianiflarum crrordamnaturjib. 17 cap.97 

"PrifcianusGrammaticusclaretJib.21 tap.$o 

'Primtusepifcopus,tib.u C ap.7f 

Tolemusphilofopbus comtertkur, tib.$ cap. 1 1 

ToUcarpi,&Tapifdoama,lib.io cap.92 

ToUcarpipafsioytib.io cap.96 

^ticrates,&quidamatiffcriptoresM. " ™p.*& 

Toticroniusmartyr,tib.u cap.89 

TompeijbeliumAb.i Ca p. 9? 

Pompeius occiditur, Ub. £ C ap.; f 

Toneanusmartyr,tib.to cap.ioa. 

Tonticus,& Blandinajib.to cap.101 

'PontifpueritiaJib.il cap-n 

JpfiuspjffioJtb.it cap.7+ 

TotentiAanhnfdifiinguunturJib.i tap.i? 

Tlotmus Platonicus cUretJib. 7 cap.% 

^roceJfus,&MartinianusJib.9 w/uj4 

Trotbi 



Digitized by 



Google 



Trothi,& HiacbtM conutrflo ,Ub.f cap.i i $ 

Taffio eorundemjib. i 1 cap.7 6 

Trofper notarius clarct,lib.io cap.fi 

Trophetiffa falfa deprehenditur,l'ib.24. cap.%6 
TrotbagorasfbphifUclarct,lib.} 

Ttolemfus Thilodelphus regnatji.$ cap.t j 

TtoUmms Sother regtutt, lib. $ cap. i 

TtoUmtus Euergetes regnatjib. $ cap. j $> 

Ttolcnuus Thilapator regnat, lib. $ '«"M 1 

TtoUmtus Epifanes regnatjib- j cap. 54 

Ttolemaus Thilometor regnat, lib. j cap.6 1 
TtoUmms Euergetes fecundus rcgnatjib.f cap.8 6 

TtoUm<tusThisloregnat,tib^. cap.%9 

Turgatorium Tatrtij defcribiturjib.20 cap.%+ 

Turgatorijpcena relaxatur, lib.22 cap.98 



Et Capitulorum . 



Rpchemadorummiracula,tib.29 c *P-4 

Rpdanipons adificatur, lib. 19 cap.zi 

Rogationum in(titutio,lib.zo cap.$6 

RplandiComitis geslis,tib.24^ eap.i$ 

RoUonis7^prmanmgeila,tib.i4^ cap-4S 

Romaconditur,lib.i cap.ji 

Rpmanumregfumreslituhur,tib.6 cap.l 
Romanum regnum interrumpitur, tibro tertio , capi- 
tulo 31 

Romanorum regni beUaformofa, libro quinto, capi- 
tulo 42 

Romanus & focij eiusjib.i 3 cap.vj 

Rpmanus martyrjib. \ $ cap. 1 7 

Ruffinus,& Valerius, tib.l x cap.148 

Ruffinus ^iquilegienfis claret, Ub. 20 cap.69 



TroceUa ieiunat tribus annisabomni cibo , Ubro 24 Ruffini inueftio cotttra Hieronymum , Ubro decimo- 
cap.ij oclauo cap.3% 

Tuerorum muUitudo cruce ftgnaturJib.}o cap. $ 
Trudens Tauli difcipulus, tib.9 . cap.40 

Trudentius poeta claret, Ub.17 cap. 1 2 

Trudentijeiufdemftoresjib.17 cap.ioi 



Dclitera S. 



Delitera 





^bini Epifcopigefla, Ub.2i cap.66 
SabiniTlaccntinivirtutes, Ubro vigeflmo- 

fecundo cap.74 

SibeUtj hxretici condemnatio, tib.i$ cap.6% 

Vadragmta feptemmartyres,tib.p cap.<6 Sabinamartyrjib.xo cap. 81 

Quadratus,&^4riflidesJib.io cap.72 Sabinusepifcopusjib.12 cap.56 

Sacramentavetera t &nouaJib.io 



cap. $6 

Quatuor coronati, tib.l 2 C ap. 8 

Quintitianus Oratorjib.9 cap. 121 

Quintinus martyrjib.i 2 C ap. \ 3 6 

£utr'tacus,& focij eiusjib. 14 cap.40 

Quirinus,& Hermesjib. jo cap.71 

Quirinus quidam alter, tib.11 cap.98 

Quirinus,&Tamphilus,bb.i$ cap.19 

Quirio,&foc^eiusJib. 13 cap.;? 

Quinquennius puer damnaturjib. 1 * cap.87 

Quintini martyris tranflato, tib. 2 3 cap. 8 9 
Quintini martyris Cenobium <sdificatur,tibro 2) 
cap.87 

De litera R. 

Ubanusclaret,Ub.i^ cap.z8 
Radegundisregin4geflajib.il cap.29 
Radegundis uitamonailica,tib.2i cap.j^ 
^ginavirgo,tib.i} cap.29 
Regutits SiluaneBenftsJib.io cap. 27 

RegiHri Gregorij floresjib. 22 ca P$4. 
Retiquic de terrafanBa apportantur, tib.24. cap.$a. 
Remus,& Romulus oriuntur, tib.z cap.96 
XmigiusRemenfisclaretJib.io cap.ioo 
HSmigiusidemmoriturJib.il cap.8 
t&urrctlio Chrifli defcrib'ttur,tib.8 cap. ? 

Hgsbatis cenobium fundatur, tib. 2 3 cap.68 
1fcclHtruTontmenfisgc/k,lib.24. cap.96 
Vlchardi Tfprmanorum Vucis geflajib. * J cap. 1 j 
$fcbardusdefancl6vicioreclaret,tib. 17 Mf.58 
Xgboam regnat cum fucceflortbus fuisjib. 2 cap. 8 5 
Hbodus infula defcribiturjib.i cap 80 

^Qbertus Deuotus regnat in Francia, tibro vigeftmo- Statua notabitis Siciti*Jib.i$ 
quarto cap.107 Sebaftiani doclrinajib.12 




cap.ij 

Saguntina ciuitas deflruitur, Ubro quinto , capitulo 

quadragefimo 
Salomonregnat, tib.i cap.76 
Saluflius regnatjib.6 cap.% 2 

Salabcrg£abbatifftgc(la,tib.2} cap.20 
SaUdiniperfecutioJib.19 cap.tf 
Siluijmartyrisimenuojib.24. wp.ij 
Sampfon iudicat Ifraeljib.z cap.67 
Samuelclaretitib.z cap.69 
SampfonDolenftsgeftaJib.il cap.\o$ 
Santlimus,& ointoninus, tib.i • cap.it 
SanSloti virtutesjib. 2 2 cap. 8$ 

Sapientes feptem apud •sfthenas ctitrent , tibrofc- 
. cundo cap.it 9 

SaporisregisperfecutioinChrislianos, tib.decimo- 
quarto , cap.% 

Sapientia prtfertur eloquentia , tibro decimofexto , 
cap.i$ 

Sardana Taulus acdditurjib.t cap.9 j 

Sardijinfida defcribiturjib.l cap.t$ 
Saraabbatijfe geftajib.17 cap.o 
Saracenimiraculofe fubmerguntur , libro vigefimo- 
tertio cap. 147 

Saracenorum miracuUfa fubuerflo ,tibrovigefimo- 



fexto 

Saturninus martyrjib.9 
Saulregnatjib.i 
Sauina virgo,Ub.vndecimo 
Sauinianus eius fraterjib. vndecbno 
Sauinianus,& Votenaanus,tib.9 
Sauinus,& Baftticusjib.il 
Statiuspoeta claretjib.% 



cap.tf 
cap. 112 
cap.69 
cap.107 
cap. 10$ 
capas. 
cap.%1 
cap.61 
cap.ij 
tap.io 
Ipfius 



Digitized by 



IndexLibrorum, 



Jpflus paffioJib.lt cap.iS 
Sebafiiani corpus transferturjibro vigefimoquarto, 
cap.33 

Secundianus,& focij eius, lib.xt cap. jo 
Secundus Thilofophus, & difta eius > Bbro decitno, 
cap. 70 

Solcntianum concilium, lib. 1 4 cap.t o 

Semiramis regnatjibro primo cap.ioj 

Senatores primo eliguntur,Ub.f cap. 1 

Seueca,& tibri eiusjib. *}• ca P'J- 

Jpftus mors,lib.p * cap.io 

Septuaginta interpretantur, lib. y cap. 1 
Septemdormientes refurgmt ,Jtbro vigefimo, capi- 
tulo 51 

Sepultura ecclefiaflica nocet reprobis, Ub.vigefimo- 

fecundo cap.t)6 

Serapia martyr } lib,dec'mo cap.to 

Serapio martyr, lib. vndecimp cap. 5 2 

Serapio paterjib.ta. cap.64. 

Sergius,& Bachus,lib. 1 1 cxp.66 

Seruandus,& Germanusjib.i j cap.ax 
Sergius Tapa inuenit crucem , tibro vigefimotertio, 
cap.nj 

Scruuti virtutes,lib.z t cap.%6 

Seueri Impcriumjib. 1 1 cap. 1 

Jpftus morsjib. 1 1 ca p t r j 

Seuerini abbatis gefla, lib. 11 cap. 21 

Seueri Sulpicij dialogusjib.18 C ap.i 

Seueri facerdotis virtutesjib.t 1 cap.6j 

Spfeuftppus Thilofophus claret, tib.4 cap.70 
Speufippus,& fratres eiusjib.vndccimt cap.6j 

Stephanus lapidatur , lib.7 ca p, 2 1 

Stcphani monachigefla, lib. 1 7 c ap. 80 
Stepbani martyris rcliquu imemuntur , libro 1% 
cap.j 

Stephamfacerdotts virtutes , Ubro vigefimofeundo. 
cap.79 

StephanusTapa,Ub.vndechno cap.60 

StepbaniPap£geflaJib.2} cap.x^ 

Stephani Cisiercienfis gefta,Ub.t6 cap.t 

Sueffionenfis MarMmiraculaJib.ij cap.t 

Sibillackretjtb.t cap. 190 

Sicilia infuia, defcribitur,Ub.prhno cap. 8 x 

Sicioniorum regmm oritur, lib. 1 cap.99 

Sidonius ^iuernenfis claret,Ub.z t cap.46 

Sigifmundi regis paffiojib.t 1 (a p^ 

SUafbciusTauliJib.9 cap.91 

£iluanus,& focij eius,lib.\ t tap.98 

Siluanus,&Lucianus,'tib.\$ cap.t) 

Siuanus abbas, lib.t 5 cap.66 

SiluefterVapaJihi* cap.46 

SduU yirginis gefla, lib. 1 7 cap. 9 1 

Simoniaca harefis nafcitur,Ub.j cap.7 t 

Simonides poeta claretjib.t fap.toj 

Symachus iaterpresjib. 1 1 cap. 1 6 

SymeottcrucifixusJib.decimo cap.fi 

Smon& ludaapoiloli,lib.9 capjt 

SimonUagusJib.Q ca p At 

Symphorianus martyr,Ub.vndecmo cap. 1 1 $ 
§tmplicms,Fauftmus t & beatrix , Ubro duodecimo, 



SimachusTapainfeditione creatur, Ub.vndecinto, 
cap.i 

SimachusTatritius claret, Ub.ti cap.ia, 

Shneonis ^intiocheni gefia, Ub.%o cap. 5 1 
S/mon Comes,Montisfortis deciditnr , Ub. trigejimo, 
cap.S$ 

Sincletice abbatiffegefla, Ub.17 cap.o 
Sifinmj,& fociorum eius paffto , Ubro dcchnoociauo, 
cap. } 6 

Scientia dislinguitur, lib.primo cap.% $ 

Scipio ^ipbricamts claret,tib,$ cap.^j 

Scipio T^aftca claret, Ub. / cap. 5 7 

Scytharum regnumJib.i cap.96 

Scythia defcrtbiturjA.t cap.69 

Scytbiainferiordefcribiturjib.prmo cap.jt 

Syriaregiodefcribitur, Ub.primo cap.66 

Syruregnumoritur,Ub.6 cap.it 

Siftnius,&$aturmnus,tib.it cap.^t 

Sixtus Tapajib.vndecimo cap.at 

Sixtus,&peregrinus,tib.dccim9 *4p.j% 

Spirodpn,&pasior,Ub.ii cap.6% 

Spiritusmittitur,Ub.7 cap.66 

Socrates nafcitur, tib. } cap.+t 

Soaates claret, Ub. ) cap. 5 6 

Socratesmoriturjib.i cap.66 

Sodoma fubuertiturjib.primo cap.106 

Sogdianiregnatjib.2 cap.70 

Solon ^ithenienfts claretjib.t cap.120 

Soldanorum progenies, lib.i 1 cp-S^ 

Solis ectipfis mhrabiUsJib.t 2 cap. 1 • 
Sororum confonantia inuenitur,Ub.prmo cap.^J 

Sopbotles poeta claretjib. j * cap.40 

$ophia,&fiti*cius,tib.\o cap.84 

Stoicorum aflores,& procerasjib. $ cap.2j 

Sulpicij Bituricenftsgesla,tib.23 cap.17^ 
StudiumtransferturTarifius , Ubrovigefimotertio, 
f*P>7} 

Delitera T. 

^ibor virginis gcHa , tibjo dechnofepthno, 
cap.Qt 

Taciti, Floriani , Trobi , & Carini fmptr 

riumjibro vndecimo cap. 1 20 

Thays meretrix,Ub.tj\. c*P'77 

Tales Milefius claretjib.t cap.109 

Tanatos infula defcrlbiturjib.t cap.ji 

Taphanainfuladefcribitur,tib.i cap.79 

TartarorumgetJa,&morei,Ub.tf cap.69. 

Item,Ub.$o cap.9% 

Item, tib.i 1 C ap. 3 

Thaurini Eboricen.pradicatiojib.io cap.} f 

Jpfius pafliojib.io cap.jt 

ThaurusThilofophus, Ub.\o cap-9% 

Tracia regio defcribitur, tib.t cap.7 r 

Tranfinigratio Babyloms. tib. t cap.i I • 
Trans marinorum locorum defcriptio f Ubro trigcfi- 

tnoprtmo cap,<}% 

Traiani ImperiumJibAO cap.6% 

Ipfius mors, lib. 1 o cap.6% 

Te(kVauUdifcipulaM'f ca P-47. 

Tmpora, 




Digitized by 



Google 



Et Capitulorum . 



Tebipora diBtnguuntur, Ib.primo tap. 6 % 

Themisiocles clams habetur,lib. j cap-i 9 

Theodocius interpres,kb.vndccimo tap. 1 6 

Thendorus martyr, tib.duodccimo cap.9} 

TheodofiamartyrMb.it Mp.48 

Theodota,& fllU eius,Ub.duodecimo cap.6% 

Theophilus,& focij eius, tib.vndecimo cap.^i 

Theonabbasjtb.14 • cap.6a. 

Theodorijinquieti cafiigatio , Ub.z t cap.yi 

Theodorus tpifcopus claret,Ub. 2 o cap. J 8 

Theodoftus primus hnperat,Ub. 1 7 cap. t- 
Theodoftus idem peccat, & p{nitct , libro decimo- 

feptimo cap.<n 

Theodoftus fecundus imperat, Ub. 20 cap.l 

Theodoftus tertius imperat, tib.z $ cap. 1 44 

Theonis abbatisgefla , Ub. 1 9 cap.109 

TheophoU geilajib.2\ cap.69 

Theobaldi heremiugeflajib.is cap.iS 
Theophrafius philofophus claret, Ubro quinto, ca- 

pitulo fecundo 

Tbomas otpos~iolus,lib.o cap.6x 

Eius corporis translatiojib.vndecimo cap.10 

Thom* Cantuarienfts exitiumjib.zo cap. r 4 

Thonut eiufdem gesia, tib.19 cap.iS 

Terentius claret,tib.a. cap.ji 

Terculinusmartyrjib.duodecimo cap.xj 
TercuUanus,&fcripta eiusjib.vndechm cap.S 

TerrAdiuidunturJib.primo cap.61 

Teflamenta Tatriarcharum, lib. 1 eap. 1 2 5 

Thejfatia regio defcribitur, Ub.primo eap.j j 

Textilis ars inuemturjib.primo, cap.j^ 

Tiberiusimperat,Ub.7 ca p, t 

Tibertiusmartyr,tib.\z cap.iS 

Thiburius hnperat,Ub. 21 C ap. 1 27 

Ticonius afer claret, lib. 1 8 cap.j 

Timotheus appollinaris, tib.f cap.i$ 

TimothxusVaulidifcipuluSiUb.ia * cap.rf 

TiHisTautidifcipulus,lib.9 cap.a} 

Titilmperiumjib.io cap.9 

Titicusdiaconus,Ub.9 cap.9t 
Trinitasperfonarum in Deo exprimitur , lib.primo, 
cap. 1 

TripoUtana regio drfcribiturjib. 1 cap.76 

Tripbon puerjib.vndecimo cap.\j 
Triburienfe conciUum celebratur , librovigeftmo- 

quinto ca p.i6 

Torpes martyrjib. 9 cap. j 6 

Troiani beUi caufa exprimiturjib. j cap.6 o 

Trophinus Tauti difcipuLusJib.9 cap.49 

Tulius clarct, Ub.fi C ap.6 

Tmica Domini inueniturjxb. 2 » cap.io 

Tundali Htbernia viftoJib.zS cap.i 8 

Turchorum defcriptiojib.$o cap. 142 

Turpusepifcopigeflajib.is cap.u 



Dc litera V. 

lAlerius Maximus claretjib. $ cap.i 1 8 
Valentini Valentis lmperiumjib.decimo- 
quarto cap.+S 
Valcntiniani mors, Ub.ia. cap.sj 



m 



Valenttsperuerfitate,tib.ia > , *W 

lpftusmorsjib.14 cap.50 

Valeriani Imperiumjib.vndecimo -cap.^6 

Valerianusmartyr,&quidamalij,lib.lo cap.ua> 

Valentis monachi geftajib.17 cap.So 

VaUis fcbolarium ordo fundatur,tib. j o cap.\ j y 

Vualdarici monachi virtutes, Ub.%% cap.11. 

yuandalarum erigo,& regnum, tib.16 cap&- 

yuandregiUabbatisgefla,tib.2} cap.iy 

Varro Clarus habetur, Ub. 6 cap.$j- 

Vedafli Mtrebxtenfts gefla, tib.z 1 cap.9 

Verccundia muenilus fuadetur,lib.\j cap.34. 

Venus d iuuene difpenfaturjtib.i$ cap.29 

ytfpaftani promotiojib.9 cap.vlt.' 

Ipfius Imperium,& moribus } Ub. 1 o cap. 1 

Eiufdemmors,tib.io cap.8 

Vi(ior,& Coronajib.xo _ cap.ioS 

Vi&or Tapa,& ^udeolusjib.vndechao cap.6 

Vitlor MaftlienJib. 1 » cap.j 

Vi HoriavirgoJtb.it cap.^z 

Viclorinus,& focij eius,Ub.it cap. 1 it 

ViHorinusreclorMb.ia. cap.ix 

V'ttHorianipaffto,Ub.zo cap.o* 

Vvduartm inflrud,io,Ub.\6 cap.64 

VigiUntij error impugnatur > Ub.\6 cap.88 

Vigilif sAntiftodorenfis gefta, tib.ij cap. 1 16 

Vtgilij Tapa affliclio, tib.z 1 cap.j 5 

Vigoris Baiocenfisgeflajib. 21 cap. j 9 

Vincentius,& OronciusfratribusJib.il cap.jH 

Vincentius,& Habriusjib. 1 2 cap.t 24 

Vincentus Sabina,& Cbriftianajib. 1 » cap.119 

Virginitas fuadeturjib. 1 6 cap. 4» 

Virginitas nuptijs pr*ferturjih.\6 cap-7+ 

Virginitas Mafix ajferiturjib. 1 6 cap.7+ 
Virgo humitis reuelatione diuinamanifeflatur , ti- 

broiS ca P'*i 
Vhgo occultat Jithanafiumfugientem, tib. decimo- 

Jeptimo cap.91 

ybgalibcratur d lupanariperiuuenem , tibro 17. 
cap.91 

Virgo lapfa hereditur,Iib. 1 5 cap. 6 j 

Virgolapfareconcitiaturjib.ij ca P-9S 
Virgolapjainculpat innocentem letlorem , tib.17, 
cap.96 

Virgilius poeta claret, Ub. 6 cap.6x 

Virtutes difiinguunturjib. 1 cdp.48 

Vuiftgothorum origo,& regnum, Ub.\6 cap.i% 

Vuibertus tlaret in Lothoringiajib.ta, cap.64 

Vifto hominis refufcitatijib.i-} cap. 1 20 

Vuilframij Senonenfts gesla, tib.t} ■ cap. 1 45 

V taUs,& Valeria, tib.o cap. 1 j 

Vhalis,& ^igricola,Ub. 1 X cap.49 

ViteUij Imperium, tib.o cap. 1 27 

Vitus& ModeHusJtb.n cap.jo 

Viucntius,& Samaritanusjib.i j cap.99 

Viuardi Hemetifis gefla,tib. 1 3 cap.ua. 

Vndecim mitium virginum geflajib. t o cap. j 9 
Vnitas Trinitatis miraculosd oflenditurjibro vigefi- 

mo cap.}9 
Vterpendragon regnat m Britannia, tibro vigefimo» 

cap.a 9 

*Dc 



Digitized by. 



Google 



IndexLibrorum, 



Dc litcra X 



XEnoerates Tlatonieut claret , Ubroquarto, 
cap.ta. 
Xenodochia pauperuminflituumur, libro 5. 
cap.So 
Xenofon claretjib.} 
Xerfesfilius Darij regnatjib,} 
Xerfes jecundus regnatjib-} 
Chritlus nafcitur, Ub.6 
Chriflus bapti^aturjib.y 
Chriflus prjedicat , Jib. 7 
Cbrifluf patitur, lib.j 
Chrifljus refurgitjib.j 
Chrislus afcendit,lib.j 
Chriflum d martyrjib. 1 j 
Chriflophorus martyrjib- 1 j 
Chnslt' imago in Cafarea, lib. 1 1 



tap.6j 
tap.}6 
cap.19 
capM 
tap.j 
cap.x t 
cap.ij 
cap-H 
cap.64 
cap.86 
M/>.H 
tap.tf 



Chriflianiheremiugefla,lib.2a cap.n 
Chrim imago transfixa vefligio fanguinis inueni- 
1 ttr »J*-« cap. 9% 
Chriflt mago lanceata multum fanguinem fudit, 

Ubr9 l i '*p,i6* 

x Dc Htcra Z. 

ZjtUricut datleges ■, librofecundo , capituUy 
centeftmpquinto 
Zeno Thilofophus occiditur , libro fecundo f 
centefimofepttmo 
Zeno Stoicus claret,lib. y cap.26 
Zeno itnperatjib.io cap.l} 
Zont mundi diflingftuntur,lib. 1 cab .u 
Zoroaflresinuentormagntartisckret, li.i «.toi 
Zorobabel cumfocijs in Hietufalcm reuertitur, libro 
tertio cap.ix 
Zopma,& Maria t*egyptiaca,Ub.i j cap.6f 



F 1 N I S. 



Digitized by 



Google 



I M PERATORIS ROMANI, 

ELIGENDI INSTITVTIONEM; 
A C FORMA M, 

Nccnon Romani Impcrij in rebus tcrrenis praeeminentianL», 
& poteftatem fummarie ab Auctore defcriptam* , 

Hoc loco fofl Oferisimpreftionem refonendam curauimus. 




OTESTAS Impe- 
rialis,regalifque po- 
tencia > non (blum vi 
naturse introducH 
eft ad publicam vti- 
litatem . Sed eriam 
per dominum Sal- 
uatorem noftrum Ie 
fum Chriftum Dei 
filium, incuiusma- 
nu funtomnia regna 
mundi. Etverbocomprobatareperitur& facto, 
qui&nafci voluit cum vniuerfus defcnberetur 
orbis . Et Augufti Cefaris cenfum tulit, nec hoc 
contentus, dati etiam pro fe , ac Petro tributum 
iuflit . Interrogatus quoque an Cxfari cenfuin 
<!arcliceret,vifo nummifmate; Reddite, inquit, 
quaefunt Csfaiis Caciari, &qu? funtDeiDeo. 
Hinc beatus AmbroMus . Si tributum,inquit,pe- 
titlmperator non negamusagri ecclefie. (oluant- 
Inde Iuftinianus Carfar Imperium fibi a coele- 
Hi maieftate traditum aflerit , Nanque ficuc 
in fpihtualibus Romano Pontifici ; finguli Pa- 
triarch; , Primatefque , caeterique Pontifices, 
&Prarlati fubiecti funt, quamuis, & hoc ali- 
quando Grarci negarunt , & adhuc pcrfidum 
Huflharum genus inficietur,fic&Romano Prin" 
cipi temporales quoslibet liquet efle fubie&os. 
Pofitum eft igitur fequens notandum,quod in eli 
gendo Imperatore.tiquam firmiflinus columnis 
cxptimitur. Cognitaemm Imperij imbecillita- 
te, varietateq; fortun;,quo diutius apud Germa- 
nos, fumma poceftas remaneret . Illeq; prarccreris 
prxeflet, qui virtute&dignitate c^teris prarfta- 
xet. Gregorius Quintus fummus Pontirex (an- 
tfionem retuIit,haudabnuenteOttone, delmpe 
xatore cligendo ,quam vfque ad tempora noftra 
ftruatam videmus, videlicet folis Germanis lice- 
xe Principem deligere . Qu i Cae(ar, & Roma no- 
xumRexappellatus , tum demum Imperatpr & 
Auguftus haberetur, fi eum Pontifex confirmaf- 
fet. Etcumcanonum auctoritas Imperatorem 
in temporalibus eos pnecellere dicat , qui ab eo 
recipiunt temporalia, quis non videt, & populos 
&rrincipes omnes ab Imperatorc, quimundi 
dominus cft , recipere remporalia fibique iccirco 
deberc obedientiam. Nempe quamuisaliqui pa- 
xere Romano negent Imperio , nemo tamen poft 
Augufti O&auiani monarchiam.tantam vefania 
induit,vtfubalio,quam fubRomani regis titulo 
mundi dominum , orbifq; principem (efe aufus 
fuerit appellare . Caeterum, vt horum fenten- 
tiam expendamus , qui fe tanta fretosaflerunt U-. 
benare,vt nihil omnino teneatur Impcrio. Qua- 
dam fepotiri dicont cxemptione , quamuis ifto- 



rum proteruitaripotnjsarmis,quam Jegibusob- 
uiandum foret , vtquoiure (e putant exemptos 
eodcm fe fcirent efle fubiedtos. Ubet tamen ali- 
quid in hac re fcribere . Cundti profecto qui fub 
lugo fe negantlmperij , autid priuilegio feafle- 
runraflecutos,aut virtutealiqua. Priuilegium au 
tem,aut ex beneficio Impcri j fufcepifle, aut aliun 
de, non eft opus confutatione . Cum enim Ro- 
manum Imperium adeo fuperomnes mortales. 
in temporahbus fit eredtum , manifefti iuris eft, 
neminemefle, qui ei poffit inferreprauudicium. 
Certum eft taliapriuilegianon valere, quae fum- 
mam auferunt poteftatcm» Nafcuntur enim ex 
hoc difcordif frequentes, fiunt rapina» muldmo- 
dae,committuntur cedes abfque numero.Cum pa 
ce turbata hinc,atque inde bella craflentur. Exi- 
ftente nemine qui maior omnibus iuris ordine, 
iitibuspoflitimponeremodum . Quod fi vno 
fub capite viueremus , (i vnam omnes fequeren- 
tur obedientiam , (i vnum duntaxat in tempora- 
libus fupremum principem .recognofceremus , 
floreret vbique terrarumpax, optima dulcique 
omnes concordiafrueremur. Cuiusrei fignum 
manifcftum,quod ab initio nafcentis mundi , vf- 
que*in hocaeui nunquam pacem fuifle legimus 
vniuerfalcm . Nifi cumad vnum Ccfarem Au- 
guftum in modum cceleftis rcgni.totus orbis ocu 
Jos dirigebat . Quod licetobreuerentiam Chri- 
ftiRedemptoris noftri tunccontigerit, quino- 
iiram humanamq; formam induit . Snfficere ta- 
men debet diuinum illum mundi fabricatorera 
viam hanc oftendifle pacis habendae , cum orbis 
fub vno principe regerctur . Liquet igitur priui- 
legia,qua: monarchicorcgiminiobuiant, ex qua- 
cunque veniant poteftate , non habere vigorem. 
Eaq; no folum pcr fucceflbrem , (cd ab ip(o quo- 
que,qui conccuiteflecaflanda. Necentm tolera- 
re principem decet , quae ad fubuerfionem ten- 
dunt Imperij . Sed aiunt aliqui propri js fe virtu- 
tibiis id priuilegi j fe meruifle , quamuis Imperi j 
oon interuenerirauctoritas , dicuntenim fe fuis 
armis,fuoque fanguine, prouincias vendicafle, 
qux vela Barbaris, vclab hoftibus Chriftiani no 
minis occupabantur,necRomanum recognofce- 
bant Imperium . Quod quam ridiculo(um,atque 
iniuftum fit,ex fupenoribus licetintucri.Scmpcr 
nanque maior eft vtilitas publica, quam priuata, 
neccommittendumeft, vtpotcftasaliquacriga- 
tur Imperio fimilis, qualis in exemptis eflet . qut 
nullum fupcriorein admitterent. Qita* res Mo- 
narchica: dignitacis neruos elidi c, fciima fub Im- 
perio ftcit, & omnem humanx focieratis concor 
diam dirimit . Non tamen piopterea Regum & 
aliorum Principum magnam ctlc poteftatem in- 
ficiamur,fcd cfle eas fub imperio dicimus . Eo- 

ruuiq; 



Digitized by 



Google 





ifutnqjeoftepaonem qnando,tyr*nnidi efficiun- 
tyr, a4Rom»numPrincipcjn pcrtinere. Caufas 
xegum afterimus Cc/ari rcmiitendas, teneri om- 
res profaJutecpmmuoi Impmtori parere , ve- 
Tiiread bellttm voca(osj<t>nfer*e impeaias, mit- 
tere auxilia,pra?bc-re rrunfirum.elargiri commea- 
tum,nihilq; fugere,quod Cefare4 Jilai^ftasiniun 
xerat, vtquam a fius fubdirisobedientiamexi- 
gunt,eandt m fuo domino preftcnr Imperatort. 

? Ranslato ad Alemannos Romano Iitjt 
perio, qtio folidiori firmitare fubfiftet 
i u.;jy fiind*t«m, firmatun>qj dicitur , fupra 
quatuor columnas , fcilicet quatuor 
Duces, quatuor Marchiones, quatuor 
LantgrauioSiqpatuorBuiggianios, quatuor Co 
rnites.quatiior Barones , quatuor Liberos , qua- 
tuor Milites,Ciuitate3 quatuor. Villas quatupr, 
Sc rUfticos .' 

Elttiorum Imferij lnflitutio ; 

t 

Andionem dc Imperatoris electio- 
ne fecit Gregorins Quintus,ad vn 
decimum qbo obicrat menftm Ro 
mx rcftitutus, acerrimam deacce- 
pra 4 Romanis iniuria vlhonem 
funiplit. Ottone enim Tei tioperfucceflionem 
non finc difticulrate Imperatore creato , idcm 
Pontifexexeadcm gente natus , cognofcens Im- 
perij tmbecilliratem, mc fortunx mutabilitatem, 
vt diutius apud Germanos fumma rmptrij ma- 
ieftas remancre pofTet. S nodocongregata ltattt- 
rumuilit de Imperatoredeligendo, folis licere 
Germanis (qui inde Electores ltint dicii) Princi- 
pemdeligere. Qjiam lanclioncm hucufqueper 
annos fupr.i quadringentos feruatam videmus, 
vtinfu.turum non per fanguinis lucceflionem 
Imperium ducerctur, fed per folos Gcrmanos 
procercs, vni cum Bohemiae Rege Imperator 
deligeretur. Qjiii Cefartunc&Romanoru Rex 
didtus.fi a Romano Pontifice coronabitur,Impe 
rator Auguftus appellerur . De qu t confirmatio- 
rte plenius habetur , extra,c!eelec.c.tp. vcnerabi- 
lem- Suntq; hieJeftoresMaguntinus/TreucTen- 
iis,& oloniefis archiep-fcopi.Et Marchio Bran- 
debtirgenfis. Palatinus Comes . DuxSaxonia:. 
RexBuhcmic. Diftindta funt autem intercos 
©fficia.vt tres primi fint Cancellarij . Germanix 
primusjfecundus Galli?,Italia; rertius . Et Bran- 
deburgenfis Marchio Cai.eraritis. Comes P.tla- 
rinus dapifir. Dux Saxonum enfis portitor. B.cx 
Bohemie finr pincerna , quc m ramc his additum 
ferunr, ad rollcndas ckdtorum dif:ordias . Dc 
hoc quidam fcribunt . Sunr autem ofikiales ifti 
Maguntinus,Trcuercnf:s,Colonienfis.Quilibet 
Impenj fu<- anccliarius horum. Inde Palarinus 
dapifer,Dux porritor enfis. M uchio Prarpofltus 
fainer«,pincernaBohen)us , Hi ftatuuntregcm, 




-ftriwntq; perordjnem legem .' Atque crcanrdo* 
rnim.iractmct.is per fecula fummum . Aijnnm irji 
quo hxc fanctio facta eft.primum vd(vtaJij fcri- 
buru),-fccunduna fitpra miilefimuiri cjhriftianae 
faliuis-fuifle inuenimus P - ■ - - ■• * 

\ \ Alodjts flfgefidi Jmperdtorenu; 

Ormam atitem, & modum deligen- 
di ie%ern nouum , per feptem Prini 
cipesclectores Romani Imperfj,5S 
Cbruro cpndudtum, ac yocationem 

quomodoadelTe tc neatur FrancK- 

fordia; in vrbccirca Moganum. Et qu? peragen- 
da funt.ae quo ordinc, aurca bulla curiflime edo 
cct.qnam Carolus Quarttis Romanorum Impc- 
r.irorin folenni dieta. Nurembergi. Anno r 5 56". 
cdidif.EIecius deinde Cffar, & Romanoru Rcx 
appclIatus,tHm demum Imperator, & Miguftus 
habetur, fi eum RomanusPontifex confirmat. 
Noftri enim Imperatores cum eligutur, anre con 
fircrationem cofonaiionem Romanorum Rcges 
appellantur , quafi plurisexiftimandum Impera- 
tt>rum,quim Rcgttm homen. At vero prifci Ro 
inani portexpulfnm Tarquinium Supetbum ob 
odium Regum , nomen Regium funditus furtu- 
lei"unr,Scnatus confulto ftatuentes , nequem dc- 
inceps Regem,tn vrbe-cfle liceret. Cum Impera- 
rores permulti rot annis, re bene, & felicirer ad-i 
uerfushoftes gefta, honoriscaufaappellarenfur. 
Trcsenim gradus maioru digniratum apud Ro- 
manos (dequoru Pr;ncipc loquitur) fuere, Rex/ 
Diclator, Imperaror . Ex his fupremaomniunv 
poteftas Rexfuw. Poft Regem vero fecunduin* 
tcnuit dignitatis locum Dicranira, poft Dictatu- 
ram Impei ium tertio gradu confcquitur. Iulius- 
autem C? far,cum farpius poftpartam victori im, 
eflet Imperator ab<xctcitu appellatus , non Im- 
peratorum , aut Regum , fed DicLitoris noinen 
vfiupauit, tanthmodium Regis nPmen in vrbe 
confraxerat . Ctim aarem cupcret Regis nomen, ; 
& vererettirpopnliindignationem , molitus ex- 
pedirionem in Parthos , atque arterensin libris* 
Sibillinis contineri , rtlfi & Rege Parthos fupera- 
ri pofle,fe Regem dici procurauit . Qupd matu- 
randns mortis fuc caufam prarbuit coniuraris. Eft 
autem Imperium armoru , cxerciruumqj ad ru^ 
tandam , augendamq; Rempublicam commilu 
aticloritas. Verum quoniam mos .illc aboleuic 
omnino. Necfolnm cx vfu, fed cx memoriaquo- 
qticGermanorumabijr. Hunc reccntiottnvper 
plures ferme annos feruatum antiquttm arbitre- 
mur.Sequamur a noftris maionbus religiose in- 
flituta , & ad nos vfque traducra qax confenftis 
Chnftifideliumapprobauir. Ac deincepsdiligen' 
tiflimis DoctiflimOrurn Hiftoricorum fcriptis 
(quod vnicum eft rcfugiurh ) oble&emur . N«9 
curiofi, quidc^terilotjuMirur, > . 



F I N I S. 



■1 <:x> li 



1 - . 



Digitized by 



Google 



I .N © I X 

S INGVLORVM L i B R ORV M, 

Ef C APITVM. IN QVARTO TOMO 



jSPECVH MAIORIS, HISTORIALIS KVNCVPATI, 

C O hf T E N T O R V M , 



Xn quo primus numcrus capsta,/ecundusfi/ia, Iheraidiftrimamfiltorum 
faciem 3 h» yero aheram irtdicaftt , 



INDEX LIBRI PRIMIV 

.RIMVS Liber,conti- 
nct Procmium, &bre- 
uem quendam Primae 
Partis Epilogum, & dc- 
inqer^ } Hiftor.iarn. duo- 
rum milium anno- 
r ura,vidclicet>a genera- 
rioncprimihominis.per 
iuceefu/ones PatriarcharUmxij. vfqjad mor 
tcmioi(eph AegyptiPrincipis, Sc indepcr 
annos feruituus Hcbraeorum £4. vfque ad 
hortum Moyfi.lcgislatom. Inter hfcctiaro 
COntinet ^iuifiorfts^erfarum , ^gemium 
perlinjjuas, diuerfosq;morcs Birbarorum, 
ortum idolorum , & origincm , lincamque 
iiicceflionis quoruntfam Regnorum , aq te- 
-^amcnta Patriarcharum, Habct auterri ca- 
pitulaiji. 

LHppmum, & Epilogus dcvnitatc diuh 
V n*fubslantU,cap.i fol.\.a 
I 'OeTrinitate perfonarum , cap.% l ,4 
rje communitatibus, & proprietatibus 
pcrfonarum, cup.j l.a 
Dc potentia Dei,& fapiemia,ca.^. i .b 
Devoluttjatc Dii,&mifcricordia,& iuftitia,c.t.i:b 
QudfD&rmalorum non £tt a&or ,fed ardinator om 
niumq; rcrum cuator,& gubemator, cap.6 i.a 
QtyaliterfttDeusirirekus,caprj 2.a 
Epilogusdc Mundi crcatio*e,cjp.9 t ib.a 
. Epitogut de creationc angelorum ^ap.9 ib.a 
" De lapfu mdoru,& cofirmatione bonoru, c.io xj> 
DediHin8ionenoucmordintim,cap.i\ ibib 
Dctriplici Gerarcbia Cflesli in qua refulget imago 
fupercflesii,capM ib.b 
Demyftcrio^4ngelorum,cap.i} ib.b 
De merho,& premio^tfcientia eorum, cap. 14).« 
jyelocutionib.eorumfpirituatibus,cap.ii j.a 
J>e materia informi huius mundi fenftbitis,c. 1 6 ib.a 
Epilogutde operibus fex dierum, cap. 17 - ■ - ib.a 
■De opere prhni diei.cap.\o 3 J> 

. Deopere fccundi diei,cap. 10 ib.b 
De primo operetertij diei, ideil de aquarttm congre 
gatione,cap.u ib.b 
Defccundo opere eiufdem diei , idcfl degerminibus 
. tcrrtfCap. 12 

.. , . . Jndcx Specul.Hift. 



'iiearboribusicap.T} 4* 
Dcfruilibus,etgummis,etfuccis,cap,i4. ib.a 

Deopereqmrtodiei,capA\ ib.x 
IDe opire quintf diei,& prhno de auibus, e.a 6 .ibut 
Depifcibus,cap.%7 a,.b 
Deprimo opcrt fextc dieijdefl deanimatibus terrf, 
cap.it ib.b 
DereptiliSus,c.2o ' • ibJ> 

De creauonebominis,& requUfabbati,e. 30. ib.b 
EptiogusdefornMtionccdrporisbumanis.jl jut 
De> diuifionibus membrorum, cap.} x. ib.a 
Epdogus de anima humana , c. a ib.a 
Deimmortalkateanima, & imsgine Trinitatism 



S-b 
ib.b 
ib.b 
6.a 
ika 
ib.a 
ib.a 




«>t*p-H . . • , 
Delocalitate,& quanntate anmu, e . 3 / 
•Drttnjone ciufdem ad corpus, eap. } 6 
EpUogusdc*h-ibusanimd,c.i7 
Deratione & fe»fuaHt4te,e.}9i - 
De libero arbitrio, c.j 9 
Dcfyndcrefhcao 
De dignitate hois , & creatione muUeris , c .4 1 ib.b 
De primo fiatu amborum parentum' & lapfu inpet- 
catum,c.qi ib.b 

■ De muhipUci diuiftone peccati,c.a} ibJ> 
Depeccato cordis oris,& operis,c.<\4 7.* 
<DeJpetiebusimpietatis,qu* committitur in Dcum, 

cap.45 ib.a 
*De fpeciebus fLtgitij,qMod in feipfum, r.46 ib.a 
-Defpeciebusfactnoris,quodin proximum, & depec 

catoinSpiritumfanHum,c.aj ib.a 
De fequeUpeccati, & reparatione lapfi perpfniten 

tum&uirtutet,c.4% ib.a 
De Fide,& Spe, c.49 8 .b 

£>e.CharhaH,cap.^o 'b.b 
Dc qnatuor virtutibus Cardinalibut, cap. 5 1 ibJ> 
'Dejeptem donis Sphitus fancli, & fcpttm beatitu- 

dinibustiap.fi 3.4 
Dediuifionefcientiarum,qu£&ipfe datffunt homi- 

ni tapfo in remeSum,cap. j 5 ib.a 
De pratVcis,& mechanicis artibus, ca. f 4 ib .a 
Defermocinatibusfcitntijst&artibus magicis,cap. 

■ SS * M 
De exiUo prhnorum parentum, & eorum generatto- 

ne,cap.$6 
De ortuF.ccUft*adtsibcl,c 57 
De generatipnibus Seth ufque adT^pe, ca.t% 
De 7{pe,& arca diluuij fabricata,c. $9 
fj)edduuio,&arcaffderis,c.'6o 
Degeneratiombus Sem vfquead Heber,c6i 
Temus H U. * 



ib.b 
ib.b 
9* 
ib.a 
ib'.a 
ibJt 
Dc 



Digitized by 



Google 



fNDEl 



tnTh.lt c,& djutftont lh%ua*m*(jemikm in tri 
bu:irbispartnu:,iip.6x 9-* 
D- ^ffu, ct eius C4fite, quod eHparaSfus, (af.63. 

'folio 9* 
De lndia,ct eiusmirabiUbus,c*p.6+ 9-b 
Dctcteris^ift*rcgionibus,cap.6y v>.b 
Dc Tiouincijs ~*ft* minoris, cap.-jo I 0.4 

De Enropajt eins regionibus, cap.y 1 lo.a 
DeGr*cia,cteiusTrouincijs,cap.7t ibA 
Dc c*teris prottincijs Europx.c.j^ tb.a 
Dc~4pbrica&rcgionibusilUus,ca.76 . ib.* 
Deinfulis Oceani quo cingjtur orbis,c.7% 1 1 .4 
De infulismaris magni,fcilicet Meditcrranti, capit. 

80 

pemontibus,c.$4 "»•* 
De mmibus cxtraneis quarunim gentiu,c. i%.\i.a 
Dc quibufdam moniiruoftsgentibus,c. 92 ib.a 
Defabulosportentis,c.Q+ 13 A 

Detransformatis,c.<)^ ib,4 
Deortu H*gau & rcgni Scytharum,c, 9$ ib# 
De ortu Sarutb & regni *Aegyptiorum, c. 97 ib.a 
De ortu 1\achor & regni *Afiyriorum,ca.98 ib.b 
De ortu regni Sycioniorum,c.og . ib.b 

De ortn Tbare,& fine fecund* *tatis,ca.\oo ib.b 
De ortu Abra*,de 7{mo quoque,& Zoroaftr£,cap. 

10 1 ib.b 
De ortu Idolatria fub 1^ino,cap.\oz ib.b 
De 1{inia filio 7{ini,& eius matre Semhamid*,cap. 

loj 14* 
Dc pcregrinatione ~4bra*,& eius pralio, & Melibi 

fedecb.cap. 104 ib.a 
Defw-o promijjionis impltndt,& caufa Circucifto. 

nis inf}:tuu,c. 1 o f ib.a 
De repromijfione,&dc culpa,&pcna Sodomorum, 

cap. 1 06 ib.b 
De ortu Ifaac & tentatione patris in eo,c.\oy ib.a 
De fpclunca duplici,& Cathura ac Hgbecca,& eius 

partu,cap.i 08 ib.a 
Dc ortu rcgni ^Argiuorum & primogcnitura Jacob, 

cap.109 ib.b 
Deptregrinatione Iofeph,& filijseius,& deTboro- 

nto qnoqtte,& iftde, & Ape,& Minerua , capi- 

tulono 14.^ 
*Apologia contra Fauftum Tatriarcharum reprfhen 

forcm,cap. 1 1 1 ib.b 
lApologiz ^Abrahx, fitper anciUa,cap. 11 1 1 5 .4 
•Apologia ciufdem de Sarra,& ifaac ftmiliter, capi- 

tulo 113 15.4 
*4pologia lacob fuper quatuorvxoribus , cap.i 14. 

folio I j.4 

De Stropba natur*, quaminuenit Iacob circa peco- 

ra 3 cap.u<. / ib.a 
De reditu eitis in patria,& otgra Sicbem,& de Tro 

methto quoque,& Tritbolenio,ac Cerere, c.i 1 6. 

folio 1 j.« 

Devcnditione Jofeph, & liberatione , & de carcere, 

cap.\\7 15.4 
De fublimatione eius, & arrogantia tAfenech,capi- 

tilouB . ib.b 
Quahter ca Iofeph ie idolatria arguit, c. 1 19 ib.b 
*Dc pomitcntia Kfenecb,& confolatione angelica, ca 



fitiLiio ~ " iji 

Demerifa,&f*uo,qcula*gebappofuit,e,l 11 16.4 
Dcbenediftionefeptcm v'vrginum,& coniugio Afc- 

necb,cap.ti% _ ' f ' „ Jb.a 
De defcenfu Ifraelin^iegyptu, &fedutlione D*n, 

&Gad,cap.iii ~> "■ - ib-a 

Demorte Tbaraonis,& Jacob,et Jofcpb,c.t 14 ib.a 
De teflamcnto I{uben,& Simeon, cap. 135 ibJn . 
Deteilamento Leui,capM6 . ib.b 

Deteflamento Iudxlfacbxr,ct Zabulon, cap.t 27. 

folio. . ; . *6b 

De reflamcnto D*n,& 7{epta\xm,& Cad,cap. \ 2 8 

folio • • \6.b 

pctcliamcnto^fer,Iofepb,et Ber,iamin,c.\29.\6.b 
Deaf]iiiiioneHebr*orumpoflmortem Jofcph, ca- 

pitu.\}o ib.b 
De api,& ferapi, quem colcbant \Acgyptij,ca. 1 j r . 

folio «7-4 

INDEX LIBRI SECVNDI. ; 

Sccundus liber continet hiftoriam io.ji. 
annorum.Cab ortu Moyfi , qui yopulum . 
Dei,de feruitutc Acgypti libcrauitpei: 
tempora duorum eiufdem populi Ducu, 

. Sc iucccffioncsludicumxiiij. &Regt)m 
totius Ifrael : trium Regum quoque lu- 
da xx.vfquead rcgnum Cyri primi Pcr- 
farum Kcgi,quictiam ipfccundcm p6pu 
Inmdccaptiuitate 8abylonicarcl.ixauit.^ 
Huic hiflorix infcritur cultus rabernaco^ 
H fub Moyfe,tcmpli quoquc fub Salorho 
ne, & vaticiniaSibilla? , «3:aliap!urima . 
Habet au tem capitula 1 1 1 . 



^f^t? Dc ortu,& educatione Moyfi,cap.i 1 7. 

ffig f De vxore ems ^tethiopiffi, cap. 1 ib. 
vL^^ri De pcrcffjione ^egypitj propter quat 



percrtjione ^egypttf proptcr quam 
fuit in Mudian, cap.i ib.a 
De opprcfjione popu^,& miffiohf Moyfi,c^. 17. b 
Dc plagis *Aegyptij,&Tb'afe,& exitu populi.capi^- 
tulu 5 .. * ib.b 

De fpoliatione Kegypri, & annis fertututis , & fan- 
Rificandis prihiogeuilis,cap.6 ibjj 
De tranfttu maris f{ubri,de manna,& coturnicibus, 
& aqu.t dc petra, cap.y ib.b 
Delege datainmunte Synai,cap,% ' 18.4 

De ratione numeri in dationc Decalogi,cap.9 ib.a 
Solutio qnonmdam dubitabilium^ circa decempr*ce 
pta,cap.io ib.a 
De caufa, &forma dationislegismoralis , cap. 1 1. 

folio 18.4 
De cttemonijs legalib.& iudicijs,cap.t 1 \8.b 
De prxcepto tabernaculi faciendi,\& omnium ad ri- 
tum pertinen:ium,cap. 1 3 ibjb 
Defccmatetabcrnaculi,cep.\$ 19.4 
De disiindione inter.Sanc\uarium,& Sancta fantlo 
rum,cap.\% ib.b 
Deteslotabcrnaculi,cap.\6 19-* 
DctArca,&p)opiciatorio,ca.1j ibA 

Demen- 



1 >. 



Digitized by 



Google 



INDEI 



De menfa,& candelabro,cap. 1 8 i 
De vtroqut aUari,cap. 19 ip.b 
De veilibus faccrdotHtn communibus, ca. 10 ib.b 
Dc TontificaU tunica,& humeraU,cap.i\ \ 9 .b 
DerationaU,cap.*Z ip.b 
Dethiara,cap.i} 20.4 
De myslerio veslium,]& totiustabemacuU,cap. 24. 

folio lo.a 
Depeccato populi in vhulo , ac precibus Moyft , & 
conjiruftionc tabtrnaculi, cap. z 5 ib.a 
De lcge facrificiorum ingencraU , cap.16 ib.a 
Deholocauflis,cap.\7 ib.a 
De facrificus fpontaneis, cap.28 %o.b 
Dcfacrificijs pro peccato Jaccrdotis,& finagog*,ca 
pitv-29 ib.b 
Defacrificijs propeccato Trincipis, & anim*,capi- 
tulo 30 ib.b 
Deignefacro nutriendo , & deadipc ,vel fanguinc 
non edend», cap. j t ib.b 
De confecratione tabcmacuU,cap. }£ i\.a 
De immmdicia ciborum lcgali, cap. 3 3 ib.a 
*De purificatione puerper(,cap.}a, ib.a 
Deiudicio lepre,cap.^ ib.a 
De purificatione cmorroiffx,& mcnHruaU,cap . 3 6. 

foUo 21. a 

De vituta rufa,&birco d ¥ompcio,cap.3j 
De commixtionibus iUicitis,cap.}8. ■•■ xt.b 
De praputifiarborum^auferendis , &de panib'us,ac. 
. fanSUmoniafacerdotum,& detalioue,c.jg ib.b 
Defabbatifmoannifeptimi, & quinquagejimi.i.lu- 
bilei,&dcdec<mationcanimalium,cap.+o ib.b 
%>c numeratione beUatorum popuU > & excttbifs ta- 
bcrnacnU.cap.4ti ib.b 
Defcpariiione Leuitarum, & nuntero, ac minifierio 
torum,cap.ai ib.b 
DercflituttoriereiaUeni, & iudicio ZehtipU, & 
. Lcuitarum conftcratione,cap.$j 21. a 

Dc tubis argenteit ad conuocandum popuUtm ,& dc 
recejfu ifrael d tnonte Synai.c-aa ib.a 
De murmurc popuU, & proflratione corum in defer- 
to,& de fccundipopuli nnmcro, cap.*, j ib.a 
De libdmihibus,& iugi facrificio,cap,^6 ib.a 
DeSabbato,& 7{eomenia,&Vhafe, &Tcntheco- 
Slc.capiJtj <" . ih,4i 

Defeflis Septembris, cap.48 .22.4 
De voftsmuUerum,& vrbibus Leuitarum,& matri- 
manio contribulum.cap.^ ib.b 
*Dc recapitulatione legis , c*p. 5 o iblk 
Detertiadcctmatiorie,cap.$\. ib.b 
DebencdiaiombuspopuU, & morte Moyft , capitw 
l°S* " ib.'b 

DeorturegniCreten(ium,cap.H 25.4 
J>torturegniUtbenienltum,cap.^ ib.a 
DegeSiisIofue,cap.^j ib. a 
Detemporibus Iudicum,cap.j6 ib.a 
DegeflisOtboniel,&deSangar, & Dclbora, capi- • 
^ 57 i}.b 
DeGedcone, & *ibimclccb,& Thola, & Uir, ca- 

ib.b 

De lepte,& Hercole, cap. 19 jb.b 
De caufa beUi Troiani,cap.6o jbJ, 
lndcx Specul.Hifl. 



De~4beflbn,&Habialon,cap.6t «j.b 
Deinitio beUi Troiani,cap.6z ib.b 
De confummatione ciufdem,cap.6j 2 4.« 

De Diomedc,& focijs cius, vt putabatur in vohtcrcs 

conuerjis,cap.6o. ib.x 
Quid dc his, & huiufmodifenferit ^ngufiimts , ca- 

P't"-6S '"" ib.a 

DeortuKcgniLatinorum,& Francorum, capit.66. 

f°l'° 24.« 
De Sanfonc,& Tynho rcgc,cap.6j ib. a 

Dchely facerdote,cap.6% 2 
De Samuclcet Saule,cap.6o ib.b 
De ortu regni Lacedxmonioru,& Corinthiorum , & 

dcCljodroregc*sttbenienJium,cap.jo ib.b 
DegeflisDauid,cap.7i" " ft.b 

De hymnologia Dauid,cap.j 2 jb.b 
De virtutibus ciufdem,cap.7 3 2 j %a 

Deptnitentia eiufdcm.cap.jjf jb A 
vipologia eiufdem contra Manichxos, c.7 $ ib.a 
Dc Salomone,& fabrica TempU, cap.76 ib.a 
Dc ornatu infcrioris domus, & fupcrioris manftonis, 

"P'77 ib.a 
De ornatu,et oraculo cittfdcm, cap.7 8 2 5 .6 

'De porticu, & colurr.nis c::ts, cap.7 9 ib.b 
De domunculis,ct atrio facerdotum,c.So ib.b 
De ccterisatrifstempU,cap.8i X £ A 
De altari,& mari ~4eneo,& Luteribus, c.% 1 ib.a 
DebafiUcaJdefl regia domo,cap.Z 3 ib.a 

De ctterisoperibus,&gloria Salomonis , & de fine 
etus,cap.8+ i6 y 

Dc Hteroboam,& *Abta,& tyffl^ c .8< ib b 
De lofaphat regc,& Heli.iVrophcta,cap.86 ib b 
De Homero Toeta, cap.87 jy b 

De loram rege,et HeUfco,& Ochofia, c.8S ib.b 
De ^fhalia,& loas, cap 8p 17 . A 
Dc Lygurgo,&legibus eius,cap.^o ib.a 
DeUmafta ,ctcuringenealogiaChrifli cumpatrc, 

& auepr*termtttitur,cap %9 i ,b. a 
De Oya,& lona Vropheta, cap. <> 1 jb. a 
Dedcflruclione regni ~*tjjyriorum,ct orturegniM^- 

dorum,cap.o 3 ibb 
De ortu regni Macedonum,cap.o*. ib.b 
De dcjbutiione domus Ibeu, et dc Thul reze uiflur, 
n "PV . ib.b 
DeorturegmLydoru,et I^mi,ac KgmuU, c.96 ib.b 
De loathan,& prophetis iUius temporis,& mitio ca 

pttuttatit,cap.97 ib,b 
DcAcbam,et eius impietate,cap.t>8 t8.a 
De conjummatione captiuitatis lfrael, c.99 ib a 
De SibiUa Eritbrea, & vcrftbus eius de Chriflo , ca- 

n t" tu '} Q °. . rj ib.a 
De vattcnus etufdem, cap.iot ib.a 

DedecemSibiUis,et earum carmmib. cap.\ 03 ib.a ■ 

De E^fchia,et eius pietatc in Dcum.cap. 10} zS.b 

De Manaffe,et t\uma Tompilio,cap.to^ ib.b 

De Gige rege,et Unhilogo, et Symonide,c.\ o t ib.b 

DcmortcIJaUTropheu, et pcnitentia Manafcn, 

cap.106 J 2ii jj 

De \Amon rege, et Fraorte , et Tbalari tyra>iw >C a- 

De loJia,et Hteremta Tropheta,cap. 108 ib.a 
Tomus II U. A a De 



■V 



Digitized by 



Google 



INDEX, 



DcJirioneMcchineo,cap.ioo 20.4 
Delofta& filijs eius,vfque ad Zeiechiam, ca. i i o. 

fotio xo.b 
De regno SedecbU,& conditione vrbis Maffili*,ca- 

pitu.xn x$.b 
DeMHoneCrotonienp,cap.xx% ib.b 
Dc E^echiele Tropbeta,cap.\\$ ib.b 
De deflruclione regni Hierufalem, & regniluda, 

cap.ix^ ib.b 
De fine quarU atatis , & Trophetia E%echielis,ca- 

pitu.iif *" ib.b 

Dc defccnfHrcliquiartm m ^iegyptum , & tnorte 

Hiereini<c,cap.tt6 30.4 
De exordio quinu Matis , &de regibus Babylonis, 

cap.x 1 7 ib.a 
De Tuliio Seruilio,et morte E7^echieUs,c i 1 8 ib.a 
De feptem fapicutibns GrxcU, & primo de Thalete 

Milcf->cap.x\9 ib.a 
De Salone Tytacojtc ccteris , cap.uo ib.b 
De Daniele Tropbeta, cap. ixt ib.b 

INDEX LIBRI TERTII. 

Tcrt ius liber continet hiftoriam io£.anno- 
rum , fcilicct ab initio rcgni Cyri Rcgis, 
primi Pcrfarum , qui fubuerfis dnobus 
Regibus Aftyage,fcilicet Rcgc Medoru, , 
& Balthafar ChaidxorumMonarchiam 
tcnuit pcr fuccefliones Regum Perfarir 
iz.vfqucad io.annum Ochi , & ortum 
A lexandri Mr.gni,qui & ipfe Dario filio 
Arfami cum Rcgno Perfarum fubujrfo 
Monarchiam Orientisobtinuif ^Hic in- 
terfcruntur gefta,& dicVPhilblophoru, 
prarcipucquc Pythagor* Socratis,Dio- 
genis,Democriti,Platonis,Ariftotelis,& 
aliorum plurium. Habet aut capitgla 9 j. 

' E initioXegni Cyri apud Terfas, capit. t. 

folio io.b 
' De Efopo , & fabulis eius moraliter fiflis 
circa calumniofos , infidiofos , cupidos, incautos, 
cap.i Ji.« 
De eifdem vaneglorios,fuperbos,prafumptuofos{on 
tcmptores,cap.i - ib.a 
Item dceodem coritragulofos,timidos-,pufillanimcs, 
arrogantes,cap.df ib.a 
De eodcm contra fuperbos, pauperes, vcl diuites, & 
etiam contrainuidos,&inflabiles,cap.$ ib.a 
ltem contra infidiofos,& imprudentes, & libertatit 
m fu* venditores,cap,6 j« b 

Tttm contra pigrosjnuidos,auaros , ignauosjattan- 
\es,& adulatorum fautores, cap.j ibb 
lttn%xontra arrogantes,et pigros, & qualiter buiuf- 
nkdifabulis vtendum fit , cap. 8 ib.b 
De cbronica Hegni Terfarum , cap.o ib.b 
Qualiter Cyrus , & Darius obfederunt Babylonem, 
cap.10 ; ..; : ihi 
Qualiter capta efi Babylon.cap.i 1 j *.4 

DtnotabilceittfdemVrbis, & de eius fubucrftont, 




& RsS.no Darij, cap. xt 3 J .4 

Qualiterper Cyrum relaxata efi captiuitas ludto- 
rum,cap.i} ib.it 
QuodangeliprouincialesTerfarum, & Grtcorum 
impediebant reditum captiuorum,c. 14 ib.a 
De primo reditu fub Zorobabel Duce, c. 1 $ ib.a 
Defundatione altaris,& templi,et intermiffione ope . 

ris,cap.\6 }ib 
DeCrcfoHfgeLydorum, &eius regnoper Cyrum, 
defirut~io,cap.\j ib.b 
De Tarquinio Superbo , & Tiftfirato Tyranno, ca- 
pitu. 1 8 ib.b 
De nece Cyri,& fucceffiotie Cambifis,qui & 7{abu-. 

goncr,cap. 1 9 ib.b 
De hi/ioria ludit\h>cap.x © 3 3 ut 

Qualiter excufatur Inditb d culpamendacij, & fcan 
dali,cap.n ib.a 
De Hyppia,& Volicrate tyrannis , & de Cambife,tp 
obtinuerit ^tegyptum, cap.a ib.a 
De Tythagora Thilofopho,& Crotonienfumpytiio, 
cap.x j ibjt 
Degefiis Tythagortt , & eiusfiudijs , & docirina, 
cap-.x^ ib.et 
Depr4ceptis,&enigmatib.ciufdem,cap.2f ib.b 
De difcipulis ciufdcm, cap.%6 ib.b 
De regno duorum Magorum in Terftde, c.xj ib.b 
>pe pegno Darijfilij Itafpis,cap.x$ ib.b 
Oifdmiliaritatc Zorobabel cum Dario, & folutkne 
4Udjflionit,cap.ta ib.a 
De confummationetepli expcepto Darijf.xo . ibjt 
Dt nece Hyparti,& Hippu,et exfulfione Tarquinif 
d regno,& primo confuUhruto 1 , c.j 1 ib.« 
be Democrito, et Heraclito Thilofophis,c. } t ibut 
*De AnaxagoraThilofopbo,&EfcbiloToeta t «pi-; 

tulo j j ip.a\ 
DesTrageTetfarulnbeUoMarathonio,c.34 th.s 
Dc morte Valerij Confulis , & de Gehne Siracuft- 
no,& Jtriftidc Iufto, cap.j ; }fh 
De rc%no Xerfis fiHj Darij, cap. j 6 ib.b 
De beUo Xerfis contra Gracos, et viBorut Spartano- 
rum,cap.}7 *b.b 
De naualiprvlio contra Gr*cos y &fuga Terfarum, 

cap.3* . 

De Trincipatu Themiflodis in Gucia , capitu. j 9. 

foUo 3S<* 
DeTindarOt&Sophocle, &Euripide Toetis,capu 
tulo^o iS* 
De nece Xerfis,& regno *Artabani , & Urtaxtrfit y 
cap.i,\ 35' a 
Dt Tericle,& Sophocle ducibus Mbenicnfibus,ca- 
pitu.41 

De Efdra Tropheta,& geflis eius.cap.^} 3 5 
De Empedocle,& TarmenideThilofophis , capM- 

folio H-b 
DcDccmMrisRpmxprofcrihcndis legibus deputtt 

tis,& Appio Claudio,cap.4$ ib.b 
Detfeemia , & rcadificarione muroru Hierufalem, 

cap^6. ibb 
Dt clcBione Ugis infefio CenophegU » capitulo 47 • 

folio 3 6a 
DemuridedicaUonCfCap.^t 

• • D.fpe 



Digitized by 



GoosL 



I N D E X. 



'BcJpe HefurreHioms,&glorh caleBi,qu4 reuelata 

funtEfdrtt, cap.49 i 
Quercla Bjdr* de affii&ione bonorum,& muhitudi- 

ne reproborum,cap.^o $6.b 
Qupd in typo muUeris oflenfa ejl ei defolatia , & re- 

*dificatiovrbis,cap,si }6.b 
Rcuelatio eiufdem de aduentu iudicis, & de x.tribu- 

bus,cap.$* t ib.b 
De his, quxfcripfit ex px^cepto Domini, capitu. j } . 

folio 36 b 

De Hyppocrafe medico , & Gorgia Rhetore, capi- 

tttlo 54 ib.b 
De Trothagora Sophifia,cap. 5 j ib.b 
De Socrate Tki(ofopho, & ciusfludio, aclibris , ca- 

pitu.$6 lj.a 
De moribus eiufdem, cap. 57 ib.a 
De diSlis eiusmoralibus,cap.^8 ib.a 
( DcrcgnoalteriusXerfis,& Sogdiani,& DarijHp- 

tbi,cap. $g U>.a 
DeortuTlatonis, cap.6o }j.b 
De Mcibia Socratico, cap-6 1 }7*.b 
De Eudoxo *iflrologo,& theatra Heraclec,& Jlr- 

chetao Macedone,& Euripide,cap.6i ib.b 
HDe Horeflc Macedone,& } o. tyrannis ^ithenienfi- 

bus,cap.6} ib.b 
De rcgno Mtaxsrfis,quietiam *Affuerus,ct deafcen 

fu Cyri,cap.6+ ib-.b 
*Dcinuentione Grxcarum literarum,cap.6 f ib.b 
Demorte SocratiSiC.tp.66 3 8.a 

De Xenopbontc Socratico,cap.6j ib.a 
De Diogenc,& fctla cynicoi nm, cap.68 ib.a 
De eodem ,& morte ipftus, cap.6g ib.a 
De Speufippo Platonico , & primo beUo Carthagi- 

nenfl,cap.jo ib.a 
Degefiis Hafdrubalis,& ^imilcaris, cap.71 }8.b 
De Dionyfio Sicilix tyranno x cap. 72 ibJb 
DeTlatone,& moribut^acftudijsiliius, capitu. 73. 

folia } 8J> 
Ophuoncs cius dc Deo,cap-7^ ib.b 
De libris-TUtonis,et eiusfcntcntia dc immortalitatt 
' anima,cap.jj jo.a 
DeappetitumorUs ad Dcfiderium immortaUtatis, 

cap.78 ib.a 
De quibufdam diciis vlatonis,cap.jg 3 $>./> 

Dc ^(rchita Tartntino,& diflis cius,cap.8o ib.b 
De-obfidione Romani capitoltj pcr Gdlos , cap.8 1 . 

folio 357.6 
De Ariflotele,& diclis eiut,cap. 8 1 ib.b 
DefeclaTeripateticorum, cuius *4uttor ipfefuit, 

cap.8} AJQ.a 
DeUbrit r\rxfloteUt,cap.8^ ib.a 
Flares eiufdem morales ex cthicis , vei Guftus eft iu- 

ditium fapori, cap.8$ ib.a 
Tlores eiufdem de eltgendis, cap.86 ib.a 
DepeHdmkRomam.&demorteUrtaxerfisy ca- 

pitH.90 ;i,.b 
De regvo Ochi, & Demoflbcne Qratorc, capitu.9 1 . 

foUo 40.A 
J>e Efchini Oratorc,cap. 9 x 4 1 .a 

De Annonecarthaginenfi,cap.oi * ib* 

Index Specul.Uifl. 




INDfcX LTBRI QVARTI. 
Quarrusliber cotinec hiftoriam annorum 
videlicct 16. QuibusOchus poftortum 
Alexandri Magni regnauit , Sc 11. qui- 
bus idem Alexander poftearegnauicdo 
necaccepto veneno interiit . Hicautem 
Interfcruntur flofculi quidem Apulei, Sc 
PIo toni Mercurii , & Epicurii Philofo- 
phorum , & alia multa . Habet autem 
7i.capitula, 

E origine jllexadri Magni, & fuga 7{e~ 
ftanabiinMacedomam,cdp.i 41.4 
De colloquio ipfius ~\ctlanabi cum Olym- 
piade,cap.z ib.a 
De conceptione Jllexandri Magni,cap. 3 ib.a. 
De fallacia T^eclanabi , erga ThiUppum Regetn, ca~ 
pitu.q 41.& 
De natiuitate ^flexandri^cap. 5 ib.b 
Dc obitu Tbtonis , & difcipuli eius , capitu.fexto, 
folio 41.^ 
De Apuleio Ttatonico , & diclis eins , cap.y ib.b 
DeTiotinoTbilofopho,cap.8 ib.b 
Difla eiut de quatuor virtutibus,cap.9 42 .» 

De Mercurio Termegiflo,ct di&is eiut, ca. 1 o ibuc 
Deinteritu 7{edanabi,& Ugato detyrano,c.u ib.a 
DebonaindolcMcxandri,cap.iz * ibjt 
De reconcifiatiom Olympiadis cum viro fuo, capi- 
tulo ih.b 
De Xenocrate Thilofopho,cap.\^ ib.b 
QuaUtcrTbiKppusGrxciamfubiccit , & Tjagofttt 
ludtam tributariam itcrum fctit,cap. 1 5 ib.b 
Dt lfocrate,cap.\6 ib.b 
De Regno ^irgis , velUrfamit & Darij filij cius % 
cap.17 ib.b 
De nece Thilippi Macedonis, cap. 1 3 ib.k 
De moribus eiufdem , & de Taufania eius interfe- 
c~lore,cap.i<) ^ A 
Itcm dcfcriptis,& geflis ThiUppi,cap. 10 ib.a. 
De inceftuminuci* virghtis , & matronarum Ro- 
manomm facinorc, cap.11 ib.a 
De regno DarijfiUf Mfami, &*silexandri Mace- 
donis,<$- woribut cins,cap. 1 1 ib. a 

Qualitcr Mcxandcr animos miUtum fibi conciliauit, 
"P-i* w.a. 
De rcgionibus quas peragrans fibifticnuit , eapi~ 
tuloi^ ib.it 
QuaUier fibi tyrft rtpugiuv.tcm dcflruxit^c.z j i!>.a> 
De murms epiftolis, Daiii,& Mexandri,capit.i6. 

f°H° 4J./> 
Ve prhno eorundem congrcjfu , & Klexandri vi- 
c~tori.i,cap.i7 ib.b 
SluaUter Thebas deslruxit,& rc*dificarifccit,capi- 
tuloiS " ib.U 

Defubiugatione ^tthenarum , & Dcmade PhHo- 
fopho,cap.%9 ib.b 
Defecundo congreflu,cum Dario,cap.}a ib.b 
De luxuria *Alcxandri % & fupcrbia, cap. j 1 44.4 
Dehoslijs quas ^ilcxander in templo T>ci obtulit, 
cap.ji 4 ib.a, 

Tomus II II. € } Quod. 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



QuodHamonis fiUumvocari feiuffit, capituloj}. 

folio 44-« 
Qupd Mcxander cum Dario noluit confcderatio- 

nem,fed tantum deditionem, cap.j + ib.a 
Qualiter Mexander intemuncium fe Jimulans cena- 

uit cum Dario,cap. j 5 ib.a 
De vltimo congreffu,& viBoria Mexandri,cap.}6. 

foUo 44.6 
De perfecutione Darij,cap.}j ib.b 
De morte eiufdem, & confumptione pugnatorum in 

tribus prelijs, cap. 3 8 ib.b 
De o4naxiamenc,& EpicuroThilofophis , cap.jy. 

foUo 

De fententia Epicuri circa corporis voluptates , ca- 

pitn.40 ib.b 
De diHis cius moralibus,& cius erroribus , cap.^i. 

folo 4J.« 
De infolentia *4 lexandri pofl vicloriam, capitu. 4 : . 

folio ib.b 
De rcdnftonc deccm tribuum, cap.aj ib.a 
De vltione nccis Darij per Mexandrum , & tsfle- 

xandrijs qttas xdificauit,cap.^ ib.a 
Dc EUconc quem occidit, & poslpcnituit , cap.<\$. 

folio 45 •* 

De Calislene Thilofopho , & eius auditore Lyftma- 

cho,cap.t\6 ib.b 
Dc itincre Mexandri in Indiam , & de natura illius 

tcrr&,cap.^6 ib.b 
De ingrejfu iUius , & legatione Tori R£gis adeum, 

cap.^j 'h.b 
Qualiter Mexander Torum bcUofuperauit,cap.4S. 

foUo 4f-& 
De gloria cxtrcitus &baftlicf Tori,capitulo 49. 

folio 4S.b 
Deitinere Mexandu per Oceani littora , capit.^o. 

foko 45 - b 

De 1 .tndj.cc Rcgina,& eius ftdcrecmt Mexandro, 

cap.^i ib.b 
De miraliUbus, qiu vidit Mcxander in India , ca- 

piln-53 4 6 - a 
Item de codem , & arboribus Solis , & Lunx , ca- 

pitn.56 ib.b 
Dercfponjis arborumad Mcxandrum , capitu.tf. 

folio 4<> '-b 
DecaterismirabiUbus,qudvidit Mexander, ca- 

pim.^% ib.b 
Dciac~laniia,& ambitione Mexandri, capitu.61. 

folio 4.6J/ 
Dc fuperslitionc einfdem , acliuore, capitulo6i. 

folio 47.« 
Devlimo eiusaduentu in Babylonem, capitu.6}. 

foUo 47-* 
bc veneno ftbipropinato, cap.6*, 47.« 
De morte eiufdem,cap.6 5 ibut 
Epilogus de pace Bragmanorum cum Mexandm, 

cap.66 tb.a 
Dt mntnis epiiloUs Mexandri , & Didimi Hfgifu- 

pcr corum Thilofophia, cap.6j 47 .b 




1NDEX LIBRI V. 

Quintus Hber continet hiftoria. 3.-/6. an- 
nortnn per tcmporaPtolomaei xj. Aegy- 
ptiKegum, vfqueadlulium Caefarcm, 
qui deui&o Pompcio primus Romano- 
1 um fingularc arripuit Impcrium . Hic 
inrcrfcruntur flofculi Thcophrafti Phi- 
lofophi, & Cathonis , & duorum Sci- 
pionum Plauti quoque, & Tcrcntij , & 
Statij Poetarum , & alia multa . Habcc 
autcm capitula 1 17. 

E diuifwne MonarchU Mexadri in qua- 
tuor l{i:_gna,et de Ttolonuo Sotheri R{- 
ge *Jc£ypti,cap. 1 48.« 
De TheophrafloThilofopho,etdiciis eius, 
capitulo fecundo ib.a 
Quod vxor fapienti ducenda non fit, cap. 3 ib.a 
De Mcnandro Toeta Comico,& Thilomone,& ortu 
J^fg«iv<^<«, cap.f 48.6 
De viiloria Kgm.woru,& Samnitibus, cap. 6 ib.b 
De Tapirio confule bclhcofo,cap.j ib.b 
De Fabio confulc,cap.% ib.b 
De Marco curio confule,cap.o ib.b 
De caffandro Qcge Maccdonum , & Olympiadisne- 
ce, cap.io ib.b 
DeTolemoneThilofopho.cap.il 49.« 
De ortu 1\cgni Sy>ix,cap. t 1 ib.a 
De Seleucbo Hicbjinorc,cap.ii ib.b 
De Simone,& Elea^aro Tontificibus, et Tharo Me 
xandru,cap.\<\ ib.a 
De Hggno Ttolemai Thibxdelphi, & eitts amore con- 
trafcripturas,cap.\ j ib.a 
De feptnaginta duo interprctibus,quos ei petenti mi- 
fit Elcd1$rus,cap.\6 ib.* 
Qualitcr eum inflruxerunt, & eiUbros facros tranf- 
tulcrunt,cap.ij 49.^ 
De approbationetranslationis , & eiufdem venera. 

tione,cap.\i ib.b 
Dcfludtjs,& Ubris prafatiTtolemti, cap.19 ib.b 
De Brenno GaUorum Duce,quaUter Macedones , & 
Delphos fuperauit,cap.zo ib.b 
QuaUter idem Brenus cum fuis perfaUaciam appol- 
tinis poflea fuccubuit, cap. 11 ibjt 
QuaUteraptid Macedones GaUi corruerut,c.zi 50.4 
De quibufdam prodigijs,& beUis,cap. 23 ib.a 
De Mchcftla Thilofopho^ & Mademicorum nouo- 
rum errore,cap.i+ ;o a 

De cratc Tbibfopbo, & Stilbone , & Mato ahro- 
logo,cap.i+ ib.a 
DeZcnonc,& chryfippo,et Stoicorttm Trincipibus, 
cap.i$ ib.a 
DcDtodoro Socratico, & camcadc Thilofophis, 
cap.16 ib.a 
De fententijs Stoicorum,veris,& falf1s.cap.t7 ib.b 
Difputatio cotra Stoicos de beneficijs, cap. 18 ib.b 
Dc mutationc fententU,vel confilijy cap. 3 1 ib.b 
Depaffione,&voluptate,cap.ii ib.b 
De virtutibus,& vittjs, cap.11 5 1 .4 

Dc 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



De Eraftflrato medicoj& prltno beUo Carthaginenfi 

fubdueUoConfulr.cap.}^. jw 
HebeUo reguli cuntra Carthaginenfes , cap. ; j. 5 1.4 
r/em de ctterts ^Qmanorum prxlijs contra eojdem,et 

dcntc*reguli,t.\6 ib.a 
De Onia Tontifice, & Antiocboteos,c.$j ib.a 
Depotentia Thibtdslphi,& B&nana clade , cap.j 8 . 

fol. .. $\J> 

De regno Ttolomei Euergetis , & ^tntigono Maie- 

donc,ci9 ib.b 
De prodigijs qu* beUum punicum pr*cefferunt,& de 

fubuerfionefugunti,t.^o ib.b 
De regno Thiiopatoris , & Antiochi magnifxuicia, 

cap.41 ib.b 
Di\trma vifloria Hannibalis exI\oma»is , cap. 41. 

fol. $i.b 
Dc Marco MarceUo, qui Syracufas cfpit , & de otr- 

cbimedcThilofopho,c.^i $t-a 
Dt viHoria Hannibalis ex tlammio (onfule,cap.+*. 

• fol. J2.4 

De beUo Cannenft,c.a, j ib. a 

Quod imtente tempeslate probibitus eft Hannibal 

Bpmam caperc,c.^6 ib.a 
De Scipione Apbricano, c.+j ib.a 
Jtem de Apbricano,c.^ ib.a 
Dc Tanccio Thilofopbo, c.49 j i.b 

De Vaierio MarceUo , Fabio Confulibtts ; & eortm 

triumpbis,c.^o- ib.b 
' De viHoria Scipionis ex .sfpbris.c.^ \ ib.b 
Quod Romani viflis Canbagincnjibns paccm con- 

cefferunt,c.<) 1 ib.b 
Dc morte Tbilop*toris,& eius concnbina Agatodis, 

cap.$i ib.b 
De regno Ttolomei Epiphanis,& de Antiocho ma- 

gno,c. 54 ib.b 
De Tlauto poeta comico, & eius diftis , c. j j . j j . « 
De libertate Gr*corum*i Bgmanis conccffa,& Junio 

Duce,c.$6 ib.b 
De duobus fratribus Scipionibus, c. 5 7 ib.a 
DeSeltuco Thilppatore,& Heliodo/o,et Tito Liuto, 

& quibufdam pr*lijs Rgmanorum.c.tf ib.a 
Dt fuga, & morte Hannibalis, & de Trufta,cap.jp. 

fol. ^ JJ.rf 

De viftoria Meffeinoru ex Atheis, & mortt Apbri- 

cani,& Ttolomei,c.6o j j ,b 

Deregno Thilometoris , & Statio poeta, &di£iis 

cius,c.6i ib.b 
DtAntiocho Epiphan*, & prophanatione urbis fan 

£}*,& ambitiont facerdotij.cap.6z ib.b 
De apparitiont Equitum per atra,& morte Menelai, 

& fpoliatione Templi, c.64 ib.b 
De fecunda repulftone Antiochi , ab obfidione Ale- 

xandri*,& de baflernarum fubmerfiont , cap.65. 

fol. /4.4 
Defubuerfione regni Maccdonum per Romanos ,& 

Ennio pocta,c.66 ib.a 
De tmpietate ^intiochiin Iudxos , & XeloMatha- 

thi*,c.67 ib.a 
De ftptem Macbabforum martyribus,c.68 ib.b 
ntp**l»js lud* Macbabei,& turpi morte Antio- 

cbi,c.6o ^.b 



DcAntiocho Eupatort,& eius pralio contra Iudeos. 

cap. 70 ib.b 
De Demetrio rege , &vi£loria lud*de1>ficb.inorc, 

cap.71 j4.fr 
De Terentio,& eius comedifs,c.7 2 ib.b 
Dt Flofculis comediarum eius,c.j j 5 5 .a 

Deregno ludxorum refufcitato, &morte Iud*,cap. 

74 ib.a 
De Ionatha Duce, & Tacubio poeta,& Theatro ro- 

man*prohibito ,& rege Syrix Alcxandro , cap. 

7J *" ' ib.a 

De regno Euergetit fecundi , & facris Cybelx fufcc- 

piis aromams,c.76 ib.a 
Dc prxpat atione bcUi punici teriij , & fitu Cartbagi- 

tus,cap.y7 $$b 
De fubuet fione Cartbaginis, c.y 8 ib.b 
De Demctrio Cretcnfi, & morte Alexandri,& Eticr 

gelis, cap.70 ib.b 
De aciio Tragediograpbo,et quibufdam Kpmanorum 

prxlijs, c.8o ib.b 
De ^ntiocho adolefcente,& dolis Triphonis, & du- 

catn Symonis, c. 8 1 ib.b 
Defcrtiilibello Sicilix,& cius portcr.tis , c.Sz.ibid.b 
De ^clalo rcgc stji.cminoris , & ^iriiloiiico, cap. 

8} }6.a 
Dc prodigijs bctium Arucrncnfc prxccdentibus, ca- 

pitu.84. iba 
De Antiocbo Demetrij,& nece Symonis Tontificis, 

&fuccefftone loannis Hircam,c.8% ib.a 
De iteratoregno Demetrij, &"Pi£iorijs Fgmanorum 

cxOallis.c.%6 ib. a 
Dcajiutia Ttolotr.ci,ir nece Demetrij, f.ip.87 .ibi.a 
DeA>itiocboGrippo,c.S8 $6.b 
De regno Ttolomei Fifconis,c$ 9 ib.b 
DebeUo Iugurtino, & de filia Lucij Helij fulminata, 

cap.90 ib.b 
DcrcgnoArifloboli,&mortecius,c.9\ ib.b 
De ^ltxandro Janneo , & crudelitate cius, cap.pj. 

f°h . 57. a 

Dc vicloria fymanorum tx cymbris duccMario, c«- 

P't-9i ib.b 
Dttxpulp.ont Tifconis ab Acgypto pcr matre Cleo- 

patram,cap.o^ ib.a 
Deregno Ttolomei, tsfltxandri, & fine rcgni Syrij, 

& Lvxretio,& Tomponiox.Q^ tb.a 
De prodigijs qu* focialt btUum Itali* prxcejferunt, 

ca P9& ' ib.a 

Dt bcUo Pompei contra Afcolon rrbem, & contra 

Ticentes.cjj J7 ,6 
De belio ciuili.&fuga Marij, c.98 ib.b 
Dc regrcffu Marij,& continuatione beUi ciuilis , cap. 

99 ib.b 
De Mitridatt,& eius bello contra I{omanos, ca. 100 

foL n . . . ' S? b 

De afiutia etus , & tyranntde contra Rgmanos, c.tp. 

10 1 " ib.b 

Deiterato rcgno Fifconis , & fcriptoribut illitis tcm- 

poris,cap. 102 ib.b 
De SyUa vitlorc Mitridatis,& cius mortc, cap.io^. 

H 58. a 

Dc vicloria LucuUi tx Mitridate,c. 1 04 ib.a 

Dcrc- 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



De regno \A\cxandrie,cap. 10 y 58.« 
De Ecbatone Stoico Thilofopho,& dicTis eius , cap. 

106 ib.a 
De Catonc Stoico,& dicli eius,cap. 1 07 ib.a 
Dt ditlis eiufdem Catonis.c. 1 08 ib+t 
De DiogcncBabylonio,& difcipuloeius olntipatro, 

cap. 1 11 58.« 
Dc morte Mitridathis,& betto Tompei cdtra Tygra- 

ncm,cap.iu ib.b 
Dc regno jlrifioboU,& contentionc fratris eius Hir- 

cani,cap.ii} ib.b 
De expul/ione ^irifioboU, & refiitutione fratris eius 

Hircani.cap.na. 59.4 
De Mcxandro,^4rifioboU,& Untipatro , cap. 1 1 j. 

fol. ff>.a 
De fuga jtrisioboU , i ccrcere , & quibufdam Syria 
prxfidibus,& iliius temporis fcriptoribus , capit. 

1 1 6 ib.a 
Deregno Cleopatrtc, &initio romani impcrij , cap. 

117 S9- a 

INDEX LIBRI SEXTI. 

Scxtusliber continct hiftoriam 61. Anno- 
rum , per tcmpora duorum Imperatoru, 
fcilicet Inlij Ca?faris,qua» fuit omnium 
piimus ,& Oclauiani Augufti fub quo 
pafsus efr Dominus. Hicintcrferuntur 
florcs Philofophorum Tullij Ciccronis> 
& Valerii Maximi Poctarunquc 0;a • 
tiij&Ouidii. Epilogusquoquede Incar- 
natione Domini , Habet autcm Capi* 
tula 1Z9. 



\r§& E bis, qut Pgmanam rcmpublicam rexe 
rnni antc Iuliam C*farem,c.\ $<f.a 
De bcllo ciuc antiquo contra Cermanos, 
cap.z ibjt 
De beliis eius contra CaUos beUicos , & contra Bri- 
tannos,cap.f y$.b 
D e cnttcris eiufdem prxlijs contra Gallos,c.a ib.b 
Ded':ciismoral'tbusJulij Celfi,c.$ ib.b 
Dc quibufdam diclis Ciceronis , & de libris eiufdem, 
cap.<) ib.b 
YlofcuU libroruni eius de officijs, c.7 6o.a 
flofcnli ciufdem de amicitia,c 13 6 c.b 

flofculi chtfdem de fertedute,c 1 6 61. a 

Tlofculi de oratorc,c. 1 8 6 1 .b 

Flofculi de paradoxis, c.\y ib.b 
Flofculi ThiHppicarum eius,c. a o ib.b 
Flofculi Hvtborico vum cius, c . 1 2 *ib.b 
Flofculi Tufctilanarum eius quafiionum, c.54 6t.a 
Flofculi cius dc lcgib.de finc,boni,et maU,c.iS.6 2 h 
Dc ccteris eius libris,c.z <j 6i.b 
Dc orztionibus eiufden:,c.j o 6z.b 
De ianccliuis Salufiij , & Ciceronis adinuicem, cap. 

31 6}.a 
flofculi Salufiij de catheUnario,c. 3 j 6 5 .a 

Flofculi eiufdem de iugurtino,c. j 4 ib.a 
De fuga,& nece"Pompei,c.)s ;b.a 



Qjtaliter Ttolomeus adolefcens Cffarhepugnant pe- 
rijt,cap.i6 " " 6hM 

DeimtioimpcrijCdfaris,c.}7 6j.b) 
Devita lulij Cafarii , & peritia eiufdemin armit, 
wp-jS ib.b 
QuaUterfe habebat erga fubditos, & erga pares,ca- 
P't.39 . ib.b 
Denect ^irisloboU, & cxaUatione otntipatri, cap. 

4° • ib.b 

Depr*fagjjsmortisC<tfaris,c.4x ib.b 
De nece eiufdetn,& exequijs,c.^i 6+a 
De imperio OcTauiani ^ugufli, & eius pulchritudi- 
nccap.+i 6 ^ x 
Deflrctiuitate,& peiiiia eius in rc miUtari , cap.44. 

M 64.* 
D£ libertate,& humiUtate eiufdtm,c.^ $ ib.a 
Depietate, &tquitateipftus'mfubditos,e.^6.6^jt 
Deparfimonia eius in viflu, er eloquentia , & inge- 
nio ciufdcm,c.4f) $\.b 
De his, qute in principio imperij eius accideruni y cap. 

48 ib.b 
Depr*fe8ura Herodis tstfcolonlte,& uxoribuseius 
acfiUjs,c.^o ib.b 
De refihutione ^ntigoni in regnum, c. 5 o ib.b 
Qualiter Herodespcr ^ntonium creatus eil rcx lit~ 
dtx,c.$\ ib.b 
De prophetijs in eo admpUtis, c.$i ib.b 
Denecc~4ntonij,& Cleopatr*,c.ji -'■ 6ya 
De Apologia Herodisapud ^iugusitmt,c. 54 ib.a 
De ampliatione rtgni eius, & ddificijs, qu* cxtmxit, 
cap.^% ib.a 
De nece Mariagnes vxoris fu*,& offenfi eius in fi- 
Uos,cap.^6 6}.<t 
De Marcho Varrone,& laudibuscius,c.^7 ib.it 
De Ubris eius,& opintombus circa diuina,c. <$.6$.b 
Dc fementijs Farronis moruUbus,c y 9 ib.b 
Me commendationeVirgiUjt&gefiiseius, c.6o, ib.b 
De Cornelio Gallo,& Tlauto,& VirgiUo, c.6 1 .ibi.b 
De diclis,& fcriptis eiufdem, c.6z 66.a 
De flofculis Ubrorum eius, c.6j 66. a 

De ortu Beata Maritt Virginis prtcnunciato per *An- 
gelum,cap.64, ib-A 
De 7{atiuitate eiufdem,c. 6% ib.a 
Debona'mdoUeiufdem,c.66 66. b 

De Horatio poeta,& Ubris cius, &flofculis poetrif, 
cap.97 ib.b 
FlofcuUcpifiolarum ciufdem,c.6B ibjb 
FlofcuUfermonumeius,c.6<) 67. a 

Flofculi carmmume'tufdcm,c. ,70 67. a 

DetriumphisHQmanorum,& pacatione orlis fub 
*4ngufio,c.7 1 ib-a 
De coniugio Beattt Maria Virginis,& lofepb,ca.^ji. 

fol 6j.a 
Dc caufis dcfponfationis ciufdcm,C7} 67. b 

Degeneratione amborum,c.7<$ ib.b 
Demorte Caionis,& conccplione pracurforis, cap. 

7S ib - b 
De ^ngelica Jalutatione Beatf Virginii, c.76.ibid.b 

De Conceptione ftlij Dei ex Virgine, c.77 68.a 
Cur Deusuoluit incamari, & cur folusin Trinitate 
fibus,cap.7% ib.a 

Demo- 



INDEX. 



Ut modo iUiut >nionis,& vmtate perfonalitatis,cap. 



79 



£>t pudesliuatione Cbrifii hominis, & eiusgratue ae 
fapieniia plenitudine,c.So 6%.b 
Qualiter fecundum vtranque naturamfit caput eccle 
fi*,cap.% \ ib.b 
Quodetiamcum natura defeHusnoslrosJednon om 
ncsfufcepit, c.Si ib.b 
Qupd ab inflanti conceptionis totum fibi meruit , & 
origiuale,vel fomitem non babuit,c.S $ ib.b 
Cur tanto tempore diliulit incarnari,c. 84 6$.a 
De mutua falutatione Elifabeth,& Maria,c.8%.ibx 
Deortupr*curforis,c.S6 ib.a 
De defcriptione oibis, & ortu Saluatoris,c.Zf.ibid.a 
DcCronica ab initio mundi vfque ad illudtempus, 
capM 69. b 
Deduobus animalibus eum in pxxfepio adorantibus, 
cap.%9 ib.b 
. De Ckrcuncifione eiufdcm, coo ibjb 
De SteUaMagorumduceac VbginisTurificatione, 
cap.91 ib.b 
De cultu ac relighne Magorum ac caterorum Orien- 
tatikm,c.oz. ibjb. 
De perfecutione Herodis, & nece Irmocentium » cap. 

9V 7°-« 
Defuga Domini in vicgyptum , & euentibus itiae- 

m,f,9<f i; . ib.ai 

Dermnaldolontm ^egyptiaieiusinghjfum,cap. 
: .9\ :-L • ibut. 
De luda Galilco, & Sexto Vitbagorico Thilofopho, 
cap.96 70.« 
De tribus fedis Judtorum priuatis,c. 97 ib.b 
De nece duorum filiorum Herodis > & eius priori te- 
flamento,c.o2 ib-b 
De odio Herodis in tsintipatrum, & eius incarcera- 
tione,cs9 ib.b 
De morbo,& morte Herodis, & nece %Antipatri,ca- 
pit. 100 ib.b 
De fubtiliatione-^rchelai,& Ute fratrum pro r.egno? 

cap.101 yi.a 
De quattuorrcgibutinludfa ,& deftmulato .^tfer L 
xandr'o,&diuifionercgni,c.\ox ib.a 
TDeredUu Dominiab. *4egypto,& morte Glafirc,&. 

exilio ^trchelaiyC. 103 ^ ib.it 
Deinuentione Domini ibefuinmedio Do(hrum,ca- 
P*.«oj ib.<t 
DMPiimisIua\tfprocttratoribut,& morteUugusli, 
Uthcnodoroquoque Stoico,c.io+ jt.b 
DeOuidioTocta,&fcripUtcias,c.ivf ib.b 
FlofeutimoralesEpifioUvrumeius^.\o6 ib.b 
Flores tibrifinetitulo,c. 107 ibJb 
Florestibride arte amandi,c.\ ir 7 %.a 
Fbfcutidcremedioamoris,c.\\a jxJb 
Flofculi libri Metamorpbofeos,c. 11C 7 3 .4 

FlofcuulibriFaftorum t C4lB a j.i 
FlofculiubriTriftium>c.\\9 ib.b 
FlofculideTonto,c.\xt • 7A j, 
DeValerioMaximo,& Ubri eius,c. \ % j ibut 
De dieHs eiufdem moralibus t c.\ 14 ib.a 



6*.a INDEX LIBRI SEPTIMI. 




Septimusjiber continet Hiftoriam tantum, 
i7.Annotiim per temporafimiliterduo- 
rum Imperatorum,viddicet Tyhcrii.fub 
quo Dominus appenfus eft in Crucc. Ec 
Gaii Caligula»,cuius , fcilicer libri maxi- 
mam partcm tencnt gefta Domini Icfu 
fcmiracula rieata? Virgmis Matriscius, 
Marif. Habet autem Capitula \t6. 

E Imperio Tyberij Cafarit, & bonis eius 
initijSyCJp.i 7J.4 
Degulofitate,&crudelitateeiufdem,ca. 
ptt.x . ib.a 
De forma,&geflis ac fludijs eius,c. } 
<SDcfamofo Taulina ludibrio in templo ifidis , cap.4. 

M 7/-* 
Dc Herode Tetrarcha,& procuratore ludet Valerio t 

&pofidcTilato,c.$ ib.a 
Deodio Iudxorum in Tilatum,e.6 ib.a 
Deprxdkatione Baptisl*,& baptifmo Domini, cap. 

7 . 7*-fr 

De columba,& uoce patris, c.S ib.b 
- Dcieiunioi&tentationc Domini,c.$ ibJb 
\Deprima vocationedifcipulorum,c. t o ib.b 
Deordine biiioria abhincvfque incarcerationem lo- 

hannis,t.\t.:.A\ ib.br 
Dc aperta pradicatione , & clcffiorieit: *Apos~lolo- 

rum,cap.\ * 76 jh 

De fermone Domini in Monte,c.\ j ib.a 
De conuenienua y.virtutnm cumftptem donis , cap. 

14 ib.a 
Deoratione 1)ominica,c.if 76M. 
Dc adaptatiane ■j.pctitionum ady. dona, c. t 6.ibid.b. 
De coniuntlionibus illic infertis, & de pofieffiuis,ca- 

pit.tj ■ . 76 Jb 

De ardine Hifloria pofl fermonem Domini ad qua- 

flionem I'obannis,c.tS 77.4 
De quafiione Iohannts y & ttflimonijt Chrifii deipfo, 

cap.vo ,. tbjt 

De multiplici laudelohannis Baptisla,c. 10 ib.a 
De ordinc Hiflorut pofl quaflionem lohannis ufquc 
.. ad eius decoUationem,c.ti ib.a 
Dc colUtionc IoannisBaptisl*,capJi 77«* 
Teflimonia Iofepbi de lohanne BaptiSia, & de do- 

mmo Iefu,&eiusfaciecorporali,c.i} 7jjt. 
Hifloritferiespofl Ipannis decoUathnem ufque ad\. 

Domini transfigurationcm, c.24' ibi.b 
6rdo biflorif adhinc. ufque ad Scenophegiam, capitu: 

aj ibi.b 
isffccnophegia ufque ad Encenia, c.z 6 ib b 
De Encenij s,c. 17 ibi.b 
Dc La^ari refufcitatione,& Iudcorum contralefim 

confpiratione,c.i2 78.« 
De jnutuis epifiolis domini Iefu,et Ubagari regis e- 

dijfccap.i? ibi.a 
De Thadeo *Apoflolo pofl ^ijfumptionem Dominiad 

eundem regem miffo, c.jo ibi.a 

Dc ul- 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 

De ultimo aduentn Domini in Hierufalem, capit. } i D e conftantiprtdicatione, & miraculisUpoflblorlt, 



fol. 7$.b 
D? fufceptione eius in ramis palmarum.c j i. ibiJt 
Dt fccttnda cictlione ucndentium & cmentiumde 
tcmplo,c.}y ibiJb 
De bis quxgejfu in fecundajcria, c.\ 4 ibi.b 
Dcgcslistcrtixferit,c.^$ 7 Q.a 
De his,qux gcfla funt quarta fcria, C.36 ibi.a 
DtCxna Domini,& inflitiitionc Eucharislix, capil. 

}7 \bi.x 
De prxdiHione negatioms Vetri,& trina oratione do 
mini,c.}8 ibid.a 
De ligatioue\Domini, & eius condcmnatione coram 
Caypha & fufpendio Iudx,c.j 7 ibi.a 
De dijcujfionc cxufxcius coram Tylato,cap.a i o.ib.a 
DtiUufionc Y,xrodis,& iudicio TyUti, c.41 80.6 
Dt iUufionc militum,& crucifixiont Domini, capit. 

42 ibi.b 
Dc fnfctptiont latronis,& commldatione Matris Vir 
gtnis,<ap.^} „ ibidb 
Detencbris uniucrfalibtts aeris > & confummatione 
DominicxTaffionis,c.^. ib.b 
De morte Domini , & fignis in elementis oslenfts, 
m/HX ibi.b 



& de Gamaiiele, c.69 j, 
Defepinn Diaionis ad miniflerittm Dcielmis,cJp t 

7°. . " ib.b 

De kptdauont 5tephant,& prima difperfione Eccle 
ftx,cap. 7 i lyy 
Degtflis Thilippi Diaconi primi, & de Symone Ma 
go,cap. 7 z \ m 

De tranfitu ciufdem Thilippi cxterontmquc Diaco- 

norum,cap. 7 } 
Dt ContterfioneTauU,&iniuo prxdicationit eius, 
™P-7* ib.a 
Dc hifloria jtfiumptionts Bcatx Marix Virginis,& 
qualiter Apotlolis reuelata efl,c. 7 5 ib.a 
QuaUter ad eam *AposloUt congregatis ei filius fitttt 
apparuit,& animam eiusin cxlum prxmifit,cap. 

7 6 ... • ib.& 

De exeqttijs einfdcm Virginis, &miracuUs per eam 
■tunc oflenfis, cap. 77 ib.a 
Dcfcpultura eius,& ajfumptione corporismcxlum^ 
cap. 7 8 ' ib.b 

Quid de prxfata hifloria fcntife Uceat,c. 79 84.*. 
Dereutlationt fupcrhoc facia fanclimomdi EUJx- 
beth,c.8o 



. ibk 

Dt vulnere Domtmci lattrts , & iUtminauont per- m e miracuUs pofl eius ^tjfumptionem per eamgeflis, 
cuJJons,ca^6 ib.b / cap.Zt ..... * . 



Dt mmiytio ciufdcm Longim miUtis, c./tf. tbM /jDf Mo quifilium Virginitiprofe fidcinjforem Iudxo 
Defepiilrnra Domini,c.^S ib.b / tradidit, c.8 1 ■ v • • «. . < - ibid.a. 

Dt triduo mortis eiur,c.49 ... • ibid.b/ De ilio pro quo imago Virginis fe obijciens iachUm 

De^duentuMuUfrumadSepidchrum,&refurre- J exccpit,c.S} . ibid.tr> 



(lioneDomini,c.^o 81.4 
Qnalitci Chriflnt glorificationcm fitam mcruit, c.t- 
pit-i 1 ib.a 
Quia Jola bumilitate Taffionis,meruit.nobis higrtf- 
• . fum Taradifi,c. 5 1 ib.a 
Dc hora Dominicx t\cfurre£Uonis\c,s'j ib.a 
Dc diiterfitate aduenius muU e \im,& mmero jlngt 
lorum.cap. 54 ....■>... . ib.b. 

Dc argmuaito Domiikx Pfftt, rci lionis, & uuma 0 
appmtianiim,e.H ,b,b 
bc npp.ti itionc J.tfl.1 hj'cph,& aln ibne Hulto ■ 
rum cnm cuiiotlibut Jepiilcbri t t: j/I. S 1.4 



De Clerico cui Virgo Uc infund ens Ungua rc,'i tiiit, 
cap.$+ •■••■ > ibiui 

jDe MuUert quam inter maris undas paritnttm prt- 
ttxit,cap.8s ibi.a 
De\4bbatijfa prxgnantc qnam Maria ab infamia li 
■ btrauit, c.$6 ■>■■ ili.a 

Dc Tncro qui / 'irginis imaginem anmlo Jiibitminit, 
t*P-*7 ib.a 
nrillv «/«rirt fub di)iiii1'Mri}iiuiaiUittut rhjo /ur 

tlu\it,iM ' 
Dtilltt quot ii IrmpHlait maris erlpnit: & pttella tn 
ius liiigux uincidum folnit,c.Sf ibi.b 



Dt rcUtionclofcphfuperlibcrationc fita de carccrc, D c Impcratrict cuius caflitatem a uiolcnlia fertio 



c fM7 ib.it 
Dc illit,qui ctim Domino rtfurrcxerant, & dt coniu- 
rationc Karini, & Lcttcu,c.tf ib.a 
t\eUtio corundem de iUuflratiene Inferniin Mttentu 
Chri(li,c.s 9 ' ib.a 

Dt defccnfu Chrisli ad Inferos, c.6o ib.a 
*&e religattone Sathant, & Inferm fpoUatione , cap. 

?>c occurfu Enoch,& Elix,& Latnnis dtxtri in /»- 
grcfittTaradift,c.6% ib.a 
Define narrationis,& eius defcriptione,c.6 5 ib.a 
De ^fjccnfione Domin:,c.6\ ib.d 
Lt re ^. D iJ ci P^o"tm in Hicrufalcm, & eleclione 
Mtltbix,& commendatione Iofeph,c.6j 8}.b 
Dc^duentuSpir':tuSanai,c.66 ib.b 
De prtduationc Tetri, & conucrfione t.milium lu- 
dxorum,c.6 7 . ny 
Dc comun.tatc uit* in prtmitiita Ecclefia, c. 68. ib.b 



rum eripuu, c.oo ibi.b 
DcaUo cafuconfmiU circa candent Imfcratriccm, 
cap.91 ibid.b 
Dtmedicina quam ei Btata Virgo innbtuit , Mgfcfc.- 
92 iKb 
Dt MuUere, qtut conceptum exfiUo puerum inierft 
cit,C2} .. ibi.b 

Qualiter eam Dxmon apud regem accufauh , tapiu 

94 W 
QuaUtcr Btata Virgo Deigenitrix eam ab opprobrio- 

Uberauit,c.o$ 87. a 

Deuidita paupere quam in exitu fuo honorduit, c<-0. 

q6 iS.a- 
Deutfle quam fantlo Bonito prXfuli pofl mijfam de- 

dit,tap.<) 7 ib.* 
DtpauptrculouiroqutmapUga Dfmonis 'Ubera- 

uit.cap.98 ib.a 
De ludxa quam a dolorepartusUberauil, & depue 

ro qux 



^Digitized by 



Google 



41 



IN0EX. 



■*vo,qH*panmimgim Cbriflipwrexit» capitu. 

99 fyt, 

.DcadHUera&ciusemlafluaiadpaccmmHcrtit, 
,«/>.io ? iyj, 

De iUo,qutper orationem<0 intemcrata, &c,Dpno~ 
nem'fngauit,cap.\oi • foj, 

JDcmiUtc, qui rirgini parcenrcammonaileriotra- 
didit,& torneamentooccubuk,c. 101 88.4 

^texequijsciHS^&miraculQfupercumoSitnh^ap. 
»<?*• ib.a 

Depi&ore, quemmagoBeaUFtrginisMarU inie- 
cla manu,ne caderet rctinuit,et deintcritu blafpbc 
mt,c.ioa. { £ 4 

DeiuueneiUo, quiabnegato CbrifloMatrcm eius no- 

Uutabnegare,cioy . 
Qualiter eumDci Cenitrix honorauit , & exaitauir, 

cap.io6 

Defena Ciflercien/i, quem ad amorcm ordinis prouo 
• <4nit,capit. 107 ibb 
DeeleOuario quo fratres pauperes cibauit,& fup er - 
flittofo denegauit,c. i og # b 

De vifionibus vuUter oflenfis monacho cuidam infir- 
mo,cap.;o 9 ibb 

De magme,qu S percuffa,fanguinem reddidit,et alia, 
qu* a Saracenisfrangi non potuit, c. i io 8<j.a 

DeiuUoqucm Beata rirgo tomentis , &■ raudiis 
ojlcnfis conuextit,cui, . r jfa 

J>cfratreCartuJiifiquema Dfmonum infultibusli- 
. berautt,c.i ia g b 

Dcquibufdamalijs.c.nj ; bb 
De viftoneoflenfajanclo Hugonl Cluniacenft inKa- 
. talt Domim,c.nA. Ab 
Dc puero in vigil M Tafcb* concepto,quem Dcigcm 

trtx ab Inferno eripuit,c. 1 1 j & b 

Dcfure Hpenfo,qucmHUfufle»tauit,&monacbo 

cutus orepoflmortemrofaprocejjit, c.i . 6 9 o.a 

^muUerequamamortefuJiaauu,donecpeccatum 

fuum conftteretur,c. «17 iba 
De Subdiacono Toletano.quem iniusie degradatum 

reflttuit.c.ni iba 
Defolim^utione 7{atiuitatis ipftus rtginis,& qua- 

rundammaginum eius miraculis, c. 1 19 9 o.b 
Demracults einjdem cina Htliefov.Jum Toletanum 

EpiJcopumOjienfis.c.UQ y, y 

Z>e ditlis eiufdem p^fulis in laudem ipftus firtinL 
cap.m n * A * 

Heprima aduentu VatiU in Hierufalem, i-r miraculis 
BeattTetrt,& pnmitjs gcntium, c.izi ibb 

Dceptflola TiUti, Tybcrio mifja Juptr cruciflxione 
Domin^c.nj * 

&™iUo,&morteT,lati,&ciusfucceffore, c.i i4 * 
Df Mr^Me.&ambitioneHerodis^gripp ( ,Vap. 

Deinuidiamutua Tyberij , &Herodis^gripp*,& 
de morofttate Tyberij.c 116 iba 

I>ctncarceratione ipf,usHcrodis,& jtugurio Bubo- 
. ms t CAiy * 

>. ttoncHerodis,c.ui 7 «, y 

Belmperio Catj,& ehsvitaacfludijs acludis,cap % 



x%9 . 9X.b 
De extbo Herodis Tctrarch* t & Herodiadis, capitu. 

'3° ibJb 
peTbilone,&fcriptis*iHS,c.m jb.b 
Detcmcritate Caij, qua Dei cuUtm ftbi vfurpauit, 

02.4 

De crudeUtate ciufdem,c. 1 j j y, M 
Dempudictua eius, & prodigaiitate,& rapina.cap. 

Deflatua Cau,quam tn TempioHierufalem manda* 
u,terigt,c.iis ib.a, 
Dc nccc ciufdem Imperatoris,c,i }$ ib.a, 

INDEX HBRI OCTAVI. 

Odlauus liber continct hiftoriam tantum. 
modo q ua ttuordecim annorum , q u ibus 
impcrauit Claudius, fed propter confiliu 
Hicro(cjIymitanum,in quo icealia reuo^ 
carafuntperPctrum,& Iacobu illicin- 
fcritur breuis Epilogus,dccefsatione lc- 
galium , & inftitutione nouorum gratiar 
facramentorum . Iufuptr Flofculi mora- 
Jes iuuenalis , ac Persij SatyricorumXu- 
cani,quoque Pocra*. & cius patrui Scnc- 
ca?.Habetautcm Capituia 1 58. 

E pomotioneClaudijadImperium,capi- 
tn.i 9i ,[, 

De Tita,& moribus e'iufdem,c. 1 ib.b 

he de eodem,& foma eiufdcm, c. 3 Jb.b 

De lacobo Zebedei,& Hermogene mago,cap.a.ib.b 

De conucrftone Hcmogcnis,& Taffione Iacobi,cap. 

* ib.b 
De dfcipuUs eiujdem ^tpofloU,\& Ubello translatio- 

nts e,ufdem,c.<S " «,, <4 

De (ontinentia eiufdem Vbelli, c. 7 
De carcerc Tetri , &inteiitu Hcrodis, &fucct(ftonc 

.A'gripp.i,c.Z il>4 

De 0) dwttiont TauU,& Barnabf,& quare diBus efl 
TauluSyCap.Q "' y 

De tuna c e»> um pradicationis caufa, donec redierut 
^innDchiam,c.xo iyy 

Dem;no Concilio in Hierufalem celcbrato ,fupcr 
quaflione lcgaUum , f . 1 1 jyj, 

Dc difjinitiuaJentcr.tU Utobifupcr predUla qujflio- 
nccapn * * lbb 

Dc tmplctme totitis lcgis pcr Chriflnm,c. 1 } 54.4 
Qiipd tdeolfgis vmbrjtccjfikerunt, qma >eritas im- 

pltta cit,c. \ 4 9 
De hnplctionc ccrimoniaHum,c. 1 j ' ib. a 
Dc coinpktione Moraltum in Enaugelio,c. 1 6 ib.a 
De mutatione veteiumfacramentorum in noua, cap. 

J 7 <>la 
Demmerofacramentorum noux legis,c. 1 8 tb.b^ 
De irJtitutione, & potqUte bapti/mi,c. i 9 ib.b <s 
De ejientia,& nomine baptifmi,c.%o ib.b 
DeformabaptiJmi,c.n 9 y t 
Dc intcntione bapti^antis,c. a * ib.a 
Dc baptifmoparHularum,C,* j . ib* 

Deeffctin 




» 



Digitized by 



Google 



I N D E X, 



De'efeBubaptifmi,eap.ii ... 
De baPtifmo etiam hdtettcorum nontterando , captt. 

Delccidewbus ad baptifmtm rccTe,vclfi{te ; tapit^ 

DeftcramentoConfirmationis,c.i7 
DccoUationehuius facramentiadbapufmum,cap. 

28 - l \ h 
Deinfiitutione Euchariflif,c.t9 *>6.a 
^Deforma,&refacramenti>c'So 96.« 
£>« tranJfubslantiationepanis,& vmi,c. $ 1 *>6.a 
Debis ,quxfupra naturamM intcUetlum fiuntibi, 

cap.sz >• 

Dequorundam intcltigentia,qu* dutmtur,velagun- 
'turinMiffa,c.3i 9^ 
Vtrum Euchariilix abns fittet,velnutnat corpus, 

peind^nxfumentibus,ueltangentibus^ap.i ctbi.b 
Pe canftsinslitutionishuius facramcnti , & qjtale 
tunc datum fu corpus Chrifl'',c.)6 ay.a 
Defacramcnto Tani:er,tix,c.}7 jh* 
De cffctiu einfdem facramenti,c. 3 8 
De tribus panitentix partibus,c.)p ibid.a 
Dc contritionc,cap.4.o 9? \ 

Dc confcffione,cap.*,\ ibib 
Quando,& de quibus oporteat eonfiteri, ib.b 
Quibns pafonis confitendum ftt,c«tf ibi.b 
Demodo audiendi confefiiones,& faciendi interroga 

tiones,c.^4r . } Jk'& 

Defatisfatlioncc.tf . t 0 > 9$-a 
De pomitcntia,& operllftu nonfatisfaciorijs, cap.46. 

fol. 9?-* - 

De tripiici pomitentia,c.47 tb.a 
De numero,& vfu clauium,c.^8 ibut 
De perfonis habcntibus claues,c 43 58 -b 

De menfura psenartim communittm, c.fo ib.b 
pe quibnfdzmmaioribks ptrus inCanone exfreffis, 

De qnaUtatc panarum, & clauium,c. ; 1 ibJ> 
De pana excommnnicationis,c.^ 3 ib.b . 

Dc infliBa a iudice,& a iure,c. /4 ■ $9ia , 

Dc abfolutione vincuUexcommunicationis , cap^ j. 

fol. 99* 
pe gcneralibus remifionibus,velindulgentijs,capitu. 

}6 ibM 
Pe reditu pcccatorum,&purgatione veniaUum, ca- 

fjt.58 99-b 
DefuramentoExtremdVnclxonis,c.$9 io.b 
DefacramcntoOrdinis,c.6o ibb 
tDeimpcdimentis ordinandorum,& primo de crimi- 

ne,&bigamia,c.6i ib.b 
xAdhuc de impedimento bigamu,c.6z 100.« 
pe folenniter panitentibus,& curiaUbus non ordinan 

dis,cap.6i ib.a 
pe feruis,& corpore nitiatis,c.6a, ib.a 
Pe iUegitimc natis,& in cgritudincbaptrratis, & pe 

rcgrinis,&ignotis,c.6 j ib.a 
Pe impedimentis <ctatis,& fexus,c.66 too.b 
Deordine,& tempore,& forma confecrationis, cap. 
, 67 ib.b 
fiefacramentoConiugij,c,68 . ib.b 



Quodvnica iebetvnius effejc wtnj^alifCifh^ 
6o sod.b 
Dc fponfaUbus quaUter contrahmttur,'c.7Cf iot* 
De caftbusinquibusfponfaliafoluuntur, capitu.7 1* 

Dctripticibonoconiugij,Ci7* 

De his,qui contrahere poffunt t & de effcilHconiugij, 

cap.71 »»•* 
Dcfpecicbus coniugij, c.7 4 • . ib.<t 

De his, qux impediunt, & dirimunt matrimonium^tc 
primo dt errore perfonx,c.7 S j01.fr 
Deimpedimento conditionis,cy6 ib.b 
DeimpedimentovotifC.7^ ib.b 
De cognatioae carnaUj.J% «' ib.b 
DecognationefpirituaU,c.7o:j> •»• :.' •' >. toxut 
De cognationelcgaU,do ' " ibji 
De impedhnento criminis,cM y' '?■< ib.a 
Dc difpari cultu.cap.Si % 4 ib.a 

Demetu,uelcoaclione,c.ii -\ y ioz.b 

De Ugatione,& pubUca honefiate, c .84 v. ikb 
De ajfinitatccap.S 5 tb.b 
Deimpotcntiacocundi,c.%6 ' ib.b 

Dc bis,quf matrimonium hnpediunt,fcd non dtrimut, 

cap.27 v ibJr 

De diucrtio,cap.% 8 I © J •* 

DC filijs lcgitthnis,& iUcgitthnis,t.Zo ib.a 
De epiSloyt lAppfiolorum, &■ Cjonica annorum Te- 

tri,&^kuUic.))Q.\ * ib* 

DehoclquodTaulus corri'puitTetrum,t.9t *ib.a 
DeeuangeUo Tetri,quod Marcus confcripftt, capiiu. 

€fi 1 toi.b 

pe Hsmanis Tontificis a Tetro vfque ad SilutHrum, 

cap.93 

Catalogus cxtcrorum vfquead Innocentittm Quar- 
. tutn,cap,9d; 

DctsfgrippafilioHerodistsfgripp*, & dijlcnftone 

Vauit,& Barnabx,co$ ib.b 
De prouindjs /t <[uibus probibitifunt a Spiritufanflo , 

& de Helena rcgina,c.Q6 lo .f* <! 
DetranftUiTaulimMacedoniam,c.Q7 jb* 
Dctonuerfione^tthsnicnftum,c.Q% ibia 
De conuerftone SanHi Dionysij,& Bris eius,capitu. 

<>p tbi.* 
Dc vUhno aduentu TauU in Hicrufalem,& de vmcu 

UseiuStCfoo W4'* 
De mulipliti calamitate ludxorum,cio\ ib.s 
DeSeneca,& Ubris eius acfiofcutis de htoribus, cap. 

'iioz . . . • A-r 

tfores eiufdeni devirtutibus,c.io} ' tb.b 

Ftores eiufdcmde t^mentia,c 104 10 
Elorcs ipfiusdebenefiiijs x cios ib.a 
Tloresciusderemcdijsfortuitorum,cxo6 ib* 
Florcs VaturaUum qwtllionum eiufdem, cap. 110. 

i.-fol. i0 }'» 
Florcs Dcclamationum.eius,c.i 1 1 ij>. b 

Flores Tragcdiarum ctus,c\ 1 j ibh 
Flores Epitiolarum eiufdem, cttf 1 o6.a 

De poetis HUus tempofis, & Flofculis Tcrsij,caii >■'. 

fol. ' r "' . 

Flcres IuuenaUs^. 138 v lc * 



Digitized by 



Google 



I M D E X. 




INDEX LIBRI NONI. 

Nonusliber,continethiftoriam i j.annoru, 
quorntn 14. fere Neroregnauit,quipri- 
tnuscontra Chrifti Ecdefiam adhuc no- 
uellam perfecutionC exckauit.Poft hunc 
aut€Galba,& Ocho>atq; Vitellius,vno 
eirciter imperauerut anno,nec fimul qui- 
dem,fcdfuccefliuc. Magnamhuiuslibri 
partemobtinetdifperfionem Chrifti Di- 
<cipulorum,vita»que, & Agones eorum. 
Sed, & Quintiliani Flofculi morales in 
cocontinentur. HabetautcmCap.iz8. 

E be-nis initijslferonistC.t io%.b 
Qualiterfeftus Felici,fuccedensTaulum, 
mifit ad C&(arem,cz ib.b 
De Ifmahele Tontifice, & Catkalogo TS 
tificum,cap.s ib.b 
toevita lacobifratris Domini, &eiuspaffione,capi 
tuh* 109.« 
Qualiter Taulus peruenit fymam ,&de tibera eius 
cus~iodia,x.% ib.a 
De cantibusac lufibus,& iaftantia Jferonis,c.6.ibji 
De luxurix eius,& prodigatitate, c.j ika 
De rapims eius,& crudetitate,c. 8 1 09 b 

De Senecaj& tibris eius,c.g ib.b 
t>e tibertatt eius in reprehenfione idolatri/e ,cap.io. 

fol. _ top.fe 

te ii.perfiKutiombusecelefi4,quarumprtma cgpit 
a7{ertne,cM %b.b 
JJc confMu Tetri cum Symonemago , & morte il- 
lius,cap.ii 110.4 
Huod Tetrus inftdias ^Obinidectinans a Chriilo mo- 
. mt»sredijt,cap.n ib.4 
QudHtcr captus efl,& cruci affixus, 1. 14 ib.a 
S>e*xequifs eius,& cmeptionc 2{eronis, capitu. 1 j. 

fol> 11 0.4 

J>e Taulo quatiter Tatrotlo fu/citato comprehenfus 
eR,cap.i6 t ib.a 
De Conflantieius confcfftonc coram Cafare, cap.17. 

fot. 110.4 
Qualiter adfupplicium pergens duHores fuos conuer 
tit,cap.\% y,J, 

Qualiterdecottatus eSi, &Manphora Tlantittcrefti 

tuta,cap.io noi 
Quatiterpoftmortemapparuit Tlantillc,& poft C+- 

ftri,poftminiSiris,c.zo ib.b 
g)e miraculo Tauli in eo,qui vohut fe fufpcndcrc, ca r 
. ib.b 
Dcprimatti Xpm.Eccleft4 ratbne Tetri,& fucceffior 

neCUmentis,c.2i 111.4 
Qitaliter idem Clcmens adbafit primo doftrin* Bar-r 

nab4,cap.ii ,b. a 
Suatiter poshnodum adhafit Tetro.c. 14 tf.4 
Quatiter res circa fegeHas narrauit Tetro , cap . 1 j. 

fotio llt j, 

Sjtatiter Tetrus matrcm ittius mcndicantem inuenit, 
cap.%6 ibj, 

M!^(ereandm'Clementiinnotuit,c.i7 . ib.b 
Jndcx specHisl. 



Qualiter ^gnita eSi Ecclefia 4 T^iceta, & AquiU, 

cap.28 lUJt 
Quatiter Fauftinianus eos ad-difyutandumprouoc*. 

uit,cap.iQ ib.b 
t^jfertio7^icetadeprouidentk,c.io ib.t 
Hefponftones patris ad verba 2(iceta,& *Jquilf,ca- 

pitu.ii 11 i.ir 

Verba Clemcntis,& refponfiopatris,e.$ 1 ib.b 
Quatiter omnesfe mutuo agnouerunt,c. $ 3 ib.b 
QuodTetrus noluit Fauftinianum ftatim bapti^ari, 

cap.34. ib.b 
Dcimmutationevuixuscius dolo Symonis Magi,ca- 

pitu.}S 11 i-* 

Qualiter dolus magi Untiochue profecitmgloriam 

Tetri,cap.$6 ibjt 
Quatiter Tetrus Fgm<e fibi Clementem fubflinuit, & 

de regimine docuit, c.ij ibji 
Defilia eius Tetronett\et S.FeticuU,cap.^ S. 1 i}Jb 
De S.Marciale Lemoniocenfi,c. 3 9 ibjb 
De quibufdam cius miracutis,& obitu ciufdm,capi~ 

tulo 40 tb.b 
Dc S.Sauiniano,& To.& Mtino,c^\ u 4.4 
De S.Clemcnti-Metenfi,c.4% ib.a 
De S. Frontone Tetragoricenfi,c^ ib.a 
Qualiter eum bominus in dcferto vifitauit, c.^jb.a 
De S.Memio Cathalancnfi,c.as 1 14.6 

De mhaculis eiufdem, &■ bgnis operibus,capi^6.ib.b 
De S. Tecla,Tauti difcipulajC.47 ib.b 
Quaktcr beftiarum ffuiciam j^fimf upcrauiti cap.48. 
, fol. 114.6 
Dequibufdam atijsTaulidifcipmsyC^o J ij.4 
Tajfio fantlorum Vuaiis, & Valerue vxork eius, ca- 

pituto 50 ibja 
De fitijs eortm Geruafio , & Trothafio, & de fanftis 

7^a^ario,& Celfb,c.$i ib.a 
De conilantia fanStorum martyrum 7^a%arij ) & Cel 

fi coram K(erone,c. s 1 ib.a 
De paffioneomnium quattuorprsdiihrum fanftoru, 

cap-ss 115.6 
Tafsio fanHorum Troceffi, & Martiniani, •c.sA.ib.b 
TafsiofanRoru Tymotheij&. ^pottmaris, c.5 
Dequibufaamatijsfub7\eronepafsis, c.j6 ib.b 
Degeflis S.MarciEuangctift*,c.S7 ibjf 
Depafsioneeiufdem,c.s% ib.b 
De caufa,& fignis cuerftonis Hierufalem, capitu.$p. 

fol 11 6.4 

Delhefufitio^inam\c.6o ib.a 
Devltima difperfione Upofioiorvm catcrorumquc 

difciputorum, cap.61 wj. 
Deaduentu fanc%Thoma\'mjlndtonopotim, ca.62. 

fol. 116.4 
Quatiter eum cantatrix in conuiuio manifeHauit,ca- 

pit.6) ib.a 
Defitia tegisj& eiusfponfo quos ad fidem,& casii- 

tatem conuertit, c.64 ib.a 
DeTalatiofpirituali,quod regi Indut conflruxit,ca- 

pit.65 116 Jb 

De aduentu eiusin fuperiorem Indiam vbipro Chri- 

flopaffuseii,c.66 ib.b 
Degcflis fantli Jindrc* in Mimidonia, capitu.67. 

H 1*6* 
Tom.IIU. b Dc 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Be his yqudgeffktpudXitcm , & T^icbomediam, 
cap.68 u6-b 
De aduentu eius w Tbeffatimeam , & certamine in 

fiadio,c.69 *'7-* 
De jerpente quem occidit,&qo. mortuit quotfufci- 
tauihc.yo 

Dc bis.qiu geffit apud Tatras, & Macedoniam, ca- 
pitu.yi 

Dt-Agone eius,cum EgeaTroconfule ,cap'uu.-j%. 

foU 117 -b 

De crucifixione eius ,& Tnrpi morte Troconfutis, 

capq } ib.b 
DepMdicationefantliMatthei, & lufta contra ma- 

gnos,e.-?A ib.b 
De jfilio rcgis qucm fufcitauit,c.y j i iS.a 

Dc furoreregis Hirtaei contra Upofialum, propter 

Ephigeniam,cy6 ib.a 
De certamine Ephigenue cum Hritaco,& Turpi mor 

te Hirtaci, c.-jf ib.g 
De ^ipoilolis Symont, & luda, & Baradacb duce, 

eap.yi th.a 
De certamine eorum contra Magos,c.j9 i 1 S.fr 
Defcrpentibus M«gorum,quorum moribusjjdcm af- 

fiitliofugerunt,c.So ib.b 
De cateris populorum geslis inBabylonia, c.Si. ib.b 
Depafsione eorundcm,c.%% ib.b 
Defanfto Barthoiomeo,& jLfcarotb, c. 8 j 119.« 
Dcquibufdam fignis,& confejfione D<emonis, (.84. 

foU ib.a 
Defradione ldoli,& cfpgie Damonis,c.S $ ib.a 
De fafsione ^ipofloli , & Turpimortehofiium , & 

miracuti>lampadis,cap.Z6 ib.a 
DetransUttione fancii corporis,& Tbeodoro eius fcri 

ptortfCSy ito.fr 
De vitafan&i Thilippi^poftoU,c88 ib.b 
De fanHo Barnaba, c.89 ibJb 
DefantloLucaEuangelifla,c.9o ib b 

Dc caterit jipofiotivrum DifcipuUs,cap.<> I 1204 
De vita fanB<t Marthte, f.02 ib.a 
De vita fanfU MarU MagdaUn<*,c.$ 3 ib.d 
De difpcrftone earum cum quibufdam DifcipuUs, ca- 

ph.94, ib.a 
Qualiter Maria duccm Marfiti* conuertit, & eifiUu 

a Dominoimpetrauit,c.t>s 120.fr 
Qualiter idem dux Hierofoiymam, & locafanHa vi- 

fitauit,c.t>6 ibjf 
Quallterinregreffu puerum (uum miraculost nutri- 

ttm inuenit,c.py ib.b 
Qualiter etiam vxorem defun&am , per Beatam 

MariamMagdaienamrecuperauit,c.$$ ib.b 
De Dracone qUemMartbatigauit,ctpopulus oecidit, 

fap.99 ' 

Dectu}lcritateuiuiUuts,cap.xo9 . ib.a 
Dtfujcitationeiuuenis, tir conuerfione aqua in uinS, 

cap.101 ib.a 
De conuerfatioKt Maru Magialena in drferto, cap, 

ioz ib. a 
De tranjitu ehtfdem,& ftpulcbrp,ca.ioj j 2 \.b 
De anima eius,quam vidit Martha,c. 1 04 . ib.b 
Defalicieius ttanfitu, cio$ jfrfr 
Dcglonofisciufdemexcquijs,c.i9$ ifc.fr 



T>e luco feputihri,& cmkibut eius*ap.\ 07 122,« 
De facerdote Beaia Marix,miracult non crcdente, 

cap. 108 122,« 
Dc clerico defpciato,per eam confolato,cap. 1 og.ib.a 
T>e Brituue pcr eam d naufragio Uberato,c. 1 1 o.ib.a 
De Jantlo Maximiuo ^iquenfi Epifcopo, &focijt 

eius,c.iii I2t.fr 
De Jantlo Satumino Tolofano,c. 1 1 a ifc.fr 
De fantlo luUa.no Cenomanenfi,c. n $ ib.b 
De obitu eiUs,& miraculis pofi obitum , c.i 1 4. ibjb 
'Dc aUo lutiano, pro quo dkitur Oratio DomitMa, 

cap.ui ib.b 
De jantjo Hemagora,& eiuspafsionc, c116.1i} jt 
Qualiter cum fanfto Fortunato martyri^atus esl,ca- 

ph. 1 17 ib.a> 
Dehis,quf precefierunt mortem l{eronis#.iit.ibut 
DcinfeUci ciufdemmorte,c.i\o ibjt 
Da Galba lmperatore,& morte eiut,cap.t ao. 1 » } .b 
De QuhuiUano Oratorc,& fiofcutis eius, ca. 1 xijb.b 
De Ottonc Imperatore,& morte eius, c\i6 ib.a 
De Viteilio lmperatore, & tius moribus, c.iz -jabjt 
De crudcUtaie,& morte eiut, c. 1 2 S 114.6 

INDEX LIBRI X. 

Dccimus libcf,continct hiftoriaro 95. An- 
norum,pcr tcmpora dcccm Impcratoru, 
lcilicet ab Impcrio Vc/pafiani , fub quo 
Igd^i cum Hicrufalcm in vltionem ruor- 
tis Dominicaefubuer.fi funcvfqueadSe- 
uerum pcr tinacem . Qui , & ipfe contra 
Cbxiflianos periccurionem txcitauit . 
Habct autem Capitula 12.7. 

£ Imperio Fefpaflani , & bonis eins ?»/- 
tijt,cap.i 124.fr 
De lofepho,& fcriptis ewr, c.a ifc.fr 
Dc obfidione, & calamitate llicrufalem, 
<*P-i ibb 
Deauaritia Iudeorum,& extremafame, c.4.1 25 a 
De muberc,qu* comedit filium fuutn, c. 5 ib.a 
DedeflruHioneTempli,&vrbis,c.6 ib.a 
Depaftione S~Apoumaris,cf 1 2 j.fr 

De cupiditate Vefpafiani,& morte eius,c.B ib.b 
Delmperio Titi,& morteeius,c.9 ifc.fc 
De Domitiano, & bonis eius initijs,c. 10 ifc.fr 
De crudeUtate ipftus,c.\\ n6.a 
DefanBo ClementtTapa,& fcrrptiscius , e.iz.ib.a 
De cditlo Domitiani, cotttra ittos degenere Dauid,c* 
fit.i} ib.a 
De D0U0 lobarmis Euangetifi* , & eiutexitio , & 
*Jpocatipfi,c.i4 ib.a 
De pafsione fantiorum T^ereU&^cbillei.c. 1 y jb.a 
Defmtlo Dionyfio *AriopagUa,& foctjs eius,capit. 

*6 126.4 
Dtmartyrioeorundem,c.\j \z6Jb 
De Codicepafsionis fantli Eutropij,c 1 8 ibJt 
Qualitcr adfidem Cbrtfti conuerfus cji,c. r 9 ib.b 
Qualiter ipfe cum patre fufcepu *ApoJio\os Symoni, 
& ludam,CA9 * \trj^a> 

Dc/c- 




Digitized by 



Google 



INDEI 



DelegatwneeiusaBeatoTetro fuftcpta,& duspaf- 

fione,cap.xi 117-4 
Devita fanBorum Santlim\& Untonsni, c.xxJb.a 
DeuitafancHlomj,c.x} ib.a 
J)e uita fancli Cauranni Carnotenfi,ca. 34 1 17.fr 
De fanfto Luciano Bcluaccnfi,c.2$ wb 
De martyrio cius& exequijs,c. 16 ib.b 
Delegatione fdnfti Bsguti Siluaneclanenfi , cap. xj. 

fol. 1 28.4 

Quatiter eireuelata efi paffto fantiorum Dionysij,& 

fociorum eius, oap. 1 8 ibja 
De adutntu eiusin Siluaneftis, & conuerfione vrbis, 

cap.29 ib.a 
j^uatiter in carcere vinBos mkaculo tiberauit, c. 5 o. 

fo.U l 3.*<* 
De conuerfione Trafidis,ct fubuerfione Idolorum per 

ipfum,c.}i 12%J> 
Qgatittrrawsimpofiatfitentium, & demortceius, 

cap.}x ibJ* 
'Dc ortu fantti Taurini Ehroiccnfi,ca.i 3 1 29 a 
De acceffu eius apud Ebroicas, & de conuetfiane vr- 

frij>c.J4 ib.a 
De fantto Eugenio Totetano,c. 5 5 ib.a 
DeediHo Domiclani contraMathematicos, cap-$6. 

fol. 129 J> 

'Dcarrogatio eius , & meticubfitate , &foma , & 

mort9o6ap.iT ib.b 
{ Bc Imperio Heruf , & vita fan&i ThmothnUpo- 

ftotiiCap.}& 130.4 
Dt rtuocatione Iohannis abexili»,& fufcitatione 

DruftonS,& de Cratone Tbilofopbo , cap.} ^jb-a 
De duobus,quiretitlis omnibus pfnituerunt ,fed po- 
.. 3earefipuernnt i c.ao ih>* 
'De confcriptione Euangelij lohannis contra hxreti- 

tostf.Ai ib.a 
Defiliociusfpirituati.quemd tatrocinijs reuocauit, 

cap.4* ib.a 
peruina \dotorum,& ucncno,quodfine tfftone bibit, 

cap.43 , .* ib-a 

DcfufcitatitnciUorum,qui venenointerierant, caa. 

fol. 1 30,4 

Defanfh Eutbiceacfodjsekis,& cateris buius tcm 

pofismartynbuuc.a^ 130.4 
De Imperio Traiam\c.a6 ib.a 
DeTHutarchoeiusfrjeceptore,c.47 ib.a 
De tibroTlutarchimifioad Traianum.c. 48 U>.a 
DtnanfituIobannisEu4ngelisl4 % cap49 ib.a 
De vhginkate eius,& dc-rigoris tempcrie, tapit. 5 o. 

i}i.b 

Decruafixtonefan^SymeonisEpifcopi,e.^iJbiJ> 
DevitafancliClementisTapf,c.$x ib.b 
DeexUioeius,&pajfiane % c4.p.s} ib.b 
DewraculiseiuspoflobituM,cap.<4, ib.b 
DefanOa Donucilbh&fociabusiUius, «.55. 13 %m 
DtfanBo Ignatio ^tctiocbcna^ 6 ibja 
Defcriptisciufdem,c.i7 

Defauclo EujUcbio>&t0ntierfioneew,cap. J 'i.ib.4 
Detemamnibus, quas Dominus eimifit , capitu.^9. 

f° l - l}i-b 
Slualitcr d militibus Ugnuis a4 Impcratorcm redijt, 
. jji.fr 
Jndex SpecMisl. 



Qualitervxorem,& fiGotrecognouit,e.6i X}i.b 
De fantTo Foca , & eius altercatione cum *Aphrica- 

no,cap.6x 132.4 
De viftone terribili circa eu,& cdfiernatione *4phri- 

cani,cap.6} ib.a 
De fuppticio eius,& carcere^.64. ib.a 
Devltimoeiut*4gone,c.6f ibut 
. De Ttinio fecundo , & eius relatione ad Traianu pro 

Chriftianis,c.66 ibut 
DciibriseiufdemTtimj,c.6i 131.fr 
De feditione lud*orum,& fine Traiani,e.6 8 ibJt 
Dt hnperie ~4driani,& sludio,& moribus tius, ca- 

pitu.69 ib.b 
DcSecundo Thilofopho, & eius pertmaci filentio, 

cap.j o ib.b 
Dehis,quaadinterrogata fcripto refpondkt,cap.-j 1. 

fol. 13} A 

Defctiptis Quadratt, &*Arifiidispro Chris~lia.nis,ca 

pit. 71 ttLa 
Taffio fanftorum Qtdrim\& Hermetis, c.j$ iba 
Tajfio, fantTorum ^tUxandri Tapa, & Euencij, & 

Theodoli,c.j4 ib.a 
Vafsio fantli Sixti Tap*, & Teregrini, n^htifiodo- 

ri>cap.7$ 133.6 
Vafsio fancii Tauunijub ikmio Trafide capit.7 6. 

foU i33.fr 
Qjtatiteridtm fanltusfitium illius fufcHauktCap.yy. 

fol. 133.fr 
Quatiter eidem fanfto rtuelatus tsi obitus proprius, 

cap.jZ ib.b 
Depropbetiacius,&exitu,&cxequijs, c 7 9.134.4 
Tafsio fanftf Serapia virginis,c. 80 ift.a 
Tafsh fanclf Sabtnf martyus,c.ti ibjt 
Taffio janBiEujlachij,c.%z ib.a 
Tajfto fantlontmFauflini ,& lobite , & Kalocerij, 

Ctfp.83 134-fr 
De fanBa Sopbia, & tribus fitiabus eius,c.9+ ibJt 
Depafsione earuudem,c. 8 j tbJt 
Dc quadam SanBa Maria Virgtne,c.% 6 ib.b 
Depctra^qu^ftaperi^eirefiigiurnprabuitycap.STi. 

foL x 31* 
3e conuerfionenouxm miUiurn militum , capitu.83. 

fol. ifj-* 
De paffione eorum cum dechno miUcnario , cap.89. 

foU 135* 
Dc quibufdam opctibus tAdilani , & mortc eius t & 

quibufdvn atijs,c.9o 153 .fr 

De Imperio *Antonini Tij,& Tio. Tapa,& Herma, 

cap.91 ib.b 
De Thauxo Vbu\ofopho,& Gatieno Medico, cap.ft* 

fol. iy}J* 
De fanftis-Toticarpo , &Vapia , & fcriptiscorum* 

cap.91 'ifr.fr 
De Iufiino Vhilofopho,&fcriptiseius» & morteUn 

tonhuVif,c.94 *3 6 >f 
Dc Imperio Untonini Veri , & Uuretif Commdi, 
. & ptrfeaaione eorum in Chriftianos, capit.9 3. 

fol. i}6.a 
Taffio fanlti Toticarpi Epifctpi,c.96 ib.a> 
VafshfanHorMm Tiomj,IuSUni,& querundam atio» 

rum,c?j ib.a 
Tm.ini. b 1 Dc 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



De perfecutkne Lugdonenfi , & Vlenenft Ecclefu, 

cap.97 \}6jb 
Tafiio fanBi Fotini Epifcopi , & fanBorum fociorum 
■ eius,cap.9% \}6.b 
•Taffio fanBorum Alexandr't,& tyfttaH,c.9g.i^i.b 
Taffio fanBorum7ontici,& Blandini, c.100.1 37.4 
De 7{imia Seuicia gentitium in chrisiianos, ca. iot. 

fol. *}7^t 
Tafsh fanB<e Felicitatis cum feptemfiltjs , cap. 1 01, 

fol. 1 37.4 

Tafsio fanBi Tontiani martyris, c.io} ib.a 
Tafsiofantti FloccUipucri,c.\Q& \}jjb 
Tafsio fanBx Traxedis virginis,c. \ o j ib.b 
Tafsh fanBorum Vittoris,& Corotu,c.t 06 ib.b 
TafsiofanBi Concordijf. 1 07 ib.b 
Tafsio fatiBi MarceUi martyris,c.\ o S ib.b 
TafsiofanBorum Valeriani,& quorundam atiorum, 

cap.iog 1^8.4 
De Ute poji perfecutionem, & de miraculo pluui* in 

exercitu,cMo " ib.a 

De Egyftppo , & caterisiUius temporis DoBoribus, 

cap.iu ib.a 
De morte ~4urelij>& jtntonmi,c. 1 1 z ib.x 
De Imperio Aurclu Commodi,c. it j 1 3 S.b 

De S.Eugenia,& Trotho, & IacinBo, c. 1 \A.tbid.b 
Quod mutato habitu in monaslerio fatta efi ^ibbas, 

e*|Miy ib.b 
DeaccufationeMelancieineam,c.\\6 ib.b 
pe purgatione crmtmis, & pcend accufatricis, capit. 

117 ib.b 
DcpradicationcfanBorum Eufebij,Vincentij, Tere- 
. grini,& Totentiani,c.t\8 ib.b 
Tdfsio fanBi Iulij Senatoris^c.i 19 13 9.4 

Tafsio S. Eufebij prxfati cum focijs fuis, c 1 lo.ibi.a 
Tafsio fanBi Untonitii,c. 121 1 } ?.b 

Define oigonis ptuediBorum fanctomm , c.i z iJb.b 
DeVictore Tapl*,& Hicreno Lugdonenft t c.\i$jb.b 
Dt fine Commodi, & Imperio ^iurelij , acluliani, 

cap.\24 ibJb 
De Clemente ^ilexandrino^tc cateris iUiujttemporis 
fcriptoribus,c.\i-j 140.« 

INDEX LIBRI VNDECIMI. 

Vndecimus Iibcr> continet hiftoriam 176. 
annorumpertcmpora 16. Imperatorum 
ab Imperio , fcilicet Seueri, vfque ad Im- 
periuraDiocletianl,&Maximiani, qui 
decimaperfccutionc concitatafuperoes 
in Chriftianos feuierunt . Inter hac etia 
continetpaucosflores Origenis,& flo- 
*es Cipriani Martyris.Habct aut C. 119« 

E ImperioSeuerit&Leonide pdtreOri- 
| genis,cap,\ 140.« 
t Deferuore Origenis a puericia,c.i ib.a 
DepafsionefanttiThitippi,c.} ib.a 
DeS.Claudia,Eugenia,&Bafilla#.4 ib.a 
De harefi Tautinidnorum , & T^atati Confeffore,ca- 
pitu.s i4»i 




Tafsio fantterum ofudeoti, &Vittoris Tap*> , ca~ 
pitu.6 

2)e Qunto Tercutiano,& fcriptis cius,c,j ib.b 
De sludio,& promotione Origenis, c.t ib.b 
De laudc eiufdem iuxta Heimonem,c.o ib.b 
Becaufiserrorumeiufdem,c.\o 14 1.4 

Demultitudine librorumeius,c.\l ibjt 
De varijs iltius erroribus, c.12 ib.a 
De panitentia illius,c.\ } ib.a 
De lApologia eiufdem,c.\a. ib.a 
Deexortatioeiutadclericos,c.X$ 141.6 
De Tolicrate, & caterisiUiustemporitfcriptoribuh 

ibJb 

De morteScueri,& Imperio CaracaU{,c.\j ib.b 
DefanBo l^arciffo Epifcopo Hierofolymitano, capi- 
tulo\8 m 

Defuccejforeeius.AUxandro,c.ig 141.4 
'De morte CaracaU{,& Imperio Macrini, et Gabali, 

cap.10 ,b.a 
De Imperio^tlexandri, & translatione fantti Tbo- 

m*,capAi ' ib.« 

Defantta Cecitia, & Tyburtb&Valcriano,cap.ii 

fol. 141.4 
Depaffionibuseorundem,c.i} 142^ 
Tafstofantti CatixtiTapa, & Calepodijprtsbytcri, 

<*P-H ibJb 
Tafsio fantti Vrbani Tap* cum focijs fms, capit.i j. 

fotio t ^iA 
Tafsiofantti Cyrici,& Iutitf matris eius, c.i6jbi.b 
De fine \Agonis eiufdem,c.xf 
De Hyppolito, & BeriUo Epifcopis, &lihris eorum, 

ca P'-* i4».i 
De Imperio Maximmi , & Seuicia eius in eccleftum, 

cap.}\ .&* 
De Imperio Cordiani, & fcriptis ~4pbricani , capit. 

3» ibb 
DeduobusThitippis Imperatoribus , c.3 } ib.b 
DebonaindolefanttiToncij,c.34 tb.b 
Quditer per ipfum Imperatores funt conuerft ,cap. 

35 ib:b 
De Imperio Decij, & Fabiano Tapa,c.i 6 *44-* 
Defmnyfio Mexandrmo,& libris eius, e.fy ibtk 
Bglatio eius de martyribus ^ilexandrinis, capitu.3%. 

fol. 144^ 
Debis,quiin perficutione defeccrunt,& his quiper- 

SliteruM,c.}Q 144.A 
7>ehis^uifpontefeobtutertmt,c.^o ibJb 
De bJxrefi i{ouicianorum, & de lapfts recipiendis,cs 

ib.b 

Defanttautgatba,&eiusotgonc,c.A i t ibjb 
Depafsionibuseius,c^} ibJb 
Deionfimationc*Jgoniscitts,c.a4 . ib.h 

TafsiofanBorum7.dormientium,C4$ 145.* 
TafsiofanttiTetricumfocijscius t c.4fi ib.i 
De fanBopuero Tripbone, c.47 ibut 
Depafsioneeiufdem,c.aS ib.a> 
Tafsiofdnaorum^bdon,&Sem*,C49 i^.b 
De conuerfione Secundiani, & Variani, & Marcefc 
Uani,cap.$* . ib.b 

&cmartymcoruHdem,c.ct - ib.lt. 
Dc44krispafsisfub Dccio,c.st ib.b 

Delm- 



Digitized by 



Google 



INDEX. 



Ht Imperio Galti,& Vohfiani, & btreucis nonba- 
pti^andis,c. 5 j 1 4* .4 

Dc fctn&o Vapa ComeUo,& fcriptis tiufdem,cap.$6 

fol. 14? •« 

Dcpa]fioneeiufdm,c.$j ib.a 
De Imperio Fateriani, &Gatic*h &paffionefan8i 

Dionisij *Jltxandrini,c<f8 ib.a 
J>e paffionfftncH TrifchM*lcbi h 4lexandri,& Ma- 

rini,c.$9 

'DefitnBo^tfiirioSenatorce.^8 ib.a 
De imagin* Dpmini , & catbedra htcobi, quafunt in 

C{faria,c.%9 H6.b 
'De LuciaVapa,cr 5tephanoVapa%c.6o ibjb 
TafsiofanBi FruBuofi Epifcopicumfocijsfuis ,ca- 

pit.6i i°J> 
Defanfto Cipri4noEpifcopa,&martyre, & libris 
<■ eius,c.6x &J> 
Dt \\.abufiombusftcuti,ftcundkm ipfum, c.6}jb.b 
Degratia Dei,& maticia{tcuti,c.64, 1 47.4 

DeUudeyhginhaus,&ftnBimonia,c.6^ A.a 
De inuectione eiufdem contra aleatores,c.66 ibut 
De modo orandi, c.67 1 47 -b 

Detontmptumorrit,t.68 ibA 
Detefiat'w4uaritU>c.69 tb.b 
Debonopatienti*,c.jo tb.b 
De %eh,& tiuorccj 1 148.4 
Delaudemartyrum,c.j* ib.a 
Inuentio contrablafphtmur,& m'firionm,c.j ).ibjt 
De fanBo MeUono Epiftopo,c.ja ibut 
TafslofanBiVriuatiEpifcopi,c.j$ ibut 
Tafsiofan8*BafiU*,&Vrotbi,&IacmU,c.j6.ibA 
Tafsio fanBa Eugcnia vhgims, c.77 ib.b 
Tafsio fancH Vontif martyris,c.j 8 ib.b 
Cmfumatio^goniseiufdcm,c.j9 *b.b 
De Gaticno Jmperatore,& Gregorio Tostico, &fcri 

ptiseius,c.8o t.49-a 
Deflagno,quodorandoficcauh,c.8i ibjt 
Dec*terisciufdmmiracutis,c$2 #.4 
De quibufdaatijs fub prafatis Imperatoribus pafsis, 

& fineiUorum,c.8$ ib.a 
Deobitu fanBi Dionisij otiexandrini, & ambiguita- 

teHiflorif,c.S+ ib.a 
DettudetitateDecijinfanBos,c.%$ 149.6 
De Taulo Hermita , & itmcrt Untonifad cum,ca- 

pitu.86 ' w.b 
Quatitcr inuenit eum UntoniusytAj wJb 
De dormitione Tauti,& fcriptura eius, e.88 ib.b 
TafsiofanBi VoUicromj Epifcopi,c.89 1 5 0.4 
Tafsio fanBi Termenij prasbyteri, c.90 ib.a 
Vafsio fanBi^bdou,&Senn*,Qlimpiadis,&Maxi 

mi,tap.9t ibjt 
Vaftio JanBi Sixti Vapw.91 ib:a 
Tafsio fanBi Laurtnrij martyris, c.9 j ibut 
Hhacula emspofi mortm,c.9} 150.6 
Tafsio fanBi Hyppotiti eumfocijs fuis,e.9S ib-b 
De Imperio Claudij,& Taulo Herefiarcba 9 & Tcla- 

■ giapeccatriccc.96 ib.b 
De conuerfione ems,& povntcntia,c.9j t 51.4 
D* fanBo Qjthino martyrcc.9% ib.a 
DcfanBisMario, &Martha cumfilijs, & yalenti- 

■ no,& \Aftiro,vap.99 $4 



Dtpafsione eorundmfanftorum, eap.xoo 1 51.4 
De funBis Cafario,& Iuliano,cap. 101 1 5 1 .b 
De pafsione eorundtm fanBorum,& quorundam 

aliorum,c. 101 ■ ib.b 

Dt Imperio Uuretiani, & excommunicatione Vaufi, 
■ cap.ioj ib.b 
VafsiofanB*Colmb*virgmis,c.\o$ ib.b 
Vafsio fanlii Sauiniani martyris, c.io$ ib.b 
i Modus conuerfionis eiufdem,c. 106 1 5 2, a 

De fanda Sauina eius forore, cap.107 ib.a 
Tafsio fancH Tatrocti martyris,c.\ 08 ib,a 
Defanho Spenfippo,& fratribus eius, cap.i 09-ibjt 
Depafsionecorundem,c.\ 10 152.6 
DefanHo Benigno prasbytero, c.\i\ ib.b 
Dcpafsionceiufdtm,c.\\% ibJb 
Vafsio fantii Trifci, & Felicispncsbytcri,cum focijt 
' fnis,c.\i) ib.b 
Tafsio S.u4ndochi cumfocijs fuis, c.i 14 ikb 
Tafsio S. Simphoriani,& eius mhacula t c.u$. 15 j.a 
DefantloMammet*puero,CA\6 Aja 
De jigonc eiusinpafsione,c.ilj ib.a 
Tafsiofantlipueri ^igapiti, cnS ibut 
De cateris fub ^metiano pafsis,ca. 1 19 ibut 
Delmperio Taciti, Floriani,Trobi,&Karini,cap. 

120 ibjb 
Tafsio fanBi MauriMonachi, & quormdam atiom, 
. cap. iii'. ibJt 
DeS.BabHbcumtribuspueris,c.i22 ibJt 
De pafsione eorundem,c. 123 ib.b 
De S.Crifanto,& eius tentatione,c. 1 24 154^ 
Quatiter Dariam de muneribus difputando conuertit, 

cap.\if ib«t 
Quatitcraccufatus cfi,& punitus,c<n6 ib.a 
. De cbuerfione Claudij Tribuni, & Hilarij, e 1 ij.ika 
De expofnione Darie in Lupanari,c. 1 2 S ib.a 
Depafsione amb6rum,c.\X9 tj^Jf 

INDEX LIBRI XII. 

Duodecimus Iibcr^ontinct hiftoriam tan- 
tum vigintUnnorum,quibus Diodctia* 
nus,&: Maximianus imperauerut,& poft 
multasChriftianorum perfecutiones am 
bo Omul impetium purpuramquedepo- 
fuerunt. Habct autcm Capitula itfi. 

£ Imperio Diocletiani , & Maxhniani, 
1 cap.i- 154.6 
DelegionefanftorumTbcbtortm,&paf 
" fione eorum,c.x 155.4 
DequibufdamcorummiracutiSfC.) ib.a 
De pafsione fanttorum Cafsij , & Florentij cum fe- 
cijs fuis , & Gtreonis cum fotijs fuis ; capitu. 4. 
fot. 155.4 
*Dcgeneratiptrfecutione etcltfi*,t.% ibjt 
De ducibus fub Dioclctiano conslitutis , capitulo 6. 

fotio 155.4 
Tdfiio farisli yiftoris Militis Mafsilienfis , capit.j. 

fotio 155.6 
Dequattuortoronatis,c.S 16.6 
IndexSpec.HHl.To.IUI. b j Dc 




Digitized by 



Google 



I N D E X. 



DeTaffione eorum , & quattuor cornicularhrum, 
cap.to *SS>b 
De fanclis Sebafliano, Marcettiano , & Marco, cap. 

il is6.a 
Qualiter JanBus Sebaflianuseosintentationejconfor 

tauit,cap.a ibA 
Semo eiufdem de contemptuprajentium , capit. i $. 

foL 156* 
De fplendore fupereum veniente quemvidit Zoe, 
cap.14 ■ *b.a 
De comerftone T^icoflradTrmifcerini/, & aliorum 

plutimorum,c.is \s6.b 
Debis ,quioptione fibi data martyritm elegerunt, 

cap.\6 ibJf 
Taffto fanBorum Zoe Tranquilini, &7<{icosTrati cTt 

focijs fuis,c.i7 ibb 
TaJJiofanBiTiburtijmartyris,c.iS ib.b 
Taffio fanftorum Ca£iuli,MarccUiani , &Marci,ac 

Sebaliiam,c.X9 157.4 
Taffto fantti Menne milhis,c. »0 ibui 
Taffto fanBorum Dorothti, & Gorgonij cum focijs 

Juis,c.n ibjA 
De cxteris quipaffi funt T^ichomedi*, & Meletent, 

cap.12 ibjt 
De bis,quipafft funt in TaUflina , & Tyro, cap. 1 3 . 

foL 1 S7Jf 

De h\s,quipafft funt in ^fegypto, c. 14 ib.b 
Tafsio fancTtThilc* Epifcopicumpluribus ceteris, 

cap.if ib.b 
Qualiteridemimrinculis pofitus gregem fuum fcri- 

pto ad Martyrium anhnabat,t.z6 ibj> 
De his,qu<t paffa efl ecclcfta in Frigia,& ^irabia ca- 

terifque prouincijs, c. 17 ib.b 
De fanfto Erafmo *4nththeno Epifcopo, cap. *8. 

fol. 158^ 
De fruBupradicationit ems in rrbe lucrida,cap.iQ. 

fol. 1 j8.<t 

De quibus tormentis iUtfus exiuit, c.3 • ib.a 
Dcfelici tranfttu ciufdem,c.$i ib.a 
DefanBo Bonifach,&tsfglab*,c.}% ts%J> 
De Tafsione fanBi Bonifacij,c. j 3 ib.b 
De translatione corporis eius apud Bcatam tAglabt, 

cap.$\ ib.b 
De JhnBa Iuliana virgine,& martyre,c 5 $ ibb 
De confliBu eius cum Demone*.f6 iS9' a 
Confummath ufgonit ciufdcm, c.37 ib.a 
TafsiofanBoru Epifcoporum Fehcis Tubhracefts,& 

Tetrijiulani,cap.iS ib-a 
Tafsio fanBorum Vtncentij , & Oroncij,& ViBoris, 

cap.fo ib.a 
De fanBa Lucia vidua , &eius confolaiionc in car- 

cere,cap^o jb.a 
De correptione DhcUtiani pro »,(.41 ibut 
De conuerfionc Cennimimaniper eam, & dt *Agonc 

tstmborum, c.\x i$9-b 
Deftanslationeeorumpcr*AngcUm , &eorundem 

tranfttu,c.Ax ib.b 
TafsiofanBorum Cofme,& Damiani,c^} ib.b 
Miraculaeorundempoflmortemjc+a. ib.b 
De fanBo Blafto Epifcopo Scbafie,c.Af ib b 

Depafsionemfdem,cuy6 16&A 



&afsiojan&tDorothedvhrgms,C47 t66S* 
TafshfanBfTbeodofiaivirginis,t.a8 ib.a 
TafshfanBorum ^fgricoU, & VitaUs,c. 49 ib.a 
. Tafsio fanfforum *AfcU Thilomenis,& *4ppnUynij, 

cap.so i6oJp 
De conuerftone UmaniTrjtfidis ,& eius Tafsione 

cumalijsquattuor,c,^i ib.b 
Tafsio fanBorumHkenei Syrmienfis Epifcopi „& 

Domini,C52 ib.b 
TafsiofanfliIamunijEpifcopi,c.$3 ihjt 
Tafsio fdnfti Gregprif Spoletani presbyteri, cap. 54. 

fol. " ' 

Tafsiofanciorum MatceUi,&ExHperantij Diaconi, 

cap.tf ibJb 
Tafsio JanBi SabiniEpifcopi.cs 6 16 1 -a 

Dc fanftis ~4naflafia,& Grifogono.c.tf ib* 
Tajsio eiufdemfandi Grifogoni,c.^S ib.b 
Detribus fororibus ~4gapJt,& Cbionia, &HiTen*> 

cap.^9 ibb 
DeiUufionepr4ifidisproptereas,c.6o ib.b 
Tafsio duarum ex his,fciUcet jtgapa>,&CbumU,at 

pit.61 ibjb 
Tafsio tertu fororis,fciUcet Hiren*,c.6x ib.b> 
Deahercationefantla Anaflafit,& TroHTr*ftc% 

cap.6} ibJt 
D c improbitate Vulpiani in eam,& pcena iUius,cap. 

64 \6%M 
TafsioS.TbeodothacimtribusfiUjt^.6% ib^t 
TafsiofanBe^tnaslafumartyris,c.66 ibut 
Tafsio fanBe Barbarf1r'irginis,c.6j ibjt 
Tafsio fantti Florianimartyris, c.6S 16 1£ 

<TafsiofanftorumTrmi,& Feliciani,c.6o ibjr 
De fanfio Tuero rito* & ems Tedagogo Modeflo,& 

Crefcentia nutrice,c.jo ib.b 
Tafsio fanftorum trhm pr*dic~hrum, c.ji ibJr 
Tafsio fantli ^Albani martyris,c7 2 l6;at 
Tafsio S. Donatiani, & BQgatiani, & Tancratij, ct- 

pitu.73 16}* 
De MarceUino,& Tetro,& Arckenuio, r.74 ib ut 
■De Tafsione eorundem fan8orum,c.y 5 i&.4 
Tafsio fancli Sefgu,& Bacbi,c.y 6 ibjt 
De fanBa Eufemia virgine,c.jj i6}at 
DeVafsionceiufdem,cj8 i6^.b 
Vafsio fanfU Firmini *Ambienfi,c.7 9 ib.b 
TafshfancHorum FeUcis,& %AdaucU, c.lo iLb 
•De fantlo jidriano,& eius uxore TfataUa, cii ib.b 
Qualiter de carcere exiens vocauit eam ad fua Taf- 
fionem,c.Si t6+* 
DeTafsione eiufdem *4driani,c.8i ibjt 
De >ita,& tranfitu San8f7{atal/4,c.84 ib.4> 
Tafsh SJimplicij,Fauslini, &Beatricis, c.8 j ibiut 
Debona indoUfanBt CbrifUnf virginis,c.8f ik* 
De*Agoneciusfubpatrcyrbano,c.8j tb.* 
De jtgone eiufdem fub iudice Dhn,c.%8 \64Jb 
beextremoeiufsfgonefub Iuliano,c.8o ib.b 
De fantUsCucufdto,&FeUce,c.QO ib.b 
De *Agone fantU Cucufati, c.ox ib£ 
DeconfumauoneTafshnis ciufdcm,c.o\ i6$4 
DefanBoTbeodoromartyre,cuS$ ib.* 
Define ^gonis eius,c.94 tbjL 
Defantio puero Tant haleone t cff 

D9 



Digitized by 



Google 



I N D E X . 



Def*Uceeiufdem»4gont,C*p.96 t6$at 
Tafjio fanft* LuceU virginis, & Uucei* cum alijs, 

cap.97 i6$.b 
Taffio fanEii Siluam cum focijs fanfli VffiorimmiU 

tis,MartcUmiTap*,cap.o% ibjb 
JiefanBo Cyriaco cum focijs fuit, &t^fpropiano 

manyreycap.99 ihJt 
Tafjio fantli Sifinmj, & Satumini , & aliorumplu- 

rium,cap.ioo ib.b 
DefiUa Diocletiani , qudm d Damone Cyriacuscu- 

rauit,cap.t oi i66.a 
Taffio Cyriaci,cum focijs Juis,cap. 1 oa ibat 
Taffip fandi Marcelli Tapa, cap.t o 3 iba 
De inopinafa confeffionefdnSk Gcnesij , capitu.toa. 

folio 166.A 
J>e conHantia eiuJHem m paJfione,a 105 ib.a 
De coniugio S. luliani, & Bafiliffe^c. 1 06 ib.b 
QuaUter BafiUJfa ad amoremvtrginitatk conuerfa 

csl,c.\ 07 ib.b 
DctranfitufantltBafiUJfocum virginAusfuu. ca- 

pitu.\oi ib.b 
Taffiofandorum martyrum, quos Iulianus Deb ac- 

quifierat,c.t 09 . \b.b 
J>e ^gone faficTi luUani, & oculo militi reliituto, 

eap.no ib.b 
QjuUtereiCelfusfiUuspfidisadhafit, c.nx 167.4 
QuaUtcr idem puer rejpoudit pro fe patri , & matri, 

capMZ fb.a 
De conuerfionefeptem filiorum prhrit ciuitatis ,xa- 

Dc mortuo a luliano fufiiuto , & eius relatione , 
cap.wa. 

De cupisfuccenfis a quibus fanfli liberati funt , ca- 

pit-uS ib.b 
Qualiter Celfuspucrmatrem fuamadCbrifiumcon 

uertit,c.u6 ib.b 
D* ruina Idolorum ad preces otntomj , & luUani, 

cap.ttj ib.b 
Taffio fanfli Iuliani , & Celfi cum focijs fuis , ca- 

pit.iiS ibjb 
J>e S.Iufliua virgint quaUterper Cyprianum tenta- 

taesla Dpnone,c. 119 ib.b 
Deconuerfione Cypriani per uerba Demonit, ca- 

pit.no i6Sut 
Dt vtriufquepaffione,fciUcet Cypriani , & lufiina, 

cap.\\\ ibjg 
De quam mifero tlatu conuerfus fit Cyprianus , 

ttp.ui. ibut 
Taffio fanfl*Eulalivirgims,c.\2} ib.a 
TaffioS.Vmcmij,&Valerif,c,nd, 168.6 
De confiami *4gone B.Vincentij, c.i *y ib.b 
De craticula e'utfdm,c. 1 17 * ib.b 

DtiUuminationccarccris,& defelicieius tranfitu, 

cap. 1 »8 ibJ» 
De vifloria eiufdem & iam defunfli, & de fepuUu- 

ra,c.it9 169-4 
DequibufdamaUjsfubDacianopaffis,c.i}o ib.a 
Taffio decem,& 080 martyrumqui dictmtur Maffa 

Qmdida,t.i$i iL» 
Taffio S.Georgijmartyris^.iiZ ib.* 
Deconfumatione^goniseiufdem,ca.iii ibut 



Tdffio fantU Fidisvirgims, & Caprafumart^du 
, cap.ija. \6o.b 
Taffio fanflx FeUcis martyris Gerudenfis,c. 1$$ ib.b 
De ctnfumatione oigonis eiufdem, M.13 ib.k 
De fitntlo Quintino martyre,c.\ 3 7 ib.b 
Deconfiamiaeiufdem'mpaffiont,c.ii% 170.4 
Dcreudationecorporiseius,c.ii9 ib.a 
Detramlationeeiufdem,c.iao ib.it 
TdffiofanfliGcmianimartyris,c.\d,i ib.a 
Taffiofanfli Fufciani,& Viflorici, c,i 42 ib .4 
Taffiojancic Macr<ey>irginis,c.id,} tyo.k 
De fimclo Tuero Iuilo , & eius peregrmatione , ca- 

. 170.6 

Depaffioneeiufdem,cap.\a^ ibjb 
De translatione capitis eiufdem, cap, 1 a.6 \ib.b 
Taffio fanQorum Crifpini, & Crifpiniani, cap. 147. 

foUo ib.b 
Demorteeorum,&fepuUura,cap.taZ 17 1.4 
Taffio fantli ^uffini,& yaUrij,cap. 149 ib.a 
Tafsio fanfti pemetrij Tbeffabnicenfi, capku. 150. 

foUo ■. 171.4 
Dequodameiusmtracub,cap.\$\ ib.a 
De conuerfione Ufrepeccatrich pet faatlum "tyar* 

cijfum,cap. 1 j 2 1 7 1 .6 

'Demafttfeflatkme Damontt , & morte fantli i{ar- 

cifii,cap.if2 ib.b 
TaffiofanQc ^fir* fupra nominaUe, cap. 1 54 ib b 
Tafsio S.Hilaria matriseius, cum tribuspueUis, ta- 
. pitu.lH ib.b 
Taffia S.Faufi4 Tnrginis, &Eiulasij , capitu.i$6. 

foUo ij\Jb 
*De S.BeitediElaVirgme, cap.\^j 1714 
De pafsione eiufdem, cap . 1 j 8 ib.a 
Tajsio fanfHMaturini martyns,cap.\ 5 9 ib.a 
Dtcetcris, quifub tifdcm Imperatoribus pafsifunt, 
. cap. 1 60. .. ib* 
De Tyimiafcuitia eorumj& depofitione Imperijjpa- 

pitu.\6\ . . tjii 
De diuifione Imperij inter ConfianUaum , &Gale- 

rium i cap.\6x _ . 17}^ 

1NDEX LIBP.I XIII. 

Tcrtiufdccimus libcr continet hiftoriara 
3i.annorum,quibus Conftantinus Ma- 
gnum Imperium tenuir,& anno feptimo 
Imperij pacem ccclefijs reddidit. Conti- 
net ergo finem perfecutionis , & initiutn 
tranquiljiratis, &inter haec ctiam quo- 
rundam Agoncsmartyrum,quorumre- 
perire non potui certitudinem tcmpo- 
rum continct , &baptifma Conftantint. 
&hiftorjam ConciiiiNiccni,&aliamul 
. ta- Habetautemcapitulaioz. 

i E Imperio Confiantini,& Ucinij,& mor 
| te Dioclctiani,& Maximi. 
\ De fantla Lucia Virgine, ca.i ijtJb 
~ DepafiioneeiuJSem.cap.i ibJb 

Dt Iwpcriot&fiagitij Maxcntu,capiL$ ibJb 

DeJtKr 




Digitized by 



Google 



I N D E X. 



DeImperio,&fiagitijsUdxentij,capuL 17t.fr 
De confliHn fanHe Catherina , cum eodent tyratmo, 

cap.f «73-* 
Dcquinquagmta Oratoribus ,quosiUafuperatos ad 
■ ; cflum prxmifit,cap.6 ib.a 
DctormentiseiOs,& carcere,cap.7 ib.a 
De martyrio regirtx f & ipfius Catberina,cap.i ib.a 
De crudelitate, & libidine Maximini,& GaUrij, ca- 

pitu.9 1 : ib.a 
De fanHa Dorothfa,quaUtereum delufit, capit.x o. 

folio 17j.fr 
De ftageUo Diuino,qmdeum ad modicum mitefcere 

coegit,cap.i\ ib.b 
De perfecutione , quam poflmodum in ChriHianos 

iterauit, cap.xx ib.b 
DefanHis Martyribus,Sylmno ,Tetro, & Luciano 

ointiocbcno,cap.\.} ib.b 
De opufculis eiufdem Luciani,& ThUef,capitu.i^. 

folio I7j.fr 
DefanHo Tetro ^ilexandrino,cap.\ $ '74-<t 
Dc vifione fua fuper ^trrio,& de eius martyrio, ca- 

• pitu.16 ibA 
De fanHo Hpmano martyre,cap. 17 ib.a 
Define *4gonis eius, & BaraU Tuerhcap. 1 8 ib.a 
DefanHis Qtarmo,&TamphiUmartyribus , capi- 

tulo 19 ib.a 
De impijsedi8isGalerij,contra Chrifiitnos,cap.2o. 

folio 174.6 
De vltionc diuina in GaUrium, & in fuos, capit.z 1. 

• folio 174«* 
De pietate Chrifiianorum in Ttganos,c. 2 x ib.b 
DeEufebio Tapa,~& dijpmantia hiiloriarum, eapi- 
■ tuUi} ib.b 
De martyriktu,quarum tempora ignorantur, & pri- 

mo de S.Chrislophoro, cap.xa. tbh 
Tafi ;io fanHarum Tqicetc , & UquiUna , capltuji j . 

folio 175« 
Tafsio fanHi Chriiiophori martyris, c.26 ibut 
Tafsh S.Margarita virginis, cap.%7 ib& 
Tinis+Agoniseiufdem,cap.iS ibjt 
Tajsio S.Fggina virgmis,cap.i9 ib.a 
Confummatio.Ugomseiufdcm,cap.}o - ibjt 
Tafsio fanHi IuUani,& FerreoU,cap.j t \j$.b 
iiiracula einfdeni fanHi Iuliani, cap. 3 2 ib.b 
Tafsio S. Genesij Urclatenfis, cap. 3 j ibjb 
Tafsh fanHatum Firginum,Iufi(,& Sgfincca^a. 

folio \j$.b 
Tafsio S.v4ntoninimartyris,cap.3$ ib.b 
Tafsio SMxrcian* virginis^ cap. }6 17 6.a 

Confummatio ^tgonis eiufdcm, cap.tf ib.a 
TafsioS.MartiniTueri, cap.38 * tfr.4 
De *A%pneipfinsmultipM,cap.}9 ib.a 
Demorte eius,& fuppUch tyranni, tf.40 \76.b 
De ceteris^ui in MartyroUgiofcriptifunt, cap.+i. 

folio ... 176.fr 
De viHoria Conilantiniperfignum Crucis, cap.43. 

folio iy6.b 
QitaUter idem Imperator honorauit fignum iUud, 

Mp-44 ibJb 
DemiferabiUfineGaUrij,cap^$ tfr.fr 
&efanHoT*paSyItte£iro,cap.*6 . 177.4 



DepietateConflaniiniinpueros', c.47 J77.it 
Debaptifmo eius,& penitentia, caS ib.a 
De conuerfione Senatorum, & populi, &ph ediHo 

Consiantim,cap.a*> ib.k 
De mutuis epifioUs HeUna,& Confiantmi, fuperU- 

gibus Moyfi,& Chri&i, c$o 177.fr 
De congregathne ConciUj fuper bac quaflhne,capi- 

■ tulo $t Ut.b 
De confiiHu,& viHoria fanHi Syluefiri, capitu.^ 1. 

folh 1 77.fr 

• De dracone per eum fupeiato, cap. $3 tb.b 
Epifiola generalis Confiantim, de Conuerfione Jua, 
cap.$a 178.* 
De ExaUatione Rgman* Ecclefutjuper catcras,c*- 

■ pitu.$$ ib.a 
De Imperio , &■ Imperialibus coUatis Beato Sylue- 

firo,cap.$6 ib.a 
Detranslationefedis Imperialis apud Confiantino- 

polim,cap.$7 ib.a 
De dUattone Ecclefiafub Conflantino , & impietate 

Licinij,cap.$S 179.fr 
Tafsmmilitumao.fubLicinfo,cap.$o ib.b 
Tafsio fanHi Tbeogenis,cap. 60 179.4 
De ccterisfub eoiempafsis, & de morte eius , capi- 

tuio 61 ib.a 
De concilh7{icfnopropteruirrium conuocato,et de 

(iatutisbeatiSylueilri,cap.6x \b.a 
De UbeUis epifcoporum d Confiantino exujiis , capi- 

tuU 6 i ib.a 
De philofopho,quemin conuentu vbrfimpUx cohui- 
. cit,& conuerth, cap.64 ih.a 
De viris fanHis, qui interfuertmt conciUo , & dege- 

flitfanHi Spiridionis,cap.6$ 179.fr 
DeJUtutiseiufdemconciUjt&defymbolo , cap.66. 

foUo *79»fr 
De fanHo W(icolao, & eius orighe , & mfamia, <a- 

pitu.67 ibi 
De infantia virgimmauroper eum redempta, capi- 

tuU6S ' tb.i 

*De cUHione eius ht Tontificem, ca.6g 1 8 o.a 
De naufragantium Uberathne, et frumenti muUipH~ 

tatione,cap.70 iba 
De faUacia Diana pereumreuekta , c.71 ib.a 
De tribus miUfibus quos neci iam oblatos currens U- 
. berauit,cap.ji ib.a 
DetribusprincipibusCafaris, quos abfensdmorte 
, eripuitiCap.j j ib.a 
De obitu eius,& defontibus ex eius tumba profiuen 

tibus,cap.jA; ib.a 
De Btrbaro perimagmem fanHi t{icoUu t conuerfo, 

cap.j$ 180.fr 
Depuero cum vafe in marifubmerfo , &patri rcfih- 
tuto,cap.j6 ib.b 
DefaUaciaChriflianimercatoris in Iudaum credi- 

torem,cap.7j ib.b 
DefaUacia reuektionc, & Iudai conucrfionc,capt- 

tuUji 181.4 
DepuerodDeodateperfanHum T^icolaum obten* 

to,cap.j9 ibA 
Deliberathne cinfdcm d Barbariferuitute , cap.$o. 

foUo . ib.a 

Deprif 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Dt priore iterio verbefato pro hifaiafanfli Wieo- 

lai cantanda,cap. 8 1 1 8 1 .a 

De fanfto Iacobo Sinfibeno epifcopo,eap,8 i ibut 
De fancio Enurcio,& aduentu eius «durcUams , ca- 

pitulo 8$ 181.6 
t>e elcBione eius in epifcopum,cap.%^ ib.b 
Dcigne extinclo,& tbefauro inuentoaheo, cap.85. 

fotio 18 1.4 

De duobus fratribus eius repertis , & acaptiuhate 

redemptis,cap.%6 ibjb 
De fabrica bafilica,& miraculo in hofiue facra be- 

nediclione,cap.%7 182.4 
De obitu fantli Enurcij,cap. 88 ib.a 
De LaHantio,& fcriptis eius , cap.89 ib.a 
De fanfto Eufebio C*farienfi,& fcriptis cius,ca.90. 

foUo 182.4 
De fanBo otntonio,& bonis eius initijs , c.91 ib.a 
Devitaeiusheremitica,csp.9i ib.a 
Dcvifionibus ei diuinitus Hosienfis , & eiusobitu, 

cap.93 182.fr 
DeinquifitionefanBt Crucisab Helenafafta Hiero 

folymis,cap.r>if ib.b 
Deinkentioneeiufdem,acdiuiftone,c'ap.^ ib.b 
De Frumentio,& Edifio Tueris, in India captiuatis, 

cap.96 ib.b 
De conucrfione Indorumper Frumentium, & Hibe-> 

• rotumper qnandam captiuam,c.^y 1 8 j .4 
De reuocationeaHrrijab exiUo,&eiusfaUacia,ca- 

pitu.9% ib. a 
Defanclo rnuentto confcffore,cap.Q) ib.a 
Dejdnfto Florentio confeftore, cap. 100 ib.a 
De Tarricida pefipfum dferreis nex'tbusfoluto,ca- 
•phu.ioi 183.fr 
Dequibufdam incidentibus , & de criminibus Con- 

ftantini, cap. 162 ifc.fr 

INDEX LIBRI XIIII. 

Quartufdccimus fiber, cbntincc hiftoriam 
41. annor um per tcmpora quatuor Im- 
peratorum, fcilicet ab Imperio Conftan 
tij hasretici, Sc fratrum fiwrum Conftan 
tini,atque Conftantis, vfq.ad mortem 
Valentis Deo odibilis,& Imperium Gra 
tiani . Inter hsec autem continet gefta, & 
didta fan&orum Antonij., & vrriufque 
Macharij ca»terorumq-, patrum Aegypti. 

, Sed & morales quofdam flofculos facro- 
rum Doftorum illius tcmppris Hilarij, 
fcilicet Athanafij.Effrem.&Bafilij, Grc 
, gori j qupqqc Nazianzcoi Htbct autcm 
capitula 100. 

jl Imperio ConHantij , & difputatione 
Uthahafii,ctnmaUrrivm,c.x i8j.fc 
\ DeiptojnimofarnorttiArrij^ap.i 184^ 

Dcbonaindolcoitbanafii&cwspromo- 
tione,C4pitulo'$ fr A 

Deperfecutione oUrianorm in Athanafum,cap.^. 

• folio ..v.o:,. 4 ... 184^ 




Defugacius,&cxiUo,cap.f 184.« 
De fcriptis eiufdem, cap.6 tfc.fr 
Defanfto Maximino Treuercnfi,cap.j l84.fr 
Deperfecutione faporis in catholicos, c.9 ib.b 
De concilio Mediolanenfi,& Urumnicnfi,c.o ib.b 
Detripartitafecla^trr'ianorum,c.io 18;.« 
De Liberij Tapa exiUo , & de Felice Tafa, cap. n. 

folio i8y.« 
DefanHo Eufebio presbytero y & ccteris manyri^a- 

tisfubConslantio,c.ii ib.a 
De Gallo C*fare,& miUtia beati Martmi, capit. 1 3 . 

foUo iZ SA 
De morte Untonij abbatis,& ditHs eius,capitu. 1 4. 

foUo 185.fr 
DcTauhSmpUcc,cap.x$ ib.b 
DcAmos ^egyptio.cap. 16 ifr.fr 
DeduobusMacharijs,&dicliseorum,ca.ij ib.b 
DeS.Hilarione,cap.i9 ■ 186.0, 

De quibufdam eius miracuUs, cap.zo ib.x 
Defugaeius,&peregrmatione, cap.it 18tf.fr 
De Viclormo Ufro,& Eufebio Emiffeno,cafhu.i2. 

folio i85.fr 
De S.Hilario TiHauenfi, cap.2 $ ib.b 
Dc fcriptis eiufdem Hitanj,cap. 14 . ifc.fr 

Demorte Conflmijj& fuccefsiomr luUani, cap.i $. 

foUo 187.* 
De Imperio luUam ^ipoHata,& eius pueritia , ca. 

pitu.26 ib.M. 
Demaribus eius,cap.zj ib.n 
DefuperslitioneiUiuSi&fcuitiainChriilianos , ca- 

pitu.28 ib.4 
DeLuciferoberefiarcha?cap.it> ifc.<i 
Deimpifs legibus IuUani , & perfecutione ottbana- 
. fii,cap.$o ,8 7 .fr 
DefepulchroBabillemartyris, &Theodvri fuppU- 

tijs,cap.s 1 - ifc.fr 

DemaUsfaclisfiib luUano,& reUquijs Baptifla>,ea- 

pitu.^2 187.fr 
DepaffionefdncH GaUicani,cap.^ 1 88.<» 

Taffiofantliloanmsi&TauUtCaptia, ib.a 
DeSJ>onatoAretinoepifcopo,cap.^ ib.a 
De auibufdam eiusmiraaUis, &tranfitu,caph. )6. 

foUo 1 88.fr 

De paftionefanHi Georghmi,& Epimacbi, cap.37. 

foUo . 1 _. \%8h 

De cperis martyribus eiufdem temporis, capitu.3 8 . 

foUo 188.fr 
DeviaIulMminTetfidm, cap. ;9 ib.b 
TaffiofanHi Qmriaci,& matris eius,& ^Amon, ca- 

pitu.ao- ib:b 
Deconfummatione martyrif fancTi Qjuriaci, capi- 

tubai " ib.b 

DeUcemiareparandittmpbm Iuddh conceffa , ca- 

pitu^i 1S9M 
DemhabiUnece luUani Imperatoris,ca.a.} ib.a 
Dendracnlofa mifi^SMfiUj , & conuerfione Liba- 

ni,cap.44 189.fr 
De lAdriam pfeudo difcipulo,& peregmatione fan- 

Mi Hilarionis,cap.a.$ ; ifc.fr 

De confummatiane vita eiufdem,cap.a6 ifr.fr 
BelmperioIouiani,cap.47 190.4 

Delm- 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



DtlmpcrioVakntmm, & ^AptUinari Laoiiceno, 
cap.48 150.4 
De DamafoVapa, pap.49 ib.a 
De Valente Imperatore,cap. f ib.a 
De obitufanfti Hilarij,& eiusmhaculis,capitu.st. 

fotio J90.4 
7>eS.EufebioVerceUenfi,cap.$i 190.6 
De conHantia eius,contra ^Arrianos, c.y } ib.b 
DepaJponibuseius,&obitu,cap.$a iLb 
, De Didimo *Alexandrino,cap.H ib.b 
De sludio fcripuseiufdem,cap.^6 1 91 ,a 

De Vetro Mexandrim,& Lucio Urriano, cap. 57. 

fotio l 9 l.t 
De exilio iuorum Machariorum, cap. 5 8 ib.a 
DefanHo Moyfe Saracenonm epifcopo , capitu.$ 9 . 

fotio ipt.4 
Dc*AbbateVafiore>& ditVs eius, cap.6o 191.6 
De cateris Vatribus iltius temporis, & de prioribus, 
cap.61 ib.b 
De Ubbaubus jfidnro,& Tambo, ca.6 1 fbjt 
De oimmonio,& Heleno,& *tppeUe,c. i$ \bjt 
DeSerdpione,Theone,Eulogio, & Dorothfo, capi- 
• tulo6q \9t-.a 
De Tiammone,Beniamin,& Marco, c.6j ib.a 
De Sytuaho y &. ents difcipulis, cap.66 ib.a 
De S.iApoUonio, cap.6j ib. a 

DeEuagrio,VattidioMeU,&Tduto,cap.69 191.6 
Bc^bbate6r,&fan£loCopretc,ca.jo ib.b 
De S.Mucioheremita, cap.ji *92-a 
Demhacutistim,qu*narramtfan£lus Copres,ca- 
pitu.j% ib.a 
De miraculis Copretis, &«ibkate Hetia, caph.jj. 

folio t 9 $ui 
De abbate Syro,Vaulo,& Ejaia,cap.ja. ib.a 
De fantto HeUna, & eius mhacutis\cap.j $ - ib.a 
Defanfto ^Abbate Vafunci;ca.j6 *9lJ> 
De Tayfc^dsTbaydemeretrice conuerfa,cap.jj. 

fotio l 9 jjt 
De fan&o Bafitio€afarienfi epifcopo,c.j8 ibb 
Deferuo, quem d potefiate diakoli tiberauit,cap.-j$. 

fotio • ' . , 194.« 

De pfesbyiero <AnaBafio t & eius ieprofo,quos Bafi- 
Uusvifitauh,cap.io ib.a 
DefcriptisfimftiBaffy&regutaeiusiCap.Si ib.a 
De laude rhafotitarue,& commums.c. 82 1 94.6 
*De hyppocrifi,& reritate rita,& obedientia,capU 
tulo%3 , ib.b 
De opere,& pfahnadia , caterifque retigionis docu* 
mentis, cap.8a ib.b 
'De Cregorio Emijfenofratrc fantti Baplij,& defcri 
ptiseiui,tap$f ' ib.b 
De S.effrcm Syro,cap.%6 19% a 

DelibrisfanfUEgrem,cap.Sj ibjt 
De SXhegorio l^aXian^eno,cap.88 ibjt 
DeVontipcatoi&do8rinaeius,cap.i9 tb.a\ 
Detibriseiufdem» &fuga curapaStoratis , cap.90, 
folio t tf.b 
Deapologia dus , fuper fuga pradiHa , caphu.91. 
fotio j 5,5.6 

Pepericulo,& cautcla t cur4 VaHtratis, capitu.91. 
folia - fpjj, 




Qttatiterdtbeant Cbi/Hanifolemu\are, ehpitu.9f. 

ffio i 9 s Jb 

De laude vita monafiica,cap.9 j 1 9 6.a 

De S.ts4mbrofioMediolanenfiepifcopo,capitu.s>6. 

foiio i 9 c.a 
De morte Vattntmfani, & fucceffbribus eius , capi- 

tuh 9 j 196.6 
De hnpietate Valentis , & Vrafetti eius in Cbriflia- 

nos,cap.p8 ibj, 
DeUffratemonachof&augurio Valentis, eap.99. 

fotio 19 6J, 
Demorte Valentis, &fine chronicorum Hieronymi, 
• cap.ioo foj, 

INDEX LIBRI XV. 

Quintuticcimus liber nullam ccrti tcmpo 
riscpntincthiftoriam,ftd gcftaquomn 
dam Sandlorum Confefforum J & Mona- 
chorum,quorum inucnirc non potui cer 
tirudincm tcmporum , vtBarJaham , St 

. Io&phat Sozimc quoque, 6c plurium ar 
Iiorum.Habctautemcapitula 100. 

E Bfge^uemur, & eins edicTo, contra 
(hriflianos,cap.i l9 6.b 
»e eiut virchifatrapafago, monacho, qui 
eutn confudit,cap.2 i 9 6.b 
De hortu jofaphat,& rectitfione eius in patatio, ca- 
pituto i 197.4 
De amico regis quem ipfe in doh teutauh,c.^ ib.a 
Quatiterconfdio mfirmiiram regis phtcauit i capi- 
tulo$ ib.x 
Deduobusmonachismartyri%atis,c.6 . ib a 
Quatiier lofapbat a patre obtinuit libertatem proce 
dendi,c.j ib.a 
De Lcprofo & Cfco,&fcne,& Curuo quos in uia u{ 
dit,c.8 197.6 
Deaduentu Barlaamad eumfub rmbra negociato- 
ris,c.9 ib.b 
Ityrratio eius derege humiti, qui caute reprahenfo. 

remarguihcio tb.b 
Infirutiio Iofaphat,de cultu unius Dei,c.i 1 198.4 
Fabula de Thilomena,contra cultores Idolorum in- 
duBa,c.ii. : ibJ, 
lAdmonitio fafla Iofaphat, de perfeucrantia in fide, 
cap.ii is>8.b 
Exhoruuoadeundem de uhaperfeftiori,c.\a ib.b 
Tarabolf de vnicorne contra facuti amatorcs, capi. 

tulois ib.b 
Varabola de tribus amicis contra eefdem , capit. 1 6 
folio 199.4 
*Ad idem de rege,qui locum exitijfui diuitijs pramu 
n!uh,cij ihi* 
Exhertatto ad contemptum diuhiarum, c.i % ib.a 
%Ad idem dt iUojpti contempta nobitifponfa pauper 
culaduxit,c. 19 i99J> 
Doftrina Barlaam de Deo creatore omnim, & re- 
. Hore,cio ibJt 
Bartaam lofaphat ritam fum enarrat.c.i 1 »o«^ 

ipfiz 



Digitized by 



y 



r 



1 N D B' X. 



jofapbatuolenttm cutnfcqw,Barlaamrtpranit , ca. 

fltulo 22 200.4 

Zardan ditro corde,ucrba Barlaam audit, e.23 ib-a 
Cicilium &doShrinafiaan lojaphata Barlaamac* 

cipit,e.%4 ' ib.a 

Hecedente Barlaam, Zardan fecretumregi aperit, 

tap.if 200.6 
Devano confilio Urachis,& imttlanonc Barlaam» 

cap.26 ib.b 
£te Cnmo berertutarumjuu ferebant reUquias fan- 

&orum,c.\*j ib.b 
J>t fimulato Barlaamjdcil T^achor, c.iS 201 .a 
Hgx filium quod a Barlaam feduflus fit reprehendit, 

cap.z9 &.a 
Jram patrisfiliuspiacare nititur, eumque adreSam 

viam conuertcrc,c.$o ib.a 
Jofaphaf in oratione perno8at,& fiQiontm regis per 

uifioncm agnofch, c.}t 2 0 1 .b 

T^achor in conciUum uocatus,confitiofito capkur,& 

iUaqueatur,c.}i ib.b 
Idcm contrapropofitum fuum uera loquitwrde Dto, 

& de trrore Chaldaorum,c. j 3 ibjr 
De errore Cracorum & *4egyptiorum,c.$ai oxm. 
ttecrroreludaorum > & uera fitk ChriSiianarum , 

capif *b-* 
De fine certam'tnis,quo T^achor omnes confutaurt , 

cap.}6 ib.a 

Jofapbat eum ducit fecum,& fecreto arguesgratias 

cgW'37 

Jfacbor vcrbis eius compuntlus, ad bfremum citn- 

Holauit,c.}$ 101.6 
Jtgge chrca cultum DeorumvaciUame,Thaodas ma- 

gusaceerfituscfl,c.}fi ib.b 
Muius conciUo rex omnes ad folmnitatem Deorum 

conuocat,cao ib.b 
Idemde lofapbatpermulieres feducendo confiHum 

dat,c.a\ lb.b 
Jofaphatfpiritu fornicationis uexatus orationefe ar 

mat,c.Ofi. xo^.a 
TueUaregia eum de fornicatione multiplici coUo* 

quiotentat,cj\} ' Ut.a 

Jofapbat vaciUantt Domimtsfclicitatem fanttorum, 

& penas reproborum per vifum demonHrat , ca- 

P«-44 ib.a 
Idem infe renerfus agrotat, & patrem feuifitantem 

fcelerisarguit,c.-tf 10 j. 6 

Jofaphat cmtra Thfodam verborum certamen inijt, 

c*p'*6 ibJb 
Jdem eundem de fiulta fitormn fapientia confudit, 

cap.aj \b.b 
Tbaodas tompunHus haremumpofi Tfachor petit, 

cap.48 ibJb 
tigx confilio Uracbts regmtm cum filh diuidit , ca- 

204.« 

QuaUter Iofaphat fe gefsit in potcHate regni , & 
quffecit, cjo, ib.a 

QnaUterpatrem Deits uifitau't,c.$ 1 ibut 

QuaUterfiUuseummflruxit,&de facrofontefufce- 
P*>c.S* 204.fr 

Qsaliter&ipfepatet pofl conuerfionemfegefiit,& 
demortecius*.f$ i6.fr 



Defupnitutio7tcBaracbia^fugaJ^pbat r capi- 

ttuo^-} 204.6 
De reditu cius,& confimationc Baracbia in regnSu 

CA-SS 204.6 
De fuga Iofapbatin haremum,e. 56 20 s-a 
Dc tentationibus,quas ibi fuHinuit, cap.f 7 ib.a 
De inuentione Barlaham, cap. 5 8 ibut 
Demutua falutatione eorum,& canutdu,capit.^, 

fotio 20J.4 
Quatiter Barlabam obitum fuum ei nunciauit, capi- 

tulo6o 205.6 
De dornutione Barlaam, cap.6\ tb.b 
De vifwne Iofaphat, qua cflefiismanfioneseiappa- 

ruerum^ap.62 16.fr 
Deobitueiufdem,cap.6} 206.4 
Detranslathnevtriufque facri corporism Tndiam, 

cap.64. ib.a 
Defancio Zofmamonacbo,cap.6<> ib.a 
QuaUter inuenit fanftam Mariam Jdegyptiacamm 

herrmo,cap.66 ib.a 
Quod vidit eam orantem in aere fubleuatam , ea,6j. 

folio 206.fr 
QuatiteriUa cfpit einarrarc curfkmvitafua, capi- 

tulo6% ibJt 
Quaiiter Beatamvirginem apudfiUum fuum fide- 

ditlricem pro fe dedit,cap.69 »6.fr 
Quatiter ad harcmum pergens ibipfnkentiam egk, 

tap.jo ib.a 
QuaUter narrationem finiuU, & facramenti commu 

nionem petijt,c.j 1 lojjt 
QuaUcer Tofmasrecedens ad eam cum facra cem- 

munioneredijt,c.j% ibjt 
Qupd tertio rediens eam fepeUuit, c.j j ib.a 
De S.Marina,& eiusfdfa accufittione, c. 74 ib:a 
Depfnisquas propter confcientiam rei fuflinuit 

t«p-js a07.fr 

De S.Eufrofina^ma fexum fuumfimilherintcrmo- 

nachos calauit,c.j 6 i6.fr 
QuaUter cius patet ab ipfa nefckns confolationem fit 

fcepit, c.jj i6.fr 
QuaUter tandem mortuam eam agnouit,c.j 8 »6.6 
Documenta quorundam patrum dt modoviucndij 

eap.jQ ib.b 
Decontemptu,uelamoreptcunif,c.8o 20S.4 
De contcmptu camaUs ajfe£lus,c.$i ib.4 
De amorc Jblitudinis,c.S 2 »6.4 
De luHu,& compuntHone, c. 8 5 »6.* 
De ftlentio,& ]acutione,c.%\ 208.6 
Deabflinentia,c.$s 208.fr 
Dcfimplicitate,&bumiUtate,c&6 i6.fr 
De pfnitentia, c.8j 209.4 
De pacefratcrna,c&% ib.a 
DeflabiUtate,&perfeucrantia,eJ8a ibut 
De pufiUanhnitate,& inconflantia,c.$a> ib.x 
Dcprafumptione,&iaftantia,t.9\ ibj( 
De fugienda inani gloria,c.p x 2 09.6 

De tra cauenda,c.a j /6.6 
De contemptu temtrario fratris ttntati utl tapfhca- 

piUQO- ib.b 
De fufphione,& detracVone, c.9 s m.b 
Detentationibus Dmonum,co6 i6.fr 

Dt 



Digitized by 



De tenUn%om^arms,cap^oj 
Devtititatetentatioms, cap.99 
J>e remettijs contr» imfetum fratkt cogitationis, ca- 
fitulo loo ib.b 

1NDEX LIBRI XVI. 

Sextufdceimus liber continet , primo qui- 
dem origines,lineafque,& fucceflfioncs 



D E X. 

\io.a Contra monacbum vagum,& garrulum, cafiiu.a.\. 
i\oJ* fotio 215.« 
Decuilodia virginitatisyCap.42 z 1 

Exmplum Hieronymi,defeipfo,cap^ . ib.b 
Qupdperabflinentiamnutriendaeil caiiuas, capi- 
mIooa ib.b 
De viduis fitlis, & libidinofis , cap.a j ib.b 
DevitaVhgmis,cap^6 ibjt 
De laude Vhginitatis,cap.a.y 2 1 6 Jt 



quorundam Regnorum,quat a tempore dc cautelaVirgimferuanda, contrafecutitentaxnen 




Gratiani inchronicis incipiunt annota- 
ri . Deinde vero iex annorum ranrum 
hiftoriam texit, quibusGratianus Impe- 
rium rcnuit . Sed maiorem partem hu- 
ius libri continent flores quorundam li • 
brorumbeatiHieronymi. Habetautem 

capirula 97. 

' E cohtemporalitatc nouem regnorum, & 
primo de J\egno Bgmanorum, capitu.i. 
fotia no.b 
De Hegno Terfarum, cap.i ib.b 
Z>e origine Rggni Francorum, cap. 3 ib.b 
7)e cathalogo F{egum francue,cap^ xn.a 
De Bruto Bfge, d quo Britannia dicia esl , cafitu. y . 

fotio 211.4 
De/uccejforibus Bruti, & quatitcr Saxenes ^tngtia 
obtinuerunt,cap.6 ib.a 
*Dc cathaloga Hggum BritannLe^cap.y xn.b 
De origine Bggi Vuandalorum,cap.S ib.b 
De catbalogo Fggum Vuandalorum, cap.9 ib.b 
t>e regno Vuimlorum,fiueLongobardorum ,capitu- 
ti> 10 ibJ>. 
De origine regni Gothorum,caf. 1 x ibb 
De diuifione eorum in duo regnajcilicet Vuifigotho- 
rum,& Oflrogothorum,c. 12 ib.b 
De cathalogo Hegurn Vuifigotborum,c. 1 j x 1 2.4 
Dc cathalogo regum Oiirogotborum,c 14 ib.a 
De ortu regni Hunnorum,c.\ y ib.a 
De viHoria eorum ex Cothis , & de regibus eorum, 
capitu.\6 ib.a 
Deinitio regni Gratiani, & vhis illu&rib. ittius tem 
foris,cap.i7 ib.a 
jpe vita,& atJibus fanBi Hieronymifresbyteii, ca- 
pitulo iS 212.6 
Dctibriseiufdem,cap.\9 ib.b 
Flores eius,de vita monachi,cap. 10 ib.b 
Qupddfenibusfapientia fotius expetenda efi,qudm 
eloquentia, cap. 1 5 jb.b 
J>eVtta,&ornatucUri,cap.%6 ib.b 
QuodfcneRusJapienti* non fapientia fene&uti re- 
putanda esl,cap, j 2 2 14.4 

Quod non iuuatjacer locus fi defit fpiritus,cafit.3 h 



olto 



ta.cap.49 jb.a 
QHpdvirgtnicauendafitinam gloria, capkulo jo. 

fotio 2i6.a 
De quibufdam monachis difiolutis,& itcmm de mo- 
ribusvirgmis,cap.$i 2\6jb 
Quod libriVoetarum , & Thilofophorum propter 
facres tibros fpcmendi funt,vel abi/ciendi,capitu- 
lo J2 ib.b 
Deauaritiafugienda,caP.f} ib.b 
De tripticigenere monaclnrum antiquorum , capi- 
tulo S* ib.b 
De oratione,& cateris.qua debct vhgo feruare , ca- 

Jtem de cuSloiia vhrginitatis, cap.56 . ibjt 

De abslinentia vkginium, ca. $7 ib.a 
De inslitutione morum virginis, ca. 58 ib.a 
De excrcitio virginis, & eius focietatc, cafitulo 5 9. 

fotio . Z.Xj.h 

Dcinslitutione virginis ab infantia, fub curafaren- 
tum,cap.6o . : ib.b 

Bfprtbetifio virgms confortium matris fiut deuitan- 
tis,cap. 6t ib.bt 
B$prchenfio,&'ms~lrut~iio virginis laffd, Mfhu.6}. 

fotio tiiut 
De cufiodia viduatis caHitatis,c. 6$ ib.a 
Dcbono vfudiuitiarumexemfloTfebridij, caf. 6C 
folio 2iS.b 
Dein(iitutionevidu£,cap.67 ib.b 
De morteamici,& infiitutionemonachi, capku.69. 

fotio 219-i 
Dclaudefanfte Marcctt<evidu<e,c.7Q ib.a 
De confolationefidctiumfuper morte amkorum,ca* 
fitulo 71 ib.a 
Devita 7^eopocianimititis,cap.j3 21 9J9 

Delaude virgmitatis m comparatione nuptiarum, 
«/>-74 ibb 
Befugienda amoremutieris , & de feruerfitate lo- 
uiniani, cap.yj ib.b 
Quod per abftinentiam carmj tibido frptania fit, ca* 
pitu.76 »20.4 
^tjfertio perfetwtvhginuatis beauMaria, capw 
tulo 77 ibut. 
Subfannatio errorum vigilamif, cap.72 - ib.a 



Quod monacho appetenda fit folitudo,c.$a. ib.b 
Quatiterrnonachoviuendumfit,c.3s ib.b 
Qupd clericis vitaniafint mutierum confortia, tapi- 
1*1° 3fi ib.b 
T>e ornatu morum epifcopi.cap.^ ibjb 
De contemftufatm, &fecutiad monaches , capi- 

xij.4 



21 De bonis pauperibus fufientandis , & de tumuhibus 



fugiendis,cap.79 220 a 

Inuctlio Hieronymi contra amulos , & detraRorcs 
fuos,cap.8o ibjk 
Defludiofan8arumfcripturarum,c.%i X21.4 
De impcrfctta huius viu perfetlione , cafitulo 84. 

folio 2214 
DtmferfeftafputcntUtCafAs ib.a 

Dc 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



De laude fanBarum mulierttm BleJilU , & «ifelLe, 
cap.26 22i. a 

&e amorefcr'tptur£,&fi4gaffcuU,c.Sj i2i.b 
tte ftgnificatione munerum Euslochtj y &MarceUt, 

• capM ib.b 
De fanfto Firmino ^imbianenft Epifcopo,c.%9 ib.b 
DefantVseiufdem Vrbis Epifcopis Honorato , &. 

Saluio,c.oo ib.b 
De inuentione,& translatione corporis fancli Firmi- 

• ni,c.gi 2i».« 
De quibufdam geflis Tapt Damafi, & Hieronymi, 

cap.91 ib.a 
De-aftibus monacbi captiui,c. 9 j ib.a 
Deobhu SantWiBaftUj , &jide ^imphilochij , ca~ 
'■■ pit.9*. ti>A 
^De perfecutione Juilint imperatricis , ^rriana in 

■ ^mbrofium,c.ps 212.fr 
J>e fynodo ConflantinopoUtana, & TnefciUiano He- 

' reftarcha,c.g6 ib.b 
De quibufdam miracuUs Santli Umbrofiij , capi- 

tulo 07 ib.b 

INDEX LIBRI XVII. 

Decimusfeptimus Iiber continet Hiftoria 
annorum 1 1. tantum, quibus impcrauic 
fenior Theodofius, & interhaecFIores 
quofdam fanctorum Ambrofij , & loan- 
nis Chry foftomi > fed & Flores Heracli- 
dis ex Iibro de geftis patrum, qui dicitur 
Paradifus: FJores quoque metricos Poe- 
tarum Claudtani , & Prudcntij . Habet 
autemcapitulaioy. 

E inhio Imperii Theodoflij feniorU , ca- 
pit. 1 2 22. bi 

De impie luiWine exilio, & Valentiniana 
necc,cap.2 22$.* 
Qualitcr Theodofms Eugenium Tyrannum vicit, & 
de*Antipapa Vrfmo, & Tapa Syricio, capitu.} . 

■ folio 223.4 
De vita\fanHi Johannis ^inachoriu , capitulo 4. 

folio 2xj.a 
De qtubufdam eius documentis,c. $ tzj.a 
De exernpUs eius contra detraHores & contra prte- 

■ fumptuofos requirc capitulo,c& i2}.b 
Exemplum qualiter tentat *Diabolus peccatorem de 

defperationc,&pofl uiHoriam de prafumptione, 

■ cap.j ib.b 
Jtem exemplumeiufdemcontraprsfumptuofof, ca- 

■ pit.i ib.b 
Defan&is ^tbbatiflit facra &Jmcletic£ , & ditlit 

earum, c.g ib.b 
De bona indole S.Mart':ni,c. 1 o tb.b 
Deperfecutionibus quasreUtWa mititia fiiHinuit , & 

duebus moxtuis quos fufcitauit, c. 1 1 124.« 
De uita eius EpifcopaU,& Monaflica,ca.i t ib.a 
De miraculis eius,c. 1 } ib.a 
Deeiufdemconflantia,& equitate , capitulo 16. 

folio 224.4 
Index Spccul. Hitt. 




Quod D<emonum infidiat &prffens> & abfempro- 
. fpiciebat,c.i7 ib.b 
QuaUterdiabolumfibipurpuratum apparentemrec 

pulit,cap. 18 214.6 
QuaUter in incendio tentationem paffus eli , capitu- 

U> 19 125.« 
De vita fantliMauriUjtsfndcgaucnfts, capitu.20. 

foUo 225.4 
De quibufdam eius miracuUs, cap. 1 1 ib.a 
Depromotione eiufdem ad epifcopatum , capitu.2}. 

foUo 225.4 
Defpontancoeius exiUo,propueromortuo ftne ba~ 

ptifmo,cap.i4? ib.b 
QuaUter vfquequaque quxfttus eUinuentus, capi- 

tulo 15 ib.b 
Qualiterad vrbem fuam redijt,efprafatum puerum 

fufcitauit,cap.2 6 ib.b 
De ceteris eius miracuUt, cap. 17 ib.lt 
Deinuentione corporum Geruafu, &Trtthafumar 

tyribus,cap.i8 7.26. a 

De vita, &agone fanfte ^Agnetijs , capitulo 29. 

foUo 226.0. 

De morte filij Tr«efst~ti,& eius fufcitatione, & mar- 

tyrio Virginis,cap. } o ib.a 
De his , qua circa fepulchrum ilUus gefia , & vifx 

funt,cap.^\ 226. b 

De ceteris fcriptis fancU ^imbrofti, cap. 52 ib.b 
Flores eiufdem de moribus epifcopi , capitulo jj. 

foiio 226. b 

Demodefiia,&verecundia,cap.$4 ib.b 
De iuilitia,& bcneficentia, cap. j 5 ib.b 
De fortitudine,& prudentia, cap.} 6 2 27.* 

De bonitate,& liberalitate,cap.$j ib.a 
De ociofru8uofp,& pietate,cap. } 8 ib.a 
DefidcUtate,&amkitia,cap.}9 217. b 
Deiniurijs i\iatis %Ambrofio , & de geflis eiufdem, 
cap.^i ib.b 
DevitafanfliJvanm^Citryfoflomi, & Ubris eins, 
cap.42 ib.b 
Sententu eiufdem de hoc , qubi verum hominis bo- 

num nuUus auferre potefl^iiuitu ver 6 vam funt, 

cap.43 21S.4 
Inueclio contraillos , qui Euangelij documenta , & 

prtccpta non feruant , cap.4.4 ib.a 
De veracordis compunciione quaUter haberi pojjit, 

cap.tf ib.a 
De origine fanSi UuguSiini, & erroribus adolefcen 

tix eins,cap^6 ■ ib.a 
De Uudijs eius , & dotlrina feculari,capitulo4j. 

folio 228 >b 

De compunBione , & lacbrymis eius , capitulo 48. 

fullO 22%. b 

De ftudio eius in facris Ubris , & eitis baptifm 0 , ca- 
pitulo 49 ib;b 

De libris eius , quos ante baptifmum fuum fcripfit, 
capitu.50 21 9.* 

De promotione eiusin ecclefta Hiponenft , capit.^ 1 . 

. foUo *29.* 

Qualiter vixit in epifcopaU dignitate , capitulo 5 2. 

. foUo 220,,« 

Dt facir.ore Theodofti in Theflaloniccnfes com- 
Tom. II II. e tniffd 



Digitized by 



Google 



INDEX. 

tniffopro quo cxcomrnunicafus efi ab *Ambro- De fanfta Siluia Virgine, &fan8o Diocle, & Ca- 

fto,cap.$f 2*9* pitonejap.91 134.& 

jte compun&ione eius,& humili poHulatione abfo- PefanHa Virgine sAmata, & quadam alia,& Me- 

lutionis , & de corrcttione editti , & abfolutione lama tninore, cap.92 ib.h 

Theodofti, cap. 54 2 2 9.b J)e Virgine apud quamfanHus Mhanaftus epifco- 

QuodTlaceUalmpcratrixintendebatpauperibusJu pusjfex annis latuit,cap.92 ib.b 

flentandis,ipfe vcrb Theodojius idoliseuertendis, Pe Virgine Corinthia per iuuenem 4 titpanari tibe. 

cap.is *b.b rata,cap.c,j. ib.b 

Dc fubuerjionc tcmpli Jouis apud *Apamiam,capi- fie quodam piffihno monacbo , & de Virgine lapfk 

tulotf ib.b pcrfe{lereconciliata,cap,9S 

De fubuerfione ferapis in UUxandria , capitulo 57. De iUa, qux corruptionis fu* crhnen in quendam Um 



folio 230.4 
X>eflagitijs tyranni facerdotis in templo dolo com- 
mifjis,cap.$8 ib.a 
De fmulacro fymi<e,& inundatione T^iti contra Ta 
ganorum opinionem, cap.j 9 ib.a 
*Dc difperfione offium beati loannis Baptifljt , et rc- 
uelatione capitis eius,cap.6o ib.a 
De translatione eiufdem ab vtUxandria in ^iqtiita- 
nia,cap.6t ib.b 
DeTrudentio^Poeta, & quibufdam attisHierony- 
mi,cap.6% ib.b 



Horem tranHuliucap.96 ib.a 
J>e S.Tfathanaele (eniore,cap.$y ibut 
Defantlitate cuiufdam fratris cum Heraclide con- 
uerfantis,cap.98 ib.a 
De Hpffinopresbytero , &Jcriptis eius, capitu.99. 
folio Z jj.& 

De mutuis epiflolis Hieronymi , & Uugufixni,caoi- 
tulo 100 ib.b 
De ClaudiamToeta,&Flofcutiseius, capit.101. 

folo i}<f.b 
De Flofculis Trudentij,cap. 1 02 ib.b 



Degeilis,& diftis fanfti •Arfenij Abbaus, cap.63 . De loanne Damafceno presbytero , &geHis eius, 



folio 230.fr 
J>e Tuero natogemetto in caHetto Emaus , & libro 
Heraclidis de Taradifo,c 6+ 231.4 
7{arratioeiufdem , defantio Ifidoro asfUxandrino 
presbytero,cap.6% ifiut 
Pe S.Dorotheo Thcbano,cap,66 ib.a 
Dc Didimo ,Alexandrino, &eiusnarrationibus,ca- 
pituh6j ib.a 
PefanHisviris,*Ammone, & Tambo, capitulo 68. 

fotio 2}t.a 
De Ummonio,& Bpnumin, cap.69 ib.a 
DcMachaxio Atgyptio,cap.7o 23t.fr 
De alo Macharo *Alcxandrino,cA.j l ib.b 
Defantlo Moyfe jtethiopccap.j 3 2) 2.4 

pefanfto Eulogio ScbolaHhb, etmonacho UUxan 
drino,& eius Elefantiofo, cap.j 5 ib.a 
Pe finevtriufque,cap.j6 ib.a 
De conuerftone Vauli S'mpticis,cap. 77 j32.fr 
PcDxmoniaco pereius fantlam fimpticitatem cu- 
rato.cap.78 ib.b 
Pcfantio Tafchomio Sdthiotico,cap.j 9 ib.b 
Pequodam S.Stephano, & ValenteTrjefumptuofo, 
cay.89 ib.b 
Dcfan8is Hetia,& Dorotheo, cap.8 r 2 3 3 .4 
De S .Tachomio Tabanenfi , & eiusregulaper An- 
gelum diclau,cap.%2 2 ? 3 4 

De Virgine humtli,& abicBa , qudm fanftus Tice- 
rius virprobatiffmus vifitauit, cap.83 ib.a 
Pe S.loannc inclufo , & eius fpirituprophetico,ca- 
pitulo 84 * 232 fr 

DeS.Serapione,cap.82 

De S'.Ettagrio, cap. 8 6 ib.b 
Defanftis Effrem a DoUo,& Jmocetio,c.8j 234.4 
De S .Thiloronio presbytero, cap&i ib.a 
Pefanaismulieribus Euflochio,& Mehnia,ca.89. 

fot'0 . 234.4 
Defanftis Elpidio, Sifmnio,Gaddano,& Hetia, ca- 

pituhpo tb.a 



cap.io} ib.b 
De falfo crhninein eo punito,cap. 1 04 2 3 6jt 
De miraculo per Beatam Virginem in eo demonftra- 
ta,capAo$ ib.a 
DeneceValentiniani, & Eugeniftyranni, cap.\o6. 

folio 2}6.a 
Pe religiofttate Theodofii, & define eiufdem , ca- 
pitulo 107 ib.a 

INDEX LIBRI XVIII. 

Decimufo&auus liber conrinet Hiftoriam 
i3.annorum, quibus imperauic Archa- 
dius,& Honorius: Inter hocautemcon 
tinet Iibros Dialogorum Seueri , & Po- 
ftumiani,& GalIi,Flores quoque paucos 
beati Auguftini . Habet autcm cap.99. 

> E Imperio ^Archadij , & Honorif , & 
ftuitia Gildonisjlpbric* Comitis, ca- 
pitulo 1 2$6.b 
De interitu Gildonis, &Mafceihetis , <*r 
J\uffinipr*fetTt,capitulo2 ibb 
Peordinatione loannis Chryfoftomi^ &auHeritate 
eius,cap.$ ib.b 
Pe miraculo communionis in Utpidem comerfe , & 
atlibus Joannis ChryfoHomi,cap. 4 237^ 
Defanttis Donato, & Epiphanio epifcopis , capitu- 
lo 5 ib.a 
De Orofio,& fcriptis eius,eap. 6 ib.a 
DeTyconio, & tibris, & regulis eius , capitu.j. 

fotio ^ 237.4 

De Sencro,& fcripth eius, cap.8 ib.a 
De initioperegrinationis Toslumiam, capitulo 9. 

folio 2 37.4 

T^arratio To(iumiani,& de loco deferto quem explo 
rauerat,cap.\o ib.a 
De certamine epifcoporum,& monachom jlexan- 

drid 




Digitized by 



Google 



I N D £ X. 

ir\afupertibrosOngenis,cap.\x *37-b DefanBo ^bbateTaxbomh,ea^.j 242.4 

DevifitauonebeatiHieronymi Bctbleem, capit.it. DefanHa TauU, & eius peregrinatione,caphu^S. 

folio 2}7-b fblio 242.fr 

De Tucro, poH viRoriam jtfpidis, ab Ubbatc Ver Deprofapia tpfius , & vhtutibus eiufdem,\caph.a.9. 

• beto,cap.t} ib.b fotio 242.fr 
De J.nacboreta,qucm Leo reuertcbatur, eapitu. 1 4. De obitu,& exequijs eiufdem,cap. $0 ib.b 
' fotio »38.4 DetrinoexiiioIoannis.Cbryfoslomi ,&morteeiuf- 
Dcaliocuiccnantilupaaflabat,cis ib.a dem,cap.$i ib.h 
De alio,qui Leene Catulos Cccos iUuminauit , et alio De quibufdam incidentibus , & obitu Imperatoris 

cuilbex,herbainnOxUsexfafcicuUclegit,capi~ Urchadij,cap.$2 »4?«4 

tulo 16 ib a De libris ^tuguftini, cap.j j *Lf 

Deatiohirfirto,&duobusobcdientUmiraculis , ca- dc nontinibus libromneius ,quitpudnosrcperiun- 

pitulo 17 ib.a tur,cap.j<t ib.a 

DeiUo,qui precibus obtinuit , vt d diaboloper quin- De nominibus catcrortm , quos videre nonpotui, ca 

• qucmenfesvexaretur,cap.\% 238.fr pitulo$$ *42*^ 
De UbeUo geslorum fane~iiMarlini,& eius vite prf- Tloreseius,dclaude Dei,& Inuocathme,caphu.$6. 
. rogatiua,cap.io a38.fr f 0 Uo H?-^ 
■Quatiterin hoc conuenerunt, vt GaUus narraret de De confeffione peccati infantU eius , caphulo 57. 

Martino,cap. 20 ib.b foUo 24j.fr 

Qtarratio gafli deglobo igneo,& quibufdam eius mi De confeffione peccatipueriti*,cap.$Z »44.4 

■ raculis,cap.zt u . ib.b Depeccatiadolefcentia,cap.$o ib.a 
Deverberibus eidem iUatis ob pauontm iumento- Defurtoeiusinpyris commiffo,cap.6o . ib.a 

rum,cap.2z 2}9>* Deamoribus eiusiUicitis,cap.6i 244.fr 

Detribus mortuisab eo fufeitalis, cap.x} ib.a De iludijs eius, & crrore Manichaorum , c.62. ib.b 

Sjtaliter ValentianusWartino coaBus efi affurge- Excujatio Tatriarcbarum contra bUfphemiam eo- 

rccap.ia. ib.a ium,cap.6} ifr.fr 

QuaUtcr Imperatrix ei in conuiuio miniflrauit, capi- De carnali eius dolore, fuper amico defun&o, capi- 

■ tulox% ibat tulo6a. .. 245.4 
Depoteilate,& inteUigentia , qukm etiam circa be- • Exhortatio animarum , vt ab amore fenfibitium rc~ 

fiiashabutt,&Excmo,quod dVtrgtneaccepit, : deantad Deum,cap.6$ ib,a 

cap.%6 ■ i-19'b Devano amoreUudis , & fcientU fecularis , capi- 

Qupd frequenter occulte vifuabatur dfanftis Virgi tulo 66 \b.a 

nibus,>Apofiotis,& Ungetis , cap 27 ifr.fr DeconfefioneUudis>&inquifitioneverhatis 3 capU 

JtertmdcmiracuUseius,cap.2% ibJf tulo67 u\a 

Quatiterpropter ipfum \Auicianus caihcnatoslaxa De ingrcffueius ad fidem facrorum librorum, cd- 

re coadus cfi diuinitus,c.2? 140.« phulo6% *4J.fr 

De obitu eiufdem, cap. 3 o ib,a De ferenatione mcntist ad agnitionem veritatis , ca- 

Devifipnibuslonge ofienfts Seuero , & Umbrofio pitulo6o ib-b 

cpifcopis,cap.}y 240.fr Qujilitcrinfereuerfusagnofcere cepitveritatem,ca 

DevifioaeoflenfaSeuero^quitanico,capitulo 34. pitulojo ib.b 

foUo 240.fr Decertitudineveritatis,&gaudbfuperpenitentia 

DeinflitutioneLudigUdiatorij,etinue(iitdsmutuis peccatoris,cap.jr 245.4 

r Hieronymi^tc %uffini,cap.}*; ib.b dc difficuUatc perfefte conuerjtonis , caphuloy^. 

DcobituS.v4wbrofii,cap.}6 ib.b folo H 6 - a 

DcTaulio Ep'fcopo,qualiterpro taptiuo feferuituti De compmcVone eius, & conatu contra confuetudi 

. Barbariaddixit;cap.}j 241.4 nem,cap.j\ ib.a 

Dtf Uberathne ipfius cum fuis, & de mortt eiufdem, De ruptkne confnetudinis, & recoUefiione volunta 

cap.}% ibut tis ,&amons dmultis invnum, caphulo 7J. 

Defant~loFeticemartyrc,cap.3Q ib.a folio 246.fr 

Defando Feticepresbytero,& confefiore,capit.4o. De coUoquio eius cum matre ,fuper contempUtione 

fotio 241.4 veritaiis,cap.-]6 ibb 

De S. Briftio Tburonenfi, eap.aj »fr.fr De oratione ciut, & duptici confeffione , capitu.jj. 

jKlnnoccntioTapa,&TcUgioherefiarcb*,capi- folib 24tf.fr 

- tulo 42 ibJt DeprimograducontempUtionis per creaturasfen- 

DepercgrinationeSan8iMexi],cap.$} ibb fibiiec,cap.7% " 147 .4 

Quatiter d (eruisfuis cUemofynam aoceph, &indo De cateris gradibus per vtres anhna , capitulo 79. 

mumpatrisjtanquamcxtraneushofphatusesl,ca fotio 146. b 

phulo+a, fb.b Quatiter Deus, velbeatavita per memoriamrepe* 

Dctranfitueius,& chartainmanueiusreperta,ca- ritur,cap. So »47 -4- 

phulo 4/ 242.4 Qjtod beata vita cH gaudium de fola veritate , capi 

DepUnStu,& cxcquijs eiufdcm,cap.f6 242.4 tuU 81 247.4 

JndexSpec .Htft. Tm.IUL • x De 



Digitized by 



Google 



. I N D E X. 



De tentationiburkuiut vkx,& prhao de carnit cow 

cupifcemu,cap.8x 247.« 
DevoUptat*guU,cap.t 3 x^i.b 
De Mecebm odoratus,& auditus,c£a. ib. b 

J)e voluptate oculorum, cap.8 j ib.b 
Decuriofttate,cap.86 »48.4 
Devanoappetitufanoris, & laudit, capitulo 88. 

folio i 4 8. d 
De contempUtione rer* lucis, & beneficio Incarna- 

tionis,cap.89 Ja.a 
Quod ad beatitudinem viaftt amor ordinatus , capi- 

tuto 9 o 24 g,£ 

Quod vtrtus nihilaUudftt,qudmamorDeifummus, 
«ip-9i ib.b 
Debipartita diledione,cap.p2 %b.b 
De rebusfritendis,& vtendis,&dediligendis,capi- 
tnl»9i 248.4 
Deordinedileclitnisycap.ga 149.4 
Quodtotiusfcripturafinisesl cbaritas de corde pu- 
ro,cap.9S fr A 

Dtobfcuritatc» &inteUigentiafcripturarum, capi- 
tulo 96 2A9 .y 
De eloquentia,& fapientia,cap. 97 ib.b 
De labore clauflraltum manuali, ca. 98 ib.b 
De iUis, qmnotimtoperaripropterpigritiam ,cap\~ 
t»b>99 ibjb 

INDEX LIBRI XIX 

Decimufnonus Iiber, continet hiftoriara 
annorum 14. guibus imperauit Hono- 
rius cum fratruele fuo Theodofio . In- 
fuper,& Florcs librorum Cafliani,dein- 
ftitutis monachorum»& collationibus 
patrum . Habet autem capirula 1 jo. 

[ E Imperio Honorvj, & Theodofii, & de 
S . Defiderio lingonenfi,cap. 1 2 j 0 .& 
[ De miraculo eiufdem martyris, c. 2 ibut 
DeS.AntidioBifuncienfi,tap. 3 ,b.a 
t>e bellis Honorij Imperatoris.cap^ jb. 4 
DeS.Maximo Taurinenfh&fcrtpturiseius, &ba- 
reft pr*dcfiinatorum,cap.' iJ0 .£ 
De Iudso fitle baptiqtto , & alijs quibufiUm inci- 
demibus,cap.6 M 
7)c Inuentione Santji Stepbani, cunifocijsfuis, ca- 
f"*>7 ib.b 
De mtraculis eiufdem martyris, cap.8 jb b 

De Bonifacio Tapa,& quibufdam alijs incidentibus, 

35,4 

De S.Umano Aurefianenfi, cap. 1 » $ a 

QuaUter vrbemfuam Uberauit ab Hunnis,capit. 1 
fobo r \^ 

Demorte Honorij, &collationibus Caffiani, capitu- 

lo ib.b 
Demtmero, & materia Ubrorum ciufdcm,capit.\ j. 

foUo aci* 
D e doSbina eiufdem, de babitu monachontm , capi- 

ttllo 16 £y 

Pc modopfaUendij& orandi, cap.xy ibj, 




•Adhucde oratione, & vigiUa, eap. 1 8 v 2 j 2 .« 
Deforma recipiendi , & milruendi nomtium , capi- 
tulo\ 9 fc^ 
De dilirtatone obedientU, & difcipUrut,capitu. 20 

f ° l ° 2S*Jt 

De difcipUna,& reuerenua in menfa , vbiquein om- 
nibns feruanda,cap. 21 2 j 1 

ixempU obediemiafanfhrum Ioannis ,& Mudj, 
capitu.ti jfo 

1>eperegrinatione abbatis Timifii caufabumiUta- 
tts,cap.2 3 AJf 

Denouicto, quemmingreffu denormareUgionisitu 

flruxtt,cap.2f 
De decem humUitatis indicijs,cap.2 j 
De temperantUguU, cap.26 jbjt 
De ieiumofpirkuaU, & quid edendum , &quando, 

& quaUter abftinendum, cap.ij jb « 

Decontinentia,&cafiitate,cap.28 ib,a 
Deauaritia,&proprietatemonachi, cap.19 1 
Detributeiufdemvitij fpeciebus, cap. 3 o • ib.b 
De tra perniciofa.&falubri, cap. 3 1 jj,}, 
Deillts,quiprafitperbia , vel impatientia folitudini 

requirunt,cap.i2 2 ^ a 

Q&dnecctiamcontra mfenfibUet ereaturas hafci 
Uceat,cap 3} ^ 

Detnflttiapemiciofa,& falubri, cap. 3 + ib.a 
Detfdio,velaccidia,cap.}$ *S*.b 
Dehuius vitijremedio , quodefi laboristxercitium, 

c *P-36 ib.h 
De inamgloriafpirituaU,& occulta, cap. 57 ib.b 
De vanagloria carnaU, & huius vitii remedio,capi- 

**>i* ibi 
Defptntualtfuperbia,qua tentantur perfeOi , capi- 

*»lo 39 aJjk 

DcfupcrbiacamaU,& eittsindicijs, ac rcmedijs,ca- 
pttulo 4 o ^ a 

C oUatto abbatis Moyfi, de puritatc cordis,capit^ i . 

f0ti0 , . .*5S* 
De contemplattone diutnitatis, cap.ai 2 j 5 J, 

Dcpurgationcmcmis,a cogitationibusprauis ca- 

J ltu ^. .. ib.k 
Detrtplutortgtne cogttatiomm, capitu.quadrageft- 
moquarto ib ± 

£xmpU,deindifcretaprafumptionequorundam, ca. 

pttuloAS ib.b 
Qnod perhumtUtatem veram acquiritur difcretio, 

ca ? r '* 6 *S6* 
De difcrctarefcftionis corporis moderatione , capi- 

tul ° 47 " ibut 

ColUtio Tafuncijdc trina fpctie vocauonis , capitu- 

t° 48 jb x 

CoUatioDanieliSfdctripUn caufa HeriUtatismen. 

fi'><'P>49 lS 6.h 
Depugna earnis,&fpmtuseius vtiUtatem , capitu- 

b>5° ib:b 
Depernictofit emsfecmitate, & tepore,ac fuperbia, 
„ W« ib.b 
CoUatto S erapionis de oHoprincipaUbus vitijs,cap't- 

*kJ4 2J7-« 
Dc confederationc corttm mutuajiue concatbenatio- 
ne,cap. jj /4^ 

DeguU 



Digitized by 



Google 



INDEX. 



DeguU, luxuria,ira,& triRitia, cap.f 4 2/7.4 
De inani gloria,& fuperbia,cap 5 5 2 j 7 .b 

DeconfURu, cum virijs pradiHis , eapitulo j6. 

folio *<S7.b 
Coilatio TbeodorPjie Vrofperis, & aduerfis huius fe- 

culi,cap.j7 ib.b 
Quod iufli ntens inter hac debet immobilis Hare , & 

- femperproficerc,cap.$$ ib.b 
pe caflitate Sereniabbatis,& eius refponfionefuper 

- mobilitatenuntis,cap.<S9 ij8.4 
QnaUter mens fepofjit de bono cogitatu flabilire, & 
. diabolorefiflere,cap.6o ib.a 
pe corporali refc&ione , & dediuerfis fenfibusfcri- 

ptura,cap.6t ib.a 
Delapfu ^ingelorum , & eorumpugnaadinuicem, 
. cap.62 258^ 
Quodinter damones alij alijs dominantur, capit.63. 

folio. 258.4 
De sAn%e\is perfonaUbus , & dijfercutia demonum, 

cap,6+ ib.b 
Stualiter inteUigendum fit,qubd fllij Dei ingrejfi funt 

adfiUashontinum,cap.6$ ih.h 
CoUaxio ifaac de puritate mentis adorandum, capi- 

tulo66 119* 
QuaUter cur* feculares vexant etiam clauftrales, 
• cap.67 ib.a 
Defpeciebusorathnis,& de oratione Dominica, ca 

pitulo 68 ibut 
De diuerfisfpeciebut compunHionis,& affeftu pttre 

orationis,cap£* ^S9'h 
De diuerfis caufis Exaudunit, & de fecreto oratio- 

nis,cap.7o ib.b 
Quodfecundum quaUtatem ntentis fbrmatur oratio, 

cap.yt ib.b 
Deformulo orationit J fanBo Ijaactradita , capitu- 

/0 72 260.« 
OuaUter ment in oratione vaga poffit ftabiliri , capi. 

tuloji ib.a 
^Defanclit otrcbebto epifcopo, & Cheremone,eapi- 
. tuloj^ ib.a 
fjaUatio Cheremonit de caufit vitandi peccatum,ca- 

pitub7f ib.a 
DetimoreferuiU,&flUaU,cap.j6 160 J> 

Decorporepeccatidejirucndo per defideriumbuni, 

cap.yj ib.b 
Defexcailmoni£gradibus,cap.7% ib.b 
fDe caufa noftume poUutionis, cap.79 ib.b 
Devera,&perfcciacaslitate,cap.8o 261.4 
De miracuUs Dei circa peccatores conuerfos , capi- 

tuloSi ib.a 
QuaUterperfecHonem caflitatis obtinere, quispoffit, 

capituloii „ 261.4 
QuaUterDeut anobitmeritupergyatiamfuam tx- 

torquet,cap,Sj ib.a 
CoUatto7{cs%oris,devitaa&iua, cap.84. 261M 
Quod vnufquifque proprio dono,vel officio cmtentus 
: fit,cap.8$ * ib.it 

Devita tbeorica, idtil fpeculatiua, capitulo 26. 
■ foUo i6i.b 
Degratia curationum corporis cui prafertur cura- 

ttomentis,cap.87 i6\.a 
JndtxSptful.Hifl. 



CoUatio Iofeph, de diuerfis generibus amicitU,ca~ 

pitulo 88 262.4 
De qmnquegraHbus amicitutvere conftruanda, ca 

pituloHy iba 
Deimpaticntia,& flBapatientia,cap.9\ 262.fr 
Quod meUusfit tolerare , quam tolerari , nec tamen 

femper tolerandum,cap.9 2 ibJb 
QuaUter debeat.iari locus ire , & deruptione fede- 
» rit amiciti<e,cap.9f ib.b 
De incauta diffimtionevtrum obtiget, capitulo 94. 

foUo 263.4 
Quodinhuiufmodi recurrendum Jit ad intenrionem 

fpondentis,cap-9 5 uSjt 
Qupd noftra diffinitioni, vel fponfioni mn eH perti- 

naciteradharendum fi poteRinmeUus commu- 

■ tari,cap.96 ib.a 
CoUatioViamonis dedoBrmferuorum.humiUterfit 

fcipienda.cap.97 >h.a 
Deduobusgeneributbonorum monachorum , capi* 

tulo9% t6i.h 
De alijs duobus generibut malorum, capitulo 99, 

foUo . : . • 1 263.1, 

De humiUtate ,& patientia conferuanda , capitu- 

h.ioo .0;; ' .". ibA 
DeinuiiiadeteHanda,cap.\ox ib.b 
De Ioanne fenme^ur heremkica vita reUHa ad Cr, 

mbialmtrmfierit f cap.tQ2 264.4 
De commendatione vtriufque vit4,cap. 1 o j ib.a 
De vtriufque perfetlione, & imperjeftione, capitu- 

lo 104 iba 
QupdmfoUtudinenon txtinguumur vitiorum ajfe- 

ftus,fedreprimunturcffc£lus,c.xoj ib.a 
Deexaminatione patientutpropri*, capitulo 106. 
• foUo 1 264^ 

Deexaminatione propri* caflitatit, capitulo 107. 

foUo 264M 
CoUatio Vinufcij deperfetlionepanUentijt , capitu- 

lo 108 ibjb 
De conuerflone S.Theone,cap. 1 09 ib.h 
Qupd ieimia , & aUa huiufmodi pro Ipco & tepore 
. feruandafunt,&moderanda,c.\.io %6ya 
Deprimitijst&decmisfpmtuaUtcroffcrendis, ca~ 

pitulo II t ib.a 
QuodperfeRis non efl leximpofita, quia communia 

fnpergrediunturprxcepta^cap.i 12 ib.al 
De diuerfis caufis Slhnulorum carnis , capitulo u 3. 

foUo 16$.* 
QuodnonJemperpro camis poUutione fit abtJineK- 

dum afacra communione, c.i 14 26 f.b 

Quod d culpis venialibus , nemo prattr Chriflum fit 

immunis,cap.t\y t6$Jh 
De exceUentia,& perfpicuitate viu contemplatiu4, 

cap.116 26j.fr 
Quod ea que imperfetlis inculpabiUs videntur perfe 

■ Biinfegrauiarcptttant,cap.u7 266.0, 
QuaUter hoc corpus mortis aggrauat anhnam , ca+ 

pitu\i9 'b.s 
Quod propter venialia non oportet quenqua kfacra 
communione fe fubtrahere, cap. 1 1 o ib.a 
CoUatio jtbraham deotmtimodafoUtudincappeten 
. da,cap t \io . - 1 jb.4 

Tom. lllh t 3 Quod 



Digitized by 



Google 



INDEI 



Quodfigendumfit, & corpusmh,co, & mensin 

Dco,capA2i 266-b 
Quod quadam fatfa perfeBorum npn funt infirmis 
trabenda in exemplum,cap. 1 2 2 ib.b 
Quodpcrfedionem appetemifugiendd fintparemZ, 
& amicotum blandimenfa , c. 1 2 3 ibJb 
Quodmelius fu pauca merita citm jecuritateacqui- 
rercqudm ad maiora lucra cumpericulo ajpira- 
re,cap.n+ ib.b 
De radiiibus vitiormn in aninta,c. 123 1 67 .a 
Qupd non ftt fugienda penitus hominum frcquentia, 
cap.izS ib.4 
Deauilcritateutterdum dliquatenus relaxanda, ca- 
pituto 127 ib.a 
De fuaui iuga CbriJH,&cm exafpeyatione, ca.\ 2 8 



folio 



%6-j.a 



JUUU 

DecentuphperfeBoruminbdcwa, capitulo 129 
folio 



Z6j.b 




Deperfecutionibus admncTis,et defiuc fermonis, ca-i 
pitulo i)o ibJt 

INDEX LIBRI XX. 

Vigefimuslibcr.continct hiftoriam 6*8.an- 
norum per tcmpora quinque Imperato- 
mm.fcilicet ab Imperio Theodofiiiu- 
nioris , vfquead finem Imperij Zenonis» 
& inter harc Florcs quorundam carholi- 
corum,f.Petri Rauennati^,& Pap? Leo- 
nis,& Profperiquoquc,& FuIgentij.Ha» 
bct autcm capitula 1 n . 

' E Imperio Thcodoftt iunioris , quofolut 
mperanit,cap.i x6j.b 
De Imperio eiufdcm Theodofii , cum Va- 
lentiano,cap.2 ib.b 
Dequibufdameuentibusilliustemporis, capituh 3. 

folio x68j> 
De originett priorisiatH fanHiCemaniytnthifio- 
do.cap.4; 26$.d 
De ordinatione eiufdem , & obitu fantli oimatoris, 
capitulo 5 ib.a 
De vita ciuldcm fancli ^imatoris epifcopi, capit.6. 

folio 26S.a 
Dcaufieritatevite S.Germani,.c.j . ib.a 
De prmto tranfttu eiufdem in Britanniam, & de fan 
cla Genouefd Virgine, c. 8 . 26%. b 

De -tgntudine S.Germani, & eius pugna contra Sa- 
xones,cap.p ' ib.b 

Defecnnda profcBione eiufdem in Britanniam , & 
dijcipuh fujc'ttato,cap.io ib.b 
De R£ge Briiam* ab eodem expulfo, & fubulcofub- 
fiituto, cap.i 1 ib.b 
DeS.Cajfiano ^ugufiudinenfi, qui re/pondit ei de 
tumulo,cap.\2 \b.b 
Delatrone eius diuinitus irretito , & duobus aureis 
compenfatis,cap.ii x69.it 
Deoperibuspietatiseius, &afiniftd fufcitatione, 
cap.14. ib.* 
Z>e tranfitu,& exequijs eiufdem, cap. 1 5 ibut 



De S. Lupo Treccnfi,cap. 1 6 x69.iL 
De vua S.Mamertini abbatis,cap. 17. 269.6 
pcS.Marianqmomcho%cap.l8 ib.b 
*ddbuc de mtraculs , & tranfttu eiufdem, capit.xo. 

folio *6o.fr 
Dc Sanclis Epifcopit Eucherio Lugdunenfi , & Hi- 

lario *strelatenfi,cap.2 1 ii.fr 
De S.Honorato ^irelatenfi epifcopo,& eiusprimor- 

dijs,cap.zi . ib.k 
De vita eius monafiica, & epifcopatu eiufdm , ca- 

pitulo 22 170.4 
Dcjdntto Tatricio Hibernorum epifcopo^aphu.x 3. 

folio 270.4 
Debacuh Iefufibidato, & Turgatorio fibioHen- 

fo,cap.24. wut 
De Tctronio Bononienft , & fcriptis eius,capit.x y. 
. folio ,. 170.4 

De cAteris eiufdem temporis, DoSoribus , & Scri- 

ptoribus,cap.x6 vjoA 
Pe quibufdam iUius ttmporis accidentibut, cap.27. 

fotio 270.fr. 
De obitu fanBi Augufiini Hipponenfis epifcopi , ca- 

pitulo 28 ibb 
DefanBo Leone Tapa Sermohgo, & de fctiptts 
. eius,cap.xp. ib.b 
De quibufdam incidentibus illius temporis , & de 

Merlino,& eius Trophetia , c.$ o ib.b 
De perfecutione Vuandahrum m Uphrica , capitu- 

h 31 ib.b 
De rcfurretlionc prtdiBorum feptem fratrum , et de 
. ftupcfadione Malchi,cap.3% 271.4 
Qualiter eorum refurrctlione diuulgata, rurfus obdor 
:. mierunt,cap.n ib.d 
Dc quibufdam euentibus, & obitu Theodtfti, et Co- 
. dice eiufdew, cap.34 ib.d 
De Imperio Marciam,& Concilto Calced»nenfi,ca- 

pituh 3j 27i.fr 
De perfecutione Hurmorum m Gattia , & expugna- 

tione eorum, cap.}6 ib.b 
De fanclo T^ichafio Qemen. & eiusforort Eutropia, 

capitu.)7 ib.b 
De martyrio vtriufque, cap.^Z ib.b 
De perfccutione Hunnorum in GaUia,& de miracuh 

. TrinitatisinVttitatCyCap.39 XJ2.0. 

De fmcla Virgine Vrfula,cumfociabus , capitu.ao. 

folio 272.4 
Quiliter ty>mdm nauigantes a Tapa Cyriaco fufce- 

pt*funt,cap.4,\ ib.a 
Qualiter idem Tapa multiquc alij rnagnates eiur 

adiuntlifunt,cap.^x ib.a 
Demartyrio totiusmulutudmis pr*di&* aptd Coh- 

niam,cap.itf ijxjb 
De quibufdam earu miraculis pofl trafttu, r.44 ii.fr 
Deperfccutionc Hunnorum in Italia , & de marte 

.UttiU I{£gis, ejrfepulchro foncH Seruacij , capi- 

tuh+s . tb.b 

Dc fantld Genouefa V'trgine,& eius infantia^t qus 

liter vrbem Tarifius ab huius Ubcrauit,c.a*p'm-+ 
. h 46 ii.fr 
De ausleritate viu eius,& Bafilica fan&i Dhnyfii* 
. qudm xdificauit,cap.4j ibJ* 

Deama- 



Digitized by 



G 



I N D E X. 



Dt amabiUtateeiufdem, & eius miracuUs , capHu- 

loa* 1 272.«! 

pequtbufdamgeHisilUustemporis, capitulo 4.9. 

folio 3 73-* 

Dt morie Falentimani, & Marciani , & Imperio 

Lconis,cap.$o ib.a 
De faflcio Simeone lAntiocheno, & eius vita mona- 
' Hica,cap.$i ib.a 
Beputeoinquolatuit, &' columnisinquibus fte- 

tit,cap.$t 27j.fr 
Demultiseiufdemmiraculis,cap.$} ib.b 
&etrarifitueitis,& exeqttijs,cap.^4. ib.b 
Dc'quibufdam euentibus , &.vicToriaPterpendra- 

gon,cap.$$ ib.b- 
De inflitutione FQgatimm,& vi&orijs *4rtburi,ca 

• pitulo$6 l 74.a 
De translatione S.Martini, cap. 5 7 ib.a 
De Trofpero,& Theodoro, & Ubriseorum^ capitu- 

/058 ib.a 
DeFloribus,Trofpertmetricis,cap.$9 ib.a 
De Flofculis eius Trofaicis, c.6a. 27 $ 4t 

Jtem ditta eius de angeUs,efvita aierna, & vita con 

templatiua,cap.6$ , ib.a 
Deofficioprxdicationis, cap.66 ib.a 
Deaudiiu verbi Dei,&modo corripiendi, & con- 
' temptufeculi,cap.6j ib.a 
De abflinentia,& fuauiiugo Chrifli,& abijciendo itt 

go fecuU,cap.6% ib.a 
Dehipocrifi, &inuidia, depudicitia quoque, &fu- 

perbia,cap.69 27j.fr 
I>einuidia,&vanagloria,cap.yo ifr.fr 
De timorefuppUcif,& amore Dei, cap.y 1 ifr.fr 
Detemperantia,&iuftitia,cap.j2 ibh 
De Imperio Zenonis;& eius aflutia,eap.-j j 2j6.a 
De Hohorico rege Vuandalorum,& Eugenio Cartha 

ginenjfcpifcopOyC.ja, tb.a 
Dfinitio ptrfecutionis Honorici in ecclefia -dphri- 
t canam,cip.7$ ' ' ib.a 
D,e credntitate dufiem in fuisfcap.76 %j6.a 
De ftgnis, qusperfecutienem catholicorum pracef- 

ferunt,cap.7j ib.a 
DehnpijsediHisinmilites, &cfifcopos,& facras 
■ virgines,cap.jS , 276.fr 

Devirisecciefiafiicis, &muliertbus, &infantibus 

inexiliumdireclis,cap.7p ifr.fr 
De carceribus eorum artiffimis,& teterrimis , capi- 

tuloSo ilr.fr 
Dt mqrtuis initinere , & exUif afperitate , capitw 
- /*8r ib.b 
Ikcitatione reUquorum epifcoporum catboBcorutn 
■ adconcilium,cap.82 *77«* 
DfTclicc Ceco , per Seatum Eugenium ifluminato , 

capitu.$y ib.a 
Dc conuento epifcoporum,ad ionciUum congregato, 

cap. 84 ib.d 
Expofifofidd cathoUca, contra ^irrianoi , capitu, 

tol$ ib.a 
Deprofcriptione catboUcorum epifcoporum, &ex- 

• poUattone, cap.%6 277.fr 
Deiuramentoperdolumab eis exafto, capitu.Z^. 

foUo • *TI^ 

Jndex SpecHiH. 



DemartynofanWt^ionyfia,&fmrmi 

foUo 2 7 y.b 
Taffto fantliMaiori, &fanBaVi£ioria,capituMp, 

foUo a 7 8.4 
Vaffio fanSUViBorianiVroconfuUs ,& duoru Cer- 

manorum,cap.9o ib.a 
De iUis,qui'linguisabfcifiisloquebantur, c.px ib.a 
Dcperfecutione, quafafta esl m Carthagine , capu 

tulo pz ib.a 
'Defan&o Murita 'Diacono, & increpatiene Elpide- 

fori,cap.93 ib.a 
Detormentis exulantium , duodecimq; infantium £ 

grege feparatorum,cap.p4. 278.fr 
DepaffionefanBiEugenij Carthaginenfis cpifcopi, 

cap. 95 ib.b' 
De paffione fan£U^tbdinerepifcopi , & caterorum, 

cap.96 ibh 
De conilantia Liberati , & vxoris eius , capitu.p7. 

folio 178.fr 
De angufiia famis in Aphrica, & interitu Honorici 

tyranni, cap.pS ■, 279-* 
DeT^gno Italia, & cathalogo ^egum ipftus., capi- 

tulo 99 ib.a 
De fantlo %emigio%emenfiarchiepifcopo , cap.ioo. 

foUo ' ' ■■ %79* 
De GelafioVapa,&fcriptis,&fiatutiseiufdem, ca- 

pitulo 101 ib.a 
De inuentione Cripte fantti MicbaeUs in Gargano 

monte,cap.\o% 27f.fr 
Deinuentione fanBi Barnaba, & vkhiUufiribus il- 

Uustemporis,cap.iof ib.b 
De origine fanCUFulgentij Hufpenfis , & eius mona. 

chatu,cap.i 04 \b.b 
Deepifcopatueiufdem,& exiUo,cap. to$ ib.b 
DeiteratoeiusexiUo, & reghmne monaflcrij , ca- 

pitulo 106 ib.b 
De inslttutionc cleri > & tranfttu ehifdem Fulgentij, 

cap.ioj *8o.a 
De Ubris, & dlftis eiufdem,cap. 108 ib.a 
Exhortati» ipfius ad fanciimoniam vidualis, ca~ 
' pitulo 199 ' ib.a 

' Decommendatione virginitatis,cap. uo- 280.4 
DequibufdamalijsmoraUbus, & diftis eiufdem,ca- 

pitulom ib.4 

INDEX LIBR.I XXI. 

Vicefiaiufprimus Hber continct' hiftoriam 
xi annorum, pcrfucceffioncm quinque 
Imperatorum ab Imperio , fcilicet Ana- 
fiafij.vlqueadlmperiumMauricij . Cui 
vidckcet,hittoriae pauca interferuntur 
dicta moralia quorundam fapientium : 
Boetij, fcilicet Eunodij , Sydonij , Cafli- 
diori,& Aratoris.Habet autem cap. 1 3 j. 



E Imperio jtnafiafn,& Symmacho Ta- 
pa,& jlnupapa Laurentio,c.i 280.fr 

Defediimc Koman* Ecclefi* , & gtflis 
SymmacbiTap{,cap.i ifr.fr 
Tm.llU- c 4 De 




Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Deqiubufdam ineidemibus iltiut tmporit , capit. ) . 

fotio 28©.* 
Dt defponfttione Lotildit d Clodoueo rege Franco- 

rum,cap.^ ib>b 
Qualiter ei Lotildit cbriilUnifmum fuadebat , capi- 

tido 5 18 1.* 

f)c modo conuerfionit,& baptifmo Clodoueipoputi- 

quc Francorum,cap.6 ib.a 
Dc S.Gcnebaudo Laudmenft , & eiut lapfu,& p{- 

mtcniia,cap.y ibut 
Dc Dcmoniaco curato d S.J\emigio, & de tranfitu 

eiufdem,cap.8 3.8 i.b 

De S.Vcdaflo ^ttrebacenfi, ca. 9 ib.b 
pe cpijcopatu eius, & tranfitu , & exequijt, capi- 

tulo 1 o ibb 
Dc vita S.Leonardi Lemonictnfi , cap. 1 1 ib.b 
Dc obitu ipfius, & miracutis fequentibus , capit. 1 2. 

folio 182.1i 
Qualiter Clodoueus auxilij Dei ftgnis animatus,de 

Cothis triutnphauit,c. c $ ib.a 
De Symmacbo Tatricio,Boetijfocero,et dictis eius, 

cap.t-i ib.4 
Dc Jciiptis Boettj, & quibufdam diclis eius , capi- 

tulo 1 5 ib.a 
Dc fanclo Seueriho abbate +Agauencnfi y eapitu.it. 

fotio 28 j. 4 

De fitnfto Maxentio abbate ViHauenfi , capitu. 1 2 . 

fotio 283.4 
De Concilio *4uretianenft,quodfuitprimumin Fran 

cia,cap.i% ib.a 
De fantlo Mclanio Kbodonenfi cpifcopo,capitu.*+. 

fotio 183.4 
De vita S.^frnulpbi martyris, cap'z<c 2 8 j .b 
De martyrio S. Sigijmundi J{egis,cap.i6 ib.b 
De Uorniifda Tapa, &interitu ^tnaslafii Imperato 

ris.cap.tj ib.b 
De Eutiodio Cicintnfi epifcopo , & difiis eius, capi- 

tulo28 ib.b 
De Jmperio Ittflini fenioris, & de fancU Brigida vir 

gine,cap.x9 ib.b 
Itan de miraculis eiufdem,cap. $ o 1 84.4 

De loannc Tapa,& eius legationc ad Jmperatorem 

Qwjiantinopotitatutm, cap. ; j ib.a 
Defilijs Chdouei regis,& ftra^c Thoringorum, ca- 

pitu.t^ 184.& 
Dcpugnahildcberti contra J{egemGothorum ,pro 

Jbrore fua,cap.7 y ib.b 
Dc crudelitate Lotharij in nepotcs fuos , capitn.36. 

folto 2 84 J> 

QuaUteridcm Lotbarius d pcrfecutione fratrum di- 

uinitus e(i libcratus, c . 3 7 ib.b 
De obftdione CefarauguHx , & morte Hildeberti,& 

Lotildis,c.^S 2854 
De S.Vtgore Baiocenfi,& mortuo ab eo fufcitato, ca 

pitulow ib.a 
De cctcrit eiut miraculit , & obitu eiufdm, capitu- 

/040 ib.a 
Dc fantiis Karilcpbo,& ~4uitoabbatibus,c.4i ib.a 
Dereuercntiadbcjiia ei exbibita, & irreuerentia 

J{igis Jiildebcrti, cap.+t 285,4 
Deelatwneipftus, & humiliatione , ergaprxfdtum 



virm,cap.4} = *Jj f f 

DecauteUfancTiKarilepbi in vitandomulieruma- 

fpeciu,& de obitu eiufdem , & tnnaculis fequea- 

ttbus.tap.AA ib.b 
Detranfitu fandi UukiabbaUs, &quodameius mj 

raculo,cap.q.$ ib.b 
De Sydonio *drucrnenfiepifcopo, & fcriptis e'ms,c€ 

pitulo 46 ibh 

DeFlofcutisepii~loLrumeiufdm,cap^7 tb.b> 
De Caffiodoro Senatore, & Floribus epijlolar-u eius, 

capit.49 286.4 
De Imperio Iusliniam, & TrifcUno Grammaticq M 

cxtcrijque uiris illuflribus illius temporis, capitH 

to 50 l8<>.4 
De ^ratore Toeta,& ditlis eius, cap. 5 1 ibjt 
Dc faiicio Cregorio Lingonenfi epifcopo ,capitu.S3. 

folio i86Jb 
Dc fanflo Bencdifto abbate, & bonis eius milijs, ca-* 

pitu.^ ib.b 
Qualiter fe habuitin cura regmmis, capitulo 

foUo z86b 
De liorentio eiustmuh,&monachofuperbo, ca~ 

pitulo 56 ib.b 
Demonialibuspoil obitum abfolutis , &monacho 

tcrroiedracottisadmonaflerium reuocato, capi- 

tulo 57 287.4 
De multiplicatione olci, & tranfitu fitncli Benedicli, 

cap.58 ib.a. 
De auibufdam incidentibus illius temporis , cap. $ p. 

fotio 287.* 
De vita S. Clodoaldi presbyttri,c.6o ib.x 
De S.Agapito Tapa,cap4 1 ib.a 
De cftcris uiris illuflribus iliius temporis,et de fantto 

Medardo Sue(jionenfi,c.6i ib.a. 
De S.Germano Tarifienfi,cap.6 } ~i8j.b 
De promotione eius in epifcopatum,& miraculis ip. 

fius,cap.6A, ib.b 
Dc moribus,& obitu eiufdcm, c.6$ ib.b 
De faucits cpifcopis Sabino, Cafjio , Fulgemio , & 

CcrboniOyCap.66 ■ ib.b 

De obitufanlli BenediBi , & legationejanfti Mauri 

in GaUiamyCap. 6j ib.b) 
De injiitutione fantiorum FauJii, & Maurifub bea* 

to Beneditl",cap.6 8 a 8 8 ut 

De Tbeophilo Vicedommo,& Cyrographo,quod dc 

ditdiabolo, cap.69 ib.* 
Depsnitentia eiufdem, & Cyrographireflitutione 

perBcatamVirginm,capqo ib.a 
Deaduentu S.Mauriin ^tndegauiam , & demom- 

ficri;quodjtdificauit,c.7t 288-6 
De mutiipticatione,& fratrum diminutione, capitn- 

lo 72 ibJf 
De miraculo BencdtHi iunioris, & cxteris quibufda 

incidenid>us,capqi ib.b 
De ufrthuro rege Br'ttannu,cap.ja. ib.b 
De Vigitio Tapa , &eius afflidkmepro *Anthcm'to 

Tatr'tarcha,cap.j f %8f.a 
DeTaffionefancli HercuUniTcrufini epiftopi, «- 

pituloj6 &4 
Dequibufdam euentibus iUiustmporit , capitu.77. 

/olio 389.4 



Digitized by 



Google 



INDEX. 



Jte miraculo pueri ludd, qui cum Chrifiianis Eucba 
risHamperceperat,cap.78 189.4 

J>e fantta Hgdegund* Bggma , capitulo 79 tb.b 

Qualitcr incarceratosprecibus , & miracuh Gbera- 
uit ,vcSlemque fecularem muutuit , eapitulo 8o„ 
fol. 189J» 

De fantto Brendano Scoto,& bonis initijs Santti Gre 
gorij,cap.Z t ib.b 

Dt fantto Leonardo Torbiginacenfi , capituh 81. 

fol. " 2* 9 J> 

De S.Lannomaro Camotenfi,& latronibus eius Jiupe 
ftttis,cap.8} ib.b 
De cxteris eius miraculis, & tranfitu eiufiem, capi- 
tuhZ^ 290.4 
De monafierio Tittauis a ftntta RgdeguntU confiru- 
■ tto,& cius perfecutione,c.8$ ib.a 
Demiraeiusabfiinentia,&humilitate, capitulo 16. 

fol. IJO.4 
Iterum de eodem,eap,87 

De laboribus eius,& affiittionibus carnis , capit.8%- 

fol. zpo.b 
De moribus eiufdem laude dignis , capitulo 89. 

fol. lyo-b 
Demiraculiseiusinuitafua oSlenfis, capitulo 90. 

fol. 299-b 
De miraculis eius poSl obitum,cap.9 \ ib.b 
Dc miraculo imaginis a ludco transfixe , & quibuf- 

dam aUjs,cap.9 2 291.* 
De fantto Machueo , & eius infanua, capitulo 9$ . 

fol. 201. a 

Deinfula proptereius conferuathnemmhraculosefa 

tt*,cap.9^ ib.a 
De pfalterio eius , quod in mari miffum ad ipfum na- 

tauit,cap.o$ « ib.a 
De igne , quemin gremio tulit , & eius nauigatione, 

&elettione in Epifcopum , capituh nonagefimo- 

fexto ib.a 
De fecunda tius nauigatione , & Gigante quem 

refufcitauit , & baptt\auit, capitulononagefimo- 

feptimo 291.4 
DeMiffa, quamfuper catuminmaricelebrauit,ca- 

pitulool " 29 ih 

De quibufdam eius mhraculjs,c.oo ibJt 
%sfdhuc de eodem,c. 1 o o ib.b 
Dc morte Iufiiniani,& Imperio luflmi Iunioris , ca- 

pitttlo io i ib.b 
Defantto Columbano Ubbate,c. 101 ib.b 
De miraculis eiufdem, c.io} 292.4 
%Adhuc de codem.c. 104 ib.a 
Defantto Sanfone Dolenft,& eius origine, & magi- 

Siro eius Elturo, cio j tb.a 
De bona mdole eiufdem Sanfonis , capituh 106. 

f»l. 292.fr 
De ordmathneipfius in DUeonum cum miraculo, 

cap.107 ib.b 
Deveneno fibipropmato,c.\ 08 ib.b 
Deitinere ipfms ad patrem fuum infirmum , & 

Diaconopropter Tbeomacbam fiupefalio , capi- 

tulo 109 1 ibjt 

De refponfo tiufiem vetule diaboUce , & fanatione 

Diaxoni , & parentum Sanfonis conuerfionc , ctr 



pituhno 201.fr 
De reditu eius ad monalUtium, & elettione ipfius in 
: iAbbatem,cap.\xi *9}.* 
De ordinationeeiufdemmEpifcopum , capitulo 11 1. 
' fol. \b.a 
DetranfitueiusinBritaniam Minorem, mmonaflc- 

rio Dolenfi,cap. rij ib.* 
De fantto Ethbino eius difcipulo, & qtutliter do- 

mhtum per hteratcnuit,cap.i\\ ib.* 
De vita, & tnhraculis eiufdem,c. 1 15 29$ .4 

Defantto Bafolo B&nenfi Uuacborcta , & eiusmi- 

raculis,cap.it6 ib.b 
De diuifioneregni Francorum inter filios Lotbarij,& 

vxcribns eorum,c. 117 ibJb 
Deinftdijs Frcdegundis,contra Galfiundam reghram, 

cap.u8 ib.b 
De ortu fantti jfmandi Traietten. Epifcopi, & vita 

eius,c.i\9 294.4 
De peregrinationc eius in Vafconiam t &reditu in 

Galtiam,c. 1 20 ib.a 
Defantto Maglorio Dolcnfi *Arcbiepifcopo , capit. 

111 394.« 
De ftntto Taulo Leonenfi Epifcopo,& bonis eius ini 

tijs , capitulo 1 22 X9a.a 
De mhraculis eiufdem,c.p. 12; ib.a 
De fantto Gregorio Turonenft JLrcbitpifcopo , capi- 

r«/ci24 294.4 
Demiraculis, & fcriptis eiufdem, eapitulo 12 j. 

fol. 294.4 
Dequibufdam eutntibusittiustcmporis, c.\%6.ibJb 
De morte Iuttmi,& Imperio Tyberij,c. \ 27 ib.b 
De pugna Hilperici regis contra fratrem fuum Sigi- 

bertum,cap.n& ibjb 
De nece Sigiberti , per infidias Frtdegundis, capitulo 

129 3.95'* 
De inceffu Meronei, & malicia Fredegundis, & eius 

breui pamitentia, cap. 130 ib.s 
Deluxuriaeiufdem,&proprijvkinece,c.\ } \ ib.a 
De TelagioTapa,& legatione Beati GregorijinCo 

fiantinopoicap. 132 ihjt 
De legatione eiufdem Grtgorij in <Angliam,cap.i 33« 

fol. 29^4 
De reuocatione eiufdem adbucin itinere ctnflituti, 

29$.b 

De fantto Erminigildo regc,& martyre, c. 1 j j jbib 

INDEX LIBRI XXII. 

Vicefimuflccundus liber , continet hiftoria 
z9.annorura,quibus imperaucrunt Mau 
ricius>& Focas . Maximam veropartem 
huiuslibricontinent flores Sanfti Gre- 
gori) Papae.Habet autem Cap.i im. 

E Imperio Maurieij, & fubuerfione par- 
tis jintiochi* , capitulo 1 *9S'b 
I De fomnio Guntranni regis , & regin4 
Fredeguudis , ac Lambrici, capituloft* 
cundo 29^'b 
De pugna Francorum» antra Hddebertum regem 

•Auftra,' 




Digitized by 



Google 



JND E X. 



Uussrafiorum,cap.} t9$J> 
De ftmulaticmcBrunkhildis , & Theodorici, contra 

fantlum Cotnmbanum,cap.4 296.4 
DeexiUo eiufdem,&damhatis e carcere liberatis 

per eum,cap.% ib.a 
De iterato eiufdcm exUio,c6 ibjt 
De quibufdam miracuUs eiufdem , eapitulo fepumo, 

fol. '_■ . 196* 
De complexione propbetif eius fuper domo Theo- 

dorici regis,& obitu ipftus,& quibufdam alijs,ca* 

pitulo 8 2?6.b 
Depefle inguinaria , qu* accidit Hgnue, & eletJione 

GretorifTjtpjjC.p io6.b 
De quibufdam euentibus illius temporis,capitulo de- 

cimo 296. b 

Delegatione ^iuguflini in *4ngliam , & conuerfmne 

illius gentis, c.11 ib.b 
De couerfione Cantuariorum, &regibus7^rdanim- 

brortm,c.i2 297.* 
Defantio Goare,& falfa eius accufatione apud *Ar- 

chicpifcopumj. 1 3 ibut 
QuaUter aduerfariorum fuorttm famem,& fitimfeda 

uit, cap.xa. ib.a 
Qualiter voce pueripeccatum, Epifcopi coa&uspu- 

blicari fecit,e.\$ ib.a 
Qualiterin ~>ircbicpifcopumpoHulatus, & renuens 

beneficio mortis euafit, c.16 297.6 
De quibufdam euentibus illius temporis, capitulo 17.' 

jol. 197.6 
DepcenaMauricijiuxta reuelationem Deifibipani- 

tentialiterinfliftauteuaderet futuram , cap. it.. 

fol. 297.6 
De m»ribus,& conuerfione Beati Gregorij Tapa, ca- 

pitulo 19 ibJb 
Demiraculo veri corporis Chrifli , pereumoilenfo, 

cap.20 ib.b 
Dt partibus corporaHum,quas pro reliquijs miftt, & 

de quibus fanguis exiuit, capitulo vigefimoprimo, 

fol. 298.« 
De duobus magis,quos intuit folo excecauit, & an:- 

ma Traiani quam ab Inferis euocauit , capit. 2 2. 

fol. 2<»3.« 

De tranfitu eiufdem, & pccna fuccefforis eius fibi de- 

trahentis,c.i 3 ib.a 
De Ubris ab ipfo Beato Gregtrio compofitis, cap. 24. 

fol. 298.4 
De miracuto circa eum oiienfo , dum viftonem E^e- 

chielis exponeret,c. 2$ ib.a 
*DeUbro moralium amiffo , & pcr miraculum inuen- 

to,cap.%6 29S.6 
De excetptis prtdi&orum librorum, &primo de cu- 

ra regiminis,c. 17 ib.b 
De iUis , qwe ex diuorfis cauftsrecufant officium pa- 

Sloris,cap.i8 ■ , ib.b 

QuaUterhoc officiumrecipiendum ftt,& qualiterde- 

clinandum,cap.if ib.b 
Devanis argumentis ambicicforum , capitulo trige- 

fmo 298.6 
Qudm eminentis debeat efie vit*,qui prdationis of- 

ficiumfufcipit,c.i 1 1994 
QgaJis effe debeat in cogitatione, & in opere filentio, 



& fermonem compaffione, & contemplatione, 

capituloii 299.*. 
Qualiter fe debeat fubietVs equare,& qualiter pr*- 

ferre,cap.H 299.« 
Qupd erga fubieHos feruari debeat amor , &vigor, 

cap.ja. 299.* 
Quod diuerftmode admonendi funt,& aliterEgeni 
■' quam diuites,& Ifti quam trifles,capitulo trigefi- 
■ moquinto -. 299.6 
Qupd aliter admonendifunt fubdit, qudm pralati, & 

ferui qudm domini,c.} 6 ib.b 
Qupdaliterimpudentes ,qudm verecundi, &inuidi 

qudm beniuoU,c 37 ibJb 
QuodaUterimpuri,qudm fimpUces,& fgri,quimin- 

c«lumes,e.; S ib.b 
Quod aliter taciti,qudm loquaces,capitulo trigefimo- 

nono ibb 
Qjtpd aliter manfueti , qudm iracundi,& htmiles 

qudm elati,cap.Ao 300.4- 
Qupdaliterabfliuentes, qudm guloft, capituloAi. 

fol. 3004 
Quod aUtermifericordes, aUter rapaces, & aliter hz- 

ter vtrunque medij, c.4 2 ib.a 
QuodaUterdifcordes , qudmpacati , & profperiuti 

fruentes , qudm miferi, capitulo quadragefimo- 

tertio 2QO.&- 
QuodaUtcr continentes, qudm coniugati, capitu.44* 

fol. 300.6 
Qupd aUtcr admonendifmtt, qui peccata deplangul, 

&qui non, c.45 ib.b 
Quod aliter qui mala faa , & laudant , & qu£ econ* 

trario, cap.46 ib.b 
QuaUteriUiquiin minhnis frequenter excedunt 

qui bona incepta non perpciunt , capitulo 47. 

fol. ioo.b~ 
Qualiter iUi quimalaocculte agunt ,& bona pubU- 

ce,& quaecontrario,cap.a8 }ox.a 
Qualitcr vox pradicatoris temperari debet inter r/-' 

tia contraria,c.49 }o\.a 
De confliBo vitiorum , & yirtutum primo de fupei - 

bia cum fiUabus fuis , & horum conttarijs, capi- 

tulo 50 ib.a 
De muidia,& ira cum filiabus fuis, & vhtutibus co . 

trarijs,cap.$i Uu4 
De triflitia cum fiUabus fuis,& uirtutibus contrarijs, 

cap.ji ib.a 
De cupiditate,&guia,& luxurta,& filiabus fuis, & 

virtutibus contrarijs,c.$ 3 jot.fr 
De miracuUs fanttorum "Petri, & TauU , capitu. 5 4. 

fol. 301.& 
*Adbuc de corporibus eorum, & cathedra fanSU Tau 

U,cap.f$ ib.b> 
De claue aurea fanfti Tetri, c.%6 ib.b 
De quibufdam miracuUs fanfti ^Andre* *JpofloU, 

cap.^j 302 a 

De fancia fimpUcitate, & patientia Iibertini Funden 

fis prapofiti,c. 59 202.* 
De hortulano eiufdem monaflerij, etfurf deprehenfo, 

cap.6o ib.a 
De virtutibus fancH sibbatis Equicij , capitulo 6x. 

fol. Joo.« 

Devhr- 



Digitized by 



Google 



1N D £ X. 



bevirtutibus (anciorumConftantij , &MarceUhu\ 
capituh6z 302.6 
De virtutibus fanfti Bonifacij Epifcopi, capituh 6 3 . 

fol. 302.fr 

Dc bonis eius inkijs ab infantia , & eius abftinentia, 

cap.64 302.fr 
Demulierc voluptuofaper fandum Fortunatum Epi 
fcopumalegione Dmonum curdta, capitulo 6j\ 

fol. 302. b 

De ceterisdufdem Epifcopivmutbus, capitulo 66. 

fol 303.4 
De virtutibus fanBorum Martyrij , &Seueri, capi- 

tulo6i ib.A 
De fanfto Benedifto *4bbate,& eius virtutibus cotra 

D*mones,cap.6% ib.a 
Dejpmtu prophetie quofutura, vel abfentia nuncia- 

bat,cap,69 ib.a 
Quatitcrinfomnoapparens cuidam, quidagendum 

efiet ofietutit,c.jo 303.4 
Dequibufdam eiusmiraculis,capitulo fcptuageftmo- 

prhno ' ibJb 
Defanfta Scholaflica fororeeius, & 'vifionibusei 
■ oHcnftSyCap.fx ib.b 
De Iud<eo fignato , qui Epifcopitentationem 4 *D*- 
- monibusdidicit,c.j$ ib.b 
Be fanftis Epifcopis Dacio Mediolanenfi , & Sabino 

Tlacentino,cq\ 304.4 
DcfanfioIfaacSpoletam,c.js ib.a 
t)eqmbufdameiusm'tracutis,c.j6 ib.a 
*Dc fantlo ElorcnUf>,&rrfo ftbi in folatium dato, 

capit.jy j04.fr 
De fanHo Martino folitario,c.y 8 ib.b 
DefancVs Stephanopresbytero , & Mend folitario, 

capit.79 ib.b 
Demiraculisin quibufdam ecchsijsoftenfis,cap.io. 

M 304.fr 
Demiraculis in dedicatione cuiufdam ecclefix de- 

monHratisiC.ii 3 05. a 

DefanBo Gregorio , qubd fanfti Elencheri) iprecibus 

robur Corporis accepkis , & de fantlo Maximia- 

no,tap.%x ib.a 
De viro DeifanHoh , & eius tranfiiu , capitulo 8 3 . 

M 305.4 
bevitaanhn*pofiobitum,c.%^ 305.fr 
Exempla quadam ad hoc probandum , capitulo 8 j. 

M 305.fr 
De vhro Dei Seruulo , & eius tranfitu , capituh 86. 

fol. 305.fr 
^eparuutiUaJphemiinteritu, & dura mortequorun 

damfanclorum,c.ij ib.b 
Dequomndamcbitudiuinitusreuclato,eapitulo 88. 

M 3e5.fr 
Qeignegcbennati, quiiam reprobos exufit , capitu- 

1* *9 }o6a 
Qupiignem iUitm etiam ht prafentimortatibus , etia 

Deusadterrorem oflendit,c.Qo ib.a 
Devifionecuidammititioslenfa^ap.91 ib.a 
Quatitcr mijericordibus eleemofync fuxpofimortem 

fuffragatur, c.?t " ' ib.a 

Demquieto Th$odoro,qui Dfaconi traditus ptnituit, 

& Hipocrita monacm, qui a Dracone liberari non 



valuit,cap.9) ;q6 h 

Deigne Turgatorio, & Tafcafto Diacono , capituh 

94 ffr.fr 
Dvpauore , & confolatione fanHorum m obitu fuo, 

cap.aj 306.fr 
Qupd reprobis fepetiri in ecclefta non prodeft,fedpo- 

tius obefi,cap.o6 367 :* 
Jterum exempla adidem,C97 tbjt 
Qualiter hoftie falutaris oblatio tiberat anhnas a Tur 

gatorw,cap.Q% ibjt 
Demonacho proprietario,per eandem Hoftiam tibe- 

rato,cap.9p ibjt 
Qualiter eadem Hofiia profit etiam viuis, & tiberet 

eosapericutis,c.ioo 3°7«^ 
Qualiterdebeant viuere,qui eandem Hofiiam volunt 

fibi prodcffe,c. 1 ot ifr.fr 
De contemptumundi,cxoi tfr.fr 
De bono hofpitatitatis,& eleemofynis,capituh 105. 

fol. 307^ 
Deinitio Imperij foce,& firage belti Senonenfts,ca- 

pit.104 308.4 
De nece Tbeoberti, & Theoderici regum , cap. 105. 

fol. 308.* 
De nece Brunichildis,c. it>6 ib.a 
De quibufdam incidentibus poft obitum Beati Grego- 

rijTap4,cfioj ib.a 
De fantlo lohanne Eleemofynario,& eius mifericor- 

dia,cap.io$ 308.fr 
De fanila cius conuerfatione,& humitit*te,cap.too. 

fol. 1 )oS.b 

jldhuc dcdoBrina,& aStibus eiufdem, capitu. 1 1 o. 

fol. 3e8.fr 

INDEX LIBRI XXIII. 

Viccfimuftcrtius liber continet hiftoriam 
189. annorutn per fucceflionem quat- 
tuordecim Imperatorum , (cilicet Hera- 
clij ,Conftantini, Heraclone,Conftan tis, 
qui etiam Conftantinus Conftantini 
Tcrtij . Iuftiniani Secundi, LeonisPa- 
trici) . Tiberij Tertij, & iterum Iuftinia- 
ni , Philippici , Anaftasij ,LeonisTertij, 
Conftanrini Quarti, Leonis Quarti,Hy- 
renaf,&ConftantiniQuinti. Interhoc 
autem continet multa dc geftis , ac legc 
Machometi. Habet autem Cap. 176". 

£ Imperio Hcraclij,& quodammhacuh 
fanRi Johannis BapttfU , capituh prhno, 
fol. 309.4 
De fanEo Deicolo ^tbbate , & eius pere- 
grinatione,cap.i ib.A 
De tniqua fentcntia in cum lata , & interitu Vuerfa- 
riijcap.} ib* 
DebirrofanHi Deicotiin radio Sotisfufpenfo,cap.a. 

fol. i09.fr 
De Apro per eum a venatoribus libcrato , & CAteris 
eiusgeftis,cap.s 

Defan- 




Digitized by 



1 N D E X. 



pe fimHoBauonereclufo,cap.6 $ 09.fr 

t>e arBijfma eius p<enhentia,&tranfitu eiufdem,c* 
> ^»«.7 i°9'b 
De qumufiamreg'Ausnyfngbrum, &acVbuseoru, 

• cap.8 Jl»-<* 
De fantlo Lupo Senonenfi,& ehts exilio, & miracu- 
; lis,cap.9 ib.a 
tstdhuc de mhacutis, & obitu eiufdem, capitulo de- 

cimo wa 
pe congreffu Heractij contra Terfas , & eius viHo- 

ria,cdp.\ 1 ibA 
pe fuperbia , & mteritu Cofdroe , & fantit Crucis 

exaltatione,c. 12 ib.a 
PeBonifacioTapa,cap.t^ 310.6 
De paffione fantli Unaslatij Monacbi cum foeijs 

• fuis,cap.\$ ib.b 
De fantla virgine Thara,&fratribus eius,capit. t 5 . 
. fol. }io.t 
De fuga eius, & carcere,quem tutit pro vhginitatis 

amore,c.\6 }\\A. 
De fan&o Tharonefratrt eius,quatiter fatTus eft Mel 

denfis Epifcopus^cxj ib.a 
Demiracutis eius, & tentatione carnati, capitu. 1 S. 

fol. $\\A 
mAdhuc ie mhacutis ehts,& obku, capitulo decimo- 

nono ' i\\A 

Pefanttist^fbbatibusEuflafio, & Uttalo , capitu- 

10 20 ib.b 
PefanfoVualarico, &boniseius initijs , capitulo 

11 ib.b 
De peregrhmtiouc eius, & fpiritu prophetico , capi- 
» /0/011 ifr.fr 

Devindifta Deiin contemptores eloquiorumeius,ca 

pitu.i} 312.* 
Defantlhate ctnuerfationis einfdem,capitulo vigefi- 

moquarto * ifrjt 

Pefantlo Hytdeunto Meldenfi Epifcopo,capitulo w- 

gefimoqumto ib.a 
Pefantio UuHregifilo Turicenfi Urchiepifcopo,ca 

pitu.16 ib<a 
Defantlo Sulphio eiufdem fuccejfore,capitulo vigefi 

wofeptimo ** ib.a 

Pe miraculis eiufdcm Santti Sulpicij,capitulo vigefi 

mootiauo 312.fr 
De tentamentis Dxmonum ab eo fuperatis , capitulo 

29 ib.b 
Pcfan&a Salaberga Ubbatijfa , capitulo trigefimo, 

fol. 311.fr 
pefanHo ifidoro Hifpalenfi Urchiepifcopo, & fcri- 

ptiseius,c.)i 313.4 
Pitia eiufdem, de tentationibus carnis,capit.trigefi- 

mofecundo ib.a 
Pe hujnilitate,& patientia, capitulo trigefimotertio, 

fol. . J12.<* 

pe bona, & honeila conuerfatione , capitulo trigefi- 

moquarto "ib.a 
Pe Dagoberto rege Francorum , capitulo trigefimo- 
. quinto ib.a 
Pemiraculo dedicationls ecclefu fantti Diony$ij,ca 

pitulorf j13.fr 
pepropalationeeiufdem miraculi, capitulotrigefi- 



mofepthuo 31j.fr 
Pe fancHo Magrubodo Undegauenfi } caphulo trigefi 

mootiauo tfr.fr 
Dehxrefi Heractij,&principatUAC Uge Machome- 

ti,capitulo 39 jfr.fr. 
Dequibufdam tibeUis,in quibus agitur de ems faUa- 

cijs,cap.40 314^ 
De origiue ae uha ipfius ,caphulo quadragefimo- 

primo ibut 
Defunis,&latrochajsehu, capitulo quairagefimo- 

fecundo ib.a 
Decruietitateipfius,cap.a/i 3*4«fr 
De hnpudichia eiufdem, & flaghijs,capituto quadra 

gefimoquarto ib.b 
Dehoc, quoifalfo Tropheta diHusfit, Mphulo 4;. 

foU ^ft^ 
Defabutis ab eo confittis, ca6 tbJb 
Demorte tpfms,c^7 Jif-.rf. 
Deinfiabilitate fetlatorum eius, capi.quairagefimo- 

otlauo ibJb. 
Quoilex eius nonfit diuina, capitulo quadragefimo- 

nono ibJbx 
Quatiterper faUaciam fuh data , capHulo quhujua- 

gefimo . . „ 

Quatiter Ulcoram liber confeffus fit , capitulo qmnr 
• quagefmoprimo ib.4. 
Quatiter eius fcriptura dilacerata fit\, caphulo 52, 

foU JiJ.fr 
Deherata coUatidneiUhts, &difiipatione, capit,$3± 

fol. 315-fr' 
Quatiter recoUeUa, & diffipata fit > caphulo^a, 

fol. 

De utiVtatc fiili dus, & materu,c.$ y ifr.fr 
De imperitia , & fittione iUi adberentium , caphulo 

56 ibjt. 
Dc nomine Machometi,qubd falfo iicatur in Tbrono 

fcriptum,cap.S7 i\6.*. 
De circuncifione, & prohibhione carnis porcint, & 

vxorisrepudio,c.f9 ib.*- 
DeJ>ercgrinationeaddomum Mecba, capitulo6o. 
. foU Jld.<t 
De hoc,quodin domo iUa dicuntur fieri mira, capittt- 

I061 ibjb 
De hoc, qubi Machometus iubet homines aifetiam 

fuam violenter cogi,c.6 1 ifr.fr- 
De vanis promiffionibus,& minis Macbometi, capi- 

tulo6} ii.fr. 
Mxpofitio cultus Saracenici, c.6$ 3 1 7 •* 

Defcriptio Taradifi, iuxtafigmenta Mdcbometi,ca- 

pitulo66 ib.a 
Defcriptio Infemi , iuxta eunienhc.67 . ib.a 
De triupho Heractij ex Saracenis ',etde fanttis iUius 

temporif,c.6i ibJt 
De S.Uurea v'ngine,& Ubbatiffa,c.6$ ib.b 
Dereclufioneehtfdem , & acerrhna pocmtentia , & 

morte,c.7Q ib.b 
De eleuatione corporis ciufdi,& mhacutis, c.71 jbJb 
De S.Hgmarico Ubbate,& bonis ehts inhijs, caphurr 

/072 318.« 
Demiraculis,&tranfitueiufdem,c.72 ibut 

PeS.QeQricoMetuenfvmEpifcopQ^.jA . &<l 

Devita 



Digitized by 



Google 



INDEX. 



De rita pr*diBiv4imulphi, & Epifiopatu eiur, DemiracuUs eiuspoflobkum,c.i i 1 $ujb 

capit.7S ,^ .31 8.4 DeinfaniaClodoueiregis,&EpiflolaMartiniTapf, 

DemiruuUs^&uanfaueiufdem,cq6 318.6 cap.113 323.« 

DemtracuUseius,c.7j ibJb DefanBoBercharioR^menfi,&fantlo7{iuardoUr 

petranslatione corporiseiufdem,C7% ib.b chiepifcopo,cit\ ibji 

De Imperio Conslantis, & de miracuUs fanBi OUual Demartyrio fancH Bercharij,et de tnaioribus domus, 

Hregisycap.79 ib.b cap.iij ib.a % 

De quibufdam incidemibus iUius temporis, capit. 8 0. De fanSa Bathildf regina,c. 1 1 6 ib.a 

fol. ' 319-* DefancTaGcrdrudfvirgine7{inigellenfi,-cap.ii7, 

Defan&o Furfeo ,&prhnoeiusraptuacrcditu,ca- foL 323^6 

pit.ii ib.a DeneceConHantis,& Imperiofilijeius Conflantini, 

De fecundaviftone eiufdem,c8% ibjx cap.\i% ibJb 

De reditu antme eius ad corpus , & fequenti conuer- De JaneTo TracBo Mucrnenfi Epifcopo, & marty- 

fatione ipfius,cJ8 3 ib.a re.cap.1l9 ib.b 

DegeflisfanBi Marttni Tapf,capitulo oBuagefimo- De mortuo in UngUa fnfcitato, & eius vifione,capi- 

quarto 3}9 b tulo 120 3 2 4>* 

Defanfto EUgio 1>louiomen. & bonis eius iniiijs,ca- De expofitieneipfius viftms,& propalatione, capi- 

pitulot] ib.b tulom ib.b 

De cleemofynis eius,& miracuUs i & habitu eiufdem, De translattone corporum fanfti BenediBi, & Scola, 

cap.86 ibJb fliccfororis eius,c.izi ib.a 

De promotione eius in Epifcopatum, & miracuUs fe- Demubufdam euentibus iltius temporis , capit. 123. 

. quenttbus,c.8y tbjb fol. 324.6 

De geflis eius circa ecclefias,et fanBorum reUquias, De fanBo Leodegario UuguBudinenfi Epifcopo,ca 

• cap-%8 pitutoiz+ ibh 

DctranslattonecVrporisfanBiQuintinimartyris, ca Demartyrioeiufdem,cop.iij ib.b 

pitulo89 ib.a De fanBo VigiUo Umtjiodorenft Epifcopo, capitulo 

Dc miracuUsper eundem martyrem Oflenfis, capitu 1 16 3*5-6 

I090 ib.a De Imperio IuBiniani Secundi ,&deSerg'oTapa, 

*De fantlo ^ndoeno BQtbomagen. & bonis ems ini- cap.127 ib.a 

tijs,cap.9i ib.a DefanBo Leufredo Ubbate, £.128 ib.a 

De cleBionc eius, & peregrinatione, & reditu,capi- De fantlo Vuandregifilo jtbbate, c.\%9 ib.a 

tulo 92 3 2 o.b Item de conuerfatione,& miracuUs eiujdem,capituh 

JtemdemvracuUseiufdem,c.9i ib.b 130 3M-6 

De fanftoTbiUberto4bbate,c.94 ibjb Detranfitueius,&miraculisfequentibus,cap.i)t. 

+4dhucdemiracuUsciufdcm,c.9f ibjb fol. 3 3 5.6 

Defan8oRicarioTontincnfi,c.96 32101 Definelmperijlusliniani,ci)i ib.b 

De obitu eius,& mtraculis fequentibus, capitulo 97. De Beda venerabiU prfsbytcro,& fcriptis eius,capi- 

fol. 321. a tuloi}; ib.b 

De fanBo Geremaro jtbbate Flauiacenfi , capit.98. De imperio Leonis Tatricij,c\3^ )i6jt 

fol. 3 2 twf De pafftone fanBi Lamberti TraieBenfts Eptfcopo, 

De fan8a*Angadriftnavirgine,c.99 ibut &defanfioCuthberto,cij$ ib.a 

De fponfo eius jtksbcrto poflea Bptbomagcnft ~4r- De Imperio Ubftmari, qui & Tyberius , & mteritu 

cbiepifcopo,c. 100 321.6 eius,cap.t)6 ib.a 

De fanBo AgHa Ubbate B&baccn. & bonis eius ini De iterato Imperio Iufliniani,& eius nece,cap. 137. 

tifs,cap.toi ibJf fol. $i6.a 

De miracuUs,& promotiooe ipftus m Ubbatem, ca- De Imperio ThiUpftci,& eius exoculatione,'capitu- 

pitulo 102 ib.b lo 138 3*6 Jb 

De hofpitaUtate,& feUci tranfttueiufdem, cap. 103. De Imperio Unaftasij Secundi,& vita fantli Egidij, 

foL )ii.a cap.\)9 ibJj 

Defft&oBemaclo caterifquefanBis,quitunc tempo Udhuc de a&ibus eiufdemfan&i Abbatts, cap.xqo. 

ris clarebant in GaUvjs, c.104 ib.a fol. 326 Jb 

Defan&o ludoco,&eius peregrmatione, capit.ioj. De fantlis Epifcopis Ctfario Urelatenfi, & Ulbino 

foL 322.« jindegauenfi,ci^i ib.b 

DefancVtdte,&miracuUs,&obituciufdem,capit. DemiracuUsfantHi~4lbini,ci4i ib.b 

1 06 16.4 De cateris miracuUs eius ante obitum , &posl, ca- 
De quibufdam midenttbus iUius temporis, capitub pitulo 143 3 i7Jt 

107 * 322.6 DebreuiImperioTbeodosijTertij,c.i44 ib.a 
De fanclo ^tudomaro Taruanenft Epifcopo,capitulo De Imperio Leonis Tertij,& fanBo Vulfrano Seno- 

108 16.6 nenfi,cap.itf ib.a 
DemiracuUs eiufdempoR obitum,cap.i09 ib.b De fedu&ione Rgtbbodi Frifonum Ducis,c.i4.6.ibi.a 
De fanfio Bertmo Ubbate,c.i I • ibJr De miraculofa flrage Saraccnorum , apud Conflan- 

t'mop.& 



Digitized by 



Google 



IN D.E X. 



tlnop.& de 9,<adali, eap. 147 $ *jJ> 

Dcconfuftone,& fubieEtionc Fuifigothortm,& qui- 

bufdam alsjs, c. 1 4 8 J »7 

*Adhuc de qutbufdam etientibus illius temporis, cap. 

149 ib.b 
De tranfitu Bedtpr&sbytcri , & de quibufdam alijs, 

cap. ijo 328.« 
Dc Imperio Conflantmi filij Leonis, & eius nequitia, 

cap.i$\ ib.a 
*Detranslatior.e corporis fancU MarU Magdalen*, 

cap.ijz ib.a 
De qtiibufdam eitts miraculis , capitulo ijj. fo- 

lio jiS.tf 
De qulbufdam incidentibus huius temporis , capitulo 

i*4 J»8i 
Qualiter apud Tloriacttm impedita efl , diuinitus 

relatio corporis fancU Beneditii, capitulo iyj. 

fvUo 328.fr 
QjfaUtcr Stephanus"Papa,TipiniregisauxiUum ex- 

pctijt contra Longobardos, cap.i 5 6 ib.b 
De fanlio Bonifacio Maguntino, & Episiela cius 

adregem ~>lnglorum,cap.\$j ib.b 
Detyrannide Conflantini cbtra cccleftam, & qtttbvf- 

dam alijs,cap. 1 $ 8 ib.b 
De Sancio Gengulpho Martyre , capitulo 159. 

folio 319.1 
De crucifixioneimaginis Cbrifli,cuius mhaculi con- 

uerft junt ludxi,cap. 1 60 ib.a 
De qtiibufdam gefiis Tipini regis, & mortc eius,ca- 

pttulo\6i jijm* 
De duobus pueris confimilibtts Lamico, & AmeUo, 

cap.\6z }29.b 
Qualitcr fcinuicemquarentes hiuenerttnt ,& ad cu- 

riatn Caroli conuenerunt,c. 1 63 ib.b 
Quahter amicns AmeUttm a crimine liberauit, eique 

filiam regis tradidit,c 1 64 ib.b 
Qttaliter amicuslepra percuffus, et abie&us ab uttne 

lio fufceptus esi,c. 1 65 3 j o.a 

Qtutliter eum jimeUus fanguine filiorum fuorum 

afpergens cmauit,c.\66 ib.a 
De Stephano Tapa,& tyrannide Co«flantini,capitu- 

lo 1 6j ib.a 
De Adiiano Tapa, & quibufdtm gcflis CaroU,capi- 

tulo 1 68 ib.a 
De ricioria Caroli de Longobardis, & nece fan&oru 

^imici,& viwelij, c 1 69 ib.a 
^tdlmc degeflis ciufdem Caroli regis , capitulo 1 70. 




folid 



xb 



Deinteritu Conilantini , & Jmperio Leonis Quarti, 
capitulo 171 ib.b 
De lmperio tlircnjevxoris eius , & cuentibusiUius 
temporis,c.\jt ib.b 
De Alcuinv qui,& Albinus,cap.ty j 3 3 r .a 

Dcfcriptis eius, ciy^ ib.a 
De iterato Jmpcrio Hyrene, & incidentibus iilius te- 
poris,cap.\-j $ ib.a 
Pe Imperio Conslaiitini filij Leonis , & euentibus ii- 
lius temporibiis, c.ij6 ib.a 



INDEX LIBRI XXIIII. 

Vicefiraufquartus Iibcr,continet Hiftoriam 
10 1 .annorum per fuccefliones tredecim 
Imperatorum,fci!icet Caroli Magni,Lu- 
douici,Pij, Lotharij Primi,LudouiciSc- 
cundi,Caroli Calui, Caroli Iunioris,Ar- 
nulphi.LudouiciTertij, Conradi Primi, 
HcnriciPrimi,OttonisPrimi , Ottonis 
Secundi\Ottonis Tertij,& inrer hfc pau- 
cos floresRabani. Habctautem C.108. 

£ Imperio Caroli Magni, & de ftrma eius 
acroborc,cap.i 3 j 1 .fr 

Defiudijs,&moribuseiitfdem,c.i ibJb 
De ConftantinvpoUtanis Imperatoribus, 
capitulo} ib.b 
Qttaliter Carolusjuxta diuinam reuelationem libe- 
- rauitTerram Sanclam,c.A. } }2.a 

Dc facris reUquijs , quosidem AquifgranumdetuUt, 
cap.; ibjt 
Qualitcr inuitatus a fantlo Iacobo , liberauit Hifpa- 
niam,cap,6 ib.x 
De Idolis quas fubuertit,& ecclesijs quas «dificauit» 
cap.j }}i.b 
De redittt Caroli in Hijpaniam,c. 8 ib.b 
De pugna eiufdem conird y Mgolaruhm,cap.9 ib.b 
De quibufdam mcidentibus iUius tempvris , cap. 10. 

fol. }}ib 
De translaiione corporis fanBi Bartholomti Apo- 
floli,cap.n 3}}.a 
Qualiter Carolus cxercitum Aigalandi explorauit, 
eumquefugauit,c.\% ibji 
Dc reditu Caroli in Calliam , & de principibus eiuf- 
dem,cap.\3 ib.a 
Dc coUoquio inter Carolum, & ^tigolandum , & de 
ncce ^iigolandi,c.iif ibjL 
De Ferracuto Gigante , & conflitlu Hglandi contra 
eum,cap.\j 

Deiterato confi'.nu^&neceFerracuti,c.\6 ib.b 
QuaUter Carolus CorduUtm crpit, ettotam Hifpania 
ecclcfta fantHi Iacobi fubiecit, c. 17 ib.b 
De proditione Gaualoni in bclU Bynciuallis , cap. 18. 

fol JJJ.fr 

Dc nece Marfirij regis , & tranfitu Bolandi Vrinci- 

pis,cap.\o 3*4.4 
De exequijs Rgladi>& vUione mortis eius, & OUue- 

ti,cap.io ihA 
Dc fepulturamiUtum apud BjmciuaUm interfcclo- 
. rum,cap.\\ ib.A 
Qualtter pofl viHorias Carolus , Beato Dionyfto gra. 

tias egit, eiquc totam GaUiam fubeg'it,c. 2 1 ib.a 
De rettelatione corporis fantli Saluij, c . 2 3 J j a..b 
De translatione eiufdem fantli corporis,&mhracuUs 

circa iUud oflenfts,c.24. ib.b 
De tranfitu CaroU Magni, & eius exequijs,c.2 5 .ib.b 
De Imperio LudouiciTij,& aftibus eius,c.i6 ib.b 
De quibufdam incidenttbus iUius tcmporis , cap. 27. 

fol. J3S»* 

DtB&- 



Digitized by 



G 



I N D E X. 



De$abano,&fcriptis eius,& Strabo difcipulo eius, 
capit.xS 

J>ifta eiufdem Metrica de laude Crucis , capitulo i <> 

fol. 3if.it 
Pifta etufdem Trofaica de eadem,c.} • \b.a 
^idhuc de eodem ,cap-3 i ib.a 
Oratio eiufdem Bgbamad Dominum,c.^ z 33$.b 
Dequibufdamincidentibusifliustemporis, capit. jj. 

W> J }}$.b 

Jdbuc de eodem,cap. j 4 fb.b 
De Imperio Lotbarij,& euentibusiUiHttemporis,ca- 

pit.3% ib.b 
•Adbuc de eodem,cap.} 6 ib.b 
De Imperio Ludouici Secundi, & eucntibus illius te- 

poris,cap.}7 ib.b 
•sidhuc de eodem,c$% ib.a 
ltemdeeodem,c.}9 ib* 
De Elfredo rege ^tnglorum , & viBoria eius ex Da 

cis , alidf Danis, c.40 ib.a 
De peilibusiUiustemporis, & quibufdam alijs,capi- 

tuloqi 3}6.b 
De Imperio Caroli Calui, & fcriptis lohannis Scoti, 

capit.41 ib.b 
Pegefiis Caroli Calui,c.^ ib-b 
De lmperio Caroli lmioris,c.44 337'* 
J)e vasiatione Gallijiper Haftingum , & V$Uonem, 

cap.45 ib-a 
Defiudijs, & atlibus Helfrediregis, &fuga Bgllis, 

capit.46 ib.a 
De tjutbufdam alijs incidentibusiUiustemporis, ca- 

p't.47 ib.a 
aAdhuc de eodem,cap.4jS 537.fr 
De vifione tormentorum Oflenfa Carolo , capiudo 

49 ib.b 
HgdlherpAtrem fuum viditintormentis, & auuncur 

lum fuum in delicijs,c. 50 ib.b 
De fine Impertj Caroli, & Imperio jlrnulphi, c. j t . 

fol. * 3i 1% b 

Depatientia,&bonisa£libusregisElfredi, cap.$ 1. 

fol. ' 35S.4 

De quibufdamincidentibus iUiustemporis , cap.% 3. 

fol. 3 i ijt 

De conuerftone RgUoms, & relatione corporis fandi 

Martini,c.^4 ib.a 
Debonlsinitijs fancTiOdonis Cbiniacenfis % cap.}$. 

fil. 3 3 8.« 

De cleftione Formofi Tortuenfi in Tapatum, & dif- 

fenfionepropteripfum,c. $6 3i%b 
De fine tsfmulpbi lmperatoris,c.$7 ih.b 
J)e Imperio Ludouici Tertij , & Tapatu Sergij, cap. 

j8 ib.b 
De Imperio Conradi Trimi,&initioordinis Clunia- 

cenfis,& inftitutoribus eius,c. 59 ib.b 
De miracuUs fitnfli Tattis Odonis, c.6e ibi 
%Adhuc deeodem,c.6\ 339 * 

De cateris euentibus fub imperio Conradi, cap.6%. 

foL ib.a 
De initio Imperij Herici Trimi, capitulo fexagefimo - 

tertio ib.a 
f>e Echelflano rege ^ingfta , & vitTorijs eius, capi- 

Ptlo6a, }}oJf 



De donatione eits , & mmcribHS Jibi tranjmijffit,ca~ 

pitu.6$ 33^ 
De cateris eugmmtnifius temporis,c.66 ib.b 
DeextrmismraculisviufancH Odonis, cap.67. 

fol. 1 340.* 
J>e fuccefforiius eius *Adamaro,& Maiolo, cap. 69. 

foU J40.4 
De Imperio Ottonis Trimi, & nece regis Eadmundi, 

capit.69 ib.a 
De cateris euentibus iUius temporis,c.j o ib.a 
De origiue Beati Dunslani,& bonis eius initijs,capi- 

tulo 72 340.0^ 
Demiraculo eiuscythare, & fufceptione monacha- 

tus,cap.7} ib.b 
De incenfione Demonis,& vifionefieUiferi, cap.74. 

fol. 14T.* 
QuaUterfaausefioibbasGlafcori"P> & praco- 

gnouit mortem vrg^j"' J 5 

Qualiteridem fattus efi Vuintonienfis Epifcopus,cam 

pit. 76 tb.a. 
Qualiterinfidias Diaboli contra fefuperauit , capit. 

77 ib.a 
Qualiter faHus efi Cantuarienfis^frchiepifcopus, 

cap 78 34\Jb 
De coniiantia eus , & quibufdam miraculis eius,ca- 

pit.79 ib'b 
De vltione diuina in eius aduerfariosofienfa , capit. 

So ib.b 
Deprophetia eius contra domum regiam, & tranfim 

fiufdem,cap.$t J4 1 ;* 
De qwbufdam enentibus fub Imperio Ottoms , capit. 

8i ibja 
De Edgarorege,& viris iUuftribus ^inglia, capit. 

8j ib.a 
De vtfior.e fiufdem Edgari fuper futuro fiatu regni, 

cap. S4 ib.a 
De fanclt<ate, & iujlitia eiufdcm,c.2f ib.a 
De obiitt fanHi Vuibeni, & dijfenfione cleri Rgmam, 

cap%6 34t.b 
Deinitio , & proftftu ecclefia fanHi Quintini,& 

qutbyjdam a!iii,c.$j ibb 
Defacrisreliqitijs, quas fanUus Theodericusmetis 

attulic,c;pM ib.b 
De imperio Ottonis Secundi,& fanBo Eduuardo rc» 

ge,cap.S9 W'* 
De valiatione Francia per Ottonem , & Elfheredo 

rege.cap.90 ib.x 
Be belio Ottonis,contra Grfcos, & tnorte e'tufdem,ca. 

pit.91 ib.4 
De Imperio Ottonis Tertij, & vita fanBi Medrici 

*4bbatis,cap.9 1 ib.a 
pctranslatwnc regni Francorum adHugonem Ca- 

phet,cap.9i 34?-& 
De tranfttu S. Dunfiani Cantuarienfis, cap.9A..ibid.b 
De miramlis eius poji obitum, c.p j ibJb 
De quibufdam euentibus iUius temporis , capitu.97. 

fol % 344<* 

pe Gerberto Tapa,&primis eiusfiudijs in nigroma 

cia,cap.9% ibjb 
Pe thefauris Jubterraneis, quosfruilra quafiuit, ca- 

pit.pf " ibja 

Peca- 



Digitized by 



t)ct*terts,quttatisqu*+entesinteriemt, velh dh- 
' monibus illuft funt, cap.ioo 3 44.4 

Xte imagine a qua Gerbertus acccpit rtfpofum mortis 
fux,cap. 10 1 H4»fr 
JDe _/inc?o Odifane Clunitcen. & bonis tius initifs,ca 
pit.ioi ib.b 
*De mira culis per eum dimnitus oflenfis ,0.103 jbi.b 
Qualtter idem pater memoriam dcfunEhrum infli~ 
- tuit , & Bcnediflum Tapam a fupplicio liberauit, 
' cap.105 345.4 
X>e tranfitu eiufdem yAbbatis fanfti, c.106 ib.a 
t>c ceterisviris illuslribus eiufdemtemporis ,capit. 

107 ib.a 
De tjuadam viftoria Ottonis, & mortis eiufdem,ca- 
fit. 108 }tf.b 

INDex UBR[ XXV. 

yicefimuiquintus liber , continet Hiftoria 
1 o4.annorum,pcr fucceffiones ouattuor 
Imperatorum , fcilicet Henrici Secundi, 
Conradi Secundi,Henrici Tertij, Henri- 
ci Quarti . Et intcr harc narrationes 
quafdam Petri Damiani , & florcs quoq* 
nonnullos Anfelmi Canruarienfis , ac 
Childeberti Cenomanenfis. Habet au- 
tem Capitula 145. 

E Imperio Henrici Secundi, & bonis ini- 
tijsfancliElphegi,cap.i 345.^ 
! De difcipuio eius,qui furtim edebat a De- 
monbus rapto,c.% ib.b 
Qualiter idem ftntius faflus efl Vuintonicnfls Epi- 
fcopus^ap. 3 ib.b 
Qualiter ^irchiepifcopus facius patientem fe, & li- 
beralrmexh'ibuit,c.^ 34<>.« 
De conilantia ciusinperfecutione Danorum, &*An 
glorum,cap.% ib.a 
Qjtaliter animauit populum ad paticntiarn, &dcfc- 
rocitate hoslium,cap.6 ib.a 
Qualittr pro grege fe oppofuit, & in hojies etiam li- 
beralis fuit,c.j tb.a 
Dc martyrio eiufdem,c.Z 3 46.fr 

JDe quibufdam incidentibus ittius temporis , capit.9. 
fol. 

Dcvltione Dei fuper ducentes choreas in cimiterio, 

cap.xo ib.b 
J)e ceteris euentibus illins tcmporis,c,i 1 ib.b 
DeHeriberto Colonienfi,& alio Tropheta, quiinea- 

dem prxfuit ecclefta,c. 1 2 347 .a 

De religiofo duce Wormani* l^ca rdo ,03 ib.a 
De Jmperio Conradi Secudi, & viris illufiribus illius 

temporis,c.i4. ib.a 
De CinitoneregcUngue,& Fulberto CarnotenftM- 

pitu.\$ ib.a 
De Concilio Triburienft, & quibufdam flatutis epifco 

palibus,c.i6 jb.a 
Z>c cateris euentibusfub Jmperio Conradi, &demor 

ueius,CAp.i7 j47.fr 

De imfetfo Henrici Tertij, &afiibus eius, e.t S.ib.b 




Dc fanflo Eduardo rcge ^ngttt , & eiusprophetia, 

capit.io 347-fr 
DeBenediBoTapaminorc&maiorc, c.u 548.* 
De Gregorio Tapahuius nominis 6. &aftibus eius, 

cap.%% 1 ib.x 
Hgfponfto eiusad Cardinalct ipfum quafihomiddam 
' *rguenter,t.i} ib.tt 
J^t'tonabiliseiusdefcnftoadcofdem ) c.i4 348.fr 
Hcfponfio ad obiecla, c. 1 5 »fr.fr 
Demuliere malefica a Demonibus rapta, c.i6 ibjr 
be caterir eucntibus illius temporis, cap. 27 ib.b 
Defim3oThcobaldoheremita,c.xZ $49.« 
De iuucnc , quifiatuam Veneris anulo defponfauit, 

cap.19 ib.a 
DeBerengario b<erctico, & eius pcenitentia, cap.30. 

fol. }A9-a 
Decorporibus.fanfforum ^Anglia incorruptis , & de 

fanho Kenelino mattyre,c.i 1 3 49.fr 

De regibus martyribus Ofualdo,& Eadmundo,& de 

fantta Echeltrcda,c.}x ibh 
De quibufdam alijs virginibus facrisin *Anglia,ca- 

pit. 3 3 ib.b 
*Dc mcris fanftis illius temporis^c.^^ ib.b 
• De initio Jmperif Henrici £>uarti,c.3 $ tb.b 
De Lanfranco Cantuarienfi, & bonis ciusinitijs, ca~ 

pit.}6 3JO.0 
De geslis eiufdem po& *Arcbiepifcopatum fufct- 

ptum,cap.}j ib.a* 
DemulieregemeUa,& quibufdam alijs, f.38 ib.a 
DeGuilhelmo Comite t^omannite , & eius origine, 

cap.39 ib.b 
De duobus ^irchiepifcopis J{Qthomagerifibus, Malge- 

rio,& Maurilio,c.^o ib.b 
Qualitcr prafatus Guilhelmus *Ar.glut regntm ac- 

quifiuit,c.4l ib.b 
De quibufdam incidentibus iliius temporis, cap.ai. 
1 fol. 5 5o.b 

Dequibufdam miraculis fanffi Dunslani Catuarien. 

(ap.^} jp.* 
De Hildebranno oirchidiacouo , quifaftus efi Tapa 

Gregorius,c.^ ib.a 
De fynodo eius in qtia fymoniacos damnauit,cap.^$. 

fol. ' " 3Ji.* 

Defanclo Stephano Grandimontenfis ordinis inflitu- 

tore,cap.d6 

De ai.fleritatc vita ciufdem,c.q- ■ ib.b 

De miraculis eiufdem,c.aS ib.b 
Detranfitueiufdem } c.^9 ffr.fr 
De translatione corporis cius, & miracuUs fequepti- 

bus,c.5o jyi-* 
De difcordia inter Jmpcratorem Henricum>& Tapa 

Hyldcbrannum,c.<) 1 ib.a 
jlpologia Tetri Damiani fuper Epifcopatu dimiffo, 

cap.^i ib.a 
T^arrationes eiufdem de quibufdam caftbus mtrabili-- 

bus,c.i3 ib.a 
De dcteris geflis einfdem temporis, c.6$ 3 5: j.fr 
De conflmclioneXcclefi<e <Aldeburgenfis, & eius mi 

raculis,c.66 ib.b 
De ^fnfelmo Cantuarien.&bonis eius initijs, capits 

De tni- 



Digitized by 



INDE X. 



DemiracuHs eiufdem, cap.6i 3 5 3 .fr 

QuaHtcr otbbatem quendam dt corrtptionis avfleri- 

tatcrcdarguit,c.-jo 
De promotione em marchiepifcopum,& de fcriptis 

ciufdem,c.yt ib.a 
Exhortatio eius ad fecretitm contemplationis ,capit. 

71 ib.a 
Inquifitio diuimpc^enti*mifericordix,& iuftitU,ca 

pit-n . 

Snquifitioveritatis,flernitatisJiouitatis, c.74 ibid.b 
Inquifitio fummi boni in quofunt omriia bona, capit. 

75 ib.b 
■Inqutfttio pleni gaudij , quod dtillo bonobabebitur, 
capq6 ib.b 
Deploratio miftritpr*fentis,&futur& ,^77.3564 
Inuocatio filij Deicummemorutpaffioniseius,capit. 

78 ib.a 
InuocatiomatrisVirginisfimul,& fiHj,c.j9 ib.a 
Item inuocatio vtriufque,c.8o 3 56.fr 

Tlandus proprij lapfus,& pcenf futurne, c.8 1 ib.b 
Dequibufdammcidentibus fub Imperio Henrici, c<t- 
pif.ii ib.b 
De transUuione S. 7<[icolai, & eius miracuHs, capit. 

8j $57-* 
Decsteriscuentibus iilius temporis,c.Sa. . ibut 
De Guillero peililente rege ssfngHa, c .8 j ib.a 
.DeaBibuseiusnequiffimis,c.%6 . 357:6 

Dcpefiilentijs,qu*tcmporibus eius acciderunt,c.8). 

ffl. . 357.fr 

De Fulcone Comhe otnixgauenft,c.% 8 .>•..>... ifr,fr 
•D* c/er/co cuifoaus fuus damnatus apparuit,c> 89. 

/0/. 35^ 
DemuHercLaudunenfi,qu* ab ignceuafit,oapit.9&. 

: foL > ■ ',JJ7 ; <* 

J)e CanciUo Claremontenfi,&ftatutiseius,c.yt^tb'.a 
De imumerabilibus populis in Occidente Cruteftr 

gnatis,c.f>2 7 ifr.<t 

SDf cxtcris euentibus ifliustemporis, c.93 m&a 
De Monacbis Uolernieufibus , qui ad heremumCi- 

flertij conuolarunt,c.Q4 -.: f57.fr 

i>e conflmSionc Abbatin, & initio ordinis, capi. 9 5. 

•M >57-fr 
2)f C4///i itineris tranfinarini , & fignis ptMedentu. 

btts,cap.o6 . . ib.b 

Deitmcretranfmarino , & pyimo congreffu contta 
. Turcos,c.Q7 ..ib.b 
Detranfitu exercitus Deiper loea Gr£cif,c-.9% ib.b 
QuaUier ^intiochia captaefla Chrisiianis,& pofiea 

a Turcis obfejfa,c.9a. J 5 8.a 

De inuentione lancef Saluatoris, c. 1 00 ib.a 
*Dcfuga Turcoru , & defcriptione urbis ~4ntiochif, 

cap. 101 ib.a 
QuaHter capta efl Hierufalem a chriftianis , capnulo 

101 ib.a 
Dc defcriptioneisliusurbis, & Godefridoibiinrege 

elcclo,Ciio) ib.a 
Dt interitu lmperij regis UngUen , & fignisprxcc- 

dentibus, 004 ^%.b 
De Balduino Hierofalymorum rege,c.\ 05 ibjb 
Dc clerico pu quandam vifionem ad ordmem CiHer 

titnfcm comerfo,c.\o6 ib.b 
tndex spccul. Hisi. 



Decladc Suldmfi&Vulflanoepifcopo Vtagornien 

fi,c.\oj ib.b 
De Hildeberto Epifcopo Cenmanenfi,& fcriptis cr 
. ius,c.\o% 3S9- a 
Verfus eiufdem dt exilio fuo, c. \ 09 tb.a 
De miferia animf[degentis in corpore,c. 1 1 o ib. a 
DiBa eiufdem de feptem aftibus aninut , capitu- 

lo 1 1 1 ib.a 
De vita corporis & eius appetitu uel tfdio , capitu- 

lo 1 1 2 3 j9.b 

De mysierio facrx hoslia,c. 1 1 j jfr.fr 
De confcfftone fanftx Trirdtatis, c. 1 14 ifr.fr 
Oratio eiufdem ad Chriftum Dominurn, c.lij ib.b 
Dequibufdam prodigijs & morte Henrici Impera- 

toris,c.n6 160.0. 
Demoribus eiufdem,& aduerfario eius amuribus dc 

uorato,c.x 17 ibjt 
De conuerfione Belli Mfonfi quondam Iudf; 3 '& e- 

ditionelibeUifui, cap.nS ib.a 
De errore ludxomm circa legisintette&um , capitu- 

I0119 ib.a 
De errore eorum circa naturam Dei fmpHcem , ca- 

pituloiz* ib.a 
Jtemdeerroribnscorum circa Diuinitatisimmenft* 

■tatemicap.ru 360.fr 
Dehocquod finguntDeum ,vtinfirmum irafci , & 

quottdie flcntem orare pro ipforum' captiuitate, 
!• cap.\ii ifr.fr 
•Sugillatio eorunde fuperpfxto errore, c.ix$ 300.fr 
Quod corporaHa de Deo dicunturin fcriptura nopro 

prjejed tropicc,cap. 1 24 361.« 
'tigtiones de Deo propbeticf.cap. 125 ib.a 
De creatione mundi, cap. 1 26 ib.a 
De, formatkmt rerumpcrinteruafta fex dierum, ca~ 

pitulo 127 361.fr 
2)c quibufdamfabulis libri Tbaruth, cap.ttt ibb 
De quibufdam alijs fabulis eiufdem,c.ii9 ib. fr 
Item de cfteris eiufdem, c.t 3 o 3 6 2.<» 

Quod catffrvUimje capliuitatis non fuii eadem quf 

prioris,cap. 1 3. 1 ib.a 
Quod vltitna fuerit grauior, & diuturnior, quwm 

piiar,cap. i 32 . »fr.« 
De portcnns , quavltimam captiuitatem pracejfe- 

runt , & de taleranti* Dei erga ludaos , capitv- 

hi 3 3 ib.b 
Qmbus teflhnomjs probari poffit,ep *ius caufa Cbru 

■ flipafliofuit,cap.i}4. [ib.b 
QupdludM rnale intelHgunt articulim deVgfurrc- 

ftione mortuorum,cap. 135 ifr.fr 
Expofitio fiiper boc in propbetia ExcchitHs,capittu 

■ loi}6 363.« 
Improbatzaprafati crroris eorum^c.t 37 ib.it 
Jtem fugillatio de rodem, cap. 1 3 8, ik.a 
Devacuationecultus lud<eorum,c.t$o }6}.b 
Expofitio legis Saracenorum, cap.140 ib.b 
De prfmio eius obferuatorum , & pfna contemptOr 

.rum,fecundumMjhumetum,c.i^i ib.b 
DefcriptiovitxMahumetiyC.t^i 364.' 
Q£ nonfuit verus V, opheta,fed falfus, c 1 43 ifr .4 
Difputatio-eontra legem ipfius, cap. 144 ifr.<j 
jUJduc de eodem,& defaUacia4i;ifdem,c. 14 J ib.a 
Tom.JIJI. i IX- 



Digitized by 



I N D E X. 




INDEX LIBRI XXVII. 

Vieefimuflextusliber continet Hiftoriam 
tanrum viginti annorum , quibus impe- 
* rauit Henricus Quintus>&: inter haec mi- 
raculaferetri S.MariarLaudunenfis . & 
miracula S. Jacobi Apoftoli . Florefquc 
Hugonis Parifienfis, S.Victoris Canont- 
ci. Habctautem Cap. 1 1 8. 

[ £' Imperio Hcnrici Quinti , & charta cha 
rttatis,cap.\ }6^.b 
I De morAus ubbatis Stephani Ciilercien. 
cap.t 364.6 
Z>e S. Hugone oibbate Cbmiaccnfi,c $ ibb 
Degratia eiusapud 1{omanos Tontifices,capitulo 4. 

fol. }6$.a 
De miraculis cius,&fpirituprophttia>,c. y ib.g 
DcTbolofano epifcopo pereumapanisltberato, ca- 
pitulo 6 ib.a 
Deviftoneconfolatoria , quam pater Henriciretubt 
in capituUiCap.f ib.a 
Detranfitueiufdem^tbbatisJ.% 36 5 .6 

DereueUtionegloria eiuspoh obitum, c.9 ibjt 
De retonciliatione inter imperatorem, & Tapam . ca 
pitulo 10 ib.b 
Detribulationibus, & mhabiUbus illius temporis,ca 
pituh 1 1 ib.b 
Demiraculis feretri Santi* Mari* Ludunenfis, ca 
pituloiz }66.a 
De his,qua- faSafunt Turonix , c. 1 3 ib.a 
Dehis,quafaciafuntCarnoti,c.i^ ib.a 
De b:s,quxfat~ia funt in itinere verfus *Angliam,ca- 
pitu.i^ ib.a 
De his,quafaBa funt in tranfttu maris, c. 1 6 ib.a 
Dehis,qu*fa£lafunt Cantuarif,& Vuintoni*,capi- 
tulo 17 . 3,66. b 

QuaUterapud Chrifli Kercam fufceptum feretru, 
cap.iS 7 ib.b 

DemhacuUsibidemoflenfis,c.i9 ibjb 
De hii,qua fatlafiintin cateris Ungli* locis, capi- 
tulo 20 ibjb 
De Beato Bemardo CUreuaUenfi,et bonis eius initijs, 
cap.zz 3*7-4 
De quibufdam ineidentibus iUius temporis , cap. a 3 . 

fol. $67* 
De fundatione ctnolij CkreuaUis , & Ubbate Ber- 
nardo,cap.i4; ib.a 
De auibufdamaSUbus eiufdem ^tbbatis , capitu. 1 % . 

/ol. $67.4 
De Unfelmo Laudunefi, et Trodigijs iUiustemporis, 
cap. 16 ib.a 
Jtem deprodigijs, & quibufdam aUjs euentibus,cap. 

27 367-6 
De intio Tramonflratenfis ordinis , &patre Ifprth- 

berto.cap.tH ib.b 
De quibujdam circa Tramonslratenfes in imtiosu- 

Ilis,cap.i9 tb.b 
Dt UbcUo miracultrum S. lacobi d Tapa CeUfio co- 

pilato,c.$9 ibJt 



Dt miracuUs S.Jacobi *Apofloli,cap.i r i6jj> 
De vindOla cceUfli in nonferuantes fcHum fantli /4- 

cobi,cap4i 169.0, 
De fundatione ccnobij BoneuaUis , & tius%Abbate 

Iohanne,c.^i ib.a 
QuaUter T^orthbertus Tramoalhatenfis faftus efi 

*Arcbiepifcopus,c.4.i ib.a 
Demiraculofa vitloria Chriflianorum ex Saracenis, 

cap.44. i 69 .6 

De cateris miracuUs iUius temporis,c^ j ib.b 
*Adbuc deeodem,& mortt Henrki Imperatoris, cd- 

pit.46 ibb 
De magiQro HugoneTariftenfi , & fcriptis tius,ca. 

picn.4.7 ib.b 
Documentum tiusdt matione,cap.4% ibJj 
De/peciebusoratioms,c.49 i7°>* 
Dc quibufdam Tfalmis, quanoviienturadorationi 

pertinert,c.$o ib.a 
De ftientia rttle viuendi,e. 5 1 /6.4 
Qualiter hotno fe babere debeat adproxtmos , capit. 

5» ib.a 
Qualiter habere Je debeat in feipjb,c. $$ 3 70.6 
De difcipUna membrotum ingeneraU, c. 74 ibjr 
Dt difcipUna feruanda in habitu,c. j $ j 7 o. b 
lnueBio contra iUos qui de vefleghriantur, cap. 

fol. • 370.6 
De difcipUna ingeHu,c.^j 3 71. 4 

De dtfcipllna in fermone,c.%9 ib.a 
De dijciplina in cibo',c.6t 37 1 .b 

De cognitione Deiper creaturas, c.6{ ' ibjt 
Decompofitionecreaturarum,c.64 ib.b 
De d'fpofttione,vel ordine earnm,c.6$ ib.b 
bcfpecie t &qualit0teearum,c.66 3 7 1.4 

De ftpientia Dei in rerum creatipne,c.67 ib.a 
Decognitione Deipermotus ereaturarum, c.6t.ibu§ 
Qmd Deus mutari nopojfit bcaUter nec formaUter, 

cap.69 37*.k 
Qtod DeusaUerarinonpofiit. c.70 ibb 
igitW Deus propter opera fapientiam non dil!git,fed 

econuerfo.c. 71 ib.b 
QuaUter proficere debet uitahomims ex comempU- 

tione,c.yz 373-* 
De duplici amore, & fpirituaUb.manfionibus Arca, 

cap.7 } , «6.4 

DcarcainteUetluaU,qiM conflituitur in corde, cap. 

74 »6.4 
De exitu a8ionis,& cogitationu,c.7 5 16.4 
Deadaptationeexitus Corui, & Colub^c.jS. 373.6 
De feminatione, &profe£luarboritfapitnua,cap. 

73 37*-* 
De iUis,qui ramos expandunt in aUum, & mn tn U- 

tum,cap.7% ibh 
Dtexercitio circumfpeHionis, quod eil in quattuor, 

cap.79 37*' a 
De fubdiuifione iUorum quattuor, c.So ib.a 
De flore,& frutluarboris fapienax, c.8 x /6.4 
De tdificationetempUin corde bominis^apkulo 8 *. 

fol. 374-* 
DereuocationefponffMdfponfum,c2i 374.6 
De h s,qui 'm Utca nonfaluantur fed pertunt, capit. 

84 ibJt 

Qttpi 



Digitized by 



I N D E X. 



Quoi per epera reHauratiarus vniuniur cogitationcs 
■ difiraftsyper opera conditionis,c.% t *7+.b 
Detemporibus,& quibufdam arce expofitiotubut, 
cap.Z6 ib-b 
De virtute cbaritaiis, quam fitfortis, & cbara, c.87. 

fotio J7J.« 
kAdbuc de commendatione eiufdem,c.%8 ib.a 
De conjummationc laudis eiujdem,c.8o ib.a 
*De meditationtin fcripturis , & crcaturis,&mor'u 

■ butjap.90 ib^t 
ustdhuc de meditatione in moribus, c .9 1 j 7 $Jb 
De concordia tufiitU, & mifericiadutin fitij Dei in* 

■ carnatione,c.9% ib.b 
Demundana confolatione,& fequenti defolatione ,ca 

pit.9f tb.b 
Detribufbonis quibus pkcatwr Deus,c.9+ ij6jt 
De morali expofitione pifcine fuperioris, c.95 ib-a 
Dc amorc ordinato,&inordinato,c.96 ib.et 
Defttpore,& nutrimeutoverbi Dehc.97 ibut 
Dc humUtate qualiter deficit,uel proficit, capitu.98. 





, 7 6* 
tb.b 



cap.toa. 

37** 
neicap^. 

J77.4 
ib.a 



Xxbortatio ad iudiccs,& pr*latos,c:\ 
J)e triplici vifione,& quadrupiicivt 
fol. 

Decafia,& curiofa vifibilitmtcontcmp* 
tuloioi 

Deotcupdtione mentis intxterioribus,\ 
De iaRantia,& vana Iftitia, c.103 
Q^atiter.JupkmaaUingitafinctfqueadfinmfor* 

ttter,& difponlt omnia fuauiter,c 1 04 ib.a 
De quadrupliciopereinmundoiC.iof 377<J> 
Demutabiltate hominis fecundum ttmpora , capitfK 

106 •'. ,*.. '. ■ . - \iblb 

Qualiter traditut eS mmius bominum dijputatitoi- 

bus,c.\wj j • - > '377^ 

Qualiterhomo per coneupifctntiam affimiUtut tji iu 
' mcnt(j,CAoZ ■ 378.* 

JKanm»mmaquefonuMa^fmiirfb,c.t09 iba 
Sotiqnoquium hominis curn anima fuadereBtudinc 

amvris,c. 1 10 - • • iiwi 

Sualitcr anima poffit ad verum amorem intUariyca- 

pit.ui. ibU 
Quodticet Deum omnibus viuentibustemporatiacd- 

municet non tamen orrmia fimUttr djljgit,capitu\ 

*i* -}78.b 
Quodmutiitudo dile&ormn non ufinuit, fed auget ff- 

!icitatemfmgulorum,c.i%$ ibJr 
De bonis, qwtfponfus dilecTis fuis communiter contu 

Ut.cap.1t4. ib.b 
Dcbii, quibus lapfbs a miferia refarasat , eapitnb 

115 tb.a 
De bis , quibus fpecialiter vd fmgulariter animam 

'marrauit,e.ix6 379-* 
Quod fi Drus animam diligit totam fbtdam, nutUo 

tnagis im ex partt mmdatam, sapimlo 1 17. 

fol yfOJ. 
Devifitajtonibusfp<mJ!,c.ii% to* 



IndexSptcul.Hiflor. 



INDEX LIBRI XXVII. 

Vicefimuueprimus liber cominet Hiftoria 
1 6. apnorum , per tempora duorum Im> 
peratOrum,fcilicet Lotharii SccBdi . Coit 
radi Tertii.. Inter hf c flores . Hugonis d<p 

. Foillero Cordeieniis Mohachi , flores 
etiam Ricardi P^rifienfis , SanOi Viclo* 
risCanonici,&vifioncmTundaii.Habct 
autemCapitulan8. 

£ lmperio Lotbarij Secundi,c.i $79** 
De reflmcTionc facriignisin ttclefta Bea- 
t£ Marit Suejfionen.ci 379.b 
De mutitrt quadam qutibifanata tii,ca 
pitulo j ib.b 
Depueroquodam i & atia muticre,C4 'ibb 
De c4teriseuenttbusiUiusteMporis,t.5 ib.b 
De Innocentio Secundo, & ^ntipapaVetroLeonis, 
& auibufdamatijstt.6 ibJb 
©e profeBu noueUarum rcligmum eiufdem tcmpo- 
' tityCap.j J80.4 
De S.Hogunt Gratianopotitano, & bohis ciusinitijs, 
tup.Z ■- ib.€ 

De quodam ab igne fitcro,per Beatam Mariam Mag~ 
dalenamtiberato,c.9- - . -.'&> ibut 
Dtmiraculo pcr Beatam Virginem ht eoiem bomine 
: confumnrato,c.i6 ibjt 
Qualiter idem bomo reclufus Dutbotitm viftbititer 
u txpugnauit, c.n • 
De facris moribut pradUti Uugom, & bbitu eiujdd, 
. ..cap. 1 2 • 380. k 

De fcifmate ~4quitani* , & : atifsqtdbufdaitt,capit. 

j 3 ib.b 
De tegatione Beati Bemarii cum epifcopo Camotefi, 
tap.xa, , . ibj, 

De finetemporum l*tbarif, &Inptrio ConradiTer 
• tij,cap.t$ . ' . 

Dc quibujdam euentibus fflnttemporitrtapitu. 1 6. 
•fol. ... ?«r:4 

De 'Petro AbaUatio,& barefibus tius,capimlo 1 7. 

folio c 381.* 

De obitu Hugoms ?aAficnfit ,& tibro dc claufiro 
anim*,c.\% 'b.a 
De quattuor occafionibus peccandi^ptfclaufiralibns 
.fugiend*funt,c.i9- ib.n 
Dejecuritate clauilri,& perkutit < ps*Hh#apitulov? m 
■ geftmo "•" •• ib<* 

Qjtpd uita claufirati,& pauperiftt abtmdant,& fujfi 
, *cieHsmediocri,c.3t ; •;• • . ■ j8i*i 
Quod eadem etiam diuiti ftt tolerabitis, caphulo 2 2. 
fol. -'...•••*,'•••••• 381.* 

Quod larga fit infirmis ,c.2j ib.b 
Quod etiam tompatiensfitdeticatfs,capituh vigffl- 
moquarto *b.b 
Quodmoderatafitfortioribut,c.^ . j8?.i* 
Quodmifericors ftt pfnitentibus,c.x6 
Quodperucrfvfvtfeuera,c.*7 ibs* 
Qmdbonis fit optima,c.i% J82.& 
Tm. UU. i 1 Dtfalft 



Digitized by 



I N D E X. 



Defalfi clauHraUbus, &ordmationeclauHri, capi- 
tulo\9 jSi.A 
0t fdificijs,&pojfeffionibus monaflerij,caphulo tri- 
• gefimo 

pecibockuslralium,cap.}t ib.b 
De habitu,& labore fratrum, & de pralatis, capitu- 

lo}i ibjb 
De 1 luibuftonibus clanjlri, &primodeprdatont- 
? gligcnteje.} } ib.b 
Dedifcipuhinobediente,c.}f 3*M 
■Deiuuento(iofojap.}6 ib.a 
Defene ob/linato,c.37 ■ ib.a 
t>e Monacbo curiaii,& Caufidko,c.}^ ib.b 
Dcbabititpreciofo'mmonacho,c^o> ib.b 
Dcctboexq*ifito,c.a\ ib.b 
Dcrumorious inclaufi.ro, c.a* ib.b 
bte in captulo, c- 4 3 3 S *.a 

t>e difiolutione in Cboro t & irreuerentia circa tyflta 

xccap.a^ , ib.a 
Dt clauflro anima, & eius lateribus,c.a9 3 84.A 
Dcrcceptaculohofpitum,c,$o 3S5.4 
De capitulo,& labore manumn,c.^ 1 ib.a 
Der\gfe8orio,cap.^x ibj 
De Dormitorio,cap.K j 38 f.b 

Dei.Oratario,&midoorandi t e.$j^ ib.b 
De reconciliatione panitentis,c. j j tbJb 
De leHulo contemplarionis, c.]6 3 8 6,4 

Dt clauHro cccletli, & eius tafpofitione, capit. quin- 

quagefimofeptimo . ib* 

De H[cardo Tarifienfi,& fcriptis ehis, c. j 8 ib-a 
Moralis eius expofuio de vxoribus,& filijs Iacob,ca 

pit-19 *b.a 
De *.fiUjs Lye.tiflaffe£Uonis,c.6o 486.$ 
Qupd Kachclad efl ratio primo fufcipit filios ex Bala, 
. idtfleximaginatune,c.6t. ib.b 
Deduplicihnaginatione,c.6i ib.b 
DeduobusfiUjsBalf,c.6} ibji 
De officio Dan,cap.6q. ib.b 
De officioTsieptaUm,e.6s j 87.« 

Pe duobus fitijs Zelphf,c.66 Aa 
Pe officio %ubcn,& mandragoris eius,c6j ib.a 
Deq..fiUjsanciUarum,&officioeorum,c.68 ib.a 
DeortuIfacbar,&eiusoffic'to,c t 6Q. . itjJk 
De ortu Zabulon eius officio,c.jo ib.b 
•Adhuc de Zabulonjd efl vtri ^elatorisoffick,capi- 

*ttloji ib.b 
DeortuDhif,cap.ji . . j88.« 

<urpoflZabulonortafit,c.j} jfc^ 
VDe corruptione eiufdem%c.jq . 
De bello fratrum eiufdem contra Sychem, cap.j 5. 

fiUo 388.« 

De ortu Iofeph, in quo defignatur gratia difcretionis, 
cap, 7 6 ;, ; . j88.i 

PeortuBeniamm, mquogratiaeficontemplationis, 
dp.77 ib.b 

Demonte cfnteniplationist&eiusafcenfu, capitulo 

78 ib.b 
QuaUter hotno fcirepoffit, an Uluc afctndit,capitulo 

79 3*9* 
QuaUttr illic ad tonitruum vo cis diuinf , cadit audi- 

tor,cap4l0 ibut 



SuaUterhamoprdparet eorfuum adiUud afcenfum, 

cap.Si }%oas 
Dc duobus contrmplationis generibus, capitu.oclua-, 

gefimofecundo ib.a 
De quibujdam inddenttbus,c.% j 3 89.6 

Dt rtueUtione InfemifaSa GutlheUno,capitj>£iua- 

gefimoqudtto,- • ibJk 
De rifione Cuilhelnupueri a Iudris Crucifixi , capi* 
. tuloSy tb.b 
De ConctiioBgnenfi,&G'dbcrtoTorrctCt capit.%6. 

fol. Sfo* 
Defamf, &pefiilentijs iliiustemporis , capit.oHuan 

gefimofeptimo ib.a 
De raptu anhn* Tundali,& eius vifione,capku. 88« 

folio }oo.a 
De ajpeftu Dfmotmm,& AngtU,qm duxit eum,ca- 

prtu.%9 ibA 
DeVa]LehorribiU,&Vonteanguflo,c.90 ib.a 
Debeflia monfiruofa,&terribUi,capitulononagefi- 
. moprhno $?o.&. 
De fiagno tempefiuofo,& Tonte pericukfo, capirulo 

91 ibJb 
Dtfurno fiamiuomo,c.Qj 39'»* 
Debefiia alata,& slagno congelato,c.}s uj.a 
De VaUefabrorum,c.9i ., . ib.* 

DeputeotnjernaU,c.o6 39 
De Triftapttcncbrwnm '., & focijseiut in peenis, ca- 
. pit.oj ibJb 
Defiatu mediocri bonorum,& mautrum,capitu.9%- 

folio J?i.& 
DeflatuCormarcbiregis,c.Q9 39*'* 
Dt rifioneglQrif SanHorum, ci»o ib.* 
De quattuor eptfcopis, quos ibi TudaUts cognamt,CA- 

pit.io} if>.b 
De reditu anhn* Tundali ad corpus,c. 104 . ib.b 
De fanclo Malacbia *irchiepifcepa,c. 105 ibb 
He bonis eius initijs, c.106 ib.b 
De forore-fua mortuaipercum Deo reconciUata,capi- 

tuhioj . i93** 
DcMonaflerio ab eo confhuSo, & qmbufdam eius 

miracubsj. 108 ib.a 
De. acUonibus eius in epifcopatu fufcepto , cap. 1 09. 

fol. 393« 
De **ircbiepifcopatu,quem muitusfufccpit, capitulo 

wo ib.* 
DevUione ccdefiiin eius aduerfarios,ca.i 1 1 .3 93 4 
De ingreffu eius in vrbem, & de 7{igillo fafmatico, 

cap.t 12 . ib-b 
Devindi8aDeiinciusdetrat~iores,c.it3 ib.b 
De fpiritu eius propbcuco , & tranfitu per Cuvreu*\r 

Un.c.uA. ibJ* 
DemrracuUteiufdem,CM$ ?94*9 
De mirabilt,ac finguUri eius uita, c.116 ib.a 
Item de mifacuUs ekfdem, e.Hj ib.*. 
DeOWoriobtpidco,quod*dificAuit, ctpoma malt- 

dici eius',c. 1 »0 i 94-* 

ltemdem'tracuUteiufdem,c\2t . ib-b 

QuaUterlocum, & diemfeputtur*fufpr4elcgit,& 

iUucperuenit,c.iii ibJf 
DefeUcitranfitueiufdem,c.ti} 395* 
De S.Tetro Tarcntafienfi cpifcopo,cxix. ib.* 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



tte quadam mtferabtU muuere ab eo curata, capttw 
U>u$ J9J.< 

Dccatcris euentibus iUiustemporis, capitulo \%6. 
fofio )9S-a 

De vxoribus regis Ludouki, & morte Couradi,capi- 
tuloui 3j5.fr 

INDEX LIBRI XXVIII. 

Vicefimufo&auus libcr,continet nullam Hi 
ftoriam , fed tantum flores quorun- 
dam librorum , atque tra&atuura Beati 
Bernardi Abbatis Clareuallenfis . Etha- 
betCapit.12.8. 

commendatione Beati Bernardi Clare- 
« WQr uatten.^tbbatis,c. t ) 9 $ b 

g*%U^ De opufcuUs eiufdem,c.z }96.a 
Exbortatio eius ad contentum mundi, ca- 

pitulo } ib.a 
Qupdauaritia, & cttcra maU proceduntex voUm- 

tate,cap.+ ibjt 
Dc excufatione falfa auarorum , & maxtme ckrico- 

rum,cap.$ # ib.a 

De fingulari , & monftruofa vita clericorum,cap.6. 

foU )9&-* 
De cupiditateprasbyterorum, & fornicatione,& fir- 

monia,cap.-j 396 >J> 
Deambitione cleri, &intruftoneinpatrimonium,cs- 

fitulo 8 ibjt 
De auaritia eorum , & abufu temporaUum y eapituh) 

nono ■ *ibb 

De fuperbh eorum, & falfa fecuritate , capitulo de- 

cimo ■ ib>b 

Quodeis in futuro fuccedet Uitluspro gaudip , capi- 

tulo vndecimo ib.b 
De infatiabiUtatepeccantium,<. iz )9j*a 
Deillis , qui deformidant aggredi viam perfeftionis, 
■ tap.tf ibjt 
De bratao fequentium ChriHum perviam prndicti, 

• capit.x^ ■ ib.a 
tieafcenfu adrtgnum,& tempore, quod adhoc b&- 

• mini eH conceffum, c.i$ ibjt 
De BuUitia cupidorum, qui noluntTtunquerefimpUt 

procentupUtm.ca.16 tb.a 
De iUis,quireUnquunt poffefftones , fed non proprias 

vUtntat es, cap. 17 tb.b 
Qnod praditlum centuplum nemo fcit nifi , quiacci 

pit,c. 18 . it.fr 

Demeditationehominis circafe^.19 ■' ib.b 

De confideratione proprie miferieprafentis, &futu- 

ra,cafLto ibi 
Defuperna beatitudinc , & quis ad eam poffit afien- 

dere,cap.n .. 398.4 

De difcuffioru vite proprie,& pura oratione, capitu- 

U>22 ib.a 
Quod ubique orationi, & bona cogitationi inftHen- 

dumftt, & charitatiftudendum, capitulo vigefi- 

motertio ib.a 
Deimpuritate confeffionis, & orationis^apitulo vi- 
Index Spccul.Hisl. 



. gefimoquari» J*8V/ 
De miferifs,& pericuUs huius vita mortaUs,caphulo 

vigeftmoquinto )98ut 
Meditatio Uduentus ChrifliadTaffionem,capit.26. 

H }?8* 
Meditatio paffionis eiufdem , capitulo vigefimofepti- 

mo }9 g.b 
De fufceptio ne dextri latronis, cap. 2 8 ib.b 
Dt cruce iam non timcnda,fed ampleftenda, eap. 1 9. 

H 3S>8.fr 
De apertione Utcris Chrifti^piod faBum eil hofiium 

Taradift,c.)o ib± 
De mySleriofeptdturc eiufdem,& ~4fcenfionis,capi 

tulojl 199. € 

De v iatico corporis eius,quo fuos ad vitam traduxit, 

cap.^z ib:* 
Oratto ad ipfum, vt de fluminibus ^egypti nos edu- 

cat,cap.33 ifrjt 
Exemplum in Magdakna, quamdepradiHisfiumi- 

nibus eduxit,cap.)4 ib.a 
Demodo,& caufa diligendi Deum,capit4rigefimd- 

quinto ib.a 
Qualiteripfi diUgi meretur etiam apud infideles, ta* 

pitulotf ib.a 
Qgpd multa magis fideles tencmur eum diUgere, cd- 

P't-37 )99b 
Quod conftderatio paffionis eius,debeat efie fomes 

diU£Uonis,c.$8 ib.b 
QjiofruSiudebeamus ipfum diUgere, capitulo trigg- 
• fimonono ib.b 
Dc quattuor gradibus amoris,cjp ikb 
GuaUtcr ad fummumgradum fancliproficiunt, capi- 

tulo + i 40Q.* 
DthumiUtttc,& gradibus eius,c.^i ib.a 
Degradibus inquircndi v$ritatem,& primo demift- 

ricordia,c.^\ ■ . ik* 
De manfuetudine,cap,4A ib.a 
De afcenfu contemplationis per gradus humilitattf, 

cap-W 400.fr 
Dc ptimo gradu fuperbif,& fecundo, c .4* ■ , ib$ 
Dttertio,& quarto gradu,cap.Af7 '. ibjfr 
De quinto, -fexto,&feptimogradst,c.^S ibA 
Dcofouo,pono,decimogradu,c.49 401.4 
De vndecimo,& duodecimo gradu,c.$o ibta 
Detenore,& obUgationereguU Monachorum,capi 
. tuh$i ib:a 
Detriplici neceffitate pmcepiorum, capit.quinquage 

fimofecundo 401.fr 
Qupd qutdam regule prxcepta non fubfunt uoluntati 

pr*Uili,feddifcretioni,c.y) ib.b 
Demetauotiobedientix,c.\^ -ifr.fr 
Qupd imperfeila efi obedientbhquttvoti finibus cq. 
> bibetur,c.H ib.b 
De difpari culpa inobedientut , & impari iubentiu» 
'■ auHoritate,c. $6 ibjb 
Quodpenitus obediendumfitpralato,quando nbprd 

cipit contrarium Dco,c.$y 40.2.* 
Hefponfto adiUos,quiabedienti4profeffi9nemaccn- 
■ fant,cap.$% ib.a 
Qttod babetipfa reguh tranfgreffiovum remedia,ca~ 

pit,$o ibjt 
Tom. II II. d $ rtrtm 



Digitized by 



I N D E X. 



ytnan in omtii pracepto,quantum okedientia valet, 
tantummobedienuagrauet,c.6o 4oi.a 
De ftabilitate loci,& tranfuu ad atium, capuulo 6 r . 
. fol. 402.6 
Exbortatio EugcnijTapefietotumfeoccupationibus 
dcdat,c.6i ib.b 
Corruptio eiufdem,decontinuo caufarum auditu, ca~ 
. pitulo6i ibM 
.Qttod onus illttd in atios fitpartiendum, & interdum 
•' confiderationivacandum,c.6+ ib.b 
Devtititateconfiderationis,c.6f. .. 405.4 
S^ualitet audienda funt, & decidentU cauft,capitulo 
■66 ib.a 
De partibus confiderationit , & primo de confidera- 
; tioncfuiquidfit,& quis,c.6j ib.a 
De confiderationefui quid fuit , & quidfit nunc,cap. 

68 403.6 
De confideratione qualis fit,c 69 ib.b 
JDe confiderationt ckca fubditos, & de compefcendis 
apptllatiombus,c.yo ib.b 
J>t txempuono eccUfiarum , capitulo feptuagefimo- 
.:■ primo uhjb 
HPtnegleHaobftruantia Canonum, capitulofeptua- 
gefimofecundo 404.4 
De confiderationepopuli BQmani, qui circa eum eraf, 
i.tap.ji *b.a 
De confideratione laterum futrum > id ejl Cardinatiu, 
cap.j^ ib.a 
QuaUsadhot officium affumi debeant , capituloi^. 

fotio 404.* 
<t>edifpofitioncreifamitiaris,c.j6 aoajb 
DedifpofuiontfamiUaproprieiC.j.j ib.b 
De confidtrationceorum,qu* fupra funt,ideft diuino- 
rum,cap.-% ib.b 
■Detrino,&vnoDeo,c.j9 ib.b 
■Qualiter Deus fit patna peruerforum , capituU oBua- 
. gefimo ibJb 
Quatiteridm fitgloria eUftorum, capitulo oBuage- 
>' fimoprimo 4° 5-* 

'Dtcertitudinefidei,e.8t tb.a 
•'De vita epifcopi,& cleri,c.$ j ib.a 
>lnue£Uo contra Ubbates , qui procurant exemptio- 
nes,cap.%a. ib'-a 
De fuperfluo omatu epifcoporum,capitulo o&uagtfir 
quinto 4<>J.6 
De officio epifcopi,& promotionepuerorum, capitt. 

86 • ibjb 
InueRiocontra Cifiercienfes,qui Clugniacenfes afper 
nabantur,c.8j ib.b 
Jtem cotra tofdtm detemerarioiudicio,& detraftio- 
- ne,cap. 88 ib.b 
t$fponfionts adeorum obicfta, eapitulo o&uagefimo 
nono 406.* 
Jtem excufathClugmacenfiumcotra fuperbiam dt- 
trahemium,c.<)o ib.a 
J^prehenfio Clugniacenfium, deintemperantia , & 
diffotittiontj.oi ib.a 
De exceffu eorum in cibis, &potibus , capitulo 9%. 
' fol. 406.* 
■tontra iilos,qui contra regulam comedunt carnes,ca- 
fhulof' 406.6 



De curiofo, acprtciofo vefStuMonacborum, capitu- 

lOQ\ A06h 

De fuperfitds expenfis -4bbatum,& pompis,capitu- 

lo^ 1 ) ib.b 
De fuperfiuis pifturis , & ornatu parietum, capitulo 

96 ibb 
xAdhuc de pifturis paumentorum > & claufirorum, 

cap.pj ibjt 
De fine fermonis , & txbortationt vtriufqut partis, 

capit.9% ibjt 
Exhortatio Carthufienfium ad humititatem , & pa- 

tientiam,cap.QQ ib.a 
Exhortatio eorudemadpietatem,& fotitudinisamo- 

rem,c.ioo ib.a 
Detriplicigradu ,quo perutniturad perftcHonem, 

cap.ioi ' 407.6 

Deprimogradu, quicH fimptiutas7^puitiorum,ca 

pitu.i 02 ib.b 
DeinftruftioneT$ouitiorum,c. 1 o* ib.b 
DebomsoccupationibusFratntm,c.ioa ib.b 
Dt txtrcitijs torundtm,c.io f 408.« 
Des~tabititattinttUa,t.\o6 ib.ct 
Qupd habitans in ceUa trina,gaudet cufiodia,capitu. 

107 ibA 
De cella interiori,& exteriori,c.io8 ib.a 
De temporU>us.& modo orandi, c. 1 09 ib.a 
De facra Uciione,& modo legendi,c. uo 40S . b 
DeUbortcorporati,c.i\l ib.b 
Dt cibo,& fomno,c. 1 1 1 ib.b 
De fufceptione Fratrum , & ambitiofa cdificatione 
>'ctUarum,c.ii) ib.b 
DeexempUpaupertatis SancJorumTatrum>capitu 

/0114 409.* 
De infomationtT^ouicifin amore Cbritli,c. 1 15 Jb.a 
De perfetlo amore Dei,& modis erandi,c.t 1 6 ib.a 
De varijs modis obtmcbdk-erattonis cffeHum , capit» 

1 17 409.6 
Dthumititatt perfeHorum, etprofeHu infipientium, 

cap.118 . ib.b 

De fludio fapientia, ac uirtutis,c. 1 1 9 ib.b 
■Dttufiodia bona voluntatisper obedientiam, & con 
■~ fenfum veritatis,c. 1 10 ib.b 
Jtemdertgbnine, &tuHodia voluntatis ,capitub 

121 ib.b 
Qupd uoluntatem fequkur impetus eogitationis , ca- 

pit.m r aiojt 

Dt examinatione voluntatis in Deum tendentis,capi 

tulo 11$ ib.a 
Dt iUuminatione mentisad contemptitUonem,capim 

/0124 ib-a 
Dt praparatione cordis adDti vifionem, capituU 

12; ib.a 
De certa viftoria torum,quipro Deo mHitant , cap. 

1x6 410.6 
Dt comparationemiUtu fecularium, ad miUtes Chrr- 
fli,cap.l*j ibJb 
DevitamiUtumtempU,e.i28 ib.b 



12^0 EX 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 




<Defanc~toTetro Clartualenfit&kmueittsmttijsjt- 
■ que operihus, cap.it , 414.6 

ftuatiterfaBus efl oibbasVaUis regis,et pofi Ignia- 
ci, & quid ibi Egerit,c.50 ib.b 
Quatitcr faBus esWubbas Clareuallis, & quidibi 
egerit,cap.}i ib.b 
Itemde quibufaam geilis ac diStis , & morte ipftuj, 
cap.} t aj$jt 
DtHugone^bbateBoneualtis,c.)} tbjt 
item degeslis eius contra Dfmones,c.$4. ibx 
:Dc his y quc gefftt circa morientes,c} 5 ibJa 
,Dehis,quageffitcirca viuentes,c.$6 415^ 
Dt difienftone,&pace interregcm Francorum, & c» 
mitemFlandrcnfium,c.}j 41 sJb 

De fuccurfu Terrafanftamijfoa ThiUpporege,ca- 

ib.b 



INDEX UBRI XXIX. 

'tyicefimufnonus Kber continet Hiftoriam 

j 6 . annorum , per fuccefliones quattuor 

Imperatorum , videlicct Friderici Primn 
" Henrici Sexti,&c Philippi Secundi,& Ot- 

tonis Quarti. Interbarcquoque conti- 

net originems-c mores>& a&usquofclam 
. Tartanci popuii. , & paucos flores Opu- 
. fculorum Helinandi. HabctautemCa- 

pitulai43. . •, 

E lmperbIridericiTrhni,&TetroLom 
. barda>& Comcflore,cap.i 410 Jb pituhjS 

Dt quibufdam mcidentibus illius tcmpo- jye quibufdam incidentibus illius temporis , capitutit 

■~ ris,cap.2 4.11 ut ■■ 39 ib.b 

t&ttsfdriano Tapa, & Tbeobaldo Cantuarienfi,ca- De Sibbatt loacbmt, & quibufdamatijs,.capitu.a*. 

pituioterua - :ib.a fotio 4-J-* 

idhacula BeatJt Maria de rupe tsfmatoris, capitulo Memendacio aflrologorum , & vanitate hiflrionunu 
, auarto ibj* cap^i a\6* 

I>t Hpuicio Cyflertlenfi tcntato a Satbana, capitulo De diffenfioneinttr regem Francta , & regemtstn- 

* fexto ■■■■ 411.6 • gtia,& de caflr'rRgdulpkiobftdione,ca* ib.a 

'Devifionibus quibus perbcatamVhginem confor- De amiffionefancla Crucis,c.a} ibut 



tatuseHiC.7 ikb 
De uifione Taradift,c.S ibjb 
■DeVifioneinferni,c.9 ibjb 
De redituanma illiusad corpus, capkub decimo, 

fotio 4136.4 
Dt FratreCbriBiano heremita Caflinenfi, caphulo 

■ vndecimo ib.a 
Dctranfitueiusad ordinttn Cyfltrcienfmm, capitulo 

■ duodechno 7 ■ • • ib<a 
■J>e ortu ThiUppi regit Francorum a patre Ludouico, 

&deSMildcgardt,c.i3 414.fr 
•J>e adueutu S.Tboma Cantuarienfisin FranciamM 
. TapamUlexandrum,c.\a. ib.b 
QuoUter aTapa monacbakm habttum impttrauit, 
« eapHulo 15. ibJb 
De rabieiupommin Tago ^uthenenfiycapitulo deci- 

mofexto . ib.b 

&cHemicoiuniorcrege%4ngtifj5rmagno terramo 

tu,cap.vj .. > . 413.* 

■De vita fanRi Thoma Cantmritnfis , capituh decir 

mooBana^ • . . . ika 



De ortu Ludouicifitij ThiUppi,& eaptione Bierufit- 
lem,cap.A^. ai6j> 
De crucifignatianc duorttm rtgum , & aUorum mul- 
torum,cas tb.b 
De to rrupuonefaderis inttr reges ftr comitem Hfr 
tfcfdum,ca.6 " ib$ 

Zjcdijfenftoneeiufdcmcomitisapatrc, & captione 
Tnuronis,cap^fj ibh 
De otutu regisHennci,& hjkh Ifeardi, & quibufda 
alijs.cap.tf . • 417«* 

Beordinatione regniThiUppi,& teflamenfo eius»ca. 

pitulo 49 <*M 
Detransfrctatione duormregumad sAchon, capi- 
' tulojo ^ojt 
Dt morte Frideria Jntperatoruinithtete transmt- 
> riuo,&fucceffioneHenrici,c.$i 4'7«& 
Dt deditione urbis ^itbon , & rcdiluTbitippi regitp 
tap.fv ■■ i*-f ' ibjb 

Dt Iudaitapud Braiam combu/Us, & defanfto V<t&- 
w Uielmo presbytero, , & defalfo rumore^trfacida- 
.v fumairegemThUtppum^si . > ibJ> 



Quatitcr in caufa fua contra regem Ungtia obunuit, De reStu regis Kuardi in jingtiam t & eleStione He- 
- -- - - " * . riciinregemHierkfalcm,csa. ~ ib.b 

De fecundo coniugioThitippircgis t & dequibufdam 
euentibusiUiustemporis,ci$ - 4*S.<t 
Deguerra, duorum tegumadinuicem .,& detempt- 
• flatemirabili,c.$6 ib.a 
Deatiernationegucrra,&treugt intcr.duos reges, 
cap.ST ib# 



cap.it> ->,-. ibut 

■Pemartyrioeiufdem,c.X9 ibut 
&c ligbertoTrapofito dev&rti, & quibufdam atijs, 
• capituh 21 4»3-^ 
Debomstmijtregni ThilippiFtancoTtmtregisicapi 
■ . tulo 12 * ib.b 

•HefanSia muUere Jtlpaide, c.a f ib'J> 



JDeHoflia facra quam rtx Tbilippus in fpecie carnis Qy&urrtsVMfpw 

vidit,&quibufdamatijs,t.xa. > ■ 4144 

f)e vltione tpfius regis in Iudeos,c. ij ib.a 
De yhionttpfiusregis in CotareUos, capitub vigefl- 
v mofexto ib.a 
JDepact intef. tegem iArogoncrfiun, & Comitem 
* . f*nc~ti*Acgidij miraculosi fat~U,c.zj 4146 
Index SpccuLHisl. 



Maurituepifcofi,c,$% ib* 
Demorte Herici Imperatoris,et exatiatione Ottonis, 
&pr{dicationemagiHriFula>niscHmfocijsfuit, 
• cap.59' 418.6 
pe quibufdam enentibus emirandis , &pugna duo- 
i jtumregusu,cap.6o ib-b 
Tm. II II. d 4 Dt 



Digitized by 



Google 



IHEEX. 



BeVbiUppo Jmptratort, & TttrbCaputnfiLtgali, 
& morteregis*4ngti<e Fjcardo^.6i 418.& 
Defanfto ruUbelmo Bituriccnfi ^irchiepifcopo, <4- 
• pitu.62 ib.b 
De Tetro CorboUenfi, & interdiilo Francia,& repu 
diatione Vigcburgis reginf,c.6 } 419-* 
QuaUter Barontt Frsxue properantes , ad T&ram 
Santtam Conflantinopolim appUcuerunt,capi6^. 
fol. 419* 
QuaUtervtbs captaeil aFrancis,& Vcnctianis,& 
Balduinus Imperator eieftus,c.6 $ ib.a 
Dcpaceinter duosregts,& nuptijs Ludouici,& Le- 
< gato Oftauiano, & reconciliationc Vigeburgit,ea 
fitulo 66 ib.a 
De filtjt Thilippi regit ex Maria fupcrinduBa,& ite 
rata difcordia inter reges,c.6j 4*9-b 
tte mnmtiombus captis a rege Thilippo in ^quitar,- 
nia,& mJlprmamia,c.6% ib.b 
Dc intcrfeflione Dauid regit lndifaTartarit,cap. 

69 ib.b 
J>eI{gbbanJtamonacho7(efhrino,c.7» ib.b 
De cxteriori ejualitate Tartarorum,c.jt ^io.a 
De cultu ac rttu reUgionis eorim,c.jz ibjt 
•Delegibus,&flatutiseorum,c.j} ib.a 
Dcimpictate eorum,& fuperbia, c.ja. ibjt 
Dc ipforum cupiditate,& auaritia, c.7 5 ib.b 
Decffienationeipforum,&Utxuria,c.j6 ib.b 
DecrudelttateipforHm,&luxuria t c.j7 ibi 
^>eviHuHlorum,c.j% ibjb 
Dthabitu eortm,c.j9 ibj> 
Qualiterinpugnd fehabcnt, c%o 411.4 
QuaUtnregioncsmuaderefblem^.81 ib.a 
Qu/tlitermunitionesobfident,c.%% ib.a 
Qualiter ergacaptos,vcl dcditosfchabent,\c.t}.ibkt 
•Deftlauiscorum.cap.Za. ib.b 
Demulieribus eorum,c.$f jbib 
Demorteacfepulturaeorum,c.86 ib.b 
Dc nationibut, quas Tartari poft nmtem dommr fki 
fubiugaucrunt,c.%j ib.b 
■QuaUtcr Cerafinonit deftruentet fitgaucrunt, ca.%%. 

fol. 412.« 
■Dcdtftruc%oneVtrfitrum,c.%o ib.a 
"Qualiter ^tiexitts ConslantinopoUs , Impenutn per 
Francos recuperauit,& rex Thi. iyomaniamr& 
Ti(iauiamfitbiugauit,c.9o- " , ib.a 
pe Mortulpho j mperatort, & ignomimofo eiutfine, 
cap.ox ibjt 
De Balduino , & Henrko Imperatoribus Conilantin. 
& quibufitam Francorum , & ^ilemmorumge- 
Ris,cap.9% ib.b 
De legatione 1 1. Abbatum contra uilbigenfet y & de 
fanSto Didaco Epifcopo,t.9f 4b.b 
■ De origine ac ftucujsfanfli Dominici, c . 94 ibJt 
Quaiiter habitum regularem fufccpit, & bofpkem 
fuum ab harefi conuertit,c.$i ib.b 
QuaUtereius UbcUut, ab igntteriUefiu exiuit, capit, 
96 ib.b 
De fan&o Francifco, & eiut comterfionit prithordio, 
cap.97 4*J.< 

Pe patientia dufdem,& nuditAte,& humilitate, 
cap.o% ib.a 



De multipUcatione FratrumMbmum,*c reguht, 
& prddicAtkHft eorum,capit>do nonagefimonono, 
foUo 4*3 •* 

Dcquibufdam imidcnubutMustmporis,Capitufo 
100 4*J.4 

De nece Thilippi Imperatoris » & legationc Gualo- 
nis,cap.ioi ib.b 

De diffcnfiont Epifcoporum JtureUanen.& \Antifio t 
artgcThiUpfOtC.io-i ib.b 

De peregrinatione noflrorum corttra Terram *Attri- 
gem, &obitu fanStt&idsd Epifiopi, capitulo 
10$ ib.b 

De Conflantipradicatione » & charkate fimfti Do- 
minici.cap. 104 ib.b 

Defanc^aipftustitppotrifi,c.io< 424/* 

Dc coronatione Ottoms Jmperatarit, & eiusdepofi- 

- tiont,cxo6. ' ib.a 
Dc Amahico Htrefiarcha , & feanaabus eiuscom- 

buflis,c.ioj ih* 
Dtdomino HeUnando monacho , &ftrtput tms, ca- 

pituAoS ibut 
Deillo ^tppoUinis OraculoT^othis Elithts, idefl, 

nofce tetpfum,c.io9 ib* 
De cogmtioneexteriorishominis,capitulo centeftmc 

decimo 4» 4^ 

De cognitioneinteriorishominis , quantumadfpecie 

naturaUm,c.\ \ 1 4M-« 
De cognitione ciufdem, quantum ad fpeciem arbitra- 

riam,c.\ 1 z ibjt 
De feptem fimilitudmibus anhna ad Deum , & prir 
' mo de tribut primis , sapkuio centeftmo decimd- 

tertio ib.b 
•De quattuar *hmtit,c. 1 14 ibjt 
Dt cognitione humani corporis, c. 1 1 y ib.b 
iAdhuc dcmifiri*eiufdem,c.i\6 ibib 
otdhuc de cognitione hominis,& animabuspoflmor 

temappareutibus,c.itj ibjb 
Exemplum adbtc dc famtlia HeiUqumi, utpit.i 1 8. 
. fol. 4M-& 
ItemaUudexemplumadidem r c.t\9 az6.a 
D* con&itucnd? tege , &prmo dtmoribut dut,ca- 
' pit.\t\ ib.a 
•Defapientia^uel fiudio etHt,ciu . 426.^ 
DebumiUtate eius,&pietate,c.\i} ibjb 
Dcipflusaauitate^c.i^a.s ib.b 
■Depramio rcgaUsiHjtititin iffo t & bartde,capitulo 

t 12 j -• 42<f.4 

J>t quattuor principibut neceffarijt , & corporis rci- 
1 pubUcc,c.i»6 4*7'* 
Dereucrentu Dei,& cuttufui,c.iij ib.a 
DeoficiaUumdifcipUna,c.ii% ibut 
Dc pubUcu*xaftmbus,& eorummolentia, capitu\, 

119 ib.a 
DCfquitateiudicij,c.s}Qi ib.b 
De miUtum eleclione,& eorum officw, c.iji ibJb 
Quodobedirt debeantTrtncipi,fed magit Dco, cap. 
; I)t ib.b 
De mutno afie&u Trincipit, & fubdifornm>tapitul*> 

ijj ib.b 
Tlantlus midLapfi i Oatu monachaU, xapitnb 

- .Xf4 4*8.* 

.1 i\epr*r 



Digitized by 



Google 



I N D £ X. 



geprahenfio erufiem,tap. i 3 % > a* tjt 

Quodvitium ipjiut iabentis fuit,non oriinis dduo 

cecidit,cap.\^6 im 
Jnduclio exemplorm ad ordincnt tolerandum,capi- 

tulo H7 - • ib.t 

Qupdipfeordo fitportabilis omnibus infirmis , & 

■ forubusicap.i }S . jfc.* 
*4dmonitioLapfi,vtrefurgat,c.i}9 4a8.fr 
Deconfidemtio*e,qmpanUenUamproHoC4t, capi- 

■ rWo- 140 .. . 418.fr 
Demalaconfuetudineabolenda, , c.iai •> lfr.fr 
Z)e fomcntis Ubidmi fubtrabendir-, & primo de 

ocio^egmtia,fbmno,urne,&femina,capit.i4i 

folio 439.« 
Devino,&profperitate,cia) ib.a 
De ludo,& carmine,& forma, &puero , cap. 1 44. 
• /o/io . 415)^ 

Quodab his omnibusrefugium fit vita clauftraUs , 
. xap.itf ib.4 
■Quoi potl votm rita clauslraUs, nulla im pateat 
- aUa,cap.ia6 4*9.6 
•2>r differentia voti folemnis , fimplicis > xapitu- 

loiaj ib.b 
Quod tempore fandi Benediffi non mutabant babi- 

tumjccularmnouicij, tap.iat tbJb 

INDEX LIBRIXXX. 

Triceiimus liber.continet Hiftoriam 34, 
annorum , quibus impcrauit Fridcrkus 
Secundus. i_t habct capitula 152.. 



^nsn^f £ ImperioFridericiSecundi, &decx- 
fl ftjo r pulfione Ottonif Imperatoris, capitu. 1 . 



Z)f MemmiUni Hegis, & Ufbigenfium 
desJruftionc, capsi 43 °-* 

JDe receffit %egimUi,CovMs Boloaia d regno Fran- 
. cia,cap.} ib* 
De moribuseiufim Comms,& ms ffdere sm 

gc UngUa, cap.4. . • . ib - a 

peprtpatatione itineris Thilippi regis in ^ingUam, 
■ &de crucisfignatioae puerorm, capitu,qmto, 

folio * Aif)4 



f>e reconciliatione Vigeburbis Btgina , & itinere 
^if?hiUppi,vfquewFlanamm,capUulo6. 
<■ M" . . 4_i0.fr 

^beUoVaphnfmn 4 &Cfentonemfttm y tontra Mr- 
. .iiolanen.cap.7 ' . ib.b 

-JD< tranfmloaimis Xggis UngUa m UUeg+uim, 
& Guarrino epifcopo Syluantflenfi, etCranfrido 
epifcopoMeUanfi^pS »Jk 
t>e beUo neSirorum,contra .Albigtufksjt nete regis 
h4ragomm,cap,9 . ib.b 
PtfctntU MxriA 4e Oegnies , & Magno Iacobo.de 
Vit~lriaco,cap.\o 4Ji« 
.^«fattcUsnm^eribmmatmic abnttiabantmpar- 
; tujusLeodif',cap.ii ib.a 
9<Ms,wdehahabanteis, capkm duokcimo , 
M« Ati-a 



Be probatmt famattatis, capUulo dechnotertuf, 

foUo 431.4 
De qmbmaamfmguUiribus perfms,quibus 4ata cft 

gratiafpccialis,cap.ia . .. 4fi.d 

Deorigme, & ptfmiam$a Maria % eapmlo deti* 
* mofexto 4* t»& 

QuaUtereitts maritusper rpfm ai amorm caflita- 

tis.cmwfuseslfCap.ty ibjb 
Degratia lachrymarum eius , capituio decinttofta' 

mo v >•• ; ma\h 

QuaUter facerdoticmdamxbtinuk copiamdacbry- 

marum,cap. 1 9 43 \ .b 

De conftffipne eius, ' & aufieritate penitcnVa, eapi-> 

tulp20 -1 '•' ■« - 419.4 

Deieiunio , & refeftionc iUius , capitub vigefmo- 

>primo -ibut 
De orationibus eius , tapitulo vigefimotertio 1 fo- 
>Uo 4J2.4 

Dehis, qua circa em m noHegerebantur, cgpitu- 
/025 4J»«* 
De habitu eius,& opere, & fUentio, c.26 ib.b 
QuaUter in eius facie gratia refpiendebat,e.iy ibJr 
De infirmitate eius curata,& aliorm peripfam,ca- 
pit.xi ibjb 
be timore iUius caflo,& amore pattpemtis, capitu- 
lo%9 ibJk 
Depietate eius exmplm,c.$6 4.J.4 
De fpmtu fcientia, & difcrctioms qum habmt, ca->. 

Defpimufortitudms,mmeafutt,c.»M 434 a 
De fpiritu confilij qum habuit , capitulo trigeftmo- 

nono ibut 
De fpiritu mteUectus ipfius, capitulo quadragefi- 

moprimo ' ibjt 

De fptrku fapienm ehtfikm , capkulo quairagefb- 

moteriio AfaJf 
Metrinfitueiusa loco Vumtmbrocb apud Oeginesi 

eap.a/t 43 S*a 

QuaUterobitm fum magiStro lacobo praiixit, 
, & vodbus exujfaHknus prautnU^ capitulo^t^ 

foBo VS-* 
De vhma eiutagrituime , & quaUter iu ea feba* 

buit,cap.4.9 

tfe feUei ekufdem trm%n , capitub qumquagefi^. 

moprimo 4$ fJr 

he vtfHom Ludouici mums in ?i8auia,capitu. ft . 

foUo 4 
De introitu Thfkppi J^egitmflandriam ?& prafA. 

rationebeUiFlaHirenfis, capitulo quinquagefi- 

moterUo 5 >; ijrJt 

Dtordinatione acierm invtroque exerdtn, captiu- 
. lo.fi> 1 .ibM 

De exhortatione Francormadpugnmtf oramnc 

pr*mifia,c*p.fs > -ibjt 
Deprimo cmgrefiu miUtm , capitulo qeinquagxft- 

mofexto • v- ■.: .ibM 

Deaduentucommuniarm, & iepugna contraKf 

gem ThtUt>pum,cap. 5 7 • ^ 

DecomfUclu beUi , & fuga Otbomt , tapttulo quin- 
■ quagcfimooHauo 4****- 
Da Cemite Boloni[,quaUter captusfit,c. $9 .45 fM 

QuaU- 



Digitized by 



Google 



d; e x. 



Quoiker rexTbiUppti* v&hrrtmgaudio redift, c*> 

pitulo6o 4i$J> 
Qualiter comiti Bolonutde iugratituameredarguit, 

tap.61 ib.b 
De captudtatt dufdem cgmtns, & Ferrandi,& duX 

rum,c.6x ib b 

7>e maiaia Iohamus regis jtngtia, & mHantiaTi- 

cJonum etiamtreuga data ,.capituk fcxagefimo- 

teruo 4J7«<* 
DcConcitio Irmocentij , & reprobatione dogmatum 

loa d t mr ct ^malria^capitido fexagcfimoquartoi 
< folia 4*7.4 
fjmHter Beatus Dommius ordhem fuum petirt ab 

InnetemioTapaconfimari,capitulofexagcfimo- 

quinto ib.a 
Qualiteridem ordo confimatus efl a Tapa Honorio, 

capitulo6£ ib.a 
fDedifperfionefratrumapradicadum permundum, 

cap. 6j ib.a 
Devifionibus qtubufdamoflcnfis fuperflatuordmis, 

cap.6% 437>fr 
De magiftro Rfgmaldo sAureUanenfi , capkuio fexa- 

geftmonono Wj-b 
Qualiter idem propofiium fuumper BeatamVirgint 

adimpleuit.c.jo ib.b 
Dc duobus mortms,quos Beatus Dominicus oratione 

fufaitauit,c.ji ib.b 
De maaculo panum fratribus femel , & iterum diui* 

nitusobUttorum,c.j% 4J8.4 
tte quibufdamatijs eiufdmmmhmcutis , capituhjj. 

fotio 4j8ui 
De denariopro T^aulo dimnitus ab eo procurato > & 

donalmguarumimpctratOiCapitulofeptuageftmo- 

tmarto ib.a 
De quibufdam oitfeffis a Dfmonibus pee eum tibera- 

tts,cap.j$ ib.a 
DeDtmone, quemin fpecie Catti ad conuerfionem 

nouem mulierum oflendit,etfugauit, capituio y6. 

fotio 4? 8.4 

Djualiter idem fanttus fpiritu propbilofopbia ciaruit, 
.. capit.jj * 458.fr 

Dttranfitu Zudouici fitij regis Thitipfi in*Angliam\ 

cap.-j% ib.b 
De paffagio peregrinorum generati tranfmarmo, & 

primo eorupqmtatu , capitulo feptuagcfimomno, 

fotio '. 4j8j6 

9e fecundo equitatu, capitulo otluagefrmo ib.b 
De tertuj eqnitatn , capttulo oHuagefmtoprmo , 
■ foUo , 439.4 

De edifUatione<aflriperegrinorum, capitub oHuage 

ftmofecundo ib.a 
De exercitaiione Colonienfium adftgnum Crutis,ca- 

patuh 8j ibat 
Deperfetlione peregrinorum contra Damiatam , ca- 

pituloSq. ,b.a 
Dcquibufdam incidcntibus iUius temporit ,eapituio 

8| ibjt 
De captione Hierufalem per Coradinum Turquie 

Sofdamm y t.%6 . 459.fr 

M)e mrfitria obfcffomm m T>amiata,capituto oftuage 

fimofeptimo . . ^Jt 



»e captione Damiats; abfquc fangnims effufiont, 
sapttule 8« a; 9 J, 

Deciuium eiutilrage, capitulo oBuagtfimonono, 
fotio 439.fr 

De fpoliorum mus diflributionc,capitulo nonagefnno, 
fotio . 4404 

Detaptione Thanis, & opuleutia ehts ac fortitudi- 

< netap.gi ib«t 

DetibrODamiat£ reperto in quo pradicia esl Da- 
miata vaHatio i & quadam aUa, capitulo nonagc- 
fimqfecundo ■ rb:a 

Dc legatione Georgianorum ad mflros admrantium 
fuper captione Damiatat, capitulo nonagefimc- 
tertio tb.a 

De captione Saphetac redditiane Damiata, capituio 

J>4 44°'* 
De Georgianorum dcflrub~tionc,capitulo notiagefimo* 

quinto' ibJt 
Dtcrifmate Georgianorum, & ejrorumsipfi>rum,ca, 

pitu.96 ib.b 
Devaslationejlrmcniorum, capitulo nonagefmo- 

feptknp tb.b 
D& erroribus ipforum , capituio nonagcfimootlauo, 

foU 441.4 
Dt qnibufdam fantiilramctfti documjenus, & uon~ 

Jcientut iUius pui itate, capitulononagefimonono, 

folio . 441.4 

Qyaliter euamabfentia cegnofcebat fpiritu reuelau- 

tc,cap.\oo ib** 
Deabjimentia eius,& verahutmUtate, capitu.ioi. 
xi foUo 441.4 
De magnanhmtate , & fiducia eiufdem, capitulo 

IOI 44lJ> 

QuaUter •pobtcribus pradicauit , capitulo ioj» 

fotio 44' k 

Quod,& auibns, & befUjs,acpifcibuf,&elemcmis 

impcraukiCap.\04 ib.b 
QupdiUaspraciptte creaturas amabat, que figurarn 

Chriilipraferunt,vt ones,<sr *g*os,capitulo toy» 
'• foUo 441.fr 
Qupd Cbrifti nomcn eiiaminucrrmhut , & ineedu}- 

tis, & maxime in paupcvbut bonorabat, capitulo 

106 •• 44*-» 

Dcmiracu&sgeRormntutfdem,cap.ioj> ib* 
De orationibus eius affiduit , & confidentia in domi- 

no,cap. 1 08 ifri 
Qualiterin thts tmporc appanierwftfiigmatMTaf- 

fionis Dominict,c. 1 o 9 16.4 
!Z>f vhrtute oratienum Bca&Dominici iri anhnabut 
' comeitcndis,c.i 10 44*-fr 
De m ofibus eiufdem gracipuis , caphido cenufimo- 

vndecimo . 44*-fr 
Qmtiter fpaciunt diei, & noHis impendebat Deo,& 

proxunis ^.tli ibh 
De Fetici tranfitu ciufdem,c. 1 1 j ibJs 
De rcucldttonc glorujfitranfitns eius fatla quibufikt 

fratribus,c.n4. ibjt 
De denatnue facri corporis cius , capitulo u f» 

- fotio *Ai-* 
De mormspaemn in Vngariafufcmta, uf. 1 1 tf. 

- ftttio 

Decar 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



De uteris eius mhacutis, ibidem exbibitis , capitu- 

bt*7 44?« 
De miracutis eius oHenfis in Lombardia , capitulo 

118 ib.a 
De his,quf faSafunt in Sicilia,eap. i 1 o 445 b 
Dfi injirmitatibus Beati Francifci,quas pajfus eflau- 

temortem,c.no ' ib.b 

Defttici obitu eiufdem,capituh eentefimo vigefimo- 

primo iyy 

De confirmatione trium ordmmper Tapam Grego- 

rium,cap.izi 444.4 
De obitu quormdam vbrontm iUufirium, in regrio 

Francorumj. 1 2 3 \k A 
De aduentu regis Uierufakm in Francia, & obitu re 

gisThilippi,cap.iz$ ,b. a 
fie reditu regni Francorum ad Siirpem Caroli, capi- 

tuloiii ' ib . a 

DeitmereregisLudouici,contraTiclauenfes,&fimu 
latoC omuc Balduino,capitulo centefimo uigefimo 
fixto tb* 

Dt captione Uuinionis ,tontraregem Ludouicum, 

ca P: l *7 444.* 

Deobttu Ludoutciregis, & coronatione fitij eius, 
eiufdem nominis,& tranfitu Tapa Honorii, capit. 

»* ' Lb 

IDe dijfcpfionc Baronum Francia a rege Ludouico iu- 
nrore,cap.ii9 \h.b 

De conuerftone S.^ntomjadordinem Fratrum Mi- 
narum,c.i } o 44J>( , 

De pradtcationis gratiafMdiuimtus coUata, capit. 

**' ib.a 
Left*Ucitranfitu % fiiufdcm,c.i}% ib* 
De ipfius exequijs,cap. 1 



■»5* ibA 
Dt canoni^toneipfiusp &nuraculis,capituh t j 4 . Et legibus , & confuetudinibus. etrum 
f" L 44j.fr fexto 



mitem Marcbia acregem Ungtia, capitulo 148. 

fotio W7-a 
De vaflationc Bolonix, etHungarutptr Batho DucH. 

Tartarorum,CA^Q 447 .b 

Dt vaHatione tegni Tburcorum, cap. 1 j o ib.b 
De Coterino,qui poflea fe uoluit erigere in Soldanii, 

cap.15 1 ib.b 
De initio Tontificatus Innoccntij Quarti , & de qui- 

bufdam incidentibus iUius temporis,capituh 1 j a. 

fotio 448.4 

INDEX LIBRI XXXI. 

Tricefimufprimus Iiber, continet Hiftoria 
refidui remporis,poftcondemnationem 
Friderici, Cc inter hxcquoque nonnulta 
de geftis,& itinercTartarice gentis . Ha- 
bet autem capitula 12.8. vna cumadditis 
noftritemporis. 

E condemnatione Friderici Imperatoris, 
& prxdicatione Crucis, capitulo primo, 
fotio 448.« 
*Z)e prtma mijftontFratrumTradicato- 
rum,& Minorumad Tartaros, capitulo fecundo, 
folio • - > . 448.* 

De fitu, & qualitate terra Tartarorum^capitulo tet- 
tio ibui 
De forma , & babitu , & viQu torum , tapittdo 
quarto ib.a 
De moribus eorum bonis, & malis , eapttuh quinto, 
folio '•, 448.fr 

capitulo 
ibb 




*Pe fantla Elifabctb , capitulo centefimotrigefimo- De fupnslitiombus,&tradkionibuseorum,capitub 

l"™ 0 ib.b feptimo ib.b 

De difperfionefcholarium Tarifienfium,& quibufda De imtio Impcrij ,ftue Trineiputut corum , caphulo 

alijttapAtf ib.b oBauo *A9-a 

Dt itinere tranfinarino fub ducatu regis T^auara, & De mutua viftorii ipforum, & Ykaorum , capituh 

difcordkinterFridericum,etTapamGregorium, nono ib-a. 

cap.itf 4+6.a Depttgnaipform,contraJndimMaiorem,&M'nto 



rem,cap.lo ib.a 
Qualiterab hommbus canini repulfi Burithabetinos 
viceruntyCapxi »fr-4 
Qualiter amontibus Cafpis, & abhominibusfubtcr- 
raneisrepulfifunt,c.ii 449-fr 
Dc flatutii Chingifcam, & morte ipfiks, &filijsae 
ducibus,c.i} . ib.b 

Depoteflate Impaatoris , & Ducum dus , capitulo 
14 ifr.fr 
Dclegathne DurisBatij , & eltSOont Imperatorit 
08oday,c.is ibb 
Dc SoUano ibidem conflitutoper Francos , capitulo De legauone Cirpoian Ducis , eapitulo decimofexto 
•45 447.4 fol. 4/°-<£ 

De probitate Francorum, contra Tartaros, capituh Qualiter Tartari fe babent m pralijt, eapituh decC 
146 ib.a mofeptimo lj>>a 

DedesTruttionc,quaru*damTurqui*ciuitatum,ca- Qualitcr refiilendum ftt eis,ciS *b.a 
pituhiaj ibut Dcitmcrc fratrisJobannis,vfqueadprimamcuflo 

DtitmertLudouiciregit m Tit~tauiam,contraCo- . diamTartarorum,c.i9 . 

Qutdittr 



BttyrannidtTaperoijfole ,& inTurchos debacba- 
tionccijo jb.it 

Dc ipfis,ae fuorum deHruBione , capituh 140. 

• M 446.4 

BehngaTbitrcormaTartarisimpugnatiotte, ca- 
pitu.141 ib.a 

De nobilitate , & magnitudine regni Turquia, capi- 
M/0141 446.fr 

Deopulentiaeiufdem,e.iaf ifr.fr 

^De magnatibusfubiecTis eius domimo, capitulo 144. 

. fotio 44tf.fr 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Qualiterprimocum fodjt receptut eH i Tartarit, 

cap.io ^oJt 
Quatiter rcceptifunt apud corren^m , capitulo 1 1 . 

fotio - 450.fr 

Qualittr receptifimt apud Batij magntan Trinci- 

penttcap.22 ib.b 
Qualiterrecedentet d Batij terram Comanorum , & 

Kangitarumtranfierunt,cap.ij 4Jt.« 
Quatiter adprimam Imperatoris futuri curiam de- 

- uenerunt,cap.2^ ib.u 
Quatiter adipfum Cuyne Imperatorem futuruper- 

uenerunt,capAf iba 
De exatiatione Bachonadij in Soldanum Turquie, 

cap.i6 . ib.a 
Delofyr Tyrannidebacbatione, capitulo vigefimo- 

fepimo ib.a 
Defederit inter Turcos, & Tartaros confirmatiohc, 

cap.2% 45' 
Quatiter Bgx minorit *Armeni$ Tartarit fe fubdi- 

dit,cap.^9 ib.b 
Quatiter Cuyne fratret minoret fufcepit, capitu.jo. 

fotio 45*»fr 
Qualiterin Imperium fubtimatutfuit , capitulo 3 1 . 

folio ^52.a 
Defolcnnltatequafwt intbronhratus , capitulo 32. 

folio 45 2 - d 
De atate^tc moribus , & figiiio ipfius , capitulo 5 3 . 

fotio 4J2.« 
De nominibut eius , ac prmcipibut , & exercittbus, 

cap.w ib.a 
-. Dt amtjfione fratrum , & nunciortan ad Imperatt,- 

renhcap.jf ib.a 
J>eloco diuifionit lmperatoris,&matrisfu*4tmor 

teGexo-^laiDucis Rftfdje^cap.^6 ■ 4J2.fr 
guatiter tandem fratres ad imperatoremacceden- 

tet titterat iederunt, cr accepermt, capitulo 3 7 . 
1 folio 4J2.6 
QualitcrticentiaU futrunt , capitulo trigefi/noofta- 

ao ib.b 
QMlhirakiiloitinereredierunt.capitulotrigefimo- 

- nono ib.b 
Quatitcr fratres Tradicatorts apudBaiothnay Tar 

tarorum Trincipem adm'<jfifuerunt,capitula 40. 

fotio . ■ 45}«<* 

Cualiter ab eis Tartari de mutieribus, & de aduen- 

tu Francorum quajierunt ,capitulo quadragefu 

moprimo 453-4 
Quatitcr adorarc Baiothnoy fratres refpuerunt,capi- 

tulo 42 ib.a 
QjtftitertartarisChrisliamMtmfratresfuafcrunt, 

«MJ ib.a 
Qualitcr iliide fenttntU mortis infratres traHaue- 

runt,cap.4A 453-fr 
Qualiter de modo adorandi admuicem altercati funt, 

cap.tf ib.b 
•Quatiurad Cbaam ire recufanerunt , capitulo^6. 

fotio 4j3.fr 
Quatiter domini Tap* titeras m Tartaricum ideoma 

transfcrrifecerunt, cap^j ibub 
Qu^terfratres iotis , & itiufionibus Tartari apui 



fe diutius det'muentnt,cap.^S 454-a 
Quatiterillos ^Augutham expeclare compulennt , 

capitub+9 ib.a 
Qualitcrposleiusaduentum recejferunt, capitu.$o. 

fotio 45 4.« 

Detiteris, qu* a Trincipe Tartarorum ad Tapam 

mifi* funt, cap. 5 1 ib.a 
Deliterisab Imperatore ipforum ad ettndem Trinci- 

pem miffis, cap.$i 45 4.6 

De quibufdam miraculit per ftgnum Crttcis inter 

Turcos exb'bitis,cap. s$ ib.b 
De progenicSoldanorum , &prhno de filijs Satiihe.- 

dini, & de Calipho,cap. 54 ib.b 
De fitijs Sapbadini terrarum poffefioribns , cap.$$. 

folio 45 4. b 

De filijs eiufdem reddituum perceptoribus , & eius 

vxoribus,cap.^6 \ ' ib.b 

De fitu ciuitatum ^Aegypti I{cgatium,& primo Da- 

miate,cap. 57 455.« 
DefituBabylonit, & tsflexandria , capitulo j8. 

fotio 455-* 
DefttuEbron principatis mbisTaleflinx, capitu- 

lo $9 ib.a 
De locis *Arabue , ac ThanicM , capittdo fexnge- 

fimo ' ib.a 

De Damafco,& Libano,ac Iordane , capittdo 6t. 

< fotio 4n-<* 

Dc ciuitatibus , ac locis GatiU* , capitulo fcxagefi- 

mofecundo 455. 
Dele^rabel, ac eiuitatibusSamarMi~capitii.6}. 

fotio 455-& 
De locis Hierufalem Ciuitatis fanWe, eapitn!o6^. 

fotio 4j5.fr 
De cateris vrbibus,ac locis Iud**>,capitu\o fcxvge- 

fimoquinto 'b.b 
DeTatriarchatu Hiertifhlem, & lconia mhabiU 

Beata Marix f r irginis,& Harfajfmis,capitu.66. 

fotio - ' 4jfijt 

Deorigine,ac pueritia fan&i Edmundi CantudUenfi 
. axchiepifcopi,cay.6f * ■' ib* 
Qualitcrcidempuero Tirifm mijfo Chriflus infor- 

mapuerifeciotlendit,cap.6S ' : 456.* 
Quatiter d matre beneditiionem aceepit , ' & ani' 

mam defuncliportari d dxmonibut vidit , capi- 

tulo 69 4j6.fr 
Qualiter in adolefcentia caflitati Siuiuit , & imagi- 
• ncmBcau Virgims anuto defponfauit ^capitu- 

/070 " ib.b 

Qualiter eum diabolut de camis coneitpifcentia teh- 

ttuiit,cap. 71 *b.b 
Quatiter in xtate viriti camem fuam artius cafliga- 

uit,cap.yi ibJ> 
Qualiterinregimineartiumfehabuit , capitulo 73. 

fotio 457-f 
Qualiter adThcologiaftudium fe tranftulit , capi. 

tuioj^ 'b-A 
Quatiter in Theologia regent auditoret tdificauit, 

capitu.jf 'but 
Deaffecluqucm erga Quccm Dominkambabuit, 

cap.j6 -ib'J» 

Veah- 



Digitized by 



Google 



I N D E X . 



Pe abfiinentia eius, &sratione, capitulo feptuagefi 

mofcptimo 457«* 
De cetera eiu{3em^muerfatione,capkulo feptuage- 

fimoodauo 4,$jM 
De pradicatione Crucis, et miraculis per eu ibidem 

exbibuis,cap.jo ib.b 
ttemdcquibujdameiufdem mbracutis iltiustempo- 
, ris,cap.io ib.b 
Quotiter in *4rchiepifcopum Cantuorienfem afium 

ptusefl, cap.it ib.b 
Qualiter in flatu illo conuerfatus efl , capitulo 82. 

fotio 458.4 
Deperfecutionibus,quas ibidempajius efl, capit.2 $ . 

fotio 4j8.« 
De miracHtispereumoflenfisilh tempore , cap.i*. 

fotie 4*8.4 
DetranfttUeiusinGallia ) & ipfiusmorte, cap.i^. 

fotio 458.6 
I>e fepulturaciuspraparatione, capitulootluagefi- 

mofexto ib.b 
De anuti eius vtrtute t & miraculorum intermijfione, 

cap.Sy ib.b 
De corporis eiuseleuathne, & miraculorum multi- 

tudine,cap.i$ 4$9-a 
DetratiJituLudouicitiggis Francorum in Cyprum, 

cap.89 ib.a 
J>e legatione Tartarorum ad ipfum , capitulo 90. 

fotio 459-* 
txemplarepifloUTartarorum adeundemLudoui- 

cuwhcap.91 ib.a 
JLxcmplar epiflole ConeHabularij Jtrmeni* ad rege 

Cypride Tartaris, cap.91 ib.b 
&e quibufdam relationibus T^unciorum Ercheltbay 

Tmctpis,cap.<>i ibJt 
Delegatione^egis Francorum adVrincipes Tarta- 

rorum,cap.$a 460.4 
De difcordia inter Soldanos Babyloniorum,& *Ala- 

piorum,cap.9f ib.a 
jDe quibufdam euentibus Cypri,dum ibimoram face 

retftfxFranconm,cap.p6 ib.a 
Quatitet idem rex Damiate portum cepit, cap'ti.97. 

fotio 460.9 
Quatiter intrauit vrbem,et occupauit hoflibus fuga, 

tis,& expulfis,cap.s>8 ib.b 
Qtutiterapud Mafforam > aduerfus Saracenos pro- 

cc{fft,cvp49 ib.b 
Quatiter in regreffu cumexercitu fuo captus fnitica- 

phulo 100 ibja 
'Quatiterfub certo paBo a Saracenis dimijfus fuit, 

cap.101 ■ ibut 

DeiufraBionetrevgarumd Saracenis , capitu.ioz. 
- fotio * 461.4 

Pevita, &martyrio fanBiVetri Mcdiolamcapitu- 

bioj 461.6 
De ipfius mh*cutis,cap.\o4 ib.b 
De tcmporibus prafcntibus Vmcenti/ Beluacenfis, 

eaf.ios 461.4 




Dc incidentibus varijs.poft teropus Auto» 
ris,a 1144. vfque ad tempus, 1494. 
Etpriqao. 

E Tontificatu Innocentij 4. & Mex«m~ 
dri^.Cap.1 46}-* 
De Friderko Cafare, Henrico fymano re-? 
ge, & Gugtietino Comite Olandia , ca- 
pitulo fecundo ib.a 
Guelphorum,& Gibellinorumortus, capitulo tertio, 
fotio 46 j. 4 

De Conrado Friderici filio, & quibufdam iUiustenU 
poris euentibus^cap.^ 46 3 Jt 

De S. Ludouico I{ege Francia,& quibus atijs , capi- 
tulo $ ib.b 
*De El^etino,& gefiis eius, cap.6 ib.b 
De Vrbano a.Vont. & quibufdam atijs euentibusil* 
tiustemporis,cap.j 464.4 
De Clemente 4/Pont. & atijsgcilisiUiustcmporif, 
capitu.% ib.a 
De^1lbertol%gno,cap.9 464.6 
DeS.Bonauentura,cap. 10 ib.b 
De^ilexandrode *Alcs, & alijs quibufdam , capi- 
tulo 11 »6.6 
De Jmperio Valeologorum, & atijs geflis iltius tem 
porisicap.ii- ibJf 
De S.Thoma deUquim,& quibufdam atijs, ca.t$. 

fotio 464.6 
De Gregorio 1 o. VonU & atijs quibufdam iltius tem 
porisicap.ta 46 $JL 

De Bgdulpbo Comite de Habjpurg , & geilis eius, 
cap.i$ ik» 
De Coradino Duce Sueuia,& alijs,cap. 1 6 465.6 
Derloanne .Vont. & altjs euentibus iltiustempo* 
risyCap. 17 ib.b 
DebeUointet V3netos,& Genuenfes, & quibufdam 
atijs,cap.ii a66.x 
De Tontificatu Martini 4. & Honorij*. & quibuf- 
damalijs, cap.ip ib.a 
Dc Tontificatu T^icolai 4. & Ceieflmi , esr quibufda 
atijs,cap.io 4fi6.b 
*De amiJ}ionelocorHmOrientatium,capa 1 46 7.4 
De ordine Seruorum,cap. 2 1 ib.a 
De Tontificatu Bonifacij i.&BenediHi 1 r. etalijs 
quibujdam, cap.i} ib.a\ 
■De S.Ludouico Epiftopo Tolojano, & ^tlberto Ger 
manorum lmpcratore,& quibufdam atijs, ca.za, 
fotio 4<>7.6 
De obitu Vuentceslairegis BohemU , & atijsgesiis 
eiufdemtemporis,cap.tf ib.b 
j>e Dyno MugeUano , & atijsviris dotlrina celebri- 
bus eiujdem temporis, cap.26 468.4 
]De S.Clara origine,& atijs geslis eiufdem, cap.zj. 

fotio • 468.4 
1>e Tonuficatu Clementis V.& quibufdam atijs,ca- 
pitulo li 468^6 
De Impcrio Henrici B.& eiusobitum, ac atijs euntt. 

bus eius temporisycap.29 jbh 
De ordinis templariorum extintTione , & atijs eiufdi 
. ,temporiscucntibus,cap.}Q 449+ 

Ordinit 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Ordinis Xhodiorum militum prindpiu, i 469-* 
Cefla ea tempeBate in Italia, cap.$i a^p.b 
^Scaligerorumdominijprincipium^cap.i} ib.b 
Carrarienfium regnl principium, cap.$a, ib.b 
De jirnaHo , & qutbufdam alijs Doftis vhris illius 

temporis,cap.$i 470.« 
Unea fumtnorum Tontificum, cap. 3 6 ibM 
linea Imperatorum.cap. j 7 47°.fr 
DcMonaco ciuitate Germant*,cap.$% ib.b 
Woreltorum nobilium priuilegium,cap. 39 47 1 ut 
De BjiaUo MarchioncTfttnfi, cap.ao ib.a 
Ordo militum Iefu Chrisli, cap.a. 1 ib.a 
Scifma vigtfimumprimum, cap.a/i ib.a 
De quibufdam celebemmis viris in diuerfis faculta- 

tibuseruditis,cap.A,i ib.a 
Con^agorum regni principium, c .44 47 2 .a 
OttomMorum Tmoorum regni princip\u,C^ ib.a 
De qutbnfdam inftgnibus viris iflius ttmporis, capi- 

tulo 46 ib.a 
De Tontificatu Clementis6. & quibufdam altjs 

tuentibus illius temporis,cap.+j ib.a 
De Imperio Carolia,& quibufdam afjjs, capitu.aS. 

folio 47 2 .b 

Dtfcrtptio CiuitarisTraghx ,cap.a.9 >; ib.b 
De quihufdam accidentibus anno 1337. vfque ad 

I348.c4f.j0 473.4 
pequibufdam diclis vais ifiius temporis, cap'a.$ 1 . 

folio 47 3 .4 

De ordine Iniefuatornmfratrum,& alijs,capitu. j 2. 

folio 473.fr 
Jjauut fummorum Tontificum, anno Chrifii l}G$.ca 

pitulo 53 ibj? 
DtftnBa Brigida vidua dmina SuecU, capitu.^a. 

folio 474-* 
linea fummorum Tontificum,capituloquinquagefr 
. moquinto ■ , ibid.a 

De Vuinceslao, & eiuslmperio , &. Thodca Mar- 

cbione Moraui*,cap' $6 474-6 
De ciuitate Tranfiluani* , capitulo quinquagcfimo- 

ftptimo ib.b 
De quibufdam lUusTribus , capitulo qmquageftmo* 

oQauo 47 5.4 

Dt fanfta Catberina de Senis, capitdo quinquagefi- 

monono ib.a 
De Ioanne primo Duce Mcdiolani, & quibufdam 

euentibusilliustemporis, cap.6o ib.a 
De fefta FlageUantium, & anno Iubilci, capitu.6 1 . 

folio . . . 47j.fr 

De Tontificatu lnnocen.-j ,Grego.\x.& Mexan.ca 

pitu.61 ib.b 
De Huperio Bauaria Duce , de Concilh Ttfano , ex 

quibufdam virit dottrina claris iUius temporis, 

capitu.6} 476.4 
De Tamerlane Tartarorum rege , ea quibufdam ct- 
l Uberrimis Thcologis eiufdcm temporis , capitu- 

lo 64 47<5-fr 
Dt obfidione quarundam ciuitatum Italu , capiiw 

b6$ ib.b 
Dt quibufdam religioforum ordmibus , capitulo 66. 

folio 4~6.b 
Dcbarefi Hufptanorum,et cius origmeiCtj 477^ 



De Tontificatu Ioarmis Xf.&Martini j. eapit.6%. 

folio 477'4 
DeVigifmundo Imperatore, cap.69 477-fr 
Expeditio in Bohemos hareticos facla temponbus 

Sigifmundhcap.70 478.4 
Ordo nouus Canonicomm regularium,& coBgxega- 
- tio S.Iufiina,&Hieronpni,cap,-ji .- ; 
De Concilio Conflantienfe, & quibufdam prxrtatos 

vtris eiufdem temporis, capittdofeptuagefimofe* 
■ cundo ib.a 
DeTcmtificatu Eugenii a.& Felici $.de quibufdam 

alijs, cap.y- 4V9.* 
DcMbertoAustrut Duce.t& Concilio BafiJknft, 

cap.ja. 47p.fr 
Dequibufdam virisfcientiainfignibus eiufdem tcm 

poris,cap.7$ „4$o.4 
De aduentu Dtlphini in Ulfatiamtemport Conctlif 

Baftlienfts^cap.-]6 4S0.fr 
De deditione Brixue , Venet* Hgipub. acde quibuf- 

dam doHis vms eiufdem temporis , capitubjj. 

folio . . 480.fr 

De Tontificatuiyicolai 5. & Calixti 3. capit.7%. 

folio 4SL4 
T>e Fridtrico Imperatore,cap.7 9 . 48j.fr 
Defanclo Bernardino Senenfi , & amio lublei , & 

alijs euentibus eiufdem temporis, capituio 80. 

folio ! 482.4 

De expugnatione ConfiantinopoUtan* vrbis , atino 

14j4.c4f.81 482.fr 
De quibufdam claris viris eorundem tempatum, .ca- 

pituloZi ib-k 
De TontificatuTij Secundi,& Tauli Secundi,capi- 

tulot- . 44S.* 

De quibufdam rbris lUuSlrtbus iUius temporit,capi- 

/«/084 ib<k 
DcTontificatu Sixtiaj& Itmocentij OHaui , capi- 

udo%$ ibb 
De qmbufdam euentibus eorundem temporis , capi- 

tul»S6 48 M 

De Beati Simone Tuerulo Tridentino,& qwbufdam 

afys,cap.%7 

De Galeaciomaria Dnce Mediolani, & abjs qui- 

bufdam euenttbus tiufdem temporiticdpit*t~lu<tr 

gefimooflauo .48j.fr 
T>e obhu MaumethiHggis Turcotum,& abjs euett- 

tibus ciufdem temporis, capitulovcluageftmono- 

no * 4*6.* 

DcTontificatu UlexandriTap*6. capituhnona- 

gefimo ' 4S6.fr 

De Maximiliano Uuflri* Ducc,& tiusgeflis, capi- 

tuloyi 487.* 
Dcmcrtt ,& fine rerum, capitulononageftnwft- 

cundo 488A 
Deftgnis futurx confummaiion\s,caphulo nonageO' 

motertto .. 488.* 

De quibufdamdicHs Ipachim , & San&eWildegati- 

dis,cap.9a. ih.b 
De aduentu ^intichrifii , & fallacijs cius , captu- 

lo^$ ib.h 
Dcperfecutionibus eius , &intcrituipfius , capitu- 

b 96 'fr-fr 

DeaduiKu 



Digitized by 



Google 



I N D E X. 



Dr aduentu iudicis,& figrus praambulis, capit.97. 

folio 48 9 A 

JK purgarionc mundi, & tlaritate iudicis aduenien. 

tis,cap.f% ib* 
jxgcncrdli refurreBionc , & eiufdem ordine , capi- 

tulo 9f ib* 
De miraculo, et caufarefurreBhnis noflr<t,cap.\ 00. 

folio 489.fr 
X* aducntus iudicis iUuHrathne,capkuh centefmo 

prhfio ibJb 
De fejfioneiudicisajfcflbribus^ctcflibus, capitu.ccn 

tefmofecundo ib.b 
Demeritorum difcujfione , capitulo centtfimotcrtio, 

folio 489^ 
De fententU prolauonc , capituh centefmoquarto, 

folio 4°°»* 
Deignegehennali,cap.xo< ibut 



De machina cruciatom ex quatuor elementis, capU 

tuh 106 490.4 
Deinterioribus teproborum pcrnis,capituh ccntefi- 

mofepthno ib.b 
Degloriofa mundi renouatiohe , capitulo centeftmo- 

oilauo ib.b 
7>e Solis, & LunsreBaurauone, capitulo centeft- 

monono ib.b 
De ghrificatione Sanihrum in dotibus corporum, 

cap. 1 10 ibb 
De dotibus animarum,cap. 1 1 1 49 1 .a 

De collathneghrLe Sanclorum hominum , & ^tn. 

gelorum,cap.\ 1 1 ib.a 
De deitatisfruhione,cap. 1 1 j ib'4 
Dedifpari SanHorum claritate, capituh centcfmo- 

decimoquarto ib*b 
De plena San8orumffficitate,cap. 1 1 5 ib.b 



F I N I S. 



11 



Digitized by 



Google 



Digitized by 



Gpogle 



SPECVLI MAIORIS 

VINCENTII PR^SVLIS 

B E L V A C E N S I S, 

TomusQuartus. * 7^ 

SPECVLVM HISTORIALE NVNCVPATVS; 

VNIVERSAM AB ORBE CONDITO, VSQVE AD AVCTORIS 
tempora omnium gcntium , ac populorum Hiftoriam contincns 
inlibros xxxj.diftinftus. 

Cum ffiJlorUrum Annorum fequentium apfendice . 
L I B E R PR -IM Y S. 




T \ 0 OE M I y M. 

7^ Vkm* Tartis buius ca- 
pite Speculi , videiicet Hi- 
flotialis, Tlacwt quoddam 
biftorU natur.alis, & om~ 
nium artium, atquevir- 
tutum epitoma , id efl 
recapitulationem breuem 
frmittere . Quattms, 
& pars b<tc ficut , & re- 
liqut; cxteras vtrmque 
eontinest cau/a dttla in Trologo generali exigente . 

tpiUgHi itVnitntt Jiuirufnijttntu. Cmf. 1. 

ITZt* eft fubftarrtia incorporea , fimp!ex,& in- 
commutabilij, immenfa , & artcrha mcompre- 
henfibllis,& itielfabilis.multifarie tamen vtcfi-' 
qut nOminabilis . Nam (iicitur breititer quic- 
qUid.nirrtl tamcn de ipfb digne c* ; ci poteft, fcd 
eo ipfb iam indignum elt.quod dici poteft. N5 
verfus qnidem.cogitatur Dens quam dicitur,& rerius eft quS' 
fo«ritamr,& hoc Iblum videlicet efte de ipfb proprijftime dicr* 
nidetur qtinma omnia c>tera ipfius efTentix comparata mc- 
rito non cfle 1 dicttttfir:unde ego fum ait, qui fum.noc nomen 
rnihi eftin ibternum.Itaqj dicerc,quid cft Deus fecuntffi fub- ; 
ftantiam,eft impdflibilc, mcliufq; lnnbtelcere poterit ex om-« 
nium reru ablatione.Negationes fiquide in diuinis uere funt.' 
jrmrmationes autcarfflcompadz Non enimeftaliqitideorC, 
«jna? funt.no quia non fit non em.fcd quia fuper omne cns, & 
lbpererTeexiftens. Ipfeeftenim, utaic Dionyfius, archanum, 
bonum rationi-omni fupercflcntiale. unitas unifica omnis' uni 
ntis,fupereflentia)i* eilcntia.intellcctus inuifibilis,infcrutabi- 
lis tanquam non eriteueftigio ulloin occulta eius multitudi- 
ne pcruenientiiJm, non tamcn incommunicabtlc cft bonfi nlli' 
eornm qux funt. Nihil enim uniuerfaliter boni participatio- 
ne priuatuffl eft.ipfa eft ratio fimpla , & ucrc exiftens ueritas 
«rirca quam,Ut puram, & non crrantem fcicntiam diuina ' fides 
eft unicum cra^enthim tandamcntum,cbs collocans veritan, 
& eis ueritatcm.Ipfa eft fubfhntia adunitrix cognofcentium 
cojmi'to*/»m reftituens a malo ; magis autcm ftatues' in bono. 
ordinans9& omans,& integritatcm pcrficies, & omnium ma- 
culas foKiens : ipf%,w aitGrcgorius Nazianxcnus.cmm efTc 
totumeftintkperabilc quoddam finefine fubftantix pelarus. 
nnllistermmislimitibuiq; circundatus.otm fcnfiim,oenrn'a- 
turam.omne tempus fupergrediens.Ipfc eft, vt aitAag. quem' 
amat omne^qnod nrnare poteft',fiue fciens, fiue nefciens. Ipfe 
•ft-qucm. ncnjoijwttit , nifi dec4ptu« r qu« m ncmo quarit i 
Specuittai Hiltoriale. 



aift admonitus.qucm nemo inuenit , mft purjarus . Ipfe eft , 
cui nos fides excitat,Spes erigit.Charitas iungit. Ipfe eft per 
quem omnia ( quar finc eo nihil elfent ) tcndunt ad effc.Ipfe' 
cft.qui malum rion facit cffc nepefltmum fi.at.Ipfe eft , de cu- 
ius rcgno le\ ctiam in ifta regna defcribitur.cuius legibus ar- 
hitrium animr (iberum eft, boniTqtte prxmia , & malis pcnf 
fixis per omni.1 neceflitatibut diftribut* fiint , cuius legi&u* 
in zunm flantibtis , motus inftabilis rerum mutabtlittm per- 
turbatus CfTc non finitur-, frcnifque ciricumeuntwtm' fxvalo- 
rum.fcmpcr ad fimilitudinein ftaMitatis rcuocatur . Ipfe eft, 
perquem vniuerfitas etiamcum finiftra' partc perfefta ( eft;; 
Ipfe cft , in que funt omnia , cui tamcn vniuerfa» creattrraf 
nec malitia nocet. ncc error errat . Denique ipfe eft , vt aie 
bcatus Bernard. quod ad vuiuerfnm fpectat , finis. qnod 
deleftationem , falus. quod ad fc.ipfe hdUit. ipfe eft non mi-' 
nus peruerfbmm pcena,qu.im gloria humilium. Eft enim Pa-' 
tionalis quedam xquitatis direftio inconuertib'ili< atqtft- in-' 
declinabilis , quippe attingens vbique, cui illifa otnnis praui- 
tas tonturbetur necefle cft. ipfecft longitudo propter otemi-l 
ratem intcrminabilcm:latitudo ; , propter chantatem imntrnf 
ftirabilcm: fublimitas proprcr maicftatem inatt;inpft>ile>i \ 
profundum propter fapientiam infcrurabilttm. Hfic fancli fe- 
cundum Apoftolum comptchcndunt . Pot(fo,vt ait Secundus» 
Phik>fbphus,ipfe cft tmmortalis mrns,incohtemplabilis celfi- 
rudo , forma multifermis , incogiwbilis inquifitio , infopirus 
oculus. omnia cohtinens lux, bonttm . Hunc etiam uolcns , 
ficut poterar Cicero diffinireJ, -Mens qu*dam eft, inquit, fcnr 
luta., & libera. ab omni concreationc mortoii , fecreta omnia 
fciens,& mouens , ipfaque pnedita nutu fempitcrno. Empc- 
doclcs quoque fic eum dimnire fcrtur Deus cft fphcra , cu-' 
ius Cenrrum ubrquc, circunfcrentianrtfqnam.Hic vtique cor-^ 
pore non rge»,ut fit nec loco,vt alicubi f nec tempore , ut ali- 
qnandomec caufa, ut aliunde.-ncc forma , vt aliud: nec aliquo 
generc fiibicAi , in quo fiibftet,uel cui afliftat. Denique mu- 
tari omnino non potcft:ncque cnim potcft augcri^uiimmen 
fas cftmeque minui^qui ur.us eft ncc loco mutari, qui vbiqne 
cft.ncc tempoKeqHi artcrnus cftmcc cogitatione , qui fapiea>* 
tiffimtw eftmec ancAu,qui optimus eft . 



D# TrfnitMt ftffrnmnm. C»f. 1 1. 



•' tii 



CVm^ue fit cmnium Dcus exccKns inaccefltbilis.omni(fjue 
virtutc incftimabili»,urrus eft in lubftantia.trinus ia pcr-» 
fonis.Vnu-. qui«lem eft,ne diftcrcntia cohtrarietatcm. & coni 
trarietas pugr.am,pugna vero corruptionem inducat.^ Trinur 
vero,ne lolititdo vel^fingttlaritas eum uciminus potetem, vel 
minus bou8,uel minus etiam forlicem oftendat. Pater namq; 
fontalis omnium bonitas.quia potuit, & iioluit filium dilecti 
genuit, cui bc.itkudinis fu* delicias'plcniftime conutmnLca* 
uit,non cnim inopi dando fBbuenir.fed ipl?m copiam gehuic, 
alioqui* beatint eflet dare.q, accipcre.Ac per hoc fibi pcr oia 
coequalem ^enmt^e fi hocno pofl^nnnniu^c ft noUct,in- 
Tomui Quartus. A uidu* 



Digitized by 



Google 



SpecuIumHiftoriale Vinccnti/. 



uidns tuderetur.Sed,& eoc-tcmum genuit,quia,nunquarn fine 
lilo fuit .Ne autem Cne gcneratione imperfecnis,aut poft ge- 
nerationem fupcrfluus a guatur,confubftantialem quoquc ne 
diuinitatis fiibftjntia dupCcetur . Hic eft fapientia,veriras,& 
verbum,figura,& fplcndor patris eiusimago perfeftiffima , p 
quam ipfe fecretimmis dignis aniray innotefcit,per hunc etii 
•moia digtia facit.non quafi pcr organum miniftr.tle , fed na- 
turali,& fnbfiftente virtute., ficut lgnis Jucct co quod ex ipfb . 

(rouenit lumine. Et quoni; ,in Deo nuila indigentia eft.ac p. 
oc etiam nulla in eo necefluas eft.prcirc autem uoluntas fa- 
pientiam non poteft.nec voluntate prxcedcntc.pater filifi gc- 
suit,nec vlla neccflitate,fed lcmper manentc bonicatis plcni- 
tudine. Ne autem immodcrata elfet diuina gcneratio , filkis 
non genuit, fed ex utroq; Spiritus fanftus procedit , vt ambo 
fe muruodiligeptes,tertium quoq; condilcftum habcrienCcui. 
charitatis fiix delicias dmnino communicarcnt.iri "quo etiafh, 
rcl perqqem creaturx rationrJes pro moduiojuar capacita- 
tis eifdem participarcnt.Iple eft enim fccfidum Aug. charita* 
vtrunq; coniungens,nofq, fubitingens.quoniam igitur ad sfi- 
tntifti bonum pertmet,& fumma perfeftto,& lumma iocundi- 
tas filius a patre proceffit per modum gcncrationis , quo: eft 
cmanatio perfcftiffima,& Spiritus fanctus ab eodem pcr mo- 
dum liberalitatis. Hic, eft iocundifJTima.atquc OTti(iima,nihji 
enim eft iocundiusqu.im diligcre , & diligi, fimulq; •delkijs 
frui communibus.nec ullius boni pofleffio locunda eft fine fb- 
eio.Primum autem,& prxcipuum liberalitatis donum.in^juo 
& cxtera cunfta donantur amor eftjomnia enim amato gratis 
Communicsntur.A fonte igitur bonitatis, qui pater cft proce- 
dit donurn amorisqui Spiritus fanftus eft . Siantem apatre 
confequcnter,& a filio.quia pater nihil fibi retinuit, quod no 
filio fuo gigncndo dedem,ficiit ipfc ait.Omnia,qux habct pa 
ter,mea lunt.proptcrea dixi,qiu> de meo accipict , & annun- 
tiabit uobis.Eft autcm Spuitus fanftus xquaJis vtrique , quia 
e^ fumrna libcraliute oporruit fummfi donum procederc,er- 
gp,& iumnium bouii. Eft etii Deus, quia donfi intrinfccfi eft, 
&-qpicquid eft in DeoJDeus cft. Ob.hoc, & vtriq; coxternu» 
eft,quia dofium ; intrinfecum prius in Deo fuit quarn eflc , vel 
aliud.quicqu» ci eaturis communicaret exterius, & diftribue- 
ret Jcfflpuc auteiti,& creatura coxua funt. Eft autem unicus 
in fubft$tia,mnltipicx in donis.qui.i diuifiones gratiarfi fmjt. 
Wem autom,& Spiritus.&c.Exemplum quidem Trinitatis u- r 
«msfubftantix,nullum increatura fatis exprxflum iuueiiiiur 
ob.hoc tamcn in igne maxime Deusapparuifie lcgicur , quia 
in co tria,fcillcc.t ignis fplendor , & calor iimul confiftunt , & 
vnum lumen funt,quac cum infeparabiliter operentur, igni th 
atu-ibuitur vftio,fplcndori iliuminatio,calori calefacio. 
D# CemmnnttAttbutj&jirtprittaitbHi f$rfen*rum. Caf. III. 
rlc autem tota Tnnitas fui pcrfcctionc cqualis eft,vt cx- 
[ceptis proprietatibus perfbflalibus,quicquid de una pcr- 
, »bna dicitiuvdignc.de tribvs inteliigatur , nec maior in 
omrubus pcrfonis,quam <n i5sgulis,fed tanta in loio patre,vel 
jn folo fibo.vel in foio Spirttu fanfto.quanta iu patre fimul,& 
£lio,& Spiritu fan6W,nam,& Chriftus vna perfbna eft, gemi- 
nac fubftantif ,quia Deus,& homo eft , nec tamen Dcus huius 
perfbnat pars dici poteft,alioquin filius Dei creuittum homo 
dininitati eiui acceffit Quod fi in una perfona abftirdiifime 
Jicitur,quia pars rci vliius no poteft efle Dcus , quantomagis 
Trinitatis pars cfle non poteft^quicunq; unus in tribus. Oicit. 
pater genuiflc alterum ie,fcilket akcram perfbnam , q^uae eft 
hoc quod ipfe eft.dhr ecii pater, & filius diiigere fcfc Spiritu 
fonfto^deft,dilcdione,qua: appropriatur Spiritui fanfto,alio- 
quin uideretur fequi,^ pater,& falius eflcnt a Spiritu fan&o, 
cum idem fit Deo Cfic,& diiigere,deniq; nec pater dicitur fa- 
pere filioifed feipfb faprenti /,fcilicet ingcnita, fiiins fapientia 
genita, licct per quafda appropriationes attribiutur patri po- 
tentia,filio lapicntia,Spiritni unAo bonitas.vcl clcmentia,uel 
dileaio.Pater principifi totius diuinitatis cft,q.a filius,& Spi- 
ritus fan&us ab illo,& ille a nullo eft,idcoq; iegitur folus non 
mifl'us,non propter naturae diuertitatem, cum ibi nttlia fit,fed 
proptcr au<4ontatem,quia fblus no habct auftoreni,a quo ^pv 
cedattuel a quo genitus fit.Neq; enim fpledor^iut calor ignc, 
fedignis utrunq; mittit,& nota,o> cum pcrfona fit natura ra- 
tiona1is,indiuidiu fubftitk,in tribus tantum cfc perfbnalitas. 
Vnde triplex eft diftinftto pcrlbnahs.fcilicct in Deo tantum, 
fecundum orieinis conditionem,in angclo tantum fecundum 
«]uaiitatem,in homine fccundum utrumq;,quia, & fecundum 
^juaiitatem unus differt ab alio , & fccundum originem, unus 
eft ab alio,ficut in perfbnis diuinis,ubi hxc diftinctio triplici- 
ter uariatur;aut cnim eft origo,& n«n habct originem , & fic 
cft in patte,aur habet originc,& cft origo.& ftc eft in filio,aut 



habet originem, & non eft origo , & fic eft ia Spititiu lanclo. 
Ecce diftinftio perfonalitatis in tribus peribnis fecfidum trcs 
differentias. Quarta uero dilfcrcntia qux faceret quartam p- 
fbnam,fcilicet,o^,nec eflet origo,nec habent originem.ibi efle 
non potclt.Talis cnim perfbna increata,creatura efle non pfit, 
quia diftinguibilis ab alijs non cflet/ed hxc diuina eflentia , 
qux nec diftinguit nec diftinguitur.fed communiter congruit 
tribus perlonis. Notjones afit harfi perfbnarum ftint, patcrni- 
.' tas.fiiwtio.proccffioiie foUe tres proprietates perfonales lunt, 
quia.fcilicct per/bnas raciunt,addfitur,& alix dux, fcilicet in- 
nafcibilitas,& communis fpiratio,& ita quinq; funt in uniucr 
fo,quarum trcs infiint perfonx patris,fcilicet innafcibilitas,pa 
ternitas;fpiratio communis,dux uero filio, fcilicet filiatio , & 
comunis fpiratio.una autem Spiritu fanao, fciiicct proceflio. 
' App <i i| 3ntU1 ' autem prerunq^ notiones, quia nobficant perio- 
' rtas.rfliquando diltiricuoncs,quia diftinguunt eas. Ouandoq; 
etiam relationes.qula perfonas ad inuicl referunt. A]iquido 
vero proprietatcs : quiapror»nxperfbnis infunt,no autem ac- 
cidentales tales funt.fed iii lpfis perfonis,ab xterno incommu 
tabilitcr fiint.Nihil itaquc dc Deo fecundum accideus dicit , 
• led quxdam fecmidum relationem,ut paternitas.&c.quxdam 
uero fccundum fubftantiam,ut potentia,fapientia,clcmentu. 
V>t P*untt*D*i,bS*?i€iuis. C*p. I 1 1 1. 

DEus quidem omnipoteris eft,& tamen mori.uel falli vel 
vinci non potcft. quinpotius fi huinfmodi paffionibus 
obijci pofet omnipotens eflet, eius itaq; omnipotcntia 
in duobus apparet , fciiicet,quia nec aliquid ad patiendum ei 
corruptioncm ualet inferre.nec ad facicndum quod uult im- 
pedimcntum.afrerre,itaqj,& nihii omnino pati poteft , & oia 
facere potcft.Prxterea fola quibus cius dignitas lcderctur, & 
cius excellentix derogaretur. in quo tamen minus potcns a& 
eft,quia hoc pofle,non efietpofle,fed non poflc.Vndc Auguft. 
Deus non poteft facere iniufta,quia ipfe ftimma iuftitia,& n6 
poflc mcmiri,magna Dei eft potentia , in eius autem fapietia 
quafi in thefauro quodam recfidite funt oes inuifibiles ratio- 
nes eorum,qux pei- eam fiunt.uel faftx fiint, nec audeo dice- 
re alio modo,hoc ei innotuiffe cum ea feciflet quam illo, ouo 
ea nouerat, nt faceret , apud -qucm non eft tranfmutatio. nec 
viciflitudmis obumbratio. Vnde fi Dei fcientiam tantumad 
notiriam rcferamusjdicimus eam,non cftecaufam corfi , quae 
fiunt.nifi talem fine qua non fiunt.Vndc Origencs. Non pro- 
ptcr hoc aliquid erit.quia Deus id futurum lcit, fed quia fu- 
turum eft. ideo fcitur aDeo antequam fiat . Si uero nomine 
fcientix etiam difpofitio uel benepiacitum includitnr.tfic re- 
c^e potcft eorum caufa dici,qux Dcus facit. Vnde Aug. ideo 
funt quia nouit.ideft^juia feienti placuit.uel qa fciens difpo- 
fuit,fcilicet,ut effcnt, itaq; prxfcientia Dei hominem nonco- 
git,ut talis fitvqualem Dcus etim prxfciuit.Omncs aut huhu?r 
modi locutiones duplices funt , aliter non poteft fieti quam 
Dcus prxfciuit,& confimiles.Sic enim intelligat<ottiunctim, 
vt conditio fit implicita.fic, fcilicct non poteft alhcr fieri qux 
Dcus prxfciuit,ideft non poteft fimul cfle utrunq;, fcilicet.g, 
Dcus prxfciuerit ita fieri,& aliter fieri uerum cft . Si autcm 
difiunaim.ut dicatur hoc aliter eucnire non poflc quam cuc- 
nit.ficut Deus futurum prefciuit , faifum eft , Prxdeftinatio 
uero,eft gratix prxparatio , qua> fine pratfcientia efie nd p6t. 
Sicut autcm predeltinationis cffectus cft gratia in prxfcnti , 
& gloria in futuro.fic reprobatio Dei fecundum duo confidc- 
/atuoquorum alterttm prefcit,& non prxparat.fcilicet iniqui- 
tatem,alterum prxfcit,& prxparat, fcilicct pocnam xternam. 
Verum eft atitcm uno modo,quod ait Aug.numerum cledo- 
rum non poflc aiigeri,vel minui, quia no poteft utrumque fi- 
mul ucrum efle,fciiicet,vt aiiquis faluetur , & non fit prxde- 
(tinatus,vel etiam, vt aiiquis prxdeftiaatus fit , & damnctur. 
inteiligentia enim conditionis implicitc veritatem jfacit itt 
difto . Si autcm fimpliciter intelligatur , falfum eft. nam, Sc 
prxdeftinatus poteft damnari, & reprobus poteft faluari. non 
eft autcm ita populis prxdicenda prcdeftinatio.vt dicatur fi- 
ue dormiatis , fitie curratis.-quod uos fore prxfciuit , qui falli 
aon p^tcft hoc eritis. Scd dicendum.fic currite,ut comprehe- 
datis. atq; hoc ipfo curfii ycftro. ita nos precognitos cife no- 
ucritis,ut legitime curretis. , 

&*V*lM»tiDti,4ri*fiiti*$miftrit*rii», C*f. V. 

VOluntas Dei fumma,& prima caufa eft omniiun rerum, 
nihil enim fit.quod non dc interiori, & intelligibili aula 
ihmmi impcratoris egrediatur. implctur autem femper 
uoluntas Dei,uel a nobis, quando berieiacimus , ud dc nobi* 
quando pcccamut.multiq; caufa pcragunt.vnde mutare cotc- 
dfic.quia hoc cius difpofitioui inilitat , pcr itumaaum ftu- 
dium relulut. Voluntas utnen Dei dupiiater fiimitur, 

proprie 



Digitized by 



Google 



LiberPrlmus. 



froprizentidcrn diritur volimtasbeneplaeiti , qiue in ipfb eft, 
& eius eucntia eft , hzc quidem vna eit , & inexpleta efle non 
poteft,vnde omnia quxcumquc voluit fecit.Improprie aute fi- 
gnum bencpu«iti,& hzc raultiplex cft, & inexpleta fempcr re- 
manet.quia fallerc figna foknt.npr*ccptum,prohibi tio, pmif- 
£o,coiwUtttn,operatio,vnde vcTUJs.Pnecipit,& prohibet,pmit- 
«it;confuluit,implet.Porro rnifericordia, & iuibtia in ipfo cbn- 
aieniuut abfque vlla diftbnlria, nam & cum maios pumt iuftum 
cft,quia iUoram meriris conuenit,& cum malis parcit iuftu eft, 
■«mia bonitati (iiz condeces eft,parcendo igitur malisiuftus dt, 
w>n #m nos, fed ftn fcj.oon qma rcddat dcbitum, fed quia fa- 
irit quad dccetfummum bonum.mtfericors aute Sm nos , oon 
£m fe,quia.Cnon fentit compaflionis aflccmm , fed nos elfeftO, 
jic itaq; fine repugnatia,& iuftc puni t,& mifericorditer parcic. 
*§}uod Dtus mJUtruwt ntn fit n&or.ftd ardinator, emmumqut re- 
rumcrtatorfc gubtrnntor. Ctp. VI. 

MAliquidcm a&or Deus non eft, a qr.o in nuUo deficcrc 
bonuni,deficqrc vero malum eft , ncc vllo modoin re- 
gno fuo mala ficri finerct,nifi adeo potens, & bonus cf- 
ict,vt enam de malo bencfaceret,nam quod fit ab homine pro- 
pria voluntatc pcr culpam,ordinati*r iUius zquitate per pf na, 
softequc vricur & voluntatibus malis,«um iUz abutuntur natu 
ris bonis rprzterea. & mala volnntas grandc teftimonium eft na 
«urz boriz,non enim cflet vitium recedere a Deo, nifi naturz, 
«uius id vitium.eft,potius competcret cflc cum Deo, & itctnm 
Tiaanj conrra naturam dt.qwa naturz nocet, necnocerct nifi 
fconum cius minueret. Hincetiam. maxime commendatur,qua 
]e bonum Deus cft,quando nuUi jb eo recedenti bcnc cft. Item 
mala.quz ab miquis fideks perfcrunt ipfis vtique profunt , vel 
ad domcndapeccata, velad exerrcndani probandam^ue iufti- 
«iam,veiad demoaftrandam huius vitx miferiam , adcoquoq; 
Deus elcctis fuis omnia cooperatur in booura, vt fi qui eorum 
Mccando dettantvbocipHun cfcxcdcre (aciat ad profectuin.du 
-JciUcet huinili oi rs tedcunt,& ferucntiores , timoratiores.pru- 
«Jenctores^c cauriores fiunt.Item contrariorum oppofitionc fz- 
<uli pukhxitudo decenter contexitur^uxta illud , contra malu 
li«num^KCk]Nafn,ficut in pidura<6localbu» pulchritudinc rcd 
«lit picturz,cum colore nigro loco fuo bcncordinato^fic vniuer 
fitas rcrtm ( fi quis lotucri pofiit ) eriam cQ pcccatoribus pul- 
•chra eftJice* per fc cdflderatos fiw ddbrimt*s,turpet,omBrom 
autem,que fuot.fofus Deua ereator,cft,& omnium guberrJator. 
Nam in fuperoa cfldii curia Det roluntas in fpiritibus fumina 
|wce capularis,& in vnam volunutcm quodam chariuus igne 
jcomjatUjtaoquam in fecreu fedc przfidet, & indc fe quibuidi 
ordinatiflloiis crcatura» rriotibus primo (piruualibus , dcindc 
«orparakbus per cun£b diflunditur, 6t vtituromnibus ad inco 
snutabile arbitrium fcntcnriz iazjk ficut crafliora, & lnferio- 
xa corpoca per fubtiliora,& fupenora ^uodam ordine rcgtutur 
i»c omma-CQrparapcr&kiwm vitai.KruonaJem, & pium,& iu- 
£um,& illc pet ipflsm D«i»mv ficquc.vmuetfa creatura pcr crea 
corcm (uum,oihil cnim fit vin^Jtccacfeafibilitcr^uod.no de 
anteriori)& iuuifibili aula ftitnmi bnperatoris^uc iubeatur^aut 
permitmtur (ccundum inctlibdcm iufttriam przmiorum , aut 
P9narujn,gratiiurum,ai« rembuaorrtW). Mouet itaque ctcator 
iptritus fetpfiuu fine tempofc<& loco.mouet & (piritum condi- 
tum per tempus fine loco , raouet & corpus pcr tcmpus,& locii 
fiabilisque manens dat cunfta moueri. 

,. §l£*ltter DtHi fit utrtbtu. C*f>. VII. 
— . --. On.cnim Deus loco continetur , ncc tempore variatur, 
nce alicubi eft^uia corpus oon cft, fed omnia it> ipfo, & 
^ ipfein Omnibus noq partiaUter diuifus , fcd vbique to- 
cmvnt» «rnuianon indufus, extta omma non cxdufus , fiipra 
omaia non ehtus.tnfra orania aon depreflus, vbtquc ncpe eftj> 
dimniutisprzfenuam,;in hrt&is autem (amilianter pcr inha- 
fcitaaonis gratiam.propter quod non dicimus, pater nofter qui 
TbtfnCcs Jrcet & hoc verum fit.fed quics in cglis^ideft in (an- 
Aisfwodam fcihcet cxcdlentsorimodo . Cclum autcm, quod 
didtur Tritutatis,non eft akqutsfocus corporeus extra mundft 
vd itura,(cilicct vbi habitct trinitas , ficut Angcli in empireo, 
Sed cftipb trinitaris exceUcns maieftas^uz rbique eft, & ora- 
juairnpiet,& «>ntinet,& ex«dit,ac fiipcrat omnia,non lod ppr 
£tione,fed naturz dignitatcA omuipotentiz fublunitate. Vn- 
<le Luciicr aitjo corlum confeendam , iddt ad zqualitate Dci 
afeendam. Sciendum eft jgitur.quod Deusincommutabiliter 
in fe exiibrm,mzfendahtcr/ifenualitcr , potentialiter , eft in 
omni natora uoc fui ditEuitionc , & in omni loco fine drcwn- 
/criptione,& in omni tempore>fioc fui muubilitate,& prcterea 
in fandis ipixitibus^b animabUs eft exccUertdus,feuicet per gra 
ciam inhabitajjs,& io hominc Chrifto cxcelleiKifttme , fcilicec 
i per gratiam adopygoisifed per grariam vnwut^La.fumoui 
Spccufum Hiftoriale. 



nota,qu6dqurnqucmodisdicitur DeuseiTcin rebns, tcilicet 
per naturam per gratiam,per gloriam,per vnioncm , & per loci 
drcum(cripuonem. Per naturam triplicitcr , feilicct potentta- 
liter przfidendo,przfenria]itcr coeno(ccndo,eflcntialitcr fuftc- 
tando . Pcr gratiam triplicitcr,innabitationc vt in iuftis, effi^ 
cacia vtin (acramentis, myfterio vt in columba . Pcr gloriam 
triplicitcr,feilicct in vi rationabili , inquantum cft vcritas , per 
cognitionem.in concupifeibili,inquantum eft bonitas,pcr dcle- 
ctationem.in ira(dbili,inquantum cft poteftas, vel raaicftas per 
reuerentiam . Pcr vnionem triplidtcr , feiUcet ad humanatn 
nacuaam in Chrifto,ad carncm tantum in fepulchro , ad anima 
tantum in infenio . Pcr loci circumfenptioncm fiuc pcr prz- 
fentiam corporalem triplidter,feilicet in vtci-o virginis per cort 
ceptionem, inmundo pcr eruditionem,inccelopcr dextrz pa- 
tris confcflionem. 

Epiiqfftt Dtmundi creaticnt. C*p. VIII. 

HIc Deus ctun fit natura inuifibilis , vt etiam a vifibilibus 
ftiri poflet,opus fedt,quod opificcm fua vifibilitatc ma- 
oifcftarct,mundum fcilicet vnicum vt excmplari cuius zmula 
donem intuebatur in numero fimilis cflet , fecit autcm cum vt 
ootcns maximum.vt (apicns pnlcherrimum.vt bonus vtilcm, & 
m fuo gcncre opumum, diuerfis rcrum gradibus ordinc con- 
gruo diftindutn , fi enim omnia fcctfletzqualia vnicum eflec 
genus bonorum.non omnia bona. Nunc autem ideo lingula bo 
na funt,& omnia fimul valdc bona, quia fiint alia alijs meliora, 
& bonitas infedoruin addit laudibus fuperiorum.Ea vero,quz 
peccando proprium decus amittunt , vt non fintetiam ipta re- 
cm ordinata cum vniuerfo bona, nullo modo efttaunt . Nihil 
ctiam vniticrialiter cft naturz contrarium , quia quod vni prg- 
ter naturam alii naturalc eft,itaque laudabilis quidem eft mu- 
duspro fitis quibufquc (pcdcbus, fed multo laudabilior cx ar- 
monia omnium,& compagc vninerlbrum.in quo fummc eft ftu 
penda ex contrarietate concordia, .dum inter fe inuicein diuer 
ia (unt & ad vnius mundi perfec^ionem cum finguhs cunda c5 
ueniunt. Cum^ue ibi funt vbi cflc per naturx ordincm dcbent 
quanrum acceperunt fuum cfle cuftodiunt , pax cnim omnium 
rcrum eft tranquillitas ordinis , ordo autem cft parium diipa- 
riumque rcrum fua cuiquc tribuens dilpofi tio.Omnis igitut na 
tura,quoniam eft,& idco modum fuum,& (peciem,& quandam 
fecum pacem habet,bona eft.malum autem nihil aliud eft,qua 
corrupuo modi vd fpeciei, rcl ordinis naturalis. InteUigimus 
autcm mundum fadum non iu tempore,fed cum tempore, nec 
Dcum in cum fadcndo confilium,aut voluntatem mutafle. 
Cumque didmus Deum aliud facere, nonaliqucm illiin opt- 
rando rriotum intdligimus incile, fed dus zterna voluntate ali 
ouid nouitcr exiftcrc abfi)UC ipfius agiutione, vt aftusproprie 
did n6n queat,cum actus omnis in motu confiltat . Sicut ergo 
ex calore Iblis contingit aliqua ficri , nuUa tamcn in ipfo vcl rn 
eius caloretacta mutationc vel motione , fed ex Dd voluotate 
noua habent eflc finc acV>ris muutionc . Solius autein Dei 
cft vMquc,& fecundum ide operari diftcrentcr^pfe eft, & crea 
tor,&opifcx,& fa£ror,(ed primum fibi propric retinuit,rcUqiia 
vero creaturis commttnicauit. 

Sfiiopts D* crtAticae AngAtntm. Csp. IX* 

INter hzc autem , quz crcaurt primum fuit ccelum empy- 
rcum mox Angdis fuis repletum , & informis materi j qua- 
tuorelemeotorum . Sunt quidem omncsAngeli circuin- 
(cripdbilcsfuo modo, quia fciUcet fpiritualis creatura conchi- 
ditur diffinitione,vel termino lod, cum ita fit aUcubi.qubd no 
alibi,nonautem,quia dimenfionem redpiat , & diftantiam fa- 
ciat ficut corporaus, quia fi multi (piritus hic eflent locum non 
coanguftarent , quominus de corporibus contineret . Ideoque 
Auguftinus mutadonem lod corpori attribuit no fpiritui,quia 
licet fpiricus tranfeat dc locoad locum, non tainen ita vc dime" 
fionibus circumftriptus.inteepofitione (ui faciat diftantiam cir 
cunftanriz ficut corpus. Ob h0c etiam cflc poflcnt infiniti fpi- 
ntus in minimo loco , nec umen vnus eflet in altcro, fed o/n- 
ninc ab inuicem difercti cflent , quia (piritus locuin non re- 
plent , nccquand funt quantiute , fed virtute , ad hoc vaJct 
cXernplum Ac fuminibus corporalibus , quz vno k>«o compie- 
h mH* poflent infiniu , cuucta umen ab inuicem difereu. Pri- 
ma imago Dci Angclus eft/ciiicet (ubftantia inteUcdttaUs fem 
pcr mobili s^trbitno Ubera,incorporca,Deo miniftrans , fecun- 
dum gradam non natura iminortaUutcm fufcipiens . Angelis 
ab initio quatuor videntur.dfe atcribuu , fcilicct eflcnuz ftib- 
ttUus , rarionis peHpicacius , Uberi arbitrij faculus , & pcr- 
(bnalis difereuo , in qua fola differunt ab anima humana. 
Creau llint autcm , nec miferi , nec bcati,cjui3 eiientns fui 
fuerunt ignari , necdum ctiam habcbant charuatetn , fed na- 
turaUtxr , amor.e concupiiccntiz , diligebant Dcum fupcr. 
Tomus Quartuj. A % omnia 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorhle Vincenu; . 



«mnia iciticet in iplb delectando fupcr omnia,amorc vero ami- 
ciiix feipfos : fupcr omnia, f.volendo fibi bonutn fuper omnia : 
patura cnim fibi amica cft,& motus eius circUtaris cftaicc ideo 
fcqmtur,quod fruercntur fc.quia frui dt ddcftari,quod cft ta- 
tum in amore concupifcentix. 

&t Laffu malorum, ctnfirmatitmt bcnornm^ 
Caf. X. 

ITaqne Lucifer omni lapide prxciofo opertus,& omatus,q.a 
in aliorum compautione prxclarus,cminentiam naturc. fue. 
perpcndcns,& profunditatc frientix inuntum fuperbiuit, a 
etiam Peo a-quare fevoluir, ficCjue faftusftatim a vcriuteie 
aucrtit,& bcatx vitx dukcdinem non guftauit , itaquc ccridit 
pon abco tantum.quod accepit , fcd ab co , quod acciperet fi 
Pco fubdi voJuiflct.Cadens autcm ille draco , tcrtiam partem 
ftcllarum fccum traxit,idcft multjtpdinem Angelorum,qu£ fi» 
bi fponte,& abiqu? vlla fuegeftionc in malitia confcnfit. Om- 
nes igitur hi fua poteftate ddecuu , vdut fummum bonG fibi- 
ipfis eflent.a communi omnium beatifico bono ad priora de- 
fluxerunt,& liabentes dationis (aftO procxcellmiflimaxter- 
niute,vaniutis,aftutiam>pro cettiflima verjtate, ftudia partifi, 
pro indiuidua chariutc,fupcrbi,£ulaces , inuidi.fafti funt,&in 
malitia obftinati noccudiquc auidiflimi atque callidiflimi , & 
ali j alijs vitijs prxfunt , & iu bunc acrem caliginofum detrufi 
iugiter humanis fenfibusinfidiantur , homines ad pcccandinn 
prouocat, quofdam etiam corppraliter vexant,lbmiriorum ima 
gines nociuas imprimunt,falfis traufmuutionibus, & faotafma 
tibns etiam vigilantes illudunt,per eos artes magicx, & diuina 
tiones exerccntur aflidcntcs fimulachri«,cultores ftios falfis ora 
culis dccipiunt,aIiquando umen & vera prxdicunt,vt ea, qux 
ipfi fafturi funt,velqux (ignis naturalibus futura pxnofcunt, 
Tel qux de difpofitionibus hominum per exteriora figna depre 
hend(int,plcrunquc cum fuisprxdicationibus fallumur, & «1» 
Junt.hu moribus corporis ad malum Juggerendum fe mifcent, 
nonnuili etiam muhcribus importuni a«J coitum ofle folcnt.Iu 
his alij ali js pratlati funt,& in ipfis quoque quibus oblecuntur 
vitijs concordes eflc non poflunt . Eft autem in cis malum tri- 
plex,fcilicet furor irrationalis , amens concupifcentia , fantafia 
proterua.Pum autem ifti per inuidiam a creatore auerfi funt, 
& in malo obftinati,cxteri ad eundcm per gratiam adiuri con- 
ucrfi funt,& in bono confirmati. Hos itaque Juimiliter fibi ad- 
hxrcntes,Dcusfeipfobeatificans*iuxu capaciutem fingulo- 
rum fpiritualibus charifmatibus repleuit,& provaria munerum 
dignitarcdiucrfisordjiuimtjradibus diftinguens, pcr tres hie- 
rarchias dccentcr ordinauit. 

De DifiinSitnt ncHtm erdinum. Caf. ' X I. 

ESt autcm ordo cxlcftium fpirituum multitudo qui inter le 
in aliquo gratix munere famulantur: ficut in naturaliO da- 
torum muncre conucniunt: Verbi gratia.Seraphin dicuntur.qui 
«haritate prz aliis ardcnt, cherubm, qui fcicntia prje aliisxmi- 
nent.Throni in quibtu Peus fcdens iudicia fua dccernittvd ip- 
fimet ea fcdcntcs cxcrcont. Dominationes qui prarlato? quafi- 
ter lubditis dorninari dcbcaht ■, doccnt,& principatus tranfccn- 
dunt.Principatus autem funt, qui fibi fubicftis qux fiuit-agen- 
da diiponnnt. Potcftafcs qni virtutes aduerfasrcfrenant,ne un 
tum homincs tentare valeant,quantum defiderant. Virtutes, p 
quos iigna & mirtcula freqnenterfiunt. Archangeli qui maiora 
nunciant. Angeli,qui minora, & omnia quidem dona omnibus 
jn(iint,non tamcn xqualiter,dum^ue lupeiiorcs ordincs fubli- 
mius & perfcctius dona omnia perceperunt,& ex prxcipuis ta- 
men uocabuja (brtiti funt.Infcnoribus ad cognorninatione cx- 
tera rdinquentcs.Vcrbi gratia,maius donum cft chantas,quam 
fcientia,& maius cft fcirc.quam iudicarc: quia fdentia iudicifi 
infbrmat: & fic dc aljis' .- aiSgnatur ergo excellentia ordinum 
fccundum excellentiam donorum. Quod jiutem ait Gregoi V- 
nufquilqiie ordo eius rci cenfctur nomine , quam plenius acce- 
pit in muncrc.Sic intejligi potcft vt rcferatur comparatio , noq 
ad omnes ordines,fcd ad quofilam (cilicet ad infcriores: nec c- 
tiam nominatur quilibet ordo ab omnr re , quam plenius accc- 
pit/ed ab aliqua re poteft ferri tomparatio, non ad ordines,fed 
ad alia dona,ncc ad omuia,fcd afdqu^dam,(brtaflis cnim & An 
gclt ficut homines quibufda donis magis po|lcnt,& alii minus . 
De Triflici hieratchi» cqcltfii in qn* refulgtt imagt fit~ 
ferctlefiit. C*p. XII. " 

SI autcm ordincs per tres hicrarchias colliguntur, & in vna- 
ouaque tras ordines contjnentur. Prima & fuprema dicitur 
cpipnariia,media hyperfania,vltima hypophania.Epiphania igi 
tur eft fuperior marufcftatio minifterij lncalefcentis affcAionis 
altioris intuitus,iudiciique libra rcfujtatio diftributa.Hyperfa- 
nia tft mcdia manifdiatio idcft diuina cognitio fui participcm 
jofignicns Scalari rcuerentia . vfumcjae cdocens eitu^ue axcens 



contrarium Hypophania ideft fubtcrior manifcftatio tO ihrim 
num participium naturx lcgibus currcns arcana refcrans fi in 
difcreta capadtatcEft autem Hiprarchia rerum Jacrarum & ra 
ttonabijium ordinata potcftas in fiibditos dcbitum rctinens do 
tninatutn,ltcm Hicrarchia eft ordo diuinus,& ftcnria & a&i» 
ddformx quantum poflibile eft fimnlans ad illuminatiooes d 
indita proportionabjliter,in Dei fimmtudiuemafccndcm,Hxc 
tria rcferunturad tres Hierarchias,Scientia fctbcet ad priouua 
quia in hac prima trja dona intclliguntur, eoqubd tpfa difter*- 
nit,& prxlegit:& ita dijigit. Ordo diuinus ideftordinata pote- 
ftas ad mcdiam.- quia principatus & dominauo.& potcftasom- 
nia funt potcftaus vd ordims.Adk> ad tcrtiam.- quia virtutum 
cft exerccrc miraculoias adiones. Archangdi quoquc & Ange 
Ji frequentius mittuntur ad agcndum circa nos : hocautcm di- 
co,uon fccnrrdiim oramem Dionyfij. fed Cregodj: & alioruin 
qui ponunt virtutes in tertia Hicrarclua . Abtenordo diuinus 
refcrtur ad patrcm ideft ordinata potcftas . Scieopa ad fijium- 
-A&io ad rpiritum fanclum : ideo cnjm 8t Angcli per tref ftfc- 
rarchias,& fingulx Hicrarchix per trcs ordincs diftingunntur : 
vt fuper cxleftcm Hicrarcbiam,qux eft trinitas pcrfonaru .-noa 
folum m dfentia muncrum acceptorum : fcd etixminnumerp 
facrato ternarij .& in omnibiu quantum poflibiJe.cft.-Dci fim*- 
jitudincm imitari oftendatur, Ardent igitur Seraphjn fcd igpp 
diuino.Luccnt Chcrubimfcd ventatis participio. Scdcnt Tnro 
ni & iudicant.-fcd infidentis bcncrkk>;& ita dc aiiis. Hxc igiutr 
omnia contujit illis (piritibus corum conditor iumauu Ipintu»: 
diuidcns ftngulis prout voluit: bxc operatur in iJhs : bxcidcdit 
etiam operan ijbs.-in aliis amantem lc exhibenssin alits agnofc^ 
tcm.in alijs aba facicntcm.ItaqucDeusamat,vtciurirasMiouit 
vt ventas. fedct,vt xquitasidominatur,vt.maidlastf cgit vt prk» 
crpiumrtuctur vt ulus.opcratu» vt viKus.-reudatyt luk: afliftic 
vt pietas , In prima igitur Hierarcbia refdtur xtjuhas Tbroqi 
ad patrem.-cognitk) trmiutis ad ftfaum.ardox amnris ad. fpiritfi 
fan^um ■» Similitcriniccunda maidus domitarionis M ,pa- 
trem : rc&itudo principandi ad iilium: ulns in tuendu r-*^*Al- 
tiue ad lpiritum ianftum . In tertia quoque opcratio «uttw 
tum ad patrem r rcucJaao Iuds od fiUum,m(pinMio ■jnnrilflfti» 

ad Spiritum lanftum 

Dt Mimfitrit Attgtltrttm. Cmf. XJI X 

O Mnes aucem mirhmtui 'in minifterium froptor ulntem 
hominum: & propter ipforum meritum:&«ttam,propter 
Angeli & hominis mutuutn amorcm :& vt agnofcat fiamodi- 
gnitatem fuam: difcatque fancum fuperbiam . . Vnde jeft ukd. 
Vidcte ne contcmnatis &c. Ex his fimt Angdi prwiiociaJeifia 
gulorum gentium di(peniatipmprxlati,abj vcro |>cribnalcs : fin- 
gulis animabus ad cuftodiam depuuti.Habct «nim bomopoil 
peccatum duplex nocitiuura fcilicct fomiteo» intra , & dxano- 
nem extra.-HiVo dupbcem cuftodiam prouiditei-Dou, fcibcet 
gratiam cohtra fomitcm, Angclum contra dcmonem.hem plx 
cuit niiferjcordi Dco homini a facie dusin riocexib"om cxpui 
Ibcontra tres hoftcs:dufacm naturc tres confcrre cuftodes lci«- 
Jicet contra diabolum Angclum bonum, contra camcm canus 
"dominiex pa(fionem,contra mundum orationes & exempla sa- 
doruril.-qui de mundo aflumpti funt ad rcgnum. j Hiergo fdJi r 
cct Angeli cuftodes animammrmagna cura citca nos-incendfit. 
Bonas coeiutiones innobis tripliciter intcndunt foilkcr «tce- 
riora fcnlibilia immutando ; vt cx eis diciatur bona <q»hatio : 
bonas effigies imaginationj i vrilircr impnmcrrdo . itttcllectum 
ad diulnum lumen recipiendum pra^arandojfdlicerimpyirnc 
ta remotrendo,vd cxcitando. & huiufmodi.Soliciti quoq uein- 
ter Dcum & nos mcdij dtfcurrunt, gcmitus noftros, & omrria 
boiia noftra facuveldicM velcogiuu fidelitcr ad Dcumde- 
pprtSticxtdunt, & gratias aguntvConciues enim fuos diUgunt* 
ds4uecongaudcnt,cbnrbmnt,inftrUUnt,protc«arit^inomni 
bus prouidtnt.Ipft enim aduentum noftrum dcfidcranrrquia dc 
nobis reftauran ciuitatis fibe ruinas expe^ant, quantobrem cft 
magnotripudio interiunt pi^emibus-:quiefccntibiuprofiint * 
Denkjue ctiam animas eorunr portare dicuntur^m Paradifum, 
& hoc qua«JrupIicitcr; viddicet,quia eas ad bonuffl prouocant : 
perqubd iiluc alcendunti ttem quia ad gaudium paradifi defi- 
derandtrm,in artkulo mortis eas prouocant,& a#cendunr,ita q> 
poftpofito naturali affedu > qncm habent erga corpus libentce 
exeant . (tem quia dxmones arccntmc cas exeuntes impediat* 
item <quia quafdam priuilegiaus etiam aflitmpto corpore,vifibi 
litcrin cttlum deferunt,vt animS beati Bcnedifti 9c bcati Mar 
tini . Animx autem dcgentis in corporc non videt Angdus e» 
natura fua cogitationesficut neCDiabolus-quja anima morta- 
li corpore inlerta,non tft cognOicibilisaftiue vcl pafliuc nifi p 
corpus.Vndc ncc Angclus cognofdt interiora cius,nifi p gcftu» 
& babitO corporis. vcl cx virtutc (pcculi illuminancis JVi^pU cft 

ad 



Digitized by 



Google 



LiberPrimik 



Xd homrnes mifli veniunt ex m ifteri js fiiis nomiiu rxahunr.vt 
Michael Gabriel.Raphael. Michaeli quatuor Ipecialiter attri- 
buuntur,fcilicet quod pugnat cum dracone,idcft diabolo, quod 
venit in adiutorium Dei populo.quod animas defert in paradi- 
fuin cceli,qu6d eft prxpolitus Paradifi ideft mihtanm ecdefie, 
qui ante naftionem domhv fuerat fynagogx. 

DePremio,& morito,&feienti*torum. Caf. XII II. 

Llcetautem m miniilcrium inittantur Angeli , fempct 
tamen faciem patris vident,& lemper videre defideranc, 
vt enim non4it in defidcrio anxietas, defiderantes fatia- 
tnr.Nc autcm fit in fatictate faftidium fatiau defidcrant , hxc 
cft eorum beatitudo,dc qua quibufdam p.acet , quod eam me- 
ruerunt per gratiam, quam in confirmatione pcrceperunt , nec 
jneritum tempore prxccflifle prarmium,fcd caufa dicunt. Ah js 
videtur.quod tunc nonfuitcis gratia data ad mexenduin , 
fed ad bene viuendtim . Quod autem tunc in przmium ac- 
ccperunt per obfcquia noois cxhibita cx Dci obedicntia 
ac reucrentia meren debcnt,& ita prxmium prxccffit me- 
ntum,& hoc mihi placere fateor. Exemplum accipi poteft de 
patrefamilias,qtii datalicui feruienti.c.lblidos , pro minifterio, 
quo feruiturus cft ei per vnnm vcl per plures annos , fic Angeli 
pro prxmio iam accepto feroicnt ei vlquc ad diem iudici j: an- 
te confirmationem vero gratiam tunc fibi datam non mertie- 
. runt.quia iam non eflet gratia, m(i cflet gratis data. Poteft tn 
<lici,g> ipfnm ftare fuit eis loco meriti,quia dum fecerunt,quod 
«rat tn cis^congraum fuit.vt daretur eis, non tn dcbitum , quia 
fine gratia non eft vere meritum , & ita meruerfit eam quodam 
modo.f.mcrito congrui non condigni, licct autcm in confirma- 
eione beatitudincm acceperintztcrnam,atqucperfe£tton£, au- 

{etur tn in cis quotidie.quia magis ac magis cognofcunt,& di- 
gunt,& ipfa charitas eft in eis,& meritum,& prxmium , quia 
tt per eam proficiunt,& in ipfa beati ftmt , non enim idco beati 
non funt,quia confiirnmationem prcmij fui fututam expeetant, 
quia licet non eis fuccedant omnia,qux optant habere ln futu- 
;ro,tn omnia (iiccedunt qux optant nabere modo,ncc iftud defi 
derium eos affligit dilatione, fcd potius Ixtificat cxpccutione, 
Hts omnis temporalium fcicntia , qua dxinones innantur vilis 
eft,q,a Dei cbaritas,qua (anctificant chata eft, pro cuius amote 
|ancto,omnia qux infra (Unt leque ipfos intcr illa defpiciunt,& 
ideo etiam certius ifta nouemnt,quia eaufas corum principalcs 
in Dei vcrbo confpiciunt,quibus,fcilicct caulis quxdam proba- 
*ur,quxdam reprobantur,ciincu ordinantur, illic ergo in xter- 
«is (apienux Dei lcgibus muutiones tcmporum prxuident, 
ciufque volnntatem (piritus cius participatione cognofcunt , & 
futura ni(i Deo reuelante non nouerunt. Quod autem ait Gre- 
gc.Quid cft,quod ibi nefciant vbi fcientem omnia fciunt, acci- 
piendumeftdehis,quxcognitionefiii cognitorem fuumbea- 
zum faciunt.Gaudium vero.quod de conuerfionc peccatoris ha 
bcnt,non cft gaudium, nifi per accidens.Cquia per bonitatem cj 
eis in prxmium daueft,de bono homims gaudent, & licet inct 
piant aliqttando gaudium illud non habere, fcilicet quando inci 
pit homo peccare.non tamen dicuntut aliquid de hoc amitte- 
xe,quia eadem difcretionc,qua prius gaudebant,modo non gau 
«knt,nec dc illius fubuerfionc dolent, & forte loco illius gaudij 
aequipollens vel maius habent (cilicct de gratulatione diitinx 
juftitix dum agnofcunt qua caufj permittatillum caderc. 
Dt Locutionitus eorum ffiritualikus. Caf. X V. 

ANgelorum autem locutio (piritualis. qua (tbi inuice often 
dunr affectus fiios,& intelleftu , de his rebus quaram co- 
gnttio non etat in eis a principio duplex eft . Vna fecun- 
dum naturam fuam,in qua communicant boni, & mali Angeli, 
icilicet cogiutio direcu pcr voluntatem oftendcndi altcn ip- 
Itim cogiutum vel intentum.non enim in Angelo loqui eft co- 
gitare trh vel intelligerc,(cd cogitatum vel intentum aliqua lu- 
minofitatc irradiante,alij voluntanc exprimcrc, & 9 vm cxpri 
mitur,non fcmper ab aliis intelligitur, nifi ille velit qui loquit. 
Atia vero p gratiS f.f m virtute Ipeculi fiue motoris Uiprcmi.in 
qua cdmunicant Angeli bonitm & animx fan&oru.Vnicuiq;.n. 
innotefcit intellcftus vcl volunus alterius im fpeculi reprefcn- 
tationem,& ipfius motoris fiipremi volunutem.qui oftedit ctu 
yult quantum vult.Non.n.ocs Angeli oia vident in fpcculo, fed 
hxc plena rcuelatio referuattir plenitudini glorix,qua confuma 
bitureorum prxmium in futuro.Ad animam quoquc loquitur 
Angelus bona fuadendo (ine medio corporali cooperantc , vd 
impediente quadam virtute occulta, intcntioncm fuam ei im- 
primendo,lic magnes attrahit ferrum etiam fi intcrponatur ar- 
eentum , & etiam imagincs imprimcndo incitantcs ad bonum, 
ficut diabolus ad malum. EU autcm tertia locutio qua vtuntur 
Angelt dominum laudado,fcilicet (ecundum intclledum, & fe- 
cundum affedujn,quia intelledus comprehcndit (ccundummo 
Speculum Hiftonale. 



dum fuum,& mirarur bonitatem Dei , & aiTeftos eonfemrr > & 
adh(ret,& conformat le ei,vndc inhis laudare Deum,eft boni^ 
tatem Dei rognitam proteftari,& cognitio quidem pcrtinet ad 
inteIleftum,proteft.itio vero ad affc&tim. 

T>e Materis informi huius mtcndt fenfibilit. Cnp. XVI. ' 

GLcnGrxctprimamreiinn matcriam dicunt nullo modo 
formaum, (ed omnium corporalitim formarum capacem» 
qua vifibilia hxc elemcnta formau fiint , qux fibi quadS 
concordia,& communione coniteniunt,nam fic intcr fe natuu- 
li ratione iuncu dicuntur,vt ignis quidcm in aerem dcfinat^er 
in aquam dcnfctur,aqua in tcrram cralfcfcat^rurfiuquc tcrra di 
luatur in aqttam,aqiia rarefcat rarfas in acrem , aer extemtctur 
inignem,qtiapropter oia elementa olbus infiint , fed vnQquodv 
que eoritm ex eo.cj. amplius habet acccpit vocabulum , hic ltrfc- 
gula propriis qualiutibus,quafi quibufdam brachijs ie inuiccm 
tcnent,& difcordem (iii naturam concordi fjdcre viriflim com 
mi(cent. Nam terra frigida,& arida,frigidx aqux conneftitur,- 
aqua frigida,& humida acri humido aftringittir : aer humidns, 
& calidns calido igni aflbciatur.ignis calidus,& aridits aridx tct 
rx copiilarur.Ex his terra vt pote grauiftima imum, ignis vtpo- 
te calidiflimus fuprcmum locmn obtinet, alia duo mcdifi quafi 
ioliditatis vinculum quoddam,qttorum aqua grattior proximfi 
terrx,aer lcniorigni proximum locum poflidet. Deputantur ve 
ro terrx eradicntia^qux nauntia,aeri volantia,ipu radiantia. 
Auguft.fuper Gcnefim probat ordincm naturalcm demcntorfi 
ad oculum in hunc modum.Primo,c}> aqua fic fiiperiorterra,pa 
tct cx hoc,q> terra non poteft ftare (upcr aquam, nam fi fup ca 
iaciatur,ea pcrrupta dcmcrgitur,& pergens ad terram ibi quafi 
in loco proprio conquiefcit , aerem vero fupcriorera efle aqua, 
hincpatet quianullumvasaboreimprcflum aquis rcplcri va- 
lct.Vf .n.vas eflc vacuum,fcd aerc plenum eflc probatur, cfi ore 
immo in aqua deprimitur , nam quia (iiperius non inuenit locu 
excundi,nec inferius irruptis aquis fubter cas cum ire natura 
permittit plenitudinc ftia repcllit cas , nec in vas intrare finic 
Cnm autem vasiu collocatur,vt non habeat os deorfum,fed i n 
Jatus inclinatum,ttinc intrat aqaa inferius , aere exeunte fupe- 
ritts.Hinc etiam probatur nihil efle vacuum.Igncm quoqfie na 
turaliter aerem velle tranfcendere paret cx hoc, a fi quis acccn 
fam facula capitedeorfum teneat , nihilominus namx crinisac 
fiipcriora confcendit,fcd conftipationeaeris circumfufi, & fup- 
fufi fiiperatus cxtinguitur, & in eius qualitatem commuutur. 
Zfilogus de oferitus fex dierum. Caf. XVII. 

ITaquc duo creauit Deus ante omnem diem.f. Angelicam na 
turam,& materiam mundiinfbrmem.Mundum autem iftum 
vifibilem fecit Dcus de infbrmi materia per lex dierum di- 
ftindioncn , qux.fdiftinftio dupliatcraccipitu ,vel (ecudum 
Aug.in Angchca cognitione, vel fm alios dodores m cemporis 
fucccffionem.Nam Im opinibnem Aug.omnia fimul in fonna, 
& materia creau fiint,& nomine celi,& terrx intelligitur infbr 
niitas fpiritualis,& corporalis creaturx cuius contterfione fiuo 
fbrmationem adignion.Moyfesincipit cxplicare.cum dicir.Dt 
xit Dcus riat lux,& fa&a cfl lux , ideft per verbum fuum vium 
informein fptritualis creaturx,qu£ prius vocabatur tcncbif vcl 
abyffus ad principium fiium rcuocauit,vt ex ipfb formam lapie 
tix capiens fierct lux , in hac lucc vcritatis Lucifcr uon ftctit, 
fcd ei fubijci nolens ad tenebras ftias relapfus cccidit,ficq; De* 
Iiiccm Angeiicam approbans , & confirmans,a tenebris his loco 
& merito diuifit. Hxc autem creata lux ftatim in ipfa conuer- 
fione,& iUuminatione fua,contcmpIata eft inluce ctcantc ratio» 
ncs omnium creaturarum quas Philofophus idcas vocauit, nihi 
lominusetiam ineodem inftanti resipus creatasm generibus 
proprijs agnouit,fed prima cognitio.quu clarior, & rnaior dici- 
tur matuuna,(ccunda quia minor vefpera fiue vcfpertina,prima 
etiam rcfte prxcedit fccundam ,auia Angeli nonpercreaturas 
agnofcunt creaturam ,ficut nos,(ed poiius econuerfo , vttamque 
enim orxcedit ratio rei cuiuflibct exiftens in veiboab xterao. 
Vbicumque crgo dc quolibet opere dicitur . dixit Dcus fiac, 
intelligitur rauo opcris m verbo. Cum autcm fubditur.& fa&u 
eft.ita cognitio eiufdc ronis fafta in Angclo. Cu vcro addit, & 
fecitDeus fachtra ipfius opcris in gcnerc ,pprio , tuq; prius in 
xterna rone cognofcit Angelusvnitiersa creatuta unq^ in fiia 
vera lucc,& ob hoc tanq in manc. Dcinde ipfatn in ^pprio eene 
re in quo naturalitcr tcncbrafcit,& dcficit lux cius, q.a in niliilu 
tendit cfi cx nihilo fit,& ob hoc taqua in vefpcre, fed continue 
fit manc.qa no remanet Angelus in co.qd creatu eft eis rj dele 
cutionc adherendo,fed ftatim refert illud ad laude eius m quo 
id faciedfi efle cognouit,& ibide pcipit cognitionc altcrius ret 
faciedx in qua veritatc ftas dies clt.Na fi vcl fcipfb vcl alia crea 
tura plufqua ilia luce delecuret,e6ipfo tenebralceret , & dc dic 
nox ficre t,fcd quia fcmpct iucem iM omnibuj prxponit.ideo.p 
Tomus Quartus. A * 3 omncs 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenri;. 



i fat die» oos rrmquarri nominarurjed poft vcfperam fta- 
ttmmane fubtuogirur , ct fic dies vnus^idndc Jccundiu,ct ter- 
tru», & fk vfque ad fcxtum proptcr fcrurum diflinctione opc- 
rum. Dies autcm vnut , & non primu» dicirur ail commenda- 
tionem vrutam Angelorum ,qui concorJiflime luci vcriutis 
adhrrrm,& ci obediunt. Quibus mirabili falitiutc femper eft 
die* lmniomeridievquia fempcr Defi clarc vidcnt,& eius amo 
tt favent fempcr mane , quia vident ratkmem cuiufque rei fa- 
ciendx m fpcculo4cnip vcfpcrc, quia vidcnt quamlibctcreatu- 
ti i genere J>prio.Vnd* Dauid.vcfpere,& manc,& mcridic,&c 
Jkdhutdtmitm. C*f. XVIII. 

IDeo autem propter fenarium numcrum , fcilicct perfcdum 
explicatur creatio rcrum, vt oftendarar , quod Dei perfcda 
funt opaa,cuittsJciucetnumeri,partes conftiuttiux vnum,& 
duo & tria fiint qux ctiam gradatim in trigonum fiirgunt . In 
rcquie vero dici fcptimx imelligitur Dcus in confpc&u Angc- 
loru rcquicuuTe,non nili in fcipfo , vt fcilicet illa lux Angelica, 
qux cognofcendis eius opcribus tanquam dies, cum vcfpera p- 
icnuu cft,nihil mchus eflc cognofcci ct, quam illu^ui ab om- 
nibus opcribu» iiiis in fcipfb rcquicfccrct : quia nullo eornm nt 
lit beatior idiget,& hcc feptima cognitio,qa vefpera no habuic 
cu n6 dc cteatura, ied de creatore fat.idco bcoedia, & fandifi- 
cari meruit.Dcniq; ola^j a prmcipio Gencfcos enarrantur viq; 
ad locum illum vbi lcgiuir. Fons afcedcbat de terra,&c.arbitra 
tus cft Augtift. in tcmpore vel pcr tempora, icd in radice tem- 
porum fuiUe facu,cxindc vcro icripturam explicare temporum 
volumma. Alitcr ctiam idcm dodor hos feptcm dics exponit, 
diem inteUigi volcns cuiuflibct rci creatx fpcciem,nodt-m ve- 
rb eiufdem (peciei priuauonem.veipereagtcm conditionisper- 
fc&x tenninum,manc verb fcquentis cxordium. Scprima dies 
mane habct,& non vefpcram , quia perfcda crcatura quoddam 
habet initium fux c6ueriionii ad quietcm fui crcatoris, in quo 
jpro fui gcncris roodulo ftabilitur,& quiefcat, idcft vt momcnti 
iiii ordinem rencarjed alij dodores communiter tradfit , quod 
per interuaila fcx dierum opcra dla Dei primaria fada fuat. 
DtOftrtfrimtditi. Caf. XIX. 

PRima crgo die iplc qui cft vera lux qui lucc diligit, & om- 
nia in luce facit , redc mundi fabricam a luce inchoauit.q' 
trium dicrum fpario,fcilicet vfque ad quartum die , in qua 
cceleftia luminaria fbrmau funt , circuitu fuo diem naturalcm 
pcregit .mcritoquc lux intcr corpora primum obtinctlocum, 
quia vt dicit Auguft. Quia omnis fubftantia duabus fubftanujs 
communis vtraque prior eft fecundum naturam, lux autem cft 
ffubftantia commums igni , & ftcllis,qux omnia alia corpora p- 
cedunt.quarc primum omnium corporum cft lux. Itcm ipfa cft 
nobiliflinuim corporum,quia fpirituali rtcaturx viciniifima cft 
qu.T cft nobilior omni corporc, ipfa eft quafi vinculum animx, 
& corpons,& quafi mcdiiim communicans naturam cxtrcmo- 
rum,vt dicatur corpus fpiritualc. Vnde dicit Aug.fiipcr Gene. 
£> Iux cft corporitm fubtihflimO , & ob hoc animae viciniflimfi, 
ideoque pcr ipfam anima agit opcrationes fuas in corporc. I te 
ipfa cftomnium corporum pulcherrimum,quiapulchritudo cft 
cx fimilitudine,& conucnicntia partium in habentibus partes, 
licut ergo Deus cum iit vcra lnx.oinmum pulcherrimus eft, qa 
nihil in co diflimile, vcl difconuenicns eft , & fic lux corporalis 
jntcr corpora pulcherrima eft,qttia partcsomncs habct diflimil 
limas.Itcm ipfa eftomnium corporum optima. Cum enim bo- 
num fit,quod fiii communicatiuum eft.inter omniaautcm cor- 
pora lux ii,& fuam pulchritudinem maximc communicat.vnus 
fucis punaus vc) ictus fubito totius mundi fpacium rcplct , igi- 
tur inter corpora fumme bona eft. In hoc euam fpiritui fimil- 
lima eii.f.& Deo qui vbique eft.&anim* , quz totum fufi cor- 
pus replct.Ipfa pratterea eft bonitas omnis naturar corporex.qa 
nullum corpus fui communicatiuum eft nifi pcr lucem , & quod 
in vno tm Ioco cft per fubflantiam,ipfa lnx in iniinitis locis facit 
cflepcr formam.Qrn igitur ctiam punduslucis fux pulchritu- 
dtncm,qu? maxima eftfuamque bonitatem toto mundo com- 
municat , & omniaquoque corpora fuas inuicem facit commu- 
nicare pnlchritudincs.I pfa fola e(l,qua totus mundus bonus, & 
pulcher cft. Vndc AmbioJpfa facit vt cxtera mundimcmbra 
digna iint laudibus,& cum fuam bonitatem ac dccorem omni- 
bus communicet, in corum tamen fcediutenon communicat, 
•non enim fadatur vcl inficitur pcr immundiflima quzq; tran- 
£cns,nec vllo modo corrumpitur. 

Dt Ofere ftcnnd* diti. C»f. XX. 

SEuinda die L>cuj firmainentum , quod ca-Ium dicitnrro- 
tttndtim, & mobile cztcra ienfibilia contincns intra ic , ex 
.)qtii.\ conjidatis in modtim cryftalli fblidauit , co quod in- 
tenecto (tipenorcs,& inferiores aquas ab inuicem diuifit.Aiunt 
autcm qwdam ipfum fubtiliflimx naturx velut fumum cflc, ac 



ipherice circundare tcrram, & drcumferrtcum iWacmifSmo 
motu,(bicm & lunara^ rcliquos planetas,-qui cum aduerse c{- 
lo faciunt motum , & fuper terram quidem cxiiicme folc dient 
hic fieri.lub tcrra vcrb drfcendente^uc quidem nodem illic ve 
ro dicm. Ali j verb hcmiiperium , & icmicirculum eife corkina 
imaginati funt.quando dicit Dauid.Qui extendic ca-lum ficut 
pdJ«n,& Iiaias.Qui ftatuit cclum ficut cameram^dcft arctun. 
Et quoniam ocddcns Sol A Luna, & aftra drcumeunt tcrram, 
ab ocddcnte in aquikmcm, & ita rurfus in Orieotem deueniut, 
Sphcra cccli cum fyderibus in ea fixis duobus axibus voluitur, 
quorum vnus eft (cptcmtrionalis,& appeUatur Borcas, qui nun- 
quam ocridit,& abus auftralis,qui nunquam videtur,& vocatur 
Auftronothus . Volmtur autcm ab Orientc vfque ad ocdden- 
tcm^t econuerfb.Scptentriooibus brcuiores giros iuxta eardi- 
nc peragentibus: & hoc fcmd in dic vel in node. xxiiij Jiorarfi 
fpacijs,quibus fol fpadum fuum fupcr tcrras , & fub tcrras fua 
volubiliutc condudit. Et unta ccleriute Sphcra corli currcrc 
didtur,vt mfi aduerfus curfum dus prxdpitem aftra currerct, 
qui cam reurdarcnt mundi ruinam facerct^ed & cfli naturanx 
artifcx mundi Deus aquis temperauit, ne conflagrauone fiipe- 
rioris ignis clemenu inferiora fiiccendcret.De bis aquis fuper- 
cxlt-ftibus dicunt quidam , quod ad modum cryftalli (bUdatz 
ne igne fblui poflint. Atigunifuper Genulidt cas pofle vaporali 
tcr trahi,& leuiflimis guttis fufpcndi,ficut aer nubilofus cxala- 
tione terrx aquas vaporabiliter rrahit , & per fubtiles minutias 
fufpendit,& pofiea corpulctius cbelobatas pluuialiter refundiu 
Dt Primc oftrt ttrtu diti& dt Aqtuartm ctnptpttimt. 
C«f. XXI. 

TErtia dic Deus aquas infcriorcs , qux totum acrisfpadu 
vaporales occupabant fbliditas , in vnam matricem con- 
grcgansjterram aridam rcliquit. Sicque quauior elemen- 
ta per proprias fpheras iuxu propria pondera gradatim intra 
ambitum firmamenti dilpofiut, icilicet igncm priorcm in fiipre 
mo collocansiuxta firmamcntum,tanquam omnium corporura 
leuiflimum^ctenuiflimum.Vnde & luminaria fada eflc conij- 
ciuntur. Acrcm verb fecundo loco, cuius fupcriori parte in p»t 
riute fua permancntc, inferior humida cxalauonc pingucfctt, 
commotusquc vcntus,& vehementius condutusignes, & toni- 
trua.contradus nubila.confpiflatus pluuiam, congelantibus nu- 
bibus niuem , & turbulcnuus congclantibus nubibus Jenfiori- 
bus grandinem , diftcntus (crcnum fadt occultis dcimperijs. 
Hincquoquctenuesalitusvaporalitcr inierti auras intexunt, 
qux nodumis riforibus aggrauatx fcteno rore diftilknt.Si au- 
tem vchementius frigus eit , etiam gelu caudidius inalbefcunc 
Aquam tettio loco,quam m vnam ( vt didum eft ) matricert} 
coUegit.Indc etiam per finus, & occulto* terrx meatus ad irri- 
gandam,& fa-cundandam terram , & ad varios hominum vfus, 
pcr fontes,& putcos , & ftagna ,lacus,& riuos, & flumina vfquc- 
quaque deriuauit. Terramvero quartum clomcntum in mc- 
dio mundi tanquam centrum xqua lance librauit,venis meul- 
lorom,& gemmis glebis ac lapidibus diucrfi jeneris replcuit» 
Mare bipartituin cft,fcilicctin Oceanum , & Mcditcrraneum. 
Sinus maris dicumur maiorcs eius reccflus , vt in mati magno 
Ionius.In Oceano Calpius, IndicusJ?crficus , Arabicus qui & 
mare rubrum vocatur. Flumina famofa funt , vt Geon , qui & 
Nilus,Phyfon,qui & Ganges ,Tigris,& Eu<rates4ordanis,Hy r 
dafpis,Indus PadoIus,Tanays,PadusJv!candc,DanuDius,qui & 
Hiftcr.Rhodanus,Rhenus,Hibcr,Cagus4:c. Lacus famofi funt 
vt marc mortuum,& marc Tyberiadis, Gcncfar ,Bcnacus,Auer 
nus. Ex aqua prodeunt fpuma > fil,vitrum,bitumcn,& alumcn, 
&c.Tcrra pcr quinquc Zonas,idcft circulosdiuiditur.fciiicet fe- 
ptentrionale,brumal6 xquinodiale, brumalc auftrale. Horum 
duo extrcmi funt inhabiubiles algore , medius autem calorc. 
Intermedij vcro habiubiles vtroque temperati. Scd fblftidaliii 
tantum a nobis inhabitatur,qui in tres partes diuiditur Jn Afia 
& Europam , & Aphricam . In terra fiint glcbx diuerfi gcne- 
ris.vt argilla,creta,flamia , & fulphur , & pu tcolanus puluis . In 
quibus ctiam quidam natiui colorcs repcriuntur vt minium, 8c 
auripigmcntum. Scptcm quoque gcnera meuUorum , fcilicct 
aurum,argentum,£s,cuprum Jlagnum, plambum , & quod do- 
mat omma fcrrum. Scd & alia quxdatn, qux ex his origincm 
trahunt,vt litargirum connthcum. Lapidum verb quidam funt 
vulgares , vt filex, cotis, & pumcx , quidam infigniotes vt abe- 
ftqn,magncs,gagatcs , quidam vcrb marmorci.vt alabaftris,pa- 
rius,alabandicus,qda autprxdofi qui & gcmmx dhr, quorum 
venuftate colorum etia aurum non minime dccoratur. Iuq; ge 
marfi alix virides funt vt berillus,crifbprafus,iafpis > topafius, & 
fmaragdus.Alix vero rubex.vtemathitcsjucin^.onix^fardonix 
Ct corallius.Alix purpurcx.vt cclidonia, faphirus , jacintus , et 
amcuftus.Quxdi aute c5didx,vt Mar^ariu^aftcrites.gallada» 

folifgeimna, t 



Digiti?ed by 



Google 



LifcerPrimus. 



felifgehnha.gatachates . Quxdam nigrx abficos, adates,dyo- 
iryfia,pyrites.Qnxdam etiam variz vt pantrus,oppaIlus,exac6- 
talitus.Porro quedam cryftallinx.vt adamas, carbunculus.alle- 
fiorius calcedomus,& cnftallius. Quxdam,g> aurez,vt criibpis 
Jiyewa,ehrifocolla,chrifcledros& chrifolitus. 

Dt fteundo eptrt ttufdem diei idtft de Gtrmimbus terrt. 
C»p. XXII. 

EAdem quoque tertia die tcrram ipfe Dcus aquis nudata, 
cun&is herhjrum gencribus decenter vcftiuit, omnisque 
generis ligna frudi fera ex eadem produxit, no per moras 
tcmporii ficut nunc, (ed ftatim in maturiutc viridi in qua her- 
bas fcminibus,& arbores pomis onuftauit, nam & paradifum in 
oriente eadem dic plantauit.qua mox omnium amenitate fort- 
tium,& terrz virentium.lignorum^ue frudificantium venufta- 
nit.Herbarum quxdam fiint communes,vt agrcftcs, vel filuati- 
<x,ficut ambro(ia,cenraurea,cicorca,ciciiu,vrtica, betonica , & 
huiufmodirquzdam hortulanz, vt olera.£caulis,rapa,napus ja- 
<5uca,beta,borago,firupis,cucurbita,caparis,& huiufmodi.-inter 

Sas funt etiam olera quzdam odorata,vt apium, abrotanum, 
uia,ruta,menta,feniculum^metum,coriandrum,ciminu , &c. 
Sunt & hcrbarum quxdam aromaticz, vt aloes , ferula,nardus, 
&c.ineft autcm nalccntibus fingulis,aut (emen aut virtus aliqua 
ieminaria,mediantc qua ex fimilibus oriantur fimilia , intcr fe- 
mina vero commuma prxcipuum locura videntur tcncrc fru- 
ges,& legumina.Sunt & alia quxdam fcmina,quibus vtuntur in 
medieims,& in fjporum condimentis,vtani(um , ciminum, fy- 
napis,&c.Extant eti5 herbarum fucci,quibus in medicinis vtu- 
cur Pbifid,vt aloes eladerium,fcamonea,opium,galbanum,&c. 
DtArberibus. C*p. XXIII. 

ARbornm varietas multiplcx elt , nam alix funt vrbanio- 
rcs,ahat filucftres,alijs decidunt folia,vt vlmo , fogo.piro. 
Alix coroa virent (cmpitcroa,vt ex vrbanis,olca, Laurus, 
Pabna,Myrtus,Cyprefliis Pmus Hcdera, Rododcndrus.Ex fil- 
«eftribus autcmLarex,Pinafter,Iuniperns , CedrusTherebin- 
thus,Buxus.ll«,Acjuifoliuin,Subcr, Taxus,Tamarix.Ex frudi 
bus quoque nibus,& calamus , inter vtraque verb gcnera funt 
in Grxaa,Andraiile,& vnedo.Vbicumque.n.his foha decidunt 
prxterquam in cacuminc , in ipfis quoquc iblijs multa eft diffe- 
rcntia. Sunt enim folia laufEma fico,viti,Platano.-angufta vero 
olexJVlirto putrico:capillata,Pino Ccdror aculeata, Aquifolio, 
Iunipcri quoq; fpinaeu pro folio,carnofa Cypreflb, crafltflima 
verb Tamarici,& alno,longa Arundini, falici palmx, & duplicia 
«ircinata Piro, mucronata Malo,anguJofa Hcderx,diuifaplau 
no,picex verb,& abieti , infeda pcainu modo,robori toto am- 
Bitu finuofa,rubro fpinofa.Alix quoquc fimta radice brachia- 
tx<vt Vlmus,alix in cacumine ramoix vt Pinus . Alijs eft cor- 
tex tenuis,vt Tiliz & Lauro , alijs craffus,vt Robori,aliis leuis, 
vt Malo,Sico,omnibus autem fcneda,rugofior , quibufda (pon- 
te rumpitur,vt viti , quibufclam ctiam cadit vt Malo, quibufHa 
tunica eft multiplcx,vt viri.Tilix, Abieti, quibufdam verb fim 
plex vt fico,arundim, magna , & radicum differentia/unt enim 
«opiolx Fico,Robori Platano, brcues & anguftx Malo,fingula- 
xes Abicti.Lariri crafliores, Lauro inequales.Robori carnoif ,& 
in pro fundu adx.Ah js etiam redo meatu defccndunt, vt olex, 
* Lauro,alijs fimiofb,vt Fico.Humor cortici arborum ineft , q. 
laneuis cornm imelligi debet,ncc eft ommbus idem ficis, nanq; 
ladeus eft.cuiad cafcos figurandos coaguli vis cfl. Cerafis gu- 
m*tus,vlmis fulinofus.Malis,& Piris ac vitibus aquofus.Prxte- 
xea arborum quxdam florent, vt Malus,Pirus,& omnium prior 
Amigdalus. Alix vcrb triftes nullo flore exhilaratur, vt Lex,Pi 
cea,Pinus,Larex,Iuniperus. Omncs autem germinant etiam,q 
non florenuMagna,& locorum diffcrentia, nam cx eodero gene 
re,qux funt in paludrbus priora germinant, dcinde cacipettria, 
in filuis nanque nouiflima. Sut & biferg quxdam arbores.vt iik 
«eftris malus,quxdam vero triferx vt Cyprefius. Arborum ctia 
natura oer fitus diftinguitur,nam alix montcs amant, vt Cedr' 
larex,&c.ex quibus refina gignitur . Alix vcro vallcs,vt Ilcx. 
Tiiium,& Abies.ahx quoque in plana dcfccndunt , yt Cornus, 
Corulu ,Quercus,& Omus:quxdam fngidis gaudcnt, vt For- 
l>us : quxdam ctiam nou nifi in aquofi» proueniunt vt Salices, 
Aini,Silcres,Populi. 

De Truthiusdr gummit vilfiuci*. Cap. XXI III. 

FRudus proprie dicuntur agrorum , & arborum , licet ali- 
quando largius fumantur.rlx his autem,qux mollia iiint di 
cuntur mau. Nuces vcrb ', qux corio duro tecta,vt nuces, 
Smigdalx,glandes,caliancx, qinbufdam frudus primo candidus 
cft,vt cerafis,& omnibus verc baccis. Alijs mox vire(cit,vt oli- 
uis,& huris^ubct vcrb moris , ccrafis, cornis, deindc nigrefcit, 
»noris,cerafis,oliuis, Alijs intus corpus,& fbris lignum.vt nuci- 
bus. , Alijt econucrib,vt pcrficis , & prunis, putamioc claudun- 
Spcculum Hiftorialc. 



tur.nuees , corio eailanex , quod his qaidem detrahitur, & in* 
meipilis manditur,crufta teguntur glandes , cute vuz : corio tc 
membrana ptinica. Carne,& iiicco conftant mora : cute,& fuc- 
co ceraia. Quxdam ftatim a ligno rcccdunt , vt nuccs , & pal- 
mx. Quxdam adhxrent,vt ohux. Communia ponuntur , & 
ommum faporum gencra iuxta Plinium.i ^.rcperiunrur , (cili- 
cct dulcis,fuauis,pinguis,amarus,auitents>acer,acutus, acerbus, 
acidus,falfus,magna quoque m colorc iiicci diflcrentia. Eft em 
(anguineus mons,cerafis,cornis,& etiam vuis nigris, albis vero 
candidus. LaAeus in capite ficis, & in corpore non. Item (pu- 
meus , malis , perficis nullus.ideft nullius coloris. Porro fiicco- 
nim,& lachrymarum , diuerd gencra fiint , qux ex arboribus 
vel eorum fruftibus cliciuntur,aut fpontc fluunt , vt armoniaca 
gutta ex melo flore . Myrrha quoquc ex citifdem nommis ar- 
bore . Thus ex libano. Maftix ex lentiico. Pix ex pino. Ce- 
dria ex ccdro . Opobalfamum ex balfamo . Oleum ex oliua. 
Vinum ex vua , &c. 

D* Oper* qtutrtt, diei. Cttp. XXV. 

QVaru die iiiperiorcm mundi partcm Dcus ccelcftibus 
luminaribus adornauit , qux diebus ac no&ibus terram 
viciflim illuminarenr^ic multiformi fuo motu in cun&a 
zui tcmpora diftingucrent. Luminaria magna funt (bl,& luna, 
fyderum multitudo apud Deum numerata cft , horum propria 
quibufime vis eft,& pro fui natura fertilis . Alia (iint in liquo- 
rem (bluti humoris foecunda. Alia concreti in pruinas.aut coa- 
fti in niucs,aut glaciati in grandincs. Alia flatus temporis, alia 
vaporis. Alia frigoris. Stellx verb , quibus qualitatcs tempo- 
rum figiuficantur (unt hx. Arfton , qui etiam feptentrio drci- 
tur. Arthofilax qui & boetes ardurus orion , hyadcs , phides r 
qux & eiliz,canicula,cometes,lucifer,vefperus.Planetz autcm 
idcft ftellx eraticx funt.Septem fcilicet Luna,Mercuiius , Vc- 
nus,SoI,Mars, Iuppiter, Saturnus. Signam Zodiaco funtduo- 
decimo (cilicet Arics.Taurus Gcmim,Cancer , Leo, Virgo.Li- 
bra,Scorpius,Sagicurius,Capricornus, Aquaritis, Pilcis. Tem- 
pora anni quatuor etiam funt,quorum fines, & imtia (ccundum 
ecdefiam nis vcrfibus habentur . Feftum Clcmentis hyemis 
caput oricntis . Ccdit hycms retro cathedrato Symone Pe- 
tro. Ver fugat Vrbanus , ftatem Symphorianus. Inhisqua- 
tuor temporibus celebrat ecdefia quatuor teiunia , qux (ciun- 
tur his verfibus. Dat Crux, Luda cineres,chari(mau dia . Vc 
fit in angaria quarta (equens fcria. In his etiam fiunt lblftitia, 
& xquinoctia. Temporaautem momentis,horris diebus,men- 
fibus,annis,luftris,(<xrulis , zutibus diuiduutur. Dies natura- 
lis habct horas vtgintiquatuor . Continet enim quatuor qua- 
drantes, & quilibct quadrans fcxhoras, & hora , qttinque pun- 
CU , & punftus odo momenu , momentum duodedm vncias, 
& vncia quadragintafeptcm athomos , hunc ccclelia inchoac 
a media nodc, quia tunc ortus cft vcrus (bl Chnttus . Arabes, 
& Aftronomici a meridie fccundum quem proccdunt ubulx 
Aftronomicx. Iudxi a principio noctis.iuxra illud. Faftumeft 
velpere , & mane , &c. Communis autem plebs ab orru (bhs. 
Dies vfiialis,& artificialis eft (bl lucens fuper terram, huius par 
tes (unt trcs,fcilicct mane & meridies,& (ero. Nodis verb par- 
tcs (unt lcptcm fcilicct, crcpulculum, vefper , conticmium, in- 
tempeftum,gallidnium,matutinum,diluculum. Annus diuidi- 
tur in folarem,& lunarcm . Solaris eft (pacium quo drcuit fol 
totum Zodiacum minus (ex horarum itinerc,vd plusdeccm 
& ocio fi fit bifextus. Hunc Arabcs & itgyptii indpiunt a Se- 
ptcmbre,quia in crcatione mundi leguntur arbores ii uctum ha 
butffe,Romani verb a Ianuario , quia tunc fol incipit nobis ap- 
propinquarc, vel paulo ante. Iudxi a Martio , quia (bl in co (aV 
aus eft. Annus lunaris dicitur quadrupliciter. Vno modo ipa- 
cium , quo luna circuit Zodiaeum continens vigintiicptent 
dies,& oao horas. Alio modo ideffl,quod lunauo,lcihcet con- 
tinens vigintinouem dies,& dimidium. Tertio modo aunus c6- 
munis , (cilicet (pacium.duodcdm lunationum continens dies. 
35-4. Vndemmoreftlblari vndcdm diebus, vel duodedm fi 
eft annus epaftalis.Quarto modo ann' emboliimalis,cniicilicet 
additur vna lunatio proptcr vndedm dies , qiubus annus (bla- 
ris excedit lunarem communem. 

DtOptre qumti diei.& prim» de Ambus. Cap. XXVI. , 

QVinta die ornauit Dcus acrem volaulibus , & aquam na- 
utibus,vtraque quidem ex aqua producens, eo cjubd faci 
iis fit tranfitus aqux in aera tenuando, & aeris in aquant 
foiffando. Volucrum alix carne vefcuntur , alix (eminc rcperto, 
Ahx diuerfo,& fonuito cibo,ahx copul{ gratia carct.vt Aqui- 
lx,& Accipitres^u? rapinis intendunt,quu refugit auaritia pht 
rimoru c6(brua, alix vero connexione gaudent , vt Colubx, 8c 
Grues.Alix quoq; sOt cuchorif.q fcmp in locis manet,ahf ad- 
ucuuz.q regiones alias abetit,& hycuie perada redeut , ahg ad 
Tomus Quarttu. A 4 manum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



Bianum ft (tibiiciunt, & mcnfj hxriliaffuefcunt.uauduc mul 
centur , alix vcro rcformidant , aliz (ecretam in delertis vi- 
tam diligunt. alix Dotnicilijs , quibus , & homincs delecun- 
tur , aliae uocibus tantum ftrepunt , alix canoro fuauicjue mo- 
dulaminc ddccuntur . Quxdam ctiam cx inftructione , & 
quxdam ex natura diuer&rum obloquuntur vpcum difcrimina: 
alix vero fimpliccs mnt , vt Columbx : alix vtperdices aftutz : 
alix iaeuntiores,vt Gallus:alix fpeciofiores,rt Pauo. Cxtcrum 
quxdam ambulant,TtCorniccs,quxda faliunt vt Pafferes, alix 
currunt vt Perdices„alix antc lc pcdes iaciunt, vt Ciconie , & 
Grues, quxda fine vocc non rolant , alix fem p m volatu iilent, 
hxc quoq; mira naturx ditTerentia, 9. alia votatilium , ali js lo- 
cis negat.ficut frugum fructicumve gcnera . Auium gcneratio 
multiplcx eft. Quxda infccundx funt vtqux aduncos hftt vn- 
gues.alix plurimapariunt,vt Gallinx.Perdices.Quorum quoq; 
alia funt candida,vt ColCbx , &Perdices , alia pallida vt aqua 
tica, alia punAis diftincta.vt Melcagridis , alia rubri coloris vt 
Fafiani. Intus aOt oc oium voIucrO bicolor,pifciO vero vnicolor 
in quonihil eft candidi,auium oua ex calore fragilia (unt. Ser- 
pentum ex frigore leuia.Pifcium cx liquorc moiua. Volucrum 
parit Vefpertilio trh,& lafte nutrit vbcra admouens. Sunt & mi 
nuta diuerfi generis volatilia,qux auium numero non computl 
tur,quorum etia plura ex putredine carnium vcl fructuu oriun 
tur,vt fuht Apcs,Bibiones. Alix untum nodte volant ut Vefper 
tilio,& Bubo,& Nofiua. 

DtHfcibus. C*p. XXVII. 

Plfcium alijs herbis pafcuntur ac minutis vermibus , alij (e 
inuicem dcuorant,ali j in aquis reptanr, aiij & ainbiilandi 
in terris vfum,& natandi in aquis ofEcrum hnt, alij oua ge 
nerat,vt Ti uftx, ali j viuos de corpore fuo fctus emittut.vt Mu 
ftelx,Canicul3E,Cxtx,Delphines,Focj,& hmoi.Item marino- 
rum pifcium.alij fiint plani,vt Rumbi,SoIc£, Pafferes, alij vero 
longi, vt Murcna Canccr. PinnarQ quoquc diicrimina fiunt, cj 
vice pedum eis date funt.NonnuUius funtquatuorpcdes,quibuf 
dam trini,quibu/dam bini pleiilque vero nulli. Aquatiliu quo- 
que tegumcnta plura funt,alia nanquc corio & pilis tcgunturrt 
Vituli,& Hvppoumi,alia corio tantum vt Dclphini ,aha corti- 
cc vt Tefludtncv.alia filicuxn duritia vt Conch^,& Oftree;, alia 
cruftis vt Locuftc.alia cruftis & (pinis vt Echim:alia (quamis vt 
Piicis:alia afpcra cute vt Squatina, qua ligna poliutur & ebora: 
alia molli vt Murena, alia nulla vt Polipes : Piicium (pedes ait 
Plinius effe (eptuaginu quatuor,prctcr cruftis i texta.q lunt trt 
ginu.Pifcium fanguine carcntium tria funt genera, in primis,q* 
appellantur mollia,deinde cruftis tenuibus contexta , poftremo 
teftis duris condula. Mollia fiint Lolligo,Sepia,Polippi,& cxte 
ri hm6i.His caput inter pedes,& veere.pediculi oftoni, cx qb* 
(epix,& lolligini duo longifltmi , & aipcri funt, qbttsad ora ci- 
bos admouent,& in fluftibus fe velut anchoris ftabiliunt.Nomi 
oapilcium inftituta funt aut ex fimilitudine terreftriu alalium 
vt Ranx,Vituli,Leones,aut cx moribus terrcftrium vt Lupi, & 
Canes,aut a colore vt Vmbre,& Aurat£,aut a figura.vt Orbis, 
quia rotundus,aut a (exu vt Mufculus , eo q, Balcnx fit mafcu- 
lus. Qd aOt I aquis coplura (unt tnaiora etia terreftrtbus aialia, 
caula cuides eft luxtina humoris , alia (brs alitO qbus vita pen- 
dcntibus,in mari aut ta late fupino molliq; ac fertili,pluraq; et 
monftrifica rcperiunt,perplcxis,& in (emetipfis aliter atq; aliter 
nunc flatu , nunc fluftu conuolutis feminibus, vt vcra fiat vulgi 
opinio,quicquid nalcatur in parte naturx vlla , & in mari efle. 
JDe primt eftrt fixu ditiidtft sttimmuiius terrt. Cef. XXVIII. 

ORnatis igitur cunclis fupenoribus mundi partibusa.coe- 
lo,& Acrc,& Aqua tandem fcxta die ornauit Dcus infi- 
mam partem.i.terram: ^pduxit.n.e terra tria gencra ani- 
malium.f.Iumenra,Reptiua,Beftias. Sciens,n.Dcus hotem per 
peccatum cafurum,in pcnam laboris dedit ei Iumcnta, quafi iu 
«atneta ad opusrel efiim.Repbliavero,& Bcftixfunt ei m excr 
citium.In corpore aialis (unt trcs modi compofitionis. Prima.n 
mixrio clcmentorum in membris confimilibus.Secunda mixrio 
confimilium in oflicialibus.Tertia organorum ex diflimilibus: 
ficut manus componitur cx ncruis,& oflibus,& hmdi.Scnfus q.- 
de prior cft in olbus membris confimilibus , operationcs autem 
fuutin membris organict5.np virtutcm fenfus,& motus,& appe 
titusanimalium.Vnumquodq: autem afal habet corporis tnftru 
rnenta virtuti aie competentia.na Leo cum fit animi audacis,& 
iracundix corpus habet fbrte,& graue.in pedibus vngues,& acu 
tiffimosin ore dentes.Lcpus autcm cum fit ttmidifiunus^iabet 
tnembra leuiutc nimia fugx aptiftima.Hoi fecit natura manus 
vt in eis operarctur,in quibus digiti multi funt , & diuifi vt per 
eos magna,& minima poflint retmeri.Epar fecit rubeum, prout 
competcbat creando ianguini.Mammilias,& tefticulos ad crean 
4lum lac,& (perma fccit ajbos. Hoc modo fccit ola mcmbra g~ 



pri js aftionibus conuenientia. Actioncs autem funttres»(!ani- 
malis^irituahs,rdturahs,qmbusfimilia funt inftrumenu cor- 
poris.In quibufdam animalibus creau funt cornuapp vigorfi 8c 
luuamctO.Quxda at dcbilia h&t cornua, nec ad vieore nec ad 
pugna c6uenientia. Quxdam vero omnino non habent.quiana 
tura dcdit cis alium modurh viporis,& iuuamenti,vt velocitatfi 
Equis magnitudinem corporis Elephantis , & Camelis, culmoc 
promincntes Porcis. Quibufdam pofitit vigorcm in (bleis , & 
ideo eorum capita priuauit cornibus , nifi (brte habeant vnum 
cornu,ficut Afinus tndicus, mulritudo vero ramificarionis cor- 
nuum in Ceruis nocumento (uo propinquior eft,quim iuuamfi 
to,ideo datum eft ets aliud iuuamenrQ.f.vclocitas curfiis. Vac- 
ca quoaue filueftris habct cornua dcdinanria ad inuicem,& ob 
hoc ci aedit natura aliud iuuamcntum.f ciedioncm ftercoria 
longe.vt ab ip(b derineatur venator. Elephas autem habet nasfi 
longum,& fortcm,quo vtitur loco manusin accipicndo potum. 
& cibum,& in ommbus quibus inctiget etiam in eradicando ar 
bores.Antmal quoque multos habens digitos in pedibus,vtitur 
anterioribus ficut homo manibus , quia pngnat cum cis,& eij- 
cit a (c nocumentum.Animal vcro (bleas habcns facit hoc cumt 
poftcrioribns,quoniam antenores non funt ad hoc conuenien- 
tcs.In his autcm a (e inuicem animalla differunt , differunt & 
ingcnio,voce,cibo,lbmno,copula^St gcnerarione,amiciria,& dif* 
(enfione locorum originc vel habiutione. 

Z>t Reptilibus. C*p. XXIX. 
Eptilium autem tria (unt genera trahcntia,rt rermes , q, 
ore (c trahunt.Serpenria.vt Colubri,qui ri coftarfi fes ra- 
AX- piunt.Repentia pedibus,vt Laccrtx, Bocratx. Vcrmium 
genera mulu fiincSunt cnim rermes^tut tcrrx , aut aqux, auc 
aeris^iut carnium,aut frondium, aut lignorum.aut refttmento- 
rum.Serpcntium totrcncna quot genera,tot pernicics,quot (pe 
cies, tot dolores , quot colores habentur ; omncs autem Ser« 
pentes natura fita frigidxfimt , necpercuriunt nifi quando 
calefcunt.Nam qh frigidx fitnt,nullum tangunt , rndc & vene-t 
na earum plus die nocent,quam nocce, torpent.n.nodis algore, 
& merito,quia frigidx lunt noctumo rore.Scrpentium quidam 
morfii vencnum inferunt,quidam puudione, aut (bla expuitio- 
ne,aut eriam quadam occulu vinute fiue (piritu, vel voce , Sc 
a/pedu.ficut in quibuldam alijs animablibus, & falcinatibus ho 
mtnibus accidit.-quxdam autem cx natura vcncnoCt funt, qux- 
dam ex translatione.Et quxdam quidem prxcipicium inferunt 
quxdam paflionem , quadam pcriculum . Scicndum eft quo» 
que,qm & loca,& tempora, & efcx difFcrcntcm faciunt morfufi 
varietatem , hyemenamque cum foueas intrant , aut continuo 
poft foueam infirmantur morfiis, & fcre innocui funt. In mon- 
tanis autem,& a(peris lods,vclut aridis , & calidioribus orones 
mordaciores funt,quia ibi forriores^n altera vero parte humi- 
di(unt,& diffoluri,perltoceriam circxcoitum plurimum fxui. 
Scd a quacunque efca poteft augmenure ^quis coram impctfi^ 
& fbrtitudinem.Non omnibus autem aninultbus rcptilia noci 
ua funt.nam & Sues& Ccrui Serpentes comedunt , & alij ab 
alijs innocue deuorantur. Muluque alia inuenire cft quibufda 
nodua quibufdam falutaria. Quxdam autem reptilia non (b» 
lum mordendo,fed eriarn flatu per media arma^c ligna aut la- 
pides noccndo intet imunt , talis eft mordcntium virtus,vt fi ra- 
dicem arboris momorderint,omnis arbor folia proijciat . Om- 
nium autcm animalium minimorum , qux velcxcadauenbus ^ 
uel ex humoribus nafd folent^bx gcncra funt.-quxdam exalatio 
nibus effe habcnt. vt Bibiones ex umo. Papiliones cx aqua.Ques 
dam cx corruptionc humorum,vt Vcrmes in ciftcrnis . Quxdi 
ex cadaueribus: vt Apes ex lumentis. Scarabci & Crabrones em 
Equts. Quxdam ex corraptione Iignorum ; vt Teredmes. Qus 
dam ex corraptione herbaram. rtTinec ex olcribus. Quxdam 
ex corruprione fruftuum. rt Gurgullioncs ex ubis: De hts crgo 
dicitur: cjuia qux fine corruptionc nafcuntur. -vt illa^jus exal»* 
tionibus m illa prima animauum conditionc facta funt.-qiix aut& 
ex corraptionibus, poft peccatum cx,rcbus corruptis oru fiinc. 
& omnia quidcm animalia mitia tunc , & innoxia crcatafunt. 
Sedpoft peccatum quxdam homininodua faftafunt,fdlicet 
propter eius punitionem correcttonem , & inftructionem . 
De Crtatione hemtrus , /jr nquit Saittti . C. XXX. 

EAdem dic tanquam niundi huius habiurione pcrfecu , 
& ornau, Deus hominem eius habiutorem introducens 
cx duabus naturis conftituit fcilicet limo terrx rationa- 
lem fpiritum mifcens ad humilitatis cuftodiam . quia iam An- 
gelus (pirituali natura puras corruerat pcr fupcrbiam • & corpm 
quidem ipfiim ad monumentum humilitatis (vt diftum eft) de 
limo terrx fbrmans ercctx ftaturx , omniumque inembrorum , 
dilpofitione rationabilt venuftautt . Animam vero ad imagi- 
ncm , & fimilitudinem luam dc mhilo aeausidcm corpus vi- 

utfican- 



Digitized by 



Google 



LibcrPrimus. 



tiificando , ac regendo inlpirauit . Iuquc ficut ait Ariftote- 
les , nobiliflimus , & altiflimus jnter animalia terreftria eft 
homo folus ratione vtens , cuius etiam corporis partes crearx 
fiint, & difpofitx £m creationem, & fitum totius mundi. Vnde 
etiam dr Microcofinus, ideft minor mudusJpfe iblus inter ant 
maUaridet,(blus atulationcm recipit:quia corium babet valde 
tenne.Vnde,& prx cxtcris mdioris eft uftus,ideoq; caro eius 
moUior cft pras cxteris.Cxteri vero sefiis cbetiores funt in co, 
quam in cxtcris.Ip(e (blushabet corpus eleuatnm, (blufq; mul 
torum ipilorum eft in capite, caput eius paucx carnis eft,vt me- 
lioris fit ac perfccrioris (enfus;& ex pluribus (uturis,ob hoc in- 
digct cuftodia capiUorum.Habct > & pilos (blus apud pube.Pro- 
^num eft cius in (enefture canefcerc , nifi g> hoc conuenit , & 
atquis.Inter animalia quoque proprie caluus eft, & (blus habet 
pilos in vtraque palpebra,cxtcm tm in (uperiori. Item daudit 
oculos plus omnibus alalibus, quia tenuis eft corij. Solns aurcs 
non monct, & in comparatione fui corporis parui oris eft.Itcm 
iacies homini tm:cxtcris os,vel roftrum, frons, & alijsineft,led 
homini tm triftitix , & hilatiuris.demcntix, & fcueriutis in- 
dex.Mentum quoque nulli prxterhominem meft nec male, ho 
mini tm pcctus latum , cxteris autem carinatO.in hominc pars 
finittra, pars fiiperior eft, quam in cxteris animalibus. Item cu 
cxteris cor fit in mcdio, in homine declinat ad finiftram, ve ea 
fcihcet temperct.Item inter animalia cxtcra; comparatione fui 
corporis,pauci feminis cft,& caudam non habet,(cd ancas.Ter- 
reftrium (blus homo bipes eft:& huic pedes maximi funt,fcd fe_ 
minis tenuiores.In omni quoque gencre,furx hominG,& crura 
camou. Hunc jtaquc talem fadum Deuscxteris creaturis in 
mundo (enfibili ,dignitate imperio uuoque, prxpo(uit,ac mnld 
plicandi fui gcneris benediftionem dedit . Sicq; cunftis mundi 
creaturis (enario numero perfeftis,ideft crcatis di(po(itis,& or- 
natis,(cptima die a condendis nouis creaturx gcneribus requie 
uit. Qur tamen vfque modo , & deinceps afltdue operari non 
definit, fdlicet creau gubernando , conleruando , propagan- 
do , adminiftrjndo. 

Bpiltgus dtftrnuuitmx cerferk bummm, C*f. XXXI. 

FOrmauit lgitur Oeus homincin dc limo terrx quantum ad 
corpus,in quo videlicet corpore,quamuis iam nobis fit cum 
beftijs morulitate coe.-niagna bonius,& prouidcntia creatoris 
apparet,quoniam ita fitnt in eo loca fenfitttm, & cxtera mcbra 
di(pofita,lpecie(^; ipfa , ac figura,ac ftatura totius corporis ita 
modificata,vt ad minifterium animj rationalis fcindicetraftQ, 
neque vt animalia rationis expertia prona efle videmus intef- 
ram,ita creatus eft homo , fed erefta in coelum corporis forma 
admonet eum,qux furfiim fimt faperc. Porrb mira mobilitas, 
«jux lingux ac manibus attributa eft,ad loqucndum,&faibcn- 
oum aptaatque conueniens , & ad artium plurimarum opera 
oJndommcj; complenda, nonne fatis oftendit, quali animx, vt 
ieruiretjtak fit corpus adiunftum. Quanquam,& detraftis ne- 
cefliutibus operandi,ita omnium partium congrucntia numc- 
ro(a,fic & pulchra fibi pariUute refpondeat.vt nefcias.vtrum in 
ca condeda maior fit vtili tatis habiu ratio, quam decoris,Cer 
<e enim nihil creatum videmus in corpore vtilitatts caufi , qu* 
uon habeat etiam decoris focum , plus autem id nobis appare- 
m,fi numerus menfurarum, quibusinter (c cGftacdnexa fiint, 
& coaptau nofceremus, ficut eft tara pcrptexitas vcnarum atq; 
n»riiorum'& vifcerum (ecreta viulium, quibus coaptttin(quat 
armonia Crxce df)unquam cuiuOam organi extnnfccns atqj 
intrinfectts torjus corporis conftat ,,qui fi non efle potwftcnt in 
snterioribus quoquc vifceribus,qux nuUum oftenunt dccus.ira 
«lcleftaret pulchritudo rationis, vt omnt formx apparer|ti,qii» 
©culis vidctur prxfcrretur arbitrio . Sunt verb quxdam pofita 
in corpore,vt untummodo decorem habcant,non etiam vfum, 
fic habet peftus virile , mammfllas , (ic facies barbam • Vnda 
suto facile iotdligi in conditione corporis dignitatem neceiw 
fiuti fuifleprxlaum, rranfitura eft quippc neccflitasjtcmpufq; 
▼enturum, quando (bla inuiccm pulchrttudine (ine vUa-bbidi- 
ne perfruamur.quod maxime ad laudem referendum eft condi 
tons,<ui dicitur in Pf.Confe(Iioncm,& dccorem induifti. 

De Dmifitmiut numirtrum, C«f. XXXII. 
>-^Mnia veiocorporis humam meubra fccit proprijs a&io 
ff 1 libus conuenientia . Aftioncs autem(vt diftum eft)funt 
uet,ldlicet ammalis,(piritualis, naturaUs, quibtts fim lUa 
fimt inftrumenu corporis, vnde virtutcm arumalem lequcntia 
vocantu,- animau, (puitualem (piritualia,naturalem tuturalia. 
Animata mcmbra fccit Oeus in omnibus animaUbus , proptcr 
ienftis,& volunurios motus, In honune verb,& propter hoc,& 
propter intcllcftiun atquerationcm ea fccit, vt cereorum,ocu> 
jos,nares^iuricuu)s Jinguam,neruos 1 atquo laceros.Membra (pi- 
ritualia fafta fiinc proptcr lpiracula flatus , & <a]ori$ naturaU» 



S 



conienuntias, vt (imt peftus, & cii» panniculi,cor,pulmo,cnm 
cannaUbusflus fauces, & diafragma,& arterix.Membra natura, 
lia bipartiu funt. Quxdam enim funt nutritiua.Quxdam ge- 
nerauua.Nutritiua muunt dbum in fubftantiam mcmbrorum 
totius corporis, omnia enim humana,& bdbalia corpora confii 
munturab aerc, & naturalia calore,ideo ncccflc eft, vt ad con- 
(eruandam integriutem eomm confumptio cibis rcparctur. 
Itaque nutritiua fiint os, dentcs Jlomachus,intdb'na,epar,iplC t 
fd,renes,vefica,vcnx.Generatiua vero (afta, vt (pecificarentur 
generalia,& indiuiduarentur (pcdficata. Nam quoniam omnia 
mdiuidua naturaliter confiimuntur,necefic eft ,vt per gcnitaUa 
reparentur,qux fimt matrix, vel vulua, virga , tefticuli, & ra(a 
fpernatis. Horum atitem trium generum, i.animatorO,& lpiri- 
tualium,& naturaUum mcmbrorum,(inguIa*habent vnum prio 
cipale mcmbrum, cuius cau(a fafta fiintalia , qux vd aftionis 
fux funt adiuuamenta, vd fuperfluiutis expuluua,vel eiufdcm 
membra defcnfiua . In m£bris animatis principale dt ccrebrO, 
quia in iplb fiint mcmoria.ratio, & intelleftus,& de ipfo virtus 
(cnfiialis, ac motus voluurius ad alia mebra ^grediutur.aftio 
nis dusadiuuamenu funt ocuU,&cxtera (upra nominau,vnQ- 
quodque enim horum extcriora porut ad cercbrum, quod (ibi 
portau diiponit.Nerui autcm, & Iacerti ad opcra a ccrcbro di- 
lcreu atquc difpcfiu moucntur^ieruis ctiam abiplb ad totunt 
corpus fcnfualia feruntur. Iftorumetiam quxdam fuperfluiu- 
tis expulfiua funt , vt nares cmunftionum, oculi Iachrimarum, 
quxdam vero deienfiua fitnt, rt pannicuU fiiper cerebruni.Spi 
rituaUum membrorum primum,& prmdpaliflimum cft cor.ta 
loris enim naturalis fundamentum eft.qui dc ipfo in aliaorantji 
viuificanda proccdit,huius adiuuamenu fiint pulmo, pannicu- 
li,lacerti peftoris, motu cnim iftorum attrahitur acr ad cordis 
calorem rrfrigerandura , & calor fumofus expeUitur, qui circa 
cor adunatur.poruntia verb abip£> ad aUa (unt arterix. A cor 
dc nanquc calorem naturalcm,& virtutem vitalem accipicntes 
porunt ea ad omnia corporis membra. Cordis autem dcfenfi- 
ua funt dus pannicuU, & diafragraa, & panniculi pcftoris.Nu- 
tritiuorum nMmbrorumprindpalc cft epar, vbi mutatur dbcr 
rum fuccus,& fanguis efticitur,dc ipfo ad totum corpusnutric 
diun !pargendus.Huiusadiuuamcnu diuerfa funt.Quxdam.n. 
dbum prxpjrant , vt lcuiorcm ftomachoreddant ficut dentcs. 
Quxdam aQt calcfadunt,& mutant,vtepar. Quxdam ad mu 
tandum in (anguincm ajleuiant, vt ftomachus.Quxdam iUum 
a ftomacho in epar portant, licut inteftini gibbofitas.quod me» 
dici idunium vocant . Alia vero ab epate,ad totum corpus , vt 
vcna concaua . Alia quoque tantum fuperfluiutem (anguinis 
expellunt,& mundificant,vt (plcn,(el,rcnes. AUa partem cibi 6t 
perfluam recipiunt , & expellunt , vt inteftina croflh, & vcfica. 
Qubd emm a ftomacho rdjdtur,ab hi$recipitur,& cxpellitur. 
Veltca recipdt fuperfluiutes aquofas a renibus de saguine dcpii 
ratas.In membnsgeneratiuis tefticuU principales funt. Horum 
adiuumcnta fimt ipcrmatis vafa, qux dc vno adaUud-ferunt.Se 
de fpermatc fcetus (aciunt. MammiUx euam adiuuantcum in. 
fontes nutriant. Alitcr ctiam diuiduntur membra.fun confirait 
Iia,& compofiu . Similia dico partes toti totumcj; parri aflimi- 
Iantia,vt lunt ofla, nertii, & confimiUa.Compofita vetb vocan» 
tur ofticialia, vt caput, manus, pcftes,& cxtera ulia.Cum au- 
tcm omnia membra,tam moUia.quam (blida,ortum habeant a 
(anguine, tanquam a nutrimento, pingucdo umen (bUdior eft 
(anguine,caro pinguedinc,ncruus MnlibiUs camc^ntmiuu&lcn* 
fibii, cartilago quoquc neruo piotiuo, &.oUa.carcilagine. 
Epilogus dt Anima hunnm*. C»f. XXXIII. 

TKadit Auguibnus ammam Adx cum Angelis (ine corpo4 
re creaum fui(Te,& poftea ad coapus acceftifle, quia natu-. 
raliter inditum fuerat ei hoc vdle. Afi j verb dicunt eam crca-t 
um in corpore , fed quicquid deiUa xftimctur certiflime dc 
alijs credcndum eft, cj in corporexreando infunditur. Nec iUa 
tunc prx (iia fuit opcris fiii futuri iufu,vel iniufti. Anima igitur 
humana eft fubftantia rauonisparticeps , rcgendo corpori ac- 
coramodata,& in hoc diftcrt ab Angelo,quia eft corpori vnibi- 
Us,& quia non habet diftinftionem perfonaUutis , & quia vim 
quandam habet componcndi, & diuides:di intclligibiba cu (en- 
nbilibus , quam non habct Angelus ;•& quia Ucet inter cam,& 
Ocum non fit medium, quantum ad naruram,&etiamquant& 
ad xternam fruitioncm, cft umcn quantum ad prxlcntem illu 
minationem.quam. f.ipfa rccipit ab Angeio, Angclus autcm a 
Oeo.Itcm quia anima ad bcatitudinem ordinata cft,& in fc,& 
in corporc Angclus autem untum in (c , non eft autcm amma 
iu fimplcx , vt carcat omni compofitionc.Eft cnim compofitio 
multiplex. Prima partium ad totum,& hxc diuerfificatur ficut 
& partcs.Sunt enim partesintcgralcs, vt parics,& tcftuin,& cx 
tcra in domo.£ilcnuales,vt matcria, & rorma in compofito,ar- 

tibcialcs, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



tififi*ales,vtftatna,{s,& figuratio. Quxdametiam iiint partes 
tmiltitudinis.Vt in numeri.s.Quxdairi magnitudinis,vt in con- 
timiis ^Secunda compofitto dt accidcntium tantum ad (iibie- 
fium fiium, qux dicirurconcretio.Tcrtia cft potcntix ad aftu. 
Qtiarta caufx ad errcfttim,& hxc variaturfm quadruplex ge- 
nus cauf* .flvt dicatur compofitum, quod eft ab alio.vt c fficien 
tc : vcl fub alio, vt fiib forma: vel in alio, vt in materia: vel ad 
aliud.vt ad finenromni tali compofitione Deus caret,vnde fim 
plicirer, & omnino fimplex eft.Angelos autcm,& anima primo 
genere,ideft compofitionc partium carent,fed rre» alias haber. 
Habct igitur anima, quod cft, & quo eft,in fui compofitione.i. 
potcnti.Trn pafliuam fiue reccptiuam, qux ft- babct ad modum 
materix,& aftiuam, qux ad modttm formx:fcd hxc in anima 
diflcrnnt tantum ratione , & non re: quia ipfa $m fubftantiam 
fuam cft vtrunquc.f.& paflibilijfiiiereccpuua,& ctiam aftiua: 
tc ita (m idcm.In rebusautem corporcis difFerunt, & re, & ra- 
cione. Angclus quidem compofitionem habet creationis , & et 
caufaiitatis, fcilicet ad cfficicncem , & fincm. Item comparatio 
cius ad nihilum,ex quo eft quzdam copofitio, anima vero plu- 
res habet etiam,quam Angclus, quia componitur alij , fcilicet 
corpon ad faciendum vnum, fcilicct hominem : prxterea vnus 
Angelus alio, & vna anima alia fimplicior cft,fccundum maio- 
tcm accc(fum ad diuinx naturx fimplicitatcm. 

X>t ImtntrttUitnte /mwuCr imagint Trinitatit in t*. , 
C*f. X X X £ II I. 
' A Nima humana etiam a Philofbphis immorralis efle pro- 
,/\.batur,quia fcipfam mouet , & cu aliud viuificct in femct- 
jpia viuit , & quia natura (iinplcx cft,nec a concrariccacc origi- 
nali corrumpitur . Nos autem immortalem cam efle facile ap- 
probamus,quia ad imagincm Dci inxternum viuentis fafta le 
gitur. Prxterca cum certum fit Dcum efle iuftum, tonlcquens 
cft,vt animx poft mortcm viuant, ac pro mcritis fuis rccipiant, 
«juod vtique non fentiunt , niii tefte Salomone , paritcr eadem 
cunftis cucniunt. Vernntamen nota,quod omnia confidcrataic 
cundum origincm fuam.f. inquantum habet efle poft non cfle, 
cx natnra comipubilii cft, quia apta cft rcdire ad non eflc, nifi 
voluntas primi impediat. Confiderata vero fecundum eflcntia 
fuatn , vel fubftantiam cftincortuptibilis , quta eius fubftancia 
non ex conuarijs eft , necaliquid cius naturz contrarium ha- 
bet i quo poflit corrumpi . Similiter confidcrata quantum ad 
fbrmam , qux tft potentia intclligendi , quia intelleftus capax 
cft omnium formarum incclligibilium,qux per fc funt incorru 
ptibilcs.Similiter fi comparctur ad iinem iuum,quia data cftci 
virtus (pcculatiua,& motiua,pcrquam potcft ordinare fead su 
mum bonum, fecundum hoc etiam voluntate primi incorrupti 
bilis manctad nugnitudinem pcenx, vcl prxmij,& cx creatio- 
ne quidcm habet,vt cx aftionc alterius nd poflit corrumpi, nifi 
cx aftionc Dci, a rebtione vcro adfincm habct,quod Deus ve 
lit eam non comimpi.Trinitatis imago cft in anima,quo ad me 
moriam.intdligcnti.im, & voluntatcm,vcl amorem, & hoctri- 
plici (imilitadine,quia fcilicet hxc tria (iint,vna cfleritia,vna vi 
ta,& tamcn ad (einuiccm rcferuntur, ficut illx trcs per(bnx,& 
etiam,quia xqualia funt,& quia fcinuicem capiunt.-in his tame 
ctiam triplcx cft diflimilitudo, fcilicet quia ita fiint in homine 
vno,quod tame non funt homo, & quia homo habcns ifta tria, 
non cft trcs, lcd vna per(bna,& quia funt hominis vnius.non au 
tem homo vnus . Aliter ctiam «Tfignat ur in anima hxc imago, 
fcilicet quantum ad mcntcm, & fiii notitiam,& amorem . De 
mcntc enim fui notitia nafcitur, quia fi fupcr feipfam refieda- 
cur c lciet,qu6d eft, & quodimago Dei eft,a quo cft,& ad quem 
finem cft , & ex vtroquc fcilicct mcntc , & fui notitia procedit 
amor fui;pfius.Hxc quoqne tria xqualia funt,& inuiccm fe ca- 
piunt.Similitudinem autem Dci habet anima in fe quo ad vir- 
tutes,& eftcftus earum.Nam & fi Dco non conucniat credcre, 
ycl fbcrarc, proprius tamen cftcctus fidei cft aflcntire primx ve 
ritati fuper omnia, & propter fe, quod vtjtjuc facit Dcus ctiam 
vcrius , quam homo. Eticctusipei clt conhdere dc Deo fuper 
omnia,& proptcr fe, hoc etiam facit Deus.Similiter cft de cfle 
ctu charitatis , quod eft diligcre , fcd tamen fimilitudo multi- 
plex cft. Prima omnimode identitans qua filiiu Dei fimilis eft 
patri.Sccunda proprietatum conformitatisyde qua dicit Arifto 
teies, proprium eft quahtatis lccundum eam fimile,vcl diflimi 
le dici. Tertia reprelcntationis , qua fcilicet imago alicuius cft 
ci fimilis . Quarta fcilicetimitationis, qua fcilicet aliquis patri 
fuo fimilis dicitur , quando niores cius lmitatur.Et hoc vltimo 
modo aflimilatur homo Deo, icilicct difcrca operatione, qux 
cft virtuti» effcctus. 

Ve UctUtatt cV fwtlitMU «mm. C*p. XXXV. 

ANima oicitur cile m loco mukiplicitcr.iJicitur cnim ali- 
quid cile in ioco propric per circuiucriptionem,& fic c6- 



ucnit loli corpori proprie ". Minus autem proprie per diffinirlo* 
ncm,vcl deteiminationem,& fic conuenit AngeIo,& animx fe- 
paratx.quia ita clt vterque aiicubi,quod non alibi.Tertio mo- 
do per prxfentiam in 0]>eratione,& fic dicitur Dcus cflc in ortt 
ni loco.Animx autcm conucniunt omncs lfti modi,primus ta- 
mcn non propric,fed per accidens.f.quoniam vnita eft corpori, 
& coipus quide prohibet aliud corpus a loco in quo cft, fed nec 
anima corpus elt, nec cconuerto, verum ficut corpus corpus,fic 
anima animam prohibet a loco (tio,quia fepatantur ab inuicem 
eflentia,& opcratione,& loco.Vnde n6 poflunt efle dux animat 
in vno corporc, nihil tamen prohibet dxmonem eflcin huma- 
no coiporc, licct anima fit in qualibet eius parte, qa anima efl: 
ibi per vnionem.-dxmon autem ncquaquanvdco pofluntfimul 
cfle.Quidam ctiam dicunt, cj> dxmon m vacititate ventiis, vel 
capitis cft vbi anima non cft , licec prima eflentia fit continens 
omnes fpiritus circunfcriptos , non tamcn habent in ea proprie 
circiinicriptionem differentcm, quianon habet longitudinem, 
Iaticudinem,& profundicate, fccundum quam in ea diuerfi fpi- 
ritus creaci ficuentur intelligibilitcr, ficut cft de loco corporali, 
fed habec ambicum virtutis in opcratione , intra qucm poflimc 
currerc diuerfx animx, & Angeli, qui dicuntur extra micci rc- 
ipedu cceli Empyrei. Porro anima quado a corpore fcparatur, 
localicer mouccttr , dicicur tamcn per Iocum non moucri,quia 
nou tranfit pcr locum eodem modo,quo corpus,ita.f.vt pars c6 
metiatur parti cum fpiritualis fubftantia partcm non habcat fc 
meticntem parti,corporali. Dicitur etiam moueri per tempus, 
quia modo eft m vno loco, etiam rn alio, motus tamen eius dt 
lubicus, & fimul cocus. Eit autem in fingulis parcibus corporis 
tou^quancum ad totalitatcm eflcntix, idcft perfecta in efle.no 
tamen tota, iddt fecundum omnem fui potenciam,vel vircute* 
vd operationern,muhitudo vero potcntiarum non infert maio 
ritatcm in anima, fed mul.iplicicaccm . Tanca eft igicur in fut 
corporis, yna pai te, vel in duabus, quanta in omnibus, fcd non 
um multiplex.Non eft crgo proprie quanu quapcitate,fcd vir- 
tute,& hxc quatitas pcpnes operationcm attenditur.Prima au-t 
tcm dus operatio cft viuificarc , alia vero fiunt mcdiante illa. 
Aliter autem potdt dki quanu , (cflicet cjuantum ad certunx 
naturx fux terminum,vel inodum, quem nabet omnis creatu- 
ra,quia fblus Deus eft immenfus. 

Dt Vnttnt tmnui aU cerput. Csf. XXXVI. 

DE vnionc animx ad coipu->,vide 9^ anima poteft confide- 
rari,vcl vt dt fubflanua , & fic propric dicitur (piritus,& 
m corpore per coextftcntiam non perinfbrmationem, vel 
vt dt forma,& fic dicicur anima quafi aniinas, & pcrficiens cot 
pus,fecunduin hoc dl ln eo,vt perfecuo m fuo pcrfcctibih,ficut 
fbrma in materia.Vnde ddtructo corporc,dcftriucur anima in- 
quancum fbrma.non tamcn inquancum eft fubftancia, iddt ipi? 
ricus. Quod aucem dicit Auguftinus animam non eflc in cor- 
pore, vt formam in matcria, non cft intciligendum fecundu orrt 
netn modutmquia lcilicet anima feparatur a corporc fccundu, 
quod dt fubftantia, forma vcro (ccundum rcm nullo modo fe- 
paratura materia. Itaquc non dt anima vniu corpori pcr mo- 
dum continuacionis, quia continuauo cerminum habec,fccun- 
dum quem res alceri cnuunguur , nec eit per totum id cC quo 
continuatur, anima auccm dt pertotum corpus abfque termi- 
no,& fitu. Vnde dmt Atignftinus,g, non eft m corpore ficut vi- 
num in vtrc , fcd toti coipori coniunfta eit eadcm rauone nec 
per modum contiguicatis . Sed ncc pcr modum nuxtionis,quia 
m mixtionc oportet cfle partium diuifionem,& quia non poteft 
quodcunque quantocunquc miiceri.-amma vcio quantocunque 
coniungitur corpori,fimiiiter pcr modum imprdiionisumprcf- 
fum emm non fubfiitit finc eo , cui fit lmpreftio, ficut patet in 
fbrma imprdla ftatux.vel figiUo, ied per modum agglutinatio-. 
nis,quando enim xgreditur, velexdditur iemcnabnomine in. 
gencutione pueri , quidam (piritus, qui dicitur xdificator,vel 
artifex fimul xgreditur , qui difpofitiones acquirit ir> corpore 
priufquam anima infundatur, & quaiiad cam redpicndam cor 
pus habiJiut, vd coaput,ficcjue lfta duo in vnum agglutinant. 
Sunt enim vnuin non vt coaunuum , vel indiuifibile,lcd vnua* 
ratione , non quia eadem fit ratio vtriufque , ied quia faciunt 
vnum, cuius elt vna racio, fcilicct hominem. Eft auccm cnplex 
vnitas in corporibus.Prima eft,qux fiirgic cx duplici dcpendcn 
tia,f cilicet matcrix ad fbrmam, & econuerib.Et tahs dt in eis, 
qux lunc ingenerabilia, & incorrupcibilia , vt corpora calcftia, 
hxc cft maior vnitas in corporibus, qux fcilicet ncc matcriatn 
feparari finic a foi ma,nec econucrib.Sccunda.qux furgit ex vni 
coieipcftu,vcl dcpendcntia, fcilicet formx ad materiam,&n6 
cconucrfo , ulis elt in oumibus corruptibilibits, & hxc dt mt- 
nor fcilicct,qux maceriam fcparari finic a fotma, & cconuerfo, 
vtquando cx ignc fic acr , pctit forma ignis , & nianct materia 

tranficns 



Digitized by 



LiberPrimus. 



tranfiem in aliam (brmam. Tertia,"qua aliqua duo iu ooniun- 
guntur,vt vtruiK)} feparabile~fi t,& hxc eft tniniou, talis eft in- 
ter animam,& corpus. Verunumen mire modo cum homo ha 
beat in fe continuare fuperiora, & inferiora.Hanc triplice vni- 
tatctn habet in fe fecunaum diueru. Prima eft enim in anima 
fecundum fc coofiderau.Secunda in corpore.Tertia in toto ho 
mine. Notandum autem, g> quafdani di/pofitiones habet ani- 
ma in fc tantum, vt complexionem, & compofitionem,& (blu- 
tionem continuiutis . Quafdam vero diipofitiones habet ani- 
ma ex hoc, quod efthabens corpus , vt fnnt concttpifcentia, & 
iracundia,& lmaginatione , qux funt etiam in anima fcparau 
per compofitionem ad corpus. Quafdam verb habec corpus in- 
quantum eft habens animam ficut (bmnus, & vigilia,xgritudo, 
& (arutas.Quafdam vero habct homo ratione coniun&i ex cor 
pore,& anima, ficut xdificare,& artificia perficere. 

EpUtfus 4* viribus srrim*. C*p. XXXVII. 

VNa cft igitur anima in homine,cuius potentix funt tres, 
fcilicec vegetabilis, fenfibilis, rarionahs,in vna fubftantia 
fundatx. Videtur quidein Ariftotcles velle, g» corpus ho- 
minis in vtero matris prtus ve^etetur, quam fentiat,& prius ec 
in eodem fit fenfus.quam intellectus, non umen oportet,g» ibi 
fint tres animae , vel iricorporex fubftantix, fed vna, qux prius 
habuit vim vegetandi, poftmodum acccpit vim animandi , vel 
fenfificandi, & tandem vim intelligendi. Prima eft quafi mate- 
rialis difpofitio ad fecundam recipiendam , & fecunda ad ter- 
tiam,quz eft vltima perfectio, fiue completio,vnde & fola dici 
tur aruma.Ideoquc etiam licet videatur puer eflb animal ante- 
quam homo.quia corpus habet, & animam fenfibilem antequl 
rationalem,nd ob hoc fequitur, <j> fit Afinus,vel Capra,vcl ali- 
quod aliorum ab homine , quia nondum eft antmal perfectum, 
illud enim , quod habet materiale eft ab vltimo complctiuum, 
ideft ab intellectu, qui eftperfectio corporis.Eft enim comple- 
tifliina omnium virtutum, qux funt in corporibus,& cft in cor 
pore mediante fenfibili, qux umen non eft medium per modfi 
materialis dilpofitionis ex toto , quia cxercet operatioues fuas 
in corporc, nec eft medium rationalis , vel intetie&iux ad hoc, 
vt (it Jed ad hoc, vt fit in homioe, vnde illa deftrucu , dcftruif 
£c ifta,oon in fe.fed in homine^deft ad hoc,vt non fit in homi- 
ncluque illx dux, qux fiint quafi materiales ad certiam,cor- 
rumpuntur cum corpore , feihcet in morte , & terria manet sb 
aliji feparau,& ab ipfb corpore.In viuentibus quoque nihil jp- 
hibet eam ad operariones intelligibiles rapi , nec ob hoc poteft 
ab aUjs feparari potentijs omnino, fed ea ex toto illuc conuer- 
£i,ficutinraptuPauliremancntalixduxpcrnes quasconfiftit 
regimen corporis, & per quas conferuatur in cfle viuli.Poten- 
tix vegetabilis animx tres funt.fcilicet nutritiua, augmenuti- 
ua,generatiiia. Potentia fenfibihsdiuiditurin apprehenfiuam, 
& motiuam.Apprchenfiua quoque fiibdiuiditur in apprehenfi- 
nam cxtcriorem,& interiorem. Extcrior diuiditur in quinque 
ienfiis fcilicet vilum, auditum,odoratum, guftum, tactum. In- 
terior fimilitcr in quinquc, fcilicet fenfiim commnnem,imagi- 
nationem,vim cogjutiuam.xftimatiuam, memoratiuam.Pot£ 
tia motiua dnplex eft. Vna, qux imperat motiua. Alia qux cf- 
ficit motum .Impcratiua quoquc motus dnplex eft, feilicct con 
cupifcibihs ad proptncjuandum , & irafeibilis ad rcpdlendutn. 
Potentia vero rittonalis diuiditurio vittutem feiendi, & agen 
«li,quatiivnaquxq; vocatur intellectus.f. thcoricus, & prafttc», 
Dt Rjuioru.&fmfiulitttt. C*f>. XXXVIII. 

RArto cft alpcctus animi, quo per feipfum non pcr corpus 
vcrum intnetur. Ratio bipartita cft , fecundum officia.f. 
ad fiiperioncontempIanda,& infcriora adminiftranda.In 
hac homo prxccllit brutis. Seniualitas autem eft vtriufque c6- 
munis,& hoc fecundum vnam rationem.f.fecundum fe non u- 
men ratione peccati, fed propter ordinationem.quam habet in 
homine ad vlteriorem potentiam.ideft rationalem in qua abun 
dat fiiper bruu,propter hunc enim ordinem aliquo modo per- 
fectior eft in homine.quam in brutis,& idco tn humana contin 
sit eflc pcccatum, in brutah non. Di flemnt autem fantafia , & 
lcnfualius, quia fanufia cft vis, fecundum quam apparct aliqd 
cfle bonum,& malum.Senfualitas vero vis,fecundum quam p- 
cipitur efle bonum vt nunc,aut majum.Diuiditur autem jpprie 
ratio contra fenfualitatcm,& intellcftus contra fanufiam. Qui 
dam etiam diuidunt (enfiialiutem ficut & rationem in duas 
partes,fetlicet infcriorem,qux mouet ad illiciu,& fuperiorem, 
qux ad licita, & «orpoti ncceflaria . Primx motus pcena eft, & 
culpa.Secundx vcrb fi eft moderatus,ncc culpa,ncc pctna,fi im- 
moderatus,& culpa,& pccna.Triplici ter autcm accipitur fenfiu 
lius, aliqfi prcj vi fenfitiua interiori, qua vocat Ariftoteles (en- 
fiim coem^dcft virtutem quandam cui creduntur omnia fenfi- 
l>ilia,& difccnut a fingulu fingula. Aliqfi verb g vi motiua in- 



teriori,qux extcnditur in quinqne cor poris frnfus,& apperitn% 
Aliqfi etiam pro infcriori parte ratioius, qux circa fenfualia ne 
gociatur. Rauo quoque multiplicitcr acctpitur. Df enim qnqj 
mens,in qua prxccllit homo bcftijs.Et fic tres vtrcs comprche- 
dit.f.rationalem,concupifeibilem, & ira(cibilem,fm hoc intcl- 
leetus non eft ratio,fed potentiaquxdam rationis, qnquc ver6 
fitmitur in diuifione contra concupifcibilem , & ira(cibile,& fic 
intcllectus, & ratto fiint eadcm potcntia , fed intclleftns df in- 
quantum apprehendit , ratio inquanrum iudicat. Tertio modo 
ittmicur , & forte magis proprie i m, qi eft vis quxdam media 
intcr fenfiim,& intelleftum confercns.f intelligibile cum fenfi- 
bili.ficut fenfus c6is , fenfibile vnius fenfus cG fenfibili alterius, 
quia ficut vnus fenfus particularis non apprehendit.qcT alias,fic 
ncc intellcctus lenfibilia fiio modo, nec fenfiis intelligibilia fiio 
modo.Horum igitur coUatcravis df rano, qux cft animxratio 
nalis f m,qcT cft coniunda corpori, & ab ea fumitur hxc diftcrS 
tia rationale in diiEnitione hominis : nam quia pcr eam (blam 
homo feparatur,& a (uperioribtts, & ab infcrionbus.pcrintelle 
dum emm conuenit cum Angclis, & pcr fenfiim conuenit cum 
brutis, ideo a ncutro horum iumitur cius diflercntia, fed a ra- 
tionc, qux collatera eft vtriuique, (upcr hoc autem cft intclle- 
ftus conferens intelligibilc cum mtelligibili.iu g- trcs fiint col- 
laterf in homine.fi lenfits comniunis,& ratio,& intellecnts . Et 
fenfitm quidem neceflc eft corrumpi cum corpore, fimiliter, & 
rationem fecundu m hunc modum.Solus autcm intcllcftus cor- 
rumpi non poteft,quia feparabilis eft. 

D* Libro mrbitrio. Cnf. XXXIX. 

Llberum arbitrium elt facultas rationis,& voluntas qtta bo- 
num eligittir gratia ailiftcntc , malum vcro gratia dcfi- 
ftente , voluntas eft motus animi cogentc nuUo ad aliquid non 
admittendum , vel adipifcendum . Itaque rationis olficium 
multiplcx eft.Primum cft comprehenderc,& fecundum hoc di 
citurtntcllcccus . Sccundum ratiocinari , idcft rationes ad ali- 
quidoftendenduminducere,&ferundum hoc dicitur vis ra- 
tionalis . Tcrtium difircmere, & fic proprie diciturratio.Quar 
tum media inucnire, & fic ingenium . Quintum eligere, & fic 
volunus liberi arbitrij . Libertun enim arbitrium dicitur fe- 
cundum vtrunque oflicium , (cilicetdifceraendi , & eligendi. 
Sextum cctleftu contemplari , & fic (yndcrcfis. Scptimum in- 
feriora difeonere , & fic fenfiialius , vel inferior pars rationis, 
&quantumad duo vltima comparatur Viro , & MuWeri pro- 
pter quatuor . Nam ficut vir regit mulierem, fic fuperior ratio 
fecundum quod incelligit Dei volunutem a malo retrahit , & 
ad bonum mouet infertorem. Vnde & ex ea unquam filios bo 
nos generat bona opera , & hxc cft fccunda caufa. Tertia qtua 
ficucdeAdam fumpta eft Eua , iu ex contemptatione calts 
ftium, & cognitione diuinx voluntatis oritur difcrcta admini- 
ftratio remporalium . Quaru qiiia non potcrat ahqua vis ani- 
mx dari fynderefi in adiiitorinm fimilc fibi, nifi ratioinferior. 
Nam alix vircs per fe (tne difcretione funt , voluntas quidem 
nunquam contradicit rationt , fccundum quod dicitur efle ea- 
dcm patentia cum ratione . Eft enim voluntas appetitus fecun 
dum rationem.qui eft in vi rationabili, non umen inquantum 
cft rationabilis, fed quantum eft appetens fecundiim rationcm, 
vel impcrans appetitui. Appctitus auteni fecundum fintafiam, 

3ui eft dcfiderium , eft in vi concupifeibili, & hoc dico fecun- 
um quod concupifcibilis , & irafcibilis comrnunes funcnobis 
cum brutis,nam rationalis cuUo modo conucnit eis. Quod au- 
tem dictint fan&i , libcrum arbitrium eflcliberius m Angclis, 
& hominibus bonis, quam in malis.intelligendum eft liberius, 
id eft pluribus libcrtatibusliberum . Triplcx enim eft libertas, 
fcilicet a neccflitate, a peccato, a miferia. A neceftitatc autem 
duplici.fcilicet ineuiubihutis , & coactionis,maior ergo cft li- 
bertas in Angelis.quam in hominibus,quia illi tres habcntple- 
narias libcrutes, fcilicet a peccato, a miferia, i ncceflitate coa- 
dionis,(ed ineuiubiliter volunt bonum, nec hoc minuit liber- 
tatemeorttm , fed potins auget, quia ita Ubere volunt bonum, 
quod'omnino nolunt pcccarc,nec fcntiunt aliquod impulfiuum 
ad malum . Boni autcm hominestres habent liberutes, fed 
tion omnes plenarias, fcilicet a neccfliute coaftioius , & a pcc- 
cato, fed non ex toto, & a nuferia, fed adhuc Ipe , nondum re, 
libcriores ergo fitnt, quam maU, quia duas untum habent.fci- 
licet a rieceuttate duplici,mali quoque homines libcriores fiint 
quam dxmones , qut vnam tantuin habent , (cilicet a necefli- 
ute coa&ionis. 

X>* Syndtrefi. C*f. XL. 

Slndercfis eft (cmtUla confcientix in (pcculamentis conftitu- 
ta , cutus cft peccato remurmurare , & errau corrigere , & 
hxc eft qux mouet liberum arbitrium in bonum commune, & 
rctrahit a cnalo conununi, huius cnim iudicium cft circa com- 

munc 



Digitized by 



Google 



Sp ecul um H i ffcoriale VI n cen ti; 



omnetantnm immediate,rationis autem circa bonum finguh 
re.Prxterea, rat» iudicat cum dcliberationc.ryndcrcfi'. amcin 
abfquc vlla ddibcratione diftat m.ilum non efic facicnduin, 
fed bonum,non enim clt apud eam iudicium ddibcrationis.fcd 
tantum executionis. Differt autcm .i voluntatc naturali fccttn- 
dum rationem,quia ifta eit purapotentia/yndcrefis autcm po- 
tcntia habitualis, idcm tamcn funt in fnbiecto.VoUintas etiam 
naturalis in plura bona mouct,quam hec,quia non folum in bo 
na rationabiiia, fed ctiam in naturabilia, & vicaba.Motus aute 
ryndcrefis cft tam in cognitiuis, quam afTc&iuis, fcd magis fi>- 
prie in afFe&iuis.fuh hoc nominc fynderefis, i\am ratione lucis, 
vel cogmtioms df ir.telligentia,ratione afFcctus fyndeicfi».i.di- 
uifio.quia femper eft diuifiua intcrbonum,& mjlum,& vf efle 
viv fcuarata ab alijs tribus.f rationabili,concupifcibiii,& irafci- 
l>ili,fecundum hoc nullo inodo pcccat,quia non ipla fe przcipi- 
tat, fcd inferior rario nebula pecc.it i luincn cius obnubilat , lca 
g> minuspotcns eli in executione fui cfFcctus, vt in rcmurmura 
tione contra pcccartim, & hzc ipfa obnubilatio , vel dechnatio 
dr eius przcipiurio.vnde nec ei primo,& proprie debetur pcc- 
na in infcrno , lcd ficut in corpore dolcntc vno membro dolcnt 
& omnia alij.quia vnita funt in vna vita,fic & in anima du pu- 
niunturaliz vncs fiueanima im illas.pcrquas peccauit.torque 
tur eti.tm & dolct,in fyndcrefi pcr quain non DCCcauit.Verimu 
mtn proprie loqucndo nec vires anima? puniuntur , nec anima 
etiam in viribus.fcd in fubftantttfua pro opcribus virium.Non 
eft autem cxtincta fvndercfis ctiam in hxrefiarchis, licct enim 
crrant in particulari, fbpponentes hanc ellc vcram fidcm,quam 
credunt in communi, tamen placct cis veritas,& bonitas,& di- 
fplicct crror ac malitia. Vnde quadoque cognito crrorc rcdcut 
ad vcram fidenvEc tft fimile dc illo, qui fcit in vniucrfali oin- 
ncm mulam cflc fterilem,& tamen cum videt aliquam croflam 
credit cam habcrc in vtero, fcd quando pertra&at,& confcrt re 
,c cdit error.Non cft cnim itaquc error in fyndcrefi,quz in com 
muni confiftit, fcd in ratione, qux ad particularc delcendir.Si- 
militcr in Iudx is non cft excincu , fcd nec in dcfpcracis omni- 
no,nec etiam in damnatis. Ad quod vidcndum nota,q> duo sOr, 
principalcs cfttttus fyndcrefis,fcilicet cognitio,& affcctio.Affe- 
ftio duas habct partes. Inftinccttm boni,qui duplcx eft.vel boni 
fimplkiter, vcl m collaticnc ad gratiam, vel gloriam.Ec difpli- 
xecia mali.q fi militcr cft dtiplex.Vel mali fimpliciter,vel in col 
latione ad pcenam. In diabolo excincu eft lyndercfis,ad inftin- 
flum boni omnino , vcl ctiam quo ad dcceftationem mali, nifi 
tantutn in collationc ad posnam. In damoatis animabus cxtin- 
£L3l elt fiinilicer, quo ad lultinftum boni vtroque modd,fcd re- 
manct qub ad dilpliccntiam mali vtroque modo, habent enim 
rcmorfum confcientix.Vnde pacec,g, eis difplicet culpa przte- 
rita quadam pcemtcnciainfruduofa. Alia, umen elt opinio , g> 
tam m his, quam in diabolo cxtincta cft abfblute, quantum ad 
difplitentiam mali culpz . DifjJicentia vcro mali in collationc 
ad pcenam refcruatur eis ad ipfiuspcenz accumulationem. In 
defperatis autem extincu efi vno tantum modo.fcilicet quo ad 
inftinctum boni comparati ad gratiam , vcl ad gloriam, led rc- 
manct quo ad mftinctum boni fimpliciter, & quo ad difpliccn- 
tiani vtroque modo. 

De DiptitMte bcmmis , & creatime mulieris. 
Cmf. XLI. 

POrro cxccpta illapotiffima Tiinitatis ima^ine , quz eft in 
mcnte hominis, in qua communicat cum Angclo.Io quin- 
que fpecialiter imaginem Dej gerit homo. Pnmum eft au- 
ftoritas dominationis,quia ficut Deus omnium Dominus.ftcce 
leftium.tcrrcftriiim ,& infemorum,fic & homo mundo fenfibi- 
li przlatus eft . Sccundum auctaritasprincipij,quia ficut Deus 
pnncipium eft omnium per creationcm, fic Adam omnium ho 
minum pcr generationcm. Tcrtium quia ficut Deus habet co- 
ucnientiam cum omnibus, vcl cconuerfb, vnde & dicitur mun- 
dus Archetypusjfic & homo vndc dicitur Microcofinus.Quar- 
tum,quia ficut Deus omnium finis eft, fic & homo totius crea- 
turz, quz propter ipfuni fafia cft . Vnde licet primusomnium 
fit fecundiim ordincm rationis , vltimus tamen cft fecunditin 
ordmcm naturz , quia vlcimus omnium cteatus cft. Quintum 
quia ficut Dcus cft vbiquetotus in maiori mundo.fic & anima 
Jiominis in fuo mundo , idcft in corpore humano ,itaque non 
expnmit lcriptura dc Angclo , quod ad imaginem Deificfa- 
Ctus/cd tantiim in hominc , quia in pluribus afTtmilatur Deo, 
«uam Angclus , licet Angelus magis affimiletur quantum ad 
fimplicitatcm intelicdus,vcl fbnc,qtua magis de co dicitur.fci 
Iicct quod fit lux , & hoc fufficic ad exprimcndum dignitatcm 
illius , vel ctiam quia dc Angelo nihil dicit fcriptura,quod vi- 
dcatur eius nobilitati detog.irc , de hominc autem dicit vile 
quid/alicctquodfccundumcorpusfitfbrinatus dc umoter- 



iz.I»!eoque opbrtuit eins dignitatem infinu°ari,quz eft ex'par^ 
tc animz, honuncm itaqiicpcrfcftnm deagro damafceno, vbt 
cum fbrmatiei at in Paradifitm tranftulit. Dc latcre ipfius dor- 
irucntis coftam dctraxit, vnde mulieiem formauit. Adam cui- 
gilans nomcn ci imponic , & dc matiimonio camali, ac fpiri- 
itiali prophetauit. Mulier quoquc licet przdtta fit rationcficut 
vir,dici cur tamen efle glona viri,non tamcn imago Dci,cadem 
racione,qua ncc Angclus,& etiam maiori,quia (ciiicet viro fub. 
dica eit non domina, & quia non cft origo omnium ficut illc,& 
qtiia non clt a Deo fafta immcdiate,(cd formata de viri laterey 
& ouia non habuit ab initio rationem ita limptdam ficutvir^ 
vnde a Diabolo feducta eft,non vir. Item propter dupiex mtfto 
rium,fcilicet Chrifti,& Ecdefiz, fuperioris, & mfcrioris parti» 
rationis.In vtroque cnim vir przfertur mulieri. 

De frimo flatu ami orum paretuum , fjr l«ffu i» feetatmn. 
Cap. XLII. 

POrro in ftatu innocentix cum eficnt nudi nihil putabant 
vcUndum, quia nihil fcnferunt rcfrenandum.His ttaque da 
tum,& prcccptum naturz a Dco triplex.Primum pertinet 
ad fuficntationem corporis fui de comcdcndo, fcilicct ex omni 
ligno Paradtfi. Secundum ad muitiphcationcm gcncris fui, qi 
implendum erat pcr legem matrimonij . Tertium ad dilcccio- 
nem Dci, & proximi y quod in cordc eius fcripcum ciat disito 
Dei.Quartum quoquc przccptum difciplinz datum cit cis ad 
probationcm obcdientiz.fcihcct c!e ligno fctcntiz boni,& ma- 
ii non tangeudo.horum vero falicitati Diabolus inuidens tcn- 
urcagreftuscftmulicremper Serpcntcm, & virumpcrmu- 
lierem.Mdicr ad fusgeftionem Serpcnris elata,quatuor modis 
pcccauit,fciliccc diuimtatem raperc volendo,contia prohibitio 
ncm comedendo, vimm ad comedendum inuicando,ad interro 
gaxionem domini ctilpam fiiam excufando.Vir autcm non qtii-i 
d«m fedudus.vt dcitatcra (epolfcrapere crederet.fcd quadant 
amicabili bcniuolencia illcctus,vc miuierem oftcudere fc timc- 
ret , fi non oblatum pomum comederec , duobus tamen modi» 
pcccauit/cilicet comcdendo, & fc excufando,vnde Mulicrplus 
peccauit,quam vir,quia plunbus pcccatis, & ctiam in plurcs.fci 
licet tn Deum.in proximum, & in fe, & iterum.qtiia ex maiori 
tumorc , & quia pciori intentionc , fcilicct vt cflet ficut Deus. 
Ideoque eciam alio modo.plos pcccauit , idcft damnofius,quia 
punita eft grauius.Veruntamcn vir vno modo grauiuspeccamt* 
idcft grauiori peccandi origine , quia fcilicet ex ccrta fcienti* 
cum mulier fcduda quodammodo peccaueric ex ignorantia. 
Dcniquc peccatum corum in tribus punitum eft , fcuicet in fe, 
& in coca poftericate fiia , & in tota vifibili creatura . In fcipfb 
quidem tnpiiciter , fcilicct quia gratia Dei nudati, & in natura 
uia corrupti, & de Paradifoeiccci,cxccpta eciam pocna gehcn- 
nali.cui profcfto doncc adpoenitentiam fui reatus obtinucrunt 
indulgentiam fuei unt obligati.Porro intcrilludpcccatum pii- 
mum apoftafiz , & vitimam pcenam gehennz, media,quz funt 
peccau.funt & pcenz. Iulto cnim indicio Dei cnmina crimmi- 
bus vindicantur , & fupplicia peccantium non tantum funttor- 
menta, fcd vitiorum incremenu. . 

De Multiplici dtuijione peccati. Cmf. XLIII. 

PEccatum autem diuiditur in originaie , & aftuale. Aftuale 
in duo,fcilicet veniale, & morufc. Morule vcro in dcli&u, 
& commiftum. Dclictum autcm in duo.lcilicet ignorantiam,&; 
omiffionem.Ignoranria przcipue culpabilis eit in facerdotibus, 
& Przlatis,& tudicibus, qui maxime tenentur fcire,& quorurm 
offiuttm eft interrogati dc lege ref jx>nderc, maxime vci o in fn 
riofis cxcufabilis eftyn dormientibus,& inebrijs.qui rationcm 
habcntcs ligatam non valent inter bonum & malum difcetno- 
re. Ad omiiiionem vero pertinet etiam negligentia. Commif- 
fum diuiditur in fcptem vitia capitalia, quorum radix cft Su- 
pcrbia,sermina vero multiplicia, ex Superbia qnidcm nafcitur 
inanis gjoria, fuperbus cnim vult ab ommbus laudari.vt ab oi- 
bus poflit honorari. Et hac autem inuidia,quia dum laus appo 
titur cadem alij inuidetur . Ex hac iterum Ira.quia dum mens 
ex aliena fcelicitate torquctur, nccdie eft.vt oculus mcntis pcr 
iracundiam turbccur . Ex Ira auccm Accidia , quia dum mcns 
inordinateturbatur, omnc bonum in faltidium ei vcrtitur , cx 
Accidia vero Auaritia , quia dtim curbau mens, & triftis nul- 
iamintcrius cofblationem fcntit, fbns eam in tcrrenis pcr Aua 
ritiam quzrit . Ex Attaritia quoque Gula , quia quod Aua- 
ritia congregauit Gula depafcit , vnde diuices folenc cfle gu- 
lofi,ficuc illc, qm cpulabatur quocidic fplcndidc. Ex Gula auce 
Luxuria, quia venccr, & gcnitalia vicina funt, & pro yicimute 
mcmbrorum fcquittir confcedcratio vitiorum . Ex his itaque 
vitijs fibinuiccm conncxis quafi cathcna efficitur , qua petca-f 
tor ligatur,& ad infernum trahitur . Superbia quatuor lpccic* 
babcc^uxu illud. Ex fe pro mciitis falfc pius ommbus inflanu 

D# 



Digitized by 



Googl 



DberBriifaiK. 



ZHflrttm trtfr& »p*r& c*f, X L II II. 

ALiter peccatum «uiditur in peccatum cordis, oris, & oM 
ris.Peccatum cordw in tria.£cojgitatk>nis,& deleftatioms, 
conienfiii. Peccatum COgiutionis eft proprie erfor, qui triplcx! 
cft.f. error conftienti»,& infide|itatis,& praui iudicij.E x erro- 
tc confci<ntias oritur perplcxitas.Ex prauo iudicio petfonarum 
«ccepttoi cjua» contmittitur tnpliciter. f.in bonorum exhibitio- 
jao,in iudicij exactione , in promotione quoqucad digniutes, 
Peccatum oxis mtiltipJcx eft, in lermone enim requirQtur tria 
^f.veritas,bonitas > «quitas fiuc rcftitudo.Contu veritatcm pcc 
caturm verbatripliciter. Aut quta vcritas violarur, quod fiicp 
mendactQ. Aut quia contemmtur,qd* fit o periurium. Aut im- 
pugnatur, qd* flt per contentionem.Contra bonitatem vero du 
phciter.r.contra hpneftatem per (curriliwtem.Contra vtilitate 
per vaniloquium , & muJtiloqwum fiticgarrulitatem. Contra 
reftitudinem dupliciter .f. in (aude>& vitupcratione, in laudo 

ndo laudatur non (audandum.qd^fit dupJicitcr, Vd in lau-i 
iena, qubd fitper adutationcin ,-vel in propria per iaftan- 
tiam jn viruperio fimiliter qitido vituperautr Dcus, qq"' fit per 
biafphemiam, aut proximus,& hoc dupiiciter.Aut imprecandd 
po?nam,qd* fit per matcdiftianem V auc impropcrando culpam» 
& hoc dupliciter. Aut aperte.qd* fit pet contumcliam, Aut oc- 
culte.qd" fitper dettaftioncm.Mendaciiim triplcx eft.f.peroitia 
jum,officio(um, iocofum, Alrter vcrb diiitditur in ofto gcnera 
fm Aug, Periurium trtplex eft contra tres comjtes iuramenti 
.fiveritatem>iuftitiam,aifcretionem.Iurametum quoque diuii 
(ditur in aflertorium, & promiflbriiim,(pantaneum,& coaftutni 
licitum,& ilhcjrum.Adulatio cft triplex.Cbonum non hahirunt 
alictri attribuens, habitttm extolleos, malum nutrieos.Maledi- 
ftutn.f. triplex.f fubrcptjonis ex motu ftihito. Simulationis noh 
cx animo,& ha»c duo gencrar venialia Cfle dicOtur . Tertiutn ve 
to.fodij mortaliscft. Detraftio fit fcwem madis.f.bomim alte 
Hu$negandQ,fupprimendaj«Vririmcndo,deprauando,maiifm Qe 
cultutn reudando,augmmanda,adinucniendo.Peceatum ope- 
ris triplex , fcilicet impietas ad Deum , flagitium in fciplb, fa- 
cinus mi proxirhum, ■ ' -: 

pe Sfettt&nj imfittatit , qu* ctmmittitur in Deum, < 
C*f. XLY. ' 

IMpietas tripIeX eft,aut cnim fit derogando diuina; (ublimia^ 
ti.quar attrihmtur patri,aut veritati,qux filio.au t in fanfttta». 
*i,qua» Spirituifanfto.Eius fubltmitati debetur honor.cui dero 
jgatur tripliciter. f. aut cultum ei dcbitum alij impendendo,qd a 
fit per tdolatriam, aur cnltum inde^fitum ei impendendo, quod 
j»t per fuperftirioncm iudaicam.auifa cuItU tfius debito retroefe 
den4o,q4 fit per apoftafiam. Quat triplex eft,aut cnim rccCdi- 
tur a fide,& nc cftj>er(tdia, aut a prarcepto,& fic inobedientia, 
aut a rcIigionc,& nc irregularitas. Inobedientia cft triplex,tri- 
bus cnim debcnius obedientiam .f. primo Deo, dcinde Prasla- 
tis.tertio Parentibus . Apoftafiaflt trrcgularitcr multistnodis 
if.coronam, vel tonfuwm dimitteiido,\*xorem ducendo.veftehi 
religionis.vel clericalem abijciendo, ad ftcculum redcundo.vc 
rirati diuinc cui dcbctur fides derogarur triphciter,fcilicet aut 
eicontradicendo, quod fit per hsrrefim, anc quod cius eftpro- 
prium fibi falfb a(cribcndo.(C futura prxdicere,quod fit per dii 
uinatiQitem, aut mendacijs innitendo,qHod fit per (ortilegitink 
Diuinatio multiplcx cft T fit enim corporibus mortuorum , : ilU 
^uat dicitur Nigrorrwntia, tn igne Pyromahtia >■ in aere AbrO* 
inantia,in aqua Hidromantia,in terra Geomatuia.&c.Ad lbr« 
tilegium pertinct diuihario forrium.carmina Vetutirum.obfer 
aantia Calendarum lamiarij ,qua(t in pra?(aeium boni euentus 
futuri per torum annum,8< omnia huiufinotu fupcrftitiola.Om 
»os quoque ligaturx, ac remccua, quar mcdicorum condemnat 
difciplina.Ad harrefim verd pertinct (cifma.Sitnilitcr (anftita- 
ti diuinae dcrogatur tripiici tcr, ftihCct aut (anftitatcm fal (b fi- 
mulartdo,quah in eiut dcrtfionem, quod fit pet hypocrrfim^ue 
«iut facra dona vHifkando, idcft fub viti precio ponendo, quoct 
fit p«r fymoniam, aut et (anftificata vtolando, quod fit triphci« 
ter , ftihcet aut violaaone (acrt toc i , quod fit per (acrtlegium; 
fatoprie^iiit facri tcmporis.quod fit per tranfgrcfhonem Sabba-t 
tMut (eriarum, aut factas rci,& hoc triplicitcr.fcilicetaut rciy 
onam ipfe Dominus fibi (anftificauit,vt fiint decima?^c primi-i 
tue,aut quain ipfc homoAontc Deo cottfecrauit, vt (unt vota, 
vel vottua, aut quiDea fonftificauk, vel inftitutio EccJefiafti^ 
<a fanxit, vel con fuetudo approbauit r v t (unt oblationes, & hu-> 
iufinodi , hxc cnim omnia retinere eft fanftificata Deo viola- 
ye. Symoma tres faabet diffecntias , vtndttur- enim aliquanda 
ipirituaJc.vt (acramenta^aliquando anncxum fctrituah,vt pras- 
benda,aliquando v«to fpirituale, & annexumlptrituali.vt pras-J 
dicauo.Sacnleginm fimiltccr tres habet diiTerentias^oniminic 
aum quandoque ratione pcr&nx t vt caavcieri«u»,vel tcltgio- 



Oi 



fus verberatur,quandoquc ratione loci, vt cum Ecclefia?,yel <i-t. 
mitcrij emunttas violatur, quandoque vero ratione rei.vt cum 
(acra , vel (acro vliii depuuta vfurpantur«Sabbati violatio.tri- . 
piex eft,contra trtphcem rcquiem, vcl ocium ianftum,eft cnitn 
ocium (anftum corporale , contra quod peccatur primo modo, 
fcilicct dio dominico foruilia operando, fr eft fpirituale,contra 
quod eft ftcundo modo,(cilicet mentis contcmplationcm pce- 
nitus defercndo,& ocium talefte.contra quod tcrtio modo.fct 
licet ab cius defidcrio torpendo, & in pratlcnti vita maic ocian. 
do.Fraftio voti duplcx eft, eft enim votum fimplex,& (bjcnc. 
£>* Sfectebut fl*gitij , quti in feiffum. 
Cap. XLVI. 

FLagitiO verb duplex eft .Cum enim in corporc humano fic 
duplex VB conftcnatiua, fcilicct vna ad conftruationem in-> 
diuidui, h«c eftnutritiua, alia ad confcruattonem (pecici,ftiu« 
cet generatiua, peccacbomo incarnc iua,aut exinordiiutiona 

grnerattuc,& hoc pcr Luxuriam, aut nutritiue,& hoc pcr Gu- 
m, fcd duplicitcr, aut quantuin adicibum , & ficdt ingluuies 
fiuc gulofitas,aut quantum ad potum,& fi« eft ebrietas.Gulofi- 
tasautcm commirritur quinquemodis inxta illud. Pra? f pno- 
rie,Iautc,nimis ardenter, ftudiofc.Luxuria quoque plurcs lu- 
icrur fpccies, aut enim committitur ii> coitu naairali,aut.con-. 
tra naturam, Si pr;mo modo, autm vxorem propriam,quod.fit 
per immnderatum vfiim, vel amorem, voJ in aliam,& tuooaut 
tn confanguineam,& eft incocftus^tut in.exirdlieam,& tunc auc 
tn virgincm , aut in cottupum.ln virgineautem duplicitcr,il- 
la conTcntiente,& fic eftftut>rum,aut renitente,& fic cft rapt us. 
In corruptam fimititer dupticiter.aut in coiugatam, & eft adol 
terium,autin lcrtutam,& tunc autinpriuaum pcrfonam,& di- 
«itnr fornicarjo, aut m publium metctricem,& fic cft meretri- 
cium . Contra naturam vcro peccatur dupliciter,ftilicct aut in 
fcipfum , & dicitur mollicics^iut inalinm, & fic di Sodomia, 
qu.t etiam ipl^ifnatuor habet ramos.Hanc enim turpicudinent 
«Htt facit mafculw cum maftulo y vel fcetnina", cum ftenuna,vc{ 
maftulus cum fcemina, tn membro, fcilicct ad hoc non concef- 
4b,vcl maftulus, aut foeraina, cum bmtevAdluxuriam quoque 
pertinct vtcunquenofturna pollutio, qux umcn ahquando euc 
nit cx naturs fuperfluiutc, aUquando exinhrrniutc, aliquan- 
tto ex crapula prasccdcnte aliquandoex turpi imaginattQnej^C 
hoc duphcitet^Itquando ex prxcedentt vigilantis ccgiuttonc» 
ojiquando ex Ibt» tbmni illunone< • • - ;T 

- 'I)e Jfceciebui faciturit, quodin frbximum, rjr de pttctttt ia , 
'$t>»ltktnfim&Mm. C*f>- XLVII. ' 

FAcinuv fimiUter criplex eft, Conunittitur cnim Ixdendo 
proxi mum,aut inamma , auc in corpore , autin pou^duone* 
In anima larditur pcr ftandalum J^i autcm/candalum d uplex» 
ftihcctaftiuum,& pafltuum.In CQrpQreautemnQcetur tripJtci- 
ter/cilicet aat oarporaliter eum vexandoiquod.fi t pcr.angartij 
aut corporaJiter Ilfdondo, vd pcrcuricndcvquod fit per uuefti«t 
ncm nwnuum vtolcnum.aut vium corporis.omoino dcftruetH 
bovquodfitper boflviciditein.In poifcfitone fimilttcr tripJicitcrr 
l*dkur,ftilicet vt debitum ei ncgando^quod fit per auaiitiama 
vet tenacrtarcm , qua; negat paupcri eloemofynam, vel tenvaJjt 
co poflcflam (urriptendo, quod fit pcr tapaciutem,vel eam poe 
nims deftruondo , quod fit pcr incemJiay& huuilinodi.Rcs au- 
tcm proximi furripKur dupHicitcr , fciiicccapatc , & occulte. 
Aperte duphcwei, vd.ip(Q vtcunque pcrmittentc , quod ficper; 
vntnun, vcl pmututieriitentc, quod-fit petrapinam. Occulte} 
(bniUtcr duphcncc, vrfineiusabfenua, quodfit pct (urtum, 
velin praefcntia, qi^od fitpa fraudem.vtinncgodp.Qmnium. 
autem peccatoxum majtimum , & quafi furamum, & finisoui-t 
nmm.dt peceatnminiSptritumlattcrmnjCuiu^ fuat qnift 
oue, ftihcctprxfumptio , &c. peccammcnim tn Spiritum(aa-t 
ftum ptopticdickur naauaofaj& qbfttnaqain>pugna.tio djiiioaj 
boniutis . Imtmgnatur aurerh duplicttcr^ quia duplicem habeii 
tdpeftum» fcmQtc.vnum ad ipfitm Dxum^aJtum ad nos.Rc/pen 
ftu Dei potcftauphcirer impugnari>fausct tnnus extcnden-» 
do, quod fitper ^raefumptioiieiw, Ydiniiniareftringcniio, quo4 
fit per defpcrattcjndm , RclpecM noftri potdt quts eam impu^ 
gnarc dupudccr , vcj-in fcipJb quod fit per finalem impgniten-, 
Ham, iddt per finaie propontum noapccnitcndi , vel in aUqi, & 
boc duplicitet j vel qua ad intelleftum i & ficdt agnitx vert- 
tttis impugruao j velquo ad cfieftum * & fic eft fraterna; cha- 
titatis oppugnatio. . >.. 

Ot Stqu*l*pt£cati ) frrtpm*tim»le,pfi fer ftnittn- 
tum,t*fvirtHttt . C*f. XLVIII. 

PEccatum autcrt generahter triarrwjuma incommoja fc- 
quuntut , fctltcec fitbtraftio omntum gratuitotum % corru- 
ptio naturaiimn,ocmgariopcenx.a;tcniz r fcd & poccatunf 
peccato pumtur, ^«fupradiftum dt.Vcruatamcq.Ctiam iUuoi 

primum 



Digitized by 



Google 



r 



Speculum Hiftoriale Vlncenti/. 



primum parentem, noitix perditioriis auctoretn,legin]US,& crq 
oSmils pcr poenitentiam, & fidem futnroruqi a rcatu luo fuiiie 
purgatum, ac fcptiformi ipiritus gratia rcnouatuin. Vnde & Do 
minus eum,vt ptus patcr filium de peccato fuo torripuit.eicjup 
pormtentiam iniunxit, fcilicct laborem manuum,& abfbnentia 
ciborum, veiicmcjj lugubrtm cicircundedit,ac deloco volupta 
tisadexilij locumeumeJuxit. Pcenitcntia tres habctpartcs, 
fciucetcontritioncm,confeilioncm, fatisfacuonem.Pcr contri- 
nionem quoque rcmittitur pcccatum , & dicitur a do&ocibus, 
quod in ldtificauohem impij quatuor concurtunt, temporc fi- 
mul non natura,fcilicet graux jnfufiojnotus liberi arbitrij,con 
tririo pcctcati rcmifli. Confcflto debetclTe fimplex,& humilis, 
Terccunda,&c. Satisfa&ionis tres funt partcs, lcilicet oratio c6 
tra Supcrbiain, ieiunium contra cartus coneupifcentiam, clee- 
mofyna contra Auaritiam . Spccies pccnitcnnar fiint tres,lcili- 
<ct lolemnis, ;& publtca, &priuau,dicitur autcm Sacerdos ali- 
<)ucin ligarc, & lbluere triplicitcr , fcilicet vno modo ugatum, 
Tcl folutum oftendcndo . Item poenitentix fausfactioiiern.in- 
rungcndo, vcl aliquid ex ca virtute clautumremittcndo. Itcm 
cxcommttrueando, vd fehteatum relaxando. Per paemtenuam 
rectiperantur virtutes , quirum trcs dicuntur Thcologicx . In 
quibus totus Triniutiscultus eonfifth.Fidcs fcilicet, qua ddc- 
ilamur in Deo per moducn xiiimationis : Spcs , qua per mo- 
«iutn confrdentix, & Charitas per modum coniuncUouis. 
DeFtb.&Sp*. Cttf. XLIX. 
Tdes , cft fubftamia rcrum fperaiidarum^argumentum non 

Fapparcntium. Articuli fidei funt quatuordecim, qui in fy m 
bolo exprimuntur , fcptcmde diuinitate , qttorum primus 
cli vnum Deum efic. Sccuudus Patrem cflc vnutn Deum. Ter 
Tius Filium cfle vnuni Deum . Quartus Spuituaifanctum cffe 
vnum Deum , vnttm Dcum cflc tnoum , & vnum,non eft alius 
ortkulu.squam ifii quatuur. Quintus cft Dcum peccata rcmit 
tcre his tantum, qui fitnt de Ecdcfia Catholica. Sextus Dcum 
monuos fuidtaturam. Septimus ipfitm remuncratorcm bono» 
rum in vita xtcma , lub quo ctiam comprehenditur ipfum ef- 
fe punkorcm malorum in gehenna . Septem jrero de humaruV 
iat« funt: Filium Det conccptum eflc dc Spuatufancto, cx Ma 
ria Virginc natum cflcv mortuutu fuifle , adinfcros fecunduin 
animam dcfeendiifc > a mortuis refurrexifle , ad ccdos afccri- 
«iifle,& ad dcxteraro Patris, idcft ad xqualiutcm ciusper omr 
stia inqtuntum Dctts,vel in potioribus bonis eius poufltmo mo 
<Io fccundum,qiiod liomo/edcie.fdlicet tanquajniudicenv vc 
turum. Vnde fcptimus Articultts cft ipfitm bonos,.& malos iu- 
dicaturiini clfc , & dtcadem fides modcrnorum ,& anuqtrov 
ntm . Idem cnim cft arri ctilus Chriftum eflc , nafciturum ', & 
«tflc natum , fcd otim fuflicicbat .fimplidbus expJicite crcdere 
Tntim Dcum effc crcatotcm, ac rcmuncratorcm oranium , & 
fcitiufmodi , dummodo crcdercnt iinplicite quicquid ctedcbat 
Moyfcs,mod6 vero oportet crcdere cxphcite omncs iilos aru- 
cuios^lequibus Ecdcfia fblcnriizat, vt Conceptionem.Natiui- 
tatcm, Circundfioncm, Paffionem, Rcfturcctionem,& huiuA 
modi , qttia veritaspropalau eft, non fbliim pccrei cxhibitio+ 
nem etiam pcr AponoJorum prxdtcationem pct miracul6rum 
confirmationcm,pcr fofcnnitatum frequcntationcm, quod non 
fUi t in veteri teftamento . Veruntamcn etiam tonc maiorcs in 
popuk», quibus facu cft rcttdario tcncbancur explicite crcdere 
omncs articulos fibi rcudatos. Spes auccm a .fideuiffcrt , quia 
Fidcseft de boms propri^s , & alicuis , Spct aucem tanuim de 
propri|s. Differt autcm a timore virtutis ctiam quo ad extrc- 
mi, nam cxticinaSpa, funr defperatb, & : pratfumptio, cxtre-f 
ma timoris pufillattiuuus^& tcmcritas jicet atttam fpes fic ccr-, 
ta cxpcftatto futurar bcatrtndinis proucntens ex gratia,& mc- 
ritis prarccdcntibus, umen Sancti, qui funt in patria fpem nou 
kabcnt,quia ftola corporijj quam expocuntjnon dt bcatitudo, 
BCque pars beatitndjnis, fcd quidam rcdundantia glonficarto. 
«is antinx. Chriftus ctiam in via, nec habuit fidem, ncc fpcm, 
ejUia fcinpcrfuit-vcrus comprchenfbr , habuittumenquandam 
tferram boni cxpccuuoncm, iustcatlludiln tc Dominc fperaui. 
Quod non fucnt abtuius virtwiV-proprif , fed radonis. Sancu' 
TCfo.qui olim cranrin Limbo, habcbanr^c fidem,& fpem,licct 
rion mcrcrcntur fibi, quia non crant in loco mcrcndi,fcd cerri- 
titdo fpei corura , quafi mcdia erat inur «ertitudincm vtas , & 
p«uiz, maior ifta,minor illa.Cetcicudo viir tjmorem habct,& 
feparationis , & pa-na: , ccrtitudo patriar poflcffionem rci fpc- 
ratz. Ccrtitudo vero iliorum ncuttum, & ficin partecon- 
ucnicbatcum vtraqu», > 

£>eCb*ritAf. Cap. h M 

CHaricas proccdit cx fide, & fpe unquam cx caufis fuis ori- 
ginalibus,nonum«nabcisiormauu-,fe4rtpfa potius c» 
iniormat . Qutdam tamcn aiunt , quodfi dcs non intormauir a 



Chatiute, fed in fcipfa eft perfccu vtrtus, & indiiutnrad bo- 
tuun fuuni proprium per fc , fciiicet ad primum iUuminans*fi- 
cut Charitas ad fuum, quod dt prima bonius. Didtur autefrt 
Charius radix.vd matcr omnium virtutum proptermotus ea- 
rum, quia mouet orancs ad aftus proprios,vndc Charitas om* 
niacreditjomnia fperat . Difrerunt autem hz tres fccunduns 
adus fuos.nam fides fadt aflentire Deo.Spes confi<kre,Chari- 
us diligerc.Item rauonc fubiccu,qnia Fijes eft in ratiooabili, 
Spcs in irafcibtli,Charitas in concupifcibili.Itcm rationc obie- 
ctj.quia Fidcs cft drca verurn.Spes circa aruuum, Chariu» dr 
ca bonutn.Item rauone finis, qttia quclibet animx vis fiiam Jba 
bet beautudinem creatam qua quicfcit in.Dco. Chariute.di- 
ligenda funt quatuor untum,pruno, & prarcipue, icilicet quod 
fupianos cft. Deindc, qtiod nos fumus, ftue quod eft inua nos» 
fcilicet anima noftra. Tertio, 9» iuxu, idcft proximus , fdlicci 
homo,vel Angclus.Quarto cj, mfra nos,idcft corpus propnurn, 
& proximi . Diligcudus eft Deus ex toto cordc , & propter fe. 
Pioximumautcm dcbct quifque diligcrc ficut fe , ideftdua 
Dcuni, vt fupra corpus propritim , vel ad id, ad quod feipfttm» 
Ordo Charitatisnihil aliud.videtur efle, quam ordo diligcndo 
ruin in animo diligcntis,quipoteft efle in quatuor,fcilicet in af 
fectu,in cffectu^n bonp viat, quod eft gratia,in bono patria;,^4 
dtgloua.In aflcctu vero difigentius ordinat naturalis condiuo 
ipfius diligendi . Quod cnim magis mouet affcctum diligcntis 
rcfte difpofitum ad fe.diligendum hoc afTeduofius diligit , vt 
Dcum , quam honiinem,parentes,quamfilios, fcilicet propter 
betieficia,qux ab ds fitfcepit, & n>ala,qua: pro cis pafli lu.nt.Co 
gnatos,& fccundum gradus cognauonis castcris paribus.Incftc; 
ctu vcro orduiatiplbrum diligendorum ncceflitas, eo q> potius 
fijbucnit magis indigenti,ca;teris paribus. Alioquin in quo plu- 
«s diligendi rationcs gqttc fortes concttrrunt, illi potius fuccuc 
rendtun cft,fccunduni hunc ordinem magis diligendi fitnt filij, 
cjuam parcntes, quia nafcunrur paruuli, & ideo magis indigenc 
extcrioris exhibiuoncm beneficij. Ad bonum viar omncs zqu« 
litct dtligendi fiint. Ad, bonum verb pauias fecundum gra- 
dus participandi bontim , vndc maiorem gratiam habentcs ad 
maiotem glonaut 4ilisendi. funt. Et ita etiam cxupmeum 
qucm feto mcliorcm eflc me , debeo plus dtligerc , qnara me, 
idcft ad maius pratmium .. Alijs taracn modis dcbeo mc pltf 
diligcre , ideft aftbauofius , & dfcauofius . Vcrunumen pr* 
omnibus drcunitantijs , quas attendit Cdaritas eft communu 
ytilicas , vndc duobus ^qualiter mdigenttbus , illi pouus fuc» 
currcndum cft , cx cuuis fuccurfu maior vtihtas Ecclcfixfc- 
cuuira cft, & in hoc : cafii videtur, quctd debeat quisfibj 
alium pratferrc , fcilicctin bcnefidj exhibitioi»e f & in cxtretna 
ncccfliute , vcnim ad falutcm aetcrnam nnllus debct afium, 
fibi proponere. 

Di Quiuutr vtrtMttluj Csrdt»*}il>Mt. C»p. LI. 

Vlrtutcs CarJinalcs funt quatuor,f cilioet ptudcnria in pr{- 
cuiendisinfidijs. Iuftitia in fiibueniendo mifcris.Fortitu-? 
do in perfcrendis moldtijs , Temperamia in coerccndis 
tldecutionibus prauis, Prudentiae fpedes funt fcx , feilicct ra^ 
uo.intcllcdus, ctrcunfpecuo,prouidentia, docibilitas,& cautCi 
la.Tcniperantix ycro noucm, feilicet modeftia,vcrecundia,ab-t 
ftiaentia, caftitas,lioncftas, moderatio,pictas,(bbrieus,pudich 
Ua.Caftius fiue cdtineutiatriplex cftjiconiugalisab omnicai<. 
tu illicito, vidualis ab ooini coitu fimplidter,vuginalis ab omni 
coitu cum integriute corppris , & ulu habckit aureolam. Sei. 
& illa, quae omnino prseter voldntatcniifuam .<orrumpitttr vir- 
go rcputatur,& habcbit aurolatn lccnncuirn qHofdam.qttia fe» 
cundum Aug>n»n poteft corrurapi corpus^ufi prius corrumpa- 
tur animus. Aurcola quidem.vel fructus ccntefiroUs non eft de 
eiicntia praetnij, fcd accidcnulisdccor fuperadditus.Vndc noa 
fequitur . Siquis habet xquale prxmitim virgini, quod habeafe 
fiudum ccntclitnum. Vtrgo , qux prepra wluniate nubit, vel 
oubere proponit , pco coruugata habctur , & debetur ci frucVu» 
tnccfiniusi Quaj autem cx voluntatc parenuua hoc fadt,& rtfi 
ex propria,antecaryialcru coitum dcbetut ei fru&u» cercfimus* 
Fortitudims fpcdcs funt fcx, feilicct Magnaniroius,Fiducia,Se 
cvritas, Conltantia, Tolcrantja, & Firmius, fiuePatientia ,Sa 
Pcrfcucranua.Iuftitix vero feptem,feilicet Inooccntia,Amian 
tia,Ccuicordia,Pictas,Reugio,Affcaus,Hunimtas.Afitcrdittt-t 
dit cam Tullius iri iex fpcaes, fdltcet Rdigioncm., Pieutcm* 
Crdtum,Obferuandam,Vindicauoncm, Vcriutcm.Ad IufuW 
tiam vcrb perunet nufericordia, qua rctUumus inferiori, qnod 
fiinm di,obcdienttayquafuperiori,& latria qua Deo.Eft autem 
triplex adoratio fiue honons exhibirio . Prima, fcilicet latria> 
qux fbli Deo dcbctur. Secundaauiia, qux-bomini, & Angelo, 
proprijflime autem Chrifio inquantum homo.Tei uo vero hy>» 
pcrduba,qua honoxaxur Crux,vd cwoiu,& huitifinodi.Orauo 

fpcdcs 



Digitized by 



Goo< 



Liber Primus. 



8 



fpecte* eft dnlitr . Ad iuftitiam qnoqne pertinet iudiciorum 
exccutio.malcficiorum punitio,alien£ rci rcftitutio. 

D« SspMta W«m* Sfiritttt fanOi , & f*ft*m ittuitmdinHmt. 
Csf. L 1 L 

SEptem quoque fitnt dona Spirtrus (an&i,per quz fufficie- 
ter excluduntur omnia uitia . Nam timor excludit liiper- 
biam , pietas inuidiam , •fcientia iram , (brtitudo accidiam , 
-confilium auaritiam , inttlleccus gulam , (apicntia luxunam, 
ideo tor funt , & non plura . Itcm quia data funt ad regimen 
.Jiumanx uitf , cuius partes funt dui, fcilicet ,aftiua,& conte- 
•'platiua.Contemplatiua duobus primis donis fufficienter regi- 
tur. Nam per donum fapienti* perficitur ad contemplandB 
Deum in fe , per donum mtellecnts ad contemplandum Deu 
in creaturis,Item dono Sapientiz guftamr Dci fuauitas.-dono 
iatelleAus uidctur Dei ueentas.Vnde guftate,& ui. Aftiua in 
«luobus confiftit , fcilicet in declinationc mali, & in opcratio- 
ne boni . Dcdinatur autcrn malum dupliciter , fcilicet , aut 
ipfum fugiendo , quod fit pcr timorem . Eftenim timor fu- 
fpi mali , aut ei renftendo per fortirudinem : quz quia line 
confilio przceps cft , ut ait Gregerius , adiungitur ei confi- 
lium tanquam re&or . Alia uero pars , (cilicct operatio bo- 
ni , pietatis dono regitur , quj fcilicet ptetas neceflarium ha- 
bet fcicntiz donum , qttia fecundum Grcgorinm nonbene 
eperatur pietate , qui ftne difcretione fcientix quomodo mi- 
f ereatur ignorat . Species tiinoris (iint.6. Naturalis , quo ti- 
met quilibet naturalitcr nociuum narurx . Ific timor nec eft 
benus nec eft malus , quia non fubcft libero arbitrio , & hic 
iiiit in Chrifto . Item humanus , quo timet quis pclli fux 
plus debito. hic eft malus,& quandoque venialc , quandoque 
mortales fecundum, quod amor huiut uitx cx quo oritur mi- 
aor ucl maior eft . Item mundanus , quo timet aliquis ninus 
xebus fui» , & hoc fimiliter eft, nafcens ex amore rcrum tem- 
poralium. Item feruilc , quotimet quis peccare propter 
gehcnnam , principalitcr . Item initialis quo timet quis , & 
t>ehennam,& Dci offeiuam.& hoc habet quafi duos oculos, fci 
Ecet.unum ad p;nam alterum ad Deum , & hoc eft principa- 
lior.item Filialis, quo timet quis principaliter orTenfam Dci 
vel fcparationcra a Deo. Nec (unt plurcs timorc*,quia ut ait 
Autuft.timor cft fuga mali , ficut amor appetitui boni. Et fic 
triplex eft bonum,fcilicet,delectabile,cxpcdicns,& deccns.ita 
triplex malum,fcilicet,triftabile,damnofum, & indecens. Ma- 
Jum triftabile duplex.fcilicet temporale , & zternum . Tem- 
porale duplcx , (cilicct naturale , quod in omnibus triftabile 
«ft , ut mors , & innaturale quod nori in omnibus intft , fed 
alicui agitur fuga mali triftabuis,tcmporaIis,naturalis , timor 
naturalis cft fuga mali triftabilis tcmporalis . Innaturalis ti- 
mor humanus eft , fiiga ucro mali ■ triftabilis ztcrni , timor 
feruiliscft, & fic rcfpectu inali tnftabilis fumitur triplex ti- 
jnor . Item malum damnofam , aut ztcrnum eft.& fuga hu- 
ius eft propric timor initialis , aut temporale , & fuga huius 
eft proprie timor mundanus, & ita refpeftu damnofi fumitur 
duplex thnor , rcfpecui uero indecentis fumitur umcus, fcili- 
«et timor reucrentiz , qui dicitur filialis , bonus enim filius 
indecens zftimat , & ob hoc vitat qutcquid crcdit difplicere 
patri . TiMor itaque naturalit communis eft omni homini , 
4c eft a Deo , humanus , & mundanus,nec funt a Spiritu Cuw 
<to , nec cum Spiritu fanct». Seruilis eft a Spiritu Janfto , fcd 
non cum Jpiriru fan&o . Initialis , & finalis funt a Spiritu 
lancto , & cum Spirjtu fancto, fcilicet cum gratia Spiritu fan- 
At , fiue cum charitate , ex hac iuquc tr jplcx tantum timor, 
fcilicet feruijis Inquantum ceflare facit a peccato.initialis , & 
Clialis,(unt dona Spiritus fanfti , alij uero tres non funt dona 
Spirituffanfti . Vitaaftiua, & contemplatiua (e habentad 
inuicem ,per modum excedentis, & cxceffi. Nam actiua me- 
jitorum fccundior eft , & huic uitz congrucntior , & pluri- 
busutilior. Coutemplatiua uero iocundior, & diuturniot 
atquc jfecurior . Ad reparationcm quoque uel rcnouationdn 
hominis pcrtinet etiam.7.beatitudincs , in euangelio feptem 
nirrutibus attributz , qujbus etiam adaptantur.7. petitiqncs, 
|a oratione domintca , & feptem Spiritus fanfti dona. 

P# Dmifitiu feUmtUrmm jn* , fyiff* datt funt t*mi»i 
l*f/i i» rtmtditm . C*f. L 1 1 1. 

Llcet amem primus hemo quantum ad fe de reatu fiio pce 
nitcndo fatisfecerit,non tamen continuo priftinum fizli- 
dtatis ftatum rccuperare Dotuit, miierias quoq; pcenales 
boioi tuue rnoruUs fibi ac foltcru cius ioflidas , iufijo Dci 



iudicio non euafit. Veruntami pius,& mifericors Dens in ira 
fua mifericordias fuas non continuit, fed hanc ipfam calamita 
tem ac miferia humant getieris multiplicibns bonis magnjfi- 
ce repleuit. Ita«iue przter illa duo bona hominis.quafi cxtra 
cum,fcilicet mGdum infra in quo fuerat homo beatus, & Defi 
fupra,in quo beatificadus, dedcrat enim Deusa crcatione fua 
tria boaa fibi naturalitcr,& hzc originaliter inferta. Primusm 

f> eum fecerat ad fuam imagincm.&rundum q» ad fimtlitu- 
inem.Tertifi vcro corporis immortalitatcm,& tria bona cor- 
rupta funt per tria mala fequcntia.fciliret per ignoratiam di- 
uina imago,pcr concupifccntiam fimilitudo,pcr infirmitatem 
corporis immortalitas.Homine namquc a Deo rccedentc: fa- 
fta eft uia cius tencbrc pcr ignorantiam, & lubricum per c6~ 
cupi(centiam,& Augefus domini , ideft infirmitas corporis ad 
vindi&am immifla perfequens eum per mortalitatem donec 
reuertatur in terram, de qua , (cilicet eft.Propter hzc tria in- 
commoda repellenda,data funt ci diuinltus tria rcmedia.fci- 
licet fapicntta cotra ignorantiam,uirtus«ontta concupiic6tiS, 
neccflitas contra infirmitatem , proptcr quz tria inuenta eft 
omnis philofophia uel artis difciplina,fciiicet propter'(apien- 
tiam theorica.propter virtutem praftica,proptcr ncceflitatcm 
ucro mcchanica,& ut dc his omnibus redius.ueracius, & ho- 
neftius difleratur ; inuenta eft logica.Theorica diuitur in theo 
logiam,phificam,mathtmaticam.Thcologia trafbt dc uifibi- 
libus inuifibilium eflentijs, ideft de Dco,& fpiritualibus crea 
turis, vnde inuifibilia Dci per ea quz foctt fnnt intcllefta 56- 
fpiciuntur.Opus autem duplex eft.fcilicctconditionis.fcilicee 
creatio mundi cum omaibus elementis fuis. & rcftaurationi«r 
ideft incamatio verbi cum omnibus facramcntis fuis.Primum 
in t^.diebus fadum eft.Secundum in <:.ztatibus, vt coenofca- 
tur idem cfle rcdf ptor,& creator. Phifica,idcft naturalis fciei- 
tia traftat de inuifibilibus vifibilium caufis,na corpus , & ea 4 
funt corporis principalitcr confiderat.Corpus autcm,aut con- 
tderatur in gcnerali cum partibus (uit,aut in (peciali. Si pri- 
momodofic determinat iliud Arifteteles in Iibro phificoru. 
Si in fpeciali,aut igitur eft corruptibilc,aut incorruptibile , 5 
incorruptibile fic eft in libro de coelo,& inudo.dicit enim Ari- 
ftoteles ibidem q> coelunveft corpus non fabricatum,nec gene 
ratum,nec recipiens impreftiones aliquas. Si fit corwptibile, 
aut crgo cft fimplcx ^ut compofitum, fi fimplex.fic eft in lib* 
de gcncratione,& corruptione , & loquor dc fimplicitate illa, 
quc opponitur compofitioni naturali ex quatuor elemetis/Sl 
compofitum aut igitnr animatum,aut non,fi non fic eft in lib. 
metheororum. ubt AriftotcJes determinat de impreflionibu* 
aeris,& de gcneratione grandinis,& niuis,& corporum mine- 
ralium,& confimilium.St vcro fit compoficum animantm, aut 
igirur anima vegetatiua eft animatum , & dc tali detcrminaF 
in libro de vegeubilibus, aut aflima fcnfittua,& de tali in lib. 
de animalibus^iut anima intelle&iua,& de tali in libr.de ani- 
ma.Cztcra uero in libro de fbmno,& uigilia de morte, & vi- 
ta,de fenfu,& lcnfato,& differentia ipiritus animz.&cfuppo- 
nuntur libro de anima,& libro de animalibu^ . Mathematica 
«juantitatem abftracum confidtrat,& fic rradat de inuifibili- 
bus vifibilium formis.Quantius autem alia difcrcta,qux mul 
titudo dicitur.Alia cdtinua quz dicitur magnitudo difcreta. 
Alia difcreta p fc,vt duo tria,& hoc eft materia Arithmcticz 
Alia difcreuad .iliquid,ut fcxquiquartum fcxquitcrtium , & 
hzc materia muficz.Magnitudoalia immobilis,vt fphera ter- 
rz,& hzc cft materia geometriz. Alia mobilis, vt fphera fir- 
mamenti, & hzc aftronomtz. Hz igitur funt quatuor fpecic» 
mathematicz,fcilicct arithmcuca de numeris,tniificadc prp- 
portionc,geomctria dc (pacio,aftronomia dc motu.Elementfi 
arithmeucz,eft vnius,muficc uni(bnum,geometriz puaftft^ 
aftronomic inftans . , 

DtfrmSitit , irm*thmtUi**rtHm. Cmf. LIII(. 

PRaAica diuiditur in Ethicam,& Echonomicam^ Polliti- 
cam.Ethica eft,quz ftti curam gerens cunctis fe erigit , & 
exornat,augctq; uirtutibus , nihilin uita admittens quo 
noa gaudeat nihil raciens paenitendum. Echonomica cft qns 
fiuniiiaris officij curam mcdiocri difpofitione c6ponens diitri 
bnit.Pollitica cft quz reipublicz cura fufcipiens,cunftor& fa- 
luti fuz prudcatiz folcitia,iuftitizq; libra,& fbrtitudinis fu- 
biliute , ac tempetantiz paticntia mcdct. Mechanica (eptcm 
habet fpecies>fcilicct Unificium^u-maturam.nauigaticne^agrir 
culturam,venattonem,medicinam,thcatricam. Ad hanc oium 
rerum fabrica concurrere vidcuir in his, quz humanis necef- 
fi tatibus inucaiuntur grau,commoda,ncce(raria.Lanificiu eft 

Sriina fpectes^td qul ptinet omnis opario.vcdendi,retorqu£- 
i,c6meadi,quicqaid fit inf crumcatoycolo, iule, acu, pectine, 

caiamiftro, 



Digitized by 



Google 



Spcculutn.Hiftorialc Vincenti/. 



ealamiftro.girgiflo.alabro . In materia fni, lanx,canapi,& ite 
cum omnis vfus floccorum,filtrorum,faj»orum/ag:narum, ma- 
rularum,& fportarum. Arnutura duas habet fpecies.fcilicet ar 
chitectoricam & fabrilcm . Archite&orica djuiditur in cfmcn- 
tariam & carpcnuriamJrabrilis in malleatoriam & exclulbria. 
Edificiorum partcs funr ties.fcilicet dtfpofitio.conftruccio, ve- 
tiuftas.Porro fabrica fcrraria duabus rebus coniiat, fciliccc ucn 
tis & flamma.Agricultura quatuor habct fpccies.fcilicct aruu , 
idcft agrum, qui fationibus dcputatur c6fitum,qui ncmoribus, 
' Ttfunt pomctia,vinota,oliueta,pafcua,qiix pafcuis vt prata.fio 
ridum,vt horti rofaria.Cultura agri multiplex eft.cinis.idcit in- 
cendium pcr quod ager inutilem huniorem cxudat: deinde ara 
ttOjintcrmiiTto^Uipuiarum incenfio,Aercor3tio,fatio,occatio,tu 
' catio.Benecoleodi agri ratio quatuor rebus conltac, fcilicet ae. 
•xc,aqua,terra,induftiia.Oportet cntm, ut cis locis, quos colcrc 
deftinabis,aer fitfalutaris &dcniens,aqua folubns & fecilisvel 
ibi nafccns,vcl adducra.vel imbre coIlc&a.Terra vcto fccunda 
- & fitu commoda.Itt-uitibus putandis tria confnleramia lunr, fci 
licet fruftuum fpcs fuccefttira, materies,locus,qu; fciuetac te- 
uocet.Venatio tres habet tpecics>fcilicetfcrinam,at:cupitim,pi- 
'■fcatniS.Ferina fit multis modis,fcilicct retibus,pcdicis , laqueis 
prxcipicijs,arcti,iaculis,cufpidc,andjgine,pciinarum odorc,ca- 
' aubtH,accipitribus: Aucupium fit laqticis , pedicri, ictibut, ar- 
<o,viico,hamo.Pi/catura fit lagcnis, retibur, gurgtiflits,lumis, 
iaculis. Mcdicina corporis,vc! tuetur vel reftaurat fanttatc, hcc 
continet occafiones & opera tioncs. Occaftoncs funt fcx acr or- 
cundis nos,cibtrs & potus.fomnus & vigitie,motus& qnics ina 
nitio& rep!ctio,& accidentia animx.Operationesfunt intus & 
' tori < . Intus, vt ea qux intromittuntur pcr nares, per os,per a- 
mtm:ad excitandas fternutationcs,vomitationei,purgationes. 
Foris,ut amplaftra,incifio,vftio.Tl.eatrica cotinct ludos diuerfl 
generis.Nam ludus aut cft gy mnicus,aut circcfis,aut fceoicus, 
out gladiatoritis. Gymnicus cft ludus.qui in gymnafio exercc- 
tur.cu.us quiique funtgcnera,fctlicct ialuis,curfus,iacr.us,virtus 
arque luctatio.Saltos dtcitur ab altius exilicdo.ucl longius.Vir 
tus cftimmcnfitas virium in labore & pondcre corporis. Ago- 
tium gcncra fuereuiritim immenfttas,cnrfut cclcritas, fagitran 
di pcritia.ftandi patientia. Ad cytharam quoque uel tybias in- 
cedendi geftus. Dc moribus qnoque de foftna,de cantandi mo 
dulatione, terrcftris quoque & naualii prfli j, perpcticndorum- 
tjue fuppliciorum ccrtamina.Circefcs ludr dia.funt a circum- 
cundo : vel <f tibi nunc metx funt, olim gladij poncbatur,quos 
cjuadrigx circumibant.Scena locuseratin terrainfra theatrtim 
iri irodum domus ir.ftriifta cum pulpito, vbi cantabant coniici, 
& tragcdi,falt.ibam hiftiioncs& mimi.Gladiatorct ptignabanc 
jn amphiteatro,illic iuucnes ufum amorum ditterlb motu con 
difccbant,& modointcr fe, autgladijs,aut pugnii ccrtabant,& 
xnodo contra beftias incedtbant.Eft & ludu*alcx,corcx ,pilx. 
/Ilca fiue tabula ludmirpirgo.calculis tcficriscjuc. Ab hac ane 
fraus, & mendacium & peritirlum nnnqiKim nbeit,poftrcirio& 
odium & damna rermti.Vnde& aliquando propter hxcfcxle- 
13 regibus fuit interdifta.Pita dicitur quia pilis plena.lnter pL 
Jarum fpecics funt trigonaria,qua intcr tres ltrditur, & harccia- 
ta qua in grege.Nauigario cft tncchanicx fpecies.ad quam pcr- 
tinet omnis mduftria vendendi & emendi.hxc itutifa littora a- 
dir: fJacem & familiaritatcm cttm cxterisnatiouibus c6ponit , 
ft priuata bona conimunia facit. 

t>* Sermtcindliiut feittitft , & nrtihui m*iieii . C*p. L V. 

LOgica diuidirur in-Grammaticam, & rationcm diflercdi 
Et ratio differendi in probabilcm,& neceffariam,& fbphi 
fticam.probabilis atttem in dialcticam & rhetoricam.Gri 
tnatica eft fcicntia recte luquedi: origo & fundamctum libcra- 
liumLiueraiB, & t diuidit in liteia,fyllaba,& diftionc , & ora- 
tiorle literx Latinx & Grecx ab Hcbrejs vident exortx apud 
illcs.n ptius diclu afeph. Deinskafihuliapud grccos tradQ cft 
alpha.Indeaptid latinos.A.Hcbrxi aa.clemCtis fecudu veteris 
«eftasnemi libros vtunt.Grxci vcro.iy.Larini intcr vtraquelm 
«ttam progredientcs hint »5. quinq; apud Gr^rcos literx my- 
iticx ftmt.f.y.qux humanam uitam fignificat.e.qux niortf.r. 
CjOX dhicx crucis figuram dcmonftiafChrilitis ucro fibi pnmJ 
& vltimam vendicat.qui dicit.Ego fum atpha & » ocs aute lit 
eerx apud grecos,& uerbacompontit & numeros ticiunt.Na.a. 
opud ccs fjgnificar unum.b.duoAtrij, & fic dccxtcti». Dyale- 
eticaipfa cfl quat propric dicit logita.i.Tationalis diffinicndi, 
cjuxrcndi ac diflcrendi potens. Itaquc dicibilc aliod cft comple 
sum, aliud tncomplexumrlncomplcxum afjud inlijttrnj intra , 
A dc hoc agitur inJibro ptxdicamcntonim.aliod exrra, & hoc 
M bbro fcx priadpjoruui.Com.pkxum autet^aliud ^aotdinatd 



fiue abfolutum,& dc hoc Iiber per ihermeniat nbi de enUncjV 
tione fiue refpecru. Alitid ordinatum & hoc duplicitcr . rel ad 
omnem matcriam indifTcr{s,& hoc inlibro priorum:url ad ma 
teriam determinatam contraaum,& hoc tupliciier, vcl ad ne- 
ccfTariani, & hoc in libro poftcriorum vcl ad probabilc, & hoc 
in libro topicorum: vel ad fophifticam , & hocin libro clccorfi 
Rhetorica,cft bcne dicendi fcienua in ciuilibus«jux»tionibns: 
•ad perfu.iciendum infta & bona.in rerum perfbnarumcjue & ru! 
gocij cauf j.Rhetor fiite orator eft vir bonus dicedi peritus.Vic 
bomts confiltirnatura,moribus,uita,artibus.Dicendi peritusc* 
fiftit artificiofa cloqucntia , qux conltat partibusqttinque.f.inr 
«eiitionc,difpofitionc,niemoria,prcnunaatione, & fincofficij., 
9. cft aliquid pcrfuaJere.Ipfa aut dicendi peTitia corffiltit m trj 
bus.f:natura,dot : triua,& vfu.Caufaruni tria fnnt gencra Dclibe 
ratitium,in quoquid debeatficri ucl non fieri traftatur. Dem5 
ftrariuum,in quoperibna laodabilis ucl rcprxaerifibilis ofted:t 
tur.Iudtcialc,inquodeipfiuifacto, autpcne, aut prxmij fcn- 
tcntia datur.Dcliberatiuum genus cft dupltx.f.fuafio & difTua 
fio. Sttalbrium auteni in tribui locis diuidnur.f.honrflo.mli & 
pofTibih. Demonftiatiuum duas het ipcs S. laintem & uitupcr*. 
tioncm. 1'artes orationis rhetoricx quatuor fiim.f.exorjiii.nar 
ratio,argunietu,c6durio. Magica vero (iib phylpfbphia no coti 
ncf.lcd fbris falfa ^pfcfitonede vero nic ics & vemciter atiima» 
lxdens.Hxcqtiinqui' malcficiorum genera conrincr.l.mantice, 
math«iiatica,malcficia,fbrtilcgi3,prxftigia.Maticc.i.diuinati«> 
lpcs habet. v.i;nigroinantiam,geomantiam,y(fiomaiHiain, acte) 
mantiam.piromantiam Mathctaauca vero tres, fcilicct aiufpi» 
aumpugurium,horofcopicim . 

D« Zxili* frimtrum farnium , & gtntrttitn* ttrum . 
Cmf. LVl. 

JEc de continentia priortim partinm cpiligando tran- 
fcurrimus.nunc ad hiftoriaiu peruolinnina icmporuin 
explicando tranfcamus. Adam 8c Eua ficut crcdii ipfa 
die crcatioms fux.i.fexta die mundi.in Paradtfb ctrca mcndie 
prxuaricati funt,& paulopoft circa horam nonam eiccti lunt,vn 
de & nouus homo Chnitus cadcm die pofl multas annorum re 
uolutioncs,idcft fcxta fena S.kal.Apiilis.horaitidcm lexta cru 
cifixus peccaticiufdcm dcbitum foluit.St circa nonam cxpirSs, 
lacroiii admirfi ParadifS referauit. P.oitfti igitur in cxiliu cur- 
runt ad httmanum fi>latium.*virgincs enim deParadifb egicfli 
funt,& cxtunc carnalitot coierDi:vnde dicit Hieronimus, quod 
miptix replcnt mundum.wrginitasparadifutn. Anno itaquc ui 
ta? Adam 1 j. ei natus cft Cayn, & furbr cins Calnana.poft a- 
liosatiteni ij.ei natus eft AbcI,&.lbtor ehis Dcalbora.Cieditur 
autem Adam filios in fpiritu docuifle Deo decimas & pi iinw 
tias offerrc.Cayn itaqueauarus agricola.fpicas contritas &'eor 
rofas fortaffis circa viam, Deo obculit & uiehora fibi rctinuir. 
Abel ucro fimplex & innoeens dc pinguioribns gregisobuilirv 
& quoniam eius uita Deo placuit, ipfius etii obiatiograta fttit, 
& hbcipflim.Deusperiiinammationcm facrifici; cius innotutr. 
Ignis cnim dc coeio dciccndcns oblationcm eiusiiiceJit. Cayrt 
ergo maligmis.bonitati & gratif fratris iriuidens^, eum in .igro> 
Daniafccno per dolum occidit , & accepia a Deo malcd>ct!oni» 
Icntcnti3,u.i3us & profugtisa facie Domini.aLarnech in gene 
rationefua lcptima, cafu pcrcuflttsintciijr. SeptJ.n.pecrata cd 
mifii.quia.f ncc rcctc diuifit.fratri inuidit,dolofe cgtt.occidit, 
procaciter negauit,defperauit,ncc danmatuspcnitefltiam egir.' 
Ideoque punttuscft feptuplum,idcft ufqttc ad feptimanvgene-i 
rationem,in qua pf na cius fi mul cum ' utta finita eft . Lamech 
vero fepttiageficflcpties.idcft roultoplus quia prohibriio homU 
cidi j lam fiici at promnlgato , uel quia tot animx de e» egrcffai 
ttiluuio pcrierunt . ' • 



H 



I 



Dt Ortu Xecltju *k Mtl. C*f . L VI I. 

N hisitaque duobus primis filijs Ad.T.fcilicetC.iyn & A- 
bel,ortum habucrunt dux ciuit.itcs fectindiim Angu. vna. 
fandorum,quxpcrcgrinauit in tcrris, & habitationem cx 
pectabatin cxlis, hcceftHictufalem cxlcftiv Altera rcprobo- 
iu,quxhichabitation6fuam confliiuit fperii futittoium n6 ha l 
bcns.hxc cft 3abylon fbiritalis. Vndc & ab Abcl dicitur incx- 
ptfte ecclef?a:qnia fiab Adam incrpiflct rion fuiflct contiana , 
ic quta inCajjn feruiiecxpitin fancros reproboifi malitia.in 
Abel ucro pioficce pita far.ctorum & paticntia.Proindcquoqi, 
vita eorum loge difpar furr.Abel.nivir fimptex, ih paftu ouium) 
occtrpatus,depcconbusgregis mtincra grata Dco obtulir,paru5 
ciitiontfratnsproptcrconfcienttam Dci paticier friftiriuit,non) 
ob siiudjCmfi quia bonus erat , & iJJe malus ; vndc ctprimhut ' 



Digitized by 



Google 



fcipfofigura & fimilitudo pafllonis Chrifti exprefla prxcefii*, 
qdi peceacum non fccit, & tn eodem primo iufto ecciefia pati 
cxpit.quz iti fingulis iuftis patitur , & vfqj ad finctn patietut, 
diccntc Gregorio. Abeleflie rennuir, quem Cayn malitianpn 
«xercct-Cayn verd nequiflirox auaritix inferuiensiterram cor 
Joit,aedepeioribusfructibus Dcq obtulic.poft pecaacum in fra 
tiera de Galuce aecerna defperat , & quafi ciuis ccrrenus cioicatc 
inrtcrra priraus condidtt, rapinis & violentia opes congregas, 
iuos ad latrocinia innitauit, ac fimphcitaccra vitx hominum, 
adinucnrioncm menfurarum,& pbndetum permutauit, acque 
ad calliditarem,& corruptioncm perduxit,tcrminos terne pri- 
mus poruit.ciuitatcs raigtaait,& timcn» quos Ixdebat, ob fev 
cuntirem fur> j in «rbibus cojlegk. Ideo. autcm pnusoatoseft 
Cayn pcflimnsquam Abeliaftus>vtoftcndercturquod in Ad| 
«ou gcuerisharaaoi mafta iuredamuata eft,& quando aliquic 
cx ea vasin honorcm efEcitur ■, non hoc prouenit ex rotura, 
tted ex vcxantis Dci mifericordia • Dentooe ftudia filioroau, 
Cayn manifcftc indicant ,od qnam prxdictatum ciuitamm 
pertincant. Lamech entm primns contra naruraro , & morw 
fcigamiara inrroduxir,& ficaduiteriumcomn>ilit,ctiiu$ enaro 
fitogeaiea artes quafdam mechanicas , & curiofitates adinue- 
sit,& Iabel,fci]icet,portatiliatentorta paftoram,Iubal verd pe 
xiciam fotforam muficorum, ftue coofonanciacam, qnx pcttir 
xient ad voluptatem aurium, Tubalca ib,artes ferratias & fcdi 
pturas illoram.deferuientes concupifcentiar, & iibidini oculo- 
xum. Noema quoque foror eiusiinuenit artem varix texttrrx, 
tfcomnespene fcculares artes , vel fcientix,veJ mechjtnicxfi- 
BelibcraJcs, vel phificx curiofiuti, vcietiam neceJIitari, fiue_> 
cxercitationi humanx defernientes , a filiis huius foecuii Je- 

Sntur inucntx: huiafmodi enim artes,qux non ctai»t.ad fa- 
:cm,eoram ftodio ac labore erant inuenicudx. qui noti etat 
ftii falutis zternx,quz tamen furrt filiis lucis vtcunque necef r 
aarix. lUis ergo talibus caJis labor dcbcbatur, hisautem fru? 
t»u» fcrtubatar;ficqueabHebrers Aegyptii fpoliatar, vt etiattt 
ia hac parte merito ipfis .f. reris Hebreis <r>Doroino dicacur, 
Alii labotauerunt,& vos in laborcs. eorum introiftis . 

D* Otntrmtitnihu Stth vfqufA Ntt. ■ . , 
«• C*p. LVlll... . 

ADatu iuquc poft roortem Abel vehementer amorc prolis 
xftoans,«ogoouit vxorcm,& genuic Seth cum ?(Tct i »o. 
■nnorum fecundum hebraicam vencacem , qui.f. Seth genuit 
Ehos, «nno xtatis fux, ioj. ab inicio vetd mundi, ij J. Enos 
gcuuit Cay nam anno xtatis fux, 1 10. mundi vcro crecenrefi- 
«no.ij. Caynam genuit Malalccl.anno xtatis fax, 70. raondi 
*ero 3 9S- ' Malaleel genutt lateth, anno xtatts fux,6 j.mu mxt 
Veid,4<b; Jarcth genuit Enoch,anno xtatis fux, 1 6». muodi 
Terd fexingcnrcfimo , & n.Eooch genoit Macufalem , auno 
arcarts fttx 4 f.tuundi »ero fexingenrcfimo,& S7-Poft hoc vcxd 
'■«■ cflotEnoch )6r;anooramtranflatuseftdiuinitus io para 
difum Tcdopcatis ad tempus, vt io fine cemporum caro Hel y 4 
rcniat,&'corda tUiorum ad pxrcs connettat. Hic enim fepti* 
xnum in gcnerarionepiorumXfilioram Seth fuit optimus fit 
xuc Lamcoh in genetationcimpiotnm.f. filiorum Cayti /utt 
peflimus. Matnlalemgenuit Lamech anno xtatisfuar, 18*. 
xsundt Terooczingcntcumo & 74. Lamcch genuit Noc,aUno 
«Utitfux, I8a. mundi vcrdiof r . - I 
& *rt* dtlmttij fahritMm *b*t . ■• ■ 
Cap.. LIX. 1 . 

NOe genott Scra anao xtans fux quingentefimo.m u ndi 
vero millcfimo quingentefimo,' & J6. Tunc inundan> 
re rnahna'hominum pratcepit Dominusarcam fabrica>- 
cari^aicamque fabricauit Noe^ 100. annisantcdrluuium,<)ui 
Jatj funtei ad pxnitendum.Io quibus Noe qoi folus in.geoc- 
xationibns illtscrac perfedus dum fabricabac arcam pwdica- 
bathominrbuspoenitenciam.Tcimminentem euadcret pceui, 
omnis quippe caro corroperat viam fuam,nam prima quidem 
fihi Cayn vxoribusfrattum fuotum mmis fornicationib.abor- 
H fuerant,& mulietes in vefaniam verfx,viros fapergreft;tuc- 
pitet egerant. Tandcm etiam exardetccntes homines in adul 
Cerium coicrunt,& filii Scthqnonda rcltgiofi,conrra prohibi- 
tioncro Ad; pauis fui, concnpifccntia victi filiabus Cayn co- 
xoixri funt,vii & gygantcs genuerant homiues-f. imminentes 
corporibus,fuperbos vinbus,incoodites monbos.Deniq.oe fa- 
bricau eft arca bicamerata & tricametata.f.iu fundamcntp 
<]uadra abangulis in arcum cofcendcns, quinq;cameras quos 
Augultinus , ait prxter fenuoam ibi futflc : dicicn.cam fuper 
xabulacum fciuinx fuifie bicameratam , & erant camcrx latc- 
xaJes.Tna ftcrcotaria, alia vcrdapothecaria.Super haocaotem 
manfioncm erat alia fimiliter tticamcrata,eratc{; vna immittu 
slia mitium animaliom, media «era auiam&hominum.Alii 
Speculum Hiftorialc . 



, ver6 has o.mpes fn altitudine fbla ditponant . lofcphas s 
dicit qaatuor fuific forte fcntinam non includens . .. 
Dt dduuio nreu. Cdp. LX. 

INgrcfloq» Noe cura familia-, cnnftiiqvgencrisanimanti; 
busjnpn ccflanttibus peccatis hominum iuundauit dilu- 
uium,pluit enim ^o.uoctibusdicbufq.; continue,& clcua- 
U arca fercbarur in fublime . Excreuit enim aqua fupcr oem 
altitudinommontium.Tt ablucret fordcs acris vfqvfequo afc,en 
derantopexahominum.Ob cuius etiaro aerispuigatioDcnl^- 
fcendec & ignis iudicij vfq; ad eundem locum,aqtix fic rtar- 
tatx terras obtinuerunt 1 fo. dicbus ab ingreflu Noe, & tunc 
cxperunt rainui doncc rcquicuit arca fupcr montcs Armcni'5: 
Noe verp ad explorandum cmiflo coruo, poft columba.Tan- 
dero iuhente Dco egreflus cft dc atcacam vniuerfis, q ibi crat, 
eadem die,cuia ingrcflusfuerarieuoiuto anno,& xdificato al- 
tari obtuJit facrinciumDno.quafipro pacc,& gratiarum adtiq 
ne.qut ci bcnedixic & filius eius, tcpetiu bencdiclione, ciuam 
prius dederat Adx , quia per ipfum itcrum multiplicandunw 
crat geaus humanum. Hxc autem benediclio ih tribusconfi- 
fticf.in prolis muJtiplicationc,in cxcerorumanimantium lub 
icdione,in aborum c6ceflioiie,hicampIificacur,cura proptei 
terrx infcecundicatem,tum pp hols infitmiratem, & concedit* 
efuscaruium abfqjfanguine,in quoprohibetuthomicium ad 
Iittetam,& quia c»mt!batutadhucdiluuium,pepegit Dns curn, 
eis fecarjucis fedus, in cuiusfignum pofuit arcum pluuialem 
in nubibus.qui hccc dicacurhaberc, 6.colorcs, duds tn'habeC 
principalcsin figaum duorum iudicioram, exterius aiVt cxnir 
leum,qui & aquoftu r in fignum iudicii per aquam prscttt i ti,' 
ne ampiius cimcatar. Iaterius vero rubrum ia figotim fucuri 
pecignem vt cxpeclctur.Inandauerunt autemaquxdiluuii aa 
no (cm. 1 00. Noe verd fexingcntcfimo.Ab ioicio aucem murt 
diizc6.& tunoprima mundixtascft terminaca, quafi infan-r 
tia obIiuipni,dau,& initium habuic fecanda. 

, Dt Gtntra(itnibut Stm vfyut *d Htber . 
Cmf. LXJ. 

S Em »ixit pqft^diJuuium annis duobasantequa generaret 
Arpr^axat^m anno,mundi iooo.fexingentcfimo,5 8. Hu> 
. - iuc tcmporeaccidic poft diluuiom ilta famofa xbrietas pa 
tiis fni Noe,cuius pccafipnc ide pater fibi & fratti fuo Iaphet„ 
pto houeftace ve/ecandia & honorc paccrno benedixir, terao 
verdfilio .L\Cium pro impudcnti patris fui irrifione in.fiiia 
ftio ptimogentto Chanaam malcdixic.Tcxuntur autcxrribus 
filiis Npegencwtionies 7t.f-1j.de laphet jo.de Chaam 27. de 
Sem,vnde & DomjnusIhefus ficuc prius,ii.ApoftoIos,ad ix. 
t/ibus IfrMl.<Urexit,ficpoftmq4um,7t. difcipulos mific.qui ca 
tidcm linguarum gcnnum cuangeJium pra:dicauereuc,quonia 
etiam.cx Jut tribus adhuc Noe iaxu Philonem nati iunt i+. 
miUiatiroiitm & loo.extna mulieres,& paruulos.habentes fu 
pcr fc &.trc£jduccs. Ptirous cnim Ncmroth de filiis Cham rc- 
gnaiut mpet firatrcs fuos eruditps a Ionitho quondam filip 
Noe i>p\ctejdc quo Moyfcstacec,qt>i & Aftronomiainucnit, 
& fumrc<«aofdameUeiitusprxuidit, maximequc dc ottu &. 
pccafuquatuorregnorum , de quibus & Daoiel prophetauit. 
Exemplo verd Ncototh cxpit rcgnare Iedan fupcr filios Sem, 
Suphenx autcm fuper Jilioslaplier. Atphaxacautcmgenuic 
S«l.,annor>t*fiia; j $■ xtatis atitcm .mundi fecundx j7.»biai 
uo vbru loop lexingm tefin»o^& si •' 5ale vetd genmc Hcbcr, 
aono vicoc lux jo.xtatis fecundx 67.mundi vero 1000. fcptin-) 
genccGmo tj. Subhis duobus.f. Sale & Arphaxat mbiiiOt 

mundotarQofum legiturcucniflet 

Dt PkMtth & ' dtttifitntiingunrum *c gcntium intriius ■■ 
«rbhpsrtibut. C*px ... L XI I. 

HEberautemgcnaic ffhalech'aa«o vux fux j^actarit (e-> 
cundxJoi jnundi vcicVrjf?. Ab Hcber fecuitdtim. Ia- 
fcphum dicti funt hxbrei , nam & in domo cius fola remanfit 
lingna hxbrea.qnx cttam aote.diuifioncm linguarum ooo di*. 
cebararhxbrea,fcdhumana fimplicitcr, vtpotequa omnes ho 
minescommunirer vtebamut«Huius «uoque filius nomcn ha; 
baicab cuencu.f. Phalcch.i.dtu«fio 4 quia 111 dicbus ci.us diuifa 
cft tetra. TreS enim fupradicti duces-conuenueruc in.campuna 
^cBnaar&timcntes diluuium de confilio Ncmbroth , vokp- 
tcs rrgnare cjpaunc ardificare turrira ex latcribus & bttumiop 
quxv/qaead ccelos pcrtingecet., Dominus autem Jiaguam 
corum cotifadit,vt vnufquilque voccm altcrius non intcrfigcr 
rct, fedaquam pccenti lapidcs vclabud quicquam poruge» 
reoc,Gcquc ce(Ia,ntes a propoftco petorbcm ttiparfitum in di 
uerfis rcgionibus fecundum lmguarum fuarum varietatcs dif- 
feminati funt . Ftlii Sem obtinuiflc refcruntur Afiam,Charn. 
Aphticam. Iaphct vctd Europam . Ifidoias dccimo rcrtio E ci>. 
mologutum dicic . Ia tres enim pattcs otbis nou xqualitcjb 
Tamus Quartus. B diuifus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti;. 



diuifiis eft, nam Afia fn roefidie per orientem Vfque id fepten 
ttionem peruenir. Europa vrrd a feptentrione ad occiderrtem, 
& indc Aphiica vfq ; ad meridie.Sicq; mediu orbem fola tenec 
▼erd Europa& Aphriea, quse ldebdusef.clx funt, quia intcr 
>rraq; ab oceano rrare magnura ingredirurqrt eas inceifccac 
Dt Afi» (jy tins tnfitt q*od tfi fnrmdif M. 
Cnf. L X 1 1 I . 

ASiaexnomine cuiufdam mulieiis appellataeft , q"apud 
antiquos imperium cenuicori£cis,hxc in tertia orbis paf 
te difpofita.ab oricnte orcu folis, a raeridie oceano , ab 
occiduo noftro mati finitur a feptentttonc, meotide lacu & ta- 
nay fluuio terminatux : faabet autproutncias multas & regio- 
nes,qnarum breuicet noTa& firus expediam fumpta initioa pa 
radifo.Paradifuslocus eft in orientis partibus, cuiiis rocabulQ 
ex gracco in latinum vertiruc hortus.Porru hebraici Eden dr : 
qd in noftram Itngaam delicitiz interpretaf. Qndd vtrumque 
iunftum facic homim dcIiciarum.Eft.n.oI genereligni pomi- 
ferarum arborum confiras , habcns ecia Iignum vi t* , non ibt 
frigos,& aeftus.fed perpcrua aeris reperies, e cuius medio fbns 
prordmpens totam nem is inigat . Diuidirar auc in quatuor 
nafcencia flormna. Cuius loci aditas poft peccatum homini cft 
interclufas:feptura eft entm vndique rumphea flammea.i.mu 
io igneo acciuftus.ita vt eius cam caelo pene iongatur incen- 
dium-Cherubin quoque.i. Angelorum prarfidium artendij fpi 
ritibus malis, fuperrurnpb-aeflagrinriaordioatumeft, « ho- 
minesflammse : Angelos verdmalos Cherubib fubrooucanc, 
ne cui carni vel fpictrui trinsgrefGonis additiu pateant. 
Dt Indinfr tiusmirtkiiibns. Csf. LXIIIt. 

INdia ab Indo flumine didh cft.qao ex parte occidetali clatt 
ditur.harc a meridiano mari porrecra vfq;ad ortum folts& 
a frptentrione, vfq; ad monccm CaUcafum peracnic habes 
getes multas & oppida. Infulam qaoq; Taprobanam gemmis* 
& elephantis refcrta.crifen & argiram auro & argento fcecan 
das. Ty \£ quoqiie arborem foliis nunq. carenrem.habet & flu 
uiot Gingem,Indam,& Ypanera,illuftrantes rados- Terra In 
dias fauonii fpiritu faluberrima in anno bis metit frnges , vice 
hiemis etheuas patitur.Gignit aurem tioctreolori* homines, 
clephantes ingentes , monnceram beftiam Pfitacum auem, 
ebcnum quoqae lignum,& amraomam,& piper,& cafamam, 
rnirtitcbur.lapides qooq;preciofos,berillos > erifoprafos, ada- 
mantem, c*ibunculos,ligniccs,margarifas,& vnibncs,quibus 
nobtham fomioarumaraetambitio, ibi funt tc montes autei 
quos adire pp dracones 8c gry phos tc immeoforfi hominum 
monftta impolfibtle eft.Solinus.ln Indiarradanturfuilfe qtiin 
jque milliaopptdomm pctpaa capacitate popaloram.Diuetia 
credita efttertta pars tcrrarum,necmiriim ftt,vel de hominu, 
vel de vrbium copia, cum foli indi noo§ a natali folo fecefle- 
rint. India Liber paccr ingrefrascft, vcpote qui indis fubactis 
omnmra primus triomphauir,maximt ineaamncs,ganges& 
indus.mimma gangis latitudo.per 8.millia paiTuum.maxima 
per io pacecaltitudo vbi vadofiffimus eft menfuram , ieo.pe- 
dum deuorat.ln Gangc infula cft populofiffima.amplitfimam 
continens gentem,qubrum rex,ro. raillia pcditum, equitum, 
54.millia in armis habet.ofsfanc quicunq; fdiu fuht regia po 
teftace.no fine maximo elephantoram, eqmtum etifi peditiiqt 
numero.millitarem agitant difciplinam. Prafia gens validiffi- 
ina palipotram vrbcincolunr.vn quidamgente tpfam paltpo- 
tras noladeront, quorfi Rex fexccnrenamillia pedfi equitii )o. 
millta,elephantorum,8.mi!lia oib.diebus ad ftipendom vocat, 
Tltra palipotram Malchuseftmquo vmbrat byeme in fepten- 
tnonesaeftatein a iftros cadant,«icifficadine hac durance,fe- 
nis menfibus/epcentriones in eo cractu in anno femel, nec vl 
tra i t.dtes patcnt ficuti au<ftor eft Bcthon, qui phibec hoc in 
pluribas Indur locis euenire. Indo flumini proxtmantes verfa 
ad mcrtdiem plaga vltra aliorum torrentes habent calorcs.de- 
triqae vim fydens prodit hominam color , montana Pigmet 
tenent, athiquibus eft vicinus oceanus Gne regibus degunr. 
JPandeagensa foeminisregimr,cui Reginam primam affignat 
Herculis filiam.In Indiafunt raonftra diuerfigeneris, fcrpen- 
tes enormes,Leacrocata eale Taoti mirabiles,Manticora,'Mo 
noceros , Anguillas rricenorum pcdum,pomana, ao.palluum, 
harandines imm-nf;, 6c alia plura mitabilia . 

Dt etttris Afu rtgitnittu. C»f. IX- V. 

PArthiam Panhi a Scuhia venientes eaq; ex foo nole vo- 
cauerant, huicamendie marc rubrum cft, a feptenttione 
hircanum folum ab occidua folis plaga Media.regna i n ea 1 8. 
funt porrecta a Cafpio litore ad terram Scytharum. Affy ria vo 
cata eft ab Affar fiho Scm.qui eam poft diluuium region£pri> 
mus incoIuit.Haec abottu Indiam,a meridic Mediam tangit, 
•b ocooao Tygrim , a fepccntrionc montem Caucafum , vbi 



portte Cafpixfunt. In hac rcgione primum vfus ttruenebs ejf 
pnrpuraj.Iude primnm criniu,& corporura vnguenta veneiat, 
.& odotes,quibus Romanorum.ac Graecorum efliuxit luiuria. 
Medil & Pcrficaa regibus Medo & Pcrfocognominata: funr, 
qui eas prouincias debellando aggieffi funt. Ex quibus Media 
ab occafu tranfuerfa Panhia rrgna ampKdhtut , a fcptcntrio» 
ne Armenia circandatnr, abortv mari Cafpiodiuiditur.a mo 
ridie Perfide. Huias tetra medicam arborem gignic, % alia re- 
gio minirrtc partarit.Suncaut Medi;doas,maior & nunor.Pcr 
«da pendens ab ortu folis vfq; ad indos>aboccafu maxerobru. 
ab aquilone verd Mediaro tangit,ab auftro Germaniam q Pec 
fide annedritar.quibus eft fufa oppidum nobiliffimum. In Psr 
fide primum orra eft ars magica , ad g, Nembroth gygas poft 
confufionem linguarum abiit , ibiq; Pcrfas ignem coicredo» 
cdit. Nam oes in illis panibus Solem cokinr/)ut ipforum lta« 

£ua el df . Mefopotamia grscam ety mologiam po ffidet,o/ duo 
isfluuiis ambiatur. Naro ab ortente T ygrim habct,ab occi- 
duo Eufratem. Incipit aut « feptentiione inter nontem Thau 
rim & Caucafum , cuius a meridie fcqoitur Babilonia , dein- 
de Chaldea.noniffim^ Arabiaendemon, qaat inter finum Per> 
ficum, & finom Arabicum angufto terrac tra&u orientem ver- 
fus extendicur . Babylonix regionis caput Babylon vrbs eft, a 
qua nuncupata, tam nobilis vt Chaldea & Aflyria,& Mefopo- 
tamia in eius nomen aliqaando tranfietunt . 

Dtttdtm* Cf. LXVI. 

ARabia cftappeUata .i. facra : hoc enim figuratiue inrer- 
preratur, eo AfitregioThuriferosodorescreans, hinc 
eam Grarci endemon noftti bcatam nominauerunt.In ca 
ius faltibus myrrha & cinamomum prouenir.Ibi nafcicur auia 
Feuix,fardonix gemma,& iris me!otidis,& pedorata ibi irme 
nitur. Ipfa eft & Saba appellata a filio Chas.qui nancupatat 
eft Saba. Hic autem (vtpradiximns) angufto terra: tradfu ad 
orientem verfus ad Perficum finum excendicur, cuins feptecrio 
nem Chaldea claudit, occafum finus Arabicus . Syriam Siru* 
quidam perhibecur indigena a fuo vocabulo nuncupaffe. Hoc 
ab orienteflauio Euftate.ab occafu noftro marim Aegypr» 
terminatur.tangensin feptentrione Atmeniam &<Capodocia> 
a meridie finum Arabicucu.fitus eius porrechis in immenfam 
longicadinem in latu anguftiot.Habet aotem iat feptooinclat 
Commagenam,& Feniciam, & Paleftinam.cutuspars eft lk T 
dasa.abfq; Satacenis,& Nabarheis.C5magenaeft_ptima ^poin» 
cia Sy rias, vocabalb comroagf vrbis nuncupata.rj qtionda ibi 
mettopolis habebarur. Hjius efta feptentrionc Armenia , ab 
ortu Mefoporamia,a meridieSyria,ab occafn marelnagoum. 
Fcenix catninf frater.de Thcbis Aegyptiotum io Syriam pro- 
fcctus apud Sidonem regnauir.eamq; proutnciamcx fao ooi* 
fceniciam appellauit.Ipta eft vbi eft Tyrus,adc{ IfasatdoquitV 
habetantem Atabianrab Oricnte,mare rubrum a meridie.Pa- 
lcftina prouincia Philiflijm vrbem mcttopolim habuit, quat 
nnncdrcitor Afchalon.ex qua ciuitatc omnu arcaeamregio 
Paleftina eft nuncupata.Huius ab oncntc mate rabrum oceur 
rit,a neridiano latete Iudza excipitur, a feptentriooali plaga 
Syriorum finibus daudif.ab occafti Aegypto limiac terminac. 
Ittrum dt ttdtm. C«f. LXVIi. 

IVdara ex nomine Iudar eft appellata.cx caiut tribu reget ba 
buit.Hacc eft Paleftin; regio.q chanaam dtdatftaJlio Cha, 
fiue a io.Chananeorurogentibus,quibus.eXpuIfis,eandf tcr 
iam Iudei poffederunr.Ioitium longitudinis a vico cius Arpha 
vfq; ad vicum luliadcm poxrigirur , in qno hideorum pantfr 
ac Tyriorum cdis habitatio eft.Latitudo afit ciu» a mon|e Li- 
bani vfque ad Tyberiadis lacum cxteoditur. In medio aut Iu- 
decciutcasHierofolima eftquafi vmbilicu* regioms torius. 
Terra eft variarum opum diues.frugibus fcrtihs.aquis illuftrit, 
opima balfamis.Vn im elementorum gratiam extftjmauemnt 
Judei effe promiffam partibus tetram thicntem lade & melhr, 
cum hinc illis Deut refurrectionisgratia polliccretut.Samaria 
regio Paleftinar,ab oppido quondam nomen accepit,qd voca- 
barur Samaria ciuicas quondaro regalis in Ifrael , q nunc Au> 
gufii nole Sebaftia nancupamr. Haec rcgio intcr ludeam , & 
Galileam media iaccti inapiens a vico, cui nomcn eft Hclcat 
dcficiens in tetra atrabato,firas eiot eft naroraconftmilis.nec 
vllo diffcrent a Iudea. Galilca regio Paleftjn* vocata cft.qute 
gignit candidiores homiaes quam Paleftina . Hxc auctm du- 
plex eft,lupenor & infcrior nbi camen connexas.Syiiat & Fce- 
ntci adhxrences , terra earum opima,& fcrax & fru6Ubus fatis 
fcecunda.Pentapolis regio in confinio Arabiac & Palefiina: fica 
eftdicla a qutnqne ciuiratibus impiorum , qua: igne ccelciii 
confuraptz funt . Terraampiiusa Hietololimis olimvbcni- 
ma , nunc aatem defera atque exufta . Nam pro fcaclcre in» 
colanim dc ccelp defccndit ignit> qui rcgioncm- iliam m, 

cincrcs 



Digitized by 



Google 



Liber Primusr 



10 



eineres irternosdiflblait.euiosvmbra erasdam &fpeciesin ft 
tjiliis & ardoribus ipfis etiam adhuc vidVtur. Nafcuntur.n.ibj 
jpoma virenria fub ranta fpecie maturtratis,vt edendi dcfideriu 
«ignanr.qux fi carpas fatifcunt, ac tefoiuuntur in cincrcm,& 
Jiimum cxalant , quafi adhuc ardcant. 

Adhuc dt icdtm . Cap. tXVIII. 

SAbathca a fiho Ifmahel nuncupara eft. lacet aut intet Iu 
deam & Arabiam, & furgens ab E ufrate . in mare rubrum 
pomgitnr,& eft pars Arabix.Acgyptus ,c| prius cz ea dicc- 
fcaturab Aegypro.Danay fratrepoftea tbi regnante nomcac- 
cepit. Hzc ab oncnte Sytuc ac Rubro mari coniuncta ab occa 
fa Libanum habet,& a fcprentnon^ mare magoum.a meridie 
Tero introrfus reccdit, pertcndcns vfq; ad Aethyopes. Regio 
coeli himbnbus infuera, & pluuiarum igviara Ni us folus eam 
circumflcnsirrigat,& inundationc fua feecundat, vn vtferax 
frugibus multam partc tcrrarum alit.cxtcrorum quoqne aJcO 
copiofa,vt impleat neceflatiis mercibus eria orbcm tctrarum. 
ftnis Acgypti Canopiaa Canope Menelai guberuatorc fepul 
ti in co mlula.q Libiz principium & ofttutn Nili facit.Helina 
Jus.Plato tradit in Aegypto nuucj piuifTe. Ifido. Scrcsoppi- 
•duro eft orientts, a quo gcns Fericu & ctia regio nuncupata eft. 
Hxc a Scythico oceano & mari cafpio ad oceanum orientatE 
jnfleditux^iobilib.frondib.fcnilis.c quibus vcllcra dcccrpnnt*, 

Scxteraromgentiu ppfis feres ad vfum veftium vendunt Ba^ 
riai rcgioni jPprius amnis Badrus vocabulura dedit ■ Partes 
«os cj pianx I unt.propanfis montts iugis ambiunrur.q aduer 
f» funt Indi fluuii fontib.terminantur , reliqua tnhidit Occus 
Huuiui.Mirtit Bafrria fortiffimos-camelos nuncjattercnres pe 
tJcm.Scythia ficut Gocia a Magog filio Iapbet fertur cognomi 
aata,cuius terra olim ingens fuit.Na ab otiente tndia.a feptg» 
xrionc p paludes raeotides in Danubium, & Occanum vfqsad 
Cerrrwnix fines potrigebatToftea vciomtnor effc£ra,a dcitc^ 
xaortcntis parris.qua oceanus Sy ricus tenditurvfquead mate 
Cafpium.qd eft ad occalum.Deinde de metidie vfque ad Cau* 
cafi inga dedacta c&, cui fubiaect Hifpania ab occafu. habens 
f atiter gcntesmultas, pr» terraiu infcecunditarem latc vagan- 
xes.Ex qaib. cjdam aeros incoiunt,qdam portentuofx & ttuces 
«arnibus humanis, & eorum fanguine viuunt. Scythtx plures 
terrx funtlocuplctes,inhabitabiles tn plores.naduin plenfqj 
iocis auro & gemmis afHuant.Gr wp horum i mmanttarc accef- 
fat hominum rarus eft . Smaragdts awt opima hxc patria eft, 
Oaneus quoq; lapis & cryftallus parilTimum Scythte. eft. Ha- 
tSet & flumina magna.fa fide magaum, ofcorum, arq ■ araxcrt. 
Hircaniadicla efta-filua hircania.q 5eythi* fubiacer,habens 
sibotiente mare Cafprom a mcrtdic Armeniam.a feptentrione 
"Ablaniam,ab occafn Hyberiam .E ft aut filui s afpera , copiota 
imraanibuS ferii. tygnbus,panthetifquc,& pardis. 
Ittmdttbdtm. C*f. LXIX. 

ALbaniaeft a colore populi nuncupata.eo» albo crineyna 
fcantur.Hec ab oricnte fub roati Cafpio lurgens.per/dra 
cccani feptcncrionafis vfquead Meotidas paludes per dcTcfta 
fc inculta cxtcnditHuic fesrx canes ingentcs funt,tantaeq; ft 
Xttatis,vt tauros pmant,leones perimSt. Armcnia vocataeftab 
Armeno Iafonis Theflall comire;qui amiffo regc lafone colle 
«>a multi tudine eiut, 5 pa/Om vagabatur A rmcniam cxpu & 
kx fuo nole nuncupauir.Sita eft afir irrret TaatG & Caucafom, 
a Cappadocia vfq;ad Cafpium mare^ptcnfa.habcns a fcptea 
TrioneCeraunios roontes , ex qdornm collibos Tygris fluorus 
x>afcitur l & in quibus montib. arca pdft diluuium fedifleperhl 
bcrut.Duplex eft afir Armenia.fopenor & / inferior,ficut dtte Pl 
uonix.Hybcrfa rcgio eft Arwe prope p6tium Atmcniziancta. 
In hac herbx tinftur; vtiles nafcuntur.Cappadociam vibs g*. 
pria norainaait;Hxc in captte Syrie fita , ab orienrc Armcnia 
tangic,ab occafu Afiaro minotcro, ab aquilone mare cyroeri- 
icam & hemifteTrcos campos,qaos habuere Amafones, a mcri 
idie verd thanrnm montem, cui fubiacct Cilica & Ifauria vfqj 
ad ctlicum (inum,qui fpeftat contta infulamCyprum. Terra 
eius ante alias numx eft eqnoram. Elisamnis pcr ea flutt.qui 
ttjuondam Indix rcgoa difinnxita Pcrfis.Afia minor ab oricn- 
te Cappadocia cingicur.ab allts partib.undiq; mare citcudarur; 
Xia a (cprentrione Pontu Euxinu haber.ab occafu Propotidem, 
a rbcridie A^ea mare.Habet jpuincias Btthioia.Frigia.Gala- 
ciajLidiajCaria.Pamphilra^Ilauriam^Lichta.atqUc Cthciam. 
2># fromincijt Afitminori). C*f* LXX. 

Bltbinta ia poitti exordio ad parte onentis aduerfaTbraL 
cix iacct.multis antea nominibus appcHata.nam priusBe 
rtriadicta.dcinde Migdobia, mox a Bithinio tege Bwhi- 
xtra nnncuV ata eft.ipfa eft & maior Frigia.Nichomedia vtbsia 
ea cft.vbi Hannibal fugiens teneni hatiftuaniroamcspirsoic. 
Cslacia dicla cft a pxtftw Gallorum gtn tibus , a quibus catitk 
*■•! Sg ecuium Hiftoriale « 



oecupata,nam Galli in exiliam a Rege Bithinieenocati regnS 
cum eo paracta vtftotia diuHeronr,ucc|ue dnude Grxcis admt 
xti , primum Gallogreci, naac ex aattqoo Gallorum nomine 
Galathaydicuntur, & eorum rcgio Gallacia nuncuparur. Fri- 

Sia Europisfilia.hxc & Dardania a Datdano Ioois. filio dida» 
equoHomerasair. Qucm primas genatt ccelcfti lapiterar 
cc,hic emm profecnjsde Coiintbia ciuitarc pnmus venitin 
Frigiam.Eft autem regio Troiadi fubiccta ,ab aquiloms parte 
Galacix, a meridiana vicina eft Lycaonix . aboriente Lydiar 
adhzret , aboccidenteHclIcfpontomari terminator. Huius 
regio Troya cft.quam ex fuo nomine apprllauit. Tros troya- 
norum rex.Ganymedis gater . D115 funt autem Frigix hwior 
& minor. Maiot Frigia Smirnam habet , minor veioillum 
Lycgaoniam . Canam autem hermusfluoius difcernipa Fri- 
gta. Lyddia fedis antiqua regnorum , quam Pactoli vnda ex- 
tulitindiuitiastorrehcibusaureis. Ly iia autem a regeLy- 
do fratre,qni in prouincia remanferat cognominata eft. Con- 
iungitar aatem minori Fngix ab occideute, ab orru Smirnam 
habet vrbem,quam Hcllus fluuius cingit. cums campus pafto 
lus & erinus circunfluunt.arenis aureisditiilimi.Pamphiiia Cr 
cili; foriatur, cuius vlrima PhafeF, dchinc Lycbaonia,qii;ab 
tlia parte qua Galacix conterminata eft,habct ciuitates 1 4.1'aur 
riacxira loct pethibetur cognominata , quod vndique apertat 
aurarum flatibus pateat, roetropolim vrbem Sclcuctam habet. 
Ciltdaa Cilice quondam nomen traxit,qaem ortu Fenicc dir 
cunt, antiouiorem Ioue fuifTe aiTcrunt , plutima iacet campts 
tecipiens ab occiduo Lichiaro,a meridiemare cteticum,a tcr- 
go montisThauriiuga,hanc Cignus amnis in erfecat,matremr 
vrbium habet Thartum. In ca & Corifcus oppidum eft , vnde 
crocnm plurimum,ei optimum venit fpiromine fragrantioti,- 
& colore plus aato. Licia nuncupata,qaod ab oriente adiun- 
&* Ctlicix fit, nam baberab ortu Giliciam, ab occafu & merw 
dicmare,a feptentrioneCariam . Ibicft mons Cymera l <ioi 
ncicwrnts xftibus ignem cxalat.ficot in CiliciaEthna , & Vc- 
feuus in campama . 1 

Dttmrtfitiiurtgitmiiu. Cmf. LXXI. 

POft Afiam adEato^am ftitus vertendus eft.Europa qnip-" 
pe Agenor.Lybix rcgis filia firfttquatn lupprcr ab Aphri 
ca raptam Ctetam aduexit,& : parrem retrtam orbts ci e/ 
tiomine appettaak.Incipit a flumineTaiiai.defccnifens ad 00- 
cafum pet leptentribnalcm occanum vfque ad fines Hifpanist 
pars ortentalts, & mefidiaaa» a Ponro confurgcn» , tota inarr 
magno coniungitur,& in infulas Gadt-s finittir. Pnma Euro" 
px regiscft Scythia itrferior , qux a mcotidis paludibus inci* 
picasinterDanubium & Oceanam feptentrionale vfq ie Gcm 
maniam pofngkur. Qnxterragencraliterproptei Bafbata* 
gentcs.quibtiS inhabitatur B -fbanca dicitur. Huius part pth> 
ma Arlania eft;qaatadMcotidas paladespertingit , poft han« 
Datia vbi & Goeia , deindeGermaoia , voi plaumam partehi 
Sueui incolaerant.Getmania poft Siyihiam infenorem.a DaT 
nabio inter Rhenum fluuiumoccanumcj ; conclufa, cmgitttf 
a feptentrione & oecafil occano, ab-Dtta vetd Danabio,a me 
ridieRheno flumihfdkimitur , terradiues virium.acpopuht 
trumetofis & immanibus , vnde & prdpter fcec.inditatcm gi« 
gnendorum populormn Germaniadida eft.G<gn>taues byrca; 
qias,quarum petirtx nocle perluecnt, vifonras quoqne feras.&i 
Yrfos atqae ale^S pstturksM nit cVgerhmas cryftallum,& (ai 
vinum^callaicum quoque vinlejTi cerauiiicom candidtim; 
Duxautem funt Gerttahix fupetior mxra feptentnonaK-mx^ 
ceanum,inferior circa Rhentfm. Prouincizautem fbnt qoaa 
Danublus a bafbirico ad mediterraneuro inare feducJu.Ptfm* 
eft Mefia a rnefiurn proueritu vocaUyVhde* eam vetetcs catw* 
rts^ horreum vocabant. Hiecautem abotieote hoftns Dannbii 
iungitnr,ab Euro verd Tracix,a mcndrc MaCedoniZabotca* 
fu. Hyftrix copulatufi Poft Mefiamanftfrrf Partnonia eft. Inde 
horicus ager frigidus;& partius frtiftuoius.poft Rhctrcus ffff 
gtbos fetax, qui cxcipit Galliam belgicam. Tracix Tyras Iai 
pherrllius veniens nomendcdifle pethibctat.Aliiafeuitiaina 
coiarura Ttatiam appclktam dixettint . Hsc ab oriente Prcf^ 
pontis , & vtbs ConftanBnopolis oppotHa etiy a fcptentnooc 
vcto Hyfter obtendrfnr.a mendie vcto Egeo rnari adhxrer.stx 
dccafu MacedoniaiHi fubiacet.cuius tegionem oh"m dtuctfa' 
hsm geiitium popult Mai1agetx,Sarroatx,Scyrhx,& alix pln 
rimx naciencs ittcohietuiK,ampla eft enim t ideoque pltinmaa 
tbntinoit gcntesv Ebruro fiuttiamTtaciafundit, qui ctiaoi 

gen<esbarbarorum*plorimasrangit. 

' DtGrttiS&tiutfrtuimeift. Cmp. LXXIL <t 

GRxtia a Gsatco Rege diclaeft.qaicunctam illam legiew 
ncm tegno incolutt. Snnt aatem proumci* Grxcixy 
icptcm qaatumptttnar.efi.ab ocodcrite- DaJthaciaj^cinJ^o» 
Temug Quartm, £ % &£Y' 



Digitized by 



Google 



Speculu m Hiftoriale Vincenti/. 



JEf rffls, iaie Eltades , inde Tiicflalia , inde Macedonia, inde 
Acaaya & dua: in mari, Crcfjil& Ciclades . Illiricus autem 
gencraliter omnis Grzda eft. .Dalroacia a Delmi maxima 
ciufdem prouinciz ciuitate traxifte nomen zftimatur. Ad- 
hzret autem ab oriente Macedooie, a feptentrione Mefiz, 
•b occafu Hiftria terminatur, a peridie-j rcro Adriatico 
fiou daudif.Epyrus aPyrro Achillisfiliodf .cuiuspars Chao 
nia,q ance Molofla di&a eft a MeJotTo filio Pyrri,qucm de Ao 
dromacha habuit.fed poftcj occifus eft Pyruis Oreftis infidiis, 
Andromacha Helcnus fu£cepit,tennitq; reru priuigni.qui fuc 
ceflerat pfi fuo a quo MoJofla difta cftpars Ep.yri«i| Helcnus 
poftea a fiatrc Chaone,quem in rcnatu p igporautia,dr occi- 
diflc,Chaoaiam nominauit, quaftad folacium frattis extincti. 
Elladqf dicla eft a Rege Ellana Deucalionis & Pyttz filio. A 
quo & prius Grarci Ellenes nuncupati funt.Ipfa eft igi/ & Ar- 
tica terra.Atte prius didla, nam Granu < quida Grzciz indige- 
xta fuit,ex cuius filia Accis noie, Attica tcru rocaca cft.Hzc in 
ter Macedoniam & Achaia media iacet,Archad:z a fcptcntrio 
xtali parteconiun&a.lpfa etia& rera Grxda.vbi fuit Athena» 
ciuicat macer lfarum libcralinra.&Philofophorum nutriz,qua 
Xtihil habuit G izcia clarius.atq; nobilius. In ca eft Maritoni" 
camput,opinionequonda plij Crueotiflimas. Elladcs.autduz 
func prouIcix.Boetia & Peloponcflus.Boccia aut dicu ett hac 
cx ca,dum Catenus Agenoris filius Europam fororf a Ioue ra 

5cam cz pcepco genitoris qreret, nec rcperiret , phs iu forini- 
ans coufirmato alo elegit exilifi , nam bouis foito coofpcctas 
fecutus Teftigia amplexus eft fedc,rbi recubauerac illa.ficq; lo 
cum de nle bouis Boetiam nolauit, rbi & Thzbas vrbcm con 
ftruiit,in quaolim ciuilia bclla detinuerunt , & rbi nati funt 
Apollo & Hetculcs maior ille Thzbanus.Eadem cft Eonia vo 
Ciu , a fonte quondam Apollini & Mufis confecrato , qui in 
cadem Boccia eft . Peloponeflus rcio fecunda pars Elladis 4 
JeJope rcge Atcicas rocata eft. 

Ittrum dt todtm. Csf. L X X I j I. 

THeflalia a Theflalo rege didta eft, q ad meridiana plagS 
Maccdoniz.coniunctt cft,cuius a rcrgo Pictia eft.Multa 
func in Thcflalia flumuia& oppida, inter q pcipuc Theflalo- 
-jiea.ibi eft & mons Pernafin quondam Apollini confccracut . 
ThcflaiiapiuAchillis,& origo Laphiuxu fuit, dequib. fert*, 
q> hi priroo equos f«qis domuetunt.Tn & Centauri di&t funr, 
ln Thcflaliapiimum fplidi autci tacti funt.dqrnandorQ quor 
quc equoium rfus primuro rcpcitus eft. Maccdqpiz in expr- 
dio ab Emathio tcge Emathic. nomea eiat,fcd Maccdo Dcuc4 
lionis matcrnusnepos.poftaibiacccfUjtprinpparuro mutamt 
vocabuluro.Macedoniaqjaliipnoicdixtit. Eft aut confinif ab 
oiienteEgco mari amcridic Achaias , ab oceafii Dalmacia: , a 
fcptentrione Mefiz pfia Alcxidri magpi**K^Q auieis «enif 
«rgenteicjj opriroa. Lapidero/q«e.PiciSll«i.»»W^W fla l? l B n ^ 
Moas Olunpu» in.ejt eft,qui<xcclI<j)^i.Ke;ci«e«nnis 
Ttin cacumine eius necoubcs,ncc r«BfifPB{j a '» lur r Ac ' ia . ia * 0 
Acheo rege,k»rb§,«c prouinda appellata ,eft.Ha;c pcne infu r 
h eft.Na abfq;feptenttionali pat;te,qua Mac.edoni* mngif.vn 
diq; fepca eft mati. Ab otiente.p.h»tKt Hm heum maiCjab Eu 
joEgeum , ametidie Ionicum , ab Aphri«P& pccafu Caflior 
pas iqfulas, a fola feptcnttiooali parte Macedoniz vel Atacae 
terrz adiungitur, huius pars eftTrbs CorinthuaGrzcia: decus, 
Inachus eft Acbaiz fluui». Achada teid finns Achaiz eft,rt pla 
taoi folium incer lonium & Egenum mare» ab Euro cxpofita, 
SArchasIouu & Calift* fili B s,Pelafgirq; m deditiooem teda 
Sis,ex fuo nolc Atchadia nuneupau.it. Ipfa eft & Siciooa aSi r 
cione ieee,a qno & regnum Sicionoram eft dicmm,Habet au- 
tem AtcTiadia flouium magnum Eiimantum,^befton quoau» 
Upidcro.qui femd accenfus,nunquan» exrioguifut.Cand»du> 
finiajcciam roerul* ibinafcuntut . 

JitttttrU^urtf^trmmtijt. -Csp. LXXIW. 

PAnnouia ab alpibus appeoninis dicla eft, qoibus ab ItaLa 
fcceinicut. Rcgio forus Sc folo ixta, duobus fatis acerbis 
ftuuiis Dtamo Fapoq ; yallata eft.Coniungifaut cu Norico St 
Rhecia.habens abotigcc Mefia.abEuro Hiftriaro,ab Aphrico 
?cioalpcs appenwjnas.habcns abopcafuGalliambergica.afe? 

fcencrione Danubii fonte* rel limitero.qui Germania fccetoit* 
liftria Hiftet aronis rocauicqui eius cecra influit.ipfe eft Da- 
nobius .HabccaucHiftiiaa fcpccnttione Paononia. Italiao'» 
« Grajcis ppfis occupata.roagna Gr*da->4f pellau eft, deinde a 
Regis no!e Saturnisbroox ft Latium dicla eft, eo cp idc Sacuir 
oOs a Iouc fcdib.fuis pul(is,ibi latuerit.poftremo ab Italo Sicu- 
lorum icge ibi iegiMHce,IcaIia nuncupau eft, cuius fims.Iongi 
todinc amplius g, latitodine a Cyiceo in Eurnm exiendit",* me 
tidie Tyrtheno mati,ab aquilone Adiiatico claudi wmo ocai 
duoalpiam iugis fini^tciraoib.uiieb.puitheirirna^folifcrti 



tilicate,paboli vbcrute granflima.Habet Uras.BenacucD, auer 

num atqt luci um.Pluuios Eiidanu, Tybcrim,&tepftcsfonti 
bus Baias gignicgemmas fertiicn,cotallium,& lygurium,Boi 
quoque fpentem.Lincc fera, Sc diomcdeas aucs. Iulia atlt & 
Hifpania iccirco Hefperiz dictz funt g» Gizd Hefpero ftella 
nauigent,& in Italiam,& Hifpania.Qua; hacionedtfcetnuot*, 
aut Hefperiam fola dicis,& fignificas Italia,aut addis vkima» 
& fignificas Hifpania,quzin occidftis eft fine. Tufcia parseft 
Italia.Vmbria rcrd pars Tufciz.Vmbria rcro vt hiftotiznar- 
iant,abco,g, tpe aquofzcladis himbiib.fupcrfluerit.&obhoc 
vmbru Grzcc cognoroinata. Eft.n.in iugis appcnnini fium6 
tis in patcc Iuli$ mxu meridicm.Etruria pars cft Iuliz^licla, 
g, eiusfincs tcnebant* rfq; ad tipa Tyberis,quafi alcero Soioy, 
na Alterois figoificat ahcros,Sorov finis vocanf.Romsc.D.fi- 
ois antca rna ttn Tyberistipa teoebac Hzc & Tufda.Tufcia 
auc a fccqueotia tactifici),& Thuiisdicta cft, Aflbco Hycrice 
illic,& arufpicia dicuut eflc rcperu. Apulia eft rbi Brudufium, 
qua Etholi fecuti Diomedcm ducem condiderun t. Campania 
prouiocia Iulixhabec tcrras,hicmc omnwtque zftate retnaa 
tcs,& fol ibi mitis.grata terapeiies,aer purus & blandus . 
Adhuc dt ttdtm. Gs». LXXV. 

GAllia dida eft a caadorc popali. Gala.n. Grzcc lac dicitt 
Montes.n. & rigoi ccdi ab ea partem folisajdoiecxdar 
duncquo fit,ucandoi corporum non coIoicf.Hanc aboriea- 
te alptu iuga tuentqt,ab occafu occanus includiw mwdie ft% 
puPyrenei,a feptcnctionc Rhcnifluenta.atq; Getroania.Cu.- 
ius initium Bclgica Geimania eft finis.Aquiunia aut regio cft 
glcba vbcri,ac pabuloU,& ad vfumaiantium apu, Fluminib. 
quoque ac fontib. irrigua , perfufa duobus magnis Rheno & 
Rhodano fluuiis. Bcjgis aut ciuius eft Galliz a qua Belgica 
prouiocia di&a eft. Cifalpina, quia citra alpcs, Tranfalpina.i 
ttans alpcs contta feptcntiione. Rhetia reto q> iuxta Rhenu. 
Aquiunia aut ab obliquis aquis.Ligeris fluminis eft appclla.- 
ta,qui cx plurima parte cerminuseius cft , camq; penc in orbf 
cingii.Hilpania pnusab Hibcto amne Hibetia nuncupata,po> 
ftea ab Hifpano H ifpania cognominata eft ,ipfa eft & rera He 
jfpcria ab Hefpcro ftdla occidentali didtav Sita cft aut incet A« 
phcicam & Galjiam a fcptenttione Py rencis montibus daufa 
a tcjiquis pattib. vqdjqt mati condufa, falubr itate codi zqua- 
lis oium frugum geneiibus fcecunda,gcmmaru mculloruquc 
cppiis dititfima.IncciBuuHC ca flumina magna,Bctis,Mineus# 
Jjibcrus,& Thagus,auru ttahci vt Paclolus.Habet prouincias 
6. Tatraconcn(em,Cbaicagincnfcm,Lufitania; Gallicaro.Be- 
ticam 4 & Trasfteta iotegionc Aphncz.Tiogiunia.Duz fiinc 
au«m,Hi(pani*.Citerior,quz in fcpceocrionis plaga, a Pyte> 
neo.yCquc ad Chartagincm porrigitut. VJtcribr.quz in meu- 
dicro a Ceki bus,vfque ad Gadicanum frccum cxtcnditur. . 

DeAfhrtfntyititunfitntbHt. ... Caf. LXXVI. 
. :t ..Phricamaut.noiatam quida inde exiftimant,quafi Apri- 
jCL ca,qd fit aperta coejo rel foli finchonote ftigotts . AJii 
Apbiicadicut appeilaii ab vno de poftctis Abrahc de Cc 
tuta.qni vocatuscft Aphci.dequo fupia meminimus. IncipiC 
autA nnib. A . - t 

«d Atlantem 1 

fluti conioo<ra.« . . 
prouincias Libiaro,Cireocnfem,PcntapoJim,TriFo,Um,Biian 
autu,Cbarugin;8i,Nuraidia ,Mauntai»ia,T'ng lcan >a» & «1- 
oa fohs ardotem Ethyopia. Libia cireuenfis in parte Apbrica) 
prima cfta Cucnc yibe metropoli.q cftiaeiusfinibaittricupa» 
ta.Huie ab prierite. Aogyptus eft, ab occafit. Sittes maiotes & 
Tiogoditz.a feptcntiione mate Libicuu nietidie Aethyopia^ ^ 
&,Barbarorum vaijz nationes,& folicudihes.inacceiTibilcs, § * 
etia Bafilifcosfpences tteaucPenupoJisGiZCJi iingtt 8 a *J nu » 
que vt bib.oucupaca.i. Betcnice,Citcne,Ceivttia|,Apolonia,Pc9 
lomaida,& Beicpicc^i tegibus nuncupatz fuot.Eftaut PentD 

Eohs Libiz Citenenfi adiunda,& eius finibut dcputata.Tripo 
tana quoq; jpuiocia Gizd lingua fua fignant de numero criu 
magnaru vrbiu,Ocea,Thabtace,Lepiis maqua. Hzchabecab 
oricte Sittes maiores & Trogoditas,a feptettione mare Adiia 
Cicum.ab occafu Bizantium a mctidie Getulos & Garamantes 
yfq;adoceanutn Acthyopicu J ptcndentes.Bizanccna regio e^ 
duobus nobiliflimis oppidis nomen fortita eft,ex quibus vna 
Adramcrus vocatur :,akcra Bizantiuro, hzc fub tfipoh cft pa- 
tens pafluum ducenu, vcl amplius millia,fmcunda,oJcis,& g>e 
bis ita ppinguis.vt ia&i ibi fcmjnis incrcmcnta pcne ccmeuma 
ftuge rcnalcantur . Zeugis vbi Chartago m^gua , ipfa w Sc 
«eta Aphrica incer Bizantiuro & Numidiam fita, a fepcencrio- 
ne tnari Siculo iundta , & mctidie rfque ad Gctulotum ift* 
gionem porrccla , cuius ptoxima quzque fiugifcra funt , vl* 
Ktioia auccmbcftiu& ferpentibus funt plcna, atqueOtuvtr 




Digitized by 



Google 



Llber Primus . 



ii 



gris magis in deferfevagantibus.Getulia aotem Aphriczpars 
mediterranea eft. Numidia ab incolis paffim vagantibus fic eft 
vocan,quod nullam ccrtam haberent federa.nam lingua coru 
incettz fedes & vagz Numidiz dicantur. Incipit antem a flo- 
mine Amifaga, & in Tingitanam limitem definit, habens ab 
oriente,Sittes minoresa fcptentrionemarc.qudd tendit in Sar 
diniamaboccafoMauritaniamSitifenfem ameridie Aethyo 
pnm gcntcs regio campis prepinguis.vbi autem filueftris eft fc 
xas educit , vbi ardua equos & onagros procreat, ezimio etiam 
marmorem przdicatur, quod Numidicum dicif. Habet autem 
Trbes przcipuas Hyppone, Rcgium> & Suficadam-/. 
ltemdeetdem. Cmp. L XX VII. 

MAnron Grzci nigrum vocant, ficuc crgo Galliaa can- 
dore' populi , ita Mauritania a nigro colore nomen 
fottitaeft. Cuius ptima prouincia Mauritania fitifen 
fiscft,quz fitifin habuit oppidam,e quo & vocabalum traxirTc 
tegioprohibetur. Mauritania vcro czfartcnfis coloni z czfa- 
xie. ciuitas fuit, & nomcn prouinciz ez eo datum, vtrzq; enim 
ptooinciz fibi coniun&e ab oriente nnmidiam habent a fept€ 
ttione mare magnum.ab occafu flame maJuam.a meridie mo- 
tcm Aftrixim,qui difcernit intcr fcccundam tcrraru, &arcnas 
saccntes,vfquead oceanam.Mauritania tingitana,a Tingi me 
tropolitana haius prouinciz ciairate vocata eft , hzc vltima 
Apnrica furgic a montibus,7.habens ab orientem flumc Mal 
iiam,a feptcntrione Fretum gadiunura, ab occidao oceanura 
Atlanticum,a meridte Gaulalum,gente* vfq; ad oceanu hcfpe 
xium penetrantej.Rcgio gignens fcras.fimias, & dracones, & 
ftrutiones.Olim etiam & elephantis plena fuit,quos fola nuc 
India partunt. Garamantis regionis caput Garama oppidum 
rait.Eft autem intetCycenenfem & Aethyopiam,vbi eft fons 
qui frigit calore diei,& calet frigore noctis. Aethy opia dicta 
cft acaiore popuIorum,qnos folis vicinitas tottet. Deniq; vim a 
fyderis prodit hominum coior: cft.n.ibi iagis zftus.Nam qnic ' 
quid eias eft,fab metidiano cardine eft.circa occiduum autem 
xnontuoGt eft.arenofa in tncdio, adorientalem vetd piaga de- 
ferta.cuius ficus ab occiduo Adantis montis abotientem vfq; 
in Aegypti rtnes porrigitur.a mcridic oceano, a feptentrione 
Nilo flumine clau4*ror,pluriraas habens gentes diuerfo vulm, 
tc monftraofa fpecie horribiles.Ferarura quoque & fcrpentiu 
icferta eft multiudine, iliic quippe Rinocerouta beftia,& Ca- 
meleopardus, bafilifcas, dracones ingentes, ez cquorum cere- 
bro gemrazcxtrahuntur , biacy nctus & chryfoprafus ibi repc 
riumur.cinnamoirrum ibi colligirar.Ouz funt autem Aethyo 
jpiz/Vna circa orsam folis, alia circa occafum in Mauritania. 
Extra tres aatem partcs orbis,quarta pars trans oceanutninte 
xiorem in meridic,qnz folis ardote tncognita aobis cft. In cu- 
iasfinibus Antiopodes fabnlofe inhabitare produntur. Proxj- 
znaautem Hiipaniz Mauritaniacft,deinde Numidia,indere. 
gto Chartaginenus.poftq; Gcruiiam accipimus,poft eam Ac- 
khyopiam,tndeloca exufta foJis ardoribns • 

D» imfitlis Oetmm qui eimgitmr erbis. Cmp. L XXV III. 

INfuIzdt&as funt.eo q> in ulo funt-i.in mari. £ z his quoq; 
nouAtms tc maxim i , quas plurimi vetcrum folerti ftudio 
indagaoerttnt notandz funcBritania oceani infiiia inrerfu 
1o mari toto oroe diotfa, vocabulo fue gentis cognomioau eft, 
fcjcc aduet (a Galliarom pane ad profpectum Hifpani; fita cft. 
Gireuit* eius quadragcfics ocfcesfcptuagiata raillia, f. paua0, 
xnulta fctnagnaflumina in ca,rbnrcs.calidt.& mctallorum co 
pia Iarga Sc «aria . Gagatcs Japis. rbi plurimos & Margaritz» 
Thanatos infuia occaoi freto, GaUica aBritaoia eft varia te- 
anifeparata frnmcntariis campis & gleba vberi.Dicla eft antc 
Tbanatos a morte ferpenrium*qnos dum illa nefriat, afporta* 
ta inde terra quocunq ue gentium vecta fit , angue s ilico per i* 
xnit. Tyle vltima eft infuu oceani mtcr fcptcntnonalem & oc 
ddentakm plagam,vlrra Britaniam, afole nomen habens^a 
in ca zftiuum tolftitium fol facit, & cominuus in ca iolftitiali 
tpe diesj>ramaliq; nox perbennis exigitVvltra fl nauigatione 
Tnias dici pigram tc cocretam eft matc.Soliaus. Ty los indiz 
infula eft.Eaicrtpalmas,oieuai crcat, vineis abundat.Tcrtas 
«Cs hoc miracnlo ibla vincit , «f q.uzcunque in ea nafcitur ar- 
bor,nanqoamcaretfblio. Ibimoas Caacafos, qtti raazimam 
orbis partcm perpetuis iugis pcnettat,frontc qua foli obuerfus 
«ft,atooris fipciis oftcntat,quasad Iunipcri fimilitudtnem di- 
4ierfi frucras edere aflucucrant.qui pcne immatuti ezeunt , dr 
piper longam,qd incorruptnm cft pipera|bura,quorum cutcm 
■vgofam lc torndam calor iccerit , nomcn crahunt de calotc. 
Ifido. Orcadcs infulzoccani intia Britaniam pofitznum. j f. 
quaram zo<deiertzfant,ix.colttntof. Scotiacadem cVHibcr» 
nia proxima Britaniz infiila fpacio tcnarum anguftior,fed fi- 
tu £BCurtdior,hzcab Aphricain Borcam potngiruwuius pat 
Speculurn Hiftorialc • 



tes priores in Hibcrntam & Catabricnm oceanum intendrmf. 
Vnde&Hibcrnia didaeft: Scotia auta Scotorum gentibus 
credirorappellata.Ulic nulla anguis.auis rara.apis nnlla,adeo 
vt auectos indepulueres vcl lapides, fi quis alibi fparfrrit inter 
aluearia cxamina fauos defcranr.Gades infula eft in fine Bcti- 
cz prooinciz fita, quz dirimit Europam ab Aphrica , in qna 
Hcrculis eolumnz vifuntur, tt vndc Tirrheni maris faucibus 
' oceani zftus immtttimr.Eft antem a continenri terra, i lo.paC 
fibus diuifa , quam Tyrij a rubro mari prouecli occupantcs 
lingua fua gadts .i. feptam nominaucrunt , pro eo qnod cir- ' 
cumfepta fit mari . Nafciturin ea arbor fimilis palraz,cutus 
gummis mrcdhim vitrum cerauniam gemmam reddit . 
Itimdi eodtm. Cmp. LXXJX. 

FOrtanatz infulz fuo vocabulo fignificant omnia fcrebo- 
na.q.foelices tc beatzfruSuum vbertate.fua enim apre na- 
tUra , przciofaram poma filuarum parturiunc fbrtuitis vitibus 
iuga collium veftiunttu.Ad herbarum vicem melfis & olus vul 
go eft.vnde gentilium error,& f;calariut.-i carmina poetarum, 
propter foli feecunditatem eafdem paradifum vocauerunt,ha- 
rum prima Mcmbriona dicitur,fecunda Iuniona, tertia Theo 
dc.quarta Capratia,alia Vmaria, q aere ncbulofo & concrcto 
cft,mox Caninaria,canibus immen/a magnimdinis plena,om 
nes aaibus plenz,ncbulofz,palmifcrz,noc<as,pinez,mellis co 
pia,animalibufq; filueftribusac pifcibus abudanres. Sitz funt 
autem in oceaoocontraleuam Mautitaniz intcr meridiem, 
occafamcj; occidueprozimz,& inter fe inrerieclo mati dtfcre 
to. Borgondes infulz funt oceani obuerfz promontorio , qct 
vocatur Hcfpcruceras , quas incoIueruntGorgones foeminz, 
a liti pcrnicirate,hirfuto & afpeto corpore,& ez his infulzco . 
gnominatc, diftaut aurem a continenti tcrra bidui nauigatio- 
ne.Hcfperidum infularvocatz funt a ciuitate Hefperida, quz 
fuit in hne Mauritaniz. Sunt enim vltra Gorgundes fitz,fub 
Atlanteum littus in intimis finibus maris , inquarum bortis 
finguntfabulzdraconem peruigilem , aurea mala feruantem. 
Fertut enim ibi effc matis atftuarium , adeo finuofis lateribus 
tonuofum,vt vifentibns procul lapfus aogueos imittetur.Chry 
fz & Argttz funt infulz in Indico bceano fitz,adeo foecundz 
copiametallorum, vt pleriquc eas auream fuperficiem & argC 
team hahere prodidcrunt.vndc & vocabulum fortitz funt.Ta 
probana infula eft Indiz/abiaccns ad Eururo,ez qaa oceanus 
tndicus incipit,patens in longitudinecontingentis, 7/.milli- 
bus pafTuum,in latitudine fcxingcntis,z f.miilibns ftadiorum. 
Scindttui amne inccrfluo, cou Margaritis repleta, & gemmis, 
pars eius befb'is & elephantis repleu cft.pat tcm verd homines 
tcnent : homines autero ibi grandiorcs vltra omninm mrnfu- 
ram,ratilis comis, czruleis oculis rruciores funt, nullo linguz 
commertio alteri genti fociantnr .Cum negoctatoribus aliis in 
ripam fluroinis metces opponunt.ac viz complacitas mutuat. 
Atasillis vltra humanam fragilitatera prolixa eft, vtimmatu 
re pereat,qui ccntcnarias morirar,nalli per diem lomnus, an- 
nona fempereodem tcnorcAedificia humilia paruarj; , vitem 
ncfciunt,redundant pomis, culturas& venatus amant, verum 
Tigridum aut Elephantorum paftationibos dclcctantur.pr^fer 
timque Tcftudinum quarum fuperficie domus familiarum ca 
paccs opcriunt. Io hac antem infula dicunt in vno anno 
duas eflc zftaces , & duas hicrhes > & his flonbus vernare lo- 
cum. Thile cft infula Indix, vircns oroni tempote folijs.huc- 
• ufque oceani infulz . 

D» Infnlis m*rism*{ni,fcilicit,Miditerr*nei. 
Cmp. LX.XX. 

ITcm fnnt aliz inful;,qaz ab Hellcfponto vfq; adGades tn • 
mari magno funt conftirorz. Cyprus infula a ciuitate Cy- 
pro.q.in cacsr,nomen acccpiMpu cft Paphon Veneri cou- 
fecrau, tnCarpacio mari vicina Auftro.farr.ofa quondam dt- 
uitiist&roaximczrts , ibienim prima inuentio huiusmetalli 
fuit & vtilius. Creu infula Gtzciz pars eft ingens,contra P«- ' 
lopcneiifem,dicta a Cretequondam indigena.quem aiunt vnii 
Curitaru fuifle,a quib.Iuppirer abfconditns cft & enntritus.Eft 
aut infula Gsatizinrer ortu folis,& occafum logiftimotractu 
porredta.a fcptcwtioneGtzciz;ftibas,abauftro jEgypcisvn- 
dis pfufa.Fuit aut quonda ccntum vrbib. nobilis: vn & hfc Cc. 
ropolis diAa eft. Pnma etia remis & faginis claruit.ptima lit- , 
tetis iura fiozit,cquefttes turmas ptima docuir.ftudium muficz 
«b ideis dadilis in ea czptum eft.capris copiofa.ccruis eget.lu . 
pos & vulpcs.aliaq; fcraru nozia nusg gignit. Serpcns nulla 
ibi,nulla Nociua,& fi inueniat' flatim morif*, larga at«ft vitib', 
,& arborib.Dipunos hcrba in Crcta nafcif,& alimofa.q morfa 
diututnafame jphibet.Falangosaut vencnatosgignit, & lapi-- 
dero, qui ideus dacltlos dicitur . Abidos infula cft in Europa 
xupcr HelJcfpontura pofita aagufto & pcriculofo man fupa»i 
Tomus Quartus, B } iau, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



rata, &abidosgrecediclac^ficinrroicusHeilefponti maris, 
in quo Xetxcs pontem cx nauibus fecit, & in Grseciam tranfi- 
uit.Choos infula cft adiaccns prouinci se Accicat in qua Hippo- 
crates medicus natus eft, quat ( vc Varro teftis eft) atte lanifici; 
ptima in otnamentum foeminatum inclatuit . 

Ittm Dt ttdtm. C*p. LXXXl. 

Cldadcs Graeci quondam infulas inde aatumanc di&as, 
qd licet fpaciis Iongioribas a Dc/o proieclx in orbc , tn * 
citca Dclum fitaefunc, nam otbemCicIon Gratci loquuntur. 
Quidam verd non q> in orbem digeftar , fed proptet fcopulos, 
qui circa eafdem funt.diclas Cicladas putant.Hse in Helefpou 
to inter Aegeum & Maleum mateconftitutc,,urcudanf etiam 
my rteo pelago.Sunt aut.oes num. 5 3, tendences a Septent r ione 
in meridiem.p millia quingenta ab oricnte,in occafum p mil 
lia ducenta,Metropolis earum Thodus.DcIoscft iafula in me 
dio Cicladum fita.&di&a Oelos fcrtor. quia poft dilauium q> 
^g'S* tcmporib. notatur.cum orbe tnulris menfibus conritraa 
nox inumbrafler,ante 06$ terras radiis folts tlluminata cft, fot 
titaq; ex eo nomc,q> prima vifibus maoifefta fuifler.nam De- 
lon Gtxci raanifeftum dicunt,ipfa cft & Orrieia, eo g>ibi pti- 
roura rifas func Cocurnicesaues ,qnas Graeci Ortigias vocanc 
In haciafula Latona enixa eft Apollincm & Dianam . Delos 
au t,& ciuitas dicitut & iofula.Rhodus Cicladum prima eft ab 
orientc.in qua rofae capitulum dicitur cfle imicntum.dum ibi ci 
uitas condcretur,ex quo & vrbs & infula Thodus cftappellata. 
In hac vibe folis Colofliis fuit ercftus, 7o.cubitotum atcimdi 
ne.fuerun t & alii centum numero in eade Colofli romores.fer 
tur auc quondam hatc infula adeo magno cetremccu concufla 
fuifle, rt iabendbus in illa teclis iogens quoqoe ille colloflus 
tueref. Carpatos eft vna cx Ciciadibus a meridic pofica contra 
Aegyptum.a quaCarpacium mare appellatum cft, vocatapp 
celcrem fruduum marurteaeem:eft.n.iacer Aegyprum &Tho 
dum.E x hac infua dicuntut Carpafiae naacs magnz & fpacio- 
fae Cythera rna eft ex Cydadibus a parccoccidua vocaia.cp fit 
tbi Venus otta.Icaria eft vna dc Cycladtb.q Icatio mati nome 
dedit. Haec inter Samu & Myconion procurentibas faxis in- 
hofpttalis eft,& nullus finibus portuofa.Dicif aut Icarum cte- 
tcnfem ibi naufragio inteciifle,& de exitu hois iropofitura no 
xnen loco. Hiftoria dicit ex Iafone natum fuifle Filomeium & 
Plutum,& cx Filomclo Pereacum genitum,qoi de fuo nofe Pa- 
ton lnfalam & oppidum appdlauit. Prius afic Minoia, deinde 
Paros cft dicla, dc qua Virg. Niueutnq; Paron. Gignicn.tnat- 
naor candidifliroum.qd' panum dicaat,miccit & fardtum lapi- 
dcm, marmotibus quidcm pftantiorem, ftd intergemmat vi- 
]iffimu«n.Chion ioiula Syraliagua appellaf, eo q> ibi Maftist 
gignitut.Syti.n.mafticSChio vocant. Samo infula eft in mati 
Aegco.vbinataeft Iuno.exquafuitSibilla 5amia,& Pythago 
ras Samiusa quo Phylofophtajnoroeinaeatum eft.in hac in- 
fula repcccaprias Fi&ilia vafa traduntor , vnde &vafa tamia. 
Tcncdos, vna ex cydadibus ad fcptentrione fita, aTenequo» 
damcondica.Qui rofamatos, qc? ou Nouerea fua concubuiflcc 
fugicus hac inlula racuaxuJtorib<obciouit ,& ei nomc indidic 
IttmDtttdtm. Caf., LXXXII. 

SlciliaaSicanoregcSicania dufta eft,deinde a Siculo itali 
fratre Sicilia.prius afit Tnnacna dicla pp tra acra.i. J pn>5 
toria Pelorum Pathmuto,& Lilibeum.Hcc ab Italta exiguo 
freto difeieta cft, Aphticoai mooe jpfpectans, terris frugifera, 
auro Babundans, caucrnis tn & fiftulis penetrabif.ventifq; & 
fulphure pleoa, vn & ibi Eihn; mpntis atftaanc inccndia.in ca 
ias fteto Scylla & Carybdis.quibus Aauigta aut abforbcnf,auc 
collidunnir. Fuicaucquoadi prta Cyclopam,& poftea nutrix 
Ty rannotum.frugum fertilis,ac piimum certis oib.commiflls 
femibus atatto jplcifla.Principcm vrbium Syracufam.habct & 
frontcm Arecufam,& Alpheiam ftuuium magnorbm genera- 
torcm cquoruro.In ea infiila primu cft inncnta comedia, acha 
tem lapidem ipfa primum cX achate flumine dedit,patturit & 
mare in dus corallium.gignit & fales agrigcntinos, in igne fo 
lubiles.ctepitantes in aquis.ois ambi tus eiut dauditur ftadio- 
lum trium millium Eoliainfuld: Siciliae appcilatae func ab Eo- 
]o Ipotat fiIio,quem Poetas finxetunt tegem fnifle rentotu,fed 
(vt Varro dicitjretlor fuit iftarum infularum>& qrti cx earum 
nebulis & furno futuros ^dicebat flatns ventorum.ab imperitis 
Tifiis cft fua potcftate vencos retinuifle. Ezdem infulat & Vul- 
canix vocanf.q» & ipfae ficut Etbna ardcant.Suntaut, ix.babe 
tcs ptoptia nomioa,quarfi prtma Liparus, qua Lipat vocauir, 
qui eamanteEolumtexit.AlcttaGeta vocaf.q. fit collib.excel 
lcntiftlmisotnata. Tetcia Strogile in qua Eolus regnafle fetf, 
xdiquac veto.i.Didirax Erifufa.Feftia Fedicafa.Euorninomon 
Sttipodcs.Scnorcs.q qm nocte ardct Eolix fiueVafcane. dicuf, 
cx his quajdam abiniuo nonfucrunc, poftca maitcditcfaiK. 



JttmDtttdtm. CMf. LXXXllL 

PArdus Herculc ptocreacus, cum magna multitudinc a libi» 
jpfeclus Satdiuja occupauit, cx fuo vocabulo mfula: nom£ 
dcdit , hasc in Aphtico mari facie veftigy hurnani tam ia 
orientem , g in occidenccm latior prominct , tura pateus in 
longitudine miliia i^o.in latitudinc 40. In ea ucqi i>pentes gi- 
gnu^ncqi lupus,fed folifuga tm aial cxiguu holb. Dniciofam. 
vcnenum quoq; 06 nafcif ibi,nifi herba g fcriptorcs plurimos, 
& Poctas rocmora ta Aptaftro fi£s , q hoibus nfus contrahic Sc 
quafi rideoces interirait/ontes habet Sardinia calidos.infirrois 
medclam pbentes.furibus cxcitacem,fi facraroento dato oculos 
aquis eius tetigcrut. Corficx infulae exordium incolar ligureos 
dcdctunt.appcllantes ca ex noie ducis,haec GratccSireoca di- 
citur.a Cireno Hctculis filio habiuta. Oiuidifauta Sardinia 
io.milium freto cinda Jiguftici cquoris finu ad profpcclct Ita- 
liar.Eft aut mulcis jpmontotiis angulofa,gigncns laniflima ps> 
bula,& lapidem.qucm cacociten graeci vocant. Ebotus iafuU 
cft Hifpaniae,dicla g> Azomonon ,pcul fit.quafi Ebozos, cutus 
tecra fpentesfugiunt.huic contxariaeft CoJubraria.q rcfcrta 
cft anguibus-Balcares infulae Hifpanist due. funbAftofiades & 
Geromafidcs,in his ptimum roucntus eft vfus fundarum/juib, 
lapides emittuor.vh & baltares fbrK dic^x,balin.n.gta:ce croit 
teredicitur, vode & baiiftaqaafi tniua & fundibuJum.Virg. 
Balcaris rerbcra funde. Communc eft infuhs vt promincant, 
vnde & loca eorura promontoria dicuntur . 

' DtMtntitm. C*f. LXXXIIII. 

MOntes funt tumotes tcrrarsm altiflimi.dicti cj> fint emi 
nentes,quida aut propriis ex caufis vocaci fuut.Exqui- 
bus noundi funcqui opinionemaxiroc cdebranf. Mos 
Caocafus ab India vfq; ad Thaurum porre&us, gcoti& Iin-! 
guarura varietate,quaq; vcrfumvadit, diuerfis noibus ouncu- 
paf, vbi aut ad orientem in excclleatioten» coafntgit fubliaMca 
tcm.pp nimium candorcm Caacafus nancapatur,na orieoca- 
li lingua.caucafum figaac candidum.i.deofilumis niuibus cast 
didatam.Mons Thaaras apleriiq;tdem rocaf caucafus.L iba* 
nus monseftfeaicum altifttmus^cauis momincrunt Prophc- 
w.didus a Thure.quia ibi coIJigdrur.cuius ea pats, cj cft Jupcr 
ctt ad oricntaleplaga reipicicns AoDlibas«sappclJaf.i.co«csa 
libairam.Ararat moss Arroemae.in quontca hifttwwpoftdir 
luatumiedifletcftanf,vfi& rfqt hodie ibadero hgnoru cios vi- 
dtf veftigia. Acroccraunii montcs pp aJriwdujc^raljBjin^ i^uf 
vocatifunt,Gr«ci.n-fulmcn c«i^nicc»sdnc-SwK)aW:il»t«t At 
metriam & Hiberniam.incipicntesa portis j:»f<V ** &> u 
tem Tygtidisfluuii.I*pexrx>tcimonresSorjth»a:difli fuut, co 
q> fupra.i.vltra eosflae Boreas.Rifd montaf ro capiteGerma» 
tHf tuntapcrpetso •rje.ntoruflaia noTati^nf nfoiu grajci.impc- 
tncOlympus cft snos Maccdoniatpcclfiis, ica vt fub iltonubes 
cfle dicanf, dequo Virg,Nubes excetutOlymPUs. Comcftor, 
Olympus vfq; ad fimpidum acra euadic«tup:quc litterai.infcti- 
tae in puluere per anuum repcrtar funt,ftet»il"cinimobile*,vbijf 
nitnia aeris raritacc.nec aoesvrawpoiTMtwecPiutpfopni^- 
fcendentesabfojfpongiisplenisaqua, aliquamulum ibiaans 
re potuerunt^uas nanbus apponentescraflifissmindc aerem 
attrahcbantjhic Macedoaiamdiuidit a TtaeiaisifidaAtihos cit 
mons Macedoniae,& ipfe alcibr nubibusuhtolq; fvjbilimis, tc 
in lento vmbta dus ptendat,4 ab eo 76. miliatibus fcparatun 
Baxnafus eft mons Thcflali? iaxta Bocda.qoi gemino vemcc 
eft eiecros in ccekun, hic in duo ftoditur iuga.Cy trifta & Nifa. 
vnde & nuncupatnr eo qabd in fingulis iagis cokbaatax Apol 
lo &Libcr. Ccraunri fum montesEpyn,acrebris diclifulmi 
nibut : gtatce eniro fuJroeri cctaunicos dicitur. Appeaninus 
mons appeilacar.qdianalpespcaicx.qaia Hamsibal rcnicnt ad 
ItaUameafdem aipcs apcruit.Iuuenalis, Eemotes rupit Scetoj 
lttmDtttdtm. Cttp. LXXXV/ 

EThnas ex igne & fulphure diclus cft.vnde gtbcstna.copr 
ftat aacem hunc ab ca patte , qua Eorus' vel Aphticu» 
tlat , habcte fpeluncas plenas fuiphuris & vfqueadsnarc 
deduaas.Quaefpeluncasrecipientct in fefTuclosventum crcat, 
qui exagitatus ignem gignU tx fulphure, rnde eft 'quod videf; 
incendiu. Solinut. In Ethnas vertice duo hjacusfonc Btatetcs 
noiati,p quos eloclaf erumpit vapor.pmiflo prius ftemitu.qui 
p rftuantcs cauetnaru latebras longo mugirs intra^etrae viice 
ra.diu voluitur.Necante fcflamarum globi atic^lonf^intoni 
te ftrepitas an teceda nt.miiom eft,nec illud minu$,q> in illa f«t 
uentis pertinacia mixta ignibas niuesp" ferti& litit vaftis exun 
det incendiis, apicis canictc pcrpetua brumali derinic faciem» 
Icaque in vctoq; inuifta violentia eft, nec calot ftigotc mitiga 
tur,ncc frigus calorediflbluitur.QuiaaGt in Campanta veut- 
uius,in Sicilia Ethna.hic iu Licia monsChiroera rft Ifid.Epy 
rcncus,& ipfcaacbrisfulminu igaib.nficupatus cft,grattc.o.i* 

.. . » guif, 



Digitized by 



Google 



Liber Primus. 



12 



gnis pyros voeaeuc.Tfte eft.qai intcr Galliam atque Hifpania 
«luafi de induftria munimentum interiacet . Solinurus a finga 
lantate dicitur , quod omnibus Hifpanix montibus folus 
atrior videtut . Culpes eft mons in vltimis Occeani finibus 
quidirimit Europam ab Aphrica , que Atlaneis finem efle di 
cunr. Atlas frater Promethei fuit , & Rex Aphticx fuir, a quo 
Aftrologix arte dicunt prius cxcogitata , ioq; diclus eft fubfti- 
nuifle ccelum.abcruditione igit*difciplinx& fcientia cceli no 
xnen eius in montcm Aphric? deriuatu eft,qui nunc Attas co- 
gnoroinaeiir.qrji^ppter altitudinc fuam.quafi cceli machinam, 
dtq; aftra fuftenute videf.SoIinus. Atlas mons eft e media ha- 
xenaiu conftirgens vafticatc,& educlus in vicinia lunaris circa 
1i rltra nttbila caput condit patte, qua occeanum extendi^cui 
a fe nomcn dedic,manac fontibus,nemoribus inhotrefcit,rupi 
busafpacfquatec ieiunio.humo nuda,n?c herbida.qua Aphri 
cam contrauerfus cft.fcelix nafcentibus fponre frugib.arborib. 
^pceris opacifjiraus.quatu bdorgrauis, comx Cuprefli fifes ve 
iliundanugine fericis »ellcribus nihil viliore. In eo latcreeft 
herba Euforbia copiofa.cuiits fuccusad ocularia jfficit clarita 
tem.necmediocrircr pcellit rim renenotu, vertex fempniua- 
lis.Sattus eiusquadrupcdes acfpcntes fcrc, & cu hisElcphan- 
tcs occupauerunt. Ifidorus. Alpesfunt jppric montes Galliaj 
deqaib.Vitg.Aercas alpes.Nam Galloriimlinguaalpes mon- 
tesalti vocanrut.Hzfunt.o.quae Italixmurorum exnibcnr ti- 
cem. Colies funt prceminentiora iuga montium, quafi colla, 
iuga enim montium exeo appellataftint quod ptopinquitate 
fua iungantur. Valjes funt humilia loca.q.vulfa hinc,& conual 
les funt depretTa loca terrarum inter montes . 
Z># Moriktu txtrancis quarundam gtntium . C. LXXXVI. 

HAEc dc diuifione tcrrarum ac icgionum & locorum noi 
bus atq; ^pprieratibus diclaftrrTiciatit . Nunc dediuerfis 
jnoribus viuendi quarunda gcnttum BaHiararu.demonftruo'- 
lis qooqVgefitrb.pauca fubiungamuS. Hier.concra loui lib.i. 
<3jjis ignorat viiaquaq; grntS noh toi Icge natunj.fed his quo 
rrim copiaeftapud fc vefci folita,v e rbi grati3,Arabii&'Sara 
ceni,&oEs harremi Barbaries cnmclomm lacle viuit & cdfnib. 
<juia huiurccmodi aial pro temporc flclterilitatc rrgionum fa- 
cile apud eos & gignif*& nutrrtV Hi' liqphas arbitranC*porcorfi 
-tefo'ciirn1tm.5aet.o;clglan<(e*&.caftaneis'«c radicib.faligine 
& ordeo ali folcnt, aut raro apud cos a*ui penitus non inuenift 
tnr,& fimuenct faerint.alimenta non habent.tj fuptadixim*. 
Iregtonefeptentrionalcs ppfos fiad cfum Camclotu.Afinorii 
4» compellas,fimile putabuntdotirm vefci catnib.acfi Lupum 
eomedere coganf& coruum. Infonto & Frigia verrnes albo* 
^obefbs.qni' nigello caprte func;& na&unfin lignorurn carie 
jp magnis tcdditibns pffamilias exlgiCrurfuro ofiSrahs & Ly 
bix ppfs, quia pcr defcrtam & caiidam hxreini raftirat? loeu- 
ftarum nubes rcpcriuntur.locuftis vefci moris eft. C6pellc Fri- 
gem Bt Poncicu vt locufta comcdat, nef has f utab:t.Cogc Syru 
Aphncum Sc Arabc rrrermcs ponticos gluttat.itaeorafpicict 
•vt mufcas millepedies, & laccrtos , quauq Syti Sc crocodollis 
tcrrcnis Aphrici etia lacertis viridib. vcfci folcant.InEgyptp, 
tc Paleftina pp Bouti ratioite nemo vacca coirredit.In iifa pro- 
nincia fcaelus purant vitulos dcuor.irc.Vn & Impcrator Valc* 
oaper legededit p Oricnte.nc quis carnibus vrralor6 velcerct', 
Tcilitateagriculturae jpuidcns.ft pcfTima iudaizantis vulgi c- 
xnendas confuetudinc,paltilib.& laclantib.vituloscoiifumen 
tis. Nomades, & Trogoditre & Scythz & humoru nona feri- 
tas.fcmicrudis rcfcunt* cariub.Porroxerofagi gens errans in iit 
tore maris rubri.fup pctras folis colorc fcrucntcs aftant pifces, 
ic hocfoloalimento viditant.Sarmat? Guadi Vuandali &in- 
numcrabilcs aliar gcntcs cquorum & rulpium carnibus dclc- 
dantur. Qtjid loquarde carteris natiouib.cum ipfe adolefccn- 
tulus in Galtia videtim Atthigotos gente Britanica hamanis 
vcfci carnibus,& cura pcr (iluas porcorum grcges & armento 
xumpecudumq;repenrent,paftorum natcs & fccminarura pa- 
pillasfolcrc ab!ciderc,& hasfoUs dclicias arbitrari . 

Ittm dt eodcm. C. LXXXVII. 

SCotorum nacio propriasvxorcs non habct , fcd vt cuiqjli- 
bitumfucricpccudnm more la?cianinr.Perfar,Mcdi, Indi, 
E thiopes, rcgna non modica, & Romano Impcrio paria, 
cum roacrib. & auis & cum filiabtis copulantur. Mafiagcta;,& 
Dcibiccsmifcrrimosputaoc l quixgrotacionemoiiunt', & pare 
tescognacospropinquos cuinadlcneftj vcncrinc , iugulacos 
deuoiabaoc, tedtius cllb diccnces.vt a fe potius,q a rermib.a(7'u 
tnantur.Cibarini quos dilcxerunt fcncs (ufpendunc in pacibulo 
Hytcani voIucrib.& canibusltniiuiuos^puciunt.Cafpii itidem 
beiliis mortuos.Scythxcos, qui a dcfi.i.clis amaci (unc vttios 
infodiunt ctin»olIibus mortuorum.Capni canibus ad hoc nu- 
txitis fubucmot (cnes,qd cu Alcxander pixfc&u* cfflendaxc vo 
Spccolum Moiale. 



laifTet penes amific prouincia. Solinus. Poft inhumanosritus 
primos hominum Setes cognofcimus,qui aquarum afpergine 
mundantis frontib. vellera arborum amminiculo dcpeciunc, 
liquorum & fanguinis teneram fubtilitace humoredomant ad 
obfcquiuro,hoc illud fericum eft iu vfuropobiicum damnofa; 
vericatis adiniiTum,eo tj> oiidcre pocius corpora, || veftirc pri- 
tno foeminis.nmic etia viris Iuxurix pcrfualic libido. Stres ipfi 
quidem miccs & incer fe quietiffime viuunt,alias vcto reliquo- 
ru roortaliu cxtus rcfugiunt , adeo vt cztetatu gcntium con- 
tnetcia abnuant.priraum eoruro fluuinm mcrcatores ipfi tran- 
feiint in cuius ripis nullo inter partcs linguz corocrcio,fcd di* '' 
fpofitorerum pcio oculisxftimantib. fua tradunt, non emunt 
nfa.Clemfslib.9-ApudSeresneq;ma:rerrix,ncq;aduItcra, ne 
que fur ad iudicium dcducif,ncquc occifus ho f rtut ibi aliqn, 
fcdeft apud eos Icgura fuarum roetus vehcmcntiorcj gcnefis 
conftcllatio, hi in initio orbis tcrrar habitant , Setes quia calte 
viuunt,ncc erngine,nec grandine,ncc pcftiletia,& malisafHi- 
guncur, quia necpoftconcepcu adiri apudeos vltra fbeminam 
phas eft,ncq; cum purgnrur.Carnib.immundis ncmo ibi vefci 
tur,facrificia nemo nouir.f» m inftitiam o?s fibiipfis iudices fiuc 
ideo non caftigantut huiufmodt plagis.fed plutimum tempo- 
risin vita durantes abfq; argritndine vitamfiniuot, morbidz 
aut immunditiz pro peccato folenc accidere. Solinus. EfTe do- 
num moris eft patencum funera prolcqdi cancib. & proximo- 
rnm corrogacis carcibus corpora ipfa dentibus laniare , ac pe- 
cudum mixta carnibus dapcs faccrc, capitum eciam ofla auro 
incindta, in poculorum tradere miniftetium , Scichotauri pro 
hoftiis cxdunt aducnas. Satachciauro &argcntodamnato,in 
ztcrnum fe a' publica auaiitia veudicaucnint . 

Adhuc dt ttdtm. C»p. LXXXVIII. 

SCithatuin in terris habitantiura afpcrioreft,fpccus incolut 
pocula non vceflcdoncs.fcd in immicorum capicibus roo 
liuntur,amant plia.interemptorB cruorem,c vulneribus ip 
fisbibnnt.De numero czdium nonor crcfcit, quarum cipeitC 
tffe apud eos probrum eft,haufto routui fanguinis fcedus fan- 
ciant.non fao tm rimore.fed Medorum.quotu vfurpata difci- 
plina.Iuftinus li.i.Scythx agruro non exerccnt,nec domus rl 
la.aut teflnm, aut fedes eft.atrofta & pecora fcmper pafccnti 
bos,& pet incultas folimdincs errantlbus,vxorcs & libetos fe- 
cum in plauftris vehunr.tbriis ceclis,hirebriura hiemifq; ca a 
domibas vttrntur.Iuftitia gentis ingeniis non legibus culta cir, 
liullum fcxltrsapad eos grauius furto eft, pto co cj> finc muni- 
mento alimcnta habcnt.aurum & atgcnrum non appecuncla- 
&c & mcMc viuunt.lanse ac vcftiurh vfus cis ignotus cft.gq con 
tinuis frigoribus vrantur, pcilibus fcrinis ac murinis vtu ntur. 
Hxc continua illis morum quoque iuftitiam edidit, nihil alie 
num concupifcentibus,quippeibi diuitiatuffl cupido eft vbi & 
vfus.Solinus.Garamantici Ethyopes roatrimonia prtuacim ne- 
fciunt .fedomnibuj invcucrcm vulgo liccc , mde cfl cp filios 
macrem cancum tccognofcaot. Nam paterni noroinis nuliare 
uerentia eft,qai cnim vcraro patrero noueric in hac luxuria in- 
cefti lafciuicntcs.Eaproptei Garamantici Aethyopcs inter om 
ncs populos degenercs habenrnr,nec immcrico,qu;a afflifta ca 
fticatis (azdifciplrna fucceflionis noticiam.ricu improbo per- 
diderunt.Nomen Acthyopum latcpatctin patte Aphricaua, 
qua Martcro vidct Libra.Phiritnx eoium func,& varis nario- 
nes,h arnm e numero.Numades Ciuoccphatotum ladtc viuunt. 
Serbotilongi/untdd pcdes, n.ac Zathci captos vciiaiitibus 
Elephantos dcuoranc.Arabes (cenicc caufis nominis indedu- 
cunt.quod tentotiis (ucccdunt , nec alias domos habcnt , ipfa 
eciaro centoria cilicia funt,ita nuncupant vclamenta capraium 
pilis tcxta,prarterea fuillis carnibns proifus abftinent,fanc hoc 
animalis gcnus, (i inuedum illo faefit moritur ilico . Arahec 
longe latcq; difrufi.diucrfis & moribus & cultibus pluximis vi 
uunr,crinis intonfis mitrata capita redimitu paii.patsiafain 
cutcbarba. Commertiis ftudcnt, alicna non emunt :vendunt 
autem fua, quippe & mari & filuis diuites. Vmbrx qtix nobis 
dcxtrx fuut.illi naiftrx,parseorum,quibns afpet vidtus cft,an 
gues cdunt , nulla rclaminis cura corporis ac proptcrca Oifi- 
fagi iio(niiiantur.Trogoditx,(pccus excauant, illis teguntur, 
nnllusibi habendi amor adiuiCiis,paupercacc leabdicauerur.t 
voluntaria.Tanttim lapidc vno gloriannir,quem cxacontha- 
litum nominamus, tam diuctfis nocis fparfun», vt,4o.colorcs 
gemmaium in paruo orbiculociusdcprthendantur , homioes 
ifti carnibus riuunc ferpencum, ignariquc lcrmonis ftndenc 
potius quam loquuncur • Angilx vero folos colunt Infcrnos, 
fceminas fuas primis noctibus nuptiamm adulttriis co^unt 
parcre,mox ad pcrpetuam pudicitiam lcgibus ftnngunt ixuc- 
nfTimis. Gafarantes abftiucnt pcxhis,fugiuot comrucrtia, nui 
li extcio mifceri (iaunc . 

Tomus Quartut. B 4 Dc 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



Btttdtm. CMf.LXXX IX. 

TRacibos Barbans ineft coocemptus vitx > & ex quadam 
naturali fapipntixdifciplinaconcordant oeS adinteri- 
titum voluntariu, dum nonnulli eorum putat obeuntium alas 
tcuerri. Alii vero extlgui, fed beacas fieri roagis.apud plurimos 
ludtuofa func paerocria. Drniquc rccens nacum flecu parens 
excipir, & econtra Ixta funt funcra, adeo vc cxemptos gaudiis 
profcquantur, Fceminx eorum renacis funt cafticacis, infilmnc 
rogos defundtorumconiugum,& q>maximum eft fignumca 
fticatis fe pcipitcs in flammas tradmit. Traces corporum ma- 
frnitudine ofs homines antecedunt.ceraleis oculis.ac troci vi- 
fu>terrificQ fono voeis.annof» xcaccxdificia modice ab bumo 
eleuara.anoona fcmper code tcnore, vites nefciuof.pomis abil 
danr.in regis cle&ione non nobilitas preualcc.fcd furFragiura 
vniucrforum-.populus.n.cligitfpeclatum moribus,& inuereia- 
U clcmcntia.etiam annis grauem.fed hic in co qritur,cui libc 
xi nullifiiir,namqaipaterfuerit,etiam (ivita fpedutur.adrc- 
gendum non admittif,& fi forte dum regnar, pignus fuftulerit, 
potcftatc cxuitur maiime h jc cuftodicur.ne fiac hxrcditatiura 
fcgnum. Diindc etiam fi rex maximam prxfcrret aaquitatem, 
noluot ci totum lieetf ,4o.ergo reclores accipit.oe in caufis ca 
piwm folus iudicct.Quia fi ctiam ipfe in peccato aliqao argui 
tur, morte mulc~tatur,oon tamen vt cuiufquam manu atcrccf c 
tur.fed confenfu puhlico rerum omnium intcrdi&a ci faculta- 
te,eciam colloqutj potcftas primo deuegatur.Sccnolophagi no 
alia quam tcftudjnum carne viuunt.hirfuti omnium, facictc- 
pus.qu* fola lenis cfljdcm cotiis pifcium veftiantur. 
Dtttdtm. Cap. XC. 

INdix monnna Pigmei tenent achi,quibus vicinus cft Oc- 
ceanus,(inc tegibus dcgur, Pandeagens a faeminis regicur. 
cui teginam ptimam aflignant Hcrculis filiara. Indts om- 
nibus cft pcrmifla Cxurics , non fine fuco cxrulei aut crocet 
coloris.cultus prxcipuus in gemrais,nullusfunerutn appara- 
tus , p:erw in Nibca ut Archalai rcgum libris xditu ?ft,in qua 
tum ppibtum motes diflbnant, habttus quoqae difcrepantifli 
mus cft. Alii lineis,alii laneis peplis veftiuumr.pars nudi.pars 
obfceiu trq amiculati.pfimi etiam e flexibilibus libris circun- 
dati.Quidam ppFi adeo *ceti , »t Elephantes velut xquos.fa- 
cilliroa infultatione tranfiiiant.Pfimis placet.nequealal occi- 
dere.qeque vefci carnibus.pleriquc tm pifcibus aluntur,& ma 
ti viuunt. Sunc qui ptozimos & pat&es priusq annis aut a-gti 
tudine io macicm caot.vdut hoftias ca?duot:d'cnique pempto- 
turo vifcet* atpulas hnt , q, ibi non fceleiis , fed piecacis loco 
numerant. Sunt ctiam qui cum incubucrc roorbi,procul a car- 
tccis in fecteca abcunc.nihil anxie mortein cxpcclantes. Philo 
fophos hnt Indi & Gy mnofophiftas vocant, qui ab ortu folis 
▼fq; ad occafum conccncis oculis orbem condentifllmi fyderis 
contuentur in globo ignis riroaces quxdam fccreca, harcnifq ; 
fcruentibus per totumdiem alternispedibusinfiftunt. Hicro. 
concta loui, lib.|. )odi vt oes pcne Qarbari vxorcs pulcherrir 
tnas hnc. Apud cos lcx cft, vt vxot chariflima cu dcfunclo ma 
xico cremcfjhseigitut cantendut iotet fc de morce viri,& ambi 
rio fumma ccrtanttum eft tcftimonium caftitatis digna morcc 
decerni,itaqpe vidrn in habicu ornatuq ; priftino iuxta cada- 
ner dcfuncti accubat, qmplcxans illud & ofculans,& fuppofi- 
tos igncspudicitix laudem contcranens, pucas ,quxfic morit 4 
fccundas nuptias non rcquirit.Itc Ii.i.Sardefancs vir Babilont 
cus in duo dogmaca apud Indos G ymnolophiftas dtuidit,quo 
tum vnum appcllat Brachanas,alccrum Salmancos, qui tantx 
contioetix funt, vt vcl pomls atborum iuxta Gamge fluuium, 
vel publiceoriz«& fanux alantur cibo ,& cum Rcx. adeos 
vcnit adorare illos folitus fir,pacemq, ptouincix fux in corum 
prcpbus arbitrari (itam . 

Dtttdevs Cnf. CXI. 

AMbro.li.i. Liciocuin i*eruntureflepcepta,qui virosiube- 
ant mulicbrem vcftcm induetc,fi mxtoti indulgcant.eo 
cp mollcm & eiFeminacum ludicaucrunc in viro luclum.Defor 
meclt.n.eos, qui jpfidc.pro rcligioncpro pacria, proxquita- 
teiudicii,atq, inteutione vitcucis,obuium morcis pcdus offcr 
te debeant mxrere.in alio grauius.qd in fe,fi ca exegerit, expc 
pendum fit Iulius Cclfus Britones Lepotem autGallinam.aut 
Anferem guftarephas non pucant,h^ctfi aluncai voluptatifcj; 
caufa. Loca funt ibi tcmpcrantiora ^in Gallia rcmifliotibus 
ftigonbus.Interiorcs pleriq; frumenta non fcrunt.fed lacle & 
catne viuunt, pcllibufq; veftiuncur.oes vcto fe Bntanni vltto 
inficiunt cxruli-o colorc.atqi horridiorcs (unt in pugna afpe- 
<lu, capilloq; func jpmiflo, acque oi patcecorporisrafa prztct 
caput & labrum fupenus.Vxotcs habent deni duodeniq, nircr 
fe c6cs,& inaxime fratrcs cum frattib.parcntciq, cum libetis. 
Scd qui font ex his nati, cotvm habentut libcri, quo ptimum 



virgoqoxqi dedudacft, Hclinandus Iib.f7«Zenophon in Ii. 
de vica Cyri.PoIenta & cardomo & fale ac panc Pctus aiTetit 
viditarc.Vaierius fi.i Jerlx non afpiciuot Itberos fuot priusq, 
feptem annos intplcuerint,quo paiuulotu amiflionem aequio- 
tcalo fuftineant.Hier.contra Ioui.li. *. Coge Aegyptium vt 
ouium lacte vefcat*,impelle fi vales pclufiotem , vt maducet cx- 
pas.Singulx penc in Acgypto ciuitates Gngulas beftias & mon 
ftia vcneranCquodcunq; coluerint.hoc niuiolabile & facrurn 
putanr.vfi & vrbesquoqjjpudcoscxalalium vocabulo nun- 
cupaf Leonto,Cino,Lico, Buftiis,Tht6ni,q3 intctprxtat' Hit 
cus,& vt fciremus quales & feroper Acgiptus recepifler, nupcr 
ab Adriani amafio vrbs corum Aotinous appellata eft. Proui- 
dct igitur, quod non folum ln efu , fcd & in fcpulturis , & in 
conuiuiis , & in ol conuerfaciooe vnaqu^que gens fuo in vifu 
& proprietatibus viftitet,& hoc eam putarc legequod didicrt. 
Dt quibufdtm tnonftrutjis gtntibut . 
Cap. XCII. 

ISidorus li. 9. Sicut aut in fingulis gcntibus qdam monftrua 
lunt hominum,ita iu vniuerfo gencre humano qdam mu- 
ftrua funt gcntium,vt Gigates.Cynocephali, CycJopes &c f 
Gigantes dicunt" iuxta Grxcisfctmonis etymologiam,qui eoc 
Grgeoas.i.terrigcnas exi(timant,eo g> omncs cos labulolc pa- 
rens terra inmcnfa mole,& fifcs fibi genucnt.Gc.n. tcrra appc( 
latur,gigcs genus , licct tcrrx filios vulgus vocet quoq; genus 
incertum cft.Falfo aut opinantur quidain imperici dc fcriptutis 
(&h prcuaricatorcs Angclos cum filiabus hominum ante di- 
Juuium concubuiflc,& exinde natos Gigantes.i.mmium gran- 
des & forces vicos:dc quibus cerracomplcca cft.Glofafup Gea. 
Gigantcs holes pocences.immanes corponbus.fupbi vinb.in- 
condici morib.lfido.Cynofephali vocant*, co a> canina capipi 
habcant.quofq; ipfe larratus magis bcftias, i% noles cofitctut, 
hi in India nafcunC.Cyclopes ead£ India gignit.diclos Cyclo 
pes: to q> vnum habcre oculum in fronte mediaphibcnt'>hi& 
Agriophagice. nuncupanf,pp hoc g> fblas fcraruro carncs cdut. 
Lcnnias iu Ly bia ctedunt troncos finc capicc uafci,& os & o- 
culos habcte in pcclore.alios finc ceruicib. gigni, oculos habe 
tes in humetis.In vltiroo atlc orientis monlttuofx gcotium fa 
cies fcribunt*,alif fine natibusxquali totius otis planicic infbt 
mcs habences vulcus,ahaj labto fubtcriori adeo ^pmincnti , yc 
»n fofatdoribus tota ex eo faciem conccganc dotmicncc$,aliis 
concrctaora cflemodico ttju foraminc calamis aucnarum pa- 
ftus hauriencis.nonnulli finc uoguis cllc dicunt*, inuicctn pro» 
fmombus vtentes nutu fiue motu.Paoethios apud Scytia efle 
fcrunt ta diflufa magnimdinc aurium,vt oe corpus ex cis con 
tcgat,Pan.n.io Gcxeofmooe oJ Ochi. auies dicunt* Attabaic; 
in Aechiopiajpnt vt pccota ambulate dicunf.quadragefimu.n. 
anoum nullus fupgredif . Sacyn homuutioncs fuut, aduncia 
natibus cotnua m frontibus habcnt, & captarum pcdibus fimi 
les , qualcro ih folitudine Antonius fanclus vidit ,qui etiam 
intettogatus fciuo Dei rfidifle fetf dicens Monahs ego fum : 
vn* ex accolis eiemi,quos vario crrote dclufa getilitas Faunos 
Satyro(q;& incubos colit.Picunt' quidem & lilucfttcs holes, 
quos oonnulli fatuos ficatios vocant, Sciopodum geos fetf in 
Acthyopia.fipgulis cruribus,& celcritate mirabili , quos mdc 
Sciopodas Grxci vocaot,.eo q> per aftura refupint tn tetra ia- 
centcs,pedum liiotum magiiuudtne adumbrancur. Anripodes 
in Lidia plaotas vctfas habcnt poft crura>& oftonos digitos in 
plcntes. Ipqdes in Seythiafunthumanamfoimam&xqui- 
nos pcdes habcntcs . 

Dtttdtm. Cmf. XCIII. 

ITem in India feiunt efle gcntes, q Mactobij nuncupantur, 
duodecim pedum ftatuta nntes,vn & nuncupati.Macro.n . 
grxci longu dicunt. £0 ctia gens ibi,ftatura cubitalis, quos 
gtxci a cubito Pigmeos vocant.de qua fupra diximus.Hi mo- 
tanalndix tenent^quibus eft vicinus occanus,phibcnt.n.& in 
cade Indiagetcs tffc foeminatu,(] quinqunes concipiunt,& o- 
ftauum vitxanoum nonexceduiic.Soliuus,Arifmalpigcscir- 
ca Clyceolon pofica.Monocula gens eft.vltra hos & Ripheum 
lugu rcgio cftafliduisobfcfla niuib. Huroancopodcs fiuxis ni- 
lib. ^punt potius § inccdunc,& pgendi vfum,Iap(u magis de- 
ftinanr q" grclTu.Apolondcsphibcr in Scythia,fccminas nalci, 
q Bichia: vocaf.Hafq; in oculis pupillas gcminas hrc,& pime 
re Tifu.fi force iracx afpexcrinc, hx funt & in Sardinia.Mcga- 
ftencs j> diuecfos Indix montes cflc icribit naciones, capitibus 
caninis,acmatas vnguibus,amiclas vcftitu tctgowm, ad fmo- 
ne humanji.niilla voce.fed latratibus tm fouai>ccs ludibufque. 
Apud Thcflalia lcgif ffminas femcl pareic, natofq; canos ili- 
co ficri.Eflc rurfum gcotcm altera.q in iuucnta cana fii.iii le- 
nedtutc nigrcfcat.vltracui noftri tctminos ph^iiantc. Lcgim' 
Monoculos quoqi lbi oalci, finguhs cnuib. & fingulari uuici- 

tatcj 



Digitized by 



Google 



Liber Primus. 



tate,qoi vbi defcndi/e relinta calore.refupinari planraru fua 
xum magnirudine inumbrentur.Gangis fontem,qui acolunt , 
nuliius ad efcam opis iudice odore pomorum riufit filueftriu , 
longtufq ; petgcces cadem illa in prxfidium gerunr,vt olfaclu 
alantur.Quod fi deteriorem fotte fpiritum traxerinr.exanima 
xi cos certu eft.Pethibent&gentcm e/TcfeminarQ ,qux \uin- 
quennes coocipiant.fed rltra odauum annum riuendi fpacifi 
iion protrahunt.Sunt qui ccruicibus caren t, & in humeris ha- 
bcnt oculos. Sunt qui filueftres cotpore hirti caninis dentibus 
tlridore terrifico . Apud cos vero quibus ad riuendi rationem 
cxaclior cura eft mulrx vxores in eiufdem riri coeunt matrimo 
jiium,& cum roatitusdeccffcrir, apud grauiflimos iudices fua 
quxq; meritis agunt caufaro, & qux ofEciofiorcxteris fcntcn 
tia vicerit iudicantium,h*c palmx refert ptemium, vt abitrio 
fub afcendat logum coniugis,& fupremis eius femetipfam det 
inferias , cetetx cum nota viuant . 

Dt Tabulofitptrttntit . Cap. XCIIIL ' 

ISidorus Dicuottiraut, &aIiaominum fabulofa portenta , 
quxnon funt.ftd fiiu in caufisrcrum interprxtantur.vtGe 
xionem regcm Hifpaniae triplici forma proditum / Fuetuntoi. 
ttesftatres tantx c5cordix,vr in tribus corporibus.quafrvna 
ala effet.Gorgoncs quoq; Mererrices crinita, ferpentibus fcr- 
cur,q afpicientes cbnuertcbant in lapides,habcntcs rnfi o.culu 

3uo inuicem rtebantur.P uerunt.n.tres forores vnius pulchritu 
inis,quafi vnius oculi: qux iu fpeclarores fuos ftupcfcerc fa 
ciebant,vt rerrere eos puurehtur'in lapides.Sirenas tresfingur 
fuiflc.cx parte rirgincs,& ex parte vo!ucres,habcntcsalas, & 
rngulas.quafum rna voce,altera tibiis.rertia fyra canebat , cj 
illcCtos natiigantcsfob cantu.in oaufragium ttahebanr,fm vc 
titatem afit Meretriccs fuerUnr,qux tranfcuntesdcducebant ad 
5geftatem,hisfiftx funt iofcrre naufragia.alas afit habuiffe,& 
■vnguias.quia. Ampr & volat,& vulnerar. Quod inde in flucii- 
fcus c6moraflc dicuntur eft , quia veneream artero exetcebanr. 
Scyllam quoq; fcrunt foemiuam cap.itibus fuccincum caninis 
cum lattatibus tnagms propter fretum^Sicli raaris.in quo na- 
lligantcs verticibus in fe concurrcntium rndarum exteriti la- 
trare cxiftimant vndas quas forbftis nrftus votage collidi t.Fin 
gunt & monftta quxdam irrationalium animaotium vt cetbc 
»um inferorumCanem tria capita habentem,flgnificantes per 
«um rres xutes, per quas roors hominem deuorat.i. Infantia, 
iuuentutem , fencclutcm, qucm quidam ideo ditlum cerbetu 
jpuunt,quafi Cteo btos.i.carnem vorans • Oieunt & Hydram 
ferpentemcum nouem capitibus.quz latine fcedra dicirur, q> 
»no cxfo.tria capita excrefcebant , fed Hydram conftar locu 
iuiffeeuomentemaquas vaftanrem vicinam ciuiutcm,in quo 
rno meatu claufo.multi erumpcbant,quod hcrcules videns lo 
ca ipfaexuflic , &ficaqux cJaufit rtcatus:nam Hydra abaqaa 
dicu cfl.Huius mentionemfacit Ambro. i«« firoilitudine Hx- 
xcfum diccns . Hzrefis enim relut quxdam Hydta fabularum 
vulnenbus fuis creuit,& dum fepe rcfciditur,pullulat igoi de- 
liu incendioq, peritura.Fingunt & chimeram triformem be 
iliam,ore leonis parifbtmem poftrcmis partibus draconis me 
dia captx vomenris ignem,quam quidam Phifiologi non ani- 
xnal,fed Sicilix montem efle aiunt,quibufdam locis Leones & 
Capras nutrientem,quibufdam ardentcm,quibufdam plenum 
fcrpencibus.HancBellerofontes habitabilem fecit, vnde Chi- 
xnctam dicitni occidifle-Ccnuuris afit fpccies rocabulum indi 
dit.i.hominem equo mixtum,quos quidam fuiffe equitesThef 
falorura dicunt,(cd pro eo q> difcurentes in bcllo relut roum 
corpus equorum & hominum viderentur, indc Ccntauros fi- 
«ftos afferuerunr.Porro Monoccntauram nomen fumpfiffe cx 
Tauto & Hominc , qualcin beftiam uicunt fabulofc in Labe- 
xintho inclufam fuifle.de qua Oui.Scnubouemq; virum.femi 
tiiturnq; bouem.Onocentauti vocati.funt co cp media homi- 
sis fpecics.mediaeffe Afinidicatur,ficuti& Hipoccntautis.g» 
cquorum hominumq; tn eis oatura coiiiunita fiuffc putatut. 
Dt Traajftrmtis . Csp. XCV. 

SCribuntur autem & quxdam monfttuolx hominura tranf 
formationes & commutationes m befttas,(icut dc iila ma- 
gna famofifliroa Citce , qux focios quoq; Vlixis mutaffe 
fettui in bcftias,& de Archadibus, qui forre ducli tranfuada- 
bant quoddam,ftagnuin,atq; ibi conuertebantur in Lupos.ua 
& Diomedis focios in volucics fuiffe conuerfos.non fabulofo 
snendacioifed hiftoricaafHtmatione confitmant.Sed etia qui 
dam afferunt Strigas cx homimbus ficti,ad multa enim latto- 
cinia figurx fcelera eorom mutantur,(iuc magicis cantibus, (i 
ue herbarum reneficio rotis corporibus in fc/as tranfcuoi.Si- 
quidem & per naturam pleraq; murationem recipiuni,& cor- 
xupu in diucrfas fpccies ttanformantur , (icut de Vitulomm 
carnibus putridis Apes, ficut de Equis Scarabci. de MulisLo- 



13 



eaft?,de CaocrisScorpiones.OoidiuJ.CScaua litorei fidemaf 
brachia cancii.Scorpion exibit caudaq; mutabitutrnca . Soli 
linus.Ncuri vtaccepimusxftatis temporibusin Laposrransfi 
garantui.deinde fpatio cxadto.quod huic forti attribnrum cft 
■ in priftinam faciem reuerruntur. Populis iftis Dcus Mars eft, 
pro fimulachiis eofcs coluot.homioes viclimas habet,)offibus 
adolent ignes focorum.Gclonij ad hos proximanr, de hnftiQ 
cutibus& fibi indumenta faciunr,& equis fuis tcgmina Hcli- 
nam. lib. 1 j. Meraini me adolefcentulum audiflc a nonnullis 1 
pto verb narrarijCf in tettitorio Bcluaccnfi erat quidam rufti- 
cns,quidum vxoreitis lauaret ei caput,quofdam articulos ma 
nuura pueri ex ore euomuit.Opinio autem mmis vulgata etat 
in lupum illnm pei diuetfa tempora nansformari . Hxc auc€ 
opiniopet illum vomitum articulorum pneri vehementius cfi 
firmata eft.Idcm lib. S. Lemures autcm iiue Larux nthil aliud 
funt quam tetribiles vmbrx.vcl aniinarum damnatarum , vd 
ncquiflimorura & immundorum fpiitruum,quarumnatuta,te 
ftc Hiero. diciriir effe terrere paruulos. & in augulis garrire te 
nebrofis , fed horum terror inutilis figno crueis oppofi to vt fu 
mns cuanefcic . 

Dt trtn Ragau rtgni Scytarum. Cap. XCVl. 

ACtor. His de diuifionc tctrarum ac rarictate gcntium pro 
fecutis,nunc ad hittotiam r edcamus. Phalcch cu eflct an 
norum.jo.genuit Reufcu Ragau.anno.f.xtatis fccundx. 1)1. 
Muadt.veto.M.feptingcntefimo & 88,fub Ragau regnum Scy 
tharum exonum eft.quod licdc antiqutflimum (ir.inter qua- 
tuortamen principalia regna non computatut, quia Barbaru 
futt.Iuftinus Ii t.Viri Scytharum Parrhorum & Baftranorum 
ff minx vero Amazonun regna condidcrunt.Intcr Scythas , & 
Aegyptios diu contentio de generis antiquitate habita eft.Scy 
thx annquiotes rtfi funt, primum cis bcllum intulit Nefcores 
'tex Aegypti.Q,ui cu cu fugauetunt,& Aegyptum occupaffent, 
& paludcs prohibuiffent , inde reucrfi Afiam domoerunt mo- 
dicotriburo impofito magis tn titulum Impeti)quam in prce 
mtum vitffofix duodecim annos pacandx A (ix immorati, ab 
rxoribus reuocanf His Afiapcr.M.& cc.annos rcctigalisfuir, 
cuius tributi pCdendi 6n£ Ninus impofuit, medio autem tcpo* 
teduo Rcges iuuenes Hylion & Scolopitut domo pulfi.per f'a 
clionem optimarum ingentcm iuucntutem fccum traxere , & 
in Capadotix ora iuxta amnem Trimodcntem confedere,vbi 
occupatis,Thcmifti;s campis.per multos annos fpoliantcs fi- 
nitimos.confpiranone populotu,per infidias trucidantur.quo 
tum vxores^tma forncntcs.vitos.quidomi femanfetant,intet 
ficiunt.runc armis pacequxfita finitimorum cocubitus inettr. 
Mares,qui nafcebaotur interficiant,rirgines rcfcruant, quas 
non Lanificio,fed armis,& cquis & venacionibus affucfaciun 
inuftis iofamium dexteris mammis ne fagirarum iclus tmpcd 
Ktur.Hisdux fuete Regine. Marchelira & Lampedo riciflira 
tctminosdefendentcs.Marte fc gcnitasprxdicantes, maiote 
parte Eutopx fubacta Afia occupaucrc. Ephxfo multisq; aliis 
vibibusconditis, partem exerctrus cum ingenti prxdadomu 
mittunt,teliquxadciiendam Altam reraan(crunt,qux cti Mat 
chcfita concurfn Barbatorum interficiuntur,cui fucceilit Ori- 
thia filia>cut prxtcr fingulaiem bclli fcientiam,cximia feiuatx 
111 omne xuum virgimtatis admirario fuit . 
Dt ortu Saruch rtgni Atgyplitrum . Cap. XCVJl. 

ACtor.Rcu veio.qui & Ragau cum effet annorum. t a.ge* 
nuitSaruch . f, anno fccundx xtatis.163. mundi vcro 
M. dcccix. fub hoc ortum eft rcgnum Argypti, quod 
durauitvfquead O&auianum Auguftum , non th continue , 
fcd fadis quibufdam interruptionibus , vbi piimum tegnautc 
Zones.Ex chronicis Eufebij.Porro a tempote natiuiutis Abra 
hx regnaucrunt Aegyptijs Thxbci annis. 190. Dcmdcpafta- 
rcs.ipfi fitnt Pharaoncs annis.ioj.Dcindcpoft. iS.diapoJiu» 
norum dinaftiam. Ptimus regnauic Amafis anms 1 j. & c(pit 
anno.yt.ducatus Iofeph.Secundus Chebron annis.ij.Terttuc 
Amenophts.ii.Quartus Mcfres. 1 l.Quintus Mifpharmuco- 
(is.ifi.ScxtusTuthcmofer.j.ScptimusAinenophis. j 1 Oclauus 
Orus cognomine.Pharao Magnus rcgnauic annis.jS.Nonus 
Accncns, u.Decimus Achoits 9- Vndccimus Cencres. 16. 
Duodccimus Acheres.8.Tertiufdecimus alius Acheres. 1 %. Dc 
cimlifquartus Armagis qtti & Danaos.f . Dectmufquintus re- 
mcffesqut& Aegyprus &8.Decimuflcxtus Mcnophis.40.Poft 
iS.Dinaftiam.Aeeyptii imperatore (uo rti expcrunt . Quortt 
pnmus Sechus velzctus annis. jj .fecundus Ramfes.ti. Tir- 
tius Amenopb.is.40/quartus Ammcncs.it quintus Thuon.'. 
7-Hunc Grxci vocanr Protheu.Poftmodum vetb fequitut.to. 
Dinaftia DiopoliunorumA imperaucruntcis Diopoljtani aa 
nis!77.ii.autcm dinaftia regnauic Smerdis annis.i6.PA upfc n 
ncs.^i.Nephercheres.^ Anwnenophcs. j.Ofochoi. ri.Spm». 



ccs. 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftoriale Vincentij. 



ces.j Perfufenes qui & Chcopes 3<.n.dinaftia.Scfonchoris, 
zeguauicannis.it. Orforhou.i r.Tachclochis.i;.i£ .Dinaftia. 
Petubaftis annis ij .Otfotbon.p.pfaiinus.io.Poil.i^.Dinaftia 
JB >choris,qui Acgypnjs iura conftituic,fub quoagnus locutus 
cft.reguauit annis 44.ij.Sabachoncchyops annis.n.Sebicus. 
Ji.Tarachus c.thyops 10. Merres ethyops. 11. Scephinacis.7. 
Nichepfus, 6. Ncchoa.8.fammicicus.44.Ncchao fccundus.qui 
& Necefus. 6. Pfatomiccs qui & Pfammecicus. 12. Vafrcs. 30. 
Amaffis . 41. Qiitbus coraple tis obrinutt Acgyptu Cambifcs 

2ui & nabuchodonofor Rex Perfarum anno.6.imperij fui.& 
cfiaitum eft rcgnum Acgyptiorum vfque ad cempus Arta- 
xetxis,qui & Afuerus . 
De ortu Hnchor & regni AJfyri orum . Cap. X C V 1 1 1. 

SAruch cum efTet annorum.jo.gcnuir Nachor anno.f. xra 
tis fccfida: I9}.mundi verd .M.octtngetcfimo.49. fub hoc 
orca fuut duo rcgna.f. Affyriorttm & Flegmorum Belo illic 
& Aegyalco illic regnancibus.vt ait Beda in cronicis fu/s.Por 
*o iuxra Eufebiu a 11110 primo Abrahx,qui fuit a diluuio. io<. 
■ raundi verd principio ; 1948. prirous rex Aflyrioruro Ni- 
nus.filius Belicuqao rcgnauerat annis.41.Sc detnceps rcgna- 
uitannis.io.regnauicenim annis.ri.quoiu.43 Nacus eft Abra 
ham, poftmodum regnauit Scmiiamis vxor Nini annis . 41. 
Tertio Ninus zamais , filius Ntni & Semiraroidis annis . 38. 
Quaito Arius annis.ro.quinto Aralius.^o.fczto Xctxes . 3-0. 
fepcimp Armamitres.)8.oftauo Bel0tus.3f.N0n0 Balcus.ji. 
Decimo Altadas.31.11.Maraithus.30. 11. Mancalaeus . 30. 13. 
Phxteus.10.i4.Manilus.30.! j.Spcretus 4o,itf.Alchadcs. 40. 
»7. Aninres.4j.18.Bolotus.1j.i9.HcJepaKS.30.10 Laoprides 
31.11 Sofarcs.io.il. Lapares. 30.18. Panuia. 40. 14.S0farmus.19. 
aj .Mitreus.i7.i6.Tautanes.3 t-i7.Tauccus.40. 18. Thincus. 
30.19. Dercilus 40.3 o.Eupalcus. 38.3 i.Laoftenes.44.31 Phiri 
tiades.30.33.Ophraceu%10.34.Ophracanes.jo.3s. Afcrazapes 
4i.j > 6.Sardanapalus,qui& Tonofcpneoloros.to.Ez cunc Ar- 
baces Mcdusimperio Aflyriorum deltru&o,regnuro rranftulic 
in Medos.f- quartoanno Zariae rcgis Iuda-,& fuppuiantut oes 
anm icgni Aflyrioiu a primoanno Nini vfq;ad. Mcczl. 40. 
De ortu regni Siciomorum . X C I X. 

HElioandus.Rcgnum verd Siciomprum quod ecia fub Na 
chor habuicinicium,darautc vfque ad annum-Heli faccr 
doris.19 & fuerunt reges t*.a primo Egialco vfq } ad vl 
timum Zcuzipum.hocraodo.Egialeus regnauit annis.jr.Eu- 
lops.^jStclchirn vel Srelchinus.io.Apts.ij.aqup Apiaquae 
prius Egial -a. Thclafion vcl Cdzion filius Apis 51. tgidius , 
vel Egi.lrus.33.Tburimacas.4j.Lenc1pus.vei Leucippus . 53. 
Mefappus.47.Erathus.4^.Piemmeus.48.0ttopolis.43 .Mara- 
tbus.^o.Marachus fecundus.io.Echircus,vcl Eritreus.jj. Co- 
iax. 3 o.Epopeus. 3 j.Laomcdon.40. Sicion. 4 j.a quo Sicionia . 
Polibus 4o.Inachus.4t-Pbefl'is.8.vel 7 Adcaftus.4.Poliphides 
}i. Pelafgus. lo.Zcotippus. 31. vel 31. Ojji anni oranes infi- 
mul faciunt 94*. *el duobus mtnus propter diucrfum nu- 
merum.Phcfti & Zcuxippi.Poft hos conftitutifuntfaccrdorei 
Carnn.qui carni orTcrendx prxfuerunt perannos.zzxiij.ficut 
Jegiturin cionicis . 

D# ortu Thwre & fine ftcundt, ttatii . C*p C 
Ccor.Nachorautg cum ciTetannorun>.I, x j x .g eiiaitThi| 
ram.anno.f.*catts Iccud*. ccizij. mundi verc?. M.1918. 
Ho Tharccerminacurfecundaxtas , quxraroen vfqnead 
orcum Abrahx ezrenditur , ,d eft vfqae adannum Tharx 
lzz.& habaitaunos. «xcii. prirn, xus aurem habuir.Kj>i. 
ficq; ab initto mundi vfq ; a d ortum Abrahx rluzeruo t anni . 
„48 & hoc fccundum veritatem hebraicam , fecundum au 
tem \xt. ft >nter F retcsJo n geplures:Oroliu S ,n prxfacionc libri 
deormefta mund,. Ab Adamenimvfquead Ninum regcm 
qoado narus eft Abraham funt anni 3.83. qui ab omnibus hi 
ftoriograpbis vel omiffi vel ,g„orari funt. Anno autcmvel 
4 b Abraham vlq; ad natiuitatcm Chrifti fub Augufto , anni 
duo milia. xv. m qu^bus auctorcs & fcriptores intet fe omniu 
ocia ncgocaq; tri Ue runt.A(aor.De hisautem generarionibus 
a,t aemens ,u h. ,. fi e Noua generatI0De natl f unt G igantet 

immenlis cotpotibus editi , aduerfum quosdiuina prouidetia 
diluuium edux,t.i.ge < ner.acione,a paucis genus bumanum icc 
ruiu mulciplicaturo prodiicVndecima gcnerarionc homincs 
oia proptiis vinbus mhii Dco afcripferur.Duodecima vetogc 
nerattone acceperunt hoics prarcepcum Dci,nc fanguinem de 
gultarent. proper hoc enim diluuium fadtum eft. Tcrtiadeci- 
m ? v . ef0 generatione medius ex tribus filiis Noe patti faciens 
lmuriam, pofteritati fuxex maicdictioncconditionem ferui- 
tutis induzit.Quattadecima genetatione quidam ez malcdi- 
&i progenie proprer arrem magicam primus aram ftatuic da;- 
guouibus honotem languiais liuus.Qjiaudccima gcuciaiio 



ne bomines idolum ftaruences adorauef unt,vfq; ad quod rera 
pus daca diuinirus hcbreorum lingua tenuit monarcniam.Se- 
dccima, vnufquifrii ibrris luz locum proprii vocabuli appclla 
tione fignificauit.Decimaleptima apud Babyloncm primus re 
gnauir Nemroch,c<C vrbcmconftruzir , indc migiauic ad Pcr- 
(as,eofq; ignem colcredocuit.Decimaoftaua vrbcs m ufatae fa 
&x funt.exercitus tnftituti,arma & iudices & Icges fancitar, 
ttropla conftru(3a,& Principcsgentium unquam Dij adora 
tur.Dccimauona pofteri Cham proprios terminos exccdcnres 
quos in occidentalibus parnbus forrc fufccpe.iant,cos qui me- 
dium terrse fortiti rucranr in terris prienris expulcrunr, & vfq; 
ad Perftdem fugauerunt,& in locum eorum fucceflcrunt. Vi- 
cifima pb inccfti crime,primum mortc ptopria filins ante pa 
trcm dcfuncus cft.Exgenereapocripha.Tunc ccperunc homi 
nes infpicerein aftris,&'inchoaurrunt imaginati cz his,& di- 
ujnacioncs faccrc,& filios & filias craijcere pcr igncm'. 
De trtu AtrMhtfJt dt Kino quoq; (*r \oro»]lre. Cii/. C I. 
Ctor.Pharcs igiturcurp cflct.Ixx.annoriirn geiiutt Abra 

Aham in quo tcrtia artashabuit initium. Eufcbius ifi chro 
njcis.Annd feptimo Abrah x Nintis condidit ciuitatcrd 
Ntiiiucm,in rcgione Aflyriorum,quam Hebfaici vocanr Ni 
niurm.f^inno rtgui fui. xliz.Comcftor.rn dicbus Saiuch Bc- 
lus Nemrothidcs Rex Babylonis intrauir afl}'narri,'fcd parum 
obcinuic inea , quomottuo filius eiusNinus totam obti- 
Jiuit AfTyriam, & 'ciui'ratcm in quacapuc reghi ? erac icincte 
uinm dicrum ampflauic ,' &a fuo nomnic Niniuem dixicl 
Indc cft, quod quxdarri' Kiftonx dicunt rcgnurn . Affyrib- 
rum c^pilfe ab antiquo Bclo, quod vcriun eftquantuin ad ioi 
tjum. Alij dicunc cxpiflc a Nino , qubd vcitim tfi ', quautum 
ad ampliationcm regni.Ninus vicit Ch|am,qu"iadhuc viuebat, 
& regnauit in Bac*ttia,& diccbatur Zbicjaftres inpenior magi- 
cz artis,qui & feptem Iictcrales artcs i'nuenit,& quatuordccim 
columnis fcripfir, fcptcm xueis , & feptcrri'latcr icijs , contra 
vtrunqj.f.ignis & aqux diluuium.Nihus vetp libros eius coift 
baflir.Ex libro.dementis.Charo filius Noe, a qtio Aegyptio- 
rum & Babylomoruro,& Pcrfarum ducitur gcnus,malc com- 
pcttam magicx artis cradidic difciplinam,hucgcnte's.qu; tQc 
erant Zotoaftrcm appcllaucrunr.cuius nomine libri fuper hbt 
pluiimibabentur.Hic volens apud horhincs vidcr i Dcus.mul 
tum & ftcquenter aftris intentus velut fcinciljas quafdam ex 
ftcllis produccbar,vtfudes in ftuporem miraculj ttaherentur, 
tandrm ab ipfo Dxmorie.quem imporrunus frcqucntabat fuc 
. cffus cft.cui cztiuxcxunt fepulchram unquam amico Dei vc- 
. biculo fulminis ad c;lum fublcuato, vnclc & hoc nomen poft 
morccm forritus«ftZoroaftres,tan'quam viueos afttum.Hcli- 
nandus.De Zoi oaftreicribit Arift. victcs ccncummilla verfuu 
abipfo copdita^ipditijs volumioum eius dcclarantur , miror 
tamcn quomode libros cius repperit Atifto. .cu Nious omues 
bbros ctus combuulflc lcgacur. Dc eodem Zorpaftre dizit So- 
linus,qu6dmox vtnarus cft rifcrit.Auguftinus de ciui.Dci H- 
bro.11.Q3is aurcm non ezhorreat & mori cligat.fi ptopona 
ruraut mors percipicnda^iut rurfus infantia,quxcum non ri 
fu,fcd aflctu ordtoatur, hSclucem quid malorum ingreila (Tt 
nefcicns prophctac quodammodo.Solum quando natas cft te 
ruut titTiTc Zoroaftrem,ncc boni aliquid rnooft raofus tifus llle 
protendit,nam hccc Magicarum arrium mucntor.a Nino tn 
rcge AfJyrioru cu eflet illc Baclrianorii Rcz bcllo fupcratus e. 
De ortu ldoUtrit fub Mno . C*p. C 1 1. 

COmeftor. Ab eodcm Niuo orra func idola in httc modS . 
Mortuo Belo Ninus in lolarium imagincm pattis fccic 
fibi.cui tantam exhibcbat reuerentiam, vt quibufiibct reis qui 
ad eam coufugiflcnt parcercr. Proindcbominesderegno cius 
diuinos bonorcs imagini ccpcruntimpeodeic Huiusczcm- 
plo plurimi charis fuis mortuis imagincs, dcdicarunt . Et ficut 
ab idolo Bcli cxceca uaxertit ongine.fic ab cius noic generale 
nomcn fuit idoIorum.Sicuc enim Bclus diclus cft ab Aflyriis 
fic& alix nacioncs f m idiomata fuxlingux dixcrut, alix Bel. 
alix BceLalix Baal.alix Baali.imroo & oomina fpecificaueiic 
alix Bcel fcgor,alix Bdzcbub dicentcs. Ifidoius in libro ?ty- 
mologiarum qutnco.Quos igitur Pagani Deos aflcrunt,hoint 
nes oltm futfle produnr,& pro vniuicuiufq; yica , vcl mcnris 
coli apud fuos poftmorrcm cxpcrunr,vtapud Acgyptum IITs 
apudCreta Iupitcr. apud Mauros Iuba,apud Latinos Faunus 
apud Romanos Quirinus.Eodem quoq; modo apud Arhcnat 
Mincrua,apud Samum Iuno,apud Paphos Vcous,apud Lcmo 
Vulcanus.apud Naxos Liber.apud Delos Apolo.in quoium 6 
laudibus acccflerunt poetx,& compofitis carminibus in coelu 
cos fuliulerunt. AAor. Vraurem in ltbroilapienrix lcgitur,ad 
imagioum huiufmodi culrum prouocaucrunt homtncs tria.I. 
uStCtio ciga moricntcs,cimot & adulano crga r<ges,di!igcu- 

ua 



Digitized by 



Google 



Liber Prirrius. 



14 



tia areific.Qtn in fciiipendo & depingedo iroagines.Celeltinw 
in icineratio Petri li.v. Vcteresquoq; Aegyptiorum,qui decg 
lefti curfu & aftrorum narura,r6ncm fibi nacli funt rcppcriflc, 
dxmpne fenfus eorum obfidcntc.tiihilomimis cdtumelijs no- 
men incommunicabile fubiecettint,tiam alii corum Oue.alii 
Hyrcutn,alii Serpente, Pifcem quoq; & Ccphasaut Cloacas 
*ut Strepitum »cntris pro numinibus cfle docuerunc haben- 
dos,& alia innumera qux pudet nominare.TuIlius li.de naen 
ia Dcorum.Aegyptij afu nulla Beluam.niiT obaliquam vtili- 
tatem,qua ex ca caperent confccrauerunr.Clcmens.il. i.Itaq; 
cxccris oibut errantibus. Abraham cum atce elTec Aflrologus, 
cx racione & ordine ftcllarum pocmc cognofcctc cddicorcm , 
ciufq; prouidentia intcllexit cun&a modetaii,vnde & Ange- 
lus ci p visu apparfis plenios eudc his,tj fcntire c;pit edocuit . 
Dt Ni»>« fili» Nini &tiui matre ftmimmidt . 
Cmp. Clll. 

IVfttnus li. 1. Mortutis cft aut Ninus relifto filio impube Ni 
nia & vxore Semiramide,qux fe pro vxorc Ntni fihum fimu 
Jauit,pro fcemina paeru,quia vrerq; ftatura mediociis fuit, 
9c voxgraeilis,& forma (imilis;ideoq; bracbia & crura colcia 
inentis,caput thiara cegit, tc eode oniatu populum veftiri iu - 
bet,qoem morem veftisgens illaexinde tenet, poftquam puer 
credita eft.& res magnasgeflic.qux licuc fatetur.Afiam unuit 

fp inundationem ageresconftruxit plunmat.Bubyloni* vr- 
esiuftaurauit.Valertusmaximus.Scmiramis cura eicirca cul 
lum capitis occupatx nunciatum efFct Baby loniam defecifle , 
altera parte criuium adhuc foluta adcam cxpugnartdam cur- 
Xtt,nccprius decorem capillorum io ordinem poluic,<j tacam 
vtbem w poreftatem rcdegit . Statua eius ibi pofita eft 10 ipfo 
iiabira.Orofius li.i.Scmiramis libidine ardens,fanguinem S- 
tieos.cu ofis,quos concnbitu oblccuflct occidet et ,taodc (ilio 
flagitiofo concubitu impic cxpoftta.inceftu eognito.priuatam 
ignomrnia publico fcelere obtexit:pcepit.n.vt intcr pareccs Sc 
fihos nnila dtlata reucrentia naturx- coniugis appetendis cm 
libiram cfletliberum neset.Ioftiuus Ub.t.Semiramis cufiliijM 
cubuapetiflet,abeodem iutcril-cta eft,qux jo. anoispoft * 
xmm regnamt ,Ninia<; aur tanquam fexu cu Maue muta/Ict , 
xaroa viris vifus in feminaru turba confenuit, poftetxciu* id 
exemprom fccvn jrefyonfagcatibus per inreinu«ctos dabant. 
2)t pertgrinntian» Abr*/>* fretus prtti* &dt Mtlcfjifedtch. 

c*p. c m 1. 

ACror. Abraham cum eiictannorum cijcciter.7f.ad impe- 
riam Dai reli&apactia & eente, acccptaq; ptomiffictne 
feminis &tenx poflidcndx vcmt in terram Chaoaii 9c 
habitaaitin bamafeo,illic ingtauefceotcfarae defcedir,in Ac 
gyptumurottnfq; mortem pxoptet Aegyptiotum libidmcm , 
ic Sarx pulch ritodrnem.dixtt ea efle fibi fotore,& ucuit »xo- 
■xem.vt fexroorrceripereti &eius pudicitia Deo coroittctct, 
vode & iRain oomom Phataonts iubJm>divs.impe4iuit.eius 
denaeriiim*gritudine,& rutrtultn ca«f«ru, caufafj; peifceert 
dotes cognita, ambo per Deifiouidetiameuafcre pctitwlum, 
Abtaham egretTosdiuesin xre & fasouits, & iumentts patti- 
<aq;terra cum-Loth,& optioneeiconcefla propter paftorcs, 
«01 rixabaotur propafcuts,du habttaretin vallc Mambrc.au 
«iuTicroria qoatoor Regrtde Sodomitis,irruit fupttcos cu 
cxpeditit. joo.fuis vernaculis,8c i.oth,populucji & totam pte- 
dam rednxit,quaffl gratisreftitucns,iiihiii-ndc iibi provnftor 
Kia retinere a <pjieoi t , cui facexdos Det Melchifcdech occut- 
xens,panem 4c vinum eiin miniftctio obtulit.figoans-.f.Aatoh 
iaccrdotem legis,*el It Cbiiftum fummam & vecum (acetdo 
temcx eo naforumm.qmi pro nobis.feipftim Deoobtulit Ip- 
fequoq; Mclchifedech ry^>nm Chcrftt pr«tendit,qnt catiKUi 
fuam Sc.uugtunem in fpecie panr&.cV viru ttrfctpuiis dcdit,*'» 
defic Abraham intypo Chrifti bencdixit.qui & ci decimascx 
oibus fpoiiis obtulit,& hatc primo deam» lc^uotur ctota^ab 
Abel vcro prtmitia^ Huc Melchiicaechaiut Haebrci Scp tft%o 
Jgenitu Noe fuifscSc boics prtmagco itos a Noe »fq>.ad Aarr> 
iacerdotes extitiffe^q in cdaiuiis & oblatiombuspopnlo beiie 
dicebat flr primogemra baberSt i.digniutes quafda : ad:primo 

fenitos ptin4les.f.vcftfi laccrdotale.qua tih inducbat!,crn velat 
dtifcx tacrihxia Deo oftcrcbat,& qh (inalem benednitionc a 
pfe rcceptnrus erat.Ipfect in folcmiucatibus , in conuwts ^ vt 
dictam ert)nunnribus benediccbat, & in his duplara «iborum 
porttooem recipiebat, traduncetcpiodiuiftooe hcrednatts fi- 
-niiiterduplu accipiebar,ab hac quoq;vi6oria pnoiarodi^a 
*xemtflSonecaptiuortimjrad»ntiubt(cum habuifle inrtid.Abta 
bam per loflammattoacm facrificij diuinitits figno accepto 
depromirTioneadimpleuda.prjmomiidcm fufceptt Filitunde 
•ncilla , poftea «crocertam prorruflioDcmfcmiuisdchbera» 
tnautisnc quoq; iiu aoaiinu & cua&crxm circuaalioait . 



Dtfigp* i"*pl*Bd* prtmijjitnif ■& c4m/m infiitutndt tirctHf 
cifitnit. C»f, C V. 

HVius inftitucdx multiplex fuit ci.f.vt per obcdientiam 
mandati Deo placeret Abraham.pcr cuius prxuarica- 
tionem dtfplicuetac Ada.Iccm vthoc (igno Dci popu- 
lusdifccrneretura ceccrts natiouibus. Itcm vtin eomcmbro 
circuncifus.quo iibido dominart folct. impudicitia (ibi refci- 
dcodam efle cognofccret.Itcm vc eflct in fignum mago; (idc i 
ptis ad imitandumfiliis.Item,vtcflet(ignum federis velamo 
ris inter Abraham vel femen eius & Dcu.ficut vulncra Chrifti . 
iotetnos& ipfum.Itcm vtcflctin temcdium contra idcmoci 
ginale pclin.Idem n.confercbatHcbreis.qd Baptifmus Chri- 
ftianis.gttim ad pcccad ipfius dimiflionem, non quantum ad 
gratix collationem, antecircuncilioiiem verd iuftificati fonc 
paruuli quidcm in fidc parencuntvpa-rcates aut per virtutem fa 
cnficiorum.i.pcr fidcm paflionis Chtifti/quam in illis facrifi- 
ciis intclligebant: fftnina: vero, qu?prodieruntex Abraliam 
iuftificatat fiint perlidem & operationcm,vcl pareotum & par 
uuLe.vc! propriam li adultx. Idco aut in tali mcmbro fada eft 
circuncifio, vtin quoprimnm Adara mobedicntia: culpa fcn 
fic,in coAbraham obcdicntiacfigtium.acciperct.Irem,quia in 
co luxuria vigecquam a nobis tclcidi oporcec.Item vc 111 eo,p 
cjuodpropagaturotiginalepclin,contra idc przpareturrcme 
dium.Fiebat aut o£huadiecuitro:Japidco,vt iegitur in lofue, 
qnia in gencrali tefutreclione,quaefurura eft odtaua feculi f ca 
te, pet Chriftum pctia ols cotruptio abficindctur ab electis, & 
quia pcr Chrifti refnrrcdlionem, qnz odaua die fadla cft ala 
cuiuftibet in eum credcrct.circumciditur a pcccatis, vnde duK 
func re shuius facramcnti.f. circuncifio a peccatis in phti fcj- 
calo,& circumcifioabomni corruprionc in futuro . 

Z>* rtpromtjfion* & de culf* r> pan» Sodtmtrum . ■ 
Gtp. CVI. 

I Terum. Dhs Abrabxper fnbieclam Angelicam cicaturam 
apparuir,filium de Sara lepiomifit^camq; harfitantcm redar 
guit.Pcatapolim fubuertit,& Loth precibus Abrabx libcra- 
uit,&(vtaitGte.)quahute vltionis iunotutc macula criminit. 
nam quia Sodomitac ffcore & ardore luxurix compuftuerunt, 
merico fulphutc & igoe pctierunt.Ec nota.trta cuca hoc pcc- 
catu.fjcaufam,& curpam,& pf nam. In ca fuerunt quiiiq; qiAc 
tangunttirui Ezechicte.EcceJioc futt iniquicas Sodomx fofo 
rirtu;.-5uperbia!.'Satutitas panis;& abundatia,& octum rpfius, 
& filiatum eius,& manum xgeno & paupcri non potngebat, 
tp eleuatx funr & (rcerunt abominaciones coram mc ; Irt cul- 
pa fterunt fepte ipfam aggrauanria,quibus rhdent alia feptc 
in p?na, njm in culpa fuit corruptio naturx , quxohditur in 
clainorcficut quasdeflorarar, clamat vt jiberetur a torruprio 
ne,& innaratalis fafius cft locus ille,vcrfus cft.n.in la.cum fal • 
-fum,& fterilerrE ) trui.'df mate mortuum,quKi cotra nacmi alio- 
Tum necaaer,»ec pifccsin eo viunnr,nauem non patitur^uift 
fortc tota fvrpcrnatct. vcl niii birumiinina pp hoics intus viueto 
tes.fiqutd vitiont aliqua arte immcilepts liipercxilit ,'lucerna 
-ardens ftrperoacat,- cxtinda mergttscmultis locis. nigras gle- 
bas bituminis vomit.dr 6t rp poma nata in arboribus circuro- 
.pofitts vfq; ad manititatcm coJons (rmt vicidia , mattira fi iri- 
cidac uoillasintos inuenies, vnde Iofephus ait , fabnla ttire; 
Sodomorum Hdcm-babct :Item ftnt in eis Iibertas & impudeh 
ria peccandt,pp quam facti funt oibos exempKt xtertn tupplt 
cii.,Itcmftcfiiitas coromixtionis.ex hmdi.n.coitu nihil pdcgc 
neraeiyoui rfidit pcrpcrua ftcriluas ipfius loci , qui nihil olnb» 
gtgnit.ttem ardot dcfiderii,ph»s.n^xard«fceredic»8tUt in-vi- 
ros hmoi hotes,g cxttri in mrilieres, coi 111 pceua rndctardoc 
.ignis. item fjecoT tartus.oii.n.lururu Sc ifta maximeeaufa cft 
feroris.cqi tndit in pena fctorfulphuris. Jt«m tetiacitat rolu- 
ptatU^nxbotesi in hmdi turpinidinoioneteraros vix vnqua 
-euaderc finit^cui congtuit glcba bitumints,qua ipfe lacos mul 
'tipharie romit.Ite contagiu,quo inficitnr & acr.& mukitudo 
,cotubitanriu,vndc vitatida cft maximefocieras ralium , huic 
t rikiet tn p<;na,ej> tota cirea regio (imul cu illis vi bibus cft ftrb» 
iicrfa.qaaii mala «icinitate infecla.fubaerrit aiit Dhs & p uu- 
los pta pcccatis parentu,io hoceis pte prouidens, ne dmtius 
viucndo feqoerenturcxcpla parru,& vtait Greg .tft aliquod 
bonum reft non elTe,qui gloriolus non cft prodcft.n. pakiparc 
«0 efTc, cj. Rer eflc non pfit.Hincaur colligicut p;na puuloru 
cfle mitillima.f folx vifionis chuinx carenttu.malunt.n et fic 
efseq otno no efsc.qm vtcuq; iocundiicft cisipsu cfsc.Vxor 
aur Lorhrctroaefpicics iu ftatua (alis verfa periir, ipfe quoqtie 
Loth liccccoparacioneSodorootii dicaf itiltus, in qtiatuor, rfi 
pcccatut,o,a filias luas Sodomitis jpftitut c flag uiii flagttio vo- 
lcns c6murare,pcriiolofitTimefiquid6,vtait Aog.admitcif cft 
pcalauo tali*,vc fawamus mala^acQaatabaUjsgrauiora^Kft 

quia 



Digitized by 



Google 



SpeculumHifloriale Viiicentij. 



1«t Angelo (ibi falutem in monce , vel in fegor promitcenti 
"on ctedtdit,& quia fe inebriauit, & cjuia inccftum commifir. 
*x hiftoria facra-Abraham aucpercgrtnatus in Geraris Saram 
xcrum Tt vxorem habens fimiliapriotibus fimulauit gcmi- 
numcjuepeticulum perOei prouidentiatn euafit . 
Di ertulf**c &ttne*titnip*trit int» . C*p. CVII. 

ABraham cum eflct annotfi ccntfi.corpufq; ia naturaliter 
habeas emonuu ad generandfi.Sara vero fterilis & nona 
genaria iuxra repromiflionc natus eft cis Ifaac,anno.f.ab in- 
ftitutione circumcifionis fecundo.ab orru Ifmacl is. 1 4-ab ini • 
tio vero mundi fccundo miHefimo,& 48. Ifaac abladtato , If- 
maclS inique cum eo iudentc Abraham cQ matre fimul eiecit 
quem pro meritis Abrahx Dris cuftodicns multiplicauit , & 
xij.Duccs tribuftgenerauit,poft hoc obedicntia, & fidS Abra- 
hx Dfis non quia nefciret,£sd vt nobis ad exemplu innotefce 
ret,in illo vnigentto fuo dilefto tenuuit. Qgi indubitanti alo 
▼tiq.pp confcicntiaDei eu mactare voluit,in vtroqi laudan- 
dus,& in conftantia offcrcdi,& in fide filij, dc quopromiflio 
nc acceperat fufcitadi,ncc tn falfum crcdidit. quia non fimpli 
citer cfi fufcitandfi , fed fub hac eondirione, (i tpfum immola- 
ict,qj> patct pet id qa* aic Deus.Prouidebit (ibi viclima.quod & 
fadtu efi.Ongenes fupei Gen.homelia.8.Tolle inquit filtu tuu 
ynigenitu quS diligis &c. Charis ac dulcibus appellationibus 
. iteru acfxperepetitis.pris fufciuntis afte&us.vc Amoris euigi 
lantc memoria ad tmmolandu filium pacerna dextera retardc 
tur,eo Of aduerfum fidc aT rota carnis malitia rcpugner.&quia 
dictufucrat ei in Ifaac vocabitTemen, fit & comemoratio no 
ininis pueri,vt & promiffionu,qux fub noie faftx funt,dcfpc- 
ratio fubeac,fed hJec oia.cja ccncabac Deus AbrahaQuid poft 
haecjvade inquit in tcrram ejceltam &c.I ntucmini per fiiigu 
Ia,qu6 fiunt tentationis augmcnta, ptius.n. dr ei q? fihuofre- 
rat,dcinde »tiu monteafccndatnoneconuccfo,vcduitet agit 
pertotaviacogitationibus difcrepatur.,vt hinc vigenccptx 
ccpto,hinc ret o vnici afTc&u obludate cruciaretur, pp hoc & 
via iniungicur,& montis afcenfio.vc in his olbus fpaciti certa 
miois accipiant atTccms & fides , AmorDei & Amorcarnis, 
Gratia prcfenciu.cxpeclatio fururoru. Die auc tcrtio vidit locfi 
ptocul , (apicncta & confiliu ceocancis intueor,fic in ptoximo 
non crac mons aliquis,fcd per ctiduum itcr protenditur , quo 
xecufaiicibus curis,paterna vifcera crutiantur.vt 01 hoc fpatio 
ta proltxo intueretur fihu pater.cibu cuco fumcret.tot nofti 
bus pucr iu ampl-xibus patns penderct, peclori inbxrercc, in 
grcmio cubitaret.Ego inquit & pucr poftqua ador.reuer.a. v. 
oic mihi Abraha vcru dicis.an £iilis,(i veru,non facics pueru 
holocaullu.fi fallis.rui Patriarcha uodecct fallcre,veru inquit 
dico,& holocauflu puetu ofFero,& cfi ipfo ad vos rcdco, cre- 
do.n. 9> a mortuis potens cft Deus fufcitaie . Pater mi inquit, 
quo putas immolandus cft filius.per hanc vocc vifcera paterna 
cocuffir, putafne altcui aoftru ex ipfa hiftorfca narratione tm 
al robur acquint' > vccu forte aroittiffiliusmortc coi,& olcus 
•dcbiu.ct fi fit vnicus,& dilectus,Abiaha ftbiin cxcmplfi dcdu 
cat & magnanimitatc citut ance oculos ponat.Comcftor. Re- 
fert auc Iofephus veiba pacris ad puerum dicctis,quia ficut ex 
voluntatc Dci ingreflus fucrat mundum mitabilitci,itaex vo 
luntate Dei ncceflceratcimundfiegredi mirabilitcr,que drts 
cjuidedignu iudica(Tct,non egritudinc, non bcllo.non aliqua 
paflione bumana vita finire,(ed cu orationibus & facrificiis ip 
uusatam ad fe vocare , & cji fufcitarct efi obimplcndas pro- 
zniflioncs, fic Ifaac bbens acceflit ad atam & ad moiccm . 
EtfftUnc* Unfliciydt Cuknr* & Rettcc» & partst illius. 
C*p., GVIII. 

ACtor. Abraha verd mortua Sata,agru tphron coparauir, 
ad fcpelicnda.ca infpclunca duplici,in qua fepulti erant 
Parentes primi.In quo cottaflufm Hietonymu Ephro 
peccauit,quia ius fcpulchri.quodprius gratis conceflcrat.po- 
iiea pretio victus care vcndidit, ideoq, nomen cius mucatum 
dicit.Abraba vero non reprehenditur,quia fpelunca no emit, 
fcd agru in quo erac fpeluca,(icut 116 peccaret qui emcret fun 
du.ia quo fita eft ecclcfia,non.n.pr> fpelunca carius agru emit 
zicccmit i 9 fcpulchri, fed agtuad vfum cimitcri). Abtaba mif 
foin Mefopotamiam £liezcr,rebccca dcgenere fuo addufia, 
filiofuo Ifaac quadragenaiio dcfponfauit,ipfequoq; alia vxo 
xS Cetutaduxit,de qua filios fufccpit,& feparanscos ab Ifaac 
ocra quidc pofleflione fua Ifaac vc hzcedi dcdit ac cxteris mu 
nera ttibuit.Ifaacin Getaris peregrinatus ibiq; in operib" mul 
tiplicatus,fcduscu Abimelech iuramento firmauit.vbi &do- 
xninu (ibi piomittente quse & patri fuo promifcrat audiuit.Rc 
beca longo iuefterilis,otauteproeaIfaacvt implrrctutpro- 
jni ffio unde gcminos coocepic,quotum mutua collifione.mul 
tatn affl&ionc' in vtuo fufttnuit. Confultoq; Dno,& acccpto 



de duobus populis ex eis nafcfturis dioino oracuJo, geminam 
prolem edidic > primo cgreflus dtclus eft Efau ,quia ptlofus 
erat.alter vetd Iacob.quiafratrcm fupplantabat. 

Dt ertu rtgni Argiuerum & frimtgtnitur* l*cot . 
C»f. CIX. 

SExagenarios erat Ifaac qh naci funt ei paruuli. f.anno ? ta- 
tis tercix.i 40 jnundi vcro fccudo millefimo.fc 108. in quo. 
f.anno rcgnum Argiuorfi exortu eft fub Nachor primo re- 
ge,& durauit per reges. 14- vfq; ad cpa Iudicu Ifrael . Baraca 
& Dclbora.Tunc PerfeusAcrilio non fponce intcrfeAo.timSs 
reliquit Argos,& tranftulit regnum in Micenas.poftq illic re 
gnaueruntOirifteus.Atreus.Tyeftes.Agamenon Aegyftus.O- 
reftes Cyfamenus &c.Efau famx laborante.Iacobemitfua pri 
mogenitura cibo Icnticulx.euius. f.primogeniturxiusconfi- 
ftebat in fex. f.in vefte facerdotah.in facrifictjs offcrendis.in fi 
nali bencdiclione patris fufcipienda.in bftdiclionibus, qua in 
folemnicacibus & conuiuiis benediccbat.in duplx portionis fii 
fceptione.in hocg» Dns alioru erat.nec peccauic Iacob fracrfi 
cfurience non reficiendo gratis.et cu pofler.quia Iaborabatil 
lefm Greg.vitio golx.non naturx neceflitate.fcd necius pri- 
mogenitura,cii fic fpuale quid,diccndue(t emifle proprie,fcd 
potius redcmiflc.quia rcuelatfi ei fuerar,q> fibi dcberctur.& li 
cet vnicuiq; ius fuu redimere,(icut clcricis ius dccimarfi.quia 
fibi debentur. Alii tn dixerunc,<]> ms primogeniturx non erat 
fpuale,(ed annexu erat eis fpfiale.f.ius benedicendi,q> trafic cu 
principali,ficuc juspatronarus,annexfifundo rranittcueo.Si 
militcc crgo nec poft modu peccautc.qn benediclionc Primo- 
genici non quidS per fraudem arripuicfcd fm Greg.fibi debi 
ta,accepit,qua a fratte coparauit, nec faho dixit patti fe eflc 
Efau,quia Euu eratipfeno pfona fed priroogeniturxdignita 
tc.ficut Ioannes Helias non uatuta,fed virtuce,bcnediStis eft 
auc,non ( m tntcntione pfis q ad Efau crac , fed (m virtutcm 
verboru.qux proferebat fieut eps ordinat alicnu,quc putac fuii 
& ver^ eft ord' natus, vndc & poft loqucntc Efau expauit Ifaac 
ita,vt quxda cxtafis. feq ueretur in qua a dno boc facui efle vi- 
dit,& lignification£,piz fraudis intellexit.ideoq} non irafces 
fed confirmans quod fecerat , ait venit Germanus tuus frau- 
dolenter , &cxtera . 

Di ftrtgrrtuttitnt l*t*b & i' W' & d * Phrtni» & Ijt 
tttApi& Minrru». C*f t CX. 

£Sau itaq; xmulatc Iacob pro benediclioneacccpta.Iacob ' 
de conftlio Matris ad Laban confugtr,in itintrc dormics 
fcala erefta vidit, cuius furomitaci Dnm innicencc,fibiq; cerra 
& bencdidtionem femtnis promictere audiuir,pioccdcns inde 
io Siria ad Laban. 1 4 annis pto duabus filiab" cins feruiuit.ex 
qnibus & anctllis earfi duodecim filios fufcepit.Ex- Lia.RubS. 
Simeon.Leui.Iuda.Ifachar.Zabulon.filiam quoq; Dina.ex an 
cilla vero illius Zel pha.Gad & Afer. cx ancilla quoq; Rachel 
Bala.Dan.Neptalim.ex Rachel.Iofeph & Bemamiq. Come- 
ftor.His tpibus Phoroneus filius Inacni & Mobcs.primus Gr{ 
lix leges dedtt.& fub iudice cauias agt tnftitnit,locfiq; iudiciic 
dcftioaram foru a fuo nolc appellauit Soror ipfius Ifis in Ac* 
gytfi nauigauit,& quofda apices Iraru Acgyptiis dedit.de agti 
cultura St multa docuir cos vn cfi Io dicerctur ,lfis ab eis dicta 
eft.quod in lingua cotu fonatterraob hocpoft mottSin nn- 
mero Deoru in Aegypto recepta cft.filius St Phoronei g Apis 
didtus eft.eoderpe in Acgyptu nauigauit,quc quide viru Ifidis 
fuffle tndunt,& fift ab Aegyptiis Deificatus eft.Tunc ct apud 
lacfi triconidc virgo apparuit, qua Grzci Mincrui dizerunt . 
hic plures artes adinuenit , & maxime lanificiam , eadem dl- 
aa eft Pallas a Pallene infula Traciz, in qua nutrtu cft, vel a 
Pallante Gigante.quem intef fecic . 

Ap»Ugi*centr*r*uptm f*tri*rch**imrtprenbtnfeni. > 
C*p. CXI. 

AVguftinns concra Faoftu.Rndere compellor his.qui vel 
rpantia fuam audcrprzferre Prophctis,vel nequitix (mr 
quatrut patrocinia de Prophetis.quain te hocprimti dicimns 
illotu boium non trn lingua,fcd St vita fui(Teprophctica,to- 
tuq: illud regnfigentis Hcbrcoru magnfiquide,&magni fuif 
fe cttiufdS propheta. Sifes aut funt,qui in magnis ifta rcptehe 
dunt pueris imperitis in fchola,qui cu jp magno didicerfitnol 
numcri fingularis verbu numeri fingulaiiseflereddcdu.repte 
hSdut latini docliflimu doctotc, %a dixit pars in fruflrafecau 
debuicn.dicere fecac,& quia noruc religione dici,culpanc cfi, 

tdixic geminaca Iitera religione patru.vn fortafle no «bfnrde 
icatur,cj>gcncrc fuo , quantmm diftant Scemata &Mctba- 
plafmi doclorua folccifmis & Barbarifmisimpciitoru.tm di 
ftant figurau fafta propheurti a Iibidinofis fatSiis iniquorum» 
pcccatu.ii.cft diftu.vel fadu vel concupitu contca legeartetni 
icxvcidxterna eft rodtuina.vcl voiuntas Dei,pidmcro natn- 

ralem 



Digitized by 



Google 



Lflber Primus. 



rtiflB obferuari iubens.perturbari vetans.Qjjifna igitur Ct ia 
fcole naturalis ordo,qtt{rcdu eft.uulli aOt dubiu dt.alacn cor 
pori oatorali ordine prxponenda, veru aiz hols ineft ro, qux 
pecori aon ineft,ptoinde ficut aia corpori,ica iplius alx r6 cx 
tetis partibus ews.quas cii pecoribus coes hct prxponitur.In- 
«jue i6ne i pfa,qux partim contepiatiua eft,partim a<3iua,pro 
culdubio cooteplatio przccllit.in hac.n. & imago Oei cft.qu* 
pet fide ad fpecie reformatur. Actio itaq» i6naTis conttplatio 
tti det obedire,fiuo per fid£ opetanti.iicut eft quandiu peregri- 
namur a Deo.fiue per fpecie.ficuc qn fimiles erimus ei.quia vi 
debimus eu.licut cft:quapiopter hoTs actio feruiens hoi feruig 
>i Deo.refrenat o£s morules delectationes, & eas coercet.ad 
naturalem modum fuperiora , tanquam mcliora infeiioribus 
ordinata dilcctione prxponens . 
Aptltgi» Abrshtjuper ctncubitu AncilU. C»p. CXI!.. 

IGitur xterna lege confulta videamut quid pcccaueriu.eon 
rra lege hanc fecetit pater Abraha, qn cu Ancilla cocubuit, 
lcx.n.illa xtetna confetuando naturali otdini confuicns, nS 
•vt fatiandx libidiai fetniatur , fed vt faluti genetis profpiciat' 
ad prol£ tmmodo.ptopaganda , mortalis carnis dclectatione 
dnatu ronis in coocubitu telaiaii finit,proindc Abraha natu 
jc. otdinc feruans.nihil illo concnbttu agcbac, nifi vt ho nafcc 
zctuf,neq; Sara vt Faaftus obijcit confcientia fua flagitio con 
iugis mifcuit.quo ille fua libidin£tutpi & illicita voluptatcfa 
siare, fed naturaordine filios volens.feq; fterile fcieusancilla 
zis Ttcri fecundirati in vfum iuris fui ptate licita vendicauit , 
aon ccdens viro concupifcenti,fcd iubcns obcdi£ti:cu enim in 
cxtetis actibus ad humana pac£ perttncntibui, mulier viro de 
beat feruirute ,-tu im Apoft.doctrina.vnius huius rei qua fez' 
Vtriufq; carnali forte diftinguirar, & carnali commiztione c6 
ccrnitur,itfcm in fe hnt patcm,& Vir in Vzor£, & vzor in vi- 
ju.Prole igitur.qua de fe hre non poterat Sara.de Ancilla h£e 
voluit,cz eo tn iemine,ez quo de fc fipoflct hre dcbcbat.nun 
qua hoc facetet mulict.fi in corpote viri carnali concupifccn- 
tia teneretur .xelarec enim pocms peliec non facctc roatrem, 
nunc vero proptetca ptopagandi voluncas pia fuit , quia con- 
trahendt libidinofa non fuit . 

AftltiinAbrahtdt Itbtra.fy lfa*c, drRtitcca. 
Csp. , CXl II. 

ILlud aut Abrahx factu.quo Fauftus eu Auaricix & ventris 
ca dicit duobus tegibus Sara coniuge fua forore . mentiu Le 
nocinio,quide fife vr,ted non valenubus ex illius zteinx le 
gis luminc a pcccatis; rcde fada difcernere , quibus conftan- 
tia pertinatia «ideti pot,& virtus fidutix.vitiu putatur audatie. 
& quxcunqj fift obiciuntut,qvafi noo teclc agentibos , a non 
xectc cernentibus, neq;.n. Abraba^agitio cofenfit Tzoris etus, 
ncq; vendidit adulteriy.fedea catti&cafto cotdc (ibiadhet£ 
te,nullom6dubitas,tacuit,vxoie,dixjt foiot£, nc fe occifo.ab 
«lienigeais,ac impijs captiua poflidcrctur.ccrtus de Dco fuo , 
quia nihil turpe perpeti (iiier(t,nec eufides & fpc& ftjfcllitln6 
Fharao territus monfttis multis eftf»p ca malisafllictur, vfai 
<a vzor£eiuscredidit,ill^fam cu honore rcftituit,Abimelech 
aut ammonitusin fomnis fift fccic.Diceret aliquis,ctir no po 
tius ita dc Dcp-luo prxfumpfit Abtaham, vt fateri non time- 
zet vzore: r^dcp.t^a fi.iiuerrpgatus illa indicaflct «zorc duas 
zes cqmjttet^t Deo tucada's.f.vitafua,& vzons pudicit>^:per 
f inet auc ad iana docttina,qn hct q> faciat ho.non tentare det 
dnm Deu fuu.Qoxauc pro Abraha aducrfus Fauflu criminan 
t£dizirnus,cad£ <jt pto |(aac contza fife obiectu valcnt,fi tor- 
te aliquis ftudjofus quxrat , in cuius figutx facro accipicodu 
fit.q» (Ux alienigena Rebecca viri fui coniuge tunc cfle agno 
nit.qneu cu illaludcntc vidu.cjj npn cogQouillct.uificU con- 
iugc iilc fic ludetet.quo cu ca.quz coniunz no cilcc ludctc n6 
dcccret.Quod cu fandi coniugati faciunr.non inauita faciut 
fed prudenter,dcfccndunt.n,quodammodoa'd fcmmci lcxus 
infirrnjtate,vt aliquid blanda hylarttate.vcl dicant,vc{ faciat, 
non cncruantesjicd tcmpctantcs viiilem rigorem,quod tam£ 
ci qux vxot non cft,quidizetit,aut fccerit turpis.efl. 
AftUgU i*ctb fuftr justtttr vxtr&iu . Csp. C X 1 1 1 1. 

IAmvetp Iacob,q>pro ingcuti ciiminequatuorobiciutitur 
vxoretjgcncrali praslocutiooepurgatur.alia. n.funt pcccata 
contra patura,alia coutra motcs.aTia contta ptarccpta.Si igi 
tur natuta coofalas non lafciuicndi, lcd gigncndt caufa illiut 
eft vfus S» mores.in illa tpe atqj in iilis teitis hoc factitabatur 
Si ptcceptu,mtlla lege prohibcbatur,nunc vcro cut crimen e, 
li quis hoc faciat,nifi quia & tnotibus & lcgibus cft cofurariu 
ied videlket iftiaperantes.oon alios, quotu ai «ittute prorfus 
xiofle ooa pot.fcd ficut dicu Apoftol js.Semetipfos ubiipfis itt 
telligunt,&c quia ipfi et fi vna habactint,ad ea non ColCi gcne- 
ttndj oft<i.c 1 dn&i »iriUt«a«e^nt,a i uia,fa-peo}euudi.4lima 



15 



lo vidi qno coiter pertrahantBr, qoait veracitet fibi videntur 
coniicere, q. maiore huius morbi inccntiuo alii captiucn tur^ 
qn vident fe in vnatemperantiam non ppfle fcruare,vetu nos 
cis,qui hanc virtotcm non habent.i ta de fanctoiu virotu mo 
zibns committete iudicium non debcmus.ficut de cibotu fua 
uitate tk falubritatc iudicarefebrientes non poflumus.poiiuf- 
que illi (anorum fcnfu & prxceptotum medicamine q\ cz eo> 
rum xgriradinis afFccrionc alimenta prxparanius.Actor . Sed 
nonne Lamech rcprehcnditui,quiadiuifit carncm fuain duas 
Rndco.quia non hoc amore ptolis fecit,fed ez libidioe.Et 110 ' 
ta,Q> £ m Aug.ante lcg£ non etat peccatu habitare cu pluribut 
vzonb»caufa prolis.ied hocfacerecaufa libidinis,fp fuit m«C 
lalepeccatum.quia vt diclu cft fupra,lex naturalisnopcrmit- 
tit voluptatem catnistelazaii.nifiad propagationc vcl cofcr- 
uatione humani generis . Qt)idam tamcn dicunt q> fiue caufa • 
ptolis,fiue caufa voluptatis.nunquam licuit homini diuidere 
carne fua,& excufant Abraha Sc Iacob diuina dicctrs hoc eos 
fecifle difpenfatione , & priuilegia paucoium non faciunt lc» 
gem communem,vcdicic Hicronymus. 

2>t Strefh* UMtur* qusm itmtnit Isctb circa ftctrs . 
C*f. C X V. 

EX hiftoria fitcra prius aut q Beniamin nafceretur, Iacob 
finitisquatuordecimannisleruiti; pro vxoribus fuis pro 
futato feruitio poftulauit,quicquid cx vn coloribus quos 

fiegibus pafcebat nafcerctur vari) coloris.Quod annucntc La 
an.Iacob noua naturx ftropham commentatus cootta nam 
ra t atte natutali pugnauic,vitgas f.vatias in canalibus ponens 
& in feruore dici.dum ad poundu auide pecora perget£t,ooes 
&captas afccndi faciens , vt tales fetus conciperent .quales 
vmbras Arictu 6t Hircoru fiipra fe afccndenciu in aq uarum 
fpcculoconfpiccrent.varius.n.erat color vmbratu. Dicitaute 
Aug.in li.de tti.ii.gr in quolibct fenfn appatet imago trinita 
tis.ln vifu.n.tiia funt attcndenda.fcorpotis obiectt fp£s,quaJ 
vr czrcrius 8c fbrma in vifu imprcfla ab illa,qux cftptolcs cr* 
genita ab ca ad fimilitudinc fua.hxc duo in tanta coeunt vni- 
tate,vtin ipfoactu videndi, viz poflint difccrniec perione, 
tettiu cft voluntas fiue intentio al,qu; tanta h£t vim copulan 
di illaduo.vt & fenfum formandu admoueatrei.quz cernitur 
Bc in ea £c formatu teneat,& fi ta violcnta eft, vt poflit vocari 
amor vcl cupiditasfiue libido.i.fi cu magoa auiditate tefpicia 
tut res ezreriotjficut fit in libidinofis afpcctibus Mulietum,n6 
folu ipfum viium, fed cxtciu cornus alaotis vehcmenterafli* 
cit,& vbi non tefiftit, dutior pignoiq; matcries in fifcm fpe* 
cie & colorem comucac, vn licct videre corpus Camalcontis,a4 
colorcs quos videt facillima conuerfione variari alioru atalitl 
quoru noncft ad conucrfionefacilis corpulcntia f^tusplcru- 
cjueproduntlibidines mattfi rales,quale cft illudquod cuma 
gna dclcctatione confpezcrint.cjuanto n.teneriora & forma- 
biliora funt primordia fcminu.tanto efHcatius & capatius fe- 
quuntur intention£ vcl appetitu aix maternx & fancaita,quat 
rn ca ratta rft. per corpus, tp cu auiditatc confpexit : & ponit 
ibihoc ez£plum de Iacob.C^mcftor Non cigo miror fimilem 
couipedtx imagini fobole fieii ia ezttcmo voluptatis,cu hoc 
jpfnm in equoru gtcgibus apud Hifpanosficridicat Hierony 
mus,& Quintilianus matrona accufata, q> Acthiope pepcril- 
fetez imagineconfpccta hocaccidifleatgumcntas dcfende- 
rat,& ia libas Hipociati fctiptu tepeii Cquanda punicnda, eo 
9> pulchctiimu pcpctiflct, vttiqipatentt & toti geneti corum 
diilimilcm ,niumonuiiTet Hipoctasquxreic , nc forte talts 
pictuia eflct in cubicu.Io. 

Dt rtditu tiut in fstrism^ sgrt Sichtn,di Prtmtthtt <jm- 
, qHt&TrictUme sccirtrt. Csp. CXVL 

ACtpr.Hic etgo Iacob npn paru ditato, & cb hoc Laban 
contta fead lnuidia concitato.cu vxotibus fuis & filiis St 
(ubftantia claicccfljt,Laba eu pctiequentc dns peifom- 
nu cohibuit,6c ffdete initocu Iacob ad iocii fuu rediit,Iacob 
veto Cfptu uet pcrges, Angclos Dei coforcantcs fe contra fra 

— ~ I 1 : T L I . : #. . . J -l..r:Jn .(m 




i.ptinccpsvd fortiscu Deo ; , iuqi occuttensei Efau muncra 
quidera recufauit,ipfum ve'16 cum fuisamabilitercuamplc- 
zu & ofculp ac flctu fufccpetiuEoq; icuetfo in S«t,Iacob tr£ 
(tcns.habitauit inagto Sichcn.quero emit ab Emorregc cen^ 
tuaguis,&b na Ytberaingtcflacoituptacft aSicheatilio re 
gis.ppciuod filiilacobindplo tota vibc iogrefliluut & cun-. 
Ctis matibus intprfcais,ca:reta dtpopuiaii luot.vn tenicus Ia- 
cpbpp incolas tctii.fcda dfiocanfotutusreceflit/ed puiga'. 
ta ptius dotno iua ab id.olis Laban. Bcthcl peiuenir.vbi xdifi- 
catQ a]t*a iuxta id cjuod pxiusia iuncic.McIopoum,'* ibtdc^ 
' " 1 vouctat ' 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



%ottenit Dno obtolit deinde in via.quie dacit BcthlcC- Benia- 
jnin ortus eft.euiusparrtis doiote peticlitata.Rachcl ibide l'e- 
pulta eft,poft hoc vencruc tras rurrim gtegis vbi dorraiuit Ru 
be cu Balacocubina patris.Comeftor.Eorpe Promctheus fra- 
ter Atlantis primus dictas eft fecifTe hoies.tn quia dc rudibMo 
€tos fccit.tu. quia lcgic f ecifie hoJurn imagines,quas arte qua 
dara deambularefecit,irMJenitetpriusannulu ) fedfereu,& in 
clufit gemma,vn& vngulu vocauit.ga ficut vnguis carne, fic 
gemma metallo circundatur, tradidit afit vt inquarto digito 
ponetetur,quem rocdicu vocant ad ornatft digniore hunc re- 
liquis dicens quia ab eo vfq ; ad cor qu;da vcna pertingat. Di 
eif et ra tepeftateTricolenius in naui in qua pi&us erat draco 
inGrecia venifle,& ampliaflc agriculturaCeres vero ptattcr in 
ilrumenta arandi, et mcnfuran granum adinuenit cu prius in 
arconiis fegctcs ponerentur,& ttiticum per aceruos numcra- 
batur.vnde &a Gricis Demetria difla eft.tunc etiam Cclchi- 
nes vi£ti & cxulrs,Rodhum condiderunt . 

De vtndititni Itfeph r$r liberatitnt dt carcire . 
Cap. C X V 1 1. 

IOfeph natus anno patris fui. 90. zratis ertix 101. mundi 
verofccundi, millcfitno.19S.cum fexdccim eflet annorum* 
& pafceret grege.inuidil & odiu frattii incurrir,pp familia 
iS crga fe patris dilection£ & pp fomnioru uarrationc, & pj> 
ipforufratruaccufatione,c^euadfc midum tunica talari nu- 
datu.in ciftcrna vetere depofuerunt,deinde cofilio ludx,extra 
ctfi Ifmaelitis vendiderunt,& fimulates cum occifum patrt ma 
gnu luftu induxerunt.Inter hocludas fornicario cocubitu de 
Thamar nuru fua, Phares & Zata genuir.eaq j dcprchcfam co 
paratione fui iuftiftcauit, quia oon ca Sela fiho fuo tradidcrat 
cuius adolefceutia.ca in viduitate manente cxpectarc prxccpe 
xat.Madianitx verd qui Ifmaelitx vcndtderunr Iofcph in A e- 
gyptu Putifari eanucho magromilirix Pbaraonis. Aliidicut 
Archimachero.i princ pi cocoro,neeabhorrct a vcro.cja apud 
plures nationes Dapifer Principis,bonorabilior c, & Princcps 
xnilirur,hunc Iofephui vocat Purifar£,fed Hieronymus no bfi 
tranflatu aora£ afletic.hxc habuic vxor£ & liberns,quia & Io 
feph filia ipfiusduxit vxorc,nec de euouchis regis futtqui pat 
nuli caftrabantux.fed tradunt htbrci,g> videns Iofcph elegan 
t£,emir eu vt ei raifceretur,Dhs afit cuftod iens Iofcph,illum 
adcoinfrigidauir,vtdeinceps impotcns fuerit coitetanquam 
Eunuchus eflet.ltaq; videntes eu adeo frigiditate arcfadhl dt 
tnore fuo eu Pontificc Hclaopolcos creauerant,& honorarioi 
fuit 5 antecrat in principaru.Iofeph aut in Aegyptu dndus, 
& a Pjtifaremptus in conlpectu eius magnincatur , fed pp 
xnor£ caftitatis & fidei,a Dna fua accufatus mcafceratur.fom 
xtia Pincernas interpretatur,& iutcrprerationis veritate ptoba 
ta.iuflu Pharaonis cducitur, atquc ad eias fomnium exponcn 
dum in eius prarientia fiftitur. 

Difublimationt tinfdtm 4r mrrtgmxt'%» AJfmtch. 
Cmp. CXVIII. 

IOfeph triginu annoiu erat qu ftctit cora Pnaraone.fomnio 
qae eius expofico.fubl iinatus & duz Aegypti conftiturus. f. 
aflno lacob. 1 n.vt poftea patebit,ac per hoc anno terti* cta 
tis.i8 6.mundi vero fecuodi millefimo.io5.& jy.Dedit afit ei 
Pharao vxorS Afeneth filia Puttfaris vijgin6,ex qua ftati funt 
ci filu Manaflls & EfTiaim.Intct hzcaut Apis rex Argiuorum 
in A-gypto Menphin condidu.Ex htftoria Affcncch. In pri- 
mo n.aiiDO,7.anuoru vbettatis.mifit Plurao Iofeph,vt c&gre 
garct frumeata,qui veoit injfincs Hcliopoleos,euius regionis 
Princcps erat Putifat facerdos Princcps 5atraparfi,& Confilia 
tiiis Pnatabnis.huius filta erat Afcncth pulcbra fuper o£s vtt 
gines terrc,per oia fimilis filiabut hebreorfi,elata & fuperba 
dcfpiciens oem virQ.qua £t nullus vn^ viderat virorQ.Erat. n. 
turris coniuncta domai Putifaris raagna & cxcelfa.fuper quS 
«rat c;naculu h abes thalamos dece.quoru primns magnus & 
dccorusjlapidibus porfirrticis ftratus,parictes lapidibus pr^tio 
iis mduti )aquearcaaurea,& eranr intus Dij Acgyptiorum au 
zei & argentei.quos colcbat Afeneth,& timcbat , & quotidie 
cis immolabat.Sccundus thalamus feruabat ornatfi Afenech, 
in auio & argenco,& lapidibus & lintheaminibus pr^tiofis.In 
tertio thalamo crant oTa booa terrx.era t.n. promptuaru Afc- 
tiech,retiqui.7.fepte virginu erant,q illi fcruiebat pulchrse ni 
mis.quibus locutus non erat vir.ntq; pucr mafculus.In thala- 
tno Afcneth crant trcsfcncftra; prima magna valde profpicies 
ad Onent£,fccundaad Mcridic,tertia ad Aquiion£,erat ibilc- 
Ausauinu fttatuspeplis purpureis,aaro textis txiacindlo & 
purpura & by flb in quo dormiebat Afcneth fola>& vit nuncj 
tdcrat fuper illu,& erat atrru magnu in citcuitu domus,cuius 
paries excelfus valde,lapidibus quadiatis erai conftruAus,in 
atrio ctaw cjutuox p MCBftr^ 



18 viri forriflimt iuuenes armati,erat in dertra parte atrii fos 
aqux viuentis, & deorfum fonris cifterna fufcipiens eios aqua 
& irngansoSsaiborcs in atrioplantatas,quaepulchra; crant, 
& fruttifet? . Erat autem Afcneth magna v£5ara,fpeciofavt 
RcHecca , formofa vt Rachel . 

De bocaucd lofeph enm dt cultura idtltrumrednrgnit . ' 
Cmp. CXIX. 

Mlftt ergo Iofcph ad Putifarem nunciu.q; vcllet diuertere 
ad domum cius, & gauifus eft Putifar,& dixit filix fua:. 
q> venitet Iofeph fottts Dci , & velletca illi tradere vxorem . 
Qtix indignata refpondit , fe nollc dari viro captiuo,fcd filio 
regis, illis aiit loqucntibus venit qui diceret Iofeph adcfTc.fa 
git Aflcnech in cjenaculum fntfum, & venit Iofcph fcdens in 
curru .f.Phataonis.qui erat totos aurcus,qu£ trahebanr quat» 
tuor equi albi ficut nix, frenis dcauratis, & erat Iofeph indu- 
tus runica candida fplcndidirlima, & pallio purpureo & auro 
texto,& corona aurcafupcr caput eius , & in cireuitu coron; 
crant duodecim lapides elecli, fuper quos erant duodcci aftra 
aurea,& vitga regia in manu eius, & ramns oliuae frudtu pin- 
guiflimo,& venerun t Putifar & vxor eius in occarfum eius.St 
adorauerunt eii,& intrauit Iofeph in atriu, tt daufa funt bo> 
ftia attij,& vidit Afeneth Iofeph & conturbata eft fupet fermo 
ne, que dixerat de co,& dixit. Eccc fol venit de cc,lo ad nos in 
cuttu fuo.nefcieba q, lofeph filius Dei erat.Qais.n.hoiro tan 
ta potuit gercre pulchritudme.aut quis veter muJieris tfn pot 
tare lumen, & intrauit Iofcrh in domu Putifaris & laucrut pe 
des eius, & ait Iofeph, quz eft mulier illa , q erat in cenaculo 
ad fericftra.abeat nunc de domo ifta, rimebar.n.ne molcfta ef 
' fet i 1 li.ficut ocs alias quat cettatim mittebant nuneios fuos ei cu 
muneribus diuerfi generis.quos proijciebat cG indignatione 0c 
iniutia,& ait Putifat Dne filia mea eft virgo,& odio habes ora 
n£ firu.qua nunq. vidit vir.nifi ego & tu hodie.fi vis vcniat tc 
falutet te.Gogitansergo Iofeph,cp fiodiebat o£m vitG,rrun5 
ei importuna effct.ait patti cius,fi viigo eft filia veftra,diligo 
ea ficut forore mea, & afcedit matcr eius.vt adduceret ea 5 'ta 
tuit in cOnfpecta Iofepb & ait pater eius faiuta fratrS rufi.qut 
odit o£s mulieres alienigenas.ficut tu o£s viros,& ait Afeneth 
Auebenedictea Dco cxcelfo.&ait lofeph.Bencdicat tcDcus 
qui viuificato!a,&dixit Putifat filix fua: vt ofcularetur Iofeph 
qubd cu ilra vellet faccre.extcndit Iofeph manu fua,& pofuft 
ad pceras eiusdicens.non decet vitom colent£ Defi viuente fc 
mandiicant£pan£ vita:, & calte£incorruptionisbibcni£ofcu 
lati muliere alicnigena> ofculan* ore luo idola furda & mota 
' & manducantcm a mehfa eorum panem Aiichonis & biben- 
tem de fpondis eorum calicem anedias caliccm oceulfhm, & . 
vngetttem fe oleo mfcrutabili. 

Dtpocnittntid Aftntth & cenfilntione Ahftlit*. 
Cmp. CXX. 

AVdiens Afenctb verba Iofeph contriftata eft valde & plo 
rauit,& mifertus eft eios Iofeph,& pofuit manfi faperea 
put eius & berredixSt ea,& gaaifa cft Afeneth in bededi- 
fliooc fua,& mifit fe fuper lec tulnu > & firmata eft J> timore 
& gaudio,& egit pnfam a Diis quos coIebat,& sbtenuncianit 
eis. Et maducauit Iofeph & bibit, & cG vellct rccedcte voluie 
eu Putifar retinere vna die & non potuir,fcd recelut Ioftph jf 
mitt£s fe oftaua die reuerfurum,& accepit Afeneth tuniea ni 
gri , qcT erat mdumentfi ttiftitix eius , qn mortous erat ftatet 
ciusminot, & claufofuperfch«ftiofleuit& prOiecit oia ido» 
]a fua pet feneftra,qux refpiciebat ad Aqnilofle , & oem cena 
fua rcgiam proiecit canibus, & pofuit cinere fupes capiit fuft 
& fuper pauimentu,& fleuit amare pcr feptedics , O&aus die 
diluculo galli cantauerut,& canes latrauerunt, & profpicien* 
Afcneth per feneftram,q refpiciebat ad oricnt£, vidit," & ecce 
flella Iucifer.& prope eam fiffum eftcflu,&apparuit lux ma^ 
gna, & videns Afeneth eeciditinfacicfuamlupcrci«eres,& 
ccce vir dcfcendcnsde c^lo Aetit fnper eaput Aftfn«th.& voc* 
uiteam ex nole.q prxtimbre non rhdir,& vocauiteam fecuA 
do Afeneth A(eneth,q rfidit,ecce ego dfie cjs eJJanOcia mihi». 
Qui ait.ego su princepsdom' Det,& princtps eitrtifdfil.fut 
gc & fta fuper pcdes tuos & loquar ad te.Et leuauit Aleneth ca 
put,& ecce vir pcr oia fimilis Iofcph.ftola & corona & vrga 
regia, cuius vnltus ficut fulgur,& oculi eius ficut tadit folis>ea 
pillicapiris vrflammaignis,& videns Afcncth timorepcrcuft 
fa cecidit in faoc fuaro, quam confortans Angelut & eleuant 
ait,depone cilitiu iftud nigru.quo tndutaes,&cihcT»rifi ttifti 
tix tuar,& faccu de lumbis tuis,& excute ciner£ de eaptce tuoi 
& laua faci£ tuaro,& roanus ruas aqua viuenre , & oroate ot» 
namentis ttits & loquar ad te.quc. cu ornaflet le feftinanter re 
dittad Angclu.cui Angelus.denuda caput tufi a tcriftro > qu'* 
Tirgo esjconfortaie & gaude Afenctb ?irgo ; qft tiomen tu| 



Digitized by 



Google 



LibetPrimw 



\6 



rtfrpru' eft ia Wrro vraentifi & non delebirar in;ssternam.ecce 
kfe odierna dte renouaca e$ & viuificata,& mandacabis pan£ 
fceaedi&onis &-potuoibes incorrupcionis,quia vngeris ehrif 
aaate fan&o; Ecee dedt te hodie fp6farn Iofeph,& noroen tuu ' 
non vocabiiar amplius Afcneth,fed multi rcfugij.n.i peenirc- 
tiaexorauitproteakifHmu.qiueeft filia altiffimi, virgohila- 
t is rident fp & modefta.Cuq; quxreret Afeneth ab Angelo no 
«nen eius. ifidit nomen roum fcriptum eft digito Dei in libro' 
alcilGmi. fcola qu* in libro illo fcripta font weftabiita func , 
ttecconaenit homini motcali vel audireilta vcl dicere . 
2>t mtnfa &fa*», q**m itt* mpptfmit Angtlt. Cap. C X- X:L»' 
v T ait Afeaerh tenens furaraitatc' palij eitn.fi inncni ■gr» 
M tia tn oculit tuh fede nfie paulnlqm fuper ledtu iftu fupcc 
* ■ ■ ^qne nemo vtKjfcdic, & prepacabo ribi mcnfam . & dixrt 
AngduiafFereito,&appofuttpane& vinum fuaue,olosve 
tas,&menfatn nooa.ft art Angelus.Affer mihi & faoutneltrti 
.Cumq; ill« eontr»ftata ftaret.co q> fauij non hf ec,ait ei A r/ge- 
xostintra in cellann rafi & iuueniet fattu mellis fuper raerrtini 
tua,ft inuenit fafifi candidn ficut niaf,& mel mundifEmum. 
& odor eias fuaou,& afc Afcnech.d&e non habeba fauu/eddi: 
Sifti ore tuo fkoAo& ra&u eft.vii & odot eiut eft ficut fplra- 
tnenoris rai, & fobrtfit Angekrs faper incelligeacia Afeaerh. 
4c extenfa manu retigiccapuc eiusdiccns beata cs w.qmdimi 
fifti tdola ft.credidifii in Deii vnum, & beati aduenhntes dno 
Deo in pnfa.qm comedent de hoc tauo,que fecerunt apcs pa- 1 
tadifi Dei.de rore rofaru m paradifo, & ex hoc comcdunt oe* 
» Angeli Dci,& quicunq; ex illo comcdcrint non moricnrur trt 
ftcrnum, tc extenfa manu confregirderaoo pattem raioima, 
tc comedir ipfe.reliqouq; dedit in os Afeneth & dixit.Ecce cv 
jncdifti pane vicae,& vncta cs charifraare fanclo,& ab hodicr- 
xio die carnes tue renonabuntur,& ofla tua fanabuntur Sc vir 
ms tua erit indcficiens,& iuuentos taa ieneeJtnS non videbit , 
tc pulchritudotaa non deficiec, & eris ficur Metropolis zdift 
cataoium contugientium ad nomcn diii Det Ctainipoccntis 
Jteeis f{caloru,Kextendit mana,& r«ig«faafi,quefregcrat 
& tactus eft cotut intcger ficut prias.Extenfaqi rhanu dextcrat 
tctigit digito fuo indice fammitate' tnclis profpiciente verfu» 
orventf.fc retraxit digcam fufi ad feipfiun,& induxit-fupet cx 
rremu faui quod refpiciebat ad occafam,& via dtgiri eius fa-i 
Aicft in fangainSkExtenditmanu fua fecundo,& tetigitfum- 
teitare digiti fut fauo mellis,i»xta pattS rcfpicientcad Amiilo 
aC,&tlaxit efi lup parte lefptenti ad metidig & fafta eft»ia di 
giti eius in fariguinc.afpicieotS Afenetb &art,infpice fauum 
JC cxierunt defauo Apcsmultxcandidaeircut nix,& alae earf^ 
purporeac ficut Iacintui, cifcumdcdctuatoes Afencto-& qg^ 
rsbantatin manibac eias fauu rocllis,.& manducaucrtmr ex 
eo,& ait Angelot apibus.ite in locot eftru,& abteruntoes »et 
fos oncnte m paradifam, & ait Aagehu,fic erunto1a»crba,q. 
locutus fum ad tchodie, & extendit tcrtio Arrgelus maou fua' 
& tetigic tauu,& afcendic ignis de roenfa & comedicfaui, & 
mifam nd tetigit,. & ftagratia iriceda> foui dulot »alde fada g. 
ZW b*tu4i9i»M ftpfi virginM & tiXttgii Xfimitt.C.CXXU. 

ET dixit Afeueth ad Abg lu,dne luncnuhi fepcS » irginest 
natrirz rtvCCU ab infanna mca,& rna nocxe mecu gcmcaj 
«ocabo cas & bencdices eas ficut m»,quas ille iuffi t voca> 
xl,& benedixit ei»dicens> benedicat «os dns Deus aluffimos. 
ftficitficat cokmnaifcptC ciuitaces-rcfiigti,& iuffic Angclus' 
Afencth »t leuaret meofam,qtra culeoat'a fe ponere pergerct» 
teceftjt Angelus ab oculiseius , & reucrfa vidir & ficut currtl 
quacuot cquoru procedcnte -verfas otientcin ctlu.Cunqtotar 
ter Afenetif vf i ndulgeret ei ,q> ti aodacier locura f uerat cu:eo> 
ccce vhus adolcfcent«x farrtulw Patrfaritnunciauit diccns,cd 
ce lofeph Doi fbrcit »eait,ta.n.precBrfor eios eft ad porca atnj 
*cftri,fcitirvauli^ s Afeneth inoccursu lofcph & ftctit 10 hipo 
dromo dom*,& cu intraiTet lofcph atnu falutauit cu A fcnetlr 
ecjdisit ei vcrba 4 erat Jocutus Aogelus ad fe,& lauit pcdcs ei* 
Craftina die «ogaurt iofcph Pharaoni.vc darct ci Afencth io 
♦xorg , & dcdft ca illi Pharao, & impofuic ci« coronas aurcai 
mcliorcsqoas habebac , & fccit eos ofculari adinuic£,& fccic 
eis nuprias &-c;n3magna , vltca fcptCdics& pccpu vtnemo 
facctct opus in dicbus nuptiatii lolepb, & vocauu lofepfi fi«- 
li&Dci Afcncth,fili5altir1imt.Comertor.Nati funtci filii duo 
ptiufquara veniretrames,&%ocaait primum ManafTcm quod 
cft obliuio,dtccns>obliuifci tne fccit Deus labotu meotu & dtj 
tnus patrts mei,fecundu vocauit Efftairo.q» cft ftncttficatio di 
cens.Crefcere me fccit dns in rctra paaperraris mea> . 
Df dtfctnfu Jftml in Atgjpt*v>4f ftdmBitnt Drnn r> QU. 
C*p. CXXlll. 

EX hiftoriafacra.Icaqicum perfept£ annos vbcrtatis colli- 
gtflct lofcp k ftumctuBi, & tflgracxct fames iupcr oem txr 



ra.iuxta fomod cfjreflura^pernirqj hortea,»endiditq; Acgf. - : 
ptiis.infbpcr & his.qui dcabisad rmcndu venicbant ptouin- 
ciis.inter qaos ftatres fuos agnofccns , fed ah cis incognicuc 
dunus aUocutas eft «os, cxplotator«s«tosctTc dicens tdeo cx- 
ploratcwopcna dignos,roaximcq; fide Beniamin veraoen di 
cerent,dc<Hto ttmcbac q> in cil aliqaid dcliquiffcnt.quo tandc 
ab eiscfi rriuneribus abdudto.fcipfurn tlltscu flccu innotuit , . 
vultaqsac vetbisplacidinrrauondit.Dadsmfaperrouneriba» , 
pfem adie venirc maudauit, Iacob icaoj» per vifionc a dno con. 
fortatui defccndic 10 Aegy ptu cu.6i.aialibus.ita 9. ipfecfi cis 
& lofepbcuduobus filijs fiftuerunt 70. Eracq; ito.annortl 
qn lofcphctfinconfpccu Pharaonisincroduxic,ciq;cerragcf 
fcn ad habitandij dcditXx parua Gcocfi.In anno fccudo famis 
menfefecando.ai. die menfis venit Ifraeiin Acgyptucuvni 
uerfa cognattone fua,& intrauit tcrraG<.tTcn,vidicqi AG:neth. 
Iacabi&admiratavqm fenectus eius erat fpcciofa ficut mucn- - 
tus.Erat qarppe capat cius candidifEmu ficuc nix,& barbrcan 
dida fedcns luper pcclns eius.oculi eius fulguraotes, & nerui 
eius humett,& brachta firma,genua,& crura,& pedcs vt^tga 
ris , & benedixit eit Iacob & ofculaius eft Et reuerfi func ; port 
pcandiu.IoCeph & Afencch in domu,& Leui cu eis & Simcoa 
Ec cu vidiffcc filtus. Phataonis Afcneth in domo patris fui dca 
boraotem,exarfit in.pulchritudine eius,& locucus eft Leui ac 
Symeon Tc,interficcrent Iofeph & hret cam vxore,q itli debe 
bat',& darer eis autfi & atgencu tnultu, Qui non intcndcruqt. 
in fetmoncs eius,& Cfpit nlius Phataonis accufare Iofeph a- 
pud iTcsfuosDao& Gad,qaierancfiliiancillaru Iacob;diccs 
fe audiffe ofeph diccnce apud Pharaon6,cj> polt motcc parris* 
fuideftruereccQS.ne cffcnc hctcdcs cG ftatribas fais,eo g>ef> ' 
fitnt filii ancillarS, & cii vendidiucnt Ifmaciicis & inuidcrcnc- 
ci,perfuaficq, eis vc intetficerec.Iofeph,& ipfc interficerecPh* 
raooc pfcm fuu.qui erat tang pater Iofeph.Quod cu-vdlct f«: 
cere nofte prohibacrunc cu cuftodcs pattit fui iatroiread ett. 
dicetes, patet tuus doluit capuc & mododormic&pfobibuic 
nobis.ne quis ad efi inttet, nec ct filius fuus primogenirus.& 
ttTumptis.l.viris armaris petrexitad locu mfidiaru, vbi erant- 
Dan & Gad,qm illac debcbant pergore lofcph & Afcneth ctt ■/ 
6oo.»iris,qui o€t abinfidtis ttucidati fuot ptxtcr vnu,qui fu- • 
git adSimcpnf & Leui.Afcncth.afitfugitin curru &cu ca Bc 
aiamin^imeon aut & leui affumentcs oes q. fecu eraotarma- 
tos pcrfccuti fuat cos,& irruetuot in cosfubKO & pluritnot QC- 
cidcruorDan autcm &Gad abrconfi funt indenficatccalami.. 
Dt mtrtt Hm-mtnu & Itutb & ltftph. Cap. C X X 1 1 1 1.: 

HEIiaaudus.44i.Aono punciparut Iofcpb. 11. roorruus 
eft Pharao fub quo vixerat Iofcph qo,i comcftot altcro 
noiedicit appcllatu Ncfiem.De huiusaut morrc ficdi» 
cit hiltori» Afenech poft illud bcllu.f. fuperiui memoratu in- 
ter filiu Ph iraoois & Simeon£& Leui Bcniamin iuquit fcdSs, 
tn curru cu Atcpech vidcns filifi Phaxaonis vcuicatC cootra fe- 
vt tolletct AfcDcthJapidodetorietc ^npicns.pcrcuffit cu irt 
ceruice finiftra, & deduxic cfi de cqno fup tcct a quafi raortau. 
poftea vidcns Beoiamin Simconc & Lcui jrenientcs confbtta- 
ws eft,q. qrcbant ftatrcs foosDao & Gad vt intetficercot eos 
quoru ira conpefcuit,illi vcto leuantcsfiliu Phataoms a tetta, 
lauerut plaga ci*,Ijgaucrut ca^cduxcrut eu ad pfc fuu Pharao 
a( f Sc narrauctfir oia vcrba hzc.Pharao vcrogratias egic,qui» 
nowcetreceiut cu, ccccio vero diemorcuu* ett filius Pharaouis 
dc valnere .JEl Pharao no tnulco poft mortuus eft dolorcmor 
tis filit fui ann.9,9.& reliquic rcgnfi fun Iofcpli,q.rrgnaUicpEo> 
puero irt Acgypcoaonis 48. & poft hocdcdit diadema nlicn 
Pharaonts,qui crat ad »bera,qn njBUu' «ft Pharao,& lolcph- 
aoncupatus eft paceceiut in tcrra Aegyftti,.Aftoi.^pfo »<tori<t' 
fephdnofuo prudcocer& fidejirct obfequcns,vcnditionc-ftU; 
mcnci. Aegypuos ocs in leruitucc iubdidn Pharaoni.qui vciqj. 
tali ncccfficaci mcrucrant addicwdeniq; Iacob cfi et1ct,t48.an 
noru vidcnsobitu fuu immincre , vpcauk lofeph , & »t eu ia. 
Abrahano fepelitcc adiurauic, fillifq;erus ManafTc & Eff airri 
cancellacis rnambus beocdixic & ei prxtcr fotrem haxcdidtis 
agru Sichca,quCacquifiemt, dcdic. Coouocatisafit filus fuis- 
pjuribus eoru bcncdixif ,oi bus bcne ac piophetic? ventura prg 
dixir f.dcdiuiiionetcr ? ad literam, & dc.fututo tnbuu ftatu, 
aptiflime auc dc vtroq; Chrjfti aductu.quai oTa quia nora fcngr 
btcuitatis caula praetciroicto , & caudc tollcAis fuper lcctalfi 
fuu pcdibusobiit, quoa filiis fuis 111 tetra pertraflato & in lpe 
iunca dupl>ci fcpulto.lofeph adiutatis fratnbus.vt cxeutes Ac- 
gyptu ofla cius dcferrent mortuus eft ipfe,cum effcc. 1 10 an- 
oocu,& repofitus m lpculo in Acgypco,anno.f.ducac» fm. 8o- 
a pnma ptomiflionc Abrahz fada ui »ia Mefopotaraix.zSo. 
a naciuitatc Abcahzin quaceicia catpic a;tas.}>ii.abinitio vero 
mundi fccu ndi milicfimo. jo j.nec rndc motu» cft doiicc cgrcX 

fifuuf 



Digitized by 



Google 



S pecul um JiiftoHale Yi n cen tij . 



It-fttatfilij Ifraelde Aeey<pro.Al«ftatK»,n£licicIofcph)<iuif 
que in obitu fuo dtfercbantuT & fcpclkbantai io Ea*ofi,poft 
traoflati funt in Sychen . 

- D* ttflmnmt* Rmttn & Simttn . Cmp. C X X V. 

EXtant afi t tcftameca duodecim Pactiarcharu to craibus funt 
apertifliroae atque polchernma* de Chriftopropketi£,qoas 
naper ttanftulit raagifter Roberrus crofurn caput>Lincolicnfis 
epifcopus d« gtzco iu iaunum.ideoqs hec ea( tnfetere placuit. 
Teftamentum Ruben.Quis nofcet lcgemdomini , & diuidee 
in iud-ciu & facnficia pro ot Iftael,vfq; ad cenfutamatioDcm 
tpum princtpis faeerdotu Chrifti,que dns dizicEt poft pauca. 
Qrh irt eo clegit dnt regnare fupet o€s popolos;& adorare fe- 
joen ipfius.qm pro nobit morietur ro bellis vtfibilibus & inui- 
fibilibus, & etit in nobic Rez feeuloru, & mortuui cft Ruoeru 
Teftamentum Simcoo. Dhs Dcus magnus apparebit in tcrra, 
vehomo,&faluabiturin ipfo Adam.cuncdabunturoCsfpiri- 
zuserrons in conculeationem.fc holes regnabunt foperpcr- 
nitiofos fpfis, tunc refurgamtn lcciciafc benedicam altiilimfi 
ia mirabiiibusfuis,qfn Deus corpus aflumcns & comedCs cfi 
liolbns faluabit holcs , fc ounc fiholi obedice Leiii fc in Iuda 
letabimini, & non effcramim fupet duas tnbas has.q-m ez ip 
fisorietur vobis falutare Dei.fuleicabit cnini Dcusez Leui vt 
pnncipcm facctdotum , fc ez luda vt tegem Deutn , & bomi- 
jacm, ifte faluabit omnes ecotcs , & genus Ifxacl > fcdormi- 
■Mt Simeoo cu m patribus fuis . 

Ttflsmtntnm Itni. C»p. CX X V I. 

GOgnofcite quia faciet dominus ludiciG fupcr filios homi 
uum,quoniara pettis fciflts & fole ettinclp, & aquis fic 
catis,&ignccimente,& olcrcatura tutbaca,fcinuifibili- 
' tmsfpiritibusliquefactaiaferno fpoliaco,tn paflione altiffimi 
hotcs noo credcntespermanebuc in iniufticiis,& propterhoc 
aa puniciooe iudicabuntur. Et poftea dioit.Et nunc cognoui a 
jfcriprara Enoch.qm >n fine irripie agccts in : dfira manus impo 
nentes iri oi malitia fcconfundentur in vobisfcatres vri.fc ia 
«Tbus geotibas fiet iHafio, etenim patet nefter Iftacl mundus 
«rit ab impiecaeeptincipct facerdotu.crimponent manus in Sal 
tiatorc mundi.Et poft dicit-Qjjid facient o€s gentcs, fi vos te - 
socbrafcetts in impietate , fc inducatis maledidionC fupet ge- 
mus noftru,pro quibas mundi lumcn dacucft in nobis ad illu 
xninandum o€s hoIcs,hunc rolentes occidere contraria man- 
data docentcs Dei iuftifrcatiooibus.Et poftdicit.Cognoui in li. 
£noch qrh per 7o.Ebdomadas errabitis.fc facerdociu inqaina 
i»kis.& facrificii polluetis>& leg€ exterminabitis,fc contemf * 
<tis fctmoocs PtophetarG it» jjuerfitate pecfequemini viros ig,- 
ftos,& piosodio habebieis,veracifi fermones abomraabiroiui, 
& virum rcnouaurelegC in virtute altiflimi etroncfi appellabi 
tis.fc in fine vt eftiraabitis oecidetis cu nefeientes ipfius refur 
3e£tion€,innocenc€ fanguincm in mahtia fuper capita rece-* 
jturi.ppipfura eruntfanda vfa deferta.vfejjad pauimentum 
awopbanata.fc noo eritlocus vefter mundns, fcd ingentibus 
otttis in maledictionem fc in dcfperationf ,doncc ipfe rurfus 
vifitabit fc mifercns recipiet vos tn fide fc aqua. Et poft fequi 
«ur.Sufcitabit diis facendote oouu, cui oCs fetmones Dei teue 
labunt*, fc ipfe faciet iudicitt vetitatis in tetra in molt itudine 
dictfi.fc orietur aftru ipfius in c^lo.ficut tez illuminans lum€ 
«ogmtionis in folem diei.fc magnificabitor in orbe tetraram 
vfq; ad alTumptionem iptius.Ifte lefplendebit ficut fol in terta 
& tollet oCs tencbras de fitb celo,& eiit paz in oi teira- Cceli 
•aculcabunt m dfbus ipfios>& tetta gaudebit.fc nubes l^tabun' 
tar,& cognitio Dei fundctur in terra vt aqua matiu fc Angeli 
gloriar faciei Dei gaudebunr in eo.C;li aperientur,& ex tem- 
flo glorix vcnict fupcr ipfum fanclificaciovoce patcrna.ficue 
svb Abraha patte Ifaac & gloria alrifTimi fuper ipfum dicemr, 
ftfpiritns landtficaiionis,& intellcdtus tequiefcct fupcr ipfum 
jn aqua , ipfe dabic magnificentia Dei filijs fuis in veritate in 
if culfi,ipfe aperiec portas Paradifi, fc ftarc faciet minaptS gla 
diu aduerfus Ada> fcdabit tanctis comedete de ligno vi«>fc 
Belial ligabitui ab ipfo, & dabitpoteftatCfiliis fuis ad concul 
candu fuper petnitiofos fpiritus , tunc ezultabont Abtabam , 
Ifaac etiam,& ego gaudebo,& omnesfancti induentut I?titia. 
TifitminlHm ludt . Caf. CX X V I I. 

Vlfitabitvosdfisin mifericordia & dcleclatione fcin ca- 
pciuitate inimicoru vcftrorfi,& poft hoc orietur vobis a- 
fttfi ez Iacob in pace,& ezurget bfi ez femine mco>& fol 
jultitia: ambulans cum filiis hominom in manfuetudiue & iu 
ftitia,& oC peccatum non inuemeturin eo,& aperientut fuper 
jpfum cceli ad effundendum fpiritus benediuionem patris fan 
&i , & cffundct fpititu gratia; fuper vot & eritis ei in filios in 
veritate,& ambulabitis in pccptis illius ptimis & vltimis. hoe 
«ft geiincm Dcialtiffimi, & hoc eft in vitam ois carnis , tuac 



cfrulgebit fceptru regni rnci & a radice me» naficecu» vas plaH 
tationis,fc in ea alccndet viiga iufticiasgenubus tudtcare & tU 
uare oCs inuocantes dnm. Tcilamcntu I taclvar.Ofm agicftesa 
feram-feruituti lubicictis.habentcs vobifcfl Ocu cch,ambuiasi 
tC-jCU hoibus in irmplicitate cptdis, & txcendii pcdcs/uoi,fc 
mortuus cft.Teftamentu Zabuloo . Nouiin fctiocOra pattum 
meoru^qm in vltimis diebus reccdetis a dfio fc diuifi eritisio 
Iicael.fc daos teges fequemini, fc oemabominatiooC facieti* 
fccEcpoft dicic£tpoft hocorietur vobts bmcniaftiuar.fc (a 
nitas fc mifericordta in peoois eius.ipfe redimet ocra captiuiea 
tflfil oruhotum.fc Beltal & oCs fpiritusettottac,onculcabit,Cc 
coQUcrtet oCsgentcs in atmulationC eius.fc vidcbitis Dcu in 
fotma hois.q in iam clegent dns Hietufalem noraco ei>& rar 
fomin malicia . lermoou vcftrorum ad kftcuodUa prouocabv 
tis.eu. fc abiectietitis vfq; ad tempus confiimmationis . 
D* Ttflrnntm» p*n, & Htptslim, & C*f. GXXVIf L 

DAn vcto poft enumcrationc makjru fiuorfi fiiorfi dicitv 
reaertentcs ad dnm mifericordia,cpnfcqi)enjiinifc ducet 
vos in fanctificatiOnem fuam claman* vobis pacC,fc oric 
tdr vobis ex tnbu Iuda & Leui falcare dAi, & ipfe faciet aduet 
fus Beltal przlium & vlcionem vidori; dabit ccrmiok vfis.fc 
oapauiutc capicta Belial afas fcorum , & cooucrtet cotda m 
cccdula ad dnm,& dabtt inopcantibus efi paoem a?terna,& re 
quiefceot in eodC faniti, & in noua Hiemfalc letabupcur io» 
fti.qux eritin glorificacionC Dei vfq; infcculu,& n6amplius 
fuftincbit Hieiuialf defolationc neqj capciuabitut Ifraci, qnt 
dhs etit in medio eins cu holbus coouerfatus, & fctfis Ifraelis 
tegnans fupet ipfos in humilitate & panpattate, fcqui crcdc 
io cfi.iegnabit in veritate in c(lis,fc nuoc timctc dnm fiiii moi 
fc;accedite vobifmccipfis a Sathana & fpititibas cius.appropio 
quate aut Deo & Aogelo ezcufanti vosqrn hiceft mediatot* 
Dei & hofum,& in pace Iftaelis contra icgofi iniroici flabir, 
j»p hoc ftudet iuimicus fubuetcete oes iouocantes dfim, noois 
Ji.qm in qua die credet Ifiael coofummabiroi icgou initnici» 
Tcftamencum Nepulim.Ecce filii mei oftendi. vobis tpa czcrc 
ma,qm oia fiant in Ifkael,& vos ergo maodate filris veftris vJt 
vniatur>& in ipfo bhdicef Iacob.per fcepttu>n.appatcbic Deust 
habitans intet holes , vcfaiactur gcatisIfractfccongregabtF 
iuftos tx gcucibusTcftatnentu Gad. Aufcrtcodjfi ab alauOM 
vcftris,& diligice adinufcc in-ceccicudioe coidis.diciceautc Ct 
vos filiis veftris vthonoxent Iudam & Leui,qboniatnez ipfist 
oricc faciet dotninos faluatotcm. Ifracl. . 

TtftmntnttmAftT. C*p. CXXIX. 

LOqaens filiis fois dictr, noai qm pcccabicis & trademini 
in manu inimicotum veftrotu,fc. tetra vcftra defolabirar* 
& vosdifpergemioiin qu atuor anguloscertx.fc ctitts-in 
difperficmedeipcciiTerataqaainucilis,vfq;quoaltuTimus vifi 
tabic terram,& ipfe vetucns vr hfi cu hoibus mandacans & bl 
bens fc in filCtio contercos caput diaconis, peraquam hacfat 
oabit Ifraelfc oCs gent«S>Deus in virum abjcondicus,dictre cr 

§o vfis, vt non difcredant ei.TefUasctu loicpb-Vidi qm ez I» 
a nataeft virgohhbcVftola biflinaro>fc cx ipfa prodiic agnuS 
immaculatus,fc a iiotftiis ciusj.agni vt Leo,fc ocs bcftix irnf- 
petu fcceiuntadueifureum.fc vicic eas agruis,& pctdidit irj- 
cooculcacionC, & gaodcbunc in ea Angcli & hpmines,& om- 
nis cerra.harc aut ncnt in tgc fuo in Wtitni» di« bos,vos crgo fit 
lii mei cuftodite roandaca dni,& honoiace lodam fc Lcui>qrsj, 
ez ipfis orietur vobis agnus Dei gtacia fafuans oCs gcnces8c 
Ifraclis>rcgoam eius aeccrnuni qdnon piaeteribic.Teftamentui 
Bcniamin.Loquensfikis fuw ait.Cuftodite maodata Dei vfqs. 
quo Deus falucaiciauxcuelet oibus gcntibus. Tunc vjdcjbitt* 
Enoch Noe, & Sem & Abia; Ifa.& Ia.tcfiugcnces a dcatris^iA 
czultatione.Tunc & nosrcfurgcmus *n»lqiiifq, i« tceptiutrt> 
noftrum adorantesrcgem ccelorum, qoiin tcrraappatebit ia 
fbrma humilicacis hofs fcqnocquoc crediderunt. ei & inter- 
ra congaudcbunt ci.tunc & orones refurgenr.hi quidein glos, 
riam, hi vexo in ignominiam, & iudicabtt domirtus in ptiiui* 
Ifraelis.de ca quse in ipfum imuftitia, quoniam aduenientettk 
Deum in carnc libwatoiem non ctedidcront • £t tunc iudica- 
bic omocs gentes qootqnot noo crcdideruot ei m terta appa- 
icnri & arguettn elccJis geottutn Ifracl, 
D* Htbrttrnm tfflititont f*ft mtrtem l*ftpb. Csp. CXXK, 

ACtor.Fuit autcm iokph ptiocips Aegypti fub quinq; rc 
gibus.quorum ptimtis,qui eum lublimauit,apud vetcrcs 
hiftonographos non legitur alio nominc appcllatus , 
Pharao , licct comeftor euro Nefrem appellaium fuifTe dixc-> 
iit • Stquidem quando natus eft Abraham vt ip ciouic:* legi" 
tur, apud Acgyptioserat. 16. potcftas, quam dinaftiam vo— 
cant.ex tunc apud eos Thebjt tcgnauctnot annis 1 90. Sicqujc 
complcca cftilU dinaftia anno « C, Iacob. }«u pofthocio i^. 

dinaftia 



Digitized by 



Google 



LlbcrSecundus, 



17 



^ Sl «uffibl mXoni. anno ,-qui fuit fecundus famis 
J SSfa Aeffvptum & ftetit in confpettu Pharaonis.por 
1Dtr , s SaoStannoducatusIofepn. 1 ,.Pr.musregna- 
W A«»Siffl anno.t j.obijt Iacob. Secfidus vero Che 

anno 9-*°"r\ an nis,vt impleretur numerus.43 o- annorum 
SS tS Sta S- Abrahx vfo; ad dationem legis.Hic ita- 
KepC quibeneficiaperIofepUej>ypto collata .gnora- 
uit £ S populum multipliciterafl£x.t .n.udent.bus.f.e.s 
AewptErW* V* virtutem & labons .nduftmm , & o- 
Easoperum , quibusfradinon vacarentamplexibus, vtco. 
aufmes lateres in finibus Aegypt.,c.u,tates tabernaculorum reg. 
Sarent;* vt lutum platearum & fordes vicorum cophmis ex 
SS* vt fluuium per multasderiuat.onesd,uiderent,vrbef 
Sene fluuius eas inundare valeret.foflatis circundarent, quanto- 
maeis opprimebantur.tantomagis aSoie Deo multipl.ca&antur , 
v,Te P haraoaliumcomraeosdolumexcog.tans primo lufljt vt 
omn« mafcul. e* iUo populo nafcentes otftetncando necaretur . 
Drinde vero obftetricibus e,s ex timore Dei parcentibus, vt ,n flu 
mineproi cerentur,Maresideo necare volebat,ne multiphcat. ac 
roborati contra regnum eius infurgerent , & max.me qma quida 
facrorum,fcriba prxdixerat eo tcmpore nafciturum .n Ifrael, qu. 
reenum Aegvpti humiliaret & vniuerfos virtute tranfcenderet . 
TeVtia quoqi caufa fupcr principiutp Matthe. tangitur.f.cp d.abo 
lu^rxfagiensChriftumnafciturumexHebraus, populum illu.n 
ixtfnguen- nitebatur.fceminas aute referuar, volebat , qu«a fexus 
imberiUis.ac per hoc imbell.s eft,& vthb.d.ni Aegypt.oru defer- 
u?ret.Comeftc.r.Itaq;multico tempore fubmert. per.erunt pro 
«,uo peccato cred.tur Deus Aegyptumtradidwe mW errorem 

c *>- cxxxi - 



L I B E R II. 




ER A T autein apis vt ait Plinius qui 8e teflatur fe eum vid.fle, 
quidamTaurus.quieximprouifo egrediebatur de flum.ne 
habens in humero dextro fignum candidum,ad mftar Lun* cor- 
niculatx,ad quem cum ftat.m confluerent Aegypt.j,omni genere 
muficorum pfaUentes,leuabatur in aere,& fuper eos tanqua pfal- 
Jens ferebatur,& ad motum vd ad ftatione ipfius lpfi m terra mo- 
«ebantur vel ftabant & eadem die euanefcebat. Dicunt aute qui- 
dim g> in fefto Serapi. annuatim emergebat,vnde & ipfum Ssrapi 
mimlSerapi confecratum autumantvocatum.alij tamen perde- 
tenniumfemelappareredicunt,alijtantum tempore .ufti facer- 
dotis Heliopoleos,iniufti non,vt quafi diuin.tus mdicaretur iu fti- 
tia facerdotum,peccatum.n.fluminis puniuit Deus , in errore nu- 
ininis.A6tor.Duo itaqjerit Apis & Serapis, & vtruq; colebat Aegi 
ptij.veruntamen & Serapis,ipfe quidem fuit Apis filius Phoronei. 
Rex Argiuorum,quicum fratremfgyaleum Achayo: prifec.flet, 
ipfccumpopuloadAcgyptumnauigau.tAugufti. inlib. de ciu. 
Dei.18. ApisrexArgiuorumnauibustranfuectus in Aegyptum 
ibidem mortous eft , & Serapis factus omnifi maximus Aegyptio 
niniDeus.DicbifqjeftScrapisvtait Varrolittera mutata, quia 
prius vocabatur Sorapis,quafi Soronapis,eo cp Soron grxcx farco 
tagam vocant.vbi eum fepultum.venerari c*perunt,antequam ei 
templum conftruererit.Conftitutum eft ctiam de illo,vt capite pu 
niretuTjfiquis eum hom inem dixulet foitte, & quoniam in omni- 
bus fere tcmplis,v'bi colebatur Ifis & Serapis erat fimulacru,qd di 
gito labijs impreflo admouere videbatur filentium, hoc fignihca- 
re Varro exiftimat,vteos homines.6iifletaceretur,ille autcm bos, 
quem mirabili vanitate decepta Aegvptus delicijs arfluentibus,ia 
«iushonorem alcbat,quem cum line iarcofago vinum veneraba- 
tur, Apis non Serapis vocabatur,qui bouemortuo,quando quere- 
batur,& reperiebatur vitulus eiufdem coloris,hoc eft albis quibuf 
dam maculis fimiliterinfignitus,mirumquiddam& diuinitus ^p- 
curatum fibi efle credebant 4 non enim erat raagnum demombus 
ad eos decipiendos, fantafiam talis taur. ( ou>m fola cemeret)ofte 
tare vaccas concipienti atq; pregnanti, vnaelibido matris attrahc 
ret quod in eius fjetu iam corporaliter appareret, ficut fecit Iacob 
Ae virgis varijs5olinus.Apin bouem Atgyptium pueri gregati.n 
iequuntur,& repente velut limphatici futura precinunt,bos illi o- 
flenditur femina femel in anno,& ipfa non abfq; csteris infigni- 
bus qu* vt inuenta & ablata eft,eadem dic neci,datur. Apis nata- 
iein Mcmphi celebrant ia£bj paterx aurex,quam ftatim proijciut 
in Nili gurgite,hoc folennitas per ?vdies agitur, quibtis diebuscu 
facerdotibus crocodili,quafdam induciai habent , nec attreftant 
lauantes t. die ceremonijs iam pcr a&is velut reddita fxuiendi li- 
centia folitam aflumunt atrocitatenit 

Spcculum Hiftorialc. 



Ht ortu & tducatione Moyfi. Ctp. t. 

Om e $ t o R.Egreflus eft poftea virle 
uita nomiae Amram.qui accepit vxo 
rem contnbulem Iacobeth, qui nole- 
bat acccderc ad vxorem pott edictum 
Pharaonis , malens carere liberis tj in 
necem procreare.Cui dominus perfo 
mnu.n attitit (vt ait Iofephus) dicens 
netimeretvxorem cognofcere , quia 
puer quem timebunt Aegyptij na- 
- _ _ . f c ituruseratexea,fed&deiacerdotio 

Aaron ei fignificauit.Sic igitur Moyfes natus eft ex his anno fcrui 
tuti, HebraTorum,qux cxpit poft mortem Iofeph. 64^ pnmapro 
miffione fafta Abrahx. 3 J o. ab initio tertix xtatis . .. anatu.,tat C 
Abrahx.+i J.ab initio vero mudi fecund. m.Uefimo.» 8}.regnate 
in Aegypto Amenophe qui fuit oftauus a Pharaone ,llo , qu, fu- 
blimauit Iofeph,nS prius Nefrem fub quo mortuus eft lofcph Sc 
qui regnauit prius obitii Iofeph anms tr.bu, , regnau.t M.fphar- 
mothSfi, annis t «.patet hunc autem Tuthomolis annis lo.dein- 
de vero ifte Amenophis.cuius anno.i6.natus eft Moyfes, huc.ta- 
que prius tres menfes a matre propter edictu reg.s expofitu, The- 
remich filiaPharaonisinueniens.Aegypt.arum vbera refpuente 

per matrem propriam educare fedt,& fibl » . fiJ i""} 

ado P tauit,quem cumqUxdamdieobtulmet Pharaon. & ipfc eu 
ado itaret, admirans rex pueri venuftatem , coronam quam fone 
geftabat capiti illius impofuit.Erat auiem in ea tmago Hammo- , 
nis fabricata, pner autem coronam projecit «n terram & fregit.ba- 
cerdos autem Heliopoleos a latere regis furgens exdamaiut , hxc 
eft pucr.quem nobis occidendum Deus monftrau.t , vt de cxtero 
timore careamus & voluit irruere in eum.fed auxiho regis I.bera- 
tus eft,& perfuafionecuiufdam fapietis,qu, per ignorantiam hoc 
facrum efle a puero a(Teruit,in cuius rei augmentum , cum prunas 
allataspueroobtulifler.puerori fuo appofu.t,& hngux fumm.ta 
tem corrupit,vnde & Hebrxi impeditioris lingux eum fu.flc autu 
mat, tatx verofvt ait Iofephus) pulchritudinis fuit,vt nullus adeo 



:,qui eius afpectu non hxreret.multia; du cernerent 
eu per plateamdefcrri,occupationes in quibus ftudebat.defereret. 



fsuerus fuiflet,) 



Deuxersilhusttbtopijf». C*P- 1 ' l - 

ETcum adultuseflet.Acriopesvaftauerunt Aegyptum vfque 
ad Menphin & mare.Qi.o circa couerfi ad diu.nationes Aegy 
prij.refponiumacceperunt.vtauxiliatore vterenturHebrxo, & 
vix obtinucrunt a Thcremich,vt exercitui,quem parauerat Moy- 
fem prxficerent dncem.prius prxftitis facramcntis , ne ei noceret . 
Erat aiit Moyfes virbe!licofus,& peritiilimus,qui flumimsiter u 
quam longius pretermittens.per terram duxit cxercitji via breu.o- 
ri , vt improuifos Aotiopes.prxuenirct,fed per loca ferpetibus ple 
na jter facies mlit in arcis papyri js fupcr plauftra Ib.ces.Ciconias. 
f. Aegvptia^na uraliter infeftas ferpentibus,qux roftro per poftc- 
riora immiflb a^uum purgant, caftraq; mctaturus proferebat cas, 
vt ferpen es fugarent & deuorarent,& ita tutus trahbat per noaes 
exercitus.Tandem prxucntos Aethiopesexpugnansinclufit eos fu 
giitcs in ciuitatem Sabam regiam,quam poft Cambifcs a nominc 
fororis fux Merriam denominauit,qu5,quia inexpugnabilis crat , 
diutius obfcdiflet,iniecit oculos fuosin eu Taybis hlia regis Ae- 
thiopum,& ex condiao tradiditci ciukatem,ii duccrct e3 in vxo- 
rem,&,rifacttimeft,indeeftg.M.iria&Aaron .urgat. funtad- 
netfus Moyfeo pro vxorc eius Aethiopi(Ta,dum autem red.rc vo- 
luiflet.non acquieuit vxor , proinde tanquam vir aftrorum pent 
imagines fculpfit in gemis.huius efficaci^.vt altera memor,a,alte- 
ra obliuionem confcrret.Cunq; paribus anulis eatn inferiuflet alte 
rum.f.obliuionis anulum vxori prxbuit,alteru ipfe tulit , vt ficut 
pari amore paribus anuhs ipfe infignirentur . Cxpit ergo mulier 
amoris viri obliuifci,& tandem libere in Aegyptum regreflus eft . 
JDcpcrtufrtent Aeyp>ij&fug*Moy(iinMadt*m. C»p. III. 

IT^dicbus Uli e^reifus ad fratres in terri Gefse vidit affliaioncra 
eorum,& prxfecna operis Aegyptium, percutientem quenda de 
Hebrxis,&^cretopcuflum Aegyptifi abfcodit in zabulo.Actor. 
H.c obiicit fauftus Moyfi crime liomicidij.cui r&dct Aue..n t.Iib. 
contra eunde Fa«ftu,(p reuera xtern ■. lege cofulta manifefte patet 
<p Moyfes quide hunc Aegyptium I.cct iniunofum , & lmprobu. 
no debuit occidere.quia nulla adhuc legitimam gerebat poteftate 
nec diuinitus accepta,nec humana focietate ord,natam,vnde alibt 
dicit.fxotra PetilianumJurc culpandi funt.qui turbide & inordt 
nate in coscoercendos infiliunt.qui fibi nulla legc fubieai funt,tn 
atc virtutis inquit capaces.fxpc prxmittut quxda vitia,per q appa 
rer",quibus virturibus apte fint fi pceptis Hiuin^ eflent excultj.Gc ct 
Aericola; cuntviderint insentcs herbas,Iicet inutUes, tena iiiqua 
6 TomusQuartus C prodi* , 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentl/. 



producere.frumentis aptam efle prxdicunt,& montem , quoniam 
oleaftris filueftrem confpexerint oleis aptum non dubitant fic iJle 
motus animi»fiue zelus quo Moyfes fratris fui iniuriam,nd obfer- 
uato ordinc poteftatis in Aegyptio vindicauit. Adhuc quidem in 
cultus crat & inordinatus,fea magnx fertilitatis indicium prefere 
bat, vnde & illa fcjuitia Pauli, cum fm xmulatione patdrnarum 
traditionum perfequebaturecclcfiam putans fe obfcquium pr^fta 
re Dco,(iIucftre quide vitium erat,fed magne ferocitatis indicium 
hinc ct illud Petri cum euaginato gladio vofeus defenderc dfim , 
aurcm perfecutoris abfcidit,quod tfi dns fatis minaciterreprehen 
dit.Omnes ergo hi £m Augufb. zelum quidem habuerunt in his 
faftis fius,fed uondum f tn fcientiam & id inordinatum,qui tn po 
ilea per fpiritumfanctum ordinatus eft,& abudauit iu bono, ficut 
priusinmalo.vndcficutMoyfespoftilliid factum conftitutuseft 
princeps fynagogx,fic Petrus poft illud paftor ecdefix, hxc tame 
in glola magis excufat Moyfen,per hoc quod dicit beatus Stepha 
nus in actib'Apoftolorum.f.cp qfi pcrcuflit Aegyptiu exiftimaoac 
intcl ligcre fratres,quia p manu ipfius daret Oeus ialutc illis,fed il 
li nonintellcxerunt,perhbcinquitteftimoniu vidctur Moyfes ia 
diuinitus admonitus hoc audere potuifle.f. vt ia fratru fuoru iniu- 
rias in xgyptios incipcret vindicarc,fupcr hoc tamen accufatus a- 
pud Phetontem timuit,& fugiens in terram Madian , filiam Ietro 
lacerdotis fephoram in vxoreni dttxit,ex qua filios fuo.f. Gerfan, 
& Helyeferfufccpit,& curam alendorugregum afocero accepit. 
De tffrtffttne fofuli (°r mijjitnt Moyfi. 
Caf. 1111. 

TAndem mortnus eft ille Pharao. a cuius timore Moy fes Ae- 
gyptumreliquerat,&aliusinregnumfurrexit,qui iam illo 
fub quo natus eft Mcyfes fm cronicas quintus fuit,nam Ameno- 
phis ille rcgnauit vfque ad annum Moy fi feptimum.poft hunc ho 
rus annis j 8. deindc acemcris 1 1. Achoris aut 7.poftea cencres ifte 
j 8.fub quo Moyfcs ducatum populi fufccpit & figna coram eofe 
cit.Cu igitur pafceret oues Ictro in defcrto apparuit ei diis I Oreb 
jn fiamnia ignisin rubo,eumq; ad filios Ifrael,& ad Pharaonem 
propter eoru liberatione mifit & figna qux coram eis faceretoftc 
dit,excufantiquc fe de impediinento lingux , Aaron in folacium 
& adiutorium loquedi dedi t.Cumq; pergeret cum vxore & fili js , 
angelus in via occurrens eii corripuit,tucq; rclicris illis folus abijt, 
& cum veniflet Aegyptum cum Aaron qui occurrerat,feniores if 
racl fimul congregauerunt,qui auditis dfii verbis,& vifis fignis cre> 
dideruiit,fimulq; cum eis ad Pharaonem ingreflimandatum Dei 
nunciaucrunt. Atille contemnens derifit . Moyfen quoq; feruum 
ftigitiuum appellauit,& populum magts cj. prius afflixi t, tunc dfit 
Moy fen conftituit Deum Pharaonis.i.ad ligna in ipfo, & in terra 
eius facienda potentem. Aaron vero ipfius prxlocut orem. 
DcfUgisAcgyftifrpkafe&exitupopuli. 
Caf. V. 

ITaq; cum Moy fes eflet 80. annorum Aaron autem 8 3 . ducatu 
populi fufcepit.quem per figna & portcnta dc Aegypto educcs, 
leges ei in Heremo per*o.annos dedit,inhoc autem annopri- 
mo ducatus eius finc habuit feruitus Hebrxoru in exitu de Aegy- 
pto,qui durauerat a tempore mortis Iofeph.annis 1 44. flnita auo 
que eft eortim peregrinatio in terra aliena,qux prxdidta fuit Abca 
hx.f.annorum.430. vtdiccturinfra,fuitq; hicannus xtatis terrie, 
qningentefimufquintus,mundi vero fecundi millefimus .453 *In- 
greffi funt crgo Moy fes & Aaron ad Pharaonem & figna cora eo 
iecerunt ad cofirmandum fermonem,primo quidem virga. Moyfi 
verfa cft in colubrum,infuper & conuerfas fifr deuorauic virgas 
magorum,indurato adhuc Pharaone,& incredulo permanente,p- 
cullacft Aegyptus io.plagis,his breuiter verfibus comprehefis.Sa- 
guis rana culex mufce pecus vlcera grando.Bru cus caligo mors pi 
gnora prima necando. Vel aliter.ftima rubens vnde ranaru plaga 
fecuda Inde culex triftis poft mufca nocentior iftis. Quinta pecu* 
flraiiit velicas fexta creauii.Poft fequitur gvando poft brucus dete 
ncphando.Nona tegit folem primam necat vltima prolc . Per hac 
vltimam plagS eduxit dfis populum futim.tranfiuit enim angelus 
domini noctc pcr oes domos Aegyptioru,interficics omne primo 
gcnicnm homintim atq; iumctorum duam.f. plagam vt euaderet 
filij Ifrael.qui mtcr Acgyptios habitabant,& vttranfitus huius ac 
liberationis fux mcmoria habercnt,antecj dns hanc plag.i inflige- 
rct,infti:uit Hcbrxis primo mcnfc folemnitate phafx. i. tranfitus 
in qua.f.immolaret agnum vel hedum,cuius fanguine linirct fupli 
minaria domortim fuarum,& vtrofq; poftcs hoitiorum, vt ange- 
lus cxterniinator.qtii angclus malus fuifie videmr, videns fangui- 
nem domos eorum traliret.cifq; non noceret,huius tfi inftitutio- 
nis ratioprincipalisfuitpri-figuratiodominica:pafflonis,perqua 
a diabolo liberati fum 9 .De hoc igitur agno infinuatur, qn debeat 
fumi vcl fcgregari,& qn iinmolari qualis effe debeat , & qualiter, 
& a quibtiscominedi.Dicituraut phafx.i.tranfitus,que tiifijt an- 
gelus per domos Acgyptioru primogcnita intaficiens, & quia tra 



(ijt domos Hebnjorum propter fanguinem agni nihil eis noces,& 
quia eadem nocte tranfijt Iirael ab Aegypto ad terram promjfllo 
nis feftinanter, vrgebant enim eos Aegyptij propter plagam. 
He fftluuiuu Atgyfti &r armis firuitmu & fanili- 
ficAitdis frimogtnitis. Caf. VI . 

SPoliavervNt autem Aegyptios diuina permiffione vel 
difpenfatione,quafi pro mercedisfux recompenfatione,quia.f. 
gratis & din cum labore eis feruierant, nec quicquam eis pro mer 
cede rependerant,ideo etiam tulerunt ab eis veftes, & aurum & ar 
gentu,vt inde ficret tabernaculu, nam vt ait Aug. Aegyptij aura 
ipfo Dei.f.creaturamale vtentes,adiniuriain creatoris idohs fer- 
uiebant,& hominesperegrinoslaboregratuito iniufte ac vehemS 
ter atBigebant.Digni igitur erant & ifti quibns talia iuberentur,& 
iUiquitaliapatercntj&fortefmcogicationcs fuas magis pmifll 
funt Hebrxi hocfacere r| iufli.Tunc ergo finita eft eorii feruitus , 
qux fui t(v t dictum eft) 1 44-annorum Cum aut legitur in Exodo, 
cp habitatio eorum in Aegypto fuit 5 j o.annoru,nomine Aegypti 
intclligitur ois.incolatus eorum,qui cxpit a prima promiflione fa 
dta Abrahx in via Mefopotamix.a qua vfq; ad legem data tot an 
ni fluxerunt,vt in epiftola ad Galathas Iegitur,& in adiibus Apo- 
ftoloru idem numerus ponitur,in Genefi tfi ad Abraham dicitur, 
cp futurum fit f emen eiusperegrinu annis. 400. fed illi incipiunt 
compntari abortu Ifaac,in quo promifiiim eftfemen,natus eft e- 
nim i;.annopoftci.factaeftillapromiflio.fanno Abrahx loo.cj- 
bus fubtraSis dc prxfato numero,remanent.40 j .fed ibi fcriptura 
more fuo prxtermittit. $ .qux pleruq; vim non facitin minurijsnu 
nierorum.erant aut in populo quas (oo.milia Virorum peditum 
abfq;paruulis,vulgoq; innumerabilifamulantium eis,& aialibus 
diucms generis.Tuleruntq; fecu ofta Iofeph & farina confperfara 
dc qua fecerunt fubcincriceos panes,quibus vfi funt per 3 oxlies.£c 
quia in eorum liberationepcullerat dns primogcnita Aegypti, ip 
iorumq; primo genita liberanerat de manu angeli,voluit ea fibi 
deinceps fanctificari,maximea; quia de omni frudu ille primitus 
elt honorandus.a quo omnia bona proueniut omnibus, primoge; 
nita.ergo filiorum leui ofTerebantur,& j. ficlis redimebanrur.pn- 
mogcnita pecorum apta ad immolandum oblata erant facerdotu 
immundorum vero oblata quxdam redimebantur, vtprimogeni 
tum afini mutuabatur oue,qu{ pro eo offerebatur.Quxdam aut£ 
neceriam redimebantur,fed occidebantur,rtprimogeninl canis. 
Dt tranfitu tnarts rubri mann» <fcr ttturnict £r 
aquadefetra. Caf. VII- 

ACcenderunt igitur de Aegypto quinca progenie.Moyfes ent 
quintus fuit a Iacob, vel per tribnni inde,a phares vfqj ad Saj 
lomon qn inqj fucrunt generationei.Diis atit prxcedebac eos in ca 
lumna nubis per diem contra foli* feruorem , & ignis per noctem, 
contra caligiuem.Quibus coarratis inter mare rubrum & afperka. 
tem montium.imiratus Pharao cumfexingentibutcurribus&J. 
milibus ^quitum,& ducctis milibus peditum armatorum infecjui 
tur, Hebrxi exterriti a Moyfe in dfio confbrtantur.Moy fes iubete 
dfio taciu virgein ix.diuiftoncsmarediuidit,ceteriiq; tribub. pri 
mogcniris^eformidatibus, Iudas poft ea primus intrauit, vndc & 
ibi per obedicntii & fidc regnnm promeruicAegyptij vefanoseos 
iudicantestemereiofequunturjhimbres &tonitrus & lampade» 
fuper eos cflitus iaciuntur.Duq; fugere vellent,tacte virgx Moy £ 
mare in fe recluditur, Aegyptijs ocs aquis openi fuffocantur.Ora 
fius de ormefta mundi libro.i .Extant adhuc certiflima moaume» 
ta g eftorum,nam tradus curruu & orbitx rotaru,no folii inlitto-» 
re,?ed et in profundo nunc quoufq; vifus admictitur,peruidentur. 
£t fi fotte ad tempus cafu,vei curiofitate conturbentur,mox dtuj 
nitusin priftinam faciem ventis fluftibufq; rep'arantur,vt quifq.8 
nondocetur tiniorcDei vel probate religionis ftudio,ita cius tra 
faccx vltionisterreaturexemploJnvitaspatrum, fanchis Apol- 
lonius Aegyptij vero,qui tunc cum Pharaone non fuerunt vnuf- 
qtiifq; id in quo occupabatur vt olera vel animalia, Deum reputa, 
bat diccns Jlic fuic mihi hodie Deus vc non fequerer Pharaonem 
& in mare mergerer.Actor . Moyfes igicur carmen hexametrunv 
domino decantat, vcnientibus in Marath aquas impotabilesim. 
niiflb ligno dulcorat,deficientibus victtialibusex Aegypto fubla- 
tis,populis murmtn-at^priftinasdelicias in memoriam reuocat, o- 
rante Moyfe,domimis ei cotumices & manna de cf lo mifit,quod 
contra prxceptum cius in craftinum referuatum computruicGo- 
mor autcm ex eo fucuris generarionibus ad monumentum refer- 
uari feeit.datfi cft auc die dominica,quia } o.die ab exitu dc Aegy 
pto,quifuit <ieria,cademXdiequaChriftusverusagnus pafcha- 
lis afiatus eft igne paflionis . Item in raphidim pro defeftu potus 
Ifrael mHrmurauit Moyfes petram Orb virga f,ercutiens aquam. 
eduxit,qux f.virga quandoque dicitur Aaron ofiq,- Moyfi, qfique 
Dci.ficut fpiricus Dei Helyx & Helifei . Moyies ad pugnandum 
contra Amalech Iofue mifit,& ipfe in monte orans eleuatis mani 
bu$ vfqs ad hiis occaftun ei victoriam impetrauit. Coafilioq; ie- 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus. 



18 



A! 



W o ad parriendum onut foUtudinis fuf diuerfos magnatum grad» 
in populo conllituit. 

Del gi Mcyfi daUinmonteSinai. C*p. Vlll . 

MENte tcttio egrcflionis dc jtgyptoJJunio prima dieme 
(is vencrunt ad montcin Sy nai-47- f-die a Phafx,in expone- 
do enim fcripturas.} o. dics pro mcnfc ponimus tanquam inter lu- 
nares & folares mcnfes v«m mcdiam eligentesJunares enim inira 
tricenarium quideminucniumur,fcd vltra nonjblares vero plu- 
res huncnumerum cxcedunt.a Phafx ergo reftabant 16. dies men 
fis primi>&poftca fluxerunt jo.fecundi.vndereftatg» dies Iumj 
primatitaPhafx.47.Tunc domino iubente Moyles populuro 
biduo faattificauit,& die tertia.qux fuit a Phafc L populo ftante 
adradicem montis & audiente, legem adomino accepk,qux con 
tinet diuerfa mandata.f.affirmatiua & negatiuajiucprxcepta & 
prolubitiones.ltein quxdam funt pracepca moralia quxdam iudi 
aalia, quoedamceremonialialiuelegalia.Primadatalunt adme 
rendumjecuda ad litcs dirimendum,tcrtia vcro perfectis in hgnu, 
duris in flagellum.rudibus in pedagogumJnterhaecautem decalo 
gus tanquam omnium prxceptoruin moralium fumma pramitti 
-tur,ibi enim omnes virtutes prxcipiuntur,& omnia vitia impUci- 
<e,vcl explicitc prohibcntur, ideoq; lex moralis fub denario , qut 
<onftattribus8c7.dataeft,quiatcmarius fignificat perfonarudi 
vinarum trinitatem in qua fummc credendum eft,fcptenarius aut 
anorum perfcctionem.quia numerus perfectus eft, & in fide & mo 
ribus perfecta viu hominis confiftit. Item quia denarias eft prim» 
Umesinnumeris,&inimpJetionedecalogi confiftit primaperfe- 
caofpiritualisJtem vtperobferuantiam 10. mandatorumrefar- 
tiaturdecimusordo, quiceciditangclorumJtem vt ticutpopu- 
Jus Aegyptiorum propterimpietatem Idolacrix,& populi Dci op 
preflionem exterminatus crat 10. plagis,fic populus Hebraorum 
a De6*vocatus,ad cultum Dei reformaretur decem praceptis. 
Der*tionenumtriinpr*ctftit4ec*logi. C*p. IX. 
D idem etiam pot ratio fumi ex parte ipforum rerum qux iu 

, Lbentur, fiuecaufarum ptxcipicndi . Adhoc enim pracepta 

«mniadatafunt,vthomopcrillabene ordincturad proximum, 
aid Deum ordinatur per pnma tri j, in his enim pracipitur latria , 
-anae confiftit in tribus-fin fide. fpc& charitate, & hxc tria fingu- 
£tinfingulispraceptisintelliguntur,&per quafdam appropria- 
•tiones ad tres perfonas in trinitatcm refcruturJn primo enim ma- 
datoprohibetur inanis confidentia & per confequens pracipitur 
fpes J. vt non ponatur in> idolo,nec in hdmine fed in fumma pote- 
ftate quae patri attribuitur.In fecundo fecundum Ifidornm prohi 
-fcetur error,& fic precipitur fides,que inuitur primx veritati & fa 
■pientix qux filio attnbuitur In tertio prohibetur amor fxculi, & 
ficpracipitur amor Dei.f. charitas quat a (piritufancto infundi- 
tur.Sic ergo per illa ttia ordinatur homo adtrinitatem , vnde ifta 
tria vocat Deus vnum mandatum cum dicit diligcs dominii Dei 
tuum&ciibrtiter.fapienter, dulciter. f. vt nec frangans iniunjs 
aec feducaris faUaci js,nec^bducaris blandicijs, hoc elt inquit pri- 
anum & maximum mandatum.Secundum aut eft fimile huic,lecu 
<lum quia.f.dependet ab ifto.Qui enim vere diligit Deum confe- 
•quenter in proximo diligit imaginem Dei.ideo dicicur etiam fimi 
le.Ad hanc autem proximi dilectione pertinent vltinia pracepta . 
7-per he^c enim ordinatur homo ad proximum,fed differenter.aut 
«i benchcium impendendo,& hoc per iUud,honora patrem tuum 
& inatrem tuam,ibi enim in teUigimus,fy nodochice nomine pa- 
tris & matris omnemproximum,& nomine honoris ootne benefi 
-eium. Aut non noccndo,& hoc triplidter.fdicto J facto,voto. Iniu 
xia verbi prohibetur lbi.non loqueris cont ra proximum.t.f.t. Iniu 
ria facti duplex.f.realis,& hoc prohibetur ibi,non furtum facies. i. 
nullum damnum proximo tuo in rebus fuis inferas. Perfonalis & 
Jicc duplexXvel in perfona propria,& hxc prohibetur ibi,non oc- 
■cideMmuilum perfonx proximi malum infcres vel in perfona 
aliena-f.vxoris aut nliae,& haecprohibetur ibi,non mxchaberis,id 
«tft nulh f^minu illegitim jb commifceberis Jniuria voti fiue volfi 
«atis duplex cft aut perfonaUs,qux prohibetur ibi,non defiderabis 
*aorem proximi tui,aut realis,& bxc ibi.non concupifces rem J> 
aimt tui.Hoec funt lo.Pfalterij chordxfecundum Aug.quibus oc 
«duntur beliix fpiritualesa.vitia.qu^ vaftantanimam nam tSge 
primam chordom,& primam beftiam occidij.impleprimum nu 
datum & primum vitium euacuifb»& ha de alijs,vt enim dicit Ifi 
.dorus,primutn mandatum prohibet fubreptionem, fccudum erro 
rem,tertium interficit f^culi amorem,quartum impietatem,quitw 
tum credulitatem,fcxtum fornicationem Jeptimum rapacitatem, 
oftauum faifitat em,nonum mnndi cupiditatem, decimu adulterij 
cogitationem.Superbiaquoq; primo prxcepto prohibetur, ouia 
contraria eft adotationi & et guia,quia idolum eft venter Gulofi. 
Jnuidia quarto,quia odit bonum proximi. Accidia tertio.quia in- 
tus quiefcereno poteft,qui habet tedium boni,de cetcris patet qui 
bus praceptis prohibeantur.Data funt aut m lapidcis tabulisin £• 
Speculum HiAoriale. 



gnumduriciecordisiUiusgentisjinduabus veropp duotefta men 
ta fignificanda,vci quoniam omnia reducuntur ad duo cha ritatis 
praceptaJn diftinciione aiit doctorcs dillentiunt,na primu m man 
datum quod fecundum Aug. vnum eft. Origenes in duo diuidit, 
& vltima que fecuudum Aug.duo funt,Origcnesin vnum colU- 
git,cui £t Iofepbus confentit.Preterea ponit Aug.triaq a d dile&io 
nem Dei pertinent in vna tabula,& 7. qux ad dilection em proxi 
mi in ahaJofephus autem & hebrai quinq; tn vtraque . 
Stlutio quarumiam dubtt»biltum ctrctt dtcem prtctpt*. Cnp. X. 

IDe o autem penc omnia negatiua funt,quia lex mora lis potius 
dabatur Iudsis ad cauendum peccatum quam adpercipiendu 
bonum.Dux funt enim partes iuftitix.fdeclinare a malo priu$,qcT 
pertinet ad vetus teftamentum, & facere bonum,pofterius , quod 
pertinet ad no.t.fpirituahter tamen inteUeda nonfunt purc nega 
tiua,quia negationibus non mereraur, fed aUquo modo alfcrtiua, 
nam tllo prxcepto non occides,prxcipitur voluntas non occiden- 
di,& in illo non mechaberis, voluntas uon mechadi & fic de aUjs . 
Quod autem dicitur lex cohibere manum nonanimum verueft 
/m camalem inteUectum iudeorum,fed Sm apoftolu lex fpintua 
IiseftJ.fpiritualiterintelligendaJdeoautprimum prcceptum re- 
fertur ad pacrem,quia adoratio principio debetur inquantum eft 
ptincipium,& pnmum principium eft pater,f m ad filium,quia pe 
riurium quo nomen Dei in vanum fumitur,eft direcie contra vert 
tatem.tertium ad fpiritumfancVumpp fanctificationem, licet aut 
ceremoniale fitj>onitur tfi inter precepta moraUa, quia fignificat 
rem cxceUentiluina.f.pacem & quietem mentis,que omnium pre 
ccptorum moralium eft finis,& etiam quia Ucet ccremoniale h t 
quantum ad principalem caufam inftitutionis , tamen quantum 
ad fubftantiam pr^cepti morale cft,tnaxime perfeftis , quibus ni- 
hd eft moraUus quam vacareaboperibus exterioribus ad contfc. 
pladum Deum,iuxta iUud, vacate & videte &c. licet autem affir- 
matiuum fit quantum ad vocem,negatiuum tfi eft q,tu ad rem.cta 
fabbaru fandificare,nihil aUud eft.q. opera feruiUa non facere. So 
lum igitur quartum mandatum eft aiErmatiuum,quantum ad vo 
cem & quantum ad rem vel intellectum,quia in eo folo prxcipiu 
tur opera pietatisjdeo & ei foli additur promiflto , quia operibus 
proprie proimttitur retributio, opera enim illorum fequuntur il- 
Ios,& etiam quia pictatis opera plufquam aliquid aliud nos afil- 
milant Deo, vnde eftote inquit mtfericordes ficut & pater vcfter 
Ideo autem taUs promifllo.f Joneioris vitx huic apponitur , quia 
iuilum eft,vt qui vitam alterius luftentac, eius quoqi vita a Deo 
prolongeturjncautem prgceptum non obtigat ad femper.fed pro 
loco & tempore.De patre infadeli & extraneo fideU quis tibi pre>' 
ponendus fit, dicitur 9/ extraneus patri ore ponedus eft in charita- 
tatis diiectionc,quia quanto meUor eft £in Deum tanto magis di- 
Ugendus eft propter Deumpater vero extraneo proprer naturarn, 
& propter benehaj recompenfationem,& propter mandatum in 
nutrtmenti exhibitione.Conaipifcentia & adus Mxchix diuifim 
prohibentur,quia intantum dincrunc i m Aug. vt aliquatido ms- 
chetur qui non concupifcitJ.vt cii aUenx milctt vxori pre ebrieta 
te, vel odio proximi vel alio huiufmodi.Aliquando et cocupifcat 
non tfi mifceatur vt pra timore vel pudore,vel quia non pot ad ea 
accdlum habere & ita neutra prohibitio fuperfluit.SiiniIiter & dc 
concupifcentia J .dc rapina rei aUenx-Item cum df non mechabe- 
ris non defiderabis vxo. pro tui vtrobiq; prxcipitur voluntas non 
mechandi,'quianonfuntmandatapurenegatiua,fed alterius eft 
hxc voluntas,alterius Ula.Cu enim dicitur non mechaberis.praci 
pitur voluntas non facieiidi opus exterius.Cum a&t df nd defidera 
bis vxore proximi t ui,prxcipitur voluntas non f acieudi opus inte» 
rius.i.no concupifcendi fiue non dele&adi, & ita non ide vtrobiq; 

Eraapitur^imiUter de concupifcecia & rapina rei alienx,io vtro 
iq ; duo prxcepta funt quia ex quo peccauit Ada proni funt ho> 
mmesnaturaUter ad voluntate & aftu mxchie & rapinxJn homi 
cidio autnonficeft,quia&a6tueius &voluntatcho naturalitec 
abhorret, io fu hcit vnicum de vtroq; mandatu & etfortaflis de- 
claratio voluntatis,& actus homicidij nonfuntita feparateficuc 
mxchix vel rapinx,hebrxi tfi dicut in hoc pracepto nd delierabis 
vxore proximi tui,foUcitatione ad mxchia tmmo prohiberi, q . f. 
fit in munufculis & colloquijs,nucijs,Uteris,ofculis,nucib»,afpe£ti 
bus,amplexibus,& hmoi,vn cG m Matth. dicnl eft.no mxchaberis 
ego aut dico vobis &cno eft additio fed explanatio.Ocrauu mSda 
tu differt a fecudo,q.a illud pertinet ad dilcftione Dei, hoc ad dile 
ctionem proximi,& qui loquitur contra proximum falfum tefti,U 
cet peccet contra fecundu mandatu periurando,nihilominusfacit 
& cotra odauu hoctp jpxinio fuo nocet verbo vt fupra dicru eft. 
D : cuuf* rr form* U*tioms Ugit moralti, C*f. X/. 

EXglofaadGalathas. Non eft lex hominibus etiam mora- 
lisad iuftittam veladbeatitudincmdata,fed in mediofci- 
Ucet inter promiflionem & femen ideft inter Abraham & Chri 
ftumordinabiUter poiita propter tranfgreflionem fcilicet cohi. 

Tomus Quanus C 1 ben- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl;. 



bcndam.i.vt homines primo quidem timore faltcm tranfgredi cef 
farent,& idipfum quandoq; voluntariefaccrent.Icem vt homo fu 
pcrbe de vinbus fuis hdcns,pntccpta acciperct,in quibus deficiens 
& prani.iricator effeCtus,liberatorcm & faluatorem requirere^vi- 
dens cniiu liberum arbitrium (ibi non fufficere ad iultitiam nec 
iic hunaliauic ied ad pofccndam gratiam,f«d fupcrbe lcgcm fcri- 
ptamlcginaturxadiunctaiiiiufhccreputans clamabat nondeeft 
cjui inipieat,fcd qui itibcat,vt igitur de ipfa temcritate etiam con 
uinccrcturanteqiiam Deus fihummittercc,legenifcriptamdedit, 
qux pcccati morbum dctexit,non confumpiit . Qua data , etiam 
morbus inualuit,& infirmitas eft autta, non legis ied naturz vi- 
tio,& diaboli mftantia, vt liccogtnta vtriufq; kgis infufficientia 
& iutirmitate fuaclamaret ad medicum & quxrerct gratix auxi- 
Iium,& itafachim eft,multiplicatx enim funt intirniitates eorum, 
poftea accelcrauerunc ad medicum , & lex quidem per Moyfem 
data cft gratia,autem & veri,pcr Iefum Chriftum facf a eft, hic eft 
illc Simantanus, qui perfbrmam ferui & compailionem, langui- 
doappropriauit,eiufq; vulncrafanauit,quemfacerdos & Icuita 
inaniter pcrtranlibant, quia faccrdotiuin &lex vctus neminem 
adpcrtectumduxit,hice(tetianiHclyfcusqui baculum legisad 
fulcitandum funamitis fiUum milit, pcr qucm cum ille non iurge 
ret.tandem ipfemet vcniens & contrahens fe puero coaptauic & 
morttius furrexit hic eft & omnipotentis fermo , qui dum mediu 
itlentium tenerent omnia a regalibus fedibus vcnit T priinum enim 
lilcncium fuit ante legem.fJgnorantia languoris,fccundum fub le 
gc.f.defperatio curationis, tertium erit in gloria.f. adeptio fanita- 
tis.Ante legem nanq; morbum fuum honio non agnofccbat, & i- 
deo rcmednim non quxrens iilcbat, vt autem lex itibintrauit & 11 
guidus vulncra fua oftendit,mox ruptum eft (ilentium, & ceperut 
a;gri pofcereremedium.Sed dumperoperalcgis vbi falusnoneft 
fannn volcbant,quodquxrebant inuenire ncquibant.Tadem igi- 
tur honio qua/i diuturno clamore fatigatus & defpcrans fecunao 
lilui t & ttinc omnipotens fermo a regalibus fedibus vcnit. Actor . 
Porroin ipfa legis datione,multa facta funt terribilia, fcd no fine 
caufa, pnnio quidcin vtperhxccorda Iudxorumab eius tranf- 
erellionc detcrrerentur,qux in tanto tcrrore dabatur. Item vt per 
hxc afpcra tanquam per contraria,gratix fuauitas exprimeretur , 
item vt per hxc fcnfibilia ea qux lpiritualiter circa legem erant fi- 
£urarentur,ignis.n. iignificat fpiritumfan&um per quem data eft 
lcx,qux conlumit peccati rubigiiiem.turbo legiscomminationc, 
caligo cins obiiuritatem,proceIIa eius vindifta &c. Data eft aute 
per angelos in quibus Deus loquebatur, itatamcn vt eflet poiita 
in manu mediatoris.i.in poteftatc ChriAiXvt ilaret quamdiu vel 
let,& cum vellet ceflarct. 

D* Cfrimoni/s ludiciji. C*p. X I T. 

HAE c tamen ceilatio quantu ad cerimonialia intelligeda eft, 
que proprie in iignum ftitttrorum data funt,& ideo adimple 
ta veritatcceflaredebuerunt, nam & hxcomnia vt ait Ioannes 
Chryfoftomus fuper Matheum,f. facrificia baptifmatis &c. deri- 
tu gentium origenem traxerunt,fed Deus miiericors ob decepto- 
rum falutem,perea ipfa fc coli pafliis eft,per qux illi dxmoncs co 
luerunt,aliquamditi in mclius illa rlectens donec a confuetudine 
fua cuius amicitia ligati erant, eos paulatim reuocaret, & ad phi- 
lofophiam altiorem perducerct.Sic & magis condefccdcnsp hoc 
eos vocauit,quod eis tainiliare cofuetudo fecerat.f.per ftellam,(ic 
&Philifteosperdiuinationcm.£rantautcmetiam illa facrificia 
vetera fcmpcr oflcrcntibus ineritoria & iuftificantia quantum ad 
opus opcrans.i.qiiantuin ad ipfam actionem oftcrendi,quando fie 
bat cx charitatc, vt patet in Abel.Noe. & Abraam, vnde in cano- 
nc miflx dicitur,iicuti accepta habere dignatus es mu.p.t j.&c.fcd 
quantum ad opus operatum nunquam ipfum enim oblatum. f.ca 
ro Iituli vcl Agni & huiufmodi,ncminetn vtiq; iuftificabant . Sa- 
cramenta vero legis nouxiuftiticant quia efficiunt, quod tigurat, 
inuilibilcni.fgratiani.Sed obijcitur cuchariftia,quia caro non ^p- 
dcft quicquam.Refponiio vcrum cft per fe, fed ditiinitati coniun- 
ciaduobus tuodis iuftificat , vno modo fpiricualiter pe r fidem .f. 
dum enim Chriftus fub forma panislatere creditur credens mere- 
tur,& ipiitts diuinx camis virtute dtJcdtio i eo augetur, quaei pec 
cata dimittutur.iuxta illud diaiittuntur ei pcccata multa &c.Alio 
vcropcrmodum facramenti,quia.f.ipfacftvasomnium gratiaru 
retcrriflimu & ipfam rccepimus qtiaii pixidc medicinale omnium 
vulncnim noftroruin,qux & nos a peccatis purgat,& in nobis vir 
tutes angmentat , iicqtte luftificat non inquantumcaro,fcdinqua 
tum facra caro vcrbo Dci vnita.Sacramctumenim noux legis no 
folum c-lt facrx- rci lignum iicut vetcris Jegis, fed facratu facrx rei 
iignum, & idco nilhiic.it & fanctificat, quiafacrum eftquantum 
ad opus opcratu.Intcr hx-c inferuntur(vt didum cft) iudicia qtix- 
dant ad caufas dcterminarrdas,vt fcruitutis,homicidij,furti,tbrni- 
ca'ioius,his autcm ontnibtis prxccptis promiflio teniporalis anne 
ctitur,& in alperiione fangninis fedus domini cfl populo firmatur. 



Detabtrn/tculo faciendo & omnibus tui eiusritum» 

ftrtinentibus C*p. XIII. 

DENiqvE Moyfes cum fenioribus vfque ad tenninos mon- 
tis,iuxta domini prxceptuin afcendit qui eis domum faphini 
coloris exemplarX tabernaculi faciendi , cum vtefilibosfuis often 
dit. Moyfes cum iolo Iofux terminos tranliuit, eoq; in planicie 
quadam montis dimiilb,foIus medium caliginis introioit , vbi & 
40. diebus ac nocfibusabfquc cibo & potu cumdominoperman- 
fit. AudiensXeum iubentem de tabernaculo conftruendo,dearca 
& propiciatorio, de menfa & panibus propofitionis ac vafis Jiba- 
mmum,dc candelabro cum lucerais,deparietibus tabernaculi, & 
diftindtione eiui"dem,ac velis & cortinis,atque fagis, demodo te, 
eendi tabcrnaculum,de altari holocauftorum,& fitu eius^ic vafi* 
de atrio tabernaculi,& oleo preparando lucernis,de veifibus , fa- 
cerdotumcommunibus, & proprijs fummipontificis, de modo 
cdfecrandifacerdotes,dcaltari aureo & compofitione thimia- 
niathis & confedione vnguenti facri.de labeo quoq; eneo , & de 
redemptionenumeratoru,& cleaioneartificum tabernaculi , iux 
ta fimilitudinem inquit tabcrnaculi, quod oftendi tibi ita facies il 
lud.A£tor.Hincait Apoftolus ad Hebrxos g> facerdotes munera 
fecundum leges ofterentes,defcruiunt exeplari & vmbrx cxleftiu. 
Exemplar ibi dicitur ordo celeftis curia; , q. oftendit Deus Movfi 
fecundum glo.qfi vocauit eum in montem.f.qiio angeli Deo de- 
feruiant,obediant eumq; laudent & diligant, & qflo inuicem fe » 
nos diUgant,& profectibus noftris ftudeant & hmoi , in quibus 
a nobis imitandi funt,& quorum figurg vel vmbrx ludxis traditae 
funt,nam quia carnalis populis veritatem capere non poflet, pix- 
cepitdnsMoyli.vtearnfubfiguristraderet Iudxis.i. tradereteis 
cxrcmonias obferuandas,prxdiciam veritatem iignantes,in quib. 
puerihs populis tandiu enutriretur,donec poflet tranfire de puerU 
cia tigurarum ad maturitatem veritatis,deferuiunc inquam iicue 
refponfum cft Moy (i a domino non cum inciperet,fed cum cofu- 
marec tabernaculum Jam enim i m glofam multa fibi de veritate 
oftenfaperfigurascxpreiierat,fedperfeipfuminuentas fed cfip 
fe non poifet confuminare.confuJuit dominum,qui etiam de ficu 
risficutdeveritateeumedocuit,videinquit dominus facitoofa. 
ideft omnes figuras.f. tabernaculi & omnium vtenfilium eius, id- 
eft facrificiorum & huiufmodi fecundum exemplar.i. veritatem , 
quodXexemplartibi oftenfum eft aperteinmonte. 

Dtfc*m»t*t*iern*culi. c*f. XHH. 

COmeftor.TabcrnacuIum autem erat domus Deo dicata,qua 
drata,& oblonga tribusdaufa parie tibus,aquilonari, meri« 
diano,occidentali,h^crpatebat introitus ab oriente, vt oriente fo- 
Ie radijs etus iJIuftretur,Jongitudo erat « o.cubitoru ktitudo 1 o.ai- 
titudo io.In meridiano latereeranttabulxdelignisfethim ftStes. 
zo.iungebantur autem mutuo incaftratura ne rimula ibi eflet,auc 
planicies parietis inequalis,& erant inauratx cx vtraq; parte, fup- 
poiitx li ngulf duabus bafibus argenteis perforatis in quarum fbia 
minibus cardines aurei immittcbantur , in vtroq; angulo tabulx 
eminetcs,iicut in fcrineis fieri folet.Eodem fcemate factus erat pa- 
ries aquilonis, ab occidente autem erant 6:tabulx peroia iimrles 
ah js,& eodem modo ftantcs in bafibus, fed cii non implerent niit 
nouem cubitos.dimidius cubitus ex vtraq; pirte vacuus patebac 
& idco vno cubitu lata tabula fecta eft per medium,& facfx func 
dux tabulx fcmicubitales qux vtrinq; appofitx parietem occidea 
tis,alijs duobus compaginaucrunt qux etiam iingulx duabus ba- 
' iibus innitebantur.Ne vero vecorum impulfu aut aliqua alia cau 
fa parietes concttteren tur, (ingulx anulos aureos habcbant per or 
dinem, velutquibufdam radicibus confixos , per quos vedesper 
tranfuerfum parietis immiifi, tabulata firmiter continebant. Erat 
autem vedes de lignis fethim inaurati,iinguli quinq; cubitoru ira 
mittebaturq; caput vnius veciis in caput aJtef ius coafti,vt ex plo- 
ribus fic innexis,quafi vnus ve&is immenfx logitudinis videretuc 
ficut in baculo cambuce pontificalis xbumeo heri folet Erat auc 
iuxta fummitate parietis fuprema, vnus ordo ve&iu extcfus in 16- 
gum per totum parietem,& iuxtafummitatem inferiorem , aliut 
ordo iu eundem modum & in mediaplanicietresordines. Et<p 
dicium eft quinque ve&es fuifle in vno latere , potius ad numeru 
ordinum,quam vedium referatur. Erant itaq; in vnaquaq; tabu- 
la s -anuli & in quolibet duorum parietum.veaes. j o. quia quinqj 
ordinum quifibctfexvedeshaoebatJnlatcreoccidentali 10. ve- 
ctes,bini pcr (ingulos ordines. 

■Dt diflintlion* inter f*nctu*riutu &f*n8af*nBorum, 
C»f. XV. 

TAbernacvlvm hocin duas partes diftinctum,poftcrior 
pars ad occidentem io.cubitisprotendebatur,&ita quadrs 
eratin longum.f. & in latum,& in altum lo.cnbitorum, h;c pars 
aditum dicebat vel fan#a/an&oru,auCCTiorpar$ ad oriete.xo.cubi 
" " os 



Digitized by 



Google 



LlberSecunduj. 



«9 



tfe prOtendebatur , qui communis erat facerdotibus, & hec dice- 
iatur fanfta vcl fanctuarium.Ad altcrutras vero partes feparadas, 
pofitx erans in medioquatuorcolumnxdelignisfethim deaura- 
t*,capita habentes aurea & bafcs argenteas.Super capita vero co- 
lnmnarumerantduoveftc*.io.cubitoruma pariete in parietem 
protenfi, in quibus percirciilos aurcos immiuum dcpendebat ve- 
fum ante quatuorcolumnasextenfum, faftum de byilb retorta, 
& de filis fericis hiacynthini purpurei, & coccinei coloris o pere. 
aai.pifto.pulchra vaVietate contextum ex vniuerfis( vt dicitlofe- 
phus)rloribus,quos gignit bumus , & aiiis piftoris , quas poterant 
ihterfererepiftores prxieranimalium formas.In ingreilu vero ta- 
btrnaculuf .columne. erant de lignis fethim deauratx capita habe 
tes aurea,bafes vero xneas,fuper quas duo veftcs,vel vnus. i o. cu- 
bitorum protendebatur a paricte in parietem, vtroq; fui capite v- 
triq; parieti infertus ad modum trabis in domo,a quo dependebat 
aliud verum per circulos aureos infertum,ad modum prioris ope- 
ratum,fed fecundum Iofephum vfquc ad medietatem columna- 
rnm dependebat tegens eas per. f. cubitos, reliqui vero vfquead 
tcrram ad ingreflum facerdotum patebant, fuper hoc dicit aliam 
coninam laneam fuperpofitam vlque ad terram pertingcntem,fu 
nibusperanguloseamducentibus&retrabentibus,, vtk» diebus 
feftis rcdufta prxbcret afpcaum tabcmaculi. 

DeTeliot«termi(u/i&mo4o. C*f. XV 1. 

TEctvm tabernaculi noh cOncameratum tangendi ratu, fed 
planum ad modum palefhne fuit, quatubr operimentis apta 
tum,& fecundum Bedam protendebantur 10 cortinx fibi copula 
tx per tranfuerfum totum Operientcs tabernaculum, & defcenden 
tes per litera vno cubito diftabat ex omni parte a terra,& quia fi- 
rftuliunQx.40. cubitos implebat longitJdinem tabernaculi , qux 
erat jo.cubitorum& f.cubitidependebantiumlatusoccidenta 
Ie,alij quinq; defcendebant ante apcrturam, qux erat ad oriente , 
tamen neincompofitx penderent, vtrobiq, cortinxtranfgrediert- 
tes, duo magna latera tabeniaculi vfq; in medium operture trahe 
bantinybiq*, mutuo iungebautur, & iimiliter in latere occiden tis, 
& ita exomni parte tabernaculum teftum erat cortinis, vno cubi- 
to tantum circa terram ex omni parte non velato , fupponebatur 
faga fimiliter per tranfuerfu in.Sed quia erant . * o. cubitorum per 
latera defcendcbant vfq;ad terram,& ita cubitum coninis non ve 
latum ipfa velabant,&quia extranfuerfo 44. cubitos habebant , 
cnm ettent.i 1 .fimul iunctai& vnumquodq; eorum quatuor cubi 
tOrum erat longitudinem tabemaculi .50. cubitis tegebant , & de 
14. qui fupererant.7. defcendebant ad orientem.7. vero ad occide 
tem,partesverofagorum,quxfupererant pendentium iuxtaduo 
latera magna vfquc ad terramjex vtraq; parte rcducebantur ad te 
gendum introitum orientale,fed quia 7. cubiti ex vtraq; parte ve 
riebant.In fpatio vero introitus i o. tantum erant, fuperiucbatur 
fagum fago, vel forte in fummitate cuiufque duo cubiti retropli- 
cati confucbantur,inftar horarum veftimenti,& tunc ex xquo ve- 
nientia faga de lateribus in medio introitus copulabantur tn eode 
loco.in quo cortinjt,& fimiliter in latere occidentis , vt impetum 
ventorum poflent fuftinere, fecundum difpofitionem hanc taber- 
naculum cx omni parte tcgebatur f agis, vfquc ad terram, & nihil 
«x eo videbatur,& tctonum quod erat in introitu prxciofum inu 
tilitcr ibi crat,& cum faccrdotes iti trabant tabcrnaculum , vel ne- 
cefle erat attollere faga,& cortinas, vt fubintrarent vel fi in medio 
iungebatur vncinis & anulis ad introitum eorum diflbluebantur . 
Aliaeftlofephi cxpofitio,cui confentitorigenes & videtur proba 
bilior , ait enim 1 o. cortinas fibi mutuo iunfta<( vt diftum eft,)a 
fronte tabernaculi fuper introitum extendi per tranfuerfum,& te 
gerc totnm tabemaculum,& defcendere iuxta latus occidentis vf 
que ad tcrram.Introitum vero non tegi aliqua parte cortinarum, 
cnm proprium haberet velum. Similiter de fagis totum dicit ope- 
riri tabernaculum, excepto introitu,fed quia duo cubiti fagorum 
foperfunt cortinis, cx vtraq; parte dicit eos replicari fub cortina, 
aeventusintransinterfaga & cortinas torum concuteret operi- 
mentum,pro quo diftum putat fextum fagum in fronte tefti du- 
plcx efle.Sed fecundum hoc fpeciofa & prxciofa plurimum pars 
cxtrinfeca,tabernaculi non videbatur nec illud cortinarum,quod 
quafi circa vel citra tabemaculum defluebat fruftra crgo tanti fa- 
oa videbantur.Quo circa forte ex omni parte cortinx & faga fu- 
nibusextendcbanturcircatabernaculum,&paxillis xreis collige- 
bantur fun«,& in modum tefti dependentis attollebantur, vt ta- 
bemaculum vndiq; videri pofler,& circuiri ab ingredientibus fub 
coninis.Sane tertium erat operirncntum de pelltous arietum ru- 
bricatis, quxfuperioratantumiegent.es adlatera nondefcende- 
bant,funibus & paxillis ereis affixis terrx circtimligatx.Qnartum 
quoq; operimcntum in eundem modum erat fuperpofitum depel 
libusarieru hiacynthini?,fuperpofita vero erant hxc pp eftiim & 
. himbrium effufionem . Mtiltos itaq; ( vt ait Iofephu<)ftupor habe 
bac loge afpicietes, uS colorc eius in nullo putabat duTeire a ojlo. 
-■ Speculum Hiftoriale. 



DiMrc*fypTipicutorit. CQ. XVII. 



ERa t autem in intcriora fanftuario arca cumhis , qux in ea 
repoiita erant, & qux ei fuperpofita . In anteriori vero can- 
delabrum ad auftrum , menfa ad aquilonem . In medio autem 
velum non longe ab adito altare aureum . Erat autem arca de h- 
gnisfcthim , cuius longitudo habebat duos cubitos & femif- 
fem, latitudo cubitumvnum& dimidiam, altitudo fimiliter cu- 
bitum & dimidium & intelligitur cubicus humanus non gemeo- 
tricusquodapparetinaltariLateranenfi, infraquod dicitur ar- 
caefle, & dicitur non habuiflcpedes , & deaurataf. intns & foris 
faftaq; fupra corona eft aurea ad modum.flabij , quod in menfis 
& in icacarijs fieri folet,per vtrumq; latuslongitudinis bini cranc 
circuli aurei totum lignum penetrantes,& pereos veftes delignis 
fethim deaurati mi ttebantur.quibus arca fercbatur , & nunquam 
extrahebantur,in qua poftpofita eft teftificatio.i.tabulx in quibus 
(criptumeratteftamentum,tamenquxq;ibi repofita teftimonia 
dici pollunt.Pofita eft ibi & vrna aurca^plena manna , in teftifica- 
tionem <p pannem dediflet eis de celo.Tabulx in teftificatipnem» 
g> legem naturalem fopitam in cordibus fufcitauerat in fcnpto ,- 
virga Aaron,in teftimonium cp ois poteftas a Deo,Deuterpnomi* 
in teftimonium pafti quod dixerant. Quxcunq; nobis dixerit do- 
minus faciemus, ob hoc difta eft arca teftamenti . Similiter & ob 
hoc tabernaculum teftimonij diftum eft,& ideo etiam caufx prx 
foribus eius agebantur. Faftum eft etiam propiciatorium fuper ar 
cam.i.tabula aurea eiufdem longitudinis & latitudinis, cuius , & 
arca vt eam tegere fufEceret, hxc dicebatur oraculum,quia domi 
nus de loco illo dabat refponla orantibus . Propiciatorium , quia 
exindeloquens dominus propiciabatur populo, uel quia die pro- 
piciationis dicebant ibi femper gloriam domini defccndere, vtra- 
que vero parte oraculi.f in duobus angulis anterioribus pofiti sQt 
duo Cherubi n aurci & produiiiles. Sunt autemfvt dicit Iofcphu? ) 
animalia volatilia habentia figuram qux a uullo homine eft in- 
fpefta,hxc dixit Moy fes fe in iede Dei conlpexuTe figurata , Che- 
rub vnus refpiciebat : alterum,verfis tame vltibus in propiciatoriu» 
duobus quoq; alis expanfis & mutuo fe ungentibus velabant ora 
culura, alas ex oppofito cxtendcbant. 

Deminfa&CttuieUfro. C»f. XVIII. 

MEnsa quoque eft de lignis fethim habens duot cubitos lon 
gitudints,& in latitudine cubitum & in altitudine cubitunt 
& fe,& inaurata ex omni parte-Erat autem(vt dicit Iofephus) ^p- 
xime velut Delphica.i.rotunda,habens 4.pedes, qui dicuntureiut 
altitudo.Erantque ex medietate partis intcrioris rotundi & torna 
tiles pars fuperior operis quadrangula eratjn fingulis vero pedi- 
bus,anulus immitlus erat.tnanulis vero veftes aurati, quibusfere 
batur menfa,erat in ca labiumpcr circuitum (icutin arca,& labio 
afExaerataureacorona, altadigitis.4.itacp medietas eius fuper 
menfam eminebat,ne fuperpofita caderent cx ea, altera medietas 
inferius pendebat ad decorem.Et erat corona hxc.in terra fimul.i. 
interpolata cxlaturit & plano. Erant autem(vt aiunt Hebrxi) cx- 
laturxlllxquafiimaginespropheticx. Totfunt ibi imagincsfa- 
ftx quot tcges futuri erant in Hierufalem a Dauid vfque a Sede- 
chiam.tamen Iofephus videtur vclle no fuifle in ea aliud labium, 
nifi hanc coronam & interafilem.i.reticulatam.Huic vero fuper- 
pofita erat alia corona minor ifta-f.aureola. Hebrxi dicunt & hac 
propheticx additam , adprxfignandam diuifionem regni induo 
rcgna,fuit enim regnum Ifrael populofius regno Iuda, fed tamen 
minus dignum,& ideo aureola fuperpofita erat & tamen minor, 
menfahxcponiturintabernacuload aquilonem non longe ab 
adiro , & ponebantur fuper eam 1 l. panes azimi de Simila mun- 
di valde, & ponebantur feni altrinfecus , & conftabant finguli dc 
duabus dccimis ephi, quas lofephus duos aflarios vocat , & fingu 
lis fupponebatur paterna aurea, & fuper paternam pugilius thu- 
rif,hi diluculo fabbati calidi & recentesimponebanturmenfx,& 
erant ibi immoti vfque ad fabbatum fequens. Tunc illis fublatis» 
& toto thurc inccnfo fuper altare, noui cum alio thure fubftitue- 
bantur.Sublatos vero foli facerdotes cpmedebant , vnde facerdo- 
te; dicebanturetiam,quia(vt aitlofephus) doininus prxceperat 
cp foli facerdotes panes illos fbrmarent & coquerent, & ponerent 
in menfa & tollercnt, ipfi tfi non obferuauerunt hxc , dicebantur 
v panes propofitionis, quia pofiti erant coram dfio in tnemoria 
fempiterna.t 1. rribuum. Precepit dominus parari exauro purifE- 
mo quatuor genera vaforum,ad offerenda libamina , & poni fu- 
per mcnfam.f.acetabula, in quibus acetum preuidebatur, vtrum 
dignum cfFet oflcrri an non, phialas, iu quibus vintun , thuribula 
in quibus thus, & fimilia, & granum, & fal & fciathos , in quibus 
oleu.CandclabrQexauro puritlimo duftile erat,cuius haftile bati 
iafixue«t,&fcrrcu fuperoeftitum caiatnis aureis quinq; genicula 
TomusQuanus C ) us 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiitoriale Vmcentl/. 



f 



tis ad modum canne vbi autem capita calamorum inter fe iunge- 
banturcapita habctanttumentia, & inuiccni ad niodii ciphi(que 
cuppam dicimus) iungebanttir tanquain duo ciphi in modum nu 
aSj&exfundocuiufqueciphiprocedebantflores recurui , quafi 
lilia, & in ipfo fundo intcr ciphum & lilia,crant fpherula vofubi- 
lis, ficut in capitibus cathenarurn tamcn non videtur quibufdam 
fpherulas tuifle in fundo ciphorum.vt dielum eft, fed in media pla 
nicie cuiufquc. Calami.7.habebat capita xqualia fuper qux ponc 
bantur 7. lucernx aurex . Iufuforia etiam 7. ex auro erant , qui- 
bus olcum lucernis inf "undebantur.Erant ibi f orcipes ex auro di&i 
emunetoria, ad emungenda vel extinguenda lichiniaJtem ex au- 
ro vafcula erant, ad cxtinguendum in aqua, qux emungebantur , 
ne tetrum redderent odorem,di«a extinctoria.Omne pondus cau- 
fa delabri cum fuis vafis habuit talcntum auri ad pondus fanctua 
rij, triaenim habebant tarenta,minusJ.librarum, quod erat infti- 
torummedium70.quoderatciuium,maximum 110. quod crac 
fan£tuarij,pt>fita autem erat contra menfam ad auftrum, uon re- 
ctcquidem fed oblique. 

De vtroiji attari. Cap. X/X. 

DE lignis fethim altare quod dicebaturholocaufti vel holocau 
ftorum, poflunt dici & facrificiorum , fcd a digniori nomcn 
accepit.Erat autem in longitudinc & in altitudinc. f .cubitorum f. 
quadrum & in latitudiae trium.Cui tanquam nimis a!to,ad honi 
miniftrationis aliquid apponebatur, in quo ftarct minifter , quod 
impletaminiftrationetollebatur,altareenim habercgradus alibi 
berhibetur.Eratq; concauum in modum arcx fine opcrimento.pa 
rietes lignci,f'cd operti erant xre intus & extra licet vri no poffent 
ficutnccamicovellignum paradifi quodhbct, quod vrcndofit 
mundiusareaeiusfiueandaereacrattanquamfundus arcx, fu- 
ler quan» fiebat ignis qui per teneftram.qux erat a latere orienta- 
Ji impouebatur in quatuor angulis fuperioribus.erant cxtra qua- 
tuor corpua recurua, in quibus quatuor cathcnx anulis infereban 
tur, in quibus dependens craticula *rea in modum retis fatta vfq; 
ad nicdium altaris dcfcendcbat,fuper quam cremanda in odorem 
dommo ponebantur, qux ignis pcr oculos craticulx afccndens de 
arulaconfumebant,circaveroangulos inferiorcs quatuor erant 
anuliarei.inquibusimponcbanturdelignisfethim vect.es operti 
xreadportSdumaltare.Pofitumerataltare ante tabernaculufub 
diuonondire£eantcintroitum,fedaliquaoto ad mcridiem de- 
fcendens ita vt ante ipfum immolantcs ftantet ad Aquiloncin, in 
ipfum ubernaculum vfque ad fanitafanftorum infpicwe poflcnt, 
tc quia ftabant ad Aquilonem,& tontra meridicm, quandoq; le- 
gitur eos facrificafle ad Aquilonem, quandoqi ad meridieni. Erat 
que in vfus cius lebcres,ad colligendos cincrcs cum abundabant , 
& deportandos qui in locum fecretum & mundum reponebatur, 
&forcipesademundandumigncs altaris,& fufciuula: quas gra;ci 
crcagras dicimus,quodindcdecaldanjsco(fra;carncs extrahcban 
tur,vel profercbantur,& batilla.q.vatilla a vcliendo,quibus prnne 
abhocaltarithimiamathis,dcf"ercbanturpra:ter cacabos & ollas 
ad carnescoquendas,qua:tamennoniuxta altare coquebanrur , 
omniaverocneaerant.Eratautemaliud altare de lignis fethim 
quadrum veftitum auro puriflimo,cornua habens, & craticulara 
auream & cathenas & anulos & \ cQ.es aureos inftar prioris . Vtrii 
vero arulam haberct an cincres excipcrct terra ambiguum eft.Io- 
fcphus addit quod per angulos fingulos , coronas fex habebat ex 
auro puriflimo,quod fingulariter forte in Exodo dictum efl, ita fa 
ciefque coronam auream per gy rum hoc altate dicebatur mcenfi 
vel thimiamaihis,quiafingulisdiebus mane & vefperc ad cofum- 
mandum iuge lacrificuim fuper illud inccndcbatur thimiama,nec 
e(l putandum dubium quin cflet in fanauano.cum Hcbroeus hoc 
dicat&Iofephusplane,&ha;c prima pofitio tabernaculi fattaa 
Movfe innuit, nili quia Paulus ad Hcbraos thunbulum aureum 
ppnit intra fandtafanaorum.potuit fane eflc,g> m tcmplo vbi oia 
auipliata fuerunt & multiplicata,prxter altare aurcum,quod crat 
extra vclum,ad quod bis in dic neccfle crat mgrcdi, crat fupcrad- 
ditunithuribuluminadito.inquofummus facerdos prunas & 
thimiamatha, quaefecuin fercbat adolcrct, quando ad intenora 
coutingebat ipfum penetraic. 

Deueflibusftccrdotumcommunibus. Caf. XX. 

QVatuor erant vcftes omnibus ctiam minoribus facerdotibus 
communes,quibus feaindum ordincm hunc induebitur. Pu 
nficatis priusmanibus& pcdibusaqua,faccrdosinduebatfemina 
liadc bylibretorta,&vfque ad genua dcfcendcbant . Secunda 
brtlina Tvndone duplici vcfticbatur,qiiam nos lincam ftnaa fiue 
camifiaui dicnnus. Erat autem dcfcendens vfq; ad talos, & deccn 
ter corpori coaptata, fed manicis brachia valde conftringcns, na- 
ftalibushinciodcfuper humcroscapicium ftringentibus . Temo 
«ingcbaiur baltheo lato,quafi digitis quacuor, fic re.aculato ( vc 



quafi pellis viperas quam ajftate exuit videretur) contexto floribus 
coccineispurpureis&hiacynthinisjftamenvero tantum byffinu 
erat,fumcns initium cingcudi a pectore circunduftis lateribus ite- 
rum ante vmbiculum rcdibat, ibiq; modice ftringcbatur & vfque 
ad tybias dependebat ad decorcm:dum facerdos nil operabatur, 
cum autem facrificabat,ne impediretur,pendentes fummitatcs fu 
per leuum humerum reflevtebat.Quarto fimpliccm tyaram gefta 
bat in capite a cidari pontificali plurima diffcrentem,erat euim ia 
modum parui caffidis,modiccmedietatcm verticis excedens,ha- 
beus vittas qux inuolutae fxpius nedtebantur, ne facile laberetur , 
habensdefuperahudvelamenbyffihum vfquead inferiora bar- 
ba: defcendens,cclans pillei hgaturas,& totam capitis fuperficic, 
aptatumq; perte&e ne laborante rueret facerdote. 

De pontificali tunic» & fuptr humerali. Cap. XXl. 

SVp e R hocquatuor veftibusproprijs induebatur arabarchis , 
quarum prirna erat tunica hiacy nthina.podcris difta.i. talaris, 
eratq; deduabus infci(ionibusfacta,fuperhumeros confuta, & 
per latcra in modum dalmatice fadra, manicas eiufdem coloris af 
futas habcns,capicium vcro ex trafucrfo fuperfcapulas,fed in lon 
gurh fcftionem habebat a peitore, vfque ad medias . fcapulas , cui 
aperturx nc ante & retro turpiter appareret,afl'uta crat vitta,q fu- 
per fcapulas hincinde naftalibus aftringebatur , habcbat autc pro 
fiinbrijs.70.tiqtinnabulaaurea,quibuserantimmixta totidcni na 
ftalibus,quafi malapunica,ex hiacy ntho, & purpura, & cocco bi . 
ftindo,ita vt poft tintinnabulum eflet malogranatum, quafi inter 
fcalari modo pofitum vt audiretur fonus,cum facerdos iqgredere 
tur,vel cgrederctur fandtuarium & non moraretur. Super hanc tu 
nicam videtur vellelofephusaccingi pontificcm cingulo predi- 
&o, quo ali j faccrdotes fuper tunicam lineam. Alij nondum ipsu 
accingi dicunt,fcd fuper Ephoth, vt fuper omnia indumentaad vi . 
timum cingcrctur/ucrunt qui diccrent duas lonas habuiffc ponti 
ficcm,primam ad modum faccrdotum, fecundam fuper Ephorh, 
qux dux tamen pro vno habebantur iiidumento , fccunda jvcftis 
erat Ephoth fimilis fuper humcrali grxcorii, de prf diciis quatuor 
coloribus, auroque contcntum,fiiic manicis ad modum colobi; > 
defceodens vfq; ad renes adep y t,fupercingi ppfler, fupcriorepar- 
tem tunicx hiacynthinx tegens interiorem reliuquens in tadtam , 
ore vcrolaterum vucinis, & anulis aureis iungebantur, apertura 
habens inpectorequadram ad modum palmi,in qua logion infe- 
rebatur,in cuius parte fuperiori fupfr vtrunq; humerum,infibula- 
ti crant auro duo lapides onichini fardonices fecundum Iofephu, 
fecundum 70. iuterpretcs,fmaragdi,in quibus erant fculpta nomi 
na ii.filiorumIfracl,prouinciafibus > htcris lingua hebrxa iuxta 
ordinem natiuitatis corum, fex nomina feniorum iu humero de- 
xtro, minorum in finiftroJiabebatautem capicium cx tranfuerfo 
fuperhumerasfbrtibusoriscontextum.Quod Icgitor Samuelem 
&Dauid indutos Ephoth.aliud erat & proprie cphotar dicebatur. 
Etat vcro lincum iltud mira pulchritudinc vermiculatum. 

De ratioiMli. Cap. XXII. 

TErtivm oroameutum erat, quod hcbreus effin grxcus lo- 
gion. latinus rationalc djcit quadrangulum,& duplex.ne po 
dere gemmarum rumperetur.habens mqnfuram palmi.f. apcrtura 
fuperhumeralis implcrefufficicus exprxdidtis quatuor coloribus 
& auro contextum.eodem fcemate quo & fuper humerale.Erant 

2uein eo duodecim lapides auro firmiterinclufi per quatuor or- 
ines trini in fingulis, in quibus erant fculptaii. nomina fiiiora 
Ifrael, iuxta ordinem natiuitatis fux fingula in fingulis, vt gefla- 
ret facerdos memoriale filiorum Ifrael in humcris, & inpectore, 
vtXpopulus vidcns nomina patrum fuorum fatageret, ne a virtu 
te priorum degeneraret. Saccrdos vcro vitam & fidein patriarcha 
rum imitari meminifler,& populum ex his patribus ortum facrifi 
cijs & orationibus Dco commendaret,appellabatur etiam ratio- 
nale iudicij, quia faipta erant in eo hxc duo nomiua iudiciu vel 
docirina,& veritas. Sane vbi nos habemus pones in rationali iudi 
cium & veritatem hebrxus habebat Irim & Thumym, vnde for- 
tes quibus iudicium veritatis folet inquiri purim dicunt. Tradunt 
autem in medio rationalis fuiflc Japidem quadrum magnitudine 
duorum digitorum,in quo fecundum coloris mutationem pcrpen 
debant vtrum Deum placatum haberent,an oflenfum. Iofcph» di 
cit fardonicem qui in humero dextro gerebatur cum facrihciu fa 
cerdotis Deo placebat,tanto fplcdore micare o> etiam procul pok 
tus radius eius appareret.egrefluri vcro ad prxlium, fi Deus cu eis 
eflet,tantus fulgor m lapidibus rationalis apparebat,vt omni forec 
multitudini manifeftum,eorum auxilio Deu adefl'c,& ob hoc ro- 
nale iudicij nuncupari. Aflerit autcm hilc fulgore fardonicis & ra 
tioualis celfaflc anuis dueentis,aiitcri ipfe fcripfiilct hoc , cu Deui 

molefte 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus, 



20 



«eieftefef* tranfgreflidnes leglfcErft «Umin quaworfummi 
taribus rarionalis quacuor anuli aurei , qtiorum duobus fupremis 
iafertx erant dux cathenx aurex fibi coherentes . i. otliquatx ad 
Biodum.vJitterefimdinmecuoconiunctai vel potius facruram 
cxprimic cathenx in qua maculx maculis cohxrenc , pro quo he- 
brseushabec plexasoperepJexo.Iofephusdicitper filrulasvenie- 
«es iuxta Chaldenm ionat terminatas.Ud quauute 1 fpacij in quo 
protendebaturfactas.qua: furfum ferebantur,vfq; ad fcapulaspo 
nficis,fuper quas ioferebantur duobus vncinis aureis, fuper hume 1 
' rali roruteriiitois,duobus vero inferioribus anulis afltitse erant 
duat vire hiacynthinx qu* circa latera duct* duobus anulis aureis 
iattr fcapulas inferebantur.qux fub vtrocn fardonicx in Ephocn 
fixx ftabanc.vt vtraq; ligacura Epnoth & Logion fibi inuicem fir- 
miter colixrerenc,fuperbocdictc lofephus zoriamexquatuorco*. . 
loribus,& auro conferum ex vtroq; latere circund uct am,& iteru 
reuolutamantepecrus&in vtraq; fummitate infra pendenceni, 
liabentem ex aureis fiftulis fitnbrias miro ordine compofitas. 
D*Ty*r*. C*p. XXlll. 

VLtimum erat capitis ornamentum , quod comunis tyara vel 
mitra vel infula dicipoteft ipecialius vero cydaris. Eratq; ty 
a*a ad modum prxdictx facra qux communis erat facerdoubus , > 
f uper quam ab occipite ftabant flores aurei, plantagini fimtles , a 
temporeadtempus.A.rronte vero fuperftabat flos aureus dmilis 
hcrbg quam grxci dicunt iufquiamos, magnitudine digiti vnius . 
Infuperiorevcrotyareplarucie,ex ommparteincircuttu vfque 
ad fummitatem eius qux in acutiiEmum deficiebat cacumen, par 
tkulatim per loca erant aurea malogranata,cum fptnofis extremi 
taeibus fuisfabre&cta,fuperfrontem veropendebat lamina aurea . 
<quam petalum dicunc, ad modum dimidiae facu lunx,quxarcua- 
lionem furfum habens, & in raedio anulum aurcutn, vncino au- 
xeo inferebaruT,qui tyara infertus erat,in qua fcriptu erat Ay oth 
Adonay.i JancVum domini nomeni".TetagKimaton,quod inefta- 
bile dicitur, non quia dici non po(Cc,fed quiarcm ineftabiiem fi- 
«nificat.Quod his literis fcribiturHe.Ioth-Heth. Vau. & hocqui 
dcm fonat,principjutn vitx paffionis iftx, quod eft per paffionenv v 
buinsquem prxugurathicfacerdos, reftaurabiturvita in Adabx. 
pcrdita.ne vero cora monereturpontifex,moueretur & laminassL 
cta,rarfum ligabatur vira hiacynthina pecfpicua, exlance vnctnu: 
&anulum,qux circundata capiti,& ligacaetiam occipite depen-' 
deatesfummitatesfuperhumenunvtmnq;diCEun^ebat. 

Dt miflcrit vtftimm (y tttius tnbcrmculi . 

C*p. XXIHI. 1 

HIs veftibus ornatuspontifeximaginemtotius orbisfuper (e> 
prjrfcrcbatjfjminalia enim & linea ftrida,quia byfltda eraV 
cerram figurabant,baithei vero quotquot erant circunuoluciofies 
oceani Tunica hiacynthina ipfo colore aera prxferebat i per tin- 
tinnabulafonitus coaitruum,per mabgranata corufciriones fi- 
goabant ur,Ephoth vero fui varietate celum fydereum, cp aurum, 
coloribus intextum erat,fignat ep color vitalis penecrat vniuerfa- 
Duofardonices folem & lunam.vel duo herniiperia. u.gemmx 
pectoris. 1 l.figna in Zodiaco JPuIchrtsm quod in medio erat,appeL 
labotur rationalc^rationeenim cucufunt pleoa, & terrena hasrec 
cf leftibus Jmmo ratio terrenorum & temporis caloris,& frigoris» 
& duplex inter vtraq; temperies de celi curf u,& ratione defcendhr 
cidaris cclum empyreum.Lamina fuperpofita Deum omnib* prar 
fidentern.In ipfa quoq; compofitione ubernaculi patet Deunr& 
non hominera fic difpofuiffe,quia(vt ait Iofephus) fingula ad for 
mam rerum facla reperiet, fiquis abfq; inuidia velit hoc confide- 
Mre,aditwm enim qudd foli ponufioi peruium erat,figurabat cce- 
lum Deo & angelis attributum^ancruarium vero,quod in duplo> 
«rat,terram & mare cuncos greffibilia ficut & illa pars communis- 
crat facerdotibus,cortinx,celum fydereum, faga aquas, qux func 
fuper firmamentum.pelks rubricacte, cjlum emphyreum inquo> 
funt angelijuacynthinx ccelum feperius,vbi Deus fiiper omnia. 
Tamenin quatuor coloribus velorumdicitlofephws fignari qoa- 
tuor element£per byfltun terram,quia & de terra & primo tetv 
reum & viridem colorem habet,per purpuram mare,quia ex con- 
chis mariois tingitur,per hiacynthinum aerem,per croceum igne» 
quia in colore ei fimilatur,per menfam annum vel tempus.per pa 
nes.i x.menfes,percoronamquatuordigitorum,annum folarem 
quatuor temporum,per minorcm annum lunarem, perfeptem lu 
cernas candelabri.feptem planetas, per feptuaginta partes eius,de» 
charraoniam planctarutn,forte quifq;planeta habcc dignitates 10. 
vel poteftates quinq; naturales.;. acridentales, in qutbus armoni 
ce.i. proportionaliter fe habent, in candelabro notatur , quia qtus 
fub eisftint,adipfostendunt.i.motusnaturales&e(fecius habent 
ex eis, quod etiam notat ornatuscius,ciphi vafa liquoris.aquam, 
Sph trmx folum fph^ricum. Lilia aerem qui folum vitiatur odo- 
rtbusXo .-sipletis autem pradictis fcrmoiub. dedit dominus Moyfi 
duM tabuli» japideas decalogo infcriptas digicoJ}ei> 
Speculum Hiuorialc . 



D' f$fc*u pfpnlii» vitult tcprAtlbus Htyfi&etnlhnSitn» 
t*b*rn*culi. c*p. XXV. 

ACt o r Interhxc populus tnorteiliius impatiens.Deos itiua 
risducesinftancerpetijt,& vt refifteittem(fpucisvt traditur^ ■ 
fuffoeauit, vnde timore coactus Aaron, inaures eorum accipiens, 
vitulum ex eis inftar bouis, quem in Aegypto adorauerunt opere 
fuforioformauit,quem&populusfolemnizans& hoftias offeree 
adorauicQuod cum dominus MoyfireuckuTec,Moyfcs eo placa 
to defcendic,vifoq; eorum fcelere,iratustabulaspK>ijciesiBfignfi 
abolendi ve. teftem, confregit, vitulum quoq; cornbuffit, & maf- 
fam inpuluerem radactam atq; in aqua fparfam,potumex ea de- 
dicjvcfjcolere erubefcerenc,quod in fecellum emitci viderencCfi* 
que accufaret Aaron,quia populum exaudierat, ille fe excufans > • 
ait fe timuifle populum,quia pronus erat ad malum, videns erga 
Moyfes popuium nudacum.f.omamentis aureis, de quibus tabri- 
catumerat idolum, vcl fccundum Hebrxos Wdensftbi indicatos • 
a Deofcxleris.actores,perpuluerembibitum,qui miraculofeap- 
paruitinbarbariseoramadvltionemiaiurixdomini filios Lcui 
fibi adiunxit , & ex iSiu quafi cria milia occidit . Altera igitur die 
Moyfesoboixiuspropopulodominumdeprecaturusafcendit, a 
quo nonqmdemplenamindu]gcnciarn,fed vltionisdilationemi. 1 
vfque ad tempus Sabylonica: vel Romanx capciuiucis obtinuir, 
ac de ornatu populi remouendo prxceptum accepic . Quod com- 
mode inc elligicur de crauflatione prioris ubernaculi a radice mo 
tis, ancequam prius iura tractauicMoy fes tandem vcniam,quam 
pecebac obcinuic > & pofteriora donrini ideft tergumipftus in huk 
mana effigie tranfeuntis ciim magna clariuce vidit, & duas tabu- 
las inftarpnorum prxfcidiCjinquibus 10. verbafjderisdefcripfit, 
iterumque 40. dies in ieiunio cum doraino faciens fplendida , fa- 
cieccquibnfdamradijsoculosinmencium rcuerberance defcen- 
dit.ideoq; coram populo faciem VelauicTercio icerum(vt Hebrci 
tudunt)ad impecrandam venias certitudtnera afccndic . Coraple- 
toq; cum domtno tercio ietunij quadragenario nona diciScpcem— 
bris redijc, in craftino folemnizances pro venia dau , ieiuuijs ani- 
mas fuas afRixerunr,& deindedecimam diem kuitis menfis diern 
propiciationis vocaueruncMoyfesicaque de conftructione uber 
naculicum populo tractat,prius umeaneibrceinhocipfooperc 
pucareoc fibi licereoperari m fabbato.prxceptum de oao fabba» 
ti eorum memoris inculcat,populumq; adofferendum & artifi- 
cies ad operandum inuitat, omnis icaq; mulcicudo a 10. annis & 
fupra mtnt; promprifCma quicquid habcbat praxiafius oflercSic • 
que totum opus in menfibus 7. completum cft. 

De legiftcrificUrum ingmtr*li. c*p. XXVI. 

1G 1 t v R anno fecundo ab tngteflu ex Aegypto menfe primo , 
prima die menfis Moyfes ubernaculumesexit, & glocia domi- 
milludoperuit,perdiemincubasfuperilludinnube, &pernoct£ 
in igne,ad cuius cleuacionem deiacepsnu j Ifracl caftra mouebanc 
ea vero ftante & ipfi ftabantJnde dominus Moyfen vocauit eiq; 
legem facrificiorum tradidit. Comeftor. DedocVrina & tuditio- 
ne facrificiorum quinq; confideranda funtbicJacrificia,qux Deo 
offeruncur perfone a quibus offeruntur^empora quaffdojloca vbi 
caufx pro quibus.Triplex autem eorum^uxrice offerebantur oc- 
<aitritdifcretio,autenimeratoblatiodeaoimalibu$ & facrificifi 
dicebatur,necanteocbuumdiemnaciuiutispocerac offerri, nec 
eadem die macer & f^cus eius. Auc de ficca maceria, vc de fimilia, 
& pane, vel churo,& proprie dicebacur oblacio, auc de liquidis, vt 
vino,& oleo,qux proprielibamcn vel libacio dicebacur , licet his 
nominibus fcriptura quandoq; indtfierenter vcacur . Perfone ve- 
ro offerentium dueXanima vel fynagoga. Animarum vero alia fa 
cerdos,aliasprinceps,aliapriuaca,de quibus fiiis locisdicecur,fimi 
licer de locis & temporibus fuo loco . Caufarurn eciam criplex e- 
rat difterencia, offerebac eniin quandoque neceflarip, quandoque 
fponcc, quandoque cafu . Neceflario aucem vel ex voco , vel ex 
prxcepco, fane ex prxccpco offetebanc primicias frugum, vuara , 
iru£tuum,decimasquoqueeoruBdem, &<nmperaaimalium,pri 
raogenica animalium & iiberorum,& oblaciones eciam crium fo- 
Iemnitatura, & cxtera in hunc modum , mel autem& fermencu 
nunquam otTcrebantur Deo, tantum primitix eorura fuis cempo- 
ribusofferebancurfacerdoti. Sed mhilexhis fuper alcare pone- 
bancur, communiccr aucem a nullo lacrificio fal decfle licebat,& 
ideo dicebacutfalffderis^uianoncrac phasboccranfgredi. 

DtkoitcAuau. c*p. xxvi r. 

SAcrificiorum alia holocaufta ckcebantur,illa qux Cota «ncendc 
bantur,olon enini totum^auma inceodiu df,hebat autin trib. 
uncu»ia armeucis,in pecudibus/ed cantum de ouibus & capas.In 
Tomus (^uanus C 4 auibas» 



Digitized by 



Google 



Speculiim Hfftomle VJncenti/ . 



auibnSj&d tantum in «trture& coIumbd.De armerftfe& petudib. 
fic,ofTcrebaturtantum mafrtitosanniculusU.vm*fs annivel citra, 
fupra annu no vnde qnq; agnus qfiq; Aries appdlabatur.Bos.n.fu 
pBt annum non poterat oi&rri, v t ait Iofephus Erat quoq; imma'- 
culaun,quod non de macula vellcris, fed corporis intdligcndum 
tiLLao debile aut fraao membro, aut papulas habens,aut fcabie, 
aut cecu,& hmoi, oficrebaturq; primo facerdoti ad hoftiu atrij , ■ 
vt videret fi idonetis eflet ad oflerendum,poftea ad hoftium taber 
naculi dtko,p manuum i mpofitionem fupercaput:lotis prius ma- 
nibus,quia prxyr mare facerdotu erant in atrio duo maria.vnum 
virorum,altcrum mulierum, vnde & a loto ofterendo pars erat Sa 
ctrdotum reliqua offerentium,de armento hxc offerebantur dno, 
ab hoftibus vincendis hoftiam,& a victis hoftibus vtctimam con* 
iueuerant appdlare,ohlatamq;fic hoftiam reducebat Sacerdos ad 
aitare holocauftorum,& ftans ad Aquilonem immolabat ei cora, 
domino ad Iatus altaris.i.in confpectu fanftoru.fundebatq; £ingui 
nem circa crepidinem altaris in circuitu detractaq; pelle uoftixq 
crat facerdotis,facerdos artus in frufta confcindebat . Quibus lo- 
tis cum capite,pedibus& inteftinis adolebat ola fuper altare in ho 
locauftum. De Auibus offerebatnrpullus Turturis vel columbx , 
cui facerdos frangebat collum fola manu.non enim licgbat leua- 
re ferrum fuper Auem & retorto capite fub af cella,vngue cutem 
colli vbi fractum erat rumpebat:& tufo fanguine,circa crepidine 
altaris, veficulam gutttiris & plumas proijciebat ad orientem in lo 
co fecreto vbi cineres efl imdeban tur,confra6tifq; afceUis manu a- 
dolebat eam fuper altare in holocauftum,& h(c minora & fimpli 
cia erant holocaufta,qnat vohintarie ftebant-Erant enim quedam 
maiora quadam neceujtatefa£ta,qux & fau6tiora quodammodo, 
quia totum inccndebatur,& pellis & fimus,de quib: poft dicemus 
quodammodo tn minus digna,quia fuper altarc no cremabantur. 

De facrificijs fpontaneis. C*p. XXVIII. 
■itVn c defacrifidjspartiaIibusprofcquamur > & voluntarijs. 
XV( Horum quxdam pacifica,quxdam falutaria,qux.f. pro falu . 
te danda vel data vel conferuada ofterebantur fimiliter & pro pa- 
ce vdad Dcnm vcl ad homines,vcIquia ad modum pacis fiebat , 
ctrm cuiq;, quod fuum crat dabatur,Deo.f.& facerdoti offerenci, 
fieb-tt aut cum erat de animalibus de armento tantum & de pecu- 
dtbus prxdi6tis de auibos vero non. Sane in modo offerendi ab ho 
mine vel ficerdoteidemfiebatcum hoftia holocaufti-Sed in hoc . 
crat differentia , quia hic offerebatur mafculus vel femina & 
annirulus,&grandioraimmaculata,parsverohoftia: otTerebatur • 
domino,pars vcro faccrdotum,reJiqua offcrentium . De armento 
hxc offerebantur dojnino,omnis adeps, qui eft pinguedo incerio- - 
rum, pinguedo enim fuper camem aruina , vel lardus dicitur, 
quxquccarnijidmixta proprie pinguedo,qua>inteftinis adeps.Eft 
autcm triplexadepsfcilicet adcps vitalium ideftcordis & ven- 
tris,adeps iccoris.i.epatis,quem reticulum dicimus,quiainuoluiit 
ad modum rctis,adcps renum , hos tres adipcs duofq; renes. i. ilia 
& rcnuoculos adolebat facerdos fupcr altarc , cadem & de capra 
domino offercbantur,fi vcro de ouibus erat oblario,pra!tcrprxdi- 
&a oflcrebatur de ea cauda i ntegra,pellis vcro erat facerdoti j qui 
oflcrebat ilIud,armusvcTodexterqui dicebatur feparationis, & ■ 
pechis elcuatipnis ccdebant in vfus faccrdotum,& linguacum fau 
ribu^ vt tradnit forte enim peftori adhxrebant. Et his vefcebltur 
faccrdotes in domibus fuis cum vxoribus & liberis & domo tota 
mundis tamen.IUi quoq; qui in domibus immolabant catifaxpu 
li vel religionis , pectus & armum faccrdoti dabant , reliqua vcro 
erant offercntium,& xpulabantur,inde coram domino, in locis-f. 
ad hoc deputatis,in ipfo atrio vel iuxta,Iiccbat et ex his tam facer 
dotibus quam alijs edere duobusdiebus,fi quid fupererat in diem 
tcrtium crcmcbatur,& nullum animal offcrebatur , vel in facrifi- 
cium,vcl in holocauftum fine libametis fuis, fi vero manus homi 
nis animal inucnirc non poterant,offerebat pro falute vel pro pa- 
cefimilcfarinam.f.delicatiffimam,fundens iupercam olcum,& 
thus offcrebat cum ea facerdos aut totu thus & pugillum plcnum 
fimilx olcatx adolebat fupcraltarc in memoriale, vt. f. dominus 
memor cflet cius vel faccrdos ad Deum.reliquum erat faccrdotu,- 
f vero faaificium de fimilia co6tum,offerebat panes fine fermen- 
to canfperfos olco,coctos in dibano vd in craticula , offercbat & 
lagana azima.i.latos panes & tcnues no confperfos fcd litos oleo . 
Quidarn tamcn pcr lagauam panem codum in aqua intelligunt, 
vt ltt tcrtium genus panis a cocto in dibano & cocto in craticula, 
fi vero offerebat coctum in fartagine, confperfum oleo &finefer 
mento erat,& diuidcbaturminutatim.Exhis oblatis facerdos me 
morialcadolebatcoramdominodcpanibusvnum, & de fruftis 
vnum. Rcliquum erat Aaron & filiorum eius ad cdcndum cum 
omnidomofua,&xquaforte diuidebatur eis . Poteft efTctertia 
fpccies facrificij a falutari & pacifico pro gratiarum a&ione , vcl 
pro viQoria f.vel pro aliquo bono euentu inopinato,&poteft di- 
d ficri caTujhcc emrua erant voluntaria. 



De/acrifieiof>r^pecc(H»faeerdetuve/j^>ugef/! 
C*p. XXIX. 

ALi a vero erant ncceflaria & debita vt pro peccato & pro de« 
liao : Dicicur autempeccatum grauius.f!quod cx induftria 
factu m eftjdeliam » leuius.fquod cx ignorantia. Vel peccatum cu 
fit,quod faciendum noneft,delictum quafi derdicrum, cum no fit 
quodfacicndum eft,iuxta perfonas peccantium erat diueriitas fa- 
criftdorum,fi ergo facerdos, qui vnaus erat peccauerat ddinque- 
re faciens populum , quiaXpeccatum cuiuflibet facerdotis trahi- 
tur in exemplum, vd ficut in Hebreohabetur ad cujeam populi.i. 
ita viliter & aperte quafi vnus depopuJooffercbJPpro peccat» 
fuo,per manus impoutionem ad hoftium tabernaculi vitulum iu» 
maculatum, & coram altari immolabateum, hauriensq; faagui- 
nem inferebat illum in tabernaculum , &intingensin eo digitum 
afpergebat illum feptiet contra vdum fanauarij, & de eodem po> 
nebat fuper comua altaris incenfi & egrediens rdiquum fangui- 
nis fundebat drca crepidinem altaris holocaufti, & omnem adtpe 
cumrenibus &renunetilis adolebat fuper altare, ficutde vitulo 
hoftix paaficorum:pdIem vero,& omnes carnescum fimo ofierf 
bat etiam extra caftra,in locum mundum,vbi cinereseffundi folt 
bant,& incedebantca fuper ftruem lignorum. Quod fi omnis tur 
ba per ignorantiam peccauerat,offerebant fcmorespQpuli adho- . 
ftium tabernaculi, pcr marruam impofitionem vitulum, & fiebat; 
de hoc ficut & de priori : pro peccato facerdotjs, & «rante pro eis • 
facerdotc,propitius erat eis dominus. In duobus tamen hic innut— 
tur differentia inter pcccatum facerdotis & peccaru populi,quia f. 
facerdosnondicitur peccare pet ignorantiam : non enimlicetd 
ignoraremandatadomint . Itemquianon legiturquisorarc pto : 
facerdotcquia fi percuifusfuerit incantator a ferpentcquis mede- 
bitur ei * Ecce patet diffcrentia inter holocaufta hxc & pcxdida » . 
quia nihil ex his erat £tcerdotum,fed totum domino cremabatur, : 
neq; membraiftorumcum capite&pedibus & intcftinis lotis po v 
nebantur fuper altar&Generalis enim regula erat cp de cuius fan- ■ 
guincinferebatur in fan£tuariu,nilul ex eo licebat rcmanere , nec 
aliud ex eo fuper aitare adolebatur.nifi adcps cu renibus & renun. 
culis,Himodoetidmbrferendi&numero lacerdotum offerentut 
erat difrerentia.De camibus enim holocaufti falutaris ficbant no- 
uem partes quas fuper altare ponebant nouem faccrdotes, quiiq, 
fuam. Vnus quoq; qtiatuor fimul offerebat.f.caput & pedes iecur 
& inteftina lota aqua, duo vero fanguinem offerebant vtomnes 
fimul eflcnt duodedm. 
Dt facrificijspropcccateprincipis&anime. Csp. XXX. 

SI pr.inceps peccauerat per ignerantiam, & pus intellexerat pec 
catum iuum,offerebathyrcum,quo immolato, tingebat facer 
dns disitum in fanguine,quo tingebat facerdos cornua altaris ha • 
locaufti,reliquum fundens ad bafimeius,& adolebat adipem, re- ■ 
nes & renunculos, rcliqua erant facerdotum , fed quia hoftia erac 
propeccato&defanguineeiustinfta coraua altaris Holocauftt 
carnes autem erant fandtx & < fanctificabant qux eis erant tacta , 
fed non quxlibet, immo in genere fuo caro carnem , fimilia fimi- . 
liam panis panem , & non vefcebatur eis hifi facerdos vnctus & . 
mundus,& non nifi in loco fancto,& non nifi ia eadem die qua of . 
ferebaiitur,fi quid refiduum eflet igne comburebatur, fi veftis pol 
luebatureius ianguine, abluebatur,vt nuilum remaneret fangui- 
nis veftigium in eo,alioquin vrcbatur,-vas tefteum, in quo coque 
batur,caro, ftatimfrangebatur, &lauabatur, xreum dcfricaba- 
tur, & lauabatur aqua. Cum autempeccabatper ignorantiama- 
nima dc populo terrx offerebat capram immaculatam , eo mo- 
do quo& alij vd agnum & fiebat de hac hoftia eode modo , quo 
& de Hyrco principis,fi autem non poterat habere pecus, offere- 
batduospuliosturturis vd columbx quorum alterum offereba- 
tur domino in holocauftum, alter vero erat facerdotum , dus ta- 
men ianguis ad fundamentum al. olo. diftillabatur, quia pro 
peccato erat.Quod finecaniculaspeteratinuenire, offerebat fi-> 
milam decimam partem £phi,nec mittebat in ea oleum autthus* 
quia pro peccato cratv, & eius memoriale faccrdos adolebat fuper 
altare, reliquum habebat ipfe in munerc 

D* ignefacro nutriendo.fr Jc «dipe& fsngume nm edtndo. 
Cnp. XXXI. 

ACtor. Interhxc addidit domtnus de igne per facerdotes 
iugiter in altari nutriendo, & de adipe non edendo fed domi 
no offerendo, qudd de animalibus oblatis intelligirur , de fangui- 
nequoquenon comedendo,inquoeftisfuffocatitantum prohi- 
beri accipitur, in tantum tamen fanguinis efum prohibuit, qudd 
& auem vd feram aucupio,vd venationecaptam, fufo fangui- 
nein terram , & operato comedi noluit , quiaanima infangui» 
ne eft. Additur etiam de forma confecrationis facerdotum & ta- 
bernaculi,& altarium , quod & de poteftate eorum . f offerendi- 

&par- 



Digitized by 



Google 



LiJberSecuadus. 21 



& pirtesftJ«accipicndi.Q«ac<shftcratM)ncpCT Moyfem tieedo. 
xnini complcta.terreno igne amou>,diaious ignis fuperuenieos de. 
uorauit obJata,qux,qui iugiter feruatus vfqucad tranfmigratio^ 
nemBabvlonispermanfitnecaliumdeinceps inalcari nunquam 
ponere licuit, vude Nadab & Abiu r quod eade die cum igne aUe- 
na incenfnm abtulerunt, ignc diuino cofumpti funt quos eorum, 
cognatiefferentes.ficuterantindutilineis &tyaris lepelierune. 
Aaron autem & filij eius proptervncuonis fancticacem , & diuini. 
iudidfrenerentiam,eosluget«vetatifunt, 

Dc ctnfecr*tien* t*ktr»*tuU « . C*p. XXXII. , 

COmeAor. In die qua vnxit Moyfes cabernaculum & fan£tifi~. 
cauiiy obtulcrunc i s.principestrihunm,fex plauftra tecta cu 
1 t.bobus,finguli bouem vnum, & bini plauAmnxvnum».& data 
ftinc duo°plauftra Gcrfontcis ad tcrenda onera eorum, &4.mcra- 
ritis, poftea finguli finguUs diebusobtuJerunt vafa airarineceua- 
ria 1 i.enini diehus folenicas protelata efhprima dic obtuUt Naa- 
fon de tribu Iudaacccabuluurotgenteum i j o.fclorum,Hebr^ui 
tamen fcutellam habet, phialamqne argenteam 70 Jidoru, vrnl- 
que plenum fionlia, in phiala thus poocoatur, mortariolum quo- . 
que aureum 1 o.fidorum pJeousn laccuib.in hoc vafe aromatarte- > 
rebantur,Hcbntus habec codear cjuc*£thus in thuribulo poneba- 
tur , bouem qnoq; & arietem &<jj Etufdetn modi vafa & cafdem 
boftias obtnleroht ali j prindpes qeifqne die fuo. Adtor.De ordine . 
autem remporisfraius dedicarionis, & confecrationis facerdoas, 
& tabemaculr & Phafx quatnor funt opinionesrarer qnas proba. 
biUor eft, qux dick <p eadem die inchoata eft confeoraq o facerdo 
tom & vnctio tabernacuU, & obJatto n.prindpum , fciUcebpri- 
nta die primi menfis fecondi anni. Ec cocurrmint hxc omnia fi- 
mul per 7. dies , poft qnos fecuta eft obJatio ptmcipum per f. thes . 
1 5 .die confecrati funr Leuitx 1 4.celebratum eft Pnafe, & Jic tem 
pore fuo celebracum eft , alioquin fi hxcpmnia fierent fucdefliue 
prinib menfe fecundianni.non potuiflec Phafe celebrari tempore 
iuo,quia confecratio facerdot um,& dedicatio tabernaculi prote- 
Jarentur x?> diebut vci ad minus 1 8. nec Jicebat duofefta genera, 
]iafimulcelebiatne > fcilicecdedicationom & Phafe. 

Deimmundtti* abommleg*ii . C*p. XXXIU. . 

EXfacra mftona.QuoniamaureniorEciumfacerdotinn erat» 
non folum offerre & orare , fed etiam inter raundam &im- 
jnuudum difecrnere, pofteorumconfccririonem adcktur dehis, 
qux immunda erant iecundum legem.f.de cibis immuodis, de le- • 
ge puerperx>deleprx cognitione, dc viro fpermatico, & muliere. 
Quorundam enim animahum efum prohibuit domimis. Iudxis, 
nonquiafintaliqua immunda fecundum naturara , cumomnis. 
creatura Dei bona fit, fed vteorumcaftrimargiam refhangeret, , 
& vt in atrimalibusmundis bonottmi bominum; imsnundisaute 
malorum mores figuraret. DicttfitnrergoquKdamimmunda^veJ ■ 
ouia ad efum prohibica, ficut cames in quadragefima vel quia de 
fignant iminundaf.hominum vitia Jgitur animaUum alia in ter-- 
ra viuunt,alia in aquis alia in aerclteui que in terra^dia rcpentia 
fnnt fuper tcrra,qux omnia immunda,alia latentia, vt talpa,qux 
deluto nafdtur,& hxc omnia fimiliter immunda. Alia veto gra- 
dientia f uper terram , & de his eft regula generalis cp otrme quod 
ruminat & findit vngulam fimul mundum eft, rehqua autem im- 
munda. Depifcibusautemeft regula generalis, cp habens pinnn- 
las & fquamas mundus eft,rdiqui omnes immundi.Dc auinus aa 
temnon expreuitdominusgenerahterquemundx eflent& qux 
immundx : noc tamen in genere dixit,cp volatile gradies quatuor - 
pedibus immnndum eft, nifi habuerit crura retro longiora , fuper 
qux faliat.vt locuftx,quibusIoannes vefsebatur in aefeno. 
De pnrtficttione puerptr*. C*p. XXXI 11 1. 

COmeftor. Addidit quoque dominus legem purificationis mu 
lierum talem,li muUer peperic mafculu immunda crit 7-die- 
bus, iuxta dies feparationis menftruxu.dufdem immunditix iudi 
cabitur , cuius eft cum feparatur a mundis , quando pa titur men- 
ftruum : intantum enim immunda eft, cp qmcquid tangit, reddic 
immundum,cibum,lccaun,veftem,fedem, vnde no licet commu 
nicare d,nec in cibo,nec in lecio. Octauo die drcuddeba tur puer 
poft 7 dies inquinationis manebat } } . in fanguinepurificationis 
i*ux,vt ita omnes dies purificationis fierent 40. quia tot diebu s di- 
cunt phyfici caraem mafculi fbrman in vtero:in purificatione ve 
roi).dierumlicebaccifurgere,&deambulareindomo,fed non 
egredi vel operari. In tangendo non poJluebat,& ficebat alijs co- 
municare ei in fede & cibo , accedere vero ad tabernaculum non 
poterat nifi expleris 40.d1ebus.Si vero pareretfceminam,publica- 
bantur prius dies inquiuationis, & poftea dies purificationis, v t fie 
rentfimulso. quiatotdiebusforraatur fcemina: poft offerebac 
pro filio , vd filia agnum annicnlum in holocauftum, & pulluni 
columbx vel turturem pro pcccato fuo,quia in libidine concepe- 
rat . Vnde dicit gIofa:Pro peccato j.libidinofa concupifceptia, in 
qua concepit quxeflet peccatum,nili perbonum matrimoBjj cx- 



cufaretur, Aug.tamen aliter exponit ficpro peccato, fdlicet filij : 
& huius expohtionis racionem fumit abiljo loco.Lucx i.obtule- 
runt pro eo domino,non dicit pro ea. £t crac facerdotis,cp fi non 
pot.etatmanusciusinuenireagnum, Qfl"ercbat duos turturesvel 
duos pullos co]umbaiu.in,alterum in holocauftum pro pucro, al- 
terutn pro peccato fuo , vd pro origmali filix , quia filio in cir- 
cnndfionedimiiiumerat: Hcbrxi tamen paniulos nonhabere 
peccatum traduat : propcer hoc dicit Iofcphus primogenitum re- 
dimij.fidis. 

DeiudicieUpr*. C*p. XXXV. 

ACtor. Lepra triplcx erat,prima hominis,qux maxime appare> 
bat in tribus,fcilicct in cute,carne,& inpilis. In cute cogno- 
fcebat ur , quando apparebat in ea albor ideft paJlida albcdo , vel 
pufttux ideft veficx putrid«,vd dcattix alba hue fubrufa. In car- . 
ne, quado corrofa crat a lepra,ita quod locus Icprx humilior erat 
carne rcliqua.' In pilis antem,quando mutati erant in candorem, 
folito tenuiorcs, nec finc dcliberatione diuturna examinatione ei j 
cebatur decaAris,in quo nptatur fecundom myfterium, quod cu 
maxima raaturicate debetquiscijcideecdeliapcr excowmuni- 
cacionem. Cuius autcm peripicua crat lcpra,fcparabatur arbitrio 
facerdotis,& habebat veftimenta difliita faciLa ad indueqdum & 
exuendunt,& caput qudum vc poffet agnofci,os vcfte contectum, 
ne fijtorera Ipquendo diffundcret, & habitabat folus extra caftra. 
Secuoda eftlepra veftis,erat autem triplcx ; fcilicet lepra vcftis la- 
nex,veUine£s,vel pellis,macula fcilicet albida vd rufa : humilior 
fuperficic rdiqua.Qux poft examinationem,fi perfpicua erat.co- 
burebatur veiumcntum. Si adhuc dgbia,rumpebaturJppus leprx * 
a folido, & fi iterum aljbi macuJa apparebat, Jcpra voktilis erat, 
& comburebatur veftis . Tenia erat Jepra domus , fi cnirn fimilis 
macula corrofiua apparebat jn domo,vt eilent vaUiculx in parie- 
te. pallore vd rubore def brmes.Si militer examinabatur a facerdo- 
te, vc patct in li.tera Leuitici vbi etiam plane agitur de mundatio- 
ne leprofi . De viro quoque ipcrmatico & mulicrc patiente flu- 
xum fangui nis ex morbo. 

■Dt pftrific*Mn* Xmtrroijft tjy menfiruau . 
Cap. . XXXVI. 

EAdemenim lexcratimmunditix & purificationis ytriufque, . 
fciiicetfpermatici & Emorroiilx^irailiter ciufdemjmmun- 
ditix'menftruaxa muUererat; nontamenpurificabatur folenni- 
ter , ted tpiam cum veiubus ablui fufEdebat , morbidx narhque 
immunditix pro peccato folent accidere , & ideo pro eis , & pro 
peccato offerebatur falutare : non autem pro mcnitruo,quoniani 
«ft nacurale . Sdendurn v.ero quodinLeuitico i/.accedcnti ad/ 
menftruatanr,purjiicatio-7.dicnim concedicur,qtiod deignoran- 
ter aoecdenteincdljgendum-eft.In eodem autem lo.vterqueperi 
rnmdHt/didtur,guod dc ilUs, qui fadunt ex induftria diitum gft, 
necmimm tales immundosreputari a lege, cum etiam Icgitim» 
cognefcentem vxorem propriam, volucntdomus veftem & to- 
tum corpus abluere,& vfque ad veiperam imm undnra perniane- 
re:fi autcm propter corruptioncm fjtus, fccundum Hjerony.pro-- 
hibeturacceflus ad menftruatam,cur non magis ad leprofara, fed 
menftruata dto curatur , & non leprofa : ideoque propter fidem 
matrimonijJeproixrcddendpmcftdebicum, non tamen fimpU- 
dcer petenduni.Porro ficut Jcx quofdam cibos immundos reputa 
ri fedt : vt in ludxis vitium gulx coercet.fie etiam non abfurdum 
videri poteft , quod a quodam Hebrxo audiui , quafdam domos . 
eorumleprxcondemnari vt corum fupcrbiam in xdihcijs reprj- 
meret. Cum enim quis domum pulchram,& vltra niodum curio 
famxdificaflet,dominusillarap!agam, qux lepra dicitur inea 
immittebat : ita quod eam dirui oportcb.it . Item quoque poteft 
xftimarideLpra vcftis, & etiam carnis : namquidam fuperbie- 
bant de predofitate veftis,quidam de pulchritudine corporis.ho- 
rum omnium difcretionem oponebat(vt dictum cft)haoetc facer 
dotem fanchianum ingredientem* 

D* VituU ruf* ty Hyrce *pempeie. C*p._ XXXVII. 
•pOfthxcitaque fubiungitur deingrcflu Pontjficis in Sancta- 
1 fanctorum femel inanno tantum,fcilicct decima dieSeptem 
bris,cum fanguine anjinaUuni,ideft vitule rufe & Hy rci,qui cum 
Hyrcoapompeiofegregatus, cedebatinfonem domini, ctiius 
etiamfanguinisafperfione fiebat expiatio altarium &tociusca- 
bemacuh. Decorporibusautcm eorundcm animalium combu- 
ftjs & in cinerem redactis fiebat aq ua afpcrlionis,a qua pcr totuin 
annumpurificabantur.iramundi ; vndeccrtcniiranduni cft, cum 
hiccinis adpurificanduraimmundosfierct, &ctiainhoc facra. 
mentum quafi fanctiflimum dominus rcligioncm victimc appel- 
let,cur illi qui cum tractabaut omncs imraundi erant, fcilicet & il 
le,qui corpora ipfa efferens comburebat, & alius qui illo redeun- 
teremanensadigncni vfque ad cinerem omniaconfumi facie- 
bat, tertius quoquc qui cincrcs refemandos ad aquam afpcrlionis 
colligebat,quarcus etia qui imraundum purificabatrquilibet ifto- 

rum, 



Digitized by Google 



Speculum HMtoriale Vlnccntlj. 



nmt, non nifi lotus intrabat caftra,& immundus crat vfqu* adve 
focram: foHitan in Ggnum.quod iJli,qu i puri ficant alios, vt prxdi 
t T»tores,& confeflbrej.* multos klde contrahunt ncuos,& vnde ali j 
purgantttr , ipfi vtcnmque macuhmtur : ilfe quoque qui caprum 
cmiflarhtm diiiriferatindefertam, fimihter immunckis erat : fed 
Imitisratiofaciliseft , quia-fcihcetpopulipeccatafccum Hyrcus 
ferebat, fcilicet capiti fuo imprecata, & vt tradunt quidam "char- 
tr infcripta, mittebatnr autem in-defertuna non rediturus,& ideo 
diftus eft grxce apompeius & emiflarius : & hoc pcrhominem ad> 
ipfum paratum. Tradunt enim Hebrxi quofdam paraulos thbua 
litcr adhoc parari,medirinalitereis fplene fubtracto,vt expeditio 
rerelfcnt . QuifriiicetHyrcus fi forte redkct, nonerant iudxi a 

£:atis purgati:fi vero non rcdibat,purificati erant a peccatis.f.il 
anrti,<jux per fiagilkatem vdignoramiaro contraxerant. 

Bt commixHonibu* ilticitis-. Cap. XXXVIII. 

TRadidit etiam fili js Ilrael m nltitudi uem pfxceptorum reca- 
pitulando pixchcf a,& fuperaddendo noua.Inter qirx prohi- 
bui t ne homo domcfticam fitx carnis accederet. In primoru qui- 
dem parentum coiugto propter hominum raritatem, folum duas 
perfonas exelufit dominus a eoniugio dicens : Propter hocrelin- 
quet homo patrcm & matrem,ideft nec filius matri.necpatri filia 
copulabitur: fublege veropluresexcepk,quxfuntfere t z.mater, 
nouerca,foror, nepti?,amita, marertera, vxor patrui, nurus, vxor 
frat< is:fed hoc determmationem recepit. Intelligendum eft enim 
* de fratre mortuo,qui fitios rdiquk,vef etiam de v mo,qui vxorem 
fnam repudiauit priuigna , filia pnuigni vd priuignse, foror vxo- 
ris.fub gratiaplurime cxduduntur,vbi contkientialocum habet. 
Coitii quoque cum mafculo & iumehto fub interminationc mor 
tisprohibuit,dingi amtcum licutfeipfum prxcepit,vbi 7o.proxi- 
mnm ponunt,nec agrum feri diuerfo femine, nec iumentadiuer- 
fTgtmeris coire,ncc vclfe cx duobus textu indui,nec comam in ro- 
tnndiim tondcri* quibus & fimilibus ad Jitcram intelligendum eft 
fecundum ritum gentinni, & maxtme Aegyptiorum «tm quibus 
habitauerant : nam Dauid mulam legiturhabuifle,fed Aegyptus 
©mnigena venerans monftra Dcorum. In tionore diuerforu Deo- 
rum/qttos putabat talibus prxefie, diuerfa femina in agro,diuer- 
fas materias in vefte fociebaf, diuerfos etiam cincinnos capitis di- 
ucrfis Di js facrabat: vnde & in principio horum prasceptorum di- 
xit domtnus: Iuxta confuetudincm terrx Aegypti in quahabka- 
ffis non fa.&c. 

Depraputijs ttrborum auferendis & dt fmAus acftnElunonia {*- 
eerdotum & de taliovt. Cap.- XXXIX. 1 i 

ADdidit etiam cum intraret.n terram promiffionit , vt aufer-' 
rcnrprxputia arborum , quas plantarent, &videwr vdle, 
cmodfruCtusprirnorum triuin anno.rUm immundus eflet,&abij- 
ctendus fructus quarti annt fanctns dot.itno, & communis panpe- 
ribus, fed in quinto anno & deinceps do mini fui eflent & eribtle» 
Ad euidentiam quoque eorum , quae hic in Leuitico traduntur : 
fciendum eft facerdotes panum habuiffe tn * genera. Panes facer- 
dotales,Leuiticos,laicos. Sacerdotaleserant panespropofitionis, 
qui de publico fumptu fiebant , qitos non licei^at eqere , nifi folis 
iaccrdotibus,pancs Leiiitidquiorlertorijquibus/oli degenereLe 
ui vefccbautur , etiam qui propter maculam non poterant mim- 
ftrare,& filiafamilias, fed non vxorata vd vidua repudiata,nifi ne 
ceflitate rcdiret ad domum patris,vt cflet quafi filiafamihas . His 
no aduefcebanturaduena,inquilinus, tnercenarius,faccrtIotis ver 
na tantum vel cmptitius ipfius vefci potcrat.Laici commuoes,qui 
bus quicuquepotcrat velci . De fanctimonia quoque facerdotutn 
atgens dominus , prohibuit necontaminarentur in mortibus ciuifi 
fuorum,nifi tantum fuper patre & matre filio & filia, fratre & Ib- 
rorc virgine,ne fcilicct lauarent eos vel fepelirent. Pontificem ve- 
ro ad nullum omnino mortuum voluit tngredi: vndc & dominns 
Papa nullis excquijs intcrefle dicitur,prascepit etiam dotninus ho- 
mincm Japidari pro culpa blafphemias, fubintulit quoquedeta- 
lione, qux non crat in iuiurijs rerum, fed in lcfione corporu,quia 
funa reftituebatur iu duplum vel quadruplum. Determinabatur- 
que talio per ncceflitatem vt kdens virum mulkr in virilibus, pu 
ntebatur tnanu, quia vfrilia non habet , vir ledens pragnantcm & 
abortiuum faccret nondum animatfi multtabatur pecunia.Quod 
vcroiniuriatusfineiudicepoflet vlcifci : forte inde videri poteft, 
($ ad ciuitatem rcfugij fugiebat homidda non volens vt interfice 
retur a proximis occtfi. 

De fntbatifmo anni fptimi f> quinjuagefimi, ideft iubilti & dtci 
mtttione animatium . C*p. XL. 

ADdiditquoque dcfabbatifmo feptimianniinquo mjliutn 
dcbitum repetcre licebat , ferui cgrcdkbantur liberi , agri 
quidam colebantur & feminabantur, fed non colligebantur adi- 
urabus,fed pauperibus dimittehantur, & quod pauperibus renu- 



uebat ferkrejinquebaturi Addidit etiJ dofnintu deobfefuitioni 
iubilei qui feptimanam hebdomadarum annorumfequebatur:adi 
cuius praeferuationem fcptemannis pnecedentibus,vt tradunt qui 
dam in fingolis neomcnijs clangebant tubis,& feptem diehus coa 
tmuis ante ipfum folennizabant dangentes tubts. Inhacanna 
omnes diftradriones rerum ad priftinosredibant pofleflores , prae- 
tcr domo*,qux erant in vrbibus muratis. Quas tamen primo an- 
no vendittonis vendkori redimereiicebat, exceptis domibus Le- 
uitarum,qux in quocunque eflent loco in anno iubileo redibant. 
Eodem anno requiefcebat terra,eodem anno ferui liberi dimitte» 
bantur : alienigenastamen voluit fcruos in perpetuum polfideri . 
Talium prxceptorum obferaatoribus,pronufit dominus btocdi- 
£tioncsiuasidicens: Dabo vobisplnuias&c. vbi jo.claufuicpro- 
milfioaum inueniunrur : tranfgreflbribus vero longeplures iiige- 
minae maledictiones. In decimatione arumaIium,quod dedmum 
venicbat vdnafcendo velnnmerando fan&ificabatur domioO| 
nec liccbat immuAri in mdius vef dctefius : fimilker animal qa 
vouebatur domino non liccb.it immutari , fiquis quod vouerat 
immutaret , & votum & mutat um erat domini , fed diftingueo- 
dum eiiialiquandocnim fic ex votoafiquidfarktificabaturdoini 
no, quod anathematizabaturyiiliud non poterat vendi afacerdo- 
tibus vd aJienari,quandoqttenonficobiigabantur votiua,fedpe 
terantafaccrdotiburvertdideterminatoprecio,fecundum vtihta 
tem, qux ex his poterat proucnire fiue cflct animal, fiue eflet fun- 
dus , qui tamen votum dcderat , fi volebat tllud emere fupraaefti- 
mationem, proquoalij daretur, addereeeius quintam partem . 
Quqd tdeo ftatutum eft.ne qui vouorat ad recipiendu tn,quod v» 
uerat afpiraret, quaiipccnitcntiaduftus, ncdiguiorem etumfe 
alijsputaeet in emptiorre eiufdem rei,quia eam dederat. 



Denumtratiene ptpuli bellatorum rjr- cxcubijs tatt 
nsculi. Cap. XJ.I. 



•tr-. 



MOyfes predi&am conftitutionem legum dum fub Sina t 
raretur ,*a Deo cognouit,, & Hebrxis fcriptam tradidit . 
Cumquc circa legiflationem hoc fufficere putaret,ad exercitij mi 
litaris iura conuerfus eft,& nmnerauit populum.capita fcrlicet pu. 

fnare volentium . Itaque Moyfes & Aaron & ii:principestri- 
uum ex pnecepto domim anno z. menfc i. die prima menfis nu- • 
merauerunt viros, praeter tribum Leui.a.ioonno & fupra , vfque 
ad ro.fuerfit autem in fumma fexcenta tria milia quingenti quiu- 
quagiwa: prxcepit eeiam dominus vtfemperponereturtabema- 
culum in medio caftrorum , &filij Ifradpergyrum excubarent 
per turmas,ternx tribus per quatuor panes tabernaculi:ka tamen 
remoti, vt maximas in medio plateas haberent . Eratque ordina- 
tus quafi fori rerum venalium,fingulis ih ordine conftitutis.Opiii - 
ces ctiam artium in ftationibus fuis erant,ita vt vrbi competenter 
xdificate caftra eorum fimiilitna viderentnr. Iudas itaque Ifachar 
& Zabulon caftrametabantur ad orientem , Ruben , Symeon, & 
Gad,ad meridiem , EflFraim , Beniamin,& Manafles : ad ocdden- 
ticm,Dan, Afer,& Ncptalim,ad Aquilonem. Inter tabernaculum 
vero & caftra excubabant Leuitx in tabernacuiis fttis propioquio 
res tabernaculo,quam caftris,et excubabant fimihter per quatuor 
plagas, Moyfes & Aaron cnm fuis ad oriente,reliqui ab his Cfaaa- 
tkx ad meridiem,fub cuftodiaEleazar fihj Aaron, Gerfonitx ad 
ocridentem,Merarite ad Septentrionem, & erant vtrique fub cu- 
ftodialthamar. 

Dt feparationt Ltuitarum & mumert ac mtniiltrit 
ttrum. Cap. XLII. 

QEparauitfibidominustribum Leui pro primogenitisiumen- 
d torum , quafi commutationem ftdens cum popuio : primoge- 
nita cnim omnia fpedafiter tfic erant fua,quia cum occideret pri- 
mogenita Aegypti , pepercitprimogenitiscorum referuans eafi- 
bi. Dcinceps tamenpropteridipfumomnia primogenita eorum 
fibi fanctificauit in perpetuum. Pro his ergo primogenitis qux tfic 
habebanr, tulit fibi tribum Leui, & populus primogenita ula ha- 
buit pro Lcuids & iumentis eorum , & ne duodenarius numerus 
tribuum minueretur, rributn Manafie quafi pro Leuitis inftituic J 
Efrraim vero pro lofcph, ne autem maior videretur numcrus Le» 
ukarum quam primogenitornm, & ita iniqna eflet commutatio, 
ait dominus ad Moy fcn,numera fiiios Leui,mafotlos ab vno me- 
fe & iupra,& cum numerati eflent inuenti nint lZ.mUia. Nota ta 
men , quia fi diligenter attendas in ltb jtumeri , numerum eorurn 
per f amilias inucnies i a.miiia & trecentos,dicit Hebrxus quia tre 
centi in eis crant primogeniti , & ka iam crant domini . Iternm 
ait dominus ad Moyfcn, numera mafculos a menfe vno & fupra, 
& inuenti font aa.miiia *7J. TuhtautemMoyfes in prccio du- 
ceatcjriuHlcpuiaginu trium, quifupererant perfinguia capita, 

quiacjue 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus. 



2 2 



quinque ficlos ad mcnfuram fancluarij , & dedit eos A aron & fi- 
lijs fuis iuxta vcrbum domini. Itemquc ait dominus ad Moy.nu- 
mera Leuitas a.jo. anno vfquc ad quinquagefimum , vt feruiant 
nuhi in duobus,ideil in tabcmaculo portando,& colJocandq. £t 
cum numerati cffent inuenti funt 8.milia quingenti octoginta 70. 
tamen dicunt a.i s -anno, qticm numerum in ordinatione facerdo 
tum nos obferuamus. Ifh dcfcrcbant tabcrnaculum.primo intra- 
bant faccrdotes & inuoluebant omnia interiora . Tuuc intrantes 
Chaathitajproprijshumerishicinuolutadefcrebant. Gerfonitx 
v t breuiter dicainus deponentes techim tabernaculi, mollia fere. 
bant in curribus , Mcraritx dura, vnde verfus : Interiora Chaath 
Merari durillima, mollia Gerfon. Etneriti Leuitx non feruiebant 
fic in operc-jled polito tabcrnaculo fedebant cuflodes. Tunc pras- 
<epit dominus per manus facerdotum a caftris Jeprofos eijci, femi 
neque fiuentes & fadum cft ita. 

Dtrtfiitutiontreialiene, &iudieio%elotiph & Leuitarum confe- 
trationt. Cap. XLUI. 

ADdidit quoque de rcdditione rei alieng,fcd alicne rci pofTef- 
fio fiebat ahquando exindu(tria,furto,vcl rapina, aliquan- 
•do per negligentiam,aliquando ignoranter. Dc re iublata fcienter 
in Exod.dicitur g> reftituatur in quadruplum fi perierat res.Quod 
JG extabat in duplum , fi ibi legis s -boues pro vno , alia cft tramla- 
tio . Et 9» in quadruplu verius dicatur ex verbis Zachei probatur. 
Dcfublatisperignoratiam dicicurhoc,g> reddacurcapuc,& quin 
ta pars defuper.Si vcro non eifet qui reciperet.redderctur domino 
& eflet facerdotis . Pro pcccato vero furti, vel negligcntix, fiebat 
ojiqua oblatio fccundum quantitatem rei.Iofephus vero dicit au- 
xum & argcntum reddi in duplum iunienta in quadruplu m , folu 
bouem in quintuplum. Addidit quoque dominus de iudicio zelo- 
xipix per aquas,qux dicebantur lanccx,propter nomen domini di 
lutum in eis,malcdictx propter maledicta congefta,& amariffitnc 

Sropcer eftectum qui quandoquc fequebatunhxc autem lex intro 
a£ta fuit ad duiicicm cordis eorum,l!cut permiflus cft libcllus re 
pudij.quiapromptierant adeffundendumfanguinem. Addidit 
«tiam de fan^imonia Nazarcorum & de benedictione facerdota 
Ji fuper populumXeuitj quoq; iubcnte domino,fan£rificati fupt, 
xafis ommbus pilis carnis fus vbi non induduntur capilli : exinde : 
Jiabuenint in vfus fuos, qux domini erant, de decimis enim viiie- 
bant,& bis contenti erant.facerdotum vero erant facrificia,primi 
tjx,primogenita, vota. Quibus omnibus vefcebantur cum domo 
iua: mundi tamen pneter oblata pro pcccato,quia facerdotes foli 
peccata populi comedebant . Decimam decimarum fuarum da- 
bant Leuitx fummo facerdoti,de melioribus dabant Jdeoquc for 
tem non habutrunt in tena quod meUus eis ceiferat . Tunc enjm 
tantum duodecimam partem bonorum terrx haberent,modo'dc 
cimam habebant & fine labore. 

Dstubis argenteisad eonuocandum pofulum drderetejfu lfrael 
amonteSynai. Cap. XLllJl. 

NVmerato populo & oblatis Leuitis , prxcepit dominus fieri 
duas tubas argenteas, non fullles,fed ducules quashabebac 
in quatuor vfusXad conuocandurn multi tudinem , ad mouenda 
caitra,ad bella,adtefta,& erat diuerfitas in clangendo, ni ad con 
uocandum omncm populum clangcbant vtraque tuba fimul fim- 

J>liciter,& vno impulfu ct fine interruptione,ad conuocandum fo 
osprincipes femel clangebanturj. vna tuba tantum . Similiter fi 
quando principes volebant conuocare populum fuum, quilibcc 
in ecdefia fua dangebat,& lemel & in vno impulfu, vt dici t Iofc 
phus. Ad mouendum autem caftra non fimplicitenfed confcife & 
prolixius clangebant . Inprimofonicu mouebant , qui erant ad 
orientein. In lecundo,qui & Meridiem. In tertio qui ad Aquilo- 
nem. In quarto qui ad occidentem, modus clangendi tn bellis, & 
in feftis non diftinguicur in lib.numeri. Clangebant autem facer- 
dotes,anno fccundo mcnfe fecundc* Vigefimo dic menfis cleuaca 
eft nubes de tabernaculo federis, & protecti funt de monte domi- 
ni via trium dierum,quia "prxccffit eos nubes, nec quieuit per tres 
dics & noftes : vnde ftatitn murmuraucrunt pro labore itineris, 
fed legiturExod.1 y.cp ipfi venerunt ad montem Synai,prima die 
Iynij , & per trcs dies fanftificati.i.quarta lcgem acceperunt, qux 
fuit quinquagefima dics ab cxitu de Aegy pto , fecundum Aug.& 
Hiero.& eadem die reuoluto anno,qua receperunt lcgem, recelle 
rnnt a montc, vt dicit glo.fupcr Exod.quodetiam innuit hicHie 
rony mus in glo.dicens, cp fucrunt ad monccm per annum & qua- 
tuor dies,crgo rcccflcrunt quarta dic tcrtij mcnfis,quia cadem die 
xeceperunt legem, non crgo to.die fccundi menfis, ad huius qux- 
ftiontscuidcntiam nota,ip annus quadrupliciter accipitur. Eft.n. 
aonos naturalis,vfualis, lcgitimns,cmcrgens . Annus naturalis eft 
fpacitim,quo fol femcl peragrac circulum fuum, hicannus quoli- 
tct difiU qualibct.horapoceftincipcre.Vfualis iacipit akl.Ianua 



rij & terminatur in cifdem.hunc habent Iudxi communcm nobif 
cum in contradibus & negocijs agendis.Annus legitimtis eft, que 
obferuant Iudxi in legitimis & feftiuitatibus fuis:& incipit a pri- 
ma dic lunationis Aprilis & tetminatur ad eandem- Annus emer- 
gens incipit a Phafe & terminatur ad aliud Phafe. Iudxi .n.in me- 
moriam liberationis fux cepcrunt numcrare annos fuos ab exitu 
de Acgypto , ficut Grxci a" prima Oly mpiadc , Romani ab vrbe 
condita,Chriftiani ab incarnatione dni.Didmus ergo,rj> annofe- 
cundo legicimo menfe tertio.i.Iunioquartadiemenfis, receperut 
legem,& eadem die anno rcuoluto,receflcrunc a mdce,qux.f.dies 
erat 10. dies fecundi menfisanni cmergentis , quod pacet a Phaic 
enim vfq; adaliud Phafetranfierat annus vnus cmergens,& de fe* 
cundo anno 5 o.dics.f.i 6. dc Aprili, & 3 o.a Maio , & ^.deluhio :' 
ideo in fecundo anno iam rranfierac vnos menfis jo.dierum, & fe 
cundus ia fecerat 10. & ita patet q> receflerunt zo.dic fccundi men 
iis fecundi anni, ficut hic dicitur , & nihilomintts quarta die tcrcij 
menfis fecundi anni,f m aham computationem, 'quia cadc eft dies 
4-tertij menfisfecundi anni legitimi, & zi. menfis anni emergen- 
tis,& fic nulla eft contrarietas.Et nota.cp non fuerunt admontem 
pcr annum naturalem intcgrum,fcd defnerfit 7.dies. Annus enim 
lblaris 1 1 .diebus fuperat annum lcgitimum. 
Ht murmure ptpuli fy prcflratione torum in deferto , & de fecim- 
dipopuli numtro . Cap. XLV. 

IGitvr anno fecundo, vt difttim eft,ab egreflu dc Egypto ao. 
die fecundi mcnfis inoti funt de monte Sy nai, vt irent in terti 
promiflionisjfed quia mumiurantcs & centantes Dominum mnl- 
tociens ipfum contra fe exaccrbauerunt,ac cerrx fibi promiflx de- 
t.axcrunciuxta nuinerum dierum,quibus.i 2. exploratorcs eande" 
terram confideraucrunt .Quadraginta annis impediciperdefcrtu 
circuierunt,donec omnes , qui figna domini vidcrant in jSgy pto.' 
a. lu.annis & fupra prxter Calepn & Iofue , qui pro partc domint 
fteterant, mortui funtmeque enihi terram illam ctiam ipfe Moy- 
festotius populi dux,& Aaron fufnmus Pontifexintrauerunt,quo 
niam & ipli adaquas contradiiftibnis murmurantc populo,turba-' 
ti diffidenter ecerut . Intcrim ergbtam in fepulchris concupifccn- 
tix quam in feditione Chorx , multa millia ludxorum perierunt i 
propter confccrationcm qucquc Bdphcgor ob amorem mulicru, 
per quas a Madianitis cofilioBalaani fcdudoseftpopulus.14.mi- 
La ex cis proftrati funt : poft hoc igitur numcratus cft itcrurh po- 
pulus a lo.annis & fupra,& inuenti funt fcxingcta milia & mille.' 
700.& j o.intcr quos nullus coru fuit qni numcraci fuerant a Moy 
ie& Aaronprxter Iofue &Caleph. Leuitx numerati funt fub 
▼no menfe & fupra, & inucnti funt mafculini «encris lj.miha.' 
Tunc igitur Iocutus eft dominus Moyfi de diuifione terrx promif 
fionis,& dc iure hxreditario fuCccffionis,quis videlicet cui in hx- 
reditatc fuccederet, de fubftitutione quoqtie Iofue, quipopuhiuv 
introduceret eique tcrram fortc diuidcret. 

Delibammibut&iugifaorificio. Cap. y XLVl. 

F.ecePit quoque dominus Moy fi de iugi facfificto & de (a.' 
crificijslcgalium:fcdquia non ottcrcbaturhoftia finclibamc 
tis fuis:ctiam de his breuitcr prxmittcnduin cft . Libamen velJi- 
bamcncum erat fimilia oleo conglutinata, & viniim,qux cum ho>' 
ftia adolebantur , vt quafi panis & vinum & caro domini ofteren- 
tur.Cuique vcro hoftixproprium fibamc detcrminatum cr.it pro>' 
AgnofimiledecimaparsEphiiviniquartaparsHin. Erantenim 
Ephi & Chorus menfurx aridorum, & Hin & bathus liquidoru : • 
pro vitulo de fimila tres dccimx: de vino media pars Hin.Eadeni' 
erant libamehta Hyrd, fi quandoquc legas pro agno de fimila de 
cimam decimx intelJigendum cft de confucta dccima dccimandi 
quafi dCcimam decimationem.Iuge facrificium velindefincs,quor 
tidie ficbat dc fumpto publico , mane offerebatur Agnus annicu- 
lus in holocauftunt cum fuis Iibamencis,vt tota die crcmarctur ia - 
odorem fuaue domino , quo impofito fuper altarcSacerdosctlm 
prunis & thimiamate lotus intrabat tabernaculum , pondebatque ' 
prunas cum thimiamate fuper altare incenfi, & hxc vocabatur co 
fammatio facrificij.Tunc etiam quatuor de feptcm lucernis mor- 
tificabat,in vcfpcre fimiliterponebacuralius Agnus in eunde mo- 
dum , & intrans cum thimiamate Sacerdos accendcbat omncs Iu- 
cernas & fic tota nofte crac fuauis odor in alcari domino, vcfperti 
nuin camen facrificium melius erat,& pinguius matutino, quia fc 
pe in diq preter illud plura imponebantur, & ideo dicebarur illud 
eracius domino,quia pinguius & nos dicimus gracius, quia morte 
dominifaitam in vefpere figurabat, in huucmodum Ecdefiama 
ne & vefpere oftcrt laucles domino & completorium vel potius in. 
priraa & completorio ofTcrt confcffionem,quia facrificium noftrCi 
Deo eft fpiritus contritus. 

Dt fabbato, & Neomenia, (j> fbafi, 6* Pentbecoftt. 
Cap. XLVU. 
T)0 s t legem facrifidonim & oblationum addidit Dominus S 
1 folemnitatibus , in quibus offcruntur.Et nota , quod feptetn 

erant 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmccntl/. 



erlt lcgales folemnitates,fcilicet Sabbatum Ncomenia:PhafcjPe- 
thccoftes,fcfttim clangoris, fcftutn propiciationis , Scenophegias • 
Sabbacum dicebacur fpitirualircr feftum Domini , quia in eo re- 
<juicucrat Dcas ab oyeritMis fuis . Et indc etiam priuilcgiatu erat 
in duobus,fcilicct in hoc,qu6d in co noa Ucebat cibum parare nec 
vltra mille paffus irc:bac dieprceter iugefacrificiun», ofterebantur 
duo agni immaculati in holocauftum cum Jibaiucntis fuis. Nco- 
mcma dicitur a neos quod eft nouum, & mcnc luna,quafi innoua 
tiolunjchiceratpriina dics menlis.i. lunationis quem vocabant 
dieto kalendarum,& crat apud eos ferialis-'in hoc ofierebant duos 
vitulos, arietem vnutn, agnos anniculos feptem, cum libamentis 
fuis,Hyrcum vnum pro peccati declinationc, omnia in holocau- 
ftu. Phafci-trafitus dicebatur nox illa, in qua immolabatur agnus 
14-die menfis ad vcfperum, in die fcquenti inchoabat feftum azi- 
morum,quod proteubattir feptem dicbus, quarum prima & vlti- 
Bia folennis erat ah omni opere feruili. Poft primam autem die.f. 
3 6.1una, tolleban t lpicas tecentcs & torreban t igni, & grana ma- 
nibusfricata oficrebant domino aflarium vnum , cuius pugillum 
\nuni adolebat facerdos fupcr alcare,rcliquum crat cius. Penthe- 
coftes erat quinquagcfimus dics a prima dic azimorum , qui celc- 
btatur in ruemoriam legis datx,die a Phafe.Diccbatur ctiam fcftu 
hebdomadarum,quia iupputatis feptem hebdomadis a prima die 
azimorum cekbrabatur. Dicebatur etiani feftum primitiuonim, 
quiatuncoffcrebanturduopanesduorum aflariorum, de nouis 
frugibus. tratautem & hoc feftum feptem dierum , ficut &fe- 
irom azimorum , &fingulis diebus offcrebahtur eedem hoftix, 
qux & inNcomenia . 

D* ftfiis Septtmbris , C*p. XLVIll. 

FEftum clangoris fiue tubarum iiebat prima die Septembris in 
membriam liberationis Ifaac , qui co die liberatus eft , ariete 
yro ipio immolato. Hac die duplex erat feftum.f.Neomenie & tu 
t>arura,vnde PfaJ.Buccinate ia j!leomenia tuba:hac aute die prx. 
ter iugefacrificium & hoftias Nepmenie offcrebatur in holocau- 
fuim vitulus vnus, aries vnus , aghi anniculi feptem, hyrcus vnus 
pro peccato cum libamentis fuis.Feftum propitiationis fiebat deci 
ina dieSeptembris, quia in ea retulit Moyfen filijs Ifrael dominu 
ylacat um fuper offenfa vituli . ^Eadem die ieiunabant homines & 
jumcnta,& etiam pueri feptennes.vfque ad vefperam, pro memo 
Tiamortuorum . Et inde dics afflictionis dicebatur, & etiam dies 
'«xpiationis >guia tunc expiabatur tabemaculum,& altare fangui- 
xie vitulx rufx,& fiebat cinis ad expiationem immundorum. Ipfi 
ctiam filij Ifrael ipfa dic expiabantur pcr miflionem hyrci apom 
pei.Oblatio autem huius diei erat vitulus vnus,arics vnus,agni an 
xiiculi fcptem, hy rcus vnus cum libamentis fuis pro peccato. Sce- 
xtophcgia.i fixio tabernaculorii celebrabatur quindecima die eiuf 
•dcm menfis,fic dic~ta,quia t unc fepcem dies habitabant in taberna 
oilis in memoriam 40 annorum quibusfub rabernaculis fueraht 
in deferto, honini 7-dierum , quibusprotelabatur folennitas pri- 
ana & vltima folcnnes eraut , octauus etiam dics folennis erat , in 
•^uo faciebant colle&am fone in vfus pauperum, vel alio commu- 
xjes vfus.Fiebat etiam oblatio tnagna in hoc fefto, vt poft dicetur. 
£t nota, cp ille tres folenni tates hebdomadalcs prxcipu; diceban- 
tur,& fabbatum quod intercidebat, diccbaturmagnum fabbatu, 
-vel fabbatum fabbatorum, alias aute folennitates addiderunt He 
fcraei propter varios euentus, vt Enccnnia & Phurim.iieftum He- 
Jlcr,fcd non dicunturlcgales quia non in lcge inftitute. 

JJe votis mu/ierum,fr wbibus Leuitarum, & nMrimotuo 
contribulum. C*p. XLIX. 
"rxRicepit etia domintis vt Leuitx in omnibus tribubus difper- 
_£ lt haberent 48-ciuitatesad habitandum,& a murisforiniccus 
percircuitumtcrrammillcpaiTuum obtincrent«in quaeffentfub- 
urbana ad alenda pecora.Ex his 48-ciuitatibus,fex erant refugij.f. 
trcs vltra Iotdancm,& tres citra,filiabus Salphaat,ipfo mortuo fi- 
nefilijsjiubentedominocefljthasreditas. Quarum etiam occafio- 
ne data eft lex generalis,vt fi quis morerctur iine filijs, fili a fucce- 
deret patri in hcreditate.Si autem nec fili.-lm haberet,frater velpa 
truus,vel cognatusJterum autcm ne in iubilco cofunderenturfor 
tes, fi filix fuccedeutes patri in hxreditate nubcrcnt alterius tribus 
hominibus,quiah*reditas earundein ad aliam domum perpctuo 
trasferreturadeo earundcm occafionc alia lcx adomino per Moy 
fem promulg-ttur.f. vt oinnes viri duccrcnt vxores de tribu & co- 

fnatione fua,vt hxrcditas in familijs permaneret:hoc autem intel 
genduin eft tantum de illis mulieribus,que locum primogcnito- 
nun tenebant.i-qux parri in hxreditate fuccedebant. Aiijs.n.mu- 
lieribus licebat contraherecum viris alterios tribus: vndepatet cp 
beata Virgo cuin clfet primogemta & hxrcs paternae hxreditatis 
crat de tribu Iuda,dc hac enim tribu crat vir eius Iofeph. 

DtretMpitutationelfgis- Csp. L. 

DEnique Moyfes anno 4c.ab ingreflu de Aegypto , vidcns die 
rnortis immiaere oem popuium ad Iordanem conuoc^uit : 



ibiqj Deuteronomium condidit, quod latine df fecunda lex , nori 
quia fit alia a p xdi£ta,fed cadem iccunda repetita. In hocn.Iibro 
materia trium prxcedetium librorum breuiter iteratur.Quxda -n. 
fuperius prxtermiflahic fuperadduntur. Fit aut hxc legis iteratio 
triplici de caufa. Primo vt noux legis typus prxhabitus commen 
detur:m hoc.n.cp hber ifte multa in breui recolligit,& qu^dam et 
fuperius prxtermiifa fupcraddit. Euangelium prxfigurat,c^ imper 
fectalcgisfupplet^ecundo vc vcilitasprxdi£toruminculcetur.Qd 
enim vtile eiXfxpe dicere non dcbct cflepigrum, nec audire mole 
ftum. Tertiovt duritia Iudxorum condemnetur,quitotiesdicta 
non intelIexerunt,neccuftodierut. Vnde & ipfum Deuteronomifi 
iuflit Moyfes reponi in arca fedcris, vt effet ibi in teftimonium co 
tra cos.Et nota,cp in hoc libro tria principaliter iterantur.f prxce» 
pta & ceremonix ad commendationem mcmorix, & ipferu cofir 
mationem,beneficia Dei ad roborandum in eis eius dileftionem» 
flagclla qux fuftinuerunt adincutiendutn timorem,vt quos amor 
non prouocabat ad bonum,falutcm timor a malo renocaret. In- 
ter lixc igitur addidit de iudicibus per llngulas vrbes inftituendis, 
& de appellatione ad fummum Pontificem,& de timidis & folici 
tis ab exercitu remouendis , de Chananeis in federc deuitandis ac 
penicus extirpandis,& quibufdam ab ingreffu ecelefif coercendis, 
de plagis infra quadragcuarium numerum cohibendis,defufcita- 
tione quoq; lemiuis defuncti,& delibello repudij.repudium qni- 
deni pronullio fuit, quia Iudxi proni erant ad vxoricidiu,& ideo 
Stn gioad duritiein cordis eorum, fcripfit eis hauc legem, malenj 
indulgerc diicidiu m,cj committi homicidium.Darc aftt libellum 
in repudiacione prxceptum fuit, vndc no dicit, qui rolnerit dimic 
tat & det ei Iibclium,ied ii quis dimiferit.det eiiibeUum, virqui- 
dem in hoc libello fcribcbat, cp nuntj conueniebat cum vxorc, & 
caufam pp tj ei difphcebat & tradebat ei libelium hunc.vt coram 
facerdoubus Jegeretur,& poftcj iurauerat vir veru efle,quod fcri- 
pii rat , pernuttebatur vtriq; copulari aJij, ita inquam ei diiplice- 
bat,& tradebat ei Jibellum huc, vt coram facerdoribus Jegeretur, 
& poftcj iurauerat vir verum eife quod faipferat , permitt ebatur 
vtnq; copulari alij,ita inquS permittebatur.quia nuJla lege punie 
batur , vude permiffio erat comparatiua , non abfoluta & potiut 
humana rj diuina. Vnde Moyfcs inquit ad duriaem cordis yeftrj 
permiiit ixc.Iudxi fm Aug.prudenti coniilio dicunt hoc eflie fta. 
tutum.f.vtin rcpudiationedaretur libeJJus repudij , quiaquando 
• vemebat caufa coram iudicibus & fapientibus, ipfi nitebantur re» 
formare pacem inter virum et muIiereni.Si autem nullo modo po 
terant tunc permi ttebant diuortium proptcr maius malum vitao 
dum fccundum quod dicnun eft. 

De lertut dectmattone. Cap. U. 

ADdidit ctiam de iliis decimis.qux fiebSt tenio anno. Tres ji. 
liebant decimationesprima & fecunda fingulis annis,tenia 
teruo anno primx decimx Leuitarum erant , quas ipii decimabSc 
facerdotibus, vt habetur in numeri 1 8. & non iolum Leuitaru qui 
erant m Hierufalem,fed £t aliorum vbicunq; eiTent, fecundx fera 
per affercbantur m Hieruialem ter in anno , & comedebant inde 
offerentes, & familix eorum & Leuitx in paftoforijs qux erant in 
atrio tabernaeuhjVt habetur in Deuteronomk). In j .autem annc* 
duabus primis decimis fublatis fiebactertia decimatio,itaq; in an 
no iUo fiebat tripiex decimatio.f. dux prsedittae qux fiebant fingu 
lis annis, & infuper hxc tenia, qux tm tertio anno, hx aiit tertiae 
decimx non ferebantur ficut nec primx in Hierufalem,fed dabatt 
tur pauperibus per iingulas ciuitates. De his habetur in Deutero- 
nomio 1 6. verutamen remotis longe a templo, quia non potcrant 
illuc venire finguiis annis indulgebatur trh venire tertio anno. Hi 
iicut aUj feparabant iingulis annis,decimas primas, & dabant Le- 
uitis,qui habitabant cum eis, feparabant & fecundas, & has quia 
remoti erant apud fereferuabant primo & fecundo anuo. Tertit» 
aut anno.quo ipfi venicbant in Hierufalem, feparabant rxes deci- 
mas,& primam quidem dabant Leuitis, tertiam tertio anno colia 
ctam dabant paupcribus, fecundam autem tribus annis colie&ara 
tcrtio anno ferebant in Hierufalem , &indeficbant expenfx 8C 
oblationes. 

DebenedimonibuspopulibmorteMoyfi. Cmp. Ul. 

Flnita recapitulatione Jegis propofuit Moyfes benecUcnones; 
obfcruatoribus: maledictiones vero tranfgreflbribus. Deind*' 
hortatur eos , vt fi fonc contingeret eos lege tranigredi,& ob hbc 
in manus hoftium tradi, & captiuari nc deiperent,ied conuerfi ad 
dfim agant pceniteutiam, & oftendit beneficia, qux ex pceniten- 
tia confecuturi funt, & funtquatuorin fumma.ijreducho in terri 
promiflionisjcircuncifio corcUs,rerum abundantia, cordis Ixtitia. 
Pofthxcauttradidit Deuteronomium Letiith vt reponeret illud 
in arca domiui , & eflet ibi contra tranfgreflbres in teftimormim, 
& vt femper in 7 .repromiilionis anno legeretur a fummo facetdo 
te,& in edito loco vniuerfis vtriufque fexus audientibus in die Sce 
aophegij. Mocuunis cpac^Moyi«adInJtjriarobpatriarel«»i • 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus. 



23 



bopulum quem a Dco regendum fufceperat & benedixit , vbi ta 
Syrneon intcr cereras tnbus bcnedici non meruit,quia neca patre 
bencditfus eft.fed maledictus pro Sichimitis,quos in dolo occidit. 
L«n vero q.uis eiufdem fcclens parciccps tueric , beneditcionc tn 
a Moyfc fuiccpic, fortc quia per Symco ad hoc indudtus, no adeo 
erauiter pc«auit,vel pocius quia icelus Ulud poftea redemit,dum 
f elo Dei acccnfus,idolatras.i.vituli adoratores interfecic. Tadem 
vero Moy fes iuxta prxccptum domini afcendens in monte Aba- 
rim,& inde in ino.cm Nebo vfque ad verticem ipfius, qui dicitur 
Phaf<»a,& inde couccplatus tcrra,& mortuus elLcum effet annoru 
l to.& non cognouit homo fepulchrum eius»$ ideo diuinitus ia- 
&um Iudxi autumnant,ne ipfuin mortuum Iudxi pro Deo cole- 
rent,quia proni crant ad idolatriam. Hieronymusfuper Amos yi 
deturvcllc tp Moy fes ad wftar £noth & Hclix diuinitus m ccclu 
raptus rit,ficn.ditit:Edificac inquic in ccelo afcenfione fuam, afce 
dit cum Enoch.afcendic cum Helia.afcendit cum Moyfc.cuius fe 
pulcune locum ( quia in ccelum afcendcrat ) inuenire non pocuic 
Octogenariusfvt hipra dictuni eft) Moyfcs ducatum populi fufce 
pit, & annis 40. populum rexit,itaquc Pentatheucus duorum mi- 
tum 49 j.anuorum hiftoriam comprehendit. 

De orm regni Crttenfium. Cap. Ull. 

HElinandus io.hbro.MoyG temporibus in Cretaregnauit Ab 
deras.qui & vrbem condidic,puco aucem <p vrbem fui nomi 
nis, qux & abdera dicicur , dc qua tuit Demetrius Abderides . De 
Crecenfibus autcm fic loquitur Iuftinus. Curetes faltus Cartefio- 
rum incoluere, in quibus dicitur Tytanas aduerfus Deospugnaf- 
fe,horum Rcx vetuftiflimus Gargo'ris, colligendimellis vfum pri 
musinuenit,huius fiha inceftu cum filium procreaflet,pacer pudo 
re flagitij eurri iuflit exponi,poft dies cum ad corpus expoiiti mif- 
fum eflct , inuentusLC ft varios ferarum la&e nutritus poftmodum 
hunc domi relatum,in callem anguftum proijci iuilit,pcr quem ar 
menta commeare confueueranc Cumq; cc ibi ab armencis non ta 
gerecur,fed alerctur, canibus eumproijci iuflit , multo iciunio ad 
eius efnm incitatis , poft ruec ct Suibus, a quibus cum alerctur , in 
occanum demcrgi iuiliis eft, v bi iattus ab xftu, in littore fanus cz- 
ponitur,& ibi a cerua quadam eft nutritiu. Inde eximia velocicas 
puero fuit, & inter ceruorum grcges diu peragrauit , ad vltimum 
Iaqueo captus,regi dono datus eft,quem recognofcens & miferas, 
fuccefforem fibi conftituit nomen illi impofitum eft Anuidis, qui 
jex fa£tus,leges populo fuo adinuenit, boucs primo aratro doma- 
ri,& frumenta fulco quxrere docuit, ab hoc & feruilia minifterio 
populo interdi&a, & plebs in 7.vrbes diuifa, quo mortuo regnutn 
per multa fecula a fuccefforibus pofieflum eftEufebius in chroni- 
jcis. AnnoMoyfi jy.Cecropsregnabatin Actica,aquo vfquead 
jTroyae captiuicatem fuerunt anni } 7 ; . 

Z)e crtu regni Atbenienfinm. Cap. LUU. 

EXruncergo.f.poftannum prxnotatum regni) Athenienfiu an- 
notaturprincipium,in quo Cecrope regnante,primum in ar- 
ce oliua nata eft,& ex minerux nomine^ qux Grxcc Athena dici- 
tur, Athena; nuncupatx huius aut regno annotantur anni f o.poft 
hunc regnauit ibidem Granaus annis 9. Amphitry on 10. Eridto- 
nius jo. Pandion.40. hic fiiit Eri&onij filius, cuius filix Progne & 
Philomena. Poft huncEridteus annis j o.Cecrops fecundus 40 J*a- 
dion fecudus 1 f.Egeus Pandionis filius 48. Thefeos jo.qui aduef 
fus Thebas dimicauit . Mnefteus 3 j • Demofon. Thefei filius } j . 
Orynces 1 i.Aphidas i.Thimoetes 8.Mclanchus j 7.Codrus 11^ 
iuxca rrjfum feipfum morti tradens , bello Peloponenliaco interi- 
mitur, in quo Erictanidarfi imperiu deftructum eft, qct } 87.annis 

Krfeuerauerac Poft Codru vero fuerunt principes,qnoru primus 
edon,regnu in finc vitx Athenis obtinuit^ & poft eum ceteri re- 
ges,prxfuit aQt Athcnienfibusannisao.Pofthunc Agaftus xfj»t 
chippus 19. Therfippus4cPhorbas jt.Megathe jo.Dyogenetus 
a g. Pheredus 1 9. Anfron io.Thefpieus »7. Agamenftor 10 . Efchi 
lus x } . Alcineon 1. Poft hoc Athenis principes, qui vfq; ad mortC 
f ua rcipublicx prxeranc defierunt, & in 10 annis magiftratuu cou 
fuecudo inducta elL Regnauitq; primus Carops filius Efchili ann. 
lo.Efimedespofteu io.Hypomcnes 10. Leocrates annis lo.Ab- 
fander io.Frixias 10. Poftnxc Athenis amiui principes conftituti 
funt ceflantib.regib.noueq; principes cx nobilibus vrbis elecri prx 
fuerunt,annuo impcrio rempublicam agentes. Temporib-.is quo- 
que Moyfi Hercules primus fertur Ancheam lu&e vicifle certami 
ne, primus Cecrops bouem immolans louem appellauit . Deuca- 
lionapudeosrcgnareorfuseft, quicirca Pamafum morabatur. 
loJnachi filix,,Iupitcrmixtus eft,qux in bouem(vt dicitur)verfa 
BofTorus appellata eft. Diluuium quod fub Deucalione in Thefla 
lia,& incedium quod a Phetonte faohim eft in Acthiopia & mul- 
te peftilencif locales (vt Plato memorat) fuerunt, Apolliois Delij 
templum a Cecropis filio tabricatum eft, 



De gefiit lefite. Cap. W. 

ACtorJofue Moyfi fucceflit anno egreffionis xgypci.41.xt3- 
tis autem tercie quingentelimo.46.Mund! vcro fecundi mil 
leiimo.494Jiic confortatus eft a dno.premiflis exploracoribus:per 
arencem Iordanis alucum Hebnros tranfduxic,& expugnatis Cha 
nancis,terram.i t.cribubus forte diftribuicComeftor. Coccflic aut 
tnbui Iuda moncana ad meridiem,quf iam acquifieranc:fed non- 
dum forte tradidit .Efraim quoq; conceflic montana ad Aquilonc 
inter vcrunq; mcdiam cribum Manafle collocans, his cribubus co- 
milit terram alijs in caftra manentibus, tum quia bellicofx erant, 
tum qui.i digniores.Sciebac.n.regnum Iudf eUe promiflum & Ma 
nafte & Efiaim benedixifle Iacob pro beneficio Iofcph patris eo- 
rum.Dedit auc Efraim cxtra forte aliorum agrum Sichem. Attor. 
Nota,<p primogenicuradiuifa videcur in cres tribus,ad primogcni 
tum.n. pertinebat regnum & facerdotiu , vnde Melchiledcch Rcx 
crac & iacerdos, & etprimogenitus diuidcbatalijs hxreditatem 
Regni ius datum eft Iude. De Iuda.n fuerut Reges f brtiffi mi.f.Da 
uid & fucceflbres eius & et Chriftus,qui regaauit fuper totum mu 
dum,& hoc ius regni mxruit Iudas , qn trepidantibus fratribus in 
ingreflu maris rubri,pnmus ingreflus eft poft Moyfem . Sacerdo- 
tiumdattimeftLeui:diftribuaolixreditatisEfraim Iofuc.n. qui 
diuifit terraa x. tribubusfuit de ftirpe Efraim . De hac ct tribu fuic 
Ieroboam,quiprimusregnauic fuper lo.cribus parcico regno^pro 
pcer peccatum SalomonisJEt totum regnum Ifrael frequcntifli me 
in Prophetis vocacur Efraim propter caput.regni.quoa erac in Sa- 
maria. Vnde primo Paralipomenon.v Jluben puidem priinogeni T 
tus fuit Ifracl , fed cum violaflet thorum patris fui, daca func pri- 
mogenica eius filijs Iofeph.Porro Iudas, 4 erac fortiflimus,dc ftir 
pe eius principes genninati funcCotneftor Jterum conuocauit Io 
fue ecclefiain in Sylo,proie£tifq; fortibus,prima fors Iudx egrefta 
efcfecunda Sy meoni, qui tn, quia paucus in numero fuit , in fortc 
Iude receptus legitur,fortc vt Iudas eum dcfenderecTercia Benia 
inin,hxc fors anguftiflimapp terrar fertilitatem : tulerunt.nJiieri 
co & Hjcrofolimam, quarta Effraim , quinta medietati Manatle» 
fexta Ifachar,feptima Zabulonitis,odaua, Afcricis,nona Nepcali 
tis,vlcima Daicis. Soli auc duo,qui priuilegiati fine fone terra ha> 
. buernnc, Caleph Hcbron habuic. Iofue Cariatha vel Thanafara, 
& ec Sichem fm Iofephum, fed & Leuitis feparauit 40.& 8. ciui- 
tates ad inhabitandum,quarum io.acccperanc prius in Arnorrea, 
dereliquis jS.tresconfticuic ciuitates tefugij Hebron deluda, Si- 
chen ex Effraim/le Neptalim cades. Actar Jam vero tres alias co- 
ftituerat Movfes tranfiordane.f.Bofor de forte Ruben,& Ramoch 
de forte Gad,& Golam de Maualle . Sub Iofue quidem Iordanis 
alueus,miraculosc nudatus aquis libcrum iter populo prxbuit,cla 
gencibus facerdocibus Hierico corruic Ipfo quoq; Iofuc cotra hp> 
Ites pugnante,fol vnius diei fpacio ftetit. Tandem Iofue monuus 
eft cum 1 lo.annorum eflecErac.n.annorum 44.qn ad Moy fen ac 
ceffiteiq; 40.annis in defeno feruiuit. Vnde colligitur cp i6^nnis 
populum tranfiordane rexic Tempore ducatus Iofue,Cath filius 
HennerisjTermcgiftidinofcicurfuiffe, Phenix & Cadhmus de 
Thebis Aegyptiorwn in Syriam profecti apud Tyrum & Sydo- 
nem regnauerunt. Europx Fenicis filio: Iupiter mixtus eft,q poft- ' 
modum Aftcrius Crecenfium rex vxorem cepit, & exea Minoem 
procreauir,qui.f.Minos poftmodum in Creta regnauic, hiftoriarn. 
quoque de idolo Myche & de vxore Leuite dicit Iofephus conti- 
giflepoftmortemlofue&anteOthonie. 4 

Dt temferibut iudicunu C»p. LVL 

T)Oft Moyfen & Iofue duces , fucccfferunc in populo iudioes^ 
1 qui nil iurishabeutes in eo nequaquam vt illi principabatur , 
fedintribfflationhSus fuis eorum confilio & prudentia populus 
vtebatur.Scicndum eft aut em,cp in chronica iudicum varia eft c$ 
putatio annorum , fi quidem iu Jibro iudicum, pleruq; inter duos 
ludicesponiturtempusafflicrionis Iudeorum , quarum videiicec 
afflittionum tempora $m Hebrxos annis pofteriorum iudicum 
aggrcgantur vt habeacur prxcife numerus annorum 48o.ab cgref 
fu Aegypti vfq; ad xdificationem templi,qui in tenio Rcgum co 
putantiir.Itaq; poft monemIofue,Iudxos alienigenx annis 8.fu- 
biectos tenuerunt, qui temporibus Othoniel primi iudicis S m He 
brf os adiuncf i funclte inter Othoniel & Aoth anni feruitutis 1 8. 
lcguntur,qui tpibus Aoth i m cos copulantur. Sifrpoft Aoth to. 
poft Delbori 7-poft lair 1 8.Poft Abdon 4o.Qui omnes fimul co- 
putaci 1 1 i.fiunt.Deniq; fi ab annis iudicum feparati cum eis nu- 
merentur, abegreflu Aegypti vfq; ad fundationem tcmpli,fexin- 
genta & vnus anni reperiuntur,computacb.f.annis decem , Abya 
lon qui in feptuaginta non habetur. Nos autem Eufebium Crono 
grapniuin & Hebrxos ex partc fequentes , fic annos iudicum nu- 
merabimus vt minorem ulum numeram prxcife qui in terrio Re 
guni lcgicur habcamus. 

D» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriale Vmcentl/. 



De&efihQth0*iet,frSmg*r,frDelbor*, C*p. LVU. 

HOrumigiturprimusOthoniel fraterCaleph cxtribu luda 
iudicauit populum antm 40. c^pit anno egreffionis /Egypti 
*6.xtatis aGt tcrtie quingcntefimo 76.mundi vero fecundi. 1 f »o. 
hic liberauit Ifrael de manu regis Mefopotaniix Svri*,huius tem 
poribus regnauit Athenienfium quintus Pandion Erictonij filius, 
cuius filie tuerunt Progne & PhiJomeUa . Oadhmus vero Thebis 
rcmauit*. Excuius filia Semelenatus eft Dionyfius.i.liberpater, 
fuD quo & Linus Thebeus muficus fuit. £a quoque dc dimetra di 
cunrur.quam Ifidem elleaiunt,& DanaecxquaPcrfeusnafcitur: 
Jiis tpibus gefta funcTunc etiarn dicit Iofephus,occifionem in Be 
maminfacram provxoreLeuitx . Poftmortem Othoniel, Aoth 
filiusIeraiudicaiiitpopulGannis8o. Cepit anno egreifionis Ae- 
gypti 1 07 jctatis autem tertix fexingencefimo 1 1. mundi vero fe- 
cnndi milleiimo fexingentcfimo 60. hic Ambidexter hberauit If- 
«el de manu Eglon Regis Moab ipfo in cenaculo fuo interlefto, 
}miits tempohbus Athenis fextus rcgnauit Erichtheus , cuius filiS 
Orithiaro, Boreas traxrapuit, quem fabula ventum fuifleconfihv. 
git,fabula quoque Proferpinx,huius temporis fiiit . Poft mortem 
Aoth Philiweis volentibus intrarc terram Ifrael , Sangar vno vo- 
mere fexingentos cx eis viros occidic, & ipfc ergo populum Ifracl 
defendit.fed eodem anno vitam finiuit. Poft hoc iudicauerunt If. 
xacl Delbora & Barach , qui.f-Barach creditur fiiifle vir Delborx 
Xapidoch, quia vtriufque nominis eadem eft interpretatio , cepe- 
Tunt annoegreflionis Aegypti i87.*tatisautt«rrix,fexingentefi- 
ino 9 l.mundi vero fecundi miliefimo 640. & iudicauerunt Ifrael 
•annis +c . hatc mulier liberauit Ifrael de manu Iabin Regis Afor , 
«xercitusilliusduce Syfarapermanum mulieris Iael incerfetio , 
Tus temporibus Mida regnauit in Frigia. A Jinm ab UiG eft codita, 
.Argiuorum regnum delecit & in Micenas tranflatum eft,vbi pri- 
mum Perfeus regnauit,deinde Erifteus,Athreus, & Thieftes Aga 
mennon,Egy ftus,& Oreftes, Crifamenes & Penthilus, & Come- 
thes vfque ad Heraclidarum defcenfum . 

De Gedeont , Abimelech , & Tbel* , fjr I*ir . 
C*p. LVIII. 

POft Delfeorarn quoque Gedeon, qui & Ieroboal difhis eft iu- 
dicauitlfraelannis 40. cepjt anno egreflionis Aegypti 117« 
«tatistercixfeptingentefimo 3 1\ mundi vero fecundi 1686. hic 
^igno vi&prix a domino accepco in vellere,Iiberauit Ifrael de ma 
Tiu Madian,terrore lampadum ac tubarum hoftibus fubito pertur 
'taris,& alijs mutua cedecadentibus,alij in fugam verfis. Duobus 
ouoque Regibus eorum Oreb & Zeb,infuper & Zebee acSalma- 
na tncerfectis.Huius temporibus Orpheus Trax Kabetur clarus,cu 
iu« difcipulus fuit Mufeus, Linus quoq; magiftcr Herculis omnib. 
«fficitur notus, Hercnlcs certamina confummat Antheum interfe 
<it,Iltum vaftat.Poft Gedeonem filius ei us Abimelech de concu- 
T)ina natus 70. fratres fuos de parris vxoribus procreatos , oes prx- 
*ter vnum Ioathan, qui minimus erat abfcondicus, occidit, ficquc 
xegnum fraoduleter arripuit.cepic anno egreflionis Aegypti 167. 
xetatistertiaefeptingentelimo 71: mundi verofecundi millefimo 
ieptingentefimo 10. & regnauie in Sichen annis tribus,extunc ab 
ipfis Sichimitis,qui eum eiegerantexpulfiis eft,& tandem dum ex 
-pugnaretoppidumThebes,amuliere fragmen moJf defuper ia- 
tiente excerebratus cft. Poft hunc Thola de Ifachar iudicauit If- 
raeiin Saoir j } . annh c^pic anno egreflionis Aegypti i7».xtatis 
tertix fepcingentefimo 7f. mundi vcro fccundi millefimo fjeptin- 
geatefimo ij. Huius temporis funt ea,qux de Minotauro dicun- 
tur. Thefeus Atheriienfium decimus rcgnauit,qui contra Thebas 
dimicauit . Androcheus Arheuis,dolo interficitur, Thefeus Hele- 
mam rapit.Mortuo Thola fucccflk Iair Galaadites anno egreflio- 
«is Aegvpciiij. aetatis autem terci* feptingentefimo 98.mundi 
Vero iccnndi millefimo feptingcntefimo 47«& iudicauit Ifrael an 
Xiis ii.habens jo.filiosquosfecitprincipes jcciuitatum & nomi- 
■Dt fuo vocauit eas Anothiair.Eo cetnpore Minos leges & iura co- 
^htu it , HercuJes agonem olmipicum inftituit . Thefeus Athcnas 
Jrofogus dereliquic 

' . De lepte & Htrcule. C»p. LIX. 

POft lair iudicauic Ifrael Ieptc Galaadires, cuiufdam mcretri- 
cis filhisi& ob hoc tanquam ipurius a filijs fuis eiectus, fed vr- 
genteneceflitatcpoftmoduin inprincipatum vocatus.Cepit anno 
egreflionis Aegypci } 1 f .astatis autem tertiai oftingentefimo *o. 
jmundiverofccundimillefimo feptinigentefimo 68. & iudicauic 
annis 6.Hic contra filios Amon populum Ifrael viriliter defendic. 
Sed de pralio reuerfus ex voco filiam immolauic , & in vouendo 
Itultu», & in foluendo impius . Eo cempore Menelaus in Lacede- 
mone rcgnac, Agamennon Mycenis imperac, Hercules in morbG 
peftilenccm incidit , & ob hoc in remedium dolorisin flammas fe 
Wcit>ficque mortuus eft.Dehoc ait Crifaatus adDarianjj^use ip 



Herculx fancatas , qui viciorum fuorum interfedione farigifuj J 
etiam fe viuum combuifit,cum machera & pelle, quam geftabat, 
hunc Herculcm Seneca vocat Ethcum,de quo eft vlcima tragcdia 
ru m eius , qua dicicur Hercules Etgeus ab Ethea monte incenfus 
eft,& Varro in lib.^.renim di uinarum,putat Herculem ideo vifto 
reut dici, g> omne genus animalium vicerit , Hercules Iouis fiiius; 
ab alijs inuictus . Oniphale prx amore fubiacuit, quae iuutn nerc 
fecit, & muliebria exercere officia . Albericus . Hercules deui&o 
Gerione venicns Italiam ab Eoandro tunc Rege fufcepcus eft , & 
cum fe Iouis filium dixifiet & virtutem fuam probaiiet , pro nu- 
mine habicus eft,& aram m eruic,qux maxima difta eft, & ei data 
eft,quam Delphicus Apollo ei in Italia fore prxdixerat, primo ta 
men fufceptus non cft apud maioret,quia raro aduenx nifi ius ho 
fpitalicacis haberent,fulcipiebantur,eo <p incertum erat quo ani- 
mo venirent.Cum ergo de fuo armento ad faaificia boues dedif- 
fetPinario & Pontico duobus fenibus cum circa folis occafum 
facrificia ellen t repetenda,Poticius prior aduenit,Pinarius auteru 
pofterior, iam extis redditis, vndeHerculesiratus ftatuit vtPina- 
ri j familia miniftraret epulantibus Poticijs , & facra complentib. 
vnde Pinarij didci funt a Grxco pinasaJame. 

De ctufa belliTreyim. C*p. LX. 

HElinandus. Anno quo mortui funt Iepte & Hercules, Alexa- 
derqui & Paris Priami filius rapuit Hclenam,& bellum de 
ccnnale furrexit,ab hoc anno vfquc ad quartum annum Regis A- 
cham,qui eft primus annus vrbis conditx, inueniuncur in chroni- 
cis anni 4 ? S.quamuis tefte Auguftino, quidam fcripferunt Rom£ 
efle conditam fub Ezech ja.Orofius autem dtcit anno ante vrbem, 
conditam 4 3 o.pro raptu Helene coniurationem GrxcorG, & coa 
curfum ntiile nauium extitifle , & dcinde obfidionem decennem. 
PorroFrigiusDaresdicit, <p Duces Grxcomm contra Troyam. 
foemnc 47*qui adduxerant naues mille ;ouJuas. Priamo vero ve— 
nernnt in auxilium duces ; ) . Caufa autem bclli futt, vt fcribit Eu. 
fcbius cp trium mulierum de pulchritudine ceRantium prxmiuux 
fuit vna earum Hclenam paftorali iudice poJJicente, de qua re ta— 
lis fabula ficta eft. Iuppitcr cum Thetidem amarer prohibitus eft 
a Protheone,quem gcneraret qui fe aregno depelleret,illeperfua 
fus dedit eam vxore Peleo,qui fuit Rex in Peloponenfi frater Efo 
nis patruos Iafonis, & Ilorum nuptijs interfiik cum omnib.Dijs, 
& Deabus excepta difcordia , qux prohibica cft adcfle, qux irat* 
malum aureum in inedio trium Dearum iecrt,fic inicriptom, pul 
cherrimx detur,illlx de formx pulchritudine conrcndentes , IouS 
mdicem elegerunt , qui eas ad Paridem cranfmifit , qui Venerena 
alijs pncfecrt, cx Pcleo autem & Thecidem Achille natus eft* - 
De Abtjfan & Ahynlon f> Abden. C*p. LXI. 

ACtor. Poft Iepte iudicaoit Ifrael Abeflan Bethleemita . Cx- 
pit anno egrcifionis Aegypti j z 1 -Etatis autem tenie oStxa- 
-gentefimo t6.mundt vero fecundi millefimo 784.Tudicauit annis 
- 7-liabens ) o.fihos, & totidem filias . Filias fiquidem mariris dans 
foras emifit , filijs aut vxores accipiens in domum fui introduxitw 
PofthuncAhyalonZabulonitescepitanno egreflionis Aegypti 
3 i8.etatis auc tercix octingentefimo < 3 .mundi vero fecudi mille- 
fimo ; 8 1 .& iudicauit annis io.Sed ifte cu annis fuis in 7o.non ha 
betur,pro cuius dano fuppledo Eufebius Iofue,& Samueli, & Saa 
li,quoru annos fcriptura non exprimit,plures annos q. in Iofepho 
legeret,annotauk,vtabegrefluexAegvpto vfqj ad edificationei 
tehlpli 4j o^mnomm fummam quam icriptora pr^dicat haberet. 
Pofthunc Abdonchecuicesde Efraim cxpic iuxca Eufebiumeo 
-anno quo fupra diximus cxpille Ahyalon, annisi*. eiufdem Ahya 
lonprxtermiifis,&iudicauitannis.8. fubhis tribns iudicibus If- 
rael a domino non receflit,& terra quieuit, ideoq; nihii memor*- 
bik fecifle leguntur,huius Abdon anno tertio,qui/uic Agammen 
nonis Micenarum regis decimufqaintus fecundum Eufebium ca- 
pta eft Troya. Vnde greci ob gloriam vi&orix fux ex tunc anno- 
tare tempofa fua ceperunt a captiuitate Troye. TGc dicit Home 
rus Menclaum & Helenam ad Hetorem regem Acgypri, qu£ Po- 
lipum vocat,diuertifle,repetentes grxcia poftbellum captx Tro- 
ix . Mnefteus autcm Athcnienfium rex a Troya rediens in medio 
obijt poft quem Athenis Demophon regnauit. 

DeinitiobcUiTreysm. C*p. LXII. 

HElinandvs. Summam belli Troyani ex hiftoria Dare- 
tis,quam tranftulit Comelius ncpos ad Salutium Chrifpum 
quam fe inuenifle dicit Achenis fcriptam manu ipfius Daretis,su- 
ma breukate in hoc capitulo perftringam, caftor & pollux audie- 
tes fororem fuam raptam.Helenam icilicet vxorem Menelai, fra- 
tris Agamennonis, nauem afcendentes fccuti funt eam . Etcum 
in Lesbio litore nauem ioJucreot, maxima tempeftate orta , nuf- 

tjuajtt 



Digitized by 



Google 



LiberSecundus. 



cuam cotnparucrunt. Quos Lesbij vfque ad Troyam quxfierut, 
&noninuenientescredidenint immortales iaetos , conuenerunt 
ieitur apud Athenas duces Grxcorum 47. cun» nauibus 1 *o i.mif 
lf funt primo legati ad Priatnum, Dyomedes & Vlyxevnfectoq; 
neeocio puenatum eft . In primo bello Hector Prothefelm inrer- 
feat In iecundo Pacrodum, & Minonem, & Aiacem Thelamo- 
nium occidillct.niG euin de fuo fanguine recognoumet Jirat.n.na 
tus de Efionaforore Priami.prim* mducix datf funt in bienmm, 
Graiis petentibusJn tcnio prxlio HeCtor Boeton Arilocum Pro. 
thenorem duce< occidit . Iu quarto bello Alexauder Menelai Fe- 
mur fapitta transfigit. In quinto bello Heftor 7tortiflimos duccs 
interr"c?it,Eneas 1. Athiles 4.Diomedes 1 Jn bello 6.contmuis 8, . 
diebujrfugnacum eft. Graij fecundas petut inducias m triennium. 
Q110 completo iterum pugnatur, Heitorin prima acie mterfecit 
tresducesfortiflimos,Achillesduos,pugnaturdiebus3o.Priamus 
tertias petijt inducias menfibus fex Jcem Agamennon quartas in- 
ducias dierum jo. in nono bello Anaromacha voluit Hectorem 
tetinere,quia in fomnis viderat ei non expedire,vt in bellum pro- 
diret.Quod cum facere nou pollet. Anathianacem filium ante pe- 
«les eius proiecit , fed nec lic eum retinuit , Hector in bellum prq- 
dienstresducesrortiflimos occidit, duos vulnerauit, &tenium 
AchiUem:aquotandemoccidicur. Graijquintas petuntindu- 
ciasduorum mfcnfium , poft bellumdccimum Gneci fexpetunt 
inducias. 

De confummssiont tiufdem: C*f. LXIl/. 

IN bello 1 1 JalamedesjCiui rex per commotioncm fafhis fiierat 
occiditur. Inbello 1 l.Troilus multos occidit. In 1 j.fimUiter 
T,uenatur continuis diebus 7-Agamennon fcptimas petit itiducias 
iuorum mcnfium , poft iterum pugnatur amter per dies aliquot, 
A"amennon oftauas petit inducias 6 .mefium, poft itenim pugna 
tur" acriter per dies aliquot Agamennon nonas peat induaasdie- 
Tum lo.InleUo ig.Troilus AchUlem fauciat.pugnatur cotmuis 
diebus fex. In 1 j.bello Troilus ex eqno cadens ab Achille occtdi- 
tur. In lo.cadit Mennon dux Perfarum.Priamus decimas petit in 
«luciasdierum jo. Inbelloii. Alexander Achillem intertecitin 
Phano ApoJhnis vbi eum quafi ad colloquium couocauerat. Grc 
ciiterum petunt vndecimasinducias.In zi.beUo Alexander Aia- 
cem fauciat , & Aiax faucius eum interrecit , & de vulnerc ftatim 
moricurJn bello aj.& a4.PantafiJea regina Amozonum viriliter 
pugnat, & Neoptolenium Achillis nlium fauciat : aquo tandem 

ipfa occiditur. Antenor & Polidamas & Eneas Priamo dicunt, vt 

v - , .... j .... /-% .... »- amen _ 




royam 

anms io.menuDus a. uicuus 1 *.rucniut cx Argiuis ficut afla diut- 
na iudicant, qu* Dares Frigus conferipfit ocongenu & 80. milia 
hominum.Ex Troianis autem vfque ad oppidum proditum.circi 
ter fexingenta 7tS.miJia hominum, oppido prodito loo.milia 76. 
Eneasnauibusprofectos cft cum quibus Alexander Grxciamie- 
Vat numero zi.quem xtas omnium circiter j+ooJiominum fecu- 
ta eft. Antenorem fecuti funtduo milia quingenta,HeIenus cum 
Caflandra, & Andromacha,&Hecuba, & alijsmiuefepungentis 
Tennifiumpetijt. 

De Diomtde & feeijt eirn i» volueres vt puteuur ctmuerfus . 
Csp. LXUU. - 

' A VgJib.iS.dechiit.Dei. Graeci victores Troyam delctam re- 
J\ Unqaentes,diuerfis & horrendis cladibus dilaccrati,atq5 co- 
triti func , & tamen eam ex eis Deorum fuorum numerum auxe- 
runt: nam & Diomede feccrunt Deura,qux poena diuinitus irro* 
gata, perhibent ad fuos non reuertifle, eiufquefociOs in volucreS 
iuifle conuerfos, non fabulofo pocticoq; mendacio, fed hiftorica 
atteftatione confirmam,quibus nec Deus(vt putanr)factus, huma 
nam naturam reuocare, vel ipfe potuit,vel certe a Ioue fuo Rege, 
ranquam celicola nouitius impetrauit. Qninetiam templum eius 
efle aiunt in infula Diomedea non longe a mote Gargano,qui eft 
in Apulia:& hoc templum circuuolare.atq; incolerc nas alitcsta 
mirabili obfequio,Vt aquam impleant & afpergant, & eo fi Grae 
ci venerint vel Grxcorum ftirpe progeniti, non folum quietas ef- 
fe,verum etiaminfupcradulari Si aut alienigenas viderint,fubuo 
lare ad capita, & tam grandibus icribus,vt etiam perimant,vulne 
rare,nam duriS & grandibus roftris fatis ad hxc prxliaperhibltur 
armatx.hxc Varro(vt aftruat)commemorat,alia non minus incre 
dibilia , de illa Maga famofiflima Circe,qux focios Vlyxismuta- 
uit in beftias,& de Arthadibus, qui forte ducli trafnatabatquod- 
dam ftagnum,atque ibi conuertebantiir in lupos, & cii fimifib.fe- 
ris per ifiius regionis deferta viuebant Si autem carne non vefce- 
rentur humana,rurfus poft 9-annos eodcm renato ftagno reforma 



24 

banturin homines.Deniq, etiam nominatim exprcflit Dcmcnetu 
guftaiie de laaificio , quodAr(.hadcsimmolato pucro Deo fuo 
Ly eo facere folerent, & in lupum fuiilc mutatum , & anno 10 in 
figuram reftitutum,pugillatum fefe cxercuillc, & olimpiaco vicif 
fecenamine,necidempropteraliud arbitrabatur hyiioricusin 
Archadia tale nomcn arnrtum Panilieo & Iouiliceo,non propter 
hanc in lupos hominuin muutionem , <p eam nifi vi diuina fieri 
non putarunt,lupus.n.Grxce Ucos dicitur, vnde Licei nomen ap 
parct inflexum,R.omanorum ctiam lupercos,ex Ulorum velut my 
flenorum feciine dicit exortos. 

QuiidehU &huiufmodi fenferit AuguHims. 
C»p. LXV. 

NOs cum eflemusinltaliaaudicbamus talia dequadamre- 
gione illarum partium,vbi ftabularias mulieres imbutas his 
malis artibus in cafco dare folere diceban t,quibus velient fcu pof 
fent viatoribus : vnde in iumenta illico venerentur , & neceflaria 
qujeq; portarent, poftq; perfunoa opera iterum ad fe rediret, nec 
tamen eis mentem fieri bcftialem,fed rationalem humanamq;fer 
uari,necfane dxmones naturas creant, fi quid tale faciunt,de qua 
libus ra&is ifta vertitur quxftio . Scd spetenus , qux a vero Deo 
funt creata commutant,vt videantur cfte quod non funt:proindc 
cp homintsdicuntur per facrificium Archadum muutifuiflein 
lupos, & carminibusCircxfociosmuUuit Vlyxisfm iftummo- 
dum que dixi mihi videtur potuille fieri,fi tamen faitum eft.Dio- 
medeasautem volucres quandoquidemgenusearumperfuccef- . 
iionem propaginis durare perhibetur,non mutatis hominibus fa- 
Aas,fed fubtractts,credo fuiue/uppofius, licut cerua per Ephige- 
nia Regis Agamennonis filia , neq; enim dxmontbus iudicio Dei 
promilus huiufmodi prxftigij dimciles elie poterant, fed quia illa 
virgo poftea viua reperta elt,iuppofitaui pro illa ceruam tacileco 
gnitum eft.Socij vero Diomedis quia nulquam fubito comparue 
runt,& poftea nullo loco apparuerun t, perdcntibus eos vltoribus 
Angelis malis , in eas aues , qux pro eis funt occulta? ex alijs locis 
vbi hocgenus eft auium , ad ea loca produdx ac repente fuppofi- 
tx creduntur eile conuerfi. Quod aute in templo Diomcdis aqua 
roftris arterunt,& <p blandiuntur Grxcis atque alienigenas perfe- 
quuntur,mirandum non eftfieri dxmonum inftincto, quorumin 
tcreftperfuadere Deum factum efle Diomedem . 

De ortu regni Latintrum^Cf Francorum. C»f. IXVl. 

£X cronicis Eufebij.Poft captiuitatem Troyx,qux facu eft an 
no tertio Ahdon , qui fitit a natiuttate Abrahx 8 j f . Primus 
apud Latinos regnauit Eneas, ante quem regnauerunt Ianus, Sa- 
turnus,Picus,Faunus,annis circiter 1 jo. Regnapit aute tertio an- 
no, vel vt quidam volunt , poft annos 8. a captiuitatc Troyx an- 
nis tribus . Secundus filius eius Afcanius annis j j • Tertius Siluius 
19. QuartusEneasSiluius j9. CtujntusLatinus Siluius fo. Sex- 
tus AlbaSiluius ji. Septimus Egippus Siluius 14* Oftauus.Ca-. 
pis Siluius 18. NonusCafpetus iz. iDecimus Tyberinus 8. Vn- 
decirnus Agrippa 40. Duodecimus Areraulus 19. Tcrtiufdcci- 
mus Auentinus j7. Decimufquartus Procas ij. Decimufquin- 
tus Amulius 44. Huius anno 10. Remus & Romulus generatura 
Marte&Ilia, poft Amilium ergoRomacondita, Latinivoca- 
ti funt Romani . Quibus primus regnauit Romulus annis j 8. & 
cxpit anno Regis Acnam 6. Pofteumregnaueruntfenatores an- 
no vno . Detnde fecundus rex Numa Pompilius.41.Tenius.Tui 
liu sHoftilius. j z.Quartus Aneus Marcius 1 j .Qmntus Tarquinus 
Prifcus. t7^extus Seruius z+Septiinus Tarquinus Superbus. j $. 
hi.7.Reges imparaucrunt annis.t ao.vel vt quibufdam placet.i40. 
Inde apud Romanosfinito regio dominatur primum confules a 
bruto cfie c^perunt.Deinde tribuni plebis,ac di£utores , & rursii 
confules rcpublicam obtinueruntperannos terme.444.vfq; ad lu 
lium Cefarem,qui primusfingulare arripuit imperiuni 3 quo etia 
Romanbmm principes Cefares appellati funt.Ex hy ftoria Franco 
rum.Tempore Aoth xdiricata eft Troya,& ftans 1 8 f .annis tepo- 
re Abdoncapueft,poftcniuscueriione multitudo,niannafugies, 
& in duos populos fediuidens,aliaFranconem Pnami regis Tro- 

. * fit.a... d: .1:. Tl Tmili 



yx nepotemilHecloris filium,alia Thurcum iiiium Troili I.iij 
Priami fecuta eft,& inde traduntquidam duos populos. f. Fran- 
cos & Thttrcos vfque hodie vocari. 

(De Ssnfone (y Pyrro rege. C*p. LXVU. 

T)Oft Abdon iudicauic Ifrael Sanfon de tribu Dan. C$pit anno 
1 ab exiru Aegypri inxta Eufebiu.t j 6. Aetatis autcm tertix o- 
&ingenteumo.4i.mundi verofccundi. 1789. & iudicaoit annis 
io.Hic ante natiuitatem fuam ab angelo prxnuaciatus & a.nati 

. Uitat» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hilroriale Vlncentl/, 



uitatc domino eonfecratus fortiflinius omnium fiiit. Itaque filios 
Ifrael contra Philiftcos potentcr defendens, etiam ab eis fponte fc 
nouis funibus .'igari pcrmitCcns,fiibico vincula rupit, & in mandi 
bula afini, quam in tcrra iaccntem reppcrit , mille viros ex eis in- 
terfccir, ac cereros in fugam conuertir , fed tandem pcr muliercm 
Dalidam decepcus, cum ccfaric capitis fui domino confecrata , fi- 
mul & fortitudincm amiiit , & hoftibus in dcnfuin expofittis , ad 
extrcmum renafcentibus crinibus, ac redeute fortitudine feipfum 
vna cum c:s proftrauit. Aug.dc ciuit.Dci lib. i . Non autem alitcr 
Sanfon excufatur,'cp feipfum cuin hoftibus ruina domus oppref- 
fit , nili qura fpirittu hoclatentcr tuilcrat, qui per illtim miracula 
faciebatjtcm in quoddam fermone. Sanfou namq; fortitudinem 
habuit,non de natura,fed de grat ia:nam fi fortis ellet natura,cum 
ei capillus demeretur, fortitudo non adimeretur, fcd ad fpiritum 
domiui pertinebat illa potewillimafortitudo , diccntefinptiira : 
Inccdebat cum illo fpiritus doniini,huiufmodi my fteriu in Chn- 
fto completum eft,quem adduxerunc inimici, vt illuderct ci, quia 
. cxpanfas manus in dtias columnas,quali ad duo ligna crticis' cxce- 
dit,fcd adtierfarios fuos moriens intercmit: fic & paffio Chriltifa 
Cia elt intetfetiio perfcqucntiuni,& ideo dicicur,qtiia plures occi- 
ditmortutis, qtiam occidcrat viuus. Accor. Hocccmporeeaqux 
dc Vlyxc fabuloeforuntjfcribit Palefatus.Afcanius Enex filius AI- 
bam conrhdit, prius ab Orefte Delphis occiditur in tcmplo Apol 
lini s. Valeritis lib.y . Mitis animus Pyrri Rcgis, qax cum audiflet 
qaofdam in conuiuio Tarcntinorum parum honoratum de fe fer 
nionem hnbitum, acccrfitos, qui illic interfucrant, pcrcontabatur 
an de fe talia dixHlent,tuc vnus ex eis,nili inquit vinum nobis de- 
fcciffet, hxc , qux tibi relata funr, pr* his, qux de ce locucuri era- 
mus, ludus fuilfent ac iocu», cam vrbana crapulx cxcufatio , tan- 
quam fimpkx veritatis confeffio , iram Regis lonuercit in rifum. 
Qua quidem clcinentia & moderationc allccutus eft,vt etiam fo- 
I>ri) fibi Tarentini gratias agerent,& ebt ij bene potirentur. 

DeBtlyfacerdtt*. Cap. LXVUL 

ACtor. Poft Sanfonem iudicauic Ifrael Hely , qui & facerdos 
a digniori ofEcio agnominacus eft, t ranflato enim facerdo- 
tio a filijs Eleazar , hicprimus de filij Ithamarfacerdotium acce- 
pit, & forfitan ipfemet tacius ludcx , facerdotium ad fe tranftulic. 
Quidam camen cradiderunt hunc clie Phinees , filium.f.Eleazari. 
Cxpit anno abexitu dc Aegypto 3 1 6.xt.-itis atitcm tertix 86 1 .mu 
<li verofecundi 1 809.& iudtcauit annis 40. Huius temporibus(vr 
ecnte famc) peregrinacus cft Elymelech cu vxorc & filijs dc Beth- 
Iecm , in regionem Moab vbi Noemi vxor eius orbata viro ac fi- 
Jijs, randcm cum nuru fuaRuth Moabitide redijt, quam.f.Ruth 
Boozdetribuludaratione propinquitatis ad fufcitandnmcon- 
fanguineft fuo fetnen accepit , & ex ea filium Obeth nominege- 
nuit,qut fuit pater Ifai pacris Dauid. Sub Hcly quoq; Samuel na 
tuspuerinteiitplominiflrauit, ficanno 1 i.plenofvtaitlofcphus 
prophetauir.Deniq; iuxta rcoelationcm Saniueli faclam adomi- 
no , g> peccatum Hely ac filiorum eius ptiniturus clict , filijs cius 
coram Philiftcis in bcllo proftracis , cciam arca domini capta eft . 
Ipfe quoq; Hely hoc audicns de fella retrorfum tecidit , & fractis 
cemicibus expirauir. Eo cemporc filij Hcctoris Ilium rcceperunt» 
cxpulfis Anccnoris pofteris . Sciendum autcm <p licet Iofephus & 
liber Rcgtim confentiant Hely iudicafle pcr annos 40. Septuagin 
ta tfi, & liber Paralip.dicunt »"o.fed poreftdici, quia poftSanfone 
finxerunt abfque itidice anni 10. qui aggregati funt annis Hely : 
quidam tamen dicunt annis 10. quibus judicauic Samtiel aggrega 
dos annisHelvmagiftrifuijfcd vcriusanniSamuclis iuxtaEufe- 
bium & Comeftorem afcribuntur annis Saulis. 

DcSamuelc&Sanli. Cap. LXIX. 

SAmudiigitur cVSauli poftmortem Hcly fimnJ annotantur 
anni 40. Et arca quidcm dcunini capta fub Hely, apud Phili- 
fteos 7.menfibus fuit ,fed diuino nutu reduda , in domo Amina- 
dab,in Gabaa icannis pcrmanfit . Interim fcnefcente Samuele , 
populoq; Regem pertinacicer poftulancc. Saul de tribu Beniamin 
vir bonus & humilis , ftattira qiroquc corporis ab humero, & fur- 
fum eminens fttper omncm poputum,diuino niitu cligitur,& a Sa 
muele inungicur:hic citm lonathafilio fuo defendit lfracI.Prinio 
quidemab Amonitis, poftmodum a Philifteis , fcd quia domino 
& Samueli inobcdicns ftiit a domino reprobari meruic Icaq; Da- 
uid pro eo rcgnaturus adhucptier inungitur,Saul Ipiritu neqtiam 
«xagitatur. Dauid interfecto Galiath in populo fuo gloii.a acqui- 
ficTFnde Saul contra cum fpiritu liuoris inardcfcit, inlidiofe frau- 
diilenterq; facit eum genennn fuum,vt praelia domini gei^ns tra- 
deretur in manus hoftitim. Deniquc dum enm inftanter perfeqtii- 
tur , Dauid vfquequaque diffugiens , tandcm apud Achis Regem, 
Geth Phtliitinorumquatuor mcnftbus peregrM^!.urj ac vicmos 
hoftes «Upredatur. Iacerim Saiil accepto a Phxcouiiia refponfo,c6 



cra Philifteos in bello progreditur , & in monte Gelboecum filijt 
fuis profternitur,atque a viris Iabes, quosprius contra Amonitas 
defendcrar,fepclitur.A Saule icaque ceperunt in Ifrael tempora re 
gum,& aSamuele tempora nominacorum prophetarum, viuente 
quidcm Samuele, Saul annis 1 8-regnauit, & eo mortuo duoban- 
nos tame eorum facra fcriptura no anuotauic, in morte Saulis ter 
ntinatur ascas feculi tertia,nabens annos 940. 

De ortu rtgni Lactd. & Corinthi. & de Codro Regt Atbe. 
C»p. LXX. 

HVius temporibus a quibufdam fuifle putatur Homeras, duo 
rcgna exordium habuerunt Lacedemoniorum.f. & Corin- 
thiorum , Athcnienfium vero 17. hoc temporc regnauit Codrus. 
Eufebius in cronicis. Anno igitur Saulis 1 r .Lacedemonix primut 
regnauic Eurifteus annis 41, Pofthunc vero Egis anno vno . Poft 
quem tertius Archeftratus annis 3 r.quarcus Labotes 3 7. Quintus 
Doriftus 19. Sextus ArgefiJaus 44.Septimus Archelaus 60. OSa- 
uus Thelecus ^o.Nonus AJcamcnes 3 y.Extunc rcges Lacedemo- 
niorum defeceruncf. anno Azarie qui & Ozias 49. anno quoque 
pra:notato,fci)icet rcgni Saulis r r .primus Corinthi regnauic Aie- 
ces 3nnis;t. Sccundus I.xyon 37. Tertius Agelaus 3 7. Quartus 
Primmas 5 f. QnintusBacchis 3 f^iquo reges Bacbide cognomi- 
nati funt. Sextus Agelas $o.Septimus Cudemus 3 f. Odauus Ari- 
ftomedcs.3 -NonusEgcmon.i6.DecimusAlexanderi.r. Vnde- 
rimus TheJeftcs.i ? .Duodecimus Anthomenesanno vno. Extunc 
Corinthioru rcgcs dcfeccrunt.f anno prsefati Azarie qui & Ozias 
4i.VaJerius lib.y. Codrus Rex Atbcnienfium,cum ingenti hoftiu, 
Atticarcgiodcbilitata.fcrro & igni vaftaretur,humani auxihj dif 
fidentia,ad Apollinis oraculu confugit ac per legatos fcifcitatus 
eft,|quonam niodo tamgrauc bellum iftucf difcuti pollet,refpon- 
dit ita fincm ci fore,fiipfc hoftili m.tnu oct idiifet.hocnon folu in 
Athcnienfitun cafiris pcrcrebuit,fcdetiam in contrarijs,obhocil- 
1 ic edictum cft,ne quis Codri corpus vulncraret, idpoftquam co- 
gnouit,depolitis infignibus iniperij.ftmiliarcm culcum induit,ac 
Pabulantium hoftium globo fe obiecit vnumq; exhis falcepcrcuX 
fum,iu c(dcin fuam compulit nc Athena; occiderent. 

De gejtts Dauid. Caf>. LXXl. 

EX cronicis.Dauid itaq; primus dc rribu Iuda regnauit apud 
Hebrxos annis 40. in ipfo Rcgni eius principio exordium ha~ 
buit quarta xtas,non vc quidam volunt.pro regni Iuckorumjini* 
tio cu inchoafiet a Saule, fed pro innouatione promiffioiiis olirn 
patribus faita: de Chrifto,& regno Chriftiano . Siquidem iurauic 
dominus Dauid veritatem dc fru&u ventris eitis fcffuro fuper fede 
fuam.Cospi t autem anno ab egreffionc Aegyptt. 43 6. a natiuicate 
Abrahcnoniogentefimo.4i Abinitio veromundi iecundi 1889. 
& regnauic primo quidem in Ebron fuper tribuui Iuda . 7. annis 
pofunodum in Hicrufalem fuperomnem Ifrael 3 3.annis,hic qui 
dem pius ac iuftus rcx,eciam hoftibus fidcm feruans , eorum nece 
iniuftam vindicatiit,atq; vir bellicofiffimus contra hoftes viriliter 
pro populo fuo ftetit arca domini cu honore & gaudio iu arccm 
Syon.quam acquifierac & edi(icauerat,adduxit,deniq; pro pecca- 
to,quod in Vriam & vxorem eius commiferat, fe humilians diui- 
nam mifericordiam obcinuic,& cam a filio proprio,r| ab alijs pec 
fecutiones,& opprobria non modo patientcr, verum cciam liben- 
ter fuftinuit.Tandemq; pro plaga populi numerati, altare in area 
ornam Iebtifei,vbi cemplum domini conftrucndumerac extruxit, 
& holocaufta pacifica offerens,Dci propiciationem obtinuit. De- 
niq; prxparatts impcnfis ad fabricam tcmpli , Salomonem filium 
fuum adhuc viuens in regem inungi fccit,eoq; inftructo , dc cultu' 
diuiuo & de regni gtibcrnaculo in pace dormiuit Jiuius tempori 
bus prophecauerunt Gad & Natham & Afaph. Codrus Atheniea 
fis(vt dictum cft) iuxca refponfum fcipfum morci tradens,bello P« 
loponenfiaco interemptus eft in quo Eiicridarum regnum deftru* 
itumeft. 

DcHymnologimDKuidi Cap. LXXlh 



AVovsnNvsdeciu. Dei lib. 1 7.Dauid vir incan ticis erudi 
tus armoniam muficam non vulgari voJuptate fed fideJi vo- 
luntatc dilexit,eaquc Deo fuo myftice rei magna figuratione fer- 
uiuit-Diuerforum enim fuorum rationabihs moderatufque con- 
centus , concordi variecate compa£ta,bene ordinace ciuitatis Dei 
vnitatem infinuat.Acior.Hic dicitureximiuspiophetarum,quia 
non folum futura de Chrifto prxdixic,fed eciain ipfiim fibi de fe- 
minefuonafci promiflum annunciauic, & foliloquia.i.pfalmos 
vel hymnos,qui folitudinem mencis exigunc,vcpoce qui omni af- 
fecW fp irituali & diuina contemplationc pleni fuut , deuotitfime 
domino dccantauit, dequib.dicic Apoftpius adEph. nolice ine- 
briari vino,in quo eft luxuria,fcd im.lXlo.u.ian Pfal. &c. Vnde pa 
tct fp frcquenutio eorum,& carnalia defiperefacit,& mentcs pfal 

kn. 



Digitized by 



Google 



tlber Secuncluj. 



25 



Untium fpirituali deuotione r«fidt,tri&ti*» i quoq; £eculi , & fa- 
5um bomab an.mis repcllit, dicentelacobo, tnftarurahqms, 
vriEn orct *quo animo * pfrilat, Dioay.in l.b> de Hierarch.a 
jSTcSaWnim facra o\atio,& omnis Agyograpba ad de* 
fiSlonem animorum noflrii o PP ortunena«amr.Con tl n Ua quo- 
SefacSmorumHymn^ 
dtmacc difponit. 

Divirmtibustiufdm. Csp. LXXUI. 
A Mbr.Iib.i.deofficijs.Cumq;veroDauidnifilaceffitus,nec 
A nM i pS. cofulto domino bellum intulicprudentu^m bel 

feneaatem fummam manu P^P»*^^^ 1 ,* 
inUb.deexceflu fatiri. Dauid mortuo fiJio,quem de Beriabee iu- 
fcSSjufihim cohibuit,dicen S :Ego ibo ao ? eutn,non ,pfe reuer- 
Surad SS maximum defiderantisfolatium.O verumfapien- 
^iXciu^,idempa t ricidamfiUumflemt,quinonfleuerat,nno- 

centem, £U mi inqSut AbfaJon, quis m.hi det , vtW«on»pj 
tc.no folus fietur Abfaion, fletur patnada fletur & Amon, fletur 
&Vcelentus,n6flemrd.lcai^^ 

uit & flcndum infantem mortuum non putau. t :iUos.n.f.b. penUe 
<redebat,hurKrefurrec^™mfperabat.ldeminapolog.aDau»d. 
IdemDauid Abner, lieetaduerfarijagmimsdacem ,nteremptu 
fleuit,& poftluftum eius ambulSs,depofitis irrfulis j>otcftatis,cxe- 
ouiarum bufta curauit, quo fafto, docuit etiam fide efle adueria- 
p)t fcruandam honorandam quoquej& infcofte virtutcm. 

Dtpcenitentintutfdem. C*f. LXXUU. 

DIx i t «uock Dauid ad Nathan: Peccani domino,qu£ nunc 
mihi fadlewperia? honoratum,ac diuitem , qiu fi arguatur 
alicuius cuIpsreuVnon molcfteferat, at ifte reg.o 
totdiuinisprobatu* oraculis d»pt«^*"|W' 
« grauiter dehquiffet.non ind.gnatus infeemuit, fed conteflu ,n- 
cemuit cult« dolore.MatuntasJi.vetuas profundam cus pcenjten 
uam fuiife declarauit,qux tanti erroris offenfam tranfduxit.dice- 
te Nathan: dominus tranftuht peccatum tuum.aUj homines cum 
corripiuntur,peccatum fuum ingrauant.dum negare cupiunt.aut 
defehdcre,ibiq; eorum maior cftnapfus.vbi fperatut correa,o«a- 
fti aut domini, qui confummare geftamen wum geftmnt,& viam 
ialutis currere.ficub» tbrtecorruerunt, nature magis fragilitate,q, 
peccandi lib,dine,aaius ad currendum refurgunt, pudorislumu- 
Jo maiora reparantcs ccrtamina , vt non folum nuUum ajitimetur 

attuliflelaplus hr.ped iro « um > fedetiam ^ ocit " ,s 
mulafle , Dauid occidit Vriam, non ftudio crudehtatis impulfus, 
fed vtpudoremobumbraret cona.pifcentia; , verecundum tege- 
ret voluit enim eum dominus fubiaceretentation,, ne-al.qu.dl.- 
bi fupra homincm arrogaret.caeterum inpfalmo ,Ho pan.tenna- 
li. Miferere mei Deus &c. vide quot verfihuspropheta peccatum 
fuum rclonet , nec vUus verfus fit fine conteffione deliu, pro vno 
peccato.poftulat miferationum multitudinem,& nos pro plunb. 
peccatis vixfemcl eius mifericordiam acdimus obfecrandam , 
SeUaura quoque noftrum confitentes pouus prxft,ng,mus,quam 

'^^ToleriMeiufiiemetntrsMameheot. Csp. LXXV. 
- A Vgvstinvs tontraFauftumlib.i.Legantautem Man,- 
A chei,& videantin Dauid Deun, pjura redargu.lle a Fauitu, 
fed ibi eft & pccnirentise faaificium , ibi eft incomparab,l,s man- 
ftetudo,vfq 5 ad atrociflimum inimicum. Ibi eft ,lla mcomparab, 
EhS.tasfubflageUoDc.&ceruix regia ita Dom,n,co,ugo 
fubdiu, vt armatul armatis comitatus, arma exore 
toitia potentiffime fuftineret , fuumq; com.tem acccnfum .racun- 
dia m taliarcxeiusaudiret,&iam in conuit.atons caput.dextera 
V h& peSemem tnodeft,ffin,e refrenarct, regali fu* v.fiom d.u, 
S3Tondusad.jciens & d.cens mentis mis hoc redditum fu 
Mmo^dicio,quo illemiuriofus miflus eflet.vt tal,a m i eum lacu- 
raTeturT^ia. iBiin gregem fibi comiflum ^tanta du^g 
ftoralis,vt pro eis vellet mon : quando populo numerato peccatu 
Sarionb« P usficp«mrcp!acuitDeum,vteUndenu^^^ 
ret morte multorum , cuius mulatudmc cor reg,s fuerat iuperb.a 
Bert m ntatum,in quo occulto Dei indicio Dflis apud quem no eft 

& in eo qui dehominum copia fcextulerat , tumorem 
n^ani eiu\dem copiardiminutionefanauit. Ibitam 
timor faaamentu Chrifti in fanfta vnftione feruabat, vi x<* ^ems 
piafolicitudinc trebidauerit, quando^guam r^gj™*^ 
fce ipGus Saulis latfter «^dit, nhaberet vnde fitof^ 
«ooUet eum occiderecum poflet,l«c&«nul»i ^™ ,ft ^ 
Co viro r«periuoturnmWa,neq;pr^miu^eftuiUto 
— - 1 Sr^culumrtftoria* 



flagclli mfriplina,vt &cfiteffi» in etermrm liberaretur,& aimSa 
tpaliter probaretur JntcUigebatq; vir(anaus,& non contra Deu, 
fed ad Deum leuans animam fuam nifi dfis euec confitenti & pce- 
nitenti propitius,quam pcenannn itemaru ems eifent digna pec 
cata pro quibus cum tpalibus emendationibus vteretur , videbat 
erga fe,& manerem veniam,& non negligi difciplinam. Cur aute 
Saul per Samuelem correptus cum diceret etiatn ipfe ficut Dauid 
peccaui,non meruit audire quod DauidXcp dns ei ignou,ffet,nua 
quid pcrfonarum acceptio eft apud Dcum^bfit, fed in fimihvo- 
cc, quam fenfus humanus audiebat, diffinule pecms erat, cpdiui- 
nus oculus difccrnebat. Itaq; multi nuUius appetentcs vxorejnul- 
lumve maritum appetunt vfq; ad mortem perfequentes, tf, Daut 
dicum meritum,quod ipfefecerit apud Deum habere no poflunt 
Tantum intereft quid cuiq; in feipfo,quantumq; difpUceat,yt pe 
nitus cxtirpetur,& quid pro eo fruaiferum,& opulentum ingentt 
confurgat fertilitate,quia & agricuk plusplacent agn.qu, lpmw 
«tiam eradicatis.centenumproferuntquam qmmulas vnquam 
fpinas habucrunt,& vix ad tricenum perueniunt. 

DeSalemtne&fAbrieMtempli. C*p. LXXVI. . 

EX chronicis. Salomon regnare cjpit anno aetatis quarta: 4 1 .ab 
ereffione Aegvpti 48i.'A natiuitate Abrahi 900. Ab iiutu> 
vcro mundi.f fecundimiUefi.no 919. & rcgnauitanniS40.hic fi- 
liam Pharaonis regis Aegypti fibi defponfauit : de qua vt dicunt 
Hebrei.cumadhuc 1 i.annumagaetcontranaturamfihugenuir» 
& in oratione f ua fapientiam quam ojteris ommbus donw pr?po 
fuit a diio impetrauit.Anno regni fui quarto,qiu fuit 48o.egreUiO 
nis Ifrael ab Aegypto menfe Maio templum dni aedihcareca:pit 
de marmore candido,quod parium dicitur. Et in anno 1 1 Jnenfe 
Oaobri confummauit,ita tp in 7. annis & fex menfibus lplum cu 
fuis vtenfilibus cotnpleuitJofephus tamen diat anno qumgentfc 
fimofecundo.egrefllonis de Aegypto defcribens et annos ajtatutn 
preccdentium dicens,ab Abraham fluxifle annos 1 oto.A diluuia 
14 30. ab Adam } ioi. Habebat autem domus in longitudine 60. 
cubitos,in latitudjne vero lo.pars quidem antcrior.qua; fancta di 
citur,& erat ab orierite 4o.erat cubkorum in longitudine,reliqua 
pars ad occidentfi 10. cubitorum crat,& dicebatur SanSasadoru. 
Porro in altitudine jo.cnbitos habebat vfque ad pnmum tabula- 
tum fuper quod fecunda manfio erigebatur jo.cub.tis vfq; ad le- 
cundum tabulatum , tertia vcro manfio erat fio^ubitorum vfquo 
ad tertium tabulatum.quod erat teomm domus,& fic tota templi 
altitudo in , io.cubitos afcendebat . Iofephus tamen mentioneni 
non facit nifi deduabus manfionibus vnicuique 6o.cubitos afcn- 
bens,fed duas inferiores manfiones fub vna comprehendit.Eratqj 
ponicus ante faciem tempU habens longitwdinem uixu templi 
menfuram & latitudinem 1 o.cubitorum.furgens in altum (vt di- 
c.t Iofephus) vfq; ad celfitudinem templi, & feritm temptofene- 
ftras obhquas.i.extcrius anguftas, & interius obUquando difturas, 
has exco«itauit Salomon.Trabes autcm pofuit in domo p« traU 
uerfum pcr tria loca in fummitatibus trium manGonum adeo lo- 
E as & forinfecus capita earum promincret er vrtaq; partcEt ; edi- 
ficauit fupa capita forinfecum prominentia, tna tabulata ad de- 
ambulandum circa templum,qua: in Euangeho p.nnacula tempta 
dicuntur,latitudo vero tabulatorum diffciens erat.Tabulatum.n. 
quod erat fubtusquinque cubitos habebat latitudims,& med.um 
fex cubitos,& teruum fcptem. Quod ad litcram qu,dam tfadunt 
faftum,vt in fuperioribustabulatis manentes , non «mped.rentut 
ad afpiciendum inferius per obftaculum inreriorum:Heb«us ta- 
men dicit tria tabulata parem habuiflelaotudinem , vt h a lum- 
mo vfque ad imum plumbata cementanj d.mitteremur , eorum 
pereendetauro-quahtas.verum tameninferiustabulatum qu.nqj 
«bitorum erat in latum, medium vero <^uia munis fupenor ar 
tior foau s,quafi per cubitum erat retraaus: vlumum vero ieptem 
perretra5onemmunfurKri«fimmta&aa:hxcautemtabuU 
ta fic erant coaiunaa mura,vt ei infixa non eflent Jorro in e»tre« 
mitatibus cuiufliba tabulati , vt deambulantcs abimuna lapfus 
defenderentur, aadificauit luriculas tanquarii appodianones , quae 
in libro Regum latera vocantur , in ParaUpomenon canceUi , de. 
quarum akutudine nefcimus,mfi defupremo, quodhabiut m ajtt 
tudrne ;.cubitos. 



De ernMu uutrimt itmu &/*f>eri»ris msnfioms. 
CMf. ..LXXVU. 

T»Orro rrmnismanfionisinferioris intiwfecus opertuserjt 
PVabuutcedrinis . Tabul.s vero folarij aftua etant laqueana 
cedrina, patumentum domus teSum crat mbu hs ab.en« . Tabu- 
SiverolaTerum, & laquearia trabium pammentum, tabuUt 
™pSSnw cum clauis aureis , quorum finguh erant 
qSquSiklorum.nimlqueem 
^,quoa B au ro ««»te S aetur,vtv«ltU5U«te<li~ 

Tomus Quartus» V tw**~. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlnccntlj. 



Ittmine refpiendere . Porroia iuoctura tabularii fecit anaglipha.i. 
tornaturas.vel celaturas uuuncturis fabrefa£tis,ne locus lun-curus 
deprehendi poilelcJutuedio vero tabuk erant iaiagines promitie- 
tes CheruJjin 3c palroJe. Hxquidcm in tabolis cedritus celaca erat 
fedauro rtiavel iaiplis caouiis aureis.Oraculuiii auteu» quod di 
cifir laiiciafaactorum,habcbat lo.cubitus longicudinis & io.laci 
tudims,& ) o. in alrinidtflftlq litera tamen habere, & 10 cubicos 
altuud»nis,cuiodituellu5enduni eftde panececedriuo iuterpolito 
interoracma&lanctafiiiitorum, vtfumiis aromitus afcndcns 
dc aitaci per aperturara fuperioreto Hbere mtraret in oraculum . 
Erat autemtcuus panestecois auro,habens anaglipha Cherubin 
& palmas adinodumparietumJiuic pancti appenlum erat voii 
dequatuor coloribus-cuiinccxtacrant Cherubin tancx tenuitatis 
▼t parieris nonprohiberet aIpe£tum,quodlcgitur m euangelio kii 
fuinfuiite afunutw vfq; dcorfum.Dc interiori fremaie luperioru 
gnaauoaum nori lcgi, nifi cj> dum confuinmaretur Jtdt ticiuni,poii 
tuseft lapts in angi3ofuperiori,non iinegrandi omntuin admira- 
tioncCumenun xdincantes & in fundanieco,& in muro eum lo- 
care aitereutur,non eit inuentus locus euts, donec in angulo fupe 
nori»& paftremusomnium conuenientillimc poiitus elt, leuindu 
«piod pridixerat DauicLLapidcm quem reprobauerunc xdtrkates 
&c. In fummitate vero muripergyrumamxacrant aurea verna 
ad magttitudinem hominis,propter aures abigendas, vt deionge a- 
lpicientibus quali Gluaaurea viderctur,per gyrum vero mun erat 
labium extertus,a quo depcndebant grandes vux aurex cu.n pam 
ptnts aureis adeo fabrcfadis,vt furfum afpicicntibus quali ad aura 
fxpe moucri vidcrentur.Porro iuxca cerram hoftium latcris medij 
in paneteerat domusdextrx i.mendtane, pcr quod cocieam afce 
debant in medium cfnaculum,& a medio in tertium , hoc eft per 
afcenfum tortuofum,qut vitis vulgo dicitur,qui tartus ell ad limi 
utudinenicocIcxteftudiiuim.Fecitaiicem in introicu tepJi poftes 
de lignis oltuarum,qaadrangulos & duoholliade ligms abienis 
altrinfecus,& fculput iri eis Chcrubin Sc palmas, & tslaturas val 
de eminenres,& operuit omnia laminis aureis opcrc quadto ad re 
gulam,foras tftx multx venuftatis erant, & ( vc ait lofcphus) non 
cratineis lignum maiuspalmo,quodfortenocacurin rcgumcu 
dicitur opere quadro ad regulam & erac altitudo earum f o. cubi- 
tis fccundum altitudinem inrerioriscxnacuIi,& latitudo 10. Erat 
quippe latitudo muri 10. cubitorum,& apertura in qua fores erat 
fimiliter t o, & ita in muro orientali aicnnfecus fupercrant j . cu- 
btri in apertura vero erant qtiatuor tbres,dux extnnfecus & dux 
intrinfccus,quarura vnaquxq; habebac Jatitudinem f. cubitoru, 
& iiccrantartificiofepoutas vt claufx quafi continuum parietem 
tacerent incus & extra,aperrx fibi in medio fpillitudinis muri ob- 
tiiabant & tocam eius lantudiuem tegebant , & iic artiriciofe libi 
adhsrebant , & quando claudebantur exteriorcs claudcrencur li- 
mul JSc. inreriores.Nullus enim in tepJo nodc remanebat, qui clau 
dcret eas interius. 

De Onuitu & ortcido itufdem. C»f. LXXVIII. 

POrro in pariete oraculi iecir duo hoftiola de lignis oliuaru, 
& poftes angulorum >. vt in quinto angulo medio cardincs af 
fixx ftarcnc,circa quos hoftiola mouebancur,& erant in hoftiolis 
anaglifa Cherubin & palme,in oraculo autem erac palma,arca,& 
propiciacorium,& Cherubin,qiij» fecerat,Moyfes in deferto.Fecit 
autem Salomon Cherubin duo, dc lignis ohuarum t o.cubitorum 
altirudinis,ftances fuperpauimcntum in latcribus arcjc,& habetes 
pedcsobliquatos, quali ad itibiland-m & eleuatos , opertosauro 
piirilliino,nabeutes alas aareas iingulas j . cubitorum,quaru dux 
extendebancurfuperarcam,&obuiam libi vcnientcsconiungcba 
turfupeream.regcntes fatictuarium infra fepolitum, aliasautem 
duasexccndebant altrmfecus vfq; ad parieces.Porro cxtra pariete 
iH fanftafanctorum pofuic meiilam ad Aquilonem,& candelabru 
ad Aiiftrum interquJe medium erat altare aureum , quod fecerac 
iMoyfes in dcferto.Sed pra-tcr illud candclabnim, pofuitalia can- 
delabra aurcaeiufdemfcematis,fedmaiorisquanritatis «.hinc,& 
j. indeSimilis cum menfa qttam fecerat Mby fcs in deferto,pofuit 
altas menfas i • -.eiufdem fccmatis fed maioris quantitacis J Jiittc , 
& r. inde ■ Intcr hxc autem pofuit altare thimiamatis, & veftiuit 
illud cedro, quod etiam dicitut altare oraculi a.coram oraculo.In 
telligicur hoc altartWuii)ede-Iapidibus,quos ierrum non tetigit,& 
erat opertum pcr circumitum tabulis cedrini$,fed ille operte erat 
exomniparte laminisaureisvcuiusquantitatem non meminimc 
legtHe lllud veromodicum aItare,quodfecitMoyfes in dcferto, 
forte tcpotitum erat in fanctafanciorum , non ad vfum quotidia- 
hosthimiamatis,fedadaliquos vfus fingularcs, quando femel ia 
anno ingredicbatctr facordos cum fangutne,hocautcm inde pocelt 

}>crpendi,quia dictt Apoftolusin fanaafanctorum f uuTe thuribu 
um aureuui,hic erat ornatus templi iu uterioiibus» 



De ferticu & txlummt cius. Q*f. LXXIX. 

IN facic vero templi erac porticus qux in euangelio dicitur vefti- 
bulum templi habens columnas xreas in longitudine fui difpoll 
tas,in medio quarum erant dux mirabiliores cxcens, poiitx ante 
forestempli habentesin medio fui fpacium io.cubttorutn, fecua 
duin latitudinem portx templi,quarum talis erat cotnpolicio, fti- 
lus vel ftipes coluinnx habebat. 1 8. ctibitos altitudinis non planus 
fed valliculatus,habens in circuitu canna'es cauationis 4. digitoru 
& erat fulilis,& liuea 1 r. cubitorum ambicbac ilium.Epiftiliu ve- 
ro columaxjlatius erat ftipite & rotundum,opere reticulato ccla- 
tutu. Capitelluiu quoq; fupcrpoiicum epiftilio tiiiile erat & f. cu- 
bitorum altitudinis, & fuprema parte erat lyliarum , Jatera vcro 
iplius ex omnipartein modum rctis,& cathenarum erant contcs 
tafepteiiaverliiuin,retiaculaerantincapitcllovno ideft7. ordi- 
nes habentes eandem c£ laturam.Supcr.capitclliim vero erat qtiait 
funiculus,fuper quem in duabus ordinibus poiirum erat retiaculu 
tegens eius fummitacem,& defcendcns aliquantulum circa latera 
capitelh in circunucu.In cuius extrcmttate dependebant in duob* 
ordinibus ducenta malagranata. In epiftilio quoq; dependebant 
malagranata, lcgitur enim quod capitella eratit fuper fummitate 
malagranatorum. Eiufdem compoiicioniserat alccra columna. 
Dc compolitione vero bafium no legi, hx dux colttmnx proprijs 
nominibus vocabantur,tum proprerfui magniticentiam,tuni pro 
ptcrfuturorum multam prxngiirationcm, dextera dicebatur Ia- 
chim,finiftra Booz, de reliquiscolumois veftibuli modicum agic 
hiftoria.CapitelIaeorummraoradicit vno cubito prioribus capi- 
tellis. De fcematc eorum tantum dicit cp erant lyliata & habebac 
rctiacula fuperpolita, hascolumnas &.o/nnia vtenfilia templi f- 
rea,& quicquid in eo de xre faftum eft ttidit hyran. Aliquando t.i 
men deauricalco dicunturfa£ta, qttod idem eft, cuius fplendor & 
pulchricudo limilis erat auro,vt ditit Iofephus, in hoc veftibulum 
afcendebatar ab atrio facerdotuin n.gradibus fecundum lofe- 
phunt. Qttidam tamen dicunt 7. fecundum viiionem Ezechielis , 
dicunt enim in multts cpncotdare compoficionem templi mate- 
rialisjcum compoficioae templi ipiritualis,quod vidit EzechicJ. 

De domunculis atrio ftcerdotum. Caf. IXXX. 

AEdificavit autem Salomo iq circuitu templi poft vefti 
bulum }o. paruulasdomos, qui fui copulatione totum cera 
pli ipacium extrinfecusainbiebant harum /ingulx habebant f.cu 
Ditoslatitudiiiis&tant.undemlongicudiius& if.etiam altitudi- 
uc. Ingreilufq; earum itatccit adinuicem vt.exalia ingrcderetdr 
adaliam, aliquo fpacio interpolito. Ecfupraeas xditicatx eranc 
alix xqttales eis , & mcnfura & numero, ita vt latera templi tria, 
per circumitum tegerentur domuqculis vfque ad primum tabula- 
tttm exterius. Reliqua vero pars templi fupcrior circumediticata 
non crat, fed libere videri poterat . Non fuerunt hx domunculas 
pafto foria vcl exedre fed cubtlia,& cenacula Hebdomadariorum 
& gazophilacia vafoVum, & veftium cempli. £t xdificauit atrium 
interkis tribtis ordinibus lapidum pohtorum & vno ordine ligno- 
ruin ccdri.Porro plura fuerunt atria Citra tcmplum , vt in pfalmo 
lcgitur.Qui ftatis in domo domini in a d,d.noftri.De intenori taa 
tum atrio mcntio fit in regnum,de codem,& de fecudotra£tac Io 
fephuSjfedprxcerhxcduofuerdtaLa duo.igitur atrium interius 
erat platea grandis,& ex omni parte circa templum difrufa p qua- 
drum qux prx foribus templi ad orientem plurimum extendeba- 
tur.quia ibi erat altarexreutu t &luteres,& ibi mintftrabant facer 
dotes & leuitx coram domino,circa vero vtrumq;lacus templi,no 
adeo diftufa erac, ab Occidente vero ltrictior pauimentum cuius 
vario marmorc ftratum erat,& diuer' s imaginibus venuftacum, 
hoc atrium cingebat murus breuis in Jatitudine untum trium cu 
bitorum.Icem erat cubitus vnus lapidum vnius colons , fecundus 
alterius,& tenius tertij Jntus autem veftitus erac cedro, & poiitus 
eft pcr gyrum in extremitate huius atrij,vt cxteros a miniftris ab 
ingreflu atrij prohiberet. Ad hunc appodiabanc fe pfallences,& co 
uerli ad populum fuperhuncinclinati loquebanturln eodem mu 
fo ftabant columnx xquisinteruallis difpofitx,populum extra fti 
tem a-i legem fandimonix prxmonentes , alix Jiteris Hebrxis, a- 
lix Gtxcis alif latinis,& neinctarent locum fanctum prohibcnces, 
hic ambitus muri proprio nomine vocabacur Gyon. Alitcr vcro 
cancellus vnum folum habebat introitum ab Onence, contra pdr 
tani templi habeos aperturam 1 1 cubicorum, fine foribus vfq; ad 
hunc introicum afcendebanc viri & mulieres, defereces oblationes 
fuas ad miniftros libi occurrences,nec licebae eis ylcerius tranlire 
nifi in quibufdam cafibus.Ec afcendebant ad ipfum per i4-grad^ 
Hoc atrium dicebatur intcnus,vel atrium facerdotura quod etiS 
illi,qui erant Aaronicx,fed propter maculam aJiqtiam orferre no 
poterant , oon inuabaat , Jicet ae faaificwu^partibuj ajeretub 



Digitized by 



Goo< 



Llber Secundus. 



26 



DtUUristtrijsumtU. C*f. LXXXl. 

NO « t iftud atrium & inffa ipfum in decliui latere pofitum 
erat fecundum quod dicebatur fanclunvquod Iofephus vo 
cat aulam vel bafilicam grandem-Erat autcm diffufum pcr circfi- 
kum circa atrium interius , lougc tamen maius eo & pauimetum 
▼ario marmorc, eratq; circumleptum muro.in auirudinc 1 r .cubi 
torum interius.extenus vcro altitudinis 4o.cubitorum,*m dedi- 
autatem coIiis,& hcct fic eflet altum,non afcendebat vfq; ad tabri 
cam templi,necipfiu« afpeclum prohibebat, erat murus lfte ad oc 
cidentcm fimplex,& nullam habenspottaiib In vtroq; vero latts. 
ze,&mfronteorientalihabebat porticus circumiaccntesiuftat 
dauftri monachorum,in quibus eram cokmnx fingulorum lapi- 
«ium diuerfi coloris cu bahbus argenteia.Camera,vero porcicuu ji 
laqueariaccdrtaa eranulatitudo vcro porticus jo-cubicorum . In 
lateremcridianoerantquatuor portaeduplices valuas habcntes , 
quz laminicanreis,& argenteis miroopereerant decoratx,eiuide 
numeri , & eiufdem fcematis erant porcx inlatere fcpcentrionali. 
Jn his fedebanc Iaui tores , vt arcerent immundos ab ingreiiu hu- 
ius acrij. Porro in orientali fronte erat porta.qux dicebatur fpecio 
iadiabcns valuat de ere Corinthio fa&as. In angulis huius frorras 
erant dux portx modicx,per quas afcendebant mulieres ad onere 
<him, veltoneminiftridcfcendebant in occurfum earumibi ad 
■ufcipiendasearum oblationes,per has portas,quas diximu^alcen 
«kbant vndequaq, viri mundi in atrium fecundum, vt ocarec fub 
xiiuo tempore ferenitatis,fub porticibuc tempore terapeftacis . In 
ftlatea orientali huius atri j vendebantur animalia, & volucres ad 
ȣferendura,& menfx numulariorum ftabant ibi quas cuerrit do- 
xninu s. In porticibus autem circa pottas ftabaot gazophilacia di- 
nerfi generis.uirceMufach,in qtla repanebaturobIatioregum& 
anagnarum teftjaitatum . Corban in qua oblatio facerdocum, & 
votiua . Terria quoque qux proprie dtcebatur gazophilaaum,in 
qua oblatio pauperum , & oblatio quotidiana ad opera tcpli, vel 
advfuspauperum In porticibuslaterum erantpaftoibriajJoca 
fepacataad comed«ndum, in quibusfacrificantesdeparubus £u 
«sificiorum , quoe eos contingebant vcfcebantur coram domino. 
Quidam tamen. volutR,quod ibi tantum a ioris venientcs de fini- 
hut lfraelcotnedebaae,& ob hocdici paftoforia.In eifdcm porti- 
cibuserant cathedras.Ltnagenera fediiium , vtait Indoru>, in ca- 
thedris fedeoant Doctorcs in gymnafio^ lu fynedrisauditores in 
confiftorio,& dicebantur fvnedrj quafi confeilus. In exedris aflef 
fores cum iudiee,qtrando iecretius aliquid tra£tabant,quaii in lo- 
cutorio, & dicebatur cxedrf quafi ailellus, licet exedrainiproprie 
Jegaturpro thalamo,hoc atrium fecuridurufaipein euangehodi- 
<iturtemplum, vt vbi dickurcp oues & animalia vendehanturin 
ceniplo, & g? Iefus docebat in tcmplo , & <p fili Ifrael orabant in 
*emplo,&cxterainhuncmodum.f\>rrofuo hocatrio erat tertiu 
atrium^Smiliterin decliui laterc.motis pofirum etufdem compo- 
£tioniscumfecundo,&Gnontaote venuftitis nec tam prectofi 
©rnacus,in hoc orabanc muheras-nahude>tantum. Intra atriumil- 
lud erat & quattum, in quo orabantviri iinmundi,& muheres & 
gentiles.cuius murus exteriorin radicccalfis pofitus erat, & afcen 
<kbat 4oo.cubicis vfqj ad verticem tatuin collis, in quo templum 
crat fitum , & ita muri atriorum in riullo prohibebant afpectum 
xempli,nec eoruo^qui miniftrabant in atrio interiori. 

DesiurifrmarimtoiirUueri&tu. Caf. LXXXlt. 

IN atriointeriori erat altareasnenm fadum ex lapidibus impoli 
. tiSjCtrcatnteclum cx omni parteere,longe maions quantitatis, 
quam ilkd ponatile,quod fuit a&um in delerto, & crat fub eo fo 
uea grandis , in quam per foramcn in medio altaris pofinim cine- 
radefluebant, &ianguis, qui adcrepidinem altaris tundcbatur, 
influebat in eam.Quandoq; vcro mundabatur fouea per feneftraj 
«|bx crat ad orientem , alure vero quodfecerat Moyfes propter 
reuerenriam fui,in aliqua parte atrij refcmatum cft. Qnod quidi 
tradunt ibi permanfifie viqj ad euerfionem rempli factam per Ro 
«nanos.immo etiam poftea cum gentiles habicauerunt HierufalSj 
fecerunt ex eo horologium fibi . In eodem atrio pofuit Salomon 
mare aeneum fufile ,' quod nos lauatorium dicere poftiimus , vt in 
co facerdotes miniftraturi abluerent pedes , & manus in fcemate 
hemifpherij faiftum, cuius latitudo 1 o.cubitorum erat per diaine- 
trum.a labio vfque ad labium, altitudo vero erat f .cubitorum, a 
labio vfq; ad fundum,lpiftitudo erat trium digttorum. In laterib. 
autem eius extrinfecus djo ordincs erant fculpturarum hiftoriata 
tum.i.hiftoriasaliquashabentium Fccit quoq; Salomon lo.lute» 
res xneos & fufiles, altitudinis quatuor cubitoru in quibus ablue- 
bantur inteftina & pedes hoIocauftorum,& erant eiufdem ftature 
omnesiicut Sc bafes,quibus infidebant.Erat autem bafis compofi 
ta ex qaatuor tabulis, & iuncniris tabularum^pet quatuor angtw- 
■ SpeculumHiftoriale. 



Ios eran t fculptura; cfninentes ad modum coIumnanmi,qtias qui 
dam dicunt vocari media intercolumnia , & habebant columnae 
proprias celaturas,homines,arborcs,& aues,omnia a Dco fabrefa 
cta erant vt non celata,fed quafi appofita per circumitum viderfi- 
tur,& bafis quafi fotis circuitftantibus vehi videbantur,horum lu 
terutn J.inatriotempli ftetcrant ad dexteram f.adllniftram ad 
hunc vfiirn,natinnei prius lauabant hoftiarum membra in proba 
tka pifcina, & lota tradebat facerdotibus, qui ne quid eis interim 
fordis adhxfiflec, luteribus ea immergebant, vt reuncerata fuper- 
ponerent altari. Porro lauatoria kec in hunc modum erant pofi- 
ta,rj> ingredientibns atrium facerdorale,primo occurrebat ad me 
ridiem mare a;neum ad abluendas maculas,poftea progredientib/ 
oocurrebant icluteres ad intingenda mcbra hoftiarum .Rurfum- 
6ue progredientibus occurrcbat altare a>neum. Sitniliterad meri- 
diem pofitifque hoftijsfuperaltare redibant offerentes admare 
«neum & abluebant ibi pedes, manus , vt fic loti confummarcnC 
facrificia.i jntrarent in templum cum prunts & thimiamate. Vte^ 
filta vero altaris *nei fecit Hyran ex xre lebeta ad fufcipiehdoi 
cineres, & pranas altaris : ollasquoque & caldarias ad coquendas' 
carnes,& hamulas, & fufcfnulas adextrahendas carnes vel difpo- 
nendas, & fcutras , vafa.fe; qualis amplitudinis in orc & fundo ad 
calefaciendom . Porro vtenfilia templi aurea erant vel argentea .' 
Sic ergo Salomon (vt dicriim eft) templum in 7-annis & 6.menfii 
bus cum fuis vtenfilibus compleuit,& 7.menfe,fone quia fere to- 
tus folenniserat eam dedicauit. 

. * 
DtBtfilkM&dmoregi*. C*p. LXXXllt. 

POstba domum fuam regalem *dihcare cepit , quSper aru 
nos 1 ) .vlx compleuit , quia nec adeo circa ifiam ftudium po- 
puli feruens,nec fic ad eam a patrc ficut ad templvi opttlentia pra^ 
parata fuerant . Domus faltus duplex erat , & ex duplici materia, 
pars inferior erat lapidea,& dicebatur nepthota.i pigmentaria: ia 
qua reponebantur aromata, & pigmSta ad vfus tetnplt & domus 
regiae vt ex benefirio terra: & muri diu vieeTentquaii recentia.Stt 
perior pars domus lignea crat de lignis libani faita , vnde & dicbt 
eft domus fatus libant. Qutdam tarnen putant cam ob hoc fic di- 
ftam, quia circumquaq; confita erat arboribus & viridarijs mirat 
recreationis iuxra denfitatem faltus Ubani, in ea reponebanturar f 
ma, vt bencficioligni rubiginem non fentifent , ncc folum arma 
ad pugnandum ,' fed etiam ad decorem & oftenfionem regij fa- 
ftus . Fecicn.f ex Salomon 100. fcura auf ea & j 00. peltasaureas,- 
quarum qna>dam rotimdx crant, aliie inftar femicirculi faaa:, : his. 
Vtebanturcuftodcs regis antehoftium excubantes, &quando rer 
egrediebatur, urjecedebant eum equitates &ferentes huiufmodi 
arma,iuuenes flaui,& vfq; in equorum feflioncm diffundentcs cx 
fariem comis fuis adijcienres aaritinft uram,vt eoruni capita fole 
percufla radiarent j hor fcquebafurrex vcCtus in cumi, & ad locfl 
qucndam folitus erat exirc, qux a Hierofolimis abeftduobusfuw 
niculis,& dicebatur hortus Edcri.i.dclltiarum. Porro-pars iBai fu- 
perior qux dicebatur faltus domus,habcbat longkudinem 1 oo.cu 
bitorum,& in Jatitudinc Jo.in altftudine jo.cuius camera tofa ve 
ftiebatur tabulis cedrinis . Suftentabaturautem tribus ordinibus 
columnarum , vnufquifqueordo habebat columnas 1 r .e regioiie" 
fe refpicietcs & pari modo a fe diftantes, & ica fnter muros & tres 
ordines columnarum erant quatuor deafnbulatoria , pro fbribuf 
autem domus fecit porticum columnarum jo.cubi torum longiru 
dinis, & joJatitudinis. Decompofitioneihferiorispanis domus 
lapidex tacet hberRegum,fone quiaciufdcm compofitionis erac 
cuius & fuperior Eregione ftabat domus regis grandi interiacen- 
tc viridariO eiufdem longitudinis, laticudinis, & altitudints, & (I- 
militer inter colnmnata , veruntamen fimplex erat & vnfus man- 
fionis.Muri cuius altitudo habebat qtiatuor diftindionesjquarum 
tres diuerfis variebatur coloribus. Quarta vero pars celacuris erac 
ornata.Erant ibi arbores fculpcx diuerfi generis ramis,& folijs,& 
pomis obumbratx : ita vt propter miraculum fubtilitatis agitari 
quodammodo ptttaren tur. tn medio totius amplitudinis erat do- 
muncula habcnslatitudinem 30. cubitorum , & in ea erat folium 
validis columnis extenfum , in quo fedens rex iudicia proferebat, 
in pofteriore parte domus,laquearia & parietes veftiti erant auro, 
vbi fecit rex thronum de eboregrandem, & vcftiuitcum auro,hu 
ius afcenfus facilis erat per 6 ^radus de mannore porfirij faefus: fe 
cit etiam circa domum reliqua habitacula,& fedilia, vbi poft cau 
fas explicitas refidebat,ftrata omnia marmore & tabulis cedrinis. 
Fccit & domumreginx inlateredcfcendentem marmore cedro, 
auro & argento opulentiftlme dccoratam. Fccit & vtefilia vtriuf- 
que domus preclara,nec non vafa quxcunq; epulis funt opponu- 
na , omnia exauro fecit, perfccit itaqtte Salomon 10. annis tem- 
plum,& domos rcgias cum fuppeJlecfilifua,Hyran rege Tyri prg 
bentefibiaaxihum inlignis&auro. . - 
TomusQuanus. D 1 LH 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifiorialc Vlncentlj. 



Dt ctttru operibus & i?>"* Salomonu , (y dt fiat eiut. 
C*f. LXXXUU. 

POr.ro couertitanimumjSalomonadmuros ciuitatis con- 
ftrucdos,qiios miro robore ampliauit. Vias quoq; regias,qux 
ad Hieruf jlem ducerent nigro lapide ftrauit : in pluribus vero lo- 
cis ruinas ciuitatum reparauit,fed & nouas ciuitates pro opportu 
nitate locorum fundauit.De fili js Ifrael nullutn fecit Salomon fer 
liUBi, fcd erant viri bellatores,& miniftri cius, Chananeos atttem 
fecit fibi feruos tributarios, claflem quoq; fecit in infula quadam 
Aegyptiaca rubri maris,qux dicitur Afyongaber,& deferebat de 
ofir aurum multutn & argentum, & dentes Elcphantorum , & (i- 
mias,& pauos, & gem mas, & bgna thina multa nimis,qux eranc 
fimilia lignis fcthin & odorifera,de quibus fecit rex fultra,& fedi- 
lia domus domini, & domus regix, & cy tharas cantoribus & ly- 
ras,nam cinaram & nablum exele&ro colhtuit, quafi nullius pre 
cij erat argetum in diebiu eius, nam & fedilia pro fbribus domo- 
rum plurima in Hierufalem argentea erant: ad horum incrcdibile 
opinionem regina Sabba excitata venit, tentare eum in enigmati- 
bus, & ingrefla eft Hicruialem cu comitatti multo, & diuitijs in- 
cftimabilibus.Eft autem Sabba quandoq; notncn regionis,ied hic 
eft ciuitas regalis Aethiopia; : huius norninis fignificationis apud 
Hebrxot diiunguuntur pcr apices litcrarum,fin,& famech,docuit 
eam Salomon in omiiibus his qux propofuerat,& ammiransnon 
habebat vltra fpiritum: verutamen tria pr* cxteris ammirabatur, 
domum faltus etiam fupra templi fabricam, ordincm quoque & 
frequentiam miniftrantium in tcmplo. Tertium vero ordinem|& 
diftinftionem feruientium regi in menfa. Dcdit autem regi mune 
ra i xcuauri & geminas preciofas,& aromata,&.quanta,& qualia 
yifa non fuerant in Hierufalcm. Dicit aute Iofcphqs eam dedifie 
tegi radicem balfami, vnde prapagati funt engadi vineje balfami 
tst, cui & Salomon multa redonauit, qux regina gratis fufcipiens 
ad propria remcauit.Tradunt quidam eam rcfcripliile Salomoni, 
cp principaliter ei dicere timuit fe vidiflein donjo faltus quodda 
fignum.m quo fufpendendmer.it quidam:pro cuius morte regnu, 
Iudforum perirCt,& certis indicijs illud regiindicauit . Quod ti- 
rnens Salomon in profundiflimis terrae vifccribus occultauit illud. 
Sed quomodo circatemporaChrifti in probatica pifcina fuperna 
tauerit incertum eft, & creditur hoc fuifle Jignum crucis domini- 
ca^ Actor.Itaq; Salomon operibus fuis,& fapientia atq; diuitiaru 
gloria.vbique noininatus, tandem pcr mulieres alienigenas depra 
uatus vfq; ad idolatrx culturam dciipuit, habuit.n.vxores feptin. 
gentas,& concubinas joo.ideoque & domious aduerfarios ei ad- 
huc viuenti fufcitauit , & rcgnum cins poft mortem fcindcndum 
prxdixit,ficqjpriusquifecundumnomen fuuni.pacom habebat 
vndiq; pcr cjrcumitum,viu in tribulatione finiuic. Dicunt tatnen 
Hebrxi cp anre mortem pcni tuit: & ob hoc librum dc contemptu 
mundi,qui £cclafiaftcs dicitur,compofui cHuius tcmporibus Sa- 
doch & Hayas Silonites prophetauerunt , quidam ctiam Home- 
rum & Efoduin eo tempore fuifle dicunt. 

DtKobo*m,Hierobo*m,Aby<i,ryAf*. C*p. LXXXV. 

POst mortem Salomonisregno bifariam diuifo , fuper duas 
tribus Iudam.f.Beniamen regnauit in Hicrufalem Salomonis 
fihus Roboam , & fuper lo.tnbus in Samaria fcruus eiufdcin de 
tribu F.flraun Hieroboam. C;pi t itaq; Roboam anno quartx xta 
tis $ i.mundivcro fccundi 1969.& rcgnauitannis i7.Ipfequidem 
pppulo fcifmatis occafionc dedit , dum eis alleuiationem rcgalis 
impcrijpoftulantibusnonimconiiliafcniorum mitia,fed fecun 
dum confilia iuuenum durareipodicltaq; lo.tribuseo.derelifto, 
Hieroboara fecute funt,infuper et rehfto domino vitulos aurcos, 
quos fecit in Dan & in Bethel coluerunt,contra hunc prophetauc 
runt Abias & Abdon,ad cuius vocem altare fciflum eft. Sub Ro- 
boam quoq; peccauit Iuda,xdificauitq; fibi aras,& ftatuas,& lu- 
cos fuper excelfa: habuitq; Roboam vxores 1 8.& concubinas £0. 
& nati funt ei filij t8.filix vero 6o.Anno quinto regnifeiusScfach 
rcxjAesypti in Hierufalcm afcendit,& tcmpliim fpoliauit. Hunc 
ajit Sefacn refert Herodotus muitas gentes iibi fubiugafle,& quaf 
dam fine bello cxpifle, atq; inearum fubfannatione in ftatuis ea- 
rum, quxtriumpnanti prxferebanturgenitalia mulierum infcul- 
pfifle.Refert et Aethyopias & Phcnices circuncifionem ab Aegy- 
ptijs didicifl'e.Roboam,fucce(fit Abia filius eius.anno ctatis quar 
tx 1 1 8. tnundi vero fecundi I99 6-& regnauit annistribus: hic 
patris fui malitiam imitatus habuit, & ipfe aduerfariu Hieroboa, 
ficut & pater eius-huic quoq; fucceffi t & filius eius Aila,anuo eta 
tis quartxioi- mundiverofecundi 1989- & regnauit annis^i. 
Hic bonitate Dauid imitatus efteminatos dc terra, & fordes ido- 
k>rum purgauit: excelfa tn non a*bftulit,Aethy opcs in bello fupe- 
rauit. Hic igitur in principio iuftus(vt cUctum elt)in finc defipuit; 



nam & conrra Baafa.Syrie regis auxilium miflis munetibus,inuo 
cauit,& prophctam Arianiam fe corripiente in neruum mirti iuf- 
ficAegrotans deniq; vehemcntifllmo pedum dolore,dominunoji 
quxfiuit,fed magis-in medicorum arte fiduciam habuit.Huius t|- 
poribus fuper to^ribucpoft Hieroboam qui conreguauit ei duo- 
busannis, regnaueruntfuccefllue . Natiab , & Baafa , & Heht, & 
Amri,prophetauerunt autem Haias,& Anani, & Iehu fiUus Ana 
ni,& Azarias filius Obcd. 

DtUfapbmtrtgtJrHtlimpropbtt*. . C4p. LXXXVI. 

IO s * P H a t filius Afa ccpit anno quartx xtatis 1 ^i.mudi ve> 
ro tertij millefimo & )o.& regnauit annis 1 y. In vijspatris bo- 
nis ambulauit.populum ad cultum Dci reuocauit, & lucos deflru 
xit,fed excelfa non abfttilit.Ctimq; diues euct,& inclitus aifinita- 
tc coniundus eft Achab impijflimo regi,& iuit cum eo contra Sy 
ros ad recuperandum Ramoth in Galaad,contra Michex prophs 
tx confilium : vnde & a lehu propheta eft redargutus. Porro curn 
Amonitx,& Moabitx Arabes irruerent in Iudam.Rex indi£to ie- 
iunio,omnem populum in templum ad obfecrandum dominu co 
gregauit.Ibiq; a Iaziel propheta cofortatus^f «greflus hoftes per- 
cufli t, atq; fiigauit, fed et cum Ochozia filio Achab , cuius opera 
perlima esant, amicitias ini jt, Ideoque naues eius.quas miferar in 
Ophir propter aurum confraftx funt in Afiongabera,ficur ei Eli« 
zer filius Dodan prophetauit . Huius ergo tpibus regnauit in Sa- 
maria : primo quidem Achab peflimus idolatra , qui templum in 
Samariaxdificauit,&Jucum plantauit, confilioa; Iezabel vxorif 
ftu: gentilis perfequens prophetas domini , prophetas Baal fouit , 
Benedab virum mort e dignum cum cepiflet.dimifit. Infuper & i« 
fto Naboth fraudulenter interfecto,vineam eiuspofledit. Deinde 
filius eius Ochozias, qui & ipfe viam patris fccutus dominum ini 
tauit. Bcelzebub quoq; DeO Acharon in infirmitate fua cofuluift 
Prophetauerunt autcm his temporibus Helias, Thcsbites, & Ab- 
dias,& Iehu filius Anani, & Micheas Hiemla, & Iaziel fiJius Za- 
charix, & Eliczer filius Dodan, Helias quidem fut> Achab laten» 
alimoniam carnium a coniis accepit.Vidtlx farinam,& oleu mul 
tiplicauit,eiufq; filiom a morte ftifcitanit.Ignem cceleftem ad v« 
randnm holocaftum,& ligna,& lapides.&puluercm, & aquiim- 
petrauit . Prophetas Baat occidit,& poft tres annosficoitatis ora- 
tioncfuamoxdeccelopluuiam impctrauit. SubOchoxia vero 
duos principes quinquagenarios igne ccelefti confumpfit.Abdiat 
aut prophctas domini fub Achab abfconditos in fpeluncis pauit » 

DtHomtropteu. Cmp. LXXXVU. i 

■ 1 .... 

INeodem tcmpore Agrippa apud latinos regnante, Homeme 
poeu in Grxcia claruit , vt teftantur Apollodorus grammati- 
cut,& Euforbius Hiftoricus. Helinandus ILt . Hic Homerus duos 
libros edidit,Hyliadem & Odifleam. Vnde Seneca in cpiftola 86. 
Sapiens inquit factus eft Homerusantequam carmina vllacogno 
fceret . Quatuor milia librorum Didimos Grammaticus fcripfit* 
in quibus quxriturde patria Homcri,& matre Enex.Appion gri 
maticus qui fub Caio Ojfare circumlatus eft Grccia, & in nom€ 
Honieri ab omnibus ciuttatibus adoptatus, aiebat Homeru vtra- 
quemateriaconfummata Odyflea &Hyliadeprincipiumadie- 
ciflcoperifuo,quo bellum Troianum complexus eft.Huius rei ar 
gtimentum aflerebat cp duas literas, in pnmo verfu poiuiflet ex: 
induftria librorum fuorum numerum continentes, hxc Seneca. 
HicHomems apud Athenicfes pto infano habitus eft, eo cp Deos 
inter fc bclligerafle dicerct.Hic(vt aiunt)leuem nefcio quam que» 
ftionem a Nautis fibi propofitam non potuit explicare, a quibus 
cum impudcntius&protractiusderideRtur, vir verecundi inge- - 
nij quaii toxicato confufionis iaculo , perfoflus ad mortem fpiri» 
tum exhalaui t.Quod de Platone aflerit Flamianus in libro de ve* 
ftigi js philofophorum. Xenophotinos aduerfus Platonis gloriaa* 
confinxifle.Fuerut qui Homerum Synonimum Platoni fuifie,pu-r 
tauerunt propter eloquentiam & pectoris Iatitudinem,tnde Maxt 
mus Valerius in lib. 1 o^licit, Homerus in infuJa,quia quiftionen» 
a pifcatoribus propofitam foluere non potuit > dolore abfiunptus 
creditur. 

Dt lor*mreft,&HtJifto,firOtbo%i*. C*p. LXXXViU. 

ACt o r. Mortuo Iofaphat, fucceflit filius eius Ioram anno 
quart^ xtatis i77.mundi vero tertij millefimo& /!•& re- 
gtwuit annis 8. Hic confilio vxoris fux Athalie filix , fcilicet A- 
chab & Iezabel idola coluit , & Hierofolymitas etiam ad idola- 
triam compulit , fex quoquefratres fuos occidit : tunc Edom ab 
eius dominatione receffit • & occiforegefuo tributario, nouo- 
quc creato confuetum tributum Regi Iuda negauit . Iuxta com- 
minationem quoque Heliat Arabes irruentes inludam, vafta- 
ueruntdomos Regias &prouincias, vxorcsRegis abduxerunt. 



Digitized by 



Google 



LlbcrSecundu*. 



& flio* praser Ochoziam ocddenwt. frpfe vero tandcm chrom- 
cmm inddit aegritudinem, interaa corruptione vifcera eflundens , 
Vtquotidiequafipereuntein fe viderct,ficq; mortuus eft . Huius 
teroporibus regoauit in Samaria Ioram filius Achab frater Ocho 
jieJfelias in ccelum oer turbinc afceridit, cuius fpiritus duplex.C 
a domino fibi datus.f.3d prophetiam & miracula,fuper Hefifeum 
requieuit: vcruntamen etiam idcm fpintus ad miracula facienda, 
quodammodo duplicatiis eft in Helifeo. Nam Hebas viuens qui- 
oem tantum vnumfufcitauit mortuum . Helifeus autem viuens 
vhum,& mortuiis alium . Vidux quoque Sunamitis nihilominus 
cJeum in vafis multiplicauit,& filiu eius a morte fufdtauit:3quas 
ctppfhnus fterilefq; fanauit.Vrfos ad lacerandos pucros derifores 
jfuos maledi&ione fija prouocauit.pulmentum amaruni indulco- 
jauit:panespaucos cum frumento ioo*iris appofitos vt cis fufR- 
cerent multiplicauit. Naaman quoq; Syrfi a lepra curauit,& Gie 
ai traudem per fpiritum cognofceus.cum Icpra percuffi t: prjtcrpa 
fcrrum fecuris in aquam Iapfum natare fedt . feruos regis Syria» 
quxrentes ipfum acrifia percuffit, & in Sairiariam perduxit , mnl- 
taq; ventura prophetice nunciauit. Mortuo Ioram fuccelTit filius 
eius Ochozias anno asatis quart^ 1 7 j .muridi vero 3 06 j .& regna 
uit anno vno.Hic ambiilauit in vijs Achab,& abijt cum Ioram re 
ge Ifrael auunculo fuo cpntra Azael regem Sy riae in Ramoth Ga 
laaclquc videlicet Azael adhuc viuente Benad?b,Hdifeus regna^ 
turumprxdixerat. Cumq;Ibramvuineratus exercituin obfidtct 
jie rdicto, fub principe Iehu rediflet in Iczrahel , vt ibi curaretur. 
Ochozias quoq; illucad euminuifendum defcendiflct , lehu per 
Helifeum raunthis vt regnaret fupcr Ifrael coniurauit contra 10- 
xam,& domum Achas,vt eam iuxta dorfltni prxceptum difperde 
xet- Defcendensitaq; cum exerritu in Iezrahcl duos reges fibi oc- 
currctes occidit,& cadauer Ioram in agrtim Naboth proijci fech\ 
lezabel quoq; de furreprofpicicnte per reneftram precipitari'iuf- 
Ut.Hanc igif ur equorum vngulae conculcauerunt,& canes in agrp 
Jezrahel iuxta verbum Helias in vltibnie fanguini? ipfius Naboth, 
comederunt Septuaginta quoq; filios' Achdb,& quadragintaduos 
fratres Ochozie , & omnes rcliquias domus Achab deleuit Iehu 1 
Sedetiam facefdotes & cultores Baal aftute decipiens interfccit, 
& xdem totumq; cultum eius deftruxit. Veruntamen a peccatis 
JJieroboamncnreceffitjnccvituloseiusaureosdereltquit. 

DeAth*liA& Uas. C*p. ZXXXIX. " 

AThalii mater Ochozie filium ftium mortuum videns furre- 
xit,& regriare voles ojnne femen regium interfecit , excepto 
loas Ochozie filio , quem adhuc lactcntem Iofabz , Ioiade pon- 
tificis vxor, quae fororerat Ochoiicex patre 6.anni? in domuncu 
lis hebdomadariorum nc interficerctur,abfcondit.In feptimo aut 
anno Ioiadecongregatis facerdotibiis & Lcuitis ac centurionibus 
armatis, eum in regem inunxit, & Athaliam redamautem occidZ 
fecit.templum quoq; Baal & aras & imagines", quas fecerant Ior^ 
& Athalia dcftruxenint,fed & Mathan iacerdotem Baal ante alta 
te occiderut.Temporibus Athalie regnauit Ichu fuper decem trt^ 
fcus. Tunc Ionadab filius Rechab apud Iudxos claruit,cuius filij 
«x precepto patris,tiquam btregrini & hofpitcs fuper tcrram feot 
fum ab hominibus in tabefnaculis habitabant, domum non aedifi 
cabant,fementem non fercbant,& vineam non plantabmt, vinu- 
que non bibebant Joiada quoque Pontifex infignis fuit, qui folus 
poft Moyfen annis 1 jo.vixit,ficut Eufebius fcribit . Ioas itaq; fe- 
ptennis regnare cfpit , anno quartx aetatis 182. mundi Vcro tertij 
millefimo & 70.& regnauit annis 40 Jiic templi ruinas reftaurari 
fecit,& cundis dicbus Ioiade recle egit . Veruntamen excelfa non 
abftulit , mortuo Ioiada Ioas a legitimis Dei dedinauit , & bpti- 
mates etiam exemplo fuo vitiauit,quem cum Zadiarias propheta 
Ioiade filius argtiercr, eum inter templu & altarc Iapidibus obrut 
fecit. Et extnnc (vt Epiphanius ait) populus in templo ncc ex Da- 
byr, nec cx Ephot mauifefte ficut prius refponfum acccpit . "Nec 
multo poft Azael rex Syriae contra Hierufalem afcendit, fed accc 
jitis a Ioas muneribus recefilt Cumq; Ioas languorem pcffi mum 
lncurriilet, eo <p honores diuinos fibi volebat impendi, vt dicunt 
Hebtaa, rjeraiflerunt eum duo ferui fui,& mortuus eft.Huius tc- 
poribiis regnauitlehu fuptrlfrael : deinde filius eius Ioathan , & 
poft Ioathan filius eius Ioas , fub quo Helifeus obijt , & mortuus 
conta£tu fuo mottuum fufdtauit. 

Dt ligttrgo & Itgibns tius. Csp. XC. " ' 

EVfebtus in cronids.Eo tpe Ligurgus infignis habirus eft Heli 
nSdus li. m . Hic eft Ligurgus,q. Laccdemonijs iura copofijh. 
Iuftinus 1L j . Ligurgus cfi tratrc fuo Polibite Spartanoru regi fuc- 
ceffiiftt,& regnare h vellet potuulet.Carillo filio eius,a natus po- 
irJwmus eras, cu ad cnte adulta peruenulet, regnfi cfi nde fununa 
Speculum Hiftoriale. 



27 

reftiruit vt fcirent omnes,quanto plus apud bonos pictatis iura va 
lcrent,quam opes.Medio autem tempore dum infans conualefcit 
leges inftituit exemplo earum qua inucntione clarior , nihil cnim ' 
lege illa in alios fanxit,cuius no» ipfcdocumentum primus darec 
auri argcntiq; viiim,vt omnium fcelerum materiam fuftulit, po- 
pulo legendi Senatum vel crcandi quos vellet inagiftratus,potcfta 
tem perinifit,fundos omnium xquahter inter omncs diuilit, vt ae- 
quatapatrimonianeminempotentioremaltero reddcrcnt,conui 
uari omnes publice iuffit,necuius diuitve vd luxuria; in occulto 
eflcnt . Iuuenibus non amplius vna veftc vti toto anno .pcrmifit , 
nec aliquem cultius r£ altenim permifir,nec opulentius epulari .' , 
Emi iingula non pecuma,fed compenfatione mercium iuffit.Pue ' 
ros pubercs non in forum,fed in agrum dediici iuffit,vt primos an 
nosnoninluxuria.fedinomniopere&laboreagerent. Nihil eos 
fomni caufa fubfternere, & vitam fine Dulpicnto degcrc, nequc ( " 
prius in vrbem radire,cj viri fafti eflent itatuit. Virgines finc dote 
nubere iuffit, vt vxores non pecunix caufa digcrcntur, feucriufq; ' 
rhatrimonia fua viri coerceren t,cum nuiiis frenis dotis tenerctur , 
maximum honorem non diuitum & potentum,fed fenum eife fta 
tuir.nec viqj terrarum locum honoratiorem fenedus habet . Hxc 
& fiinilia quoniam folutis antea moribus dura videbantur. Aucto 
rem earum Apollinem dclphicum finxit,& inde fc ea detuliflejde, 
indc vt xtermtatem fuis legibus daret, iureiurando obligat duita 
t"em,nihil eos de eius legibus mutaturos,priufquam reuertcretur 
ilmulans fe ad oraculum delphicum profidfci,confulturam quid ! 
addendum vel mutandum legibus videretur,profeAus eft autem' 
aetam vbi voluntariuin exihum petpetup egit , morienfq; abijct 
ofla fua in mari iuffit,ne forte Laccdemonem referrentur,& fic fe 
putarentLacedemonijfolutosiureiurando. , , 
" De Amajia <fy cwr in Gtncahgi» Chrifti fum fture 6" <** 
pretcrmittitw. C*p, XCl. 

ACt o a .Mortuo IoasjfuccelCt filiu? eius Amafias anno quar 
tixtatisziz.mundivero tertij mitleiimo 90. & regnauit 
annis ij. Hicquoq; re£ium coram domwofccit,excepto irp cxcd 
fa non abftu!it,coifigens autem cxercitum contra Idtimaebs & A-' 
malechitas cum a rege Ifrad centtjmmuja' armatorii collegiflet 
Iamq; inprocintu eflet fuadentepropheta,y,t IfraelitaSiCllioniam^ 
idola fercbant,dimittere acquieuit',kc.et er^uiter.ferret cp cis cen-. 
tumilia talentdrum promercedeprxbuiilet.Percuffit igiturin val 
le falinarum ex Edbm. ;o. miha, alia qupq; decemmiha virorfi ce' 
perunt filij Iuda,& adduxerunt ad pratruptu cuiufdam petrx,eof- 
que de fummo prxcipitauetunt, & vniuerii crepuerunt . Amafias*. 
tamen Deos,quos tulerat de Amalcch poftmbdum adorauit, qiip 
riiam audiuit eos refpofadant«,ideoqj perijfle Amalech quiafue 
rant in eoriim cult u neghgetes.Flatus tgttur iu fupcrbiam fcripfit 
Ioas Regi Ifraet, vt ei feruiret , quo non acquicfcente , congrefliuT 
cum eo comprcrjenfus atq; ligatus e"ft,, & roortis intcrminatione 
compulfus,vt Hicrufalem traderet.TuncIoas murum Hierufale 
400.cubiti» interrupitjfublansq; thefauris temph,& domus Regis 
& obfidibtis in Sa.mariam redi jt.peniq; coniurationcfaaa cdtta' 
eum,fugit ih Lachis, ibiq; comprehenfus,occifus eft. Huius tcpo- 
ribus regnauit Ioas fupcr Ifraej,poftea Hieroboam,qui terminos 
Iirael ah Arithiochia vfq; ad mare mortuum reftituit,& hac fflici 
tatc clatus,nialum coram domino fedt.ideoq; mifliis ad eu Anio? 
depaftoribus Thecui domus eius euerfionem,populiq; calamhaV 
tempraedixit.Amafiasautcm facerdos Bethd ex madato rcgis^ 
hibens ei,ne amphus in illo prophctaret,cu ceflare nollet/rcquere' 
ter eum plagis afflixit,tandemq; filius dus Ozias eum vectcper t£ 
pora transfixi t,prxterea fub Amafia i 4 Jatinorum Rex filuius A- 
uentinusf uit,qui in eo mbnte, qui nunc pars vrbis cft,mortuus ac 
fepultus,perpetuum loco vocabulum dedit.Sdendum vero,cp trcs 
reges Iuda pofteriusnominatos.i.Ochoziam,& Ioas,& Amafia, 

{•rxtermittit Mattheus in Chrifti gencratione, vd quiaptopofirfi' 
uit Euangdiftae,tres praefcife,theileredecadesa.quaterdenas mifti- 
ca ponere, vd quia Iora mifcuerat fe gcneri Iezabel & Achab, cut 
dixerat dominus per Heliam,cp eius pofteriora demeteret.i. 3» fi- 
cut in lcge fcriptum efhPeccatum eius inpofterosvfq; intertiam 
& quartam progenicm puniret,peccatum.f.patris iniitantes. Itaqi 
quoniam hi trcs peccatum Achab imitati funt, a fanQa generatio 
ne fublati funt, purgata vero labe gentUis familix, quarta genera 
tio numeratur.f! Ozie. 



C 



De OxJa & toru* ptopbet». ' C*p. XCII. 
Omestor .Ozias quoque qui & Azarias cepit anno quar- 
te; xtatK xf.i. mundi vero tertij millefimo 139.& regna- 
uit annis fi. qubd placitum erat coram domino , fecit , verunta- 
mencxcclfanonabftulit . Cui cum hoftes debellaflec & Am- 
monitas fcciflct fibi tributarios rexdificauit muros Hicrufalem, 
quos deliruxit Ioas Rex Ifracl cratque praxipuc teme cultor 
Sc curam habebat drca plantationes & femina fruftuum di- 
TomusQuanus D 3 uerforum, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentlj. 



uerforum , ctimq; ditatus eflet fubftantia mortali , contra Deum 
immortalem agere mfus eft : nain in feftiuitatc propitiationis in- 
durus eft ftola pontificali.intrauit in templum: vt mcenfum pone- 
ret,Pontifice Azaria cuni 8o.facerdotibus,eum prohibente,& fa- 
ctus elt terremotus, & cl.iritas Solis valdceffulfit , & incidit in fa- 
acm regis,& percuffus cft in facie tex iepra. Ante ciuitatem vcro 
fciiiaeftniediaparsmoiis ad occideutcm,& deuoluta ita, vtvias 
clauderet,& regios hortos opprimeret.Et habitauit feorfum vrbc 
priu.ita degens vita. Joatha vero filius eiusgubernabat palatm,& 
judicabat populum. Actor. Huius teporibus regnauit fuper Ifrael 
Hieroboam. Subhisaurem duobus regibus prophetare ceperunt 
Ifaias filius Amos,& Ofex de tribu Ifachar, & Iohel de tribu Ru- 
ben,& etiam Abdias fecundum quofdam: fed verius fecundu He 
braeos anre Helileum mortuus eft : rdidta.n.eius vxorper Helifeu 
oleo fuperabundante a crcditoribus liberata eft prxterea fub Hie 
roboam prophcrauitlonas filius viduje Sareptana», prophetauit 
autem contra Niniuem.Comeftor.Priedixit quoquefignum euer 
lionis Hierufalem, g» cum viderint lapidcm Iuctuofe damantem, 
propc fit finis,& cinn vidcrint in Hieruf alcm gentes vniucrfas,to 
ta ilJa ciu itas irrecuparabilitcr eucrrctur.Huius fepulchrum mon- 
ftraturin vna vrbium Gcth. 

Dedeftruihoneregni AJfyriorum . Cap XCIII. 

INtemporeOlijterminata eftmorjarchiaAflyrioruni, na Sar- 
danapallus vltimus Monarchus viftus ab Arbate Medo femet- 
ipfum concremauit, & tunc Arbatcs monarchiam ad Mcdos tran 
Uulit:fuerunt tn reges Ailyrij fuic monarchia potctes vfq; ad fub- 
uerfionem Niniuc,quam'prophetauitNaum.Iuftinus libro 1.P0 
ftremus autem Afly riorum rcgtim tuit SardanapaJlus vir muliere 
corruptior, qui cuin inucntus eflet ab Arbato Medorum prxpofi- 
to , inter fcortorum grcges fcrminx habiru , pti rpuram colo nens 
jnollitie corporis,& ocuJorum Jafciuia, omncs fcminas anteccdes 
penfa inter eas partiens, i ndignatus Arbatus taJi fccm inse copiam 
virorum fubiectam,beJJuni aduerfus eum commoui t.Qui fugiens 
le recepit m regiam, vbi ftrufta & incenfa pvra fe & fuas diuitias 
inccditjhoc folo imitatus Virum.Tull.'Hic SardanapalJus turpior 
vitijs quam nomine,adco luxoriofus fuifle dicitur,vt in fepulchro 
fuo fcribi fecit.ca fola fe tantum habere mortira, qua: libido eius 
etiam cum viueret hauriendo cofumpfcrat. Ite Cicero in Tufcul. 
llb.fSardanapallusfepulchrofuoinicribi iufllt. Hxchabeo,quae 
edi,qui'Op exaturata Ifbido exhaufit,ac illa iacet multa pneda reli 
6a.HugoFIoriacenfis.SardanapalJiim cum adeumintcrreminas 
conucrf antem prxfccriis Arbams prxpofitus Medis admitti obti- 
nuifict,inuenit eum colo ncntem.Quo vifo,rcgrefliis ad focios ne 
gauit illi fe parere pofle, qui fe mallet efle f jminam quam virum, 
indidtoq; ei bcllo , fe fuasq; diuitias combuffit , & tranflatum cft 
in Medps regnum Affvriorum, cUcurritque poftinodum rcgnum 
lyTedorum per fucteflTones regum vfq,ad Aftiagem Auunculum 
Cyri . Ex chronicis. Medorum itaqueprimus rcghauit Arbathus 
annis x8-Secudus Sofarmus jo.TertiusMcdidus^o.QuaitusCar 
diceas 1 j.Quintus Deioclcs ;4.SextusFraortes i-^ScptimusCia- 
faresji. Oclauus Aftiagcs 38. Quo fubucrfo Cyrus Mcdorum 
deftruxit imperium,& regnauit tn Perfide. 

HcorturegniMactdonum. Cap. XCIIU. 

MAccdonum quoq; regnum incepit 13 .anno regni Ofif regis 
Iuda;,qui tuit feptimus ArbacKi primi regis Medorum . In 
cjiio primus rcgnauit Craneus annis i8.Secundus Coenus 1 i.Tcr 
iiiis Tyriammas jS.QuartusPerdicas ji.Qi^intus Argcus }8.Sex 
tus Philippus 3 S.Scptimus Europus z6.0itauus Alcctas 19. No- 
nus Amyntas /o.Dccimus AJexnndcr 43. VndecimusPerdicatfe 
cundus Js.Duodecimus Ardiclaus i4.TertiufdccimusOrcftes 3; 
Dccimufquartus Archelaus 4.Decimufquintus Amyntas 1. Dcci 
rhuflextus Paufanias i.Decimufleptimus Amyntas 6. Decimuf- 
oftauus Argcus i.Decimufnonus Amyntas tertius 1 S.Vigefimus 
Alexandcr anno vno. Vigefimufprimus Ptolemeus,qui & Alortes 
4. Vigelimuficcudus Perdicas tertius 6. Vigemuftertius Philippus 
fecundus 17. Vigcfimufquartus AJexader Philippi fijius I i. & me 
fibus 6 .quibus finitis,mortuus eft apud Babyloncm 3 1 jetatis fuae 
anno. Tunc traflato in multos imperio,regnu diuifum eft:hinc.n. 
prtum eft regnum Alcxandrinorum,quodeft Aegypti,& no mul 
to poft regnum Alis,& mox Syri* . In Macedonia regnauit poft 
Alexandiutn Philippus,qui & Ardeusfrater AJexSdri annis 7-Dc- 
indeCaflanderannis i<;. Antigonus & Alexander filij CafTandri 4. 
Dcmetrius ft.Pyrrhus 7.mefib.Lifiraachus annis f .Gcranus qui & 
Ptolemeus anno vno.Meleagros mciib.i.Antipater anno vno.So- 
ftcncs annis i.Antigonus Gonothas ^fi.Dcmetrius to.Antigonut 
I /.Philippus ■j.i.Peifes 1 o.in quo regnum Macedonum defecit. 
Df deftrufticne domus lehu, <y dt PhulRtge AJfur. 
Caf. XCV. 

ACtor. Preterea rcgnantc Otia poft Hicroboam regnauit fu« 
per Ifrael filius «ius Zacharias 6.meniibus tm : ipfo.n.pecca- 



ta patnim imitan te,peraiflit eum palam Sellum filius Iabes & re 
gnauit pro eo.Sicq; tranflatu m eft regnum de domo lehu in gene 
ratione +.iuxta vcrbum domini, & regnauit Scllum vno menfc tl 
tum, quia percuflit cum Manahem de Therfa , & regnauit pro eo 
lc.annis in Samaria. Comeftor. Afcendit Phul Rex Affyrioru in 
Thcrfan & dcdit ei Manachen 5 c.mille talenta argenti,vt recede. 
ret ab eo,& etiam eflet ei in auxilium, fiimpfit aute Manahen jo. 
fidos argenti apotetibus & diuitibusterrx perfingulos.Interhec 
munera tradunt Hebrxi mififle Manathe vitulosaureos, quierac 
in Dan & in Bethel, fcd non veros, quta facerdotes abfconderune 
eos,& fecerunt xreos deauratos, fimilcs illis, quos mifit Manahea 
Regi Afly riorum. Qua fraudepoftea percepta, reges Aflyriorura 
plurimum exarfcrunt contra lfrael,& mortuus eft Manahen,& re 
gnauit pro eo filius eius Phaceia duobus annis iu Ifrael.Narh Ph* 
cee filius Romelie.Ciliarchus cius interfecit eum in Samaria,in co 
uiuio cum f o.viris,& rcgnauit pro eo annis j 1. Ozier j.& regna- 
uit 10.annis.Ex chronicis Eufebij.Itcrum Olie temporibus BcUa 
dus infignis habetur,vt vult Porphirius. 

De ortu rtgnl Lidorum , & Remi at Homuli. 
Caf. XCVU 

EO quoq; tempore Corinthiorum, & Lacedemoniorum rcgcs 
defecerunt,& Lidorum regnum exorru eft anno.f.regni Ozie 
4« vbi primus rcgnauit Ardiiusj6 fecundus Aliactes l^.tertius 
Meles 1 x. quartus Candaules 17 quintus Giges 3 J. fextus Ardeis 
3 7.feptimus Sadiates 1 } .oftauus Aliate 49. nonus vero Crefus an 
nis 1 Quo tandcm a Cvro rege Perfarum capto,regnum Lido- 
rnm deftructum eft,quod ftetit per annos 136 Jterum anuo regni 
Ozie primo Rcmus & Romulus ex Marte & Iliagenerantur , & 
eodem anno Oly mpias primo conftituitur , qui fuit Elchili rcgis 
Athenienfium fecundus,a captiiutate vero Troyx 40 r. HeJinan- 
dus. Latinorum 1 f.regnauirSiluius AmuIiusProcaefifius44.an- 
nis. Huius fratermaior natu Numitor,ab eo regno pulfus inagro 
fuo vixit . Filiaeiusllia adimcndi partusgratia, virgo veftalis efl 
eleCta,qiia? cum vno partu geminos edicu«ecirifaotes iuxta ripam. 
Tybcris expofi tos,Fauftulus regi; paftor armenti,ad Aceam Laa 
rentiam vxorcm fuam detulit, qui propterpulchritudinem & c^ 
pacitatem corporis quxftuofi lupa a viams appellabatur vnde ad 
noftram vfqne memoriam Meretricum ceJJulae Jupanaria dicun- 
tur.Pueri vcro cum adoleuiflcnt cellefca paftorum & latronu ma- 
nu,interte. k to apud Albam Amulio, Auum Numitorem in regnti 
reftituerunr. Iuftinus in lib.44. Amulius aetate maiorem Numito- 
rem fratrem regno expuht,filiamq; eius Ream,in perpetuam vir- 
ginitatem demerfit,ne quis vltor patris ex ea nafceretur,quae qua- 
fi facerdos claufa eft in luco Martis vbi gerainos enixa cft,incertfi 
ftupro an ex Marte, quos Amulius exponi iuffit, ex quorum iniu- 
ria illa deceflit expolitos Jupa aluit,quos Fauftulus pattor animad 
ycrtens fubtractos, eps agrefti vita nutriuit,qui adulti cu JatroneS 
a rapinapecorum fubmouerent: Remus aIatronibuscaptus,Nu- 
mitori tanquam latro oflertur.Quem cum infpiccret repente Fau 
ftulus cum Romulo fuperuenit. Fadtaq; confpiratione Amuliuua 
Occidunt,Numitorem reftituunt regno. Albericus in poetario.Re 
mus & Romulus Martis finguntur hlij.quia fuerunt viri beliicoG. 
Mars Gradiuus dicitur , quia gradatim pergitur in prxlium vel a 
gradin.ia vibratione hafta:. 

Z)t loatban,& prophttit iOim ttmporis, 6* mitu eaptimutit. 
Cap. XGVH. 

ACtonDefunfio Ozia regnauit filius Ioatha anno quarte fta- 
tis 303. mundi vero tertij millefimo 1 9 1 . & regnauit annis 
1 6 Jionum & ipfe coram domino fcdt.f.excelfa non abttulit. Poc 
tam tcmpli fu blimiflimam, qua; fpeciofam dicitur, zditicauit, & 
hxc fola in deftrucuone per Chaldeos facta reinanfir. Comeftor. 
Hic deuicit Ammonitas & impofuit eisannuum tributum, talea 
ta argenti too. milia & 10. rniJia choros tritici & totidero ordei. 
In diebus huius Rafin rex Syrise,& Phacec rex Ifrael ccperunt in- 
feftare regnum Iuda , fub Ioathan exorfus cftprophetare Naiun 
de Helcefi de tribu Symeon contra Nimuem.riierorulicitfuper 
Naum , Herodotum dixifle fubuerfam Niniuem a rege Medoru 
tpe Oxie. Defubuerfionc quoq; finali Niniuepra:dixitNafi,quae 
fafta eft in hunc modu.Palus,qua: circundabat eam.fuperinunda- 
uit ea fa&o pariter terremotu, & igne de fublimi emiilo , tfi libru 
fuum fcripfitpoftcaptiuitatem io.tribuumfubEzechia,dumva 
ftaretur ab Aflyrijs terra Iuda : in quo plenius prophetauit de de- 
ftructione Affy riorum in confolationem gentis fua:, fub Ioathan 
vidit Ifaias dfim fedentem, & Seraphin mundauit labia dus , fub 
codem exorfus eftprophetare Micheas: adhuc etiam prophetabac 
Ofeas & Iohel. In diebus Phacej Tcgladphalafar rex Aflur afcea 



Digitized by 



Google 



LlberSecuridufc 



28 



dit in Ifrae',& eft ambigimm an ifte fuerit Phul'vel alius,& vafta 
uitoTnnem rcgioncm trans lordaneni ', & captiuatas duxit diias 
rribus & dimidiam.Vaftans quoq; Caiileam de tribu Zabujon & 
Neptalim,& muJtos tranft.ilit fccum etiara in Aflyrios, qui pof- 
fent dimidix tnbui comparari, vndc fxpe legitur,Q» tres tribus If- 
lael captiuauerit , & hoc fuit mitium captiuitatis decein tribuum. 

De Aehaz,, Cr eittt mpietate . Cap. XCVUI. 

ACtor. Achaz filius Ioathan cepit anno xtatis quartj 3 1 9-mu 
di verotcrti; millelimo 107'. £t rcgnauit annis 16. Come- 
ltor. HicambulauitinviaRegumlfraeE Nam & vnum de filijs 
fuis confecrauit idolo . traijcierfc cumper ignem Thopet in valle 
Bccnnion wxta Acheldemach: tunc aicenderut Rafin Rex Syrix, ' 
& Phaccc Rex Ifrael in Hicrufalcm, & obfiderunt eam primo, vc 
ait loicphus, & congrclfus cum cis Achaz victus cft, & bccifus cft 
iilius eius Zacharias,& multa milia cum eo. Porro fecundo obfe- 
derunt Hicrufalem RexSy rie & Rex Ifrael.Cuq; timeree Achaz, 
nimis cotifortauit eum Ifaias dicens: Netimeas ab his duabus cau 
fis tyconnum fumigatitiuin,fed non crcdidit ei Achaz, nec voluit 
quxrere iignum a domino,& mifit nuncios ad Regcs Aflyribrum 
Thcgladpnala diccns:Scruus tuus fum ego,afccdc, & faluum me 
fac dc manu Rcgis Ifrael & Regis Syrix,& intrauit Rex Aflyrio- 
rum Syriam, & vaftauit cam,& ideo redijt Ralin in Damalcum. 
Rex aflt Allyriorum cepit Damafcum,& interfecit Rafin, & Da- 
mafccnos tranftulit in Cyrencm.quo: eft verfus Aethy opia.E&n. 
alia Cy rene in Aphrica , & occurrit ei Achaz Rex Iudcx cu mu- 
lieribus in Damafcum. Cumque vidillet altarc Damafci milit ad 
[Vriatn faccrdotcm in Hierufalcm exemplar cius , vt extrueret ei 
confimilc.Quo fafto>cuni rediflct Achaz;altarea:neum tranftulit 
• fade templi ad Aqnilonem, & fupcr altare nouum obtulit holo 
caufta & pacifica. De altari vcrp xneo(vt tradunt quidam)tccit il 
lud horologium famofum, & prxcepic facerdotibus , vt deinccps 
iuper altare nouum oflferrcnt , & depofuit luteres & mar6 encum 
fuper pauimcntum, vt nullus cis vteretur.Mufach quoquc Sabba- 
ti & ingreflum regis redufit in templum dotnini , vt cum templo 
«a prophanarct,vc ficplaceret Regi Aflyriorurn, iiib eo vidit Ifa- 
iasonusBabylonis,afiiio.viditfubE£echia. ■ 

D* confummatitn* capttuiMM/fraei. Cap. XCIX.' "■ 
f A Nno ii. AchazrcgisIudarcgnauitOfea:fuperIfrael?.an- 
/\, nis, fedtq; malmn coram domino, fcd non ficut patres fui. 
Traditur.n.liccntiam dedille Ifraelitis,vt afcenderent ih Hierufa- 
lem ter in anno.Contra hunc afcendit Salmanafar rex Alfy ribru, 
Zc factus eftei rrtbutarius.Cumq; deprehendiflct rex Aflyridrum, 1 
«p Ofee. rebellare nitentur,per Sefach regem Aegypti cui munera 
xniferat crbfedit eum , & vinctum mifit in carcerem in Nihiue, & 
obfcdit Samariam } annis , & cepit eam anho 9. Ofex, & 6.Eze- 
chix, & tramtulit Ifrael Afly nos.f.j.tribus , qux remauferant, & 
pofuit eos iuxta fluuium Goza vitfa montes M edorum & Perfa^ 
rum . Porro rex Aflyriorum de diuerfis regionibus adduxit cdiec 
• nos in Samariam paucos primo,fedpoftea Radoch populauit ter 
ram,qui prius vocati funt Cuthei, a regione Pcrfida,qux dicta eft 
Cutha. Grxci vero dixerut eos Samaritas,Hebrxi Iacobitas.quia 
fbpplanrauerunt Ifraelitasa finibus filis immifikque dominus in ' 
•os leones, & interfidebant eos, & nundatum eft regi cp perirent ' 
coloni eiu$,qui ignorabant legitinia DetilHos,& miht eis vnum e 
iacerdotibus Ifrael,& legem Moyfi fcriptam, & fufcepenint cir- : 
cundfionera & iegitima Dei Ifrael,nihtlominus tame Deos fuos • 
in excelfis coicbant,vndc quandoq; Hebrebs diccbant fibi propin 
auo],cum benc erat Hcbrxis,cum antcm ihale dicebant nihil efle 
£bi cum Ifrad. Multiautem ex Ifradiris confttgcrunt iti regnum 
Iuda, multi abfcondernnt fe in abditis, 9c laruerunt in sentibxir- 
cunftantibus . Qui poft regrcflum rcgis Aflyriorum redicriint ad [ 
propria,& habitaueruht cum Samaritis.Exchronicis. Tcmporib. ' 
Achaz a gcmcllis Remo & Romuio Roma in monte palati rio co 
cHrur, & anno abvrbe condita tertro Remus a Sabio Romuli Dtt 
ceraftro paftorali Ocdditur,RomuIus in regnum fublimatur. Hc 
lrnandos . Lucius Pifo de vita & moribui fcribens Romuli , dicit " 
Romulum ad cccnam vocatum ncm multumbibiile, quia poflri- 
«fic negocium babcret : dtdumque d Romafe fi omnes iftud face-' 
rcnt,vinum vrhus efTet: immo vero inquit carum^i quantum vo- ' 
let quifque bibat. • 

X>* Sibtlla ErHtre*yfrvnfiiia eius de Chriftt). Cap. C. 

AVg deciui.Dci^o tepoTC.f.R.omuli Sibillam ferunt Eri&rca ' 
6aruiflc.Varro dicit plures fuifle SibiMas. Vir clariftimus Fla,' 
c^tia. -,qui etiam proconiul fuit,homo'raqllimx facundij plnfi- : 
rrlxq-.n. jftrinxicum de Chriito colloquei^einur, Grxcum nobis. 
codiccui f totulitjcanjiina cfle diccus SibUlcj EriclreXjVbi ofteudic 
SpcculumHiftoriale. " * 



in quodam loco in capitibui, verfuum ordinem literarfi ita fe ha. 
bcntem, vt hxc in eo verba legercntur.Iefus Chriftos theu y o : s,fo- 
ther,quod eft latine Iefus Chnftus filius Dei Saluator. Hi lunt au 
tem verfus,qu orum primx hterx iftum fenfum, que dicimus red. 
dunt , ficut eos quidam iatinis & ftantibus veriibus interpretatu* 
eftJudjaj fignum tdJus fudore madefcet. £ celo rex adueuict per 
ff cla futurus. Scilicct in carne prxfens vt iudicet prbe. Vpde Deu 
cernent incredulus atq; fidelis.Celfum cum fanitis ^ui iam termi- 
no in ipfo. Sic aoimx cum carne adprunt,quas iudicct ipfe,cum ia 
cet incultus denfis in vepribus orbis. Reijdcnt fimulaaa viri cun- 
ctam quoqi Gazam.Exuret terras iguispontunjqjpojurnq^lnqui 
reus tetri portas confringet Auerni. Sanctorum fecLn^unctE lux U ' 
bera carni.Tradetur,tbntes xternaq; flamma cremabitiOccultpf- 
que actus retegens,tunc quifq; 16quetur.Secreta,atq; Deus refera- : 
bit peciora luci.Tunc erit & lu£tus,itridebut dentibus onioes.Eri- ' 
pitur folis iubar, & chorus jnterit aftris . Soluetur cpelum lunatis 
fplendor abibit.Deijcit cdlles vaIles,extollct ab imo. Noh erit 111 
rebus hominuin fublime vd altum . Iam.xquanrur campis moo- 
tes,& cerula ponti. Omnia ceflabunt.tellus confracta peribitl Sic 
pariter fbntes torrentur fluminaqj igni,.Sed tubacum fonitum tri 
ftem dimittet ab alto. Orbcgemeas fpnus n^uerum yariofqj !a--* 
bores.Tartareumq; Chaos monftrabi,t,krra dchifcenji Ei^oxafh'-- 
hoc doanno regcs fittentur ad humum, Recidet e ccelis.ignf fqijq, 
& fulphuris amnis.SuRt hi verfus i7.qui ntimerus quapratum ter 
narium folidum reddit: tria jj.ter riunt ?,& ipfa >.fi tcrctucaptur, , 
vtexlatoinaltum figura confurgat ad i7.perueniunt.Horumau,' 
tem Grxcorum X.verboram,qux/uwIc(us Chriftus,theu,yosJq , 
ther:(i pnmas Iitcras magas crit.y.t,t.s.i.pjf c is J a q U0 nQminenxy 
Itice Chnftus mtelhgitur.eo 9» in liuuis'rrjortaliutis.ahyflb»velut . 
inaquarum profunditate viuusaJIne peccato efle pQrourit .Horu 
autem verfuura /.18.& iy. in capiri,busfuis habent literas mutua 
tas poli 1 tas per y^uia non poterac f^cile latina vcrba inuenirj,quc , 
ab eand.m litera ( iuciperent,& fententix conuenirent. Hanc auteT 
&billam , quidam magis credunt/uifle Cumeam quani Erictrea . 
Hic ml in top carmirie fuo.cuius exig^ia hxcparticula eft. Habet . 
quod adcultum faTforum fiue raflorum P i eorurnpqrtjncai:quin-' j 
immo etiam contra eosi& contra cu/tores eorum loquitur : ita vt 
tem°DeT ^"^ 0 .^PH landi ».y '^«H^iSWt pettincntad «uita- 

• _ J»«**^**W<km> „ .. C/.. . . 

ACtor. Sibilla EriQrea (vt legitur) vni» Deumprxdicauitnocl 
, -^ 0 ? 0 -' Y. nus ^? eu$ omnipoteui^iftus, vltra omnia fuhliniidr 
qni feci.t fydera: ipium.qui eft,co!ite cre^torem muno».Ojii hbno 
rtnt Deum VCTum , xterrtaw viiamhxreditabunt perpetuo fecu- 
Io,ipli habitantesParadifum ahVe/uflimut^hortum omnium nu- ' 
tntorem conditoremque,qui JulciwjlPmtuiiv 'omnibusciepofuit: , 
dedit Deus ficleribusViris honorareVOicjret quidam S.billam infa 
nam & mendacem,tfle:cum vero omnia fiieriht impleta,tunc de- 
mum reminifcetur inej.ncc vllus poftpa mc dicet infaham & men. * 
dacem,fed magni Dei prophetam. Aug.vb"i fupra." Infcrit auwLa 
ctantius opcri luo,qujtdam de Ciiri ftp, vaticiiiio Sibiffx : icd aon '■ 
expnmit cuius, fed qua; iUe figil^tim pbfuir.ego coniuriaa pona, ' 
in manusinquitinhdeliumDofteavcmc 1 ' Pabunt,o.Dcoalapas ' 
manibusincfitiv& "mpurooreexpuehtvenenatosfputos. Dabie 
vero ad verbera Iimpliciterdoilur»'fanaum, & colaphos accipies . 
tacebit,nequis agnofcat,quo verbum vel iirhde venit,vtinferislp 
quatur, & corona fpinea tforoneturi ad cibiim aute fd,& ad fitirri 
acetum dederunt . In hofpitalitate hanc monftrabunt menfam.ip ' 
fa.nanfipieusgens Deum tuum non. jnidlexifti ludentem morta-,' 
lium mcntibus,fedfpinis coronafti & horridum fel miicuifti. TtV . 
ph vero vdfi fandet,& medio die nox erit tcncbrofa nimis in tri- j 
dus horis, & morte rhorietur trib.didb.fomuo fufcepto , & tuc ab*,' 
iuferis regreflus ad luce vehiet.primus refurreccionis principio rttf 
uocatus oiiefp.Hier.in ii.cotra louio&Q^ct rcferam Sibillas Eri- 
oh-ea atq; Cumaua,& {i j-eliquas quarii iniigne virginitas eft,& vir ' 

tinitatispreciuin diuinatio.CoIico n.i€rmoneSibi"Ja Theosbole ' 
icitur.i.Dcj cpniilium,^ fola fcribitur noflc virginitas. 
Dedeciin^Wtllis^ea^umcturmtnlbHt. Cap. CJl. 

ISidoms in lib.tr. Si >illx dicuntui- generaliter oes fccrriihx vates ' 
lingua Grjcaj-Na Sibos Colicb fermbnc Deus Bden Grxci mc 
tem nuncupaht,quafi Dei mentcin,proin^c igitqr quia diuina vo " 
luntate homniibus interpretari folebanr ',' Sibille nominata: fuiu • 
ficut.n.ois virpropheuns vd Vates df vd propheta:ita omhis Tde " 
mina prophccans Sibilla vocatur. Quod nomen ex officio,npn er 
propnctaic eft vocabuli.Decem autem Sibillx a Doftoribus fuiT- 
fe tradiuitur : quarum prima de Perlis fuit, fecunda Lib.ica,tcctia^ 
Dclphica. In templo Delphici Apolljnis genita,qux ant.e Troio-T 
ha bella vaudnata cft. Cuius plurimos verfus operi fup Hometu» 
infcruit. Qiiarta Cymeriain Italia . Quirita Eriftrea nomine ' 
Erpfiiain Babylonc orta, aux Grx-cisUiuuipctcntibus vatidna^ 1 
'"'"• TomusQuartus D 4 taefti 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentlj. 



ca eftVperituram efle Troy am, & Homerum mendacia fcripturu. 
Diaa elt autetn Eriftrea ', qura in eadem infula eius inuenta funt 
ca rmina. Sexta Samia qux Femonete difta cft a Samo infula, vn- 
de tuit cognominataJSeptima Curaana nomioe Amalthea,quc 9. 
libtos attulit Tarquinio Prifco in quibus erant decreta Romana 
confcnptaJpfa eft & Cumea de qua Virgilius: Vltima Cumei ve 
nit iam carniinis xtas . Difta eft Cumana a ciuitate Cumas, qux 
cft in Campania,cuius fepulchrum in Sicilia adhncmaner. Octa- 
ua Hcllefpontia in agro Troiano nata , qux fcribitur Solonis & 
Cyri fuille temporibus . Nona Frigia, qux vaticinata eft Ancire. 
Decim a Tyburtina nomine Albunia,quarfi om nia carmina efte- 
runtur.in quibus de Dco, & dc Chrifto, & de gentibus multa fcri 
pfiffe manifeftiflime comprobantur . Celebrior autem inter cxte- 
xas & nobilior Ericrrea perhibetur,quam eo tempore nonnulli va 
tkinatam ferunt,quo Roma condita eftJit tunc Rex. in Iuda crat 
Achaz,vel ficut alij computant Ezechias. 

DelXjchU&tinspiitMteinDcum. Cap. CJtll. 

EXcbronicis. Ezechias filius Achaz cepitanno quartx xtatis 
j t f. mundi vero tertij milfefimo & regnauit annis 19. 
Comeftoc.HiccomiocarisXacirdotibus & Leuitis aperuit templu 
primo anno,& primo menfe regni fui,& vafa Dei reparauit,& re 
itituit facrificia inrermifla, dtflipauit excelfa, & contriuit ftatuas, 
& lucos fuccidit. Scriplit quoq, fili js Ifrael, vt redirent ad cultum 
Dei.Ex chronicis.Huius meritis dominus in caftris Aflyrioru vna 
nocte 1 8 r .milia virorum pcr Angelutn interfeci t, eius quoq; vitx 
defperarx t f.annosaddidit,&rn huiusreifignumSoIem 10 gra- 
dibusretrocedererecit. HuiustemporefubOze^ Rege deftrudu 
eft regnum Sarharix : in qua captiuitate creditur Tobtas captiua- 
tusfuiflc. ProphetabantauremOzee,& Azarias,& Iohcl.&Mi- 
cheas.Romulusprimusmilites expopulo fump(it,& nobiliffimos 
centum fcnes ob xtatcm fenatores , ob fimilitudinem curx patres 
appellauit.Tcmpla quoq; & muros Romanx vrbis cxtruxit. Tan 
dem apud paludem caprex nufquam comparuit , & fuadente Lu- 
<io Proculo Quirini nomine confecratus eft. 

Di Mnnajft (y Kitmn Pomptfis. C»p. CUU. 

MAnafles filius Ezechix cepit anno quartx xtatis j «4 JVIundi 
veno tcrtij millefimo » T 1. & rcgnauit annis f f. Hic peffi- 
mus fuit idolatra , & plateasHienifalem fanguine prophetarum 
purpuraui t.Helinaodus. Temporibus Manafle RorriahorUm fedi 
dus regnauit Numa Pompilius.Hic nullum cum finitimis bcllum 
geflit,duosmenfesanno addidit .C Ianuarium & Februarium. 
Cum autemhxc lo.tanrum apud Romanos fuiflcntCapitolium 
a rundamentis xdificauit & congiariu dedit afleres ligncos & cor- 
ticeos^AugJib.7.deciurt.Dei. Numa Hvdromantiam faccrecom 
pullus eft , tt in aqua videret imagines dxnionum , & audirct ab 
eis,quid in facrificijs inftitueret,& obferuare deberet. Varro in li- 
bro de cultu Dcorum. Tereritius quidam.cum haberet ad ianiat- 
lum fundum Bubulcus eiusiuxta repulchrumNumePopilij traij 
cies aratnim ertiiftet ex terra libros eius,vbi facrorum inflitutorQ 
fcriptx erant caufie in vrbem pertulit adprxtorem. At ille cum in 
ipexii)ctprincipia,remtantamdetulitadfenatum , vbicumpri- 
nioresquafdamcaufaslegiflent, curquidq; in facris fucrit inftitu 
tum,Numa quidcm monuo,fenatus aflenfus eft,cofq; Iibros tan- 
quam religioli patres confcripti,prxtor vt combureret cenfuerut. 
Aug:lib.7.de ciuit.Dei.Numa quod fcire neminem voluit ne ho- 
mincs nepharia docerct,violare tamen timuit, nedxmones iratos 
haberetJfidorui. Numa Pompilius,qui Romulo fucceflit,primiK 
legfe Romanis cdidit.Deinde cum populos fcditiofos magiftratus 
ierre non pofl~et,decem viros legibus fcribendis decreuit, qui legcs 
cxlibris Solonis in latinum fcrfnonem tranflatas ia.tabuiisexpo 
fuerunt. Fuerunt autem Hi Appius, Claudius,Geucius,Veterius t 
IuliiK, Manilius, Sulpitius , Sextius , Curatius,Romulitis, Poftu- 
mius.Comeftor In diebus quoq; ManaiTc Panheni Tarentum co 
diderunt. Tertius Romanorum regnauit Tullius Hoftilius . Hic 
primus Rcgum Romanorii purpiira & fafcibus vfus eft. Qui poft 
iongam pacem bella reparauit . Albanos vegetes Fidcnates vicit . 
Adiefio monteCelio, ampbauit vrbem , tandcm cum domo fua 
fiilroinc cohflagrauit. '; 

-UeG'tgeRege,(?Arckil0g»,£rSymonidt. C*p. CV. 

HElinandus Anno Manafle 1 3 iydorum regnauit ^.Gyges, 
de quo dicit TuJlius in lib. ; .de offi. q> cum eflet Rcgius pa- 
ftor, fafta proluuione himbrium dcfcendit in quendam hiatu ter- 
rx,vbi inucnit quendam homincm mortuum in cquo xneo feden 
tem,in ctiius digito inuenit qucndam anulum, pcr quem inuifiht- 



lis fachis, ftuprum Reginx intulit,& adiutrice ea Regcm dominfi 
inreremit.De intertectioae quidem domini fui concordatluftinus 
cum Tullio^ed dc inuentione anuli nufquam aJibi fcriptum rep 
peri,nifi in Ambrofio de officijs, qui hoc ldem ex Cicerone retra- 
ciat. Valeriu s li.7.Cum Gyges armis & diuitijs opuJcntiffimo Lr 
dix regno inflatus animo lcifcitatum Apollinem veniflet, an all- 
quis moitalium fe f^licior eflet, ex abdito fpecu facrarij vox info 
nuit,qux Aglaum Sophidium eipraetulitls Archadum pauperri- 
mus erat,fed xtate fenior agclli iui terminos nufquam excelferat: 
lic igitur infolenter de fonune fux fulgore glorianti refpondit A- 
poho.plus probari fecuritate fiidens tugurium,quam triftem curic 
& follicitudinibus aulam,paucafque glebas pauoris expenes, qui 
arua Lydixpinguiffima metu referta,& vnum aut alterum facilis 
tutelxiugum boum, cjuam equitatum voracibusimpenfis onero- 
fum,& horreum vfus ncceflarij nulliq; nimis appetcndum, quam 
thefauros cxpofitos infidijs & cupiditatibus omnium. Helinidus. 
Huius Gvges anno f jdeft Manailc 1 8. & Olimpiadis vigeiimx- 
primx ) .Mida vel Midcs cu apud Friges regnaret, fanguine thau> 
ri pqtato extinttus eft,anno Manafle 47-& OJympiadis 18.4. hoc 
tempore Archilogus, & Sy monidcs, & Ariftoxenus muficus,infi- 
gnes habiti funt. Valerius Lb.6 JLacedemonij libros Archilogi poe 
tx exponari iufleruntex vrbe, quiaparum pudicam Jectioncm il- 
lorum arbitrahantur , noluerunt enim ea libcrorum fuorum ani- 
niosimbui,ne plus moribusnoceretquamingenijsprodefletJta- 
que & maximum poetam,quia domum fibi inuifam obfcenis ma 
ledi&is carminum iacerauerat exilio mul&auerunt.Idem in t.Sy- 
mooides autem poeta 8o.anno docuifle fe carmina, & tn eorfi cer 
tamen defcendiflcgloriaturJdcni Iib.i.Symonides poetacum ad 
litus nauem applicuiflet , & corpus inhumatum iacens fepeliilet , 
ammonitus ab eo,ne proxirho die nauigaret.interim remafit. Qui 
autem nauipare cjperunt fludibus & procellis obruti funt. Ideiu 
in codcm. Symoradescum apud Scopam cccnaret nunciatum eft 
ci duos iuuencs ad ianuam ftarc rogantes, vt ad cos continuo pro 
diret,qui aim exil let ncnuncm lepperirJEodem autem momento 
triclimum collapfum omncs conuiuas oppreflitJfelinandus.An 
no Manallc li.OIy mptodis j ^.Lidorum fextus regnauit Ardis an- 
nis } 7 JHoc tempore Zelencus lcgillator apud Locros frequcntib. 
prxconijs celebratur.Valerius lih.6 JJelencus cum filius eius adul- 
tcrio damnatus vtroq; oculo carere debeiret, ac tou ciuitas in ho- 
norem patris aliquaodiu ci repugnaret,ad vltimum viftus, nelex 
a fe condita violaretur,fuo prius,deinde filij eruto ocuIo,vtrifque 
vfumvidcndi rcliquit. Sicqucmirabilixquitatistemperamento) 
ie inter mifericordcm patrem & iuftum legiflatorem panitus eft . 

Dtmerte JfaU prep&eu, & pccnitenti* Mansfe. 
CMp. CVI. 

GOmeftor. Inter alia vero fcelera fuaManaflesIfaiamquoq; 
auum matcrnum fecundum Hebrxos vel afKuem fuum, eie 
ctum cxtra Hicrufalem circa pifcinam Syloc,ferra lignca per me 
dium fecari fecit . Qui cum in principio fe&ioius anguftiarctur , 
petijt fibi dari aquanr , vt biberet , & cum nollent ei dare , domi- 
nus de fublimi mifit aquam in os eius , & expi rauit . Nec tatnen 
Carnifices deftiterunt a fectjone : ob hanc aqux miffionem con— 
firmatum eft nomen Syloe , quod interpretatur miflus, nec fe- 
pelierunt eum in fepulcro prophctarum.fcd fub quercu rogel iux- 
tatranfitum aquarutn,quem fecerat Ezechias in memoriam mi- 
racuIi,quod fecerat dominus in illis ad prxces Ifaix* Tradit enim 
Epiphanius,cp & duniSeanachcribrcdirctab Aegypto, pnemific 
exercitum ad obfidendum Hierufalem.Qui caftrametatus eft cir- 
ca pifciriam Syloe,vt aquis cius vtcrentur, cratq; pifcina commu-' 
nis,nam & Ciues ad ea defccndere poterant,& hoftes.Orans autc 
Ifaiasobtinuitadominocpcumegrederentur Ciues erantibia- 
qux ficut prius.Cum vcro dcfcendebant hoftes ficcabantur pror- 
lus,ita vt uiirarentur Afl vrij vndc eflent aqux in vrbe . Porro in 
iugemmemoriamhuiusfaaiadhucaquxin vrbeSyloc non iu- 
guntur fed in certis horis ebuJliunt.Cum in propria perfona accef 
liflet Sennachar. facta eft ftrages fupradic>a in exercitu ipfius , in 
tantx rei memoriam populis prophetam gloriofum lepeliuit in lo 
co predicto, vt & orationibus eius poft mortem indefineter huius 
aqux bcncficio potircntur.Immifit ergo dominus aducrfusManaf 
fem reec Baby loniorum,q ui depopulatus eft Iudxam, & Manaf- 
fem dolo captum traxit in Babylonem,& pluribus afflixit tormc 
tis,& intelligen* Manafles hanc efle manum Dci, cgit pcnitentiS > 
& attente orauit ad dominum, & mifertus dominus reduxit eum 
in rcgnu fuum.Qui cu vcniflet Hierofolima, deleuit idola , lucos 
& aras,qui fecerat,ita vt in memoria prioru nihil fupereffet & re- 
flituit cultum dominiJEx cronicis. Eo tempore Sibilla Erofila in 
Saniodaruit. Deiotesapud Medos reguauit, qui Egbatanam 
cbndidit. 

30* 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus. 



DtJmenr$te&Trserte&tl>slsrityrsnne. Csf. CVIl. 

AM o n filius Manafle cepit anno quartx xutis 418. mun<five 
rotertijniilletimo. jo*fc.rcgnauitfecundum 70. Intcrpretcs 
annis n.fecundum Hebrxos autem duobusJtaq; lo.annis, qui 
fapcrfuntapud-'oJntcrpretespro icannisab Rayaion vndea- 
nu Iudias Ifrael hic porfuacur.qui ( vt fupenus dictum eit) tn 70. 
interpretibus non habetur . Comeftor J?orro Amon rex Iuda fccit 
nialuin coram domino,ficut pater fuus in iuuentute fua fecerat & 
tetcnderunt ei iniidias ferui fui,& intertecerunt eum in domo fua. 
Hcliuandus.Annoquarto Amonquitertiusfiiit.Olympiades j 1. 
Medomm fextus rcgnauit Fraortes annis vigintiquatuor . Huius 
annofecundoinpontoBoriftenis condita eft luxta Boriitenem 
fluuium.cuius fluuijpifccs ( vtaitSolinus) egregijsfapons & fine 
clfibus funr.folas cartilagines tenernmas habentes.Oroiius Iibr.i . 
FraortesrexMedorumcreberrimus Perfarum Alfynorumq; bel- 
lis vigintiduos regni fui aunosconfumpfitJdem in eodem.Falans 
Sicufiis Agrigentinos arrepta tyrannide,depopulatur. Qui crudc- 
lismentecommenciscrudelioromnia nepharie in iraiocentesa- 
gens, inuenit aliquaudo quem iufte puniret iniuftus,nam PertUus 
quidam xris opifWtfieclans Tyranni amicitiam, aptum munus 
iratuscrudelitati illius>ameum uurum fecit, cui fabricx lanuam 
ex latere compofuit,quf ad inmtdendos damnatosjceceptui foret, 
vt cum inclufus ibidem fubiectis ignibus torreretur, fonum vocis 
extortx,caparitasconcauixrisaugeret,pulfuq; fcrali competens 
imagini murmur emitteret,nepharie fpeaaculo mugicus Pecuchs, 
nonbomiml gemitus videretur,fed Falaris faftum amplexus , fa- 
aorem execrans,& vltioni matcriam prxbuit, & credulitati , nam 
ipfum opificem fua inuentione puniuit-Valerius lib. 9. Sxuus ille 
senei Tauri inuentor, quo inclufi fubditisignibus longo & abdi 
to cruciato mugitu refonante,fpiritum edere cogebantur, ne eiu- 
latus eorum humano fono uocis exprefli.Phalaridis Tyranni mi 
fericordiam implorare^oflent, quam quia calamitofis deefle vo- 
luit.teterrimum anis fux opus primus indufus merito aufpicatus 
«ft.Hdinandus.Legitur efle dcftruaa ty rannis hums Falans p Ze- 
nonemPhilofophum.Quicumabeotorqueretur, vt conlocios 
coniurationisaauerfuseumprodcret,neminem nominans incre- 
pare cxpit populum, qui conuenerat ad fpectaculum , quarc eius 
ty rannidem tamdiu tollerarec,& adeo fermonibus fuis eos aduer- 
fas cum iucif auit,<p eu lapidauerunt.De quo tamen Zenone fic re 
iext Valerius lib. ( .Zenoo inquit Philofophus cum a quodam Ty 
xanno torquererur.de cuius nece tradauerat,dixit fe fecreto velle 
loqui cum eo.laxatus eculeo aurem eius morfu corripuit, nec an- 
te dimifir <j ipfe vita,& illc parte corporis priuarctur Jtem hoc tS- 
pore.i.Olimpiade. j 4 .daruit Ligdanius Sy racufanus,de quo Soli- 
nus fic refert: Nonnullos inquit nafci acdpimus concretis oflibus, 
«ofq; neque fudare, neq; fitire cofueuuTe, qualis Sv racufanus Lig 
daniusrcfert,qui& }. jo.Olimpiadeprimusexolimpiacocena- 
«ninc,Pancwcijcoronamreportauit,cuiufq; ofla comprxhenu 
iunt non habere medullam. 

DelefistjrHieremisfrepbet*. C»f. CVlll. 

EX chronidsJofias iuftus filius Amon , cum eflet annorum 9. 
capit iuxta Eufebiumanno quarte aetatis 4J i.mundi vero ter 
tij millefimo j 1 j.Et regnauit annis j i Jiufebius umen ponit ji. 
Comeftor. Hit in quarto regni fui anno , qui erat eius setatis 1 1. 
vt dicitIofephus,pictatem & iuftitiam mtrabilern in le ia demon 
frrabat,nam populum iam reuocabat ab Idolatria,& opcra praua 
vdutFenioreniendabat.Porroanno 8.regnifui omnem ciuitatc 
& prouindam a cultu Idolorum purgauit , vt nullum veftigium 
idolatrias fuperefl"ct.Scruubatur etiam domos, ne quid latenter re 
maneret fufpeftum,& in vnaquaq* caufa iuftitiam coluit, tanqua 
animx fui medicinam.Mifitq; in totam prouinciam,vt deferrent 
ad reparationem templi munera pro fua voluntate vnufquifque, 
& facu eft reparatio tempii fidditer,& indilate,anno 1 J.regm Io 
lie exorfus cft prophetareHieremias in terra Benamin.tertio ab vr 
be miliario,& prophetauit vfque 4»d euerfionem vrbis 40 jnnis & 
vno proetCr illud teinpus, quo in Aegypto propheuuit in Tha n- 
nis.Et aim puer eflet tetigit dominus os eius,& ait,Ecce dcdi ver- 
ba mea in ore tuo.Et tunc licct eflet Adolefcens cepit prophctare 
& prxdicare,& mane confurgens,& frcquenter ftans in oorta do- 
mus domini & in atrijs templi. Et oftendit d dotninus figua euer 
fionis Hierufalem,quam predicabat primo figno,dcfignauit ci au 
ctorcm ilius euerlionis Dcum , oftendit enim d quafi furem vi- 
gilantem cum virga,vt damnificaret dormientes , fic enim domi- 
nus vigilauit ad percutiendum populum fuum.Sccudo figno oftc- 
clit d,quo miniftro ad hoc vteretur,per ollam fuccenfam a fade 
AquUonis.i.aChaldeis>quiiuxtafitumHicrufalemvenerunt ab 
Aquilonc, has duas vifiones vidit fub Iofia Jn tertia vero de luJn- 



29 

bari putrefacto oftedit d caufam euerfionis,nec fuit hxc vifio ima 

f inaria,fedcorporalis,&aitei dnsSicut adhxret lumbare adlum 
os viri,fic agglutinaui mihi domum Ifrad & domum J uda . Sed 
quia rcceflerunt a me fomicando poft Deos ahenos , quafi putrc- 
hant trans Effratem captiuati,eoquoq; teinpore propneubat Ol 
damulier.IndiebusIofieafcenditPharao Rcx Aegypti contra 
regem Ailyriorum.Audieratenimeum debilitatum , quia Medi 
& Babyloni a monarchia eius receflerant.Primum autem aggref- 
fus crat regem Adremon,qui tunc regnauit in Tharchamis.Defce 
dit ergo Iolias in occurfum eius prohibeas ne tranfitum faceret p 
Iudeam,& mifit Pharao ad lofiam dicens , quid mihi & tibi rex 
Iudataon aduerfum re vetuo,mifit rne dominus ad Medos,& non 
acquieuit Io(ias.Sed cum rege Adremon compofuit ades, vt dimi 
caret aduerfus Pharaonem,& forte dum traniiret a curru,currum 
qui fequcbatur eum more regio ocdfus eft a fagidarijs in campis 
Magedon, & planxit eum inconfolabtliter Adremon Rcx cu exer 
dtu fuo.Traditurautem,cp iuxta fontem & arborem occifus eft, 
qui ftatim aruerut,& planxit eum vniucrfus Iuda,& Hierufalem, 
& maxime Hieremias,qui fuper eius excquias fcripfit trenos lamc 
ubilcs,quibus vtebantur cantorcs & cantatriccs. 

J>* Arione Mechinneo. Csf. CIX. 

T T Elinandvs .Eodem tem pore Ario Mechinneus daruic, 
X 1 qui a Ddphino in tcnarum dicitur tranfporutus.Quod quo 
modo contigerit inuenies in A.Gellio noctium Atticanl. Boetius 
in Lbro de arte mufica-Terpander atq; Arid Mechinneus Lesbios 
atq; Iones grauiffimis morbis cancus eripuere prxfidia. A. Gclli' 
Arion fidicem Lesbius Periandri regis Corinthij famUiariflimtis , 
grandi pecuniacopiofus,aSidlia Corinthum rediturus,quafi aini 
citiores & nociores fibi nautas Corinthios degit Jii naui in altum 
proie£ta,pra:dx,pecunixq.; cupidi,confilium cxperuntde necado 
Arione,iIlxpenHcieintelIecia,omniifuadedit vitam tautumvt 
fibi donarenc orauic,Uli vt ftatim in mare profiliret prxcepcrunt, 
at Ule omni fpe vitx prxdita,id vnum impetrauit,vt priufcj mori 
oporteret,inducrepermitteretur veftimetafua,& fides carpere,& 
carmen canere calus illius confolabile. Cum ergo carmen , quod 
Archium dicitur vocc fub altiifima caneret, cum fidibus uudem 
& ornatu fuo iecit fe procul in profundum . Nouum & mirum & 
ptum facinus.Continuo Ddphinus inter vndas aduenit,& in dor- 
fo fuper ftuccus edito,incolumen illum,& ornatu & corpore Te- 
narum euexit. Arion apud Corinthum talem fe Pariandro, qualis 
a Ddphino ve£his fuerat obtulit, re ficut acdderat.narrauit . Rer 
minus crcdidiuNautas autem quid de Arione in illis locis vnde ve 
nennt,audiflent,diflimuIantcrinterrogauit,iUi eum ingratia,pe- 
cuniaq; fortunatum,& florentem refponderunt.Inter eorum ver- 
ba Arion cum fidibus & ornatu fuo corarh fe oftendit.Ex Croni- 
cis.Eo tempore daruit Thales Milefius Exantini filius,primusPhi 
iicus Philofophus,qucm vfquead f 7.0Iympiadem vixifle feruntf 
Apud Corinthum Pcriandcr Tyrannus extitic Panecius quoque^ 
primus in Sidlia Tyrannidem arripuit,Phalaris autem tyrannis 
deftrucueft. Tarquinus pnlcus Romanorumquintusregnauitc^ 
capitoliu inftruxit & Ioui dedicauic. Aegvpciorum vero Nechao 
fecundus qui & Necepfus contra regem Aflyriorum afcendens I» 
fiamfibi obuiantem incerfecit. 

De2efia& filijt eim vfjue »d Sedeciism. Csf. CX. 

ACtor Jofias moriens tres filios reliquit JEliachim,qui & Ie 
conias primogenitum,& medium IoathS,qui & Sellum.Ma- 
thaniam vcro tertium,horum primus Ioathan in regnum a popu 
lo conftituitur,fed poft tres menfes a rege Aegypti amouetur , & 
Ely achim pro eo fubftitutus,«idcm regi tributarius eflidtur,mu- 
utoq; nomine Ioachim vocatur. Ioachim ergo cxpit anno quar- 
t^ xutis 46 i.mundi vero tertij miUefimo. j to. & regnauit annis 
1 1. Ob hoc Vrias propheu,cum eum redarguiflet, turpiterinter- 
fectus eft.Hieremiasquoq; deftructionem vrbis & tempii prophe- 
tans incarceracus eft,ne Dublice predicaret.Anno Ioachim quano 
NabuchodonoforinBabyloneregnarccxpit,qui victo rege Ae- 
gypti cuncta qux illius fuerant, a riuo Aegypti vfq; ad Eufratem 
tulit.Eufratem quoq; tranfiens omnem Syriam vfq; ad Pdufium 
p» xter Iudeam cxpit,eo tempore Pychacus Mytilenus qui de 7-fa 
pientibus tuit,cum Frenone Athenienfi olympionice congrefliis 
eundcm intertecitiapho quoq; & Alceus Poeteclari habebaruur., 
Denique Nabucho, anno quarto regni fui.qui fuit 8.Ioachim , a- 
fcenditinHierufalem . Captumq;Ioachim & ligatum tralicbae 
iecum,& cum eo nobiles viros in Babyloneni.Io itinere Vero im- 
pofuiteitributum,&eumremifitinHictufalem.Sed obfidcs de 
fermine regio,Danielemf.& tres pueros fecum traxir,& Ioachin, 
tribus anois d feruiuit,fedpoftea cum negaret tributum , quoder 

promt- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vlncentlj . 



nromifent.Nabuchodo. venicns eutn occidit , & in fepulchrum 
abiccit,ac loachim Ieconiam filium eiuscquiuocum.f. patri rcge 
cotiltituit.Sed polt tres menfes tnncns ne ille paternx imurioe me- 
mor Aegypti.s adhe > rcrec,& contra cum pugnarer.rcdicns Hieru- 
ialcm oblcdic,ipfumq; cum matrc fua & ramiiia,dc conlilio Hie- 
rtfinicfetradentcm fufcepit,& cos in Babyloncm tr.indulit.Prin- 
cipes qiioq;cumalijsplurimis,interquoscrac IVtardochcus &E- 
sechicl adhuc imtenis-Confticuic autem rcgem patrum Ioachim 
Matliaiiiain.accepto iuramento <p leruiret ci fub tributOj muta- 
toq; nomine vocauit euin Sedechum. 

De regno Sedtchif fjr tondititne vrfu M*fi&{. 

C*f. cxi. ' 

EX cronicis.Itaqj'Sed*chias cxpit anno quarcx xtatis 474.mi1- 
di vero tertij 1 j 6 1. & regnauit anpis 1 1 . Sub hoc quoq; pro- 
phctauerunt Hicreuiias & Baruth- Heiinandus. Anno 1. Scdechig 
Mcflalia vel Maffilia condita eft.De qua Iuftinus in lib. 4 ) . Tem- 
poribus Tarquini ex Afia Photenfium iuiientus oftio Tvbcris io- 
gfclfa amicitiam ctnn Romanis iGxicvndc m vitimas Ciallix fin' 
nauibus profecra.Maffilia inter Lygures & feras gcntes gailorum' 
condidit.Qui Pbotenfes cxiguitate. & niacic tcrrx coacti, ftudio- 
1 ius mare,quam tcrras exercuere pi(cando,mcrcando plcrunq; & 
latrocioatido,quodillis temporibus glorix habebatur % condita 
eft crgo Maffilia prope oftia Thodani amnis m remotu finu vehit 
in augulo maris. Abhis Galli vfum vitx culiioris & agrorum cul- 
ras & vrbes mcnibus cingere didicere, mairfuefactaq; barbaric le- 
gibus non armis viuere, & vitem ponerc,& oliuam infcrcre,acce- 
pcus eftlocuscondendx vrbis,a Scnano Regc Rogobergioru , qui 
ad filix Giptis nuptias omncs inuitauit, qitam morc gcntis eiccto 
inter xpulas Gencro nuptui tradcrc parabar.Qux coiicrfa acS Grc 
cos aquamPcranoporngit,qui mox fadhis cx hofpiteGenerJocu 
condcndx vrbis accepjcScnanno autem Comanus filius fucccffit, 
cni quidam Regulus dc Maffilicnfibus hanc fabulam propofuit . 
Car.isaliquandopartugrauidalocumapaflorc prxcario petijt, 
inquop.ircrct,quoobtento,itcratopetijt,vtlibiio eodcm loco 
cducarccatulos liceret.Adpoftremum,adultis catulis , fulta ia do- 
meftico prxGdio locum libi vendicauit. Cum ergo Cotnanus eis 
pararetinfidias,perdituseftperquandammulierem cognaca fua, 
qus cum Grxco adolefcentc adutterabatur, ideo cxduntur fepte 
milia cum ipfo rege in infidijs.Exindc Maffilienfcs feftis diebus co 
iucuerunt portas. ctaudcre, vigilias agere, flationcs in muris ohfer 
irarc,peregrinos recognofcere.Non multo poft duce Catumando 
nddelendam Maffiliam omncs finitimi populi conuenerunt-Qui 
cnm vrbcm ob(idcret,territus cft pcr fomnum per fpcciem mulie- 
ris,qux fe Deam dicebat,& ideo pacem fccit,pctiuirqj , vt ci vrbe ' 
intr.irc,&DeoseortimadorareJicerct. Confpcfto igitur fimuia- 
chro Dex,que euin terruerat,continuocJainauit illain e'flc,quam 
ih fomoo vidcrar,cui torquem auream obtulit . Porro MalTilicfes 
jarrotrilingue$cflcait,quia&Grxceloquuair&Latine& Gal 
Ocx.Valcrius lib.i. A condita Maffilia gladius ibi cft,quo noxij iu 
gulantur,rubiginc quidem exefus,fed ad monumcntum vetuftatis 
ibi etiani fcruatur venenum cicuta tempcratu, quod datiir ei qtii 
confilia fenatusjpublicaucrit,eorum vrbem ncmo cum tclo ingre- 
ditur.Maffilicnfiu ciuitas feueritatis cuflas accrrima, nullum adi- 
tum mimis dat in fcenam, quorum argumcnta ex parte maiore 
ftuprorum continent actus, nc talia ipcctandi & audiendi confue 
tudo erfam imrtandi licentiam fumat. 

De Milont Crctonieoji. C*p. CXU- 

HEr-rNAKov s.Solinus dicit Miloncm Crotonienicm Tar- 
quinipritcifuiiletemporibus,dc quoipfc refcrt, cp bouem 
viuiiminolimpiacocertamiiieper ftadium portaucrit lnhiime- 
ris,& eundetri ittu manus proftrauiffe,vndc victiinam fecerit,& ea 
dcm dic fohis totum affumpferit nori grauatus,& cp vicror omniu 
cercamihutnobierit.Macerautem dicic,(p fecuih in certaminibus 
portarc folitus fit alleitorium lapidein.qui in vcutriculo Galli rc- 
pcritur magntudinc fabx.Dc hoc rcfcrt Tullius in li. de fcnc£tute 
lubperfona Catonis.Qux vox inquit poteft efib contcmptior , cj 
Milonis Crotonienfis, qui cum ianVfenex cilct, athlctafq; fecxer- 
cciue« in curricuTo videret,a(pexifte laccrtqs fuos,dicitur,illachry 
nvjnlq; dixillc. At hi quidcm mortiii jam funt.nunc vcro tam ifti 
[u im cuipie uugator, neque enim.ex tc nunquatn cs nobilitatus, 
edexlaccrtis tuis.Hic(vt ait Vaicrins)cum itcrfaciens iri agro 
qtiercum cuneis adactis filTam vidiflec,frerus viribus acccffic ad ea, 
infercifqoe tnanibus diucllcre conatus cft,quas arbor excuffis cu- 
npis iri iiii naturam rcuocata comprcffit,euniq; cwn tot geftis pal 
raisFerislacerandumprxbuitv 



?; 



T>*W{tchitUfr»thet». C*f. CXUl. 

COm e s t o r . Anno quinto Sedechix exorfus eft Ezechiel g 
phecare in Babyloue ad captiuos.poftquam acceperat epifto- 
lam riiercmix,hic m Babylonem dudtus eft cum Ioachim & ma- 
crceius t tum Dauiele& tribus pueris, & habitabat iuxta fluuium 
Thobar. Exorfus cltautemprophetare ad concaptiuos propter 
cauias huiufmodi legerant in epiftola Hieremix per 70. annos da 
raturam captiuitatem,& flebant pro exilij prolongatione,prxte- 
reamurmurabantaducrfusdominum^ctirraudulenter cos eiecif- 
fet.Dixerac cnim pcr os Hicremix rcnianenccs in Hierufalem peri 
turos cis vcro, qui le traderent feruo fuo Nabuchodo. bona polli 
cebatur,nunc 111 contrarium rcs relapfa erat.florcbant enim , qui 
remanfcrant,& ipfi iugo icruitutis prxmebantur.Erant quoq; in . 
ter eos, qui dicercn t,quia dum feruierant militix cceli, boni om- 
nibus abundabantJixquo vero ceflauerant pcrierant gladio & fa- 
me & pelte. Adhoc prophetauit Ezechiel euerfionem vrbis & tem 
pii inccudium iinminere,c< eos qui remanferant in vrbe famepe- 
ncuros, X extra vrbem gladio.Eos autem , qui viui traherentur, 
grauem pafiuros feruitutem. Ipfos autem in pace & quafi libera 
Jcruuutc manfuros. Vt autem audoritatem prxberet ei Deus, ptae 
oftcndit ei quafdam vifiones fimilitudinem.f.hominis, Leonis, Vi 
tuli, Aquilx,non folum ad prxfigurandum EuangeLiitas, fed vt o- 
itendcrcc Deum Ifracl dominum eile totius creature , per hoc di- 
gniorem omnium intelligens creaturarum,homo enun prxeftcse- 
teris animantibus. Aquila rexauiumJxo terarum.Bos inmentoru. 
Sub animalibus vcro vidic rotam in medio rotx, vt oftenderet cir 
cumuolutioncm omnium elementorum in domini cfle poteftate, 
& fuper hoc vidit firmanientum coloris Seraphini,& fuper firma 
mencum crat limifitudo throni,& fuper thronum quafi afpecoun 
hoinini$,& ait diis ad eu Fili hominis mitto te ad hJios Ifrael &c. 
Dt deft rnttio ne Hterufalem & rtgni Judt. 
Caf. CXIIJX.. 

ACTORjn principio anni noni Sedc&if Nabuchod. Hieru 
falem obfcdit.quia fuperbus & infidus tributum ei promiil 
fum negabac tuuc rex Acgy pti cum exercicu qaafi foluturus obfi 
dionem venit,& Nabuchodonofor a Hicrufale in occurfiim eius 
recedens,eum fugauit.ac de fyria exire compulit. Tunc h\H pro- 
, phete nunoabant Sedechix profpera,fed falia Jiicremias aute his 
contraria,& vera Qui egrediens ad vicum fuum Anathoth una 
fugeret ad hoftes captus eft,& incarcerarus.Anno >5edechix me- 
fe 1 o. redijt Nabucno.& Nabuzardan cum excrcitu,& obfedeiuc 
vrbem & daufa eft 1 8. menfibus.Terricus icaq; Scdechias Hiere- 
miam de carcere tulit,.K prophetix veritatem fccreto inquirens» 
audiuit,cique vicrualia minirtrare quotidie iuffi(,fed poftea dura 
publicepnedicaret principibus,& fenioribu$,eum ad mottem pe- 
tcntibus expofuit,qui cum in lacum Elchix depofuerunt , & erac, 
in luto vfq; ad guttur,quod crat ei omni morte amarius/ed extra 
xjt eum Abdemelech Aethiops vir Eunuchus. Tandcm deficicti- 
busin vrbc victualibos,adeo vt mulieres paruulos fuos comede- 
rent,in mcnfura palmx capta eft ciuiras 1 1 ^nno Sedechix.fiigicf 
que couiprchcnfus eft,& in confpectu Nabochodonoforin rebla- 
ta iudicatus dicentis eum impenj ab ipfo pcrcepti ingratum exti- 
tifje,& eoncra munificum hoftiiiter agcndo eciam in Deum deie- 
rjflc,& addidic magnus Deus habens odio cuam nequiciam,te mi 
hi tradidit.Itaq; filios eius coram co occidit & oculos ipfius effo- 
drt. Vincrumquc cathenis in Babylonem adduxit , & Iofedech cu 
eo Famia po ti ficc patre illius occifo. Nabuzardam vero princeps 
templum & ciuitaccm inccndic,ac murum tocum in circuicu de- 
ftruxitjcaptiuos & yafa dbmini tranftulit,Godoliam pauperibus 
& agricolis in tcrra njliftis prxfecit. Hicremix vcro libertatem 8e 
munera prxbuit Jlechabitas quoq; abire permtfit. Hic fuit exitus 
regni Hebrxorum,in quo regnatum eft annis qoingentis 1 +. mea 
fibus 6. fccundum iofephum. Tpmporibus Sedechix Tarquinu* 
prifcus drcum Romx xdificauit,numerum Scnatotum auxit.Ro 
manos ludos inftituit,muros & doacas extruxit,& tandem ab An 
ciMarcifilijs,cuiipfcinregnofucceflerat occifus interijc . Solon 
gcnti cui prxcrat,noua iura conftituit.Epymenides Achenas fub- 
uertic J;o tcmporc certacibus in agone da£ >acur Trago vd eft Hic- 
cus,vnde Tragcdos aiunc nuncupatos. 

De fine quArtt dtstit <y frofhtti* EfechieEt. 
C*f. CXV. 

IN hac vltiroa dpciuitate iud^orum xtas feculi quarta terniina- 
tur habens annos 48/. Fucrunt autem ab ahno quano Salomo- 
nis,in quo fundatum cft templum vfq; ad eius incendiu anni 441. 
ab egreflu tcrrx,promiffionis ocringenti 8 1. a datione legis o&in 
genti.11. Anatiuitate AbrahcHi^. Abinitiovero feculi «)7}> 
Comeftor.Venit autem ad Ezcchiclem quida,qui fugerat de Hie- 
rufalcm dicens vaftaca eft ciuicas.In prxccdenci camen vefpere E- 
zechjel pr^dutcrat de nuucio venturo,& audicns Qmnis tranfmi- 

gratip 



/ 



Digitized by 



LlberSecundus. 



30 



«*„-o «ciclum vrbi$»& incedium templi, leuauerunc vocem fua 
fKrunkPeriji fpes noftra.abfcifi fumus, & non furgemus .Et. 
~,I,maut£zechiel.H«:dicitdominuscum fancMcatus tuero 
to Vobi*»UMn vos de gcntibus,& adducam vos m rerrum veftra, 
£ Xldam luper vos aquam mundam.Sc farta eftfuperprophe- 
£ m ,"a..us domini,& cduxit eum in fpiritu in campum, qu. ple- 
«Terac olubus ficcis vehementer & a.t,oila anda hxc dicu donu 
m«.Ecccdabo vos fuper neruos,& fuccrefcere taciam carnes , & 
fuSerextendam cutem. Daboq; vpb.s fp.r.tum & v.ueus ofla, hec 
Joiuerfadamus lfrael cft, preterea in conlolationcm gentis fu* 
!„tduit propheta calamitates circunftantium nationum.qu* iu- 
Kthoft« concra Hierufalem, vcl infultauerant captims.id I eft 
fijTorum Amon & Moab iic Edom Phikftim Tyri & Sydoms Ae- 
gypti Aethyopi*. 

Ht Atfcenfu reUquiurum in Aegyftum & merte Hie- 
remU. C»f. CXf/. 

COm e s t o n.Porro contra confilium Hieremia: defcende- 
runt reliquiat Iuda ducentesfecum ipfum Hiercmiam,& Ba 
ruch in AeCTPtum,& hab.tauerunt ibi,& factus eft fermo dom.ru 
^Hierenuim in thaphnis.Sumc lapides grandes,& ^fcondeeos 
in fctipca qus eft fub muro latericon in porta domus Pharaon.s, 
& dlces ad Iudaos, h*c dicit domitiusEcce aflumam feruu meu 
Nabuchodonoforem,& ponam thronum eius fuper lap.des iitos, 
& percutietterram Aegvpc, & peribitis vos cum Aegyptiii • " 
ituWxittwpulusaduc^^ ™m 
lapidibu^qu^oTibfcbnderat fub muroLacerici, Aegypuj vero ho 
norauerunt Prophetam.fepeUentes eum iuxta tumulum regum , 
«?™oresbenetfciorum quV prfftiterat Aegypt.p.Orationc renjm 
foafueauerat af P ides,& leftias aquafttm , quai Greci crocodilos 
vocanf quibusprius Aegyptusinfelhbat«rTnd U pt«iam, ? ad 
huc de pmuere eiufdem foci Afpidis percuflurafanatur,& fugan- 
tur «ocQddi.De eodem ait Epiphanius, Auduumus a virufetuo- 
ribus.fP Alcxander Macedo vemens ad fepulchrum propnet* , « 
coenofccns loci mvfterium, tranftulit ipfum m Alexandriam 8c 
fepeUuit gloriofe,& extunc a terra illa prohibiti funt crocodili Bc 
Afpides penitus.nam & idem Alexander pritno introduxerat illic 
Serpentes quofdam.qui vice marforum Afpidesfugabant, iedno 
poteranteos penitusextirpareHic eft Hteremias.qui regibus Ae- 
ivoti fienura dedit,» eorum IdoLVeuero|oporteret , cum virgo 
pareretfvnde & facerdotes eorum in fecreto templi loco tma|in6 
vireinis & pueri ftatuentes adorabanf.Dum vero Ptolemeus Rex 
interroearet eos,qua ratione ha:c agerent.dixcrunt paternx tradi- 
tionis efle niinifterium, quod a fanclo propheta ««perantmaio 
res & credebant in rebus lta fore euenrurum. Hic eft H leremias, 
qui templum euenendum efle prenofcens, Arcam teftament. , cu 
his,qut in ea eranr.^ulit, & pnecibus fiiis abforben feat m petra , 
petram vero digito defignans Dei nomen impreiiit . Quod nub» 
operimento ita cchtum eft, vt extunc nec locum quis rccognofce 
re queat,nec ipfum nomen legere,& priftinae figura mftar tlhc lae 
pe mibes fit vt ignis no&urno tempore,eo y Dei gloria ab eius le 
« no definat.Eft autem petra illa in Heremi loco interduos mo 
tes in quibus iacent Moyfes & Aaron.dixitq; Hieremias pnjfenti 
bus.Dominus ex Syon receflitad cf!os,inde rurfus in virtute ven- 
turus,& erit fignum penitenti; eius.quando vniuerfx gentes ado- 
rauerintUgnum,dixitq;c|.hancarcam nemonifi Aaron poterat 
producere,& tabulas,qu* in ea funt nullus aperiret facerdotum , 
ruflusprophecarununifielcchis Dei Moyfes, & in prima refurre- 
ftione refurget haec arca,& exibit depetra,& ponetur m moteSy 
nai,& omnes fancu' congregabuntur ad eam regreffum Dei fufti- 

De Exordie quint* *t*tu,Cr de regtbut BabyUms. 
C»f. CXVIJ. 

EX chroni. Igitur ab initio captiuitatis aetas quinta exordium 
,habuit,qiw.f.captiuitas iuxta prophetiam Hieremia: perfeue 
rauit 7o.annis vfq x adannum fecundum Darij fili) Itafi^is.horurn 
j o.primi computantur iuxta Eufebium vfq; ad regnum Cy n.Co 
meftor. Anno quinto euerfionis Hierufalem defcendic' Nabuipo. 
inSyriaminferiorem.&obtinukeam .Moabitas qup^>& Am- 
nionitas fubiugauit fibi, & tandem intrauit in AegyprJm,eamqj 
fubuertit,& regem.qui tunc erat in ea,occidit,aliumq5 in ea con- 
ftituens.denuo Iudxos in ea captiuos duxicEufcbius in chronicis. 
Anno captiuitatis 9. mortuo Nabucho. Rege Babvlonis fufcepit 
imperium Euilmeradach.cui fucceflit fratcjf eius Balthafar.Come 
ftor.Mortuo magno Nabuch. & reghauit pro eo filius eius Nabu 
cho. qui hoftium nianibus templnm belis magnifice decorauit, ci 
uitatcm reparans,ita vt nequaquam obfide/ites valerent fluuium 
auertere.Huiufmodi mcminit Megaftenes in Ubro iudiciorum, & 
aflerit eum fortitudine & aftuum magaitudine Hfrculeti trauice 



difle^ed Diocles dicit , g> ifte Nabuchodonofor obfedit Ty rum 
tnbus annis & 10. mcniious, eo niortuo regnauit pro eo Euilme- 
radath, qui j 7-anno tranlinigricionis fublcuauit caput Ioachim 
regis ludi: de carcere,quia pater cius fcruauerat cu ep fedus. 1 ra- 
dunt quidam,(p Euiimeradtch frater minoris Nabucho. in dieb' 
eiectionis paceru^ multa geflit impie in terra,& patre reftituto,ac 
cuiatus apud eum,mifl'us eft in carcerem,vbi erat Ioachim vfqjad 
mortem iratr.s lui.Cunq; regnare caspidet,eleuau.tIoachim, quc. 
fociu.n haouerac in carvere,tnnesifq; ne refurgeretpacer fuus,qui 
de belha red.erat in ho.runem,conluluit Ioachim,ad cuius confi- 
Uu cadauer patris eriofum diuiiit in j 00. partes , & dcdit eas 3 00. 
vulturibus,& ait ad eum i0.1chim.N0n refurget pacer tuus,ni,ii re 
deant vulturcs in vnum,hic habuit ues tilios,hgeflari m qui & re- 
gufardictuseit,Labulardachum&Nabar,qui Balchafar cogno- 
minatuseft,adquempoitregna rratrum regnum deuolutumeft 
Hier. fuper Damelem^ciendum eft tcaq; Bajthafarnon eile filiu 
Nabucho. vt vulgo legentes arbitrantur. Sed iuxta Berofum, qui 
Chaldeam fcripuc hiftoriain,^ Iofephum,qui Berofum fequitur, 
poft Nabuchodo. qui regnauit annis 43 iuccefliile in rcgnum fil.u 
eius,qui vocabacur Euilmeradach. Refert idem Iofephus , cp poft 
mortem Euilmcradach in regnum parris fuceflerit filius cius Ne- 
gUfar,poft quem rtlius eius Labuiardach. quo mortuo , Balthafar 
hlius eius regnum teuuit,quo inceriecco a Dario Rege Medorum, 
qu. Cyn Reg.s Periarum auunculus fuic,& Cyro Perfa, qucm j> 
ptcrduo regnaifaias afcenlbrem bygecameli & afini vocat de- 
ftrutcum el.eimperium chaldeorum.Qupd quidem & Xenophou 
in Cyri maioris fcribit infantia,& Popeius Trogus,& muiti ahj, 
qui Barbaras fcripfcrehiftorias.Actor. Non legicur autemquan- 
tum vnulquifq; iftorum quatuorfucceflbrum Nabucho. rcgnaue 
rit,fed non regnauerunt ipfi quatuor( vt videtur) nifi tantum an- 
nos x 1 .Tantum enim t emporis eft a nono anno captiuitatis I uda, 
in quo Eufcbius ponic mortem Nabuchod. vfq; ad primum annj, 
Cyri,in quo Balthafar occifus eft. 

DeTuUi»SermliocrmorteE{echiilis. 
Caf. C XV 111. 

EVsebivs . Anno captiuitatis pranotato Romanorum Scx- 
tus TuUius SeruiUus regnauit,ancillx, fcd nobiUs captiua; fi- 
lius Hic tresmontes vrbi addid.t.Quirinalem,Ruminalem,Efqui 
linum/oilas circum muros duxit,cenfus Romanorum ciuium pri 
mus >nftituit,& ad extrcmum Tarquinij fuperbi Generi fui fupe- 
rioris Regis filij fcelere occifus eft.HeUnadus.Hic Seruilius cogno 
minatu^ eft,quia de ancilla nat*,de hoc Valerius ait fic. TulUj Ser 
uiUj adolefcentia in pecore pafcendo fuitoccupata, validiprjecas 
Romanum imperium rexit. SeruiUo Tullio pucro dormienti fla- 
ma circa caput emicuit . Quod Anci Marci regis vxor Tanaquil 
admirata conferuatum in modum filij educauit,& ad Regni fafti 
gium euexir.Comeftor. Anno 1 4. poftquam percufla eft ciuicas,fa 
tia eft manus domini fuper Ezechielem, & adduxit eum in fpiri- 
tu in montem excelfum in terra Ifracl, & oftendit ei defcriptiooe 
ciuicatis & templijfuper quam ad litceram noftri filuerunt aucto- 
res.Porro Ezechiel in Chaldea inter concaptiuos iudicauit tranf- 
greflores legis,& prjdpue quofdam de tribu Dan & Gad cp in do 
minum comitteret impia,legis perfequendo cuftodes,& fecit ( vc 
dicit Epiphantu') contra eos prodigium magnum,quia filij eoru 
& vniuerfa pecora a ferpentibusperierunc.Etprxdixit,<p cribus il 
ke non reuerterentur aa propria,fed in Medix regionibus remane 
rent.Ob hoc exacerbaci in eum dutraxertint eum equis per crepi- 
dines faxorum,& excerebrauerunt eum,& fepelieruc in lepulchro 
Sem & Arphaxat in fpelunca dupUci. Ifte prophcta fignum dcdic 
populo in Huuio Thobar, vt quando deficeret fuftinerent defola- 
tionem terra fux,tunc aucem fperarent regrelfum ad Hierufalem 
quando inundaret,ad eum quandoq; conuenerat plurima multi- 
tudo captiuorum ad fluuium Thobar & Chaldei rebeUionc veriti 
UTuerenc fuper eos.Ipfe vero precibus fuis fiftens aquas fluminis , 
fuper aquas ambulans cum omni multitudine adalteram ripam 
ferecepit, & quotquot hoftiu prefumpferunt eosfequi, fubmerfi 
func. Iteni idem per orationem fubito larga piftium copiam prae 
ftitit populo ad vefcendum. Satpe quoq; multis deficientibus vitl 
reftituit. 

De ftptem fafienttbui GrtcU cyfrimedcTalete 
Mdefie. C»f. CXJX. 

HElik andvs.Eo tempore 7 Sapientes funt appeHati/.Ta 
.es Milefiu«,Solon Athcnienfis,Picacus Mitilenus, Chi» La 
cedcmoiutis,Cleobolus Lidius,Periandrus Corinthius, Bias Prie- 
ncus. Auguft. lib. X. de ciuitate Dei. Duo Philofophorum geners 
traduntur, vnum Itabcum ex parte It alia> quae quondam magna 
grzcia nuncupata eft,alterum Ionicum vbi fe tunc gr^cia nomi- 
natur. Italicum genus auctorem habuit Py thagotam Samiumi» 

nici 



Digitized by 



Google 



Speculum Efl fiorialc Vincentl/ . 



nici gcneris prineeps fuit Tales MiJefius, vnm ilJonim 7-qui appel 
hti i unt Sapientes.Sed iili ex vite genere di fti nguebatur, & quibuf 
dam prxccptis ad bene viuendum aceommodatis.I fte autem tales 
vt fuccciibres propagaret,ctiam rcrum naturam perfcrutatus,fuaf 
quedifputationcs literis mandans prae cxteris eminuit,maximeq; 
admirabilis extitit,cp aftrologix numeris comprchenfis , derectus 
Solis&Luneetiamprxdicerepotuit,aquamtanien putauit rerfi 
cfleprincipium & hincelemenraomnia mundi , ipfumq; mundu 
& que in eo gignuntur exiftere.Nihil autem huic opcri,cj> mundo 
confidcrato,tam admirabrie confpkimus ex diuina mente prxpo 
luit.TaJeti vero fucceifit Anaximander eius auditor,mutauitque 
dc rerum tiatura opinionem.Non enim ex vna rc, (icut Talcs ex 
humoresfed ex fuis jpprijs principijs quafq; res nafci putauit.Quc 
rcrum principia fingulorum credidit efle infinita, & innumerabi- 
Ics mundosgignere & quxcunq; in eis oriuntureofq; mundos mo 
do diliblui modo iteru gigni exiftimauit.qunnta quifq; xtarejfua 
manere potuit,necipfe ficut Tales aliquid diuinx nienti inhis o- 
peribus tnbuens. 

X>i Stbriefr Pit*c»,tjr Elttfob & Sia Prime». 

c»p. cxx. 

VA i e r i v s lib. 4. Pifcatoribus iii Melcfia regione verriculu 
trahentibus.quidam lacrfi emerat,cxtracta dcinde magni pon 
deris,aurea delphica menfa , «ontrouert 13 orta eft iflis pilcium fe 
capturam vendidiile affirmantibus. Ifto vero diccntc fe cmifle for 
tuhain iacVus.Qua contradictione propter rei nouitatcm & pecu- 
nix niagnitudinem ad vniuerfum illius ciuitatis populum delata. 
Placuit Apoilinem delphicum confuli,cuinam menfa debcret ad- 
iudicari.Qui refpondit eam iiii cfle dandam,qui fapientia cxteris ' 
prxftarer,tunciili Taleti Milefio dedcrunt eam,& ilic ceilit Bya- 
ti,& By as Pitaco,& is protiitus alij. Sicq,- per omnium feptem fa- 
piemiumorbem ad vitimumadSoioncmperuenit, qui & titulu 
ampliffimeprudentije&prxmium adipfum ApoIIinem tranftu- 
licAttor. Solon aiebat fiin vnum locum mala fua cunfti contuiif 
fent,futurum vt propria deportarc domum,qua ex communi mi- 
fcriarum aceruo portionem fuam ferre mallent . Quo colligebat 
no oportere nos quatfortuito patimur,prxcipue intoTerabilis ama 
xitudinis iudicarcldem Solon fe dicebat aiiquid quotidie addifcc 
tem fenefcere. Hic moriens aflidentibus amicis , & fcrmonem dc 
quadam rc muicem conrerentibus, caput erexit Jnterrogatus qua 
rc id fecifle,refpondit,vt cum iftud quicquid eft de quo difputatis 
pcrcepero moriar.Huim quoq; Solonis iegitur cfle elegans illa fen ' 
tentia, tclicitatit index dies vltimus eft,& appeliationis honorem 
fapienti confirmat rogus.Siquidem rerum initia debentur Fortu- 
lKE.Philofophiam folus confecrat finis.TuIlius in lib. de Scn. Pyfi 
ftrato Tyranno a Soione refbonfum eft quirenti, qua tandem re - 
rretus fibi tam audaciter refifteret feneftuti. Valerius lib.4.Pitacus 
rnoderatione pectus indructum habuit.qui Alceum poctS in atna 
ntudincodij>& viribu» ingenij contra fe pcrtinacirtime vfum. ty- 
rannidem a ciuibus delatam adeptus,tantummodo quid in oppri ' 
mendo poflet admonuicClcobolus Lydius. Ma«is amicorum in- 
uidiam,c| inimicorum infidiasdebemus cauerc. Illud enim apertfi 
hoc celatum eft malum,nocendiq; fraus quo non eft fpcrarc pote 
tior.Byas Prieneus.Molcftius eft interduos amicos,qua inter duos 
mimicos iudicare. Valeritrs. Byas Priencus cum patriam eius Prie 
nem hoftes inuadcrent,omnibus prcciofarum rerum pondere onu 
ihs fugietibus,interrogatus quid ita nil cx bonis fuis fecum fcrret. 
Ego certeinquit bona omnia mea mccum porto. Peftore enim il 
la geftabat, non humeris,nccOculisvifenda,fed snimo xftimSda, 
cjux domicilio mentis inclufa,manibus mortalium labefaitari ne- 
queunt,& vt mancntibus prefto funt,ita fugientes non deferunt . 
Idcm Byas Prieneus ita aiebat, ita oponere hominibus in vfum 
amicitia: veriari , vt nreminiflent eam ad graues inimicitias pofle 
conueni. 



D* DnnieU frofhtt». 



Cap. 



CXXl. 



£X hiftoria fcholaftica.Temporibus his prpphetauit Daniel in 
ChaJdca, qui fecundum Iolephum & Epiphanium fuit defe- 
mincRegioIuda,fecunduiu70.vero interpretes Sacerdos de tri- 
bu kui,ruitq; adeo caftus, vt a contribulibus fuis Spado putaretur. 
Hic apud Nabucho. honoratus, fupcr omnes prouincias Babylo- 
nis , & foper cunttos fapientes principatum mxruir, tribus quoq) 
foci]s fuis fuper prouincias principatum obtinuit. Quibus vidcli- 
cet pueris de camino diuinitus liberatis,Rcx Dei potentiam predi 
cauit.Et ne a quoquam blafpheinarettir,edictum propofuit. Epi- 
ftojam quoq; fcripfit in vniuerfo regno fuo, poftquam de beftia 
in hominem & in regnum eft rcftitutus , in qua pnedicauit mi- 
rabuiaquajfeceratapud illumDeusexcelfus.Cuius epiftolx for- 



mam Danicl operi fuo interferit,vbi dicit,Ego Nabuciodonofor 
florens &c.Teftaturautem Epiphanius,cpnon fit. paffu: corporis 
mutationem,fed mentis alienationem,& eft ablatus ei vl is linguj 
ad loquendum.Dataq; cft herba naturx cibus humanx vilebatur 
ei cp Bos eflet in antcrioribus,& Leo iu pofterioribus,fecuntu my 
fterium tyrannorum , qui in prima xtate voluptatibus dediS ac 
ccruicofi iugo Belial fe fubiciunt,& in fine interficiunt, diripicnt 
& conculcant.Multi vero egrediebantur,& videbant eum . Wis 
Daniel non exibat , quia toto tempore alienationis eius oratiori 
pro eo vacabat,& ad prxces eius anni 7^juos totidem tempora di 
xerat,in feptem menfes verfi funt,in quib* quadraginta diebus in 
faniam patiebatur.Et per alios quadraginta reuerius ad cor homi 
nis flebat,Deoq; fuppficabat,adeo vt oculi eius caro fierent.Et ite 
rum per alios quadraginta dies in infaniam vertebatar , dobec fe-. 
ptem menfes comrjerentur^ioftquos reuocatos non ftjitim regna 
uit.fed pro eo ftatuti funt prouineix feptem i udices, & vfq-, ad fi- 
nem feptem annorum penitentiam cgit, panem non comedens,8e 
vinumnonbibcsjlcgumtnibusvtebatur, & herbis iuxta confiliu 
Danielis,& cum iterum regnaflet,DanieIem filiorum fuorum c<t* 
hxredem focere voiuit.Qui ait, Abfit vt hereditatcm patrum relia 
quam, & incircunciforum donis adhxream.H ic dicit Iofephus,g» 
ipfe iibros hebraicos in latinum tranftulit cloquium . Hiftoriam 
Sufannx patet eflefa£tam adhucrecente captiuitate , quia Daniel 
adhuc erat iuucnis,qui perfeuerauerat vfq; ad annfl primum Cy-> 



rtregis 




L I B E R I I L 

X>timti»TtgniC]ti*pHdterf*s. Cap. ' /. ;'" 

1 Vsk bivs. Anno captiuitatis } b. Cy- 
rus Medorum im^enum deftruxit,i'ub 
' Ucrfoq; Regeeorum Aftiage regnu ad 
Perfas tranlhilit.Crpit igituranno x- 
tatis quintj ) i.mfidi vero 5 40+.Et re-' 
gnauitan. jo. Comeftor.Ipferuitne- 
pos Darij ex forore,nepos autem Aftia 
gis ex filia. Nam Aftiages vnicam ha- 
buit fiiia.& vidit fomnium, <p de geni 
cahbus fiux oriebatur vitis^ux totam 
occupabat Afiam, & a ccepk a coniectoribus fe habiturum Nepo 
tem ex filia,qui dominus ellet Afix,& ipium dcijceret de regno . 
Quodtimensdedit filiamfuam vxorem militi plebeio^, nefili* tx 
ea nafcereturnobilis& potcns,prxterea filiam prxgnahtem afci- 
uit,& natum ex eo filium cuidam principi Archanorum tardidit 
occidendum,qui credens rcgnum traniitunim ad'filiam,filiu ipfi* 
verituseftoccidere,& vnidepaftoribusRegis tardldit paruuuini 
exponendumin nemorequi cum expofuiilet euni,& id ihdicaflet 
vxori.qux in diebus iliis pepereratTupplicauit ei. inulicr, vt ei par 
uulum.deferret alendum & proprwm pro eo exponeret,cnnq; pa- 
flor redinet ad pu erum.inuenjt canem ei prcbentem vbcra & a fe- 
ris eum & auibus defendentem.Cunq; tuliflet eum ad yxorem al- 
lufit ei tanquam diu note vocauitq; puerum fparcacunii. catulti , 
Sparcos enim perfice canem fonat qui cum eflet grandiufculus , » 
pjieris ludentibus faftus eft Rex eorum,& cotumaces & inobedie- 
tes fibi grauiter affligebat-Quod grauiterferentes patres eoru,ver 
biim detuleruht ad Regem de fiho paftoris. Quem cum aduocaf- 
fet rex & argueret cum.g» pueros plagai1ec,ille intrepidus fe vt re- 
gemreciflerefpondit,&admiratusrex,&qucdam figna gcneris 
«i in eo deprchendens,afcito paftora.fecretius veritatem rei agno 
uitjveruntamcn timoreius de nepote mirigatus eft, xftimas cp ver 
bum coniectorum de rcgnoimpletum eflet in regno puerorum,8e 
cidem,cui prius commiierat occidendum commifit alendum,non 
indicans tamen efle,nifi filium paftoris.Filium quidem ifliUs Secro 
tarij fui clanculo dedit patriad commcndendum, quia no obedie 
ratorieius,&poftipfumindicauitei.Faciumeft autcm vt Aftra- 
ges traderet excrcitum illi fecretario ad hoftes expugnandos . Ipfe 
vero refidebat in prouincia Media.Porro illc non immemor male 
ficij Regis^jerfuafit exercitui vt Spartacum regem Perfidis fibi eli 
geret.Et cognominauit eum Cyrum qo* interpretatur hfres quafi 
dicCret licet reluctctur Aftiages.hic ctt hxres quo fa&o, timens A- 
ftiagesDarium confobrinum adoptauit fibi in filium , & collecto 
cxercitujcongreffus effaduerfus Cyrum & fugerunt Perfe, vxores 
autem eorum & matres«greifx funt ad eos & deteftis fui partibus 
anterioribus^iebant vuitis ne iutroiere in vteros matrum & rena 
fci ,hoc pudore excitati Perfx acriter redierunt in hoftes & vidus 
cft Aftriages . CyrUs afit magis exhibuit fe illi nepote cj viftore nl 
regnti Hyrcanoru coceflit ei.Dario vero tancj fratri matris fu? tra 
diditregnumMedorum,tamefubcertafpercuencndi adipiom* 



Digitized by 



Google 



LlberSecundus. 



lisE/bp* & f*bulis tiusmtraltterfiais contr* calumniofis, 
tyinftdiofis^cupidos^incautos. Cap. IL 

EVsbbivs & Actor, Anno regni Cyriprimo EfopusaDel- 
phis interimitur.Ewant Efopi tabulx elecates & famofx.quas 
Romulus quidam de Greco in latinum tranftulit,& ad fiJiu fuum 
TvberinumdirigititafcribensDeciuitate Attica Efopus quidi 
homoGncui& ingeniofusjamulos fuos docet quid obferuare 
debeant homioesJit vt vitam hominum oftendat & rnores,tndu- 
cit Aues & Beftias & Arboresloquentes probada cuiuflibetfabu- 
JaJd ego Romulus tr3nftuli de Grxco fermone in latinum. Si atit 
Jesas Ty berine fili,& pleno animo aduertas,inuenies appofita io T 
caquae tibi mifceant rifum,& aaiant fatis ingenium,verbigratia. 
Contracalomniofosfingit,» Agnus&Lupus fitieutes adriuuju 
ediuerfo venerunt,furfumbibebatLupusfongeq; infenor Agn . 
Lupus vt Agnfl vidk,fic ait turbafti mihi aquatn bibenti , Agnus 
Baaensdixit,<juomodoaquam turbaui tibi,a te ad me decurrit, 
cui Lupus maledicis mihi inquit,ait ille oon maledixit, Lupus ve 
ro,pater inquk,tuus multa tnala mihi oftendit.in fine autemalter 
catiouis Lnpus improba vocc dixit,& adhuc mihi loqueris latro , 
flatimq; fe in eum direxit,& ionocenti vitam eripuk.Contra illos 
quoq; qui alienx faluti infidias perant,fingit <p mus vt flume tran 
liret,auxilium a Rana petijt,illa croflum filum petens, Murem ad 
pedcm fibi ligauit,& natarecaspk in medio vero flumine Rana fe 
immerfit.At ille validius duro teneret vires,Miluus econtra volas 
Murem cum vnguibus rapuit fimul & ranam pendentem fuftulit. 
Pneterea contra cupidos fingit,g> Canis flumen tranfiens partem 
carnisofetenebat,cuiusvmbramcumvidiflet in aqua, patefecit 
osfuumvtillamcaperet,ftatimeamquamprius tenebat fluuius 
tulit,& illam,quam efle fub aqila putabat obtinere po potuit. Sic 
quifquis alienum quxrit.dum plus vult fuum perdit. Item contra 
iljos,qui incaute fociantur potentibus,fingit tp Vacca & Capella. 
i. parua Capra & Ouis fuerunt fimul focix cum Leone.Qui cum 
infaltibus venarentur,& Ceruumcaperenr.facHspartibus Leo fic 
ait,eeo primus tollo,quia Leo.Secunda pars mca eft,eo cp fortior 
vobisfim.Tertiam vero mihi defendo, quia plus vobis cucurri. 
Quartam autem qui tetigerit^nimicum me habebit , ficq; totam 
pnedamillamfolaimprobitasabftulitJtcmcontraillos qui ma- 
fos incaute iuuant,fabulamxomponit,dicens. Ofla dum Lupus de 
uoraret vnutn ex illis tranfuerfum grauiter infaucibus hxlit,Lu- 
pus magnp precio qui hoc malum extrahcrct inuitauit . Rogabat 
-Grus lpngo collo vt medicinam prxftaret Lupo,id egit , vt caput 
jnitteret,& mallum dc faucibus exrraheretSanato Lupo grus fibi 
«ddi promifli prxmia petijt,& Lupus ait. O tniuria meis virtuti- 
bus ingrau eft illa Grus,qux caput incolumis extulit non vexatu 
^dente noftro,& mercedem fibi poftula. 

X>eeifitmctnty»v»n*gltritftsjuptrbos^tfumptu»fos, 
. Contemptores. C*p. IU. 

ITb M contra illos qui laudanti, verbis {ubdolis gaudet,& poftea 
penitent hanc fabulam fingitXum de feneftra Coruus occafione 
cafeum raperet,altam arborem fuperfedit. Vulpes & hunc vidir, 
decontra Uc ait.O Corucquis firoilis tibi,& pennarum tuarum <i 
magnus eft nitor qualis decor eflet.fi vocem claram habuilles,nul 
la prior Auis fuiflee. At ille dum placere voIuk,& vocern fuam va 
lidius oftendere furf um damauit,& ore patefafto,cafeum oblitus 
deieck.Quem celcriter dolofa Vulpes auidius rapuit. Tunc ftupes 
Coruus ingemuit acdeceptum poenituit.Fingk etiam idem fabu- 
lamhomines in dignitate manfuetos efle commonentem hoc mo 
do. Annis defectus & viribus Leo cum grauatus iacerct , fpintum 
cxtremum trahens Aperadeuin venit iratus fpumans fuimineis 
dentibus,& iftum veterem vindicauit.Taurus etiam cornibus ho^ 
itile corpus Leonis confodit. Afinus quoqj feram vt fic vidit,calci 
hus iJJi froDtem aperuk,& Ule curo gemitu fufpirans fic dixifle fer 
tur.Cum eflet virtus meaJuit honor Juit timor.vt omnes vifione 
mea fugerent,& opinio ipfa terreret plures . Quos autti : beniuolos 
non lefi, quibus & auxiliator fui, ipfi malignantur mihi , & quia 
fum fi*ne viribus,nullus eft honor priftinus. Item contra illos , qui 
indeccntec ad officia meliorareddenda indigni fe ingerunt, hanc 
quoq; fingit. Afinus quotidie videbat Catello blandiri dominum, 
& de menfa eius faturari,& familiam illi largiri plunuSicq;dixifle 
Afinusfertnr.Sianimalimmundiflimumfic diligit dominusme* 
ita & familia quantum me Ji obfequium illi fecero.plus enim me 
lior fum cane,qui in plutibus rebus fum vtilis, aquis e fontibus a- 
lor cibus mudus mihi datur,melior fum Catello,meliori vit4 frui 
pofl'um,& maxitnuni honorem habere . Cum hoc Afinus fecum 
cogitafletjvidit dominum introire occurrk velocius, clamans pra 
iiluit,& fupcrftetk,leuans pedes priores impofuit ambos humeris 
domini fui,linguaeumlingenslinijt, & maculans vcftes fatigat 
dooiiauin pondere l uo.Clamore autem domini cqnckatur oniaii 



31 

familia,fuftcs & lapides arripiunt Afinum faciunt dcbUem,rjaem- 
bris coftifa; facus,(ic abijciunt ad prxfepia laflum atq; femiuiuu. 
Item ad exhortandum,nequis minimos Ixdat.fingic cp dormiente 
leoueinfilua, Murcsagrarij luxuriebantur, & vnusexillis fuper 
Leonem calu tranfiuitixpergefaftus Leo ccleri manu miferum 
Murem comprehendit,qui veniam fibi dari rogabat,quia non fpo 
te feccrauLeo vero de Mure cogitat vindifbe quid eflet in tali fi efi 
occideret,crimenq; illi non gloria laudis <p euet.Ignouit igitur & 
dimifit,poft paucos dies ipfe in laqueos cecidit , qui vt fe captum 
agnouit.magno dolore rugire cxpit,Mus autem vt agnouit ad efi 
cucurrit,& re cogoita,non eft inquit iam q» tu timeas,parem gra- 
tiam reddam tibi non immemor beneficij.Tunc omnes artis iuiui 
ligaturas luftrare cf pit,& loca rodenda cognofcens neruos fecare 
dentibus & artis ilhus ingenia laxare cxpit,ficq; Leonem capturo, 
liberum reftituit. ' " 

Jtem dt eodem contr» GuUfos,timidos,pufilUmmes, 
MrrogMnttt, C*p. UU. ■ 

COntra Gulofos qui ad vnum prSdium rem fuam perdut , 
hocquoq;romponitNa&urnusquidam Furcum paneCa- 
nis immitteret Canis aitpanis tuus non pro gratia datur , tu idet> 
das vt mc lxdas,fi modo panem mihi porrigas nunquid poftea da 
turus es mihi cum fame viQus fuero,no prefentem tantum vitam 
volo fed futuram prouideo.Nolo igitur faiiccs meas pane claudas 
fed nifi receileris,ipfe contra re latrabo,dominum ac familiam fu 
fcitabo,furemq; itlis nunciabo.Item contra ilios, qui vanis rumo 
ribus nimis terrentur,fic fingit.Quidam mds parturiebat, & gemi 
tus magnos dabat,omnis natio vt audiuit timuit,cun£tifq; pertur 
batis nullus fui inemor erat,tnons ille tandem peperit Mure,huius 
fama volat,& quod malum putabant in nihilum omnibus venit , 
quos timor inuaferatJtem coutraillos^ui nimis pufiUanimes fta 
tum fuum ferre uonpoflunt,fic componit. Cum ftrepitus magnus 
ad Leporcs veniret lubito confilium inierunt , vt fe prxcipi tarent 
propter afliduos metus. At vbi ad oram fluminis venerunt , Ranas 
multx,qux ibi crant, expauerant & in fluuium fe iaiftauerunt , cu 
hoc yiderunt lepores,vnus illorum inquit^unt enim & alij timen 
tesJequamur vitam,vt c?teri,feramus fi quid accedcrit , neq; eric 
toto tempore malum.Quifquis ergo malum tolerare non poteft , 
aliorummalainfpiciatJtemnequisdealienis bonis magnumfe 
iacte t exhortatur,finges cg Graculus p^nnas Pauonum que cecide 
rant fuftulit,& indc le ornauit fuofq; contemnere cxpit , & gregi 
fe Pauonutn mifcuit. At illi ignoto & impudenti pennas iniuriofe 
cripiunt,calcibus eum ac morfibus fatigant.Miferq; femiuiuus ab 
eisrehctus^uipropriumgenusrediretimuk,vbicuni eflet ornat» 
multos iniuriofe terruit,tunc vnus ex eis ait illi,fi veftes tuas,quas 
natura dedit amafles hxc tibi fufficerent, nec ab illis iniuriam paf 
fus,nec a nobij pulfus fuiflesJtem contra eos qui iaudant ftbi inu- 
tilia,& yitiiperant vtilia.Ceruus de fonte bibens fua Cornua ma- 
gna vt vidk,nimiu laudare cxpk,crura tenuia vituperauit Quod 
cum faceret veuatorum voces ac repente latrarc Canes audiens fii 
gapercampumeuafit.Atvbieum filuafufcepk, magnitudo illa 
cornuum venantibus eum retinuit.Tunc mortem fuam vides air. 
Qux mihi vtilia erant vituperaui,& deceptuofa laudaui. Item c6 
tra eos qui fe contentiofe laudant.Formica & Mufca contendebSc 
acriter qux melior carum eflet,Mufca ait.Nunquid tc nofrris,po- 
tes comparare laudibus,vbi immolantur exta,prima gufto Jn capi 
te Regis fedeo,& omnibus Matronis ofcula dulcia figo,de quibus 
rebus tu nihU facis.Formica ait,contra te hoc tu dixeri» , improba 
peftis laudas importunitatem tuam.Nunquid optata venis, reges 




ftate vales bruma no appares.Ego \ 
ra,neq;fequetur gaudia.Tu vero ventofa flabeUa peUeris fordida. 

De eodem contr» fuporbos p»upertsveldiuites,etiam ctntr* 
infidosvelmfikbUet. Caf. V. 

ITe m cotra Pauperem fuperbum,in pratp quodam Rana vidit 
pafcentem Bouem.putabat fe pofle fieri talem fi nigofam im- 
pleret peUem,& inflatis fe natos fuos interrogauit,fum ipfa quata 
Bos,dixerunt non,iterum inflauit fe potiut,& dixit fuis quidmo- 
do, refponderunt nihil fimile . Tertio cum fe inflaret rupta pelle 
niortua eft.ideo vulgo dicitur, noli te inflare ne crepes. Ite yt qui 
felices fe xftimant nulli iniuriam faciant , dubiamq; meminerinc 
eflefortunx rotam,Equusquidem ornatus freno ex argento & au 
ro,fellaq; decora occurrit Afino in angufto de longe venienti & 
onufto,&quiaillitranfeuntetardius dederat viam eo cp itinere 
lallus eratjdixit Equus.NUi nie fatis continere,te calcibus rumpe- 
rem qni obuianti mihi non ceffifti.aut ftetifti vt tranfirc. Terrore 
igitur & i uperbia illius tacuic & ingemuk ruifcr AfeUus nec muV 

topoft 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentlj, 



tO poft eqm» nrrrendo roptut ac macer affcdlus iuflii domini fui 
ad villam ductus cft vt agris portarct ftcrcus.acccptifq; rufticis or 
jiamentisper femitam ibat onuftusqucm tam intclicem in prato 
pafcens,ilfecognouit Afellus,tahq; fonoincrepauit, quidtibi pro 
fuerunt illa pneciofa ornamcnta vt talem h.iberes attdaciamS' nuc 
JSc tu noftris vterc nobifcura ruftitijs Offiajs.Item contra illos qui 
a fuif infidcliter tranfeunt ad alienos . Qnadtupcdcs cum Auibus 
tcllum gcrebit.ntillaq; part alij cxdchatTled fortitcr ac diu pugna 
)>ant,ac Vefpertilio dubius,& graues euctus timcns.quia tuperior 
«rat & magna acies quadrupedom,& contulit fc ad eofdcm.quafi 
cum vincccuibus.Subito venient Aquila votucribus fc mifcuit , & 
«edcntihus quadrupedibus,victoria Auium ltetit,reuerfiq; funt ad 
priftinam pacem Aucs & quadrudcpes. Vefpcrtilio igitur Auium 
fententia aannatu* eoo> fuos reHquilfet,pIumis fuis expoliatus eft 
vt luccm lugient noiiibut nuduc volarct.lic qui feduabus partib» 
•booxiu. coinuit,hic & illic ingtatus viuit , & fibi potius reus crit. 

ltem ttntru infidiofos & imfrmdentte & litertatit fi$4 
venditont. C*{.. V l> 

TTe M comra irtfidiofos.In nido Lflcinix cum accipitcr federet, 
vt fpecularctur auras,paruos illicpullos inucnit,Likinil cito fu 
pcrucni t,& rogabat parcerc pullis fuis.faciam inqmt quod vis , fi 
bencinihicantaueris,.itillaquamais aniimts cxcidcrit tantome- 
iucoactapaucns&dolore pfcnacantauit Accipiter qui prxdairi 
inueftcrat nohenecantafti inqtiit,prcndiditq; vnum dcpullis fuis 
& dcuorare cxpit.e diuerfo autcm Auccps qtiidam vcnit & cala- 
mo lcnto lcttans accipitrcrn vifco contr.iCtum in terratn ftrauit,lic 
quialijinfidiaturtimcredebet nccapiatur. Itcm ncquis hoftiar- 
xnaprxftct.fecuriscumfacta eflet.homopoftulabat ab arboribos 
■vt ifli mantibrium darent de 'igrto,quod firmum ellet. Qmo tafto, 
lSonio manubrium fump(ir,& aptata fecuri.ramos ac robora ma- 

fna & omnia qux voluit incidit.Tuc Fraxino Qttercus ait, digne 
t bcne patimur,qui roganti hofti noftro vt cxci manubtia dedi- 
-rnus,rdco quis antc cogitot ne hofti aliqttid preftet.ltem ad coin- 
jncndationem libertatis fingir,cp Canis & Lupus in filuadum co- 
aenirct,ait Lupus Cani, vnde frater fic nitidus & pinguis es i Qui 
jrefpondit,quia domi cuftos fum contra latrones.AfTcrtur mihi pa 
nis,dat doininus otfa,amat me tota familia,quifq; mihi cibu por- 
xigit,aqua non deeft,fub te£tis cubo,& ficociofus vitamgero.Cui 
Jupus,bcne inquit frater,vellem mihi ifta contingerent vt ocioftis 
jaturarer cibo,& melior viuere fttb tedto,canis ait Lupo.Si vis elle 
tibi betic, veni mecum noli timere, Cunq; (imul ambularet vidit 
lupus canis collum cathenatritum,& ait,quidhoceftfrater,quod 
iugttni attriuit collum tuum,& Canis,quia fom inquit acrior , in- 
terdum ligor,nocte foluor,inter duos domos v.tgor,& vbi volo il 
]ic dormio.Cui Luput.Non eft ait opus mihi ilhs frui qux lauda- 
fti.viucre volo libcr quodcunq; venerit mthi rapio,liber vbi volo 
per.tgro.In co quodplacet nulla cathena mc tcnct, nullame impe 
cit caufa viac mihi patent in campo,dc grege prius gufto,canesin- 
genio deludo,viuc vt coofucuifti.ego vt confucui ita viuo. 

Jttm cwttr* inntdtt,pigres,dr *MAres,ign*r*s iaB*ntes, 4f 
tsduUtorhmfamteres. C*f. VII. 

ITb m cotra pigros,qui laborare nolnit fingit, jndignatas manus 
& pcdcs vcntri cibum dare noluitie.eo cpiine vllolabore replea 
tur.illoq; fedcnte ociofo contra eum indignantcs laborarc noltie- 
runt,& ci fcmititim negauerunt. Vcnter cltiriens elamabat.At illi, 

fsr paucosdics nihil dare voluerunt.Ieitinio autem ventre,mem- 
ra omnia lallaiicrttnt poftea vero cibii dare volcntes, recufat ven 
ter,quia iam claufcrat vias ficque membra & venter fimul laffa in 
tcricrunt.Itcm contra inuidiatn & auaritiam fingit, fp Simia Vul- 
pem rogauit, vt de magnitudine caudx fibi daret, vnae nates fuas 
turpiftimastcgeret.Quidcniminquit vtile,vt lit pondus fine cau 
fa tantx Iont>itudinis caudx quam per rcrram trah» . Cui vulpes 
ait,longior nat & maior vt per rerram illatn traham, fiue per pe- 
tras & fpinas & lutum,nc tu mco tegminc pulchrior videaris,!ocu 
>Ics inquit & auare te nunc fabula incrcpat,quod non das quod ti 
i fuperatltem contra iJlos qui tedto victi,& labore mortetn deli 
der5t.QMid.im negociator fuit in via qui onuftum Afellum flagel 
lo & ftilre cxdcbat.vt veniret citius ad nu dmas,Iiicri caufa. Afel 
lus aflt mortcm optabat,putans fe poft elle fccuru lalfatus & quaf 
fatus.de illius pclle htint tvinpana,& cribra qux fcmper baculan- 
tur,& qui putahat feiorc fecurum,poft morteni ceditttr.Item con 
tra illos qui faccrc non poilitnt, verbis tamcn le polle & velle ofte- 
dtinr.fame coaft.t vulpes vuam furfum afpexit pendentem & alto 
gr.tdu fe cxcutiens, quoticns hoc voluit attingere furfuni non po- 
tuit. Tadem irata nolo te acerbam & iminaturatn inquit,& quali 
eara tangcrc nolcot abij t. Item contra Adulacorcs & eonun fajj- 



t 



tores.Duo homincs,vnus fallax,& a!terverat,cum ambularetve- 
ncmntm proainciam Simiorum.quos vtvidit unus eorum quife 
priorem ati js conftit uerat,iuflit homines illos teneri, & quid de ip 
fo dixifsct interrogari.Iuflit quoqueomnes Simios fibi fimdes aa 
tc fe & dextra leuaque aftare,fibiquefedem contraparari,ficut vi 
dcrat imperatorem aliquando facere lubentur ergo homines illi 
in mcditi adduci.Dixit quia maiorilleSimius.Qoid fum ego,ral- 
lax ait, tu cs Imperator.E t iterum ilie-Et qui ifti quos ante me vi- 
des ftare.Qui rcipondit,hi funt comites tui primicerij militct , tc 
cxteri officiales.flie ergo in mendatio laodatus eft, & munerari 
iutuis,quia adularus eft, & omnes illos fefeUit Jlle autem verax ho 
mo hoc apud fe aiebat.Si ifte qui medax eft fic eft acceptus & mo 
neratus,ego quid fi vertim dixero.Intcrrogat* ereo ab ulo Simio , 
dic tu quid uim cgo , & hi quos ante me vides ifle qui veritatem 
amabat.refpondk Tu Simius es & omnes hi Simij iunt fimiles ti- 
bi.Continoo hibetur lacerari dentibus & vnguibus, quia quod ve 
rum cft dixit, hoc modo fieri folet a malis hotninibut vt faUacia 
& malitia ametur,& honeftas & veriras laceretur. 

Jtem tontra nrrogantes &figrts t jy qu*Lttr htmifineM ~-. 
ftsbutss vtendumfit. Cstf. VII l. 

"t Te m coritra illos qui vhtutcnihil facere valent & verbis inani» 
I bus alios terrent.Alinusediuerfo Leoni occurrit,& fic ait,afcea 
da'iuts in cacumen montis & oftendam tibi, quia & multi me ti- 
ment.Leo rides ait.Ean^us.Cunque venircnt ad loeum,ftans AfeW 
lus in cdito loco voccdimitCi,clamarecepit,quem audientes VuU 
pcs & Leporcs currerc cxpcrunr cui Leo. iit,porerat & meterrer* 
voxttta.li tiote fcirem quis elies.Item conrraiHosquidomospa> 
tentum facilcwtrant.Leo lam dcficiens languorem bngebat, &p 
hanc fall.tcia,cum ceterx beftix ad vititanda cum introirent mo* 
cas comcdebat.VuIpes atttcm antc fpeluncam venienr fietit,& fa- 
lutauit cum,intcrrogata autcm a Leone. Qiiare no intrafti.Refpa 
ditquoniamititrocuni.iuni veftigia video,exemifium autem noa 
video.Item contra pigros fbrrrric.i hicme trunientnm ex caucrna 
trahensticcabat, quod xftatc colligcns coaguiautrat Cycada au 
tem eara rogabat cfuriens,vt daret aliquid lili de crt» vt naeret . 
Cui fbnnica.Quid tacicbat inquir in eftate. At tila non rnihi vaca 
bat,per fepes obcrrabi cantanJo-forniKa igitur ridtiw & frumen 
tuni indndcns ait.Si xftatecantafti, hiemc fa!ra,hxcrabula pigrfi 
docet,vr certo temporelaborct,ric dum minus habuerit non acd- 
piat,c(t petierit. Actor. Hxc defabulis Efooi excerpere volut quas 
& li forte plurium Jiceat in fermonibus publicis recrtare, quod Sc 
nonnulliptudentiuriTfaciuntpropteraudienrtum tavia releuao- 
da,qui tahbut dcle.~tantur;linial& propterintegumenta fubiun- 
cta qux aliqmd xdificationis habere viacntur . Nunquam tamen 
nifi caute & parce idxlfimo faciendum,ne qui verbis facris ad lu 
ctum pcnitentix.Deiq; deuotionem prbuocari debent, ip(i pcrha 
iufmodi nugas in nfum maj»i: atq; iafciuiam dilloluantur . Simul 
etiam nc adnarrandas tabulas quafi licenter exemplo prx-dtcantn 
male informentur.Ccterum vtmm Efopus ipfe fit ilie quem Eufc 
bius a Delphis anno prime Cyri peremptum efle teftatur An for- 
£tan alius iricenum habeo.Nunc autem ad hiftoriam redeo. 

Detremcnregniferfitmm. Caf. IX. 

EX ifi.annoIofievfq;adannumprimum Cyrt computantat 
anni 70. quos quidam computant in capriuitate kidaica^ciea 
dum quoq;cpabanno4.Ioathamvfq; adannum pimum Cyri 
computari annos.ioo. & 10. Tantum autem temporis dicit Iole» 
phtts Ifaiam de Cyro antequS regnaretprophetaite.Vnde videtur 
anno 4. Ioathan vellcdixifleifaiam fcripfifle, hxc dicit dominus 
Chritto meo Cyro.Perfarum iraqi primus rex Cyrus regnauit aa 
nis ! o. fecundus Cambifes regnauit annis 8. Hunc fecundum Na- 
bucho. aiunt vocari , fub quo hiftoria Iudith confcribitur . Poft 
hunc duo (ratres regnaucrunt meniibus 7. poft quos Darius fi lius 
Itafpis } 6.annit.Quintus Xerxes 10. fextos Arthabanns menfibuS 
7. Septimus Artaxcrxes Longimanus annis +o. oitauus Xerxes (e- 
cundus menfibus duobus , Nonus Sogdianus annis 8.Decitnus Da 
rius Nothusannts ty.Vndecimus Artaxerxesqui & Afuerus fub 
quohiftoriaHefterexpIeta videtur 40. Duodccimus Anaxeries 
qui & Ochus.ifi.Teniufdecimus Arfes Ochi filius 4. Qu.irtufde- 
cimttsDarius Arfami filiusfi.Quo Alexander rcx Macedonum 
interfevfo obtinuit B.ibyJonem,& fic rcgnum Perfantm deftructul 
eft, hoe dcCronicis Eufebij brcuiter cxccrpli, nunc autem proie- 
quar hiiforiam Cyri. 

£!**lit< r Cyrtn & Dmrisss otfidemnt B*bylonem. 
Cttf). X. 

BAbilonem quidero primo anno Cyri regis foifle caprarn. 
videcurveUeDaiuetijh^priadicen*.FuitauteraDauiel vfq, 
• ad 



Digitized by 



Google 



XJber Se<£S\4u*, 



3* 



Ol 
c 



ad primum annnm,Cvri regis,Sc iterum Porro Daniel pcrfeuera- 
uit vfq; ad regnum Djrij.regnumq; Cyri Perfe, luper quein lodi 
djatHieronyunis,crgoa>tuprainaucpriine vifiouis Jegimus. 
Puit aiiteni Daniel vfq; ad primuru atmum regis Cyri.non vitx il 
liustenipusaccipicudum eft.Siquidein in vltima vilione legirous 
aono icrtio Cyri rcgis Pcrfaruro verbum rcuclatum eft Danieii . 
Sed hoc iignactir.cj* vfq; ad annura primuiu Cyri rcgis qm ChaJ- 
deorumdeltruxit inipcnum,Danicl poteiis iucric in Cfuidea, po- 
ftea v ero a Daiio in Mcdos tranflatiis cft.Comcftor.Factuin eit i- 
gitur vt Cyrus & Darius obfiderct Baltbafar in Babyionc. Baltha 
farauccmiecitgrande' conuiuium optimacibus fuis.iooo. & tecit 
vtafferrenturvafaquxafportauerat Nabuchodonofor Auusfu* 
de templo domini & bibcbam in cis rcx & Optimates, & Vxores 
& concubine eius,& laudabant Deos fuos. Secuudum Iofephum 
iblcnitas erat in Babylonc ob tuitiouem vrbis,fabulantur iicbrji 
o» Balthafarintellexerat ;o.annoscaptiuitatis(quos Hieremus 
pra-dixerat)rluxifle,& tamen Hebrxi non erant liberati a fua lurif 
diccione,vndeexulcabat, & Dijs fuisgratias agebat. Saneillafe- 
ptuagena anaorum nondum fluxerat,fed 7- decas iam currcbat.Ia 
eadem hora apparuit contra eum manu$ fcribens in pariete Mane 
Thetel,Pharcs,cjuod fonat numerus,appen(io,diuilio, & eftfens' 
numerauit Deusrcgiiumtuu,ideftcompleuit,appenfuseftin fta- 
tera & inuentus es minus habens,id eft iufto Dei iudicio,ininus vi 
ues cjputabasj, diuifum eft rcgnum tuum & datum Medis & Per- 
iis.£adem nocte capta eft ciuicas & Balthafar interfedtus. 

QH*!iterC*pt*eft Babjloti. C*f. XI. 

JRosivsIib.a. Cyrus etenim cun&is contra quos ierat per- 
domitis, Aflirio & Babyloniam pecijt gencem vrbemq; cun- 
6istuncopulentiorcm,fedimpetuscius Ganges fluuius fecundx 
poft Eufrate magnitudinis inccrcepit.Nara vnum regnoruin equi 
tum candorefonnaq,- excellcntem.tranfmeandi tiducia perfuasu, 
quia per rapacem aiueum otTcnti vado vertices attollebantur, ab- 
Tcpcumpr*dpitatuinq;merferunt.Rexiratus vlcifciin amiicm 
ftatuic.conllans eum qui nunc cquicempriclarum voraflec,fcmi 
nis vixgenua tingentibuspermeabilem relinquendum,necperage 
dofegmor,totiscopi,sperpetianno Gange fluuiurn pcr magnas 
confcifumdcdudtumq; foitas.f.quadringencos 40. alueos commi- 
nuit. ASor. Hic eft Ganges de quo dtcit Martianus,» cius latitu- 
do vbi diiTutTor cft zoooo.profunditas vbi validior eltpeJes. 1 00. 
habet a fcythicis montibus venit.De eodem dkit Lucanus <p fo- 
lus fluuiorum contra Solis orcum currit. De eodcm dicic Solinus 
. «p anguillas educati trigi nta pedes longas.Orofius vbi fupra. Pro- 
SadiK quoq; foflbribu jCyrusinAeurratemlo^cvalicLinmumBc 
inediamBabyJoniaminliuentemdiriuauitiic meabilibus vadis 
ficcum etiam patentibus aluei partibus iter fecit. Cepi tq; y rbem , 
quam vel humano operc extruipofl"e,velhumanavirtute deftrui 
potl"e,vtrumcjj peneincredibile 3Pud mortales erat. Dehiq; quic- 
quid eft opere vel mauu taitum.Iabi & confumi vctuftate, Baby- 
lon capca confirmat,cuius vt priinurn imperium ac potcntiffimu 
•xtitit ita & primum celEt. 

De KobiUlaie tiufdtm wbis& tius fubutrpone & dt 
regno Darij. ,C*p. Xll. 

T TlBRO.fuperlfaiamlib. r.Babylonem fuiflepotentitlimS 8c 
r~l in campeftribus per quadrum fitam, ab angulo vfqj ad angu 
lum muri i6.milletcnuiflcparluum.iJimulpercircuntum 44-re- 
fert Herodocus & ali; muiti,qui Grxcas hiftorias confcripferunr . 
Arx aucem.i.capicoIiu illius vrbis eft turris,qux editicata cft prius 
diluuium, in altitudinetria miiiadicitur cenere palluum , paula- 
tim de lato in anguftias coartau , vt pondus imminens facilius a 
latioribus fuftentecur.Defcribunt ibi templa marmorea,aureas fta 
tuas, plateas lapidibus auroq; fulgentes,8c multa alia qus pene Vi 
dentur incredibi Jia,hoc totum narrauimus vt oftendereinus cp ad 
iram Dct omnis potetia puluis fit 8c fatullx 8c cineri comparetur, 
il liccret introirc Barbaras nationes,8c videre tantx vrbis extreml 
veftigia,videremuspolfc(Eonem Hericij 8c paludes aquarum , 8c 
vere completum eflequod Ifaie vocibus canicur^copabo eam in 
fcopa terens.Exceptisenim muris cc^tilibus , qui propter beftias 
condudcndas poft annos plurimos inftaurati funt,onwe medium 
fpacium folitudo cft. Comeftor. Igitur Cyrus diuiferat Eufraten 
lon^e a ciuitate per plures riuos.vt alucum, qui in ciuitate fluebac 
vadabilem faccret. Et peripfum ingrctli funt hoftcs inciuitatem 
fub muro 8c interfectus ett Balthafar, & fuccetlit ei DarAUsanrQ 
gnum annos natus 40. duos nam & Cyrus ei tanquam.maior ia 
omnibus deferebat . Quod autem eadem no&Q vilionis capta eft 
ciuitas, apparet m Ifaia qui Ioquqns ad Balthafar , ait pooc men- 
•fam contcroplareand &c. Quidam vcro tradunc cp cnajer Baltba 



far pro qua faftus eft hortus fufpenfilis , filia fuit. Daria ,.Sc quia 
Bah^afar filium non habcbit,ieftinabac Dinus occupare regi^ii 
Babylonis . Porro Damei a Dario duitus in Mcdiam . £rat ynus 
dciacrapisquiprecranc i to.ted in Daniele fpiricus Dei amplior 
erat, Sc cogicaoaccum Rexconftitucrcfupcromuc rcgnum, vnde 
pnncipes inuidebant ei,& accufatus ab eis per ounuru Dci de nu 
nu leonem illasf us eualit. 

Qu*lilerperCyrumre!*X4Vl?ft CMpfuatas . 

tudeorum. Cap. Xlli.. \ 

ANno autem Darij primp intelligens Daoiel in, libris Hiere- 
inijE, vc coinplereutur ideft ad complccionem venircnt de- 
lo la.ionis Hierufalem aoni 70. oi auit dominum in icmnijs 8c fac 
co 8c cincre dicens. Inftiis.es domine pcccauimus , ^uerratur ob- 
fecroiratua. Otlxudefaciem.cuamiuperfan&uarium cuumqtt 
defertumeft. Adhuceoloquenjte.flcceyir Gabriel cetijpteurri 
teinporelacrificij vefpertini, 8capeniitei liberationem ipiritua- 
lernfucuramperChriftuin&fort^immiucntero pro quaocabac 
addidi; etiam deflruc)ionemperR.omanosfuturam<Annoitaque 
Darijprimo Danielorauitdominum vt Darius & Cyrus libcra 
rcnt populum fuum , & data eft fencencia de licentia rcdcundi da 
daq.uamegrcftam adominonunciauitGabriel DanieL£x tunc 
Danus difponebat delibertate & licentia danda Hebra:is, fed 
prsuentus morte non impleuit . Poft mortem yero Darij , Cyrus 
Monarchiam tenuh Orientis. Cuius fedem pofuitapud Perfas, 
licet regnum Medorum maius efl'et,& honorabilius^o cj» perfe eu 
inregem fublimauerant. Itaquecum vniucrfum.regiHtnt deuo- 
lutumelletadeuininhuiusanni regno primo fu/pitauit domi- 
nus fpiritum cius vt impleretur verbum Hicremia; & dedit liber- 
tatem omnibus IudxMs , qui erant in vniuerfo regno fuo, & licen- 
tiam redeundi in Iudeam, & apdificandi domuin domini, excita- 
tusautem fuitex vcrbis Ifaix, quiante 100.& ip.annos fcripfe- 
rat dominum de ipfo dicentcm Chrifto meo Cyro cuius apprche 
dendi dexteram fubijciam gentes &. regn a,& ipfe reaedificabit do 
mum mcam in Hierufalem . Vtergphanc vcriferam fcripturam 
impleret,etiamfcriptura libertatis & licentix traduxit in vniucr- 
fum regnum funm dicens,omnia reguaterrx dedifjnihi dominus 
Deusc^li, credohunceflcjquemgenslfrael adorat Inhacepifto 
la hortatus cft eciam Iuda;os, vt alcederctu in Iud^am,& qui nol 
lent 3fcendere,iuuarent afcendcqte^m pecunia,veftibu«,& iume- 
tis. Iptivcro, qiiiafereomnes naci eranc inChaldea & poflcfHo- 
nes habebant ibi eligebant remancrc in cerra naciuitatis fus,pau- 
ci vero , qui afcendere difponcbant pigri erant , & moroli vfq; 
ad tertiuinannuinCyri. Qjiod.attendens Daniel vehemcn ius 
affligebatur dolore quam pnus> & orabat do.ninum, vt qui prius 
dedcrat regibus animumlibcrandi,daretei & popuk» animum 
redeundi. 

j 

QutdAli£tkpr»Minci*lti Perfkrum Gnetrumim- 
ptdiebmtur rtditum c*ptiuirum . 
Cap, XliU, 

FAcTvMeft ergo tertio anno regni Cyri , prima die menfis 
primi , lugebat Daniel trium hebdomadarum dicbus, die au- 
tem i4~dum efletiuxtafluuium Tigris,vidit& ecce vir vettitos 
lineis, accincrus zona aurea, cuius facies quaft fulgor , oculi vt 13- 
pades, & fermo eius quati vox multitudinis. Porro viri,qui eranc 
cum eo , cerriti fugerunt , & folus vidit vilionem & cOrniit infa 
cicm fuam . Sed uir ilie acceflit & erigens eum & confortans,ait. 
Noli timere Daniel, quia ex dieprimo menfis , quo pofuifti cor 
tuum, vc te affligeres coram Deo , ex audi ca funt verba cua , & e- 
gretfa eft fencentia a Deo de reditti populi & eadem die volut ad 
te venire, vt nunciarem tibi. Sed princeps regni Perfarum reftituic 
mihi lO.diebus & vno.Cunque tunc egrcderer apparuit princcps 
Grjecorum veniens, vt aduerfaretur prmcipi Pctfarum & mihi,8c 
aliquantam fcci moram , & nttnc venio, vt certificem te de reditu 
populi , & in his nemo eft mihi adiutor,nifi Michael princeps vi- 
detur,hosduosprincepsGr*corum & Pcrfarum dicit Hierony. 
Angeios m alos fuifle, qui appofiti funt regni illius in exercitium . 
Laborabat itaquc Angelus Perfarum,ne Hebrxi liberarentur 3 do> 
minio Perfarum,tum qiiiaddecrabacuraiHicrionibuseorum,tu vc 
Perfx diutius afHigentcs eo grauius peccarent,laborabat etiam Aa 
gelus Grecorum & Perfx,vt captiuitas Hebrxorum cum eis tran- 
iirent in dominium Grxcorum.Grxgorius enim vult eos fuitle an 
gelos bonos,qui fatagebant,nc tam cito liberarentur Hebrxi,vt fi 
quid erat in eis purgSdum purgaretur,& decoqueretuc ad vngue . 
Porro a primo anno Darij,orabat Daniel pro eo, vt ftarcc,& robo 
rarecur regnum eius,& folicicus erac de fucceflbribus regni Peria- 
rujVoleos eosfcirede.quorumanifcftatione lo.vitio eioftenfafic 

De 



Digitized by 



Google 



Speculum H&oriale Vmcentl/. 



Z» pthtte redittifub Zerebabtl Duee. Cap. XV. 

FDr&O clariffimi Iudxorum habitabant in Babylonia ideft 
in tcrra Babylonis etierfx . Inter eos Zacharias natus in Chal- 
deaiamprohetabat.HicbenedixitSalathxlin filio vocans cum 
Zorobabel, quod interpretatur magiltcr Babylonis. q d. hic erit 
inagifterraptiuitatisBabylonicx. Adcuius Prophetj exhortatio 
nem primi furrexemnt viri Iuda vt afcenderent in Hicrufalcm,po 
flca vero viri Beniamin & LcuitajJdco in tcrtio anno, Cyri egreffi 
funtfubZorobabelducelefu magno faccrdote , adhortantibus 
cos Zacharia Propheta,& Aggeo iuucnt,fed nondum Propheta . 
Erant autem circiter fo.miLa,fucru"tautemdeIuda;is4i.miIia 
j 40. Reliqui Vero erant ferui & ancill^ & homities gcucris pr&rni 
fcui.EtremifitcumcisCyrus partem vaforum doniini f. inilia 
& j00.hlceftanmts7O.reJaxandxcaptmitaris quem prxdixerac 
Hiercntias,nam & Hieronvmusprirrtwn annum Cyri dick ftuile 
feptimum vitimx decadis. Itaqj tertius annus Cyri fuit 7o.cui 16 
fonat Iofephus>& hoc opinio magis certa eft,& plurium au&ori- 
tatibusfanxita.Cui tamen Eufebrasin cronicis obloqui videthr, 
fecundum annum Darij fitijlrafpis-dicens futifc.Ho.fecundum au 
fioritatem Zacharix qui fecundo anno D.irij fcriberls audiuit vi. 
lum ftantein intermirteta dicentcm.Domine excrciruum , vfque 
' quo ttt non mifercberis Hicrufalem & vrbium Iuda,quihtis irattis 
«fKiftetamen 70 .annis ett.Videtur-aiitem Eufebius diftinguere in 
ter70.atmss captiuitatis & 70. dcfofationis templidicensvo-m 
ai caphiiitatisjfecundum quofdam coroputantur ab anno krfte re 
^;is 1 3. ftib quo Hieremias propherarc cxpit vfq; ad primom an- 
uum regisCvri,fecunddm alios vero a tcrtio anno Elyachim vf- 
quead 10. anmim Cyri.Reftaurationis vcrotcmpli fub Dariore 
ge contplentur anni 7o.ClenicnsqtK>q; congruit in prinio ftroma 
•tefcribensj&perfeuerauitcaptiuitasannis 70. vfq; ad fecwBdum 
annom Darij Jili; Itafpis,fed prior opioio ( vt dixit > magis eerca 
eftSola Zacharie auctoritas nos niouet,qiix ita fortc determinari 
poteft, vt iam ftccipiatur dc praceritcMj.d. 70. anmn ifte eft notus. 
f. & famofus,iam diti eft,uei forte diCius eft in Zat haria 7o.annus 
non captiuitatis,fed quintx xtat is,quc fecunduni Hebreos iuchoa 
uit anno jo. ante Cyri mouarchiam. 

Do fimdMkm stum rjf ttmpti & htt ermijpen t eperiu 
Cmp. XVI. 

POs. R o in armo regrefrTonis in Itrdxam congregattBef! popu 
lus, qttafi vir vihis in Hicrufalem, & xdificantcs altare coilo 
cauenintq;iHodfupcrbafe*fnas, & obtulerunt fuper illudholo- 
cauft* domino mane & vefpere>tecerunq; folennitatem taberna- 
culorum, vndc vero habueruntMgnem nefcimtts, nifi forre ex cal- 
culis veterisaltaris excufleruht; iHttnl Anno aatemfceundcsmen- 
fe fccundo iecerunt fiindamerita templr. Ctmqac autem apparuif 
fent fund.imenta fuper terram,elcu.iuit populus vocem irt iubila- 
tione.Porro qitidam Seniores qui vidcrant tcmpltim , prius eiula- 
bant vocc magna, nec poterat quifquam cognofcere clamoreni 
lxtantium,& plandum eiulantium.Porro Samaritje indignati im 
pedicbant manus eorum. Cunq; Perfx impcdirc non pollent dedc 
runt inunera principibus regis qui pecunijs corrupti, vendiderunt 
negligentiam *dificationi»,'Cyrotamenignorante, & adcoimpe 
-dicrunteostpinjo.annisqtnbtisCyrus rcgnauit non ercxerunt 
tnuros templi,nifi vfq; ad appodiat'ionem,porrodcDaniclequaa 
Cum fupcruixtrit poftredituin populi in Iudxam nefcimus,dcfun 
(hn am feptiltus eft in fpeluca Regali foltis cum gloria,hic eft Da 
niel, qui dedit figna in montibus fupcr Babyloniam diccns,quan 
do pars montium a Borea funiigabit, venit hnis BabyIonhe.Quan 
c5o veto velut ignis ardebit.finis erit vniucrfc teme. Quando vero 
a parte Nothi aque decurrerint,reuener ur populus ad terra fuam. 
Qj fi fanguincfluxerint,erunt honiicidia Belial in vniuetfa terra. 

D* Cr*fe Reg$ Liderum (jr *ius regr» ptr Cyrum dt- 
ftrtUi». C*p. XV II. 

EVsBBivsin cronicis,& Aftor. Anno Cyri 1 ) . Crefus a Cy- 
ro captus eft,& Lidorum regntim dcftructum , quod ftctit an. 
nis i) 1 . He< fuit vltima Creli capiionaTi iam altera vice legitnr 
inhiftorijscaptusfuifiea Cyro,& fcmel & iterum.vndeBoctius, 
ncfciebas Crcfum retjem Lidorum Cyro pa tlo ante formidabile 
moxdeindemiferandum flammis terditum miito c^litus himbre 
defenfum, quod de focunda eius captioncm intelligendum cft,pri 
Bio cnim eum captum narrant loftmus & Orofius fed vita & pa- 
mmoniodortAtumjdeindedicit eum Iuftinus rebellaffe . Orolius 
2. lib.ConvCyrusBal>vIoncmiinpt»gnaret,ibitunc Crefus Rex 
Lidorum famofis operibus cutn ad Suxiliandum Babylonijs venif 
f*t,vi£his folirite in rcgnu refugit.Cyrus autempoftquam Baby- 
lonem, vt iwftic inuafit & vidior eueni t, v tiRex difpofuit , bellum 



tranftulit in Lldiam.vbi contritum iam,fuperiore ptttlio, exerci^' 
tum nullo negocio fudit Crefum,cxpit capttim vita & matrimo- 
riio'doiiauit.A&or.Quod autem Eufebius in cronicis fcribtt S.an 
no Cy ri Crcfum cotra eum inijffe bellum.De illo bello accipitur 
quo poft captam Babyloniam iam ab illo captus,& vita & patri- 
monio donatus,poftea rebcllauit.De qua Cy ri deinentia Iuftinus 
ait.cp non minus viitori quara vidto vtilishicrit,nam cx vniuerfa 
Gracia cognito cp i.latum Crcfo bellum c(fet,auxilia velut ad co 
inune extinguendum inccndiu conflnebant.Tantus Crefi amora- 
pud omnes vrbes erat palfurufq; Cyrus graue bellum Gnecif fuir, 
li quid in Crefo crudelius confuIuirTet. AJij hiftoriographi narrant 
q> in fecunda captionc,iufIit eum Cyrus rogo fuperponi,& aifari, 
Hl fubito tantapluuia facta eft, vt eitis immenfitate ignis extingue 
rctur, vnde occafionem repperit cuadendi . Cunq; poflea hoc fibi 
profpere eueniffe gIoriarcrur,& opu copia nimium fe iaftaret di . 
ctuin eft ei a Solone quodain fapicntiuimo,non debere quenq, in 
diuitijs & profpcritate gloriari.Eadwin noctc vidit in fomnis quod 
Iupiter cum aqua pcrfunderet,& fol extergcret Quod cu filix fuaj 
mane indicaflet illa vt rcsfc habebat prudenter abfoluit diccs, » 
crttci ctiet afHgcndus 5<t aqua pcrf tindendtis & fble ficcandus. Qa 
Ita demtim contigit nam poftea a Cyro crucifixus eft.Sblinus.Cu 
olimpiadc f H. vidor Cyrus inrraflct Fardis vbi tunc Crcfus Jate- 
bat. Athis filius Ctcli qui ad id vfq; teporis mutus erat,exc!amaf- 
fe dicitur,parcc patri mco Cyre,& hominem te in cafib» difce no 
ftris.Idc(n Solintis dicit cp oila Oreftis olimpiade f K Jnucnta funt 
tegca; a Sparcanis oraculo monitis,qux iniplebant longitudinoo 
cubitorutntf. 

De T*rquinie fuperbe (J> Pififfrste tyrnnne. 
C«p XV III. 

EVsEBrvsin croni. Anno qnoq; prxnotato , feaindum Cyirt 
1 j .Ronianorum 7.Tarquinius fiiptrbus.occifo Scruio focero 
Romanorum arripuit impcnum,& rcgnauit annis ) i.Hicexcogi 
tauit vincula,thaurcas, fuftcs, lautumias, carccres, exilia, metalla 
copcdes , & cathenas.Cuncp oppngiiarct Ardeain caufa Tarqui- 
nij minoris fiJij fui.qui Lucrctiam torrupcrat,regno cxpulfus eft. 
Eo quoq; tempore Pififtrarus fecunda vicc regnauit Athenis.Iuftt 
ndslib.i.Pifiltratusquafifibinon patrix viciHet tyrannidcmper 
dolumoccupat.Ojiippcvoluntanis ferueribus. i. verberibus fiue 
fci uoribus do m i aftcctus, Jaceratoq; corpore.i n publicu egredi tur, 
aduocata concione, vulnera popufo oftendit dc crudelitate princi 
piim a quibus hic fe paflum fimulabat conqua>ritur,adduntur vo- 
cibus lachry mx,& inuidiofa oratione multitudo credula accendi- 
tur Amorc plcbis inuifum fe Senarui fitnulat,obtiner ad cuftodia 
corporisfai fatellitum anxilitim pcrquos,occupata tyrannide, p 
annos ij.rcgnauit.Valcriusin lib. 8. Pififtratus tantum vaJuiflb 
dicendo dicitur, vt ei Athenienfes regni impcnum. orttione eius 
'capti permitterent,prxfertimcum econtrana parreamantiflTmut 
patrix Solon niteretur Jdem in Jib. r .Pififtratus Athenienfis Ty- 
rannus.cum adolefcens qthdam amore filixeius virginis accenlus 
in publico obuiam fibi faitam ofculatus ellct , hortante vxore vc 
ab eo capitale fitpplicium fumerec,rcfpondit fi eos,qui nos amat, 
interficimus,quia illis faciemus quibus odio fumus . Hxc vox tX 
ore Tyranni de humanitatemanauit. In huucitaq; modta fiiix tu 
litinuiriam,acmuitolaudabiiiusfuam. Idcma Trafippo amico 
inter c^nam contucio Jaceratu»,ita ammum & vocem ab tra cohi 
buit,vt putares fatelli tem a tyranno malc audire,deniq; Trafipp* 
concitx teiiiulentix impetu eiiectu? os eius fputo refperfit , nec tfi\ 
illum ad fut vindidtam accenderc valuit.Qui etiam hlios fuos. vio 
latxpatris fubuenire maieftati cupientes retraxit , poftero aut dio 
-Trafippo fupplicimn a fe volut.itaria morte volenti exigere ad efi 
vcnit.dataq; hde in eitis amiciriai.n^eodem amicitix gradu fe maa 
furum ab inceptoreuocauit.Eufebius . Temporibus quoq; Cyii 
Anaximcnes Phificus agnofcitur^imoniiics clar* habetur, & Chi 
lon qui de'7. fapientibusfuit.Taies vero mo.ritur. 

De Nece Cyri Crfucctjftonc Csmbifis qnt tjt Ntbucke. 
dieitur. XIX. 

COm e s t o R.Pbrro Cyrus dS percuffifletCrefum hnta mr- 
uium Aiium,gentem Lidorum bellicofiiTimarrj aftute rede- 
girih concordiam.Tradidit.n.ci fbiennitates & ludos, praciprens 
vt lufibus,coinmefationibus,& amplexibus vacarent, quaf! bent- 
uolentiam cis oftcdensin hunc modum eos inuitauit,& quosbet. 
Jo non potcrat.per libidinem expu«nauit,poftea vero tranfgreffiis 
Araxem.a Regina Maflagetarum Thamarij viilus & occifus cft, 
cjuxcaputillius prefcifunt,in vtremplenum fanguinehumano jp 
ijciens ihfuhando aixit fatia te fanguine quem fitifti. Ex cronicis. 
CyiWfutceffitfiliuieiUsCambifes annoquintxxtatis f i.mundi 
verdtertljrmllefimo3}4.&regnauitannisS Helinandus 1 fJib. 
hxcefVCambifesquisimperioj>atrit Aegyptum adiecit,fcd ofFea 
fis fiiperftittonibus Aegyptioru Apis cxterorumq; Deorum ardes 
^dirui iuffe/ Ad Haaunoois tjuoq; oobiliffimam templus cxpugni 

dum 



Digitized by 



Google 



Llber Terrius. 



3 3 



dutti exercituni n^ifit.qtii tcmpcftatibus & arenarum molibus op 
prefliis iiitcrijtihic Cambifcs adco fcuerus fuit, vt quendam iniu- 
ftum iudiccm excoriari fccit, & fuper fcllam cutc cius adoperti , 
filium ludicis in iudicio feccrit fcdere,vt timerct iniuftc iudicare, 
ne fimile iudiciuin pateretur:hcc Cambifes ab ipfa natiuitate fua 
legitur furiofus rtrifle,& ortum Nili pcr tantum terrarum quxfif- 
fe,rpxpulisdeficiciitibusci,coactuscftcarncs comedere fuorum 
fociorum.vndeLucanusin lo.lib. Vcfanusin ortus Cambifes, 
lon"i populus peruenit ad a»ui defechifq; xpulis & paftus ccdc fuo 
rum,ismoto tc Nilc redit: fcd Seneca appellat illum felicitcr furio- 
fum.Comcftor.Hic Cambifcs Cyri filius & in regno fucccflor, a- 
pudEfdram Artaxerfes vel Affuerus dicitur.In htftoria vcro lu- 
dith vocatnr Nabucho. tunc Principcs terrrz,qui impcdicbant Hc 
breos.f.rcum Bcthlchcm,qucm Ioiephus dicit fcriptorcni oniniu 
accidcntium,& ali j qui iudicabant Svriam & Phcnicc , & omncs 
rcgioncs vltra Eufratcn fcripferunt (jambifc, <p Iudxi reidifica- 
bant Hicrufalcm vrbcm peifimam ; & fcmpcr rcgibus Pcrfanun 
rebcllcm,& tcmplum ad (imilitudincm caftri, quc ob rebellione 
pridcm deflracta fucrat,quibus rccdificatis,ftatim ncgarent Rcgi 
tribtita,& annonas,n'cc ctiani pateret Regi tranfitus in Syria : hec 
autcm diccbant fc commcmorarc ci,quia mcmorcs crant falis qcT 
in palatio coniederant,confulcntcs vt hxc cis interdiccrct.Quibus 
acquicfcens Cambifc? potcntcr intcrdixit cam per epiftolas. Tuc 
iutermifliini cft opus Dci in Hicrufalcm vfq,- ad £m anuu Darij. 
Dt HiSioria Iudilh. Cap. XX- • 

PORRofub Cambife factttm cft,quod in hiftoria Iudith fcri- 
bitur. Mortuo itaq; Cyro, quidam Arphaxat Mcdus in Egba 
thanisuirrexit,&rcparauite5, & muniuit inexpugnabilitcr, quaf 
dam partes Medix fibi concilias,vt randem toti Medix impararct. 
Nabuch.vcro Rcx Aflyriorttm , qui regnabat in Niniue anno i t. 
regni fui obtinuir enm:hic cft Cambifes,cui pater adhuc viues.Ni 
niuem &regnum Afyriorum conceffit,& eumNabucho. cogno- 
minauit.hic mortuo patrc n.illiusregniannumagcbat, nain in 
reenum Monarchic non nifi 8. annis rcgnauit. Qui poftqua factus 
eftMonarchuSjCxaltatum cft cor cius,& mifit ad omncs,qui habi- 
tabant in Scicilia & Damafco,& Libano,& Carmclo,Galilea, Sa 
xnaria,& vfq; in Hicrufalem,cxigcns ab cis tributa longc grauio- 
ra quam patres fui.Qui omnes vno animo contradixcrunt : igitur 
anno i j.regni ftti,prxccpit Holoferni principi militix fux,rt egrc 
dies nulti pcrceret.Omnes quoq; Deos terrx exterminarct, vt ipfc 
folus Deus diceretur. Audientcs filij Ifrael timucrunt valde, ne fi- 
jntlia facerct in Hierufalcm & in fanftuario Dei . Erat autem in 
ciuitate Iudith ridua tribus annis,mulier pulchra nimis,fed cafta, 
Holoferncm in ipecie fua cepit,& eum vinolentuin & foporatum 
decollauit.Caputq; eius abfatum in Hierufalcm tulit , & omnes 
vidcntes<& audicntes,in admirationcm & laudem Dci concitauir, 
ynde & canticum vidtorix domino cecinit. 

Qualittr Exeu/k/ur ludilh a culpa mendacij (yfcandali. 
Cjp. XXI. 

ACtor. Culpa vcro mcndacij,quam videtur nutltotiens in- 
curriflcluditn apud Holofcrncm ciufq; fatellitcs,vt quando 
rcfponditfefugcrea facie Hcbrxorum,quia nouerat cos dandos 
Aflirijs in deprcdationem,& quado dixit Holofcrni: fi fccutus fuc 
ris verba ancillx tux,perfc6fam rem faciet dominus tccum, & ha- 
bebis omnem populum Ifracl ficut oues &c.pluribus modis excu- 
fari potcft,nam ad hoc omnia gencralis cft folutio,<p quxcunq; di 
cicacpopuloIfraelabHolofemecapiendo , intelligcnda funt fc- 
cundum mcrita corum:quia pcccata corum cxigcbant , vt ita tra- 
dercntur,ficut exppnebat,vel etiam mcritacorum, quiaiam adeo 
dcfolati crant,& pufillanimcs effc£ti,q> volebant fc fpontc tradc- 
rc: vcl omnia intelligenda funt fub conditione.f.nifi dominus libc 
rarct eos.Et ita nufquam mentiebatur,licet audientes alitcr intcl- 
liljercnt fquafi loqueretur fimplicitcr,& aflettiue.Eft ctiam alia 
folucio gcneralis,qux fumitur tam cx textu quam ex glofa f.cp Iu 
dith prophctice loquebatur pr{dicens,Iudcos elfe tradcndos in ma 
nus populi gentilis,quod fachim eft fub Tito & Vcfpafiano , pro- 
pter peccata qux commiferant in Chriftum & in apoftolos. Et ita 
vbiq, excufaturamcndacio,quia myftice loquebatur,hcet audics 
alitcr intelligerct • Vnde ipfa quoque dicit Holoferni.Hcc niihi di 
«fta funt per prouidctiam Dei,glofa.i.fpiritu prop hetico Jtetn alia 
glofa apud Holoferncm ludith de aduentu fuo, & Iudcorum ca- 
fu fortc loquitur,nec adulatorie mcntiendo, fed luturapropheti- 
cepdiccndo.Cxtcntm de hoc quod videtur Icicter & fponte dedif 
fe Holoferni occafioncm'ruinc,ornando fe vt cum deciperct. Po- 
tcftdici,rpfepreparandolic,non intcndcbat eum fcandalizarc. i. 
laqueum vcl obiccm adruinam ci tcdcrc,fed intendcbat primo li- 
berationem populi fui,fecundo vtilitatcm HoIofcrnis,vt.f.ad tcm 
pusincamcaptusminuspeccaret.Muitascnim habens conaibi- 
nas & coniugatas,& fbrte viros concubinos,multis modis & natu 
xaliter & contra naturam peccnrct : quia his omnibus immundi 
Spcculutn Hiftoriala. 



cijs abundabant Gentilcs: vt crgo ab his omn ibus cum ancrtcrct, 
& in eam fufpcfus minus pcccarct,idco diccbat. Capiatur laquco 
oculoruin fuorum in nic. 

De Hippia (y folicrate Tyrannis,t& de Cambi/e, quod 
obtnuerit Ae^yptum. Cap. XXII. 
"C VsEBivsincronicis. TcmporibusCambifis,quem fccundfi 
J-<N3bucho. vocari aiunt. aptid Athenas Hvparcus & Hippias 
tyrannidem cxercueruut,apud Samum vcro trcs fratrcsf.PoUcra- 
tes,Silus,& Pautagnoftus. iuft. lib.i . Poft Piiiitratum Diocles ri- 
liusciuspcryim ituprata virgine,a fratrc puellx interficitur. Hip 
pias autem frater Dioclis paternum tenens imperium.comprchen 
di nibct intcrfcctorem fratris,& nominarc cogit omnes cofocios 
cxdis. Quo confulto, nominauit onines amicos Tyranni.Quibus 
omnibus intcrfcttis, interrogatus ille , vtrum aliquis de confocijs 
fupcreflet:reIpondit,neminemcfle,qucmmori vcllet prxteripsfi 
Tyrannum, qui voce eiufdcm Tyranui fe victorem poft vindicta 
fororis pudicitix oftendit.huius virtute admonita ciuitas libcrta- 
tis Hippiam expulit rcgno,& egit in exilium.Valerius. Ad inuidiS 
vfq; Policratis Samiorum Tyranni abundantiflimis bonis confpi 
cuus vitc fulgor exceflit.iiec line caufa omnes eius conatus placi- 
do excipiebatur itinere,fpcs circum cupitx rci firucrum apprchen- 
debant,fimuldtintaxatvultummutauit,probreui triftitic falc- 
bra fucccflunl.cum anulum admodum fibi gratum , in profundA 
dc induftria,nc omnis incommodi expcn cflet,abiecit:qtiem tamc 
continuo rccuperauit.capto pifccqui eum deuoraueraffcd hunc» 
cuius fehcitas luper plcnis vclis profperum curfum tcnuit, Orun- 
tes Danj Regis Prxfefttis in excelfiflimo Michalcnfis montis vcni 
ce ctuci affixit.£x quo putres eius artus,& thabido cruorc manan 
tia mcnibra.Samos amara feruitutealiquamdiu prxfla, liberis ac 
letis oculis afpexit.Eufcbius in cronicis.Eo quoq; tempore . f. an- 
no Cambifis 6. in tS. dinaftia Perfc obcinuerunt Acgyptum, fic- ' 
que cellauit ad tcmpus regnum illius rct»ionis: obtinuit quippe ci 
Cambifcs in anno 6. regm fui,& fucccifbrcs eius vfq; ad Dariuni 
filium Xcrfis annis 1 1 1. Hcliuandus. i J . lib. hic abominatus rcli 
gioncs Acgypti,& cerimonias, tcmpla cius deftruxit,& xdificauit 
Babyloncin in Aegypto . 

netythagoraphilofophofrCrothonietiftumpritio . 
Cap. XXIJl. 

EVsEBivsincroni.AnnoCambifis i.Pythagoras Philofo- 
phicus Philofophus habctur darus.Solinus.In Samo nihil no^- 
bihus,quam Py thagoras ciuis,q U i mox offenfus faftu t vrannico , 
Bruto confulcrclictapatrialtaliam aducftus eft. Aug. "deciu.Dci 
lib.8. Italicum genus Phiofophotii.i.illiuspartis Italix, quc qu6 
dammagna Grxciadiccbatur.Actorcmhabuit PythagoramSa- 
miuin. A quo etiam fcrunt ipfum Philofophix nonicn cxortum , 
namcumanteafapicntcsappellarcntur.quimodo quodam vitas 
laudabilis alijs prxftarc vide bantur,iilc intcrrogatus quid profite 
rctur.Philofophum fc cffe refpondit.i.ftydiofum vcl auiatorcSa- 
piciitix:quoniam profitcri Sapicntcm arrogantiffinium videbati- 
turJuftinus io.li. In principio Mctapontini cxteros Grxcos Ita- 
lia pcllerc ftatucrunt.quibus fciunxcrunt Crothonieufcs & Sibari 
tani,& primo vrbem Syrum cxperunt.In cuius expugnationcm.1. 
iuucncs amplexos Mincrux fimulacrum,& Saccrclotcm Dex vela 
tum ornamentis inter ipfa altaria trucidarunt.Ob hoc, cum pcftc 
& feditionibus vexarcntur priorcs Crothonicnfcs Delphicum adi 
rcnt Oraculum.Quibus refponfum eft,finem mali fore. Si violatu 
Minerux numen & intcrfectoru mancs placaflcnt.Quo fac;to,ccfl"3 
uit ab eispcftilcntiamaiuucnib. ftatuas iuftc magnitudinis pofue 
rut,& in primis Minerua::poftea Crothonietifes indiguantcs, <$ ia 
expugnationc Syris cotra fe tuliifent auxiliu,bellu eis inferut.Qui 
ad Spartanos confugcriit.auxiliu dcprecatcs:illi aut loginqua mali 
tia grauati,auxiliu a Caftore & Pollucc pcterc eos iubct . Quibus 
cfl lacrificaffent, bclluinierut i f . millia Locrenfiii contra centura 
niillia Crothpnicnfiii.qui paucitate fua & hoftium multitudincm 
cofidcrantes?ex defperationc fumpfcrunt animii, putaueruntq; ie 
victores fore,fi non multi morerctur.Itaq; dum mori honcfteque 
runt,fxhciter vicerunt.Pugnantibus aut Locris, Aquila ab acic n« 
quam rccefIit,eofq; tadiu circunuolauit.quoad vinceretJn comi- 
bus quoq; duo iuuencs diuerfo a ceteris armorum habitu, eximia 
magnitudinc,& albis equis,& coccineis paludamctis pugnare vifi 
funt,nec vltra c6paruerunt <\ pugnatum eft , hanc admirationcm 
auxit incrcdibilisfamxvclocitas:namineademdie,qua in Italia 
pugnatum cft,& Corintho & Laccdemone nunciata eft vicloria , 
: poft Crothonienfibus nulla virtutis cxercitatio , nulla armorum 
cura f uit. Odcrant enim qux infxliciter fumpferant , mutaflcntqj 
vitam luxuria Py thagoras philofophus fuiflet. 
De Geftn Pythagor*,ty eius ftudijs ac doclrina. Cap. XXIIir. 

HI c Samius dc Marato locupletc ncgociatore natus,magnif- 
que fapientix incrcmcntis formatus, Aegyptum prinio.inpn 
Babyloniamadpcrdifccndos fidcrii motus, brigittemq; mudi ft}« 
Tomus Quartus. E ttao- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentlj. 



Aandam profcfhis ; fumtnam fcicntiam confecu tus erat . Inde re- 
grcflus Cretam & Lacedemoniam ad cognofcendas Minois&Li 
gurgilegcscontendit.Q^iibusomnibusinftructus Crotonam vc- 
nit,populuniqucin luvuriam lapfum,auttoritatefuaad vfuinfru 
gautatisreuocauit:laudabatquot s idic virtiitcm , & vitia luzurix 
cafumquc ciuitatuin hac pefte pcrdituru cnumcrab.it . Tantoque 
ftudio ad frugalitatcm perdifcendam mtiltitudinem prouocauit , 
Vt aliquos ex eis luxuriatos cifc incrcdibile videretur, Matronaru- 
quc quoque feparatarum a viris doctrinam,& puerorum a parcn- 
tibusfrcquenterhabuit.Uoctbatautein nunc has pudicitiam & 
obfe quia in viros.n unc illos modcftiam & litteraru ftudium .In- 
ter hoc velut Genitricem virtutum ih:galitatem omnibus diflcre 
bat,confccuUifquedifputationumaffiaiiitatcm, orat vt Matronx 
aurata veftes,cxteraque dignitatis fux ornamenta vclut inftrume 
taluxurixdeponcreiit,eaqiieomniadelata in Iuuonis jdem ipfi 
Dex confecrarent,prifcrentes vcra ornamenta Matronarum pu- 
dicitiam,non vcftes eflc.Hic cum annos 2.0. Crotone; egifler, Me- 
tapontum emigrauit.ibique dccellit.Cuius tanta admiratio fuit, 
vt domo cius templuni faccrcnr, camquc pro Dco colerent . Vale 
rius in li.y .Pyth.igor* tanta vencratio ab atiditoribus tributa eft, 
Vt qux ab eo acccpcrant,in difpu ta tionc dediccrc nephas exiftima 
rent;quinctiam interpcllati ad rcddcndam caufam,hoc folum re- 
fpondebant eum dixifle.Idem in li. 8. Pythagoras poftqtia Aegy- 
ptum petcus eorum fcictiam didicit.Deindc ad Perfas profectus, 
magicam artem pcrcepit.DcindeCret.c lcgcs cum didiciilct ad o- 
Iimpicum certamen defcendit.Intcrrogatus quo cognominecen- 
fcrctur,nefapicntemfediccrct.Iamenim illqd nomen 7. virifa- 
pientesoccupauerant,feainatoreni fapientix, hoccft philofophu 
dixit.Tullius li.dc conlilijs.Thaurum mundi iuuenem,lib}idine fla 
grantem,cum audillct Py thagoras ad holiitim amicx merctricis 
infanire,iuffit pfal tcria tria canerc per fpondeum,& ita eum ad fa 
nam mcntem reuocauit.Hierooy mus comra loui. li. 1. Thimeus 
£cribit,Pytiiagorx iiliam virginem choro virginuprefuifle>& cafti 
tatis eas inftruxifle doctrinis. 

De Prtceptis enigmatibus eiu/dem. Cap. XXV. 

LEoe oratiunculam pro vaticinio, & alias , vbi fodalitiorum 
mentio fit: reuolue dialogos Tulli j , refpice omnem oram Ita 
]ix, qux quondam magna Grxcia diccbatur, & Py thagoricorum 
dogmatum incifa publicis litcris xra cognofces.Cuiusfuntenim 
illa crifo peranfeamata.none Py thagorxUn quibus omnia brcui- 
"ter eius dogmata continenturJta Py thagorica lunt ifta prxcepta, 
fugicnda funt omnibus modis & ab(cidenda vt laguor a corpore, 
imperitia ab anima,luxuria a vent re,a ciuitate feditio,a domo di- 
fcordia,& in communea cunctis rcbus intempcrantia.Pythagori- 
ca funt & h.« c,amicorum omnia efle communia, & amicum feip- 
fum efle altcruin-Duorum temporum maxime habendam curam, 
manc & vefpere.i.eorum qux acturi fumus,& coru qux gefliinus: 
pofl Deum vcritatcm colenda, qtix fola homines Deo proximos, 
facit.Iila quoquc cnigmata qux diligctiflime Ariftotcles in libris 
fuis profequitur.Stateram nc tralileas.i.ne prxterqrediare iuftitia . 
Igncni gladio nc foucas,iratum vidolicet & tinii<iura animu ver- 
bis malcdicis ne lacelfas.Coronain inininic carpendam.i.legcs vr- 
bium conferuandas.Cor non comedendum.i.mxrorcm de animo 
expcllendum:cum protecttis fueris.ne redcas.i.poft mortem, vitam 
iftam nc dcfideres:per viam publicam ne ambules , ne multorum 
fcquaris crrores.Hirundincm non in donio fufcipiendam.i.garru- 
los & pompofos homines fub eodcm tcfto nobifcum non haben- 
dos.Oneratis fupcrponendum onus,dcponentibus non communi 
candum.i.ad virtutem incedentibus alacritcr augenda funtprxce 
pta,tradentesfeocio relinqucndi funt.Apud Grxcosprimus Py- 
thagoras inuenit immortales eflc animas,& de alijs corporibus tra 
fire ad alia.primum fe dicit fuille Euforbium,fecundo Talidem , 
tertio Hcrnionum.quaito Pinum.Ad cxtrcinum Pythagoram,& 
poft certos tcmporum curriculos ca,qux fuerant,rurfum fieri: ni- 
nil in mundo,videri nouum,philofophiam meditatione efle mor- 
tis,quotidic de carcere corporis nitcntem educere animx liberta- 
tem.Matyfe,fanameiefic.i.difcentias,rcminifcentias efle, & mul- 
ta alia,qux- Platoin Iibrisfuis,& maxime in fedone, Thimeoque 
profcquitur,pcrfequiturenim Plato poft Achadcmi. 

De difieifutit einfdem. C*p. XXVI. 

nyr Am & inmimerabiles difcipulos fenticns.multumque dcefle 
fux do&riii:e,vcnit ad magnam Greciam.ibiquc ab Archita 
Tarcntino & Thinieo Locrenli Pythagorx doctrina eruditus,ele 

f antiam & lcporem Socratis cum nuiuimodi miicuit difciplinis. 
dem contra IouinumJnutile cft crebro videre per qux aliquan- 
do captus cs,& eorum te cxpcrimcnto committcre , quibus diffi- 
cuItercarcas.Nam & Pythagorici htiiufcemodi frequentia decli- 
nantcs,in folitudine & defertis locis habitare confueuerant. Idem 



fuper eccIefiaften.i.Pythagoricoru difciplina eft,tacere per quitr- 
quennium,& pofteaeruditos loqui- Seneca de beneficijs Jib.S.Py- 
thagoricus quidam emerat aSutorc petafia, rem no magnam non 
prelentibus nummis,poft aliquot dies venit ad tabernam 1 edditu- 
rus.Et cum daufam diu palfaret,fuit qui dicerct,quid petdis ope- 
ram tuam?futor ilie,quem qu£ris,eiectus combuftuseft.Quod no 
bis forte moleftum eft,qui in eternum noftros ainittimus tibi mi- 
niinc,qui fcis futurum vt renafcantur.Iocatus in Pythagoricum . 
At Philofophus noftertresautquatuordenariosnonmunitama 
nudomumretulit fubinde,concuties. Deindecum reprehcndillet 
hancfuam tacitam non reddcndi voIuptatem,intellieens amififle 
fibi Ulud lucellum,redit ad eandem tabernam,& ait:iJJe viuit,red 
de quod debes.Deinde per doftrum, quo fe comiflura laxauerat « 
quatuor denarios in tabernain inferuit acmifit,p^nam a feexigcs 
imbrobx cupiditatis,ne alieno affuefceret. Adtor. Py thagoras di- 
cebatanimam eflearmoniam veramq; amicitiam vnum expluri 
busfacere,vnde & Pythagorici vades feinuicem tyranno dederik. 
Valerius lib.4. Damon & Pithias Py thagorx difctpuli tam fidele 
inter fe iunxcrunt amicitiam, vt cum alterum ex his Dyonifius Si 
racufanus iuterficere veliet,& is tempus ab eo, quopriufquam pe 
riret^domum profcctus ordinaret res fuas inipetraflet . Alter vadi 
fe pro cius reditu Tyranno dare non dubitauit .^Appropinquante 
auterh finita die,nec illo redeuntc:vnufquifqj ftultitix caufa teme 
rarium Iponforcm damnabat.Athis,nihilfede amici conftantia 
metuere pr^dicabat.Eodem itaq; momento,& hora Dionyfio con 
ftituta.qui eam acceperat fuperuenit.Et admiratus Tyrannus ara 
borum animum fupplicium fidei remifit.eofque infuper,vt ipfum 
in focietatem amiati^tertium fodalicij gradum reciperent, roga 
uit.Ecce vires ainicitix mortis contemptum generare,vita; dulce- 
dinem excingucre,crudeliutem manfuefacere,odium in amorem 
conuerterc,penani beneficio penfarepotuerunt. 

De Re£»o duorum Magorum in terfide. Cap. XXV 'II. 

COmesto R.Poft Cambifem vnusde 7. Magis, qui Perfarii 
regnumiudicabant,regnum obtinuit.Iuftinus lib.i.Cambi- 
fes quidam,petquietem vjditfratrem fuum Mcrgi regnaturu,quc» 
fomno extcrritus,non dubitauit eum occidere.Ad hoc magnu que 
dam examicisdelegitjCouietem nomineJnterim ipfcgladio fuo> 
fponteeuaginatoin fxmurgrauitcr vulneratus occubuit.Quo nti 
cio accepto Magus ante famam amiflj regis occupat facinus: pro- 
ftratoq; MergijCtii rcguum debebatur,fratrcfuuiufubiccit Oro- 
paftcn.Erat enini dccorus & corporis Jineamentls Mcrgi perfimi- 
lis.Qux res co occultior fuit,g> apud Perfas perfona regis fub fpe- 
cie maieltatis occulitur,igitur Magi ad fauorem populi concilian 
dum tributa & militic vocationem per rriennium permittunt, vc 
regnum quod fraudem quxfierant,indulgentix largitionibuscon 
firmarent. Qu^ rcs fufpeda primo Horcatio ncbili viro,aui & in 
conicituras fagacilfimus fuit.ltaq; per intcrnucios qu^nt ue filia , 
qux inter regias Pcliccs erat,an Cyri filnis rexefl'ct,illa nec fcipsu 
icire ait,nec cx afia poffe cognofccre,quia lingule fcparatim reclu 
duntur.Tuncpcrtradarecaput dormicnti iubet,na Magoilli Ca- 
bifes aures vtrafq; prcfciderat:fa6rus demum per filiam certiorre 
gem fine auribus efle,optimantibus Pcrfarum re indicat, & in eius 
cxdeinfitconiuratio.Septeniautemconfcijfuere huius coniura- 
tionis.qui ex continenti occultato fub vefte ferro ad rcgiam per- 
gunt,& obuijsinterfechsadMagosperueniunr.quiduosde 7. in- 
terfecerunt.Tandcm ipfi corripiuntur a pIuribus.Quorum alteru 
Cobrias amplexus niedium,cunctantibus focijs,ne ipfum pro Ma 
go transfodercnt.quia res obfcuro loco gerebatur, vel per luu cor- 
pusadijci Mago ferrum iuflit fortunatum,ita regcntc illoincolu- 
mi Magus interficitur. Acior.Hec Iuftinus,aliter ta m en narrat Cc* 
meftor,videlicet hoc modo poft Cambifcm vnus de. 7. Magis,qui 
iudicabant regnum Pcrfarum,Erineides nominc rcgnum Perfarfi 
obtinuitjduccns Panthei filiam Cambife in vxorem, fimulans fe 
non velle fibi regnare,fed conferuare regnum Mergi fratre cambi 
fe quia puer crat:hunc tamen Mergi Cambifcs prius occiderat in 
penetralibus tcmpli,folo ifto Erineide confcio huius facrilegij & 
parricidi j. Cuq; poft 7. inefes regni fui morerctur.Erineidcs fubfti 
tuit fibi fratrem iuuenem elegantem forma & viribus,dicens hunc 
efleMergin Cyri filium,& Cambifefratrem,vnusde 7. MagisA»-. 
fpicans eum Mergim non eflepcr filiam deprehendit eu aures non 
habercQui cum reliquis Magis hoc indicaflet.in eum coniuraue- 
runt & ipfum occiderunfficq; duo frati es illi non per annu apud 
Perfas regnauerunt.Hierony mus contra Ioui Jib. 1. Eubalus nar- 
rat apud Perfas tria fuiflegcnera Magorum,quorum primos, qui 
funt docMimi & eloquetiflimi.cxccpta farina & olere,nihil aliud 
dicit in cibo lumere.Valerius lib. i.Perfxnon refpiciunt liberos 
fuosjpriufquam7.annos impleuerunt , quo magis paruulorum 
aniuuone, xquo animo furaneant. 



Digitized by 



Google 



Uber Tertlus. 



34 



I 



jj« Kegno D*r'ufilij lufpis. C*p. XXVIU. 

V t t i N ▼ 9 vbi fupra.Occifis autem Magis magna quide glo- 
- ria recuperati regoi principium fuit.fed multo maior in eo , 3» 
cum de rceno ambigerent concordare inter fe no potuerunt. Erit 
cnim virture & nobaitateitapares,vtdifficilemexwspopuIoeIe 
ctionem equalitas faceretJpfi igitur viarn inuenent qua de fe m- 
dicium religioiii & fortunx committerent,pacriq; inter fe funt vt 
dieAatutaomnes equosantcregiamprimo maneperducerenr, & 
cuius equus ante folis ortum.hinnitum pnmum dediflet is Rex ei 
fct.nam & folem Pcrfe. vnumDeum credunt effe,& equos eidem 
Deo cofecratos ferunt.Erat inter coniuratos Darius Itafpis hlius 
cai de rcno folicito.equi cuftos ait,fi ea res viftoriam moraretur 
nihil ncocij fuperefle per noctem.Dcinde equum pndie cOnftitu 
tutum d!em ad eundem Iocum duqt,ibiq; equxadmimt,ratusex. 
voluptate veneris futurum quod euenit.poftera die cum ad ftatu- 
•tam horam conueniffent omnes,Darij equus cognito Ioco ex defi 
-derio fcmine. ftatim hinnitum dedit.&fegnibus alijs felix aufpiciQ 
<lomino primus emifit,tanta autem moderatio cxteris fuit.vt au- 
dito aufpicio,confefiim equis defilirent,& Darium Regem faluta 
uerunt,cognatio tamen Darij iun&a cum priftinis regibus fuit , & 
mox in principio rcgni,Cyri hliam in matrimonium accepit. A- 
Sor. Igitur pofl duos Magos qtiartus a Cyro Darius,filius Itafpis 
qui & ipfe fuit vnus de 7. Magis,ca:pit anno quint jc xtatis 6 j. mu 
ci vero tertij millefimo 44 » • & regnauit annis } 6. 

D* Familiaritxn Zorobsbel cum D*no (yfolutiont 
qHdBitnis. Cap. XXIX. 

COmesto r Jluic Dario familiaris erat Zorobabel filius Sa 
latieLCumenim interdixiflct Cambifes refdificationem te- 
pli,afcendit ad eum Zorobabel & perhuius Darij interucntum.te 
tauit quidem animum regis mutare,fed non potuit . Et tunc per- 
fuafit Dario fecretius vt voueret votum Deo Ifrael,cp fi eum rege' 
faceret,reftauraret eius tcmplum,& vniuerfa vafa domiui qua: ad 
huc erant penes Reges Perlarum remitteret in Hierufalem.Cu au 
diffet itaq; Zorobabel hunc rcgnare.fiducialiter agreflus eft reidi 
ficare templum Aggco & Zacharia exhortantibus populum , oui 
prxdicabant Deum eis offenfum.eo g> habitarent in domibus la- 
queatis,&domusdominiefi'edefolata,hocautem fignuine Dei 
dicebant qu6d feminabant multum,& inferebant parum, princi- 

£* vero regis Perfarum,qui erant trans flumen,interdicebant rex 
ficarionem.Cunq; refpondiflent fcniores Iuda g> Dcus fuus hoc 
eis praeeeperatjcui nepbas eft contradicere,placuit vtrifq; vt res re 
ferreturad Darium.Et afcendit Zorobabel cum nuncijs principu 
adregem,&h'onoiatus,eftabeofupraquam fperauerat, namin 
cubiailo Regis dormiebat cum alijs duobus cubicularijs . Porro 
rex Darius caenam exhibuit fatrapis Perfarum , & prjefetStis Indij 
& Aetk>pise,& magiftratibus 117.prouinciarum.Ea nodeexper 
gcfaftus nodem duxit inforanem,& propofuit qufftionem tribu» 
cuftodibus corporis fui,quod dc tribus fortius videretur,Regem.f. 
& vino & mufiere,promittens munera,& honorem ei qui fapien- 
tius refpondcrct Jn craftinum coram fatrapis & magiftratibus ac 
ceiferunt ilJi tres,& ait primus Rcgem efle fortiorem c^teris. Cura 
cnim homo prxfit cxteris aniinantibus rex preeft homini,& ad nu 
tum eius omnia fiunt.Secundus autem prxtufit vini fortitudinem 
quia cum homo pr^fit ceteris animi fortitudine,vinum fupcrat ip 
fam animi fonitudinem.Zorobabel vcro Muliercm fortiorc vtro 
que afferui t,nam Regibus & eis, qui vites plantat Muiieres vitarn 
conferunt & alimoniam, & ad robur vfq; producunt & pro mu- 
lieribus animas non timet ponere homincs.Retulit quoq; fe vedif 
fe concubinam cuius regis alapas regi imponente. Cunq; illa arrir 
fiflet regem arridentem,& ea molelta, rege moleftum, fuperhxc 
autem omnia veritatem dixie effc fortiorcm,que > immutabilis ell 
&fempiterna. 

Dtct»fummmtiontt«mpliixprtceptoD*ry. 
Cap. XXX. 

CVnqve omnes iudicarent fbrtiorcm omnibus efle vcritate 
dixit Rex ad Zorobabel, vt pcteret ab eo quicquid vellet. Et 
poftulauit Zorobabel templi edificationem & vafa domini remie 
ti in Hierufakm,& gauifus eft rex namidipfum menunit fe vouif 
fe & fcripfit per epiftolam principibus fuis trans flumen vt nulla- 
tenus impedirent Iudxos,fed de ftimptibus Regis iuuarent eos, re 
mifit quoq; vafa domini pcr manum Zorobabel qui reditum fa- 
ciensperChaldeam contnbulibus fuis Regis mandata patefecit , 
&afcenderuncmultiHierofoIimiscum eoJgitur anno fecundo 
Darij menfe S.inftabant operi & complcuerunt illud anno 7.Da- 
rij,qui erat quartus regni Perfarura,iuxta illud 4 8-annis xdificatu 
eft tcmplum hoci.a prima licentia, quam dedit Cyrus redeiidi & 
rexdificandi templum vfq; ad feptimum annum Darij , quo con- 
fummatum eft tot anni fluxerunt.Conuenerunt autera fiiij Ifraei 
ad dcdicationem templi,& dedicauerunt illud menfe 1 t^jui apud 
Speculum Hiftorialc. 



latinosdicituraj.diesmenfis.Hxceftfecunda templi& dedica- 
tio.Et celcbrauemnt Ifracl phafe fecundum legem domini.De ar- 
ca vero quomodo receperunteam incertum eft,fed fi certum eft 
quod Epvphanius dixit eam vfq; ad diluuij diem noh egreffuram 
dclatibulo petr{ certum eft cp Hebrfi inftar prioris xdificaueiiit 
alteram:nam inter mauubias quas tulerunt Romani de Iudxa,tc 
guntur tranflata & arca domini & candclabrum & menfa. 

De Ntee Hypparti & typpie & expuljtone Tarqumij * regno , & 
primo ctnfule Brutt. C*p. XXXI. 

EVsEBivsin cronicis. Anno fecundo Darij filij Itafpis Armo 
nius Ariftogito Hipparcum & Hippiam tyrannos intcrfece- 
runt.Et Helena meretrix amica eorum cum tormentis cogeretur, 
vt focios proderet linguam fuam mordicus amputauit.Anno ciuf 
dem lo.rcges Rome defecerunt,pulfo Tarquinio fuperbo,qui ira 
perauerunt annis 140. fiue vt quibufdam placet.i f 4-Pulfis autem 
regibus yix vfq; ad 1 5 .lapidem Romani tenebant imperium, poft 
exacros itaqj reges,primo confules a Uruto eflc cf perunt . Deinda 
Tribuni Plebis ac Diclatores & rurfum confules republicam obti 
nuerunt per annos ferme 464-vfq; ad Iulium Cefarem qui primus 
fingulare arripuit imperium. Valerius li.7-Brutus vbi cu Rege Tar 
qutnio Auunculo fuo omnem nobilitatis indolem excerpi interq; 
cxteros etiam fratrem fuum qui vegetioris ingenij erat interfeftu 
videret.leeflechordisfimulauitprotectufq; eltDelphos cum Tar 
quinij filijs.Quxrentibufq; illis ab Apolline quis ex ipfis Rome rc 
gnaturus cffet,& acccpto refponfo, qui ante omncs ofculum ma- 
tri dediflet.Brutus proinde ac fi cafu lapfus de induftria ofculatus 
eft terram.Tullius de amicitia.Nunc Tarquinium.f.Bruti Auucu 
lum exulantcm dixille fuerunt.Tunc primum fe intellexifie quos 
fidoshabuiffetamicos,quosinfidos,cumiam neutris gratiamre- 
ferrepoflet. 

DcDemocrite&HeraclitoPhiltfophis. C*p. XXXZl. 

EVsebivs in cronicis. Hoc tepore Democritus Philofophut 
& Heraditus tenebrofus,& Anaxagoras Phificus clari habea 
t ur.Hefchilus quoq; tragediarum fcriptor agnofcitur . Aftor. De 
Democrito philofopho refert Agellius noQium atticaru q> natio- 
ne Abderitesfuerit&ditiflimus.Quiomne patrimonium fuum 
relinqueosfuisciuibus Athenas profeftus eft,& ibi oculos fibi e- 
ruit,vt vegetatiores cogitariones haberet,liberius tame dicit eura 
oculos fibi eruifle ne videret bene effe malis ciuibus. Tenullianus 
autem dicit cp ideo excxcauit feipfum quia mulieres finc concu- 
pifcentia afpicere non poterat.Porro merito fibi oculos eruit, qui 
magicastenebrasoculishumaoisinuexit. Dicit enim Ifidoruscp 
artem magicam multis fxculis poft Zoroaftrem Democritus arn 
pliauit quando Hipocratis medictnx difciplina cfHoruit . Seneca 
in epiftola 7. Democritus ait, vnus mihi pro populo eft , & popu- 
lus pro vno 3oetius in prologo de arte mufica.Vt fe fe corporis af 
fedus habet,ita pulfus cordis inotib. incitatur , quod Democritus 
Hipocrati medico tradidifle fertur cum eum quafi infanum cun- 
ctis Democriti ciuibus id opinantibus in cuftodia mcdcndi caufa 
viferet.Lactantius in lib.de falfa fapicntia. Laudatur Democritus 
g) agros fuos reliquerit eofq; pafcua publica ficri pafliis fit, proba 
rem quidcm fi donaflet,fed nihil fapienter fit quod adhuc neglige 
tia toieratur.Quid ille qui patrimonium in nummos redachim ef 
fudit in mare quod fi ab omnibus fiat inutile ac malum fit Actor. 
Heraclitus vt ait Augufti,dixit omnes res coftare ex igne ficut Py- 
thagoras cxnumeris.Epycurus ex athomisJtcm vt ait Macrobius 
dixit animam eflc fciutillam ftellaris cfl"entix,fucrunt autcm,vtte 
Aatur idem Macrobius duo Heracliti, vnus,qui diftus eft Phificus 
& cognominatus eft Hcraditustenebrofus,& alter Ponticusap- 
pellatus eft,quidixit animam lucem c!fe.Seneca . Heraditus cui 
cognominatione reci t orationis obfcuritas,ait,vnus dies pax om- 
niueft.Ide.In ide fluuiumbisdefcendimus & non defccndimus. 
Hier. contra IouiJib. 1 . Heraditum cognomento Scothino,fuda- 
tes philofophi vix intelligunt . 

De Anaxagor» Philofopho &Efchilopoeta. 
c*p. XXXIII. 

AVcv jtinvs deci. Dei li.7. Anaxagoras auditorfuit Ana 
ximenis hic rerum omniura quas videmus effect orem diuinu 
animum fcnfit & dixit ex infinita materia,qux conftaret fimilib* 
interfeparticulisrerumoraniumquibusfuisex proprijs fingula 
fierent,fed aio faciente diuino. Arilt. in Methaphifica lib.10.Ana 
xagoras diccbat cp homo eftmenfuraomniu reru.Valerius in li.7. 
Anaxagoras interroganti cuidam , quifnam cflet beatus \ Nemo 
inquitex his,quos tu fclices exiftimas,fed cum in illo numero re- 
peries qui ex miferijs a" te conftarc creditur , non enim erit ille di- 
uitijs aut honoribus abundans , fed aut cxigui ruris , aut non am- 
Tomus Quarcus. E % bitiofg 



Digitized by 



Gopgle 



Speculum 1 Hiftoriale V Incentl/ . 



biciofx doftrin* fidelis & pertinax cultor in feceflu,cj in frotc bca 
tior. Idcm lib. 8. Anaxagoras poft longam peregnnatidnem pro 
ftudio fapientix in patriam reuerfus, cum pofleflioncs fuas defcr 
tas vidcret,non eflet inquit faluus ego,nifi iftc pcriflent.Simachus 
in epiftolis. Anaxagoram Phificum.grauis de filio nuncius,a difpu 
tatiouibus non retraxitJtem Valerius lib.f. A naxagoras audita 
morte filij nihifinquit mihi inexpe&atutu nuncias. Ego enim tllu 
cxmenatumfciebameflemortalemhancvocernfi quis cfficaci- 
ter recepcrit, non ignorabit italibcros efleprocrcandos.vr menii- 
nerit efle morituros ficut mOri ncminem, qui non viierit , ita nec 
aliqucm viuerepolle,qui moriturus non (it.Horatius quoq;Pul- 
uinus cum Ioui pontifex xdeni dcdicaret,& in folemnium nUncu 
pationem verborum poftem tcncns mortunm eflefilium futini au 
diflet,nec manum a pofte remouit.ncc vultii a publica rcligione 
ad priuatum dolorem deflexi t,ne patris magis quam potificis par 
tes egifle videretur.Aug.de ciu.Dci 1 8. lib. Miror air Anaxagoras 
Athcnis retts factus fit.quia dtxit Solem lapidetn ardctem efie Ne 
gansvtiq; Denm, cum in cadem ciuitategloria fiorucrit Epicu- 
rus,vixeritq; fecurusnon folum folem vcl vJlum fyderum Deuin 
efle non credensjfed nec Ioucm vcl vllu Dcorum omnino in mun 
do habitare contcndes,ad qucm prxces homnium fuppltcationef 
que perueniant.Boctius lib. t .dc confolationc.Qjiod li non legifli 
Anaxagorx & Socratis venenum.Zenonis quoq, tormenta &c.A- 
cior.Ex his patet quo genere mortis mortuus eft Anaxagoras ifte 
& quare,nam veneno mortuus cft,vt teflattir Boetius idco ei venc 
hum datum efl tanquam reo mortis,vt ait Aug. quia Solem dixe- 
rat lapidem ardentem, qucm Athenienfes Detim efle crcdcbant, 
hic Auaxagoras vt dicit Auguftinus;fucccflbreni habuit Archelau 
quifuit magiflerSocratis,qui Arckelausdeparticulis interfc limi 
libus, quibus iingula quxq; fiercut,ita putauit conftare omnia, vt 
Cis etiam inefle mentcm diceret,qux corpora xt crna.i.illas particu 
las coniungendo & diflipando ageret omnia.HefchiIus autem tra 
eediaru fcriptor cafu mirabili n.ortuus ftiilic lcgitur. Refert cnim 
Valerius lib. 9-cp quadam die in Sicilia inxnibus vrbis,ir) qua mo 
rabatur cgtefliu,aprico in Ioco refedit, fuper quem Aquila ferens 
Te(tudineiii,elufacapitis fplendore.Eratenini capillis vacuu, pro 
inde atq; eam laptdi illifit,vt fra&a carne vefceretur.Quo vulnere 
principium fortioris tragedix cxtinftum eft. 

HeStrageptrfaruminbtUoMarathonio. Cap. XX XI 1 II.' 

EVsEBivsin cronicis. Anno Darij 19. bellum in Marathone 
geftum cft, & ea qux de militiadcfcribuntur,& Ariftide, qui 
cognominatus cftiuftusJuftinus lib.i.Darius Rex Perfarum cunt 
filix Hiacincti Scitharum regispetitas nuptias non obtinuifiet,bel 
luni ei intulit,armatis feptingentis milibus hotnnium , Scythiam 
ingreflus, non facientibus autem Scythis pugnx poteftatem, me- 
tuens neinterrupto ponte Hiftri,rcditus fibi intcrcluderetur,amif 
fis.8o. milibus homimum trepidus rcfugir,qux iachini abundante 
niultitudine, inter damna numerata non cftJnde Afiam & Mace 
doniam domuit,& Ionas nauali bcllo fupcrauit.Cogriitoq; quod 
Athenienfcs Ionibus contrafe auxilium tulillent, omnem impctu 
belli in eos conucrtit. Quo audito, Athcnienfcs a' Lacedemonijs 
auxilium petietunt.Interim cuin viderct Perfas quadridui religio 
neteneri,naciaocca'ione,non expcclatis Laccdemonijs inftructis 
10. milibusciuium,& placeutibus auxiliaribus millc aducrfus fe^ 
jtingenta miliahoftium incampis Marathonijs in prxlium egre- 
diunriir.Miliciadcs dux bclli erat & auclor cxpectandi auxilij quc 
tanta fiducia cxperat,vt plus prxfidij in celeritate , quarn in focijs 
duceret.Tanquaminpugnam euntibus animorum alacritasfuiti 
vt cum mille palfus inter duas acics eflent,citato ctirfom antc ia- 
ftuni fagidtarum ad hoftem venerunt,ncc audacix etus euentus de 
fuit,pugnatumefteuim tanta virtutc,vt hinc viros indc pecudes 
putareSjVictiPerfxinnauesfugeruntexquibus multx fupprcllx, 
multx captx.In eo prxlio Thcmiftodis adolcfcentis gloria emi- 
cuit,& Cyncgiri militis Athenienfis qui poft orxlij innumeras cos 
dcs,cum rogientcs hoftes ad naues egiflet,onuftam nauctn dextera 
manu tenuit , nec priusdemilit qua amitteret.Qua amilla,finiftri 
quoq;nauem tenuit,quam & ipfam cum aniililiet ad poftrcmum 
niorlii nauedctinuiriSicq; uec cxdibus fatigatus, ncc duabus ma- 
hibusanii(lisvi£tus,truucusad vlcimum, velut rapida feradctiti- 
busdimicauit.DucctitamiliaPerfarum eopreliofine naufragi» 
ccciderunt. 

De Morn Valeri/ confulis & dt Gelone Siracu/ano &> 
Arimde iulio. Ca">. XXXV. 

EVsebivs in cronicis.Anno D.trij. 10. Valerius Brtiti collc- 
■ga,adeo pauper inortuus cft vt fumptu publicofepcliretur.Va 
lerius lib. s. Publins Valcrius Conful Romantisplcbcm adeo fu- 
per dilcxit.vt merito Publicola cognoininatus ht.Idetn xdes fuas 
m me Jio foro dirui fecit, quia n,mis cxcelfx fuper cxtcras appa- 



1 



rebant.Quamtunque in domo inferior tantum gloria fuperior e- 
uafit.Eufebius in crouicis. Anno Darij. 17. Gelo obtinuit fyracu- 
fas. Valerius lib. 3 . Sy racufis cum tota Gelonis regis ftirps cuided 
tilTimis exhaufta cladibus,ad vnicam filiam virginem Harmonii 
eflet redacta,& in eam certatim ab inimicis impetus fieret,Nutrix 
eiusxqualem illi puellam,rcgio cultu ornauit, & hoftium gladij* 
fubiecit.Qux cum ne ferro quidem trucidaretur cuius elfe condi 
tionis edocuit. Admirata illius animum Harmonia, reuocatos in- 
terfeftores,profefla,que cfl"et,ih cxdem fuam conuertit . Eufebiu* 
in cronicis. Anno Darij aj.Ariftides cuignominiaeijcitur. Adof 
hic de prima legitur expulfus,eo cp prxter modum iuftus eflet . 
DeRcgneXerxufiii/ Darij. Cap. XXXVI. 
Vs t 1 N v s lib. 1. Darius autem deceffit reliftis multis filijs, 8c 
iu regno & ante regnum fufceptis.Ex quibus Archemenes maxi- 
mus natu,f tatis priuilegio rcgnum fibi vendicabat, Xerxes vero 
fibi cx nafcendi felicitate,nam Dario priuato,natus ei erat Arche 
menes,ipfo iam Rege Xerxes,& ideo diccbat,fratri bus ante regnd 
natis,j>atrimonium quod Darius tunc priuatus habucrat iure de- 
beri,fibi autem regnum.Tandcm patruum fuum Ariafernem in- 
dicem elegerunt concordi animoJdeoq; fraterna contentio fuit, 
vt ncc vi6tor infultauerit,nec viftus doluerit,fed & ipfo litistem- 
pore munera fibiinuicem mittebant Iocundaquoq; inter fenon 
folum fed & credula conuiuia habcbant.Iudicifi quoq; ipfum fine 
arbitris,vel fineconfcio fuerit,tanto moderatiustuncfratresinter 
fe regna maxiina diuidebant,quam nunc exigua patrimonia par» 
tiuntur.ExcronicisJgiturXcrxesfiliusDarij Perfarum quintus, 
cxpit anno quint^ ctatis 10;. mundi vero tertij millefimo.47* .& 
regnauit annis 10. Valerianus Ii.9. hxc adeo luxuriofus erat, vt e* 
dictomium ei prxponeret,qui nouum voluptatis genus inuenifler. 
De Bello Xerxis centra Ortcos & viSoria Spar* 
tantrum. Cap. XXX VII. 
"I Vs t 1 n v s vbi fnpra.HicXerxes bellum a patrcfufceptum ad 
\ uerfus Grxciam per quinqucnnium inftruxtt. Quod vbi pnmu 
didicit Demaratus rex Lacedemoniorum qui apudXerxen exula- 
bat. amicitiorpatrix poft fugam.quam regi poft beneficia,ne ino 
panico bcllo opprimercntur omnia in tabulis ligneis m agiftrar ui 
defcripfi t,& fcripturam cera fuperinducta texit. Quibus miflis he 
tentibus in quxuicne viris.Soror regis Leonide confilium fcriben 
tis inuenit erafaq; cera confilium detexit.Valerius lib.i.Xerxi L'a« 
ccdenionix inuadendx conlilium agitanti vinum in pateram inftt 
fum,in fanguinem non femel,fediterum actertio conuerfum efli 
Quo de re. monitus eft ab incxpto defiftere. Idem in lib.9. Xerxes 
Grxcix bellum indicturus,conuocatis Afie pnncipibus,ne viderer 
inquit meo tantum vfuscbnfih'6,<foscontraxi,cxtcrum memento 
te parendum magis cllc robis,quam fuadcndum.Seneca de benefi 
cijs li. 6. Cum bellum Grxcix indiccrctXerxes, animuni tumen- 
tcin oblituinq; quam caduciscohfidcret,nemo non impulit.Cun- 
que inulta incerta vndiqj ia&arcntur Deniaratus Laccdenionut 
folus dixit ipfam illam qtia fibi placcrct multitudincm indigefla, 
& graucm mctuendam cfle ducenti.No enhn vircs haberc fed po 
dus, immo nunquam rcgi pofle.nec diu durarequicquidrcginon 

fioteft. OrofiusJIabuit igiturXerxesin cxercitu feptingenta mi- 
ia armatorum de regno,& triccta milia de auxiliatoribus,roftra» 
tas naucs mille ducentas,oneraria tria milia aduerfus tamen cxer-> 
citura Leonida rex fpartanonim cum quatuor tanttim milibus ar 
matorum in anguftijs Tennophilarum obftitit,triduoq; cotinuo 
ho duorum pugna fed vniuS populi ccdes fuit.Quarta diecum vi- 
.deret Leonida noftcm vndiq; circunfundi.focioshortatur vt fe ad 
.mcliora tempora rcferuent Ipfe cum fexingentis tantum viris fe- 
xingentorummilium caftrairrupit.Perfxquoq; ipfi Spartanosa- 
diuuant,niutuis cxdibus fuis prclium a principio noctis in maio- 
reni panem diei tradum eft.Poftremo Spartani vincendo fatigati 
mortui inter mortuosceciderunt.Adfuos dixeratautem iJIecla- 
riftimus LacedemOniorum dux Leonida famofiftima incitameta 
prandet«,inquit tanquam apud inferos cxnaturi.Iuftinus lib.t. In 
tcrim XerxesmitritquatUormilia armatonim Delphos ad temy 
phrm fpbliandum,qui bnines himbrius & fulminibus funt deleti . 
Porro in ihitio belli confulehtibus Spartanis Appollinem Delphi 
cum,rcfp6fumfucrat,autrcgifpartanorum aut vrbi cadendum. 
De NauMiprtlio contra Grtcos & fuga ferfarum. 
Cap. XXXVIII. 

XERXBsaCt duobus vnlnerib. in prelio acceptis nauale ccr- 
tamcn experiri ftatuit.Aduentate autem Xerxc confulenti- 
btts Athenienfibus oraculum delphiaim rcfponfum fucrar, vt fa- 
lutemmurisligneistucrentur. Quod Themiftocles dux nauium 
prxfiditim intcrprxtatus, perfualit Athenis & f ocijs vrbibus vt na 
ues xdificarent,probatoq; confilio,coniuges&libcros cum pciofi 
ffimis rcbus abditis infulis relicia vrbe demandant . Itaq; Xerxes. 
Thefpiadas plateas & Athenas vacuas hominibus incedit.Et quo 
nia fcrro in homines no poterat,igne in edificia.graflatur.Coferto 

autem 



Digitized by 



Liber Tertius. 



autem-naafc prelio,ipfe in littore fpeftator pugox refidet. Ar che 
midoravelautcmficutalibilcgitur Artemilia regina Ahcarnafi 
que Xerxi in|auxihu venerat inrerprimos ducet acerrime pugna- 
bat£t cum ellet anceps pugna Ioues iuxta prxceptum Themifto- 
«lis <e paulatim certammi lubtrahere «penint.Quorum dde&io 
& animos cxtetorum fregit,& Perfasiam dudum tugam circun- 
fpidentes aperte fugere perfuafit-Iu qua fuga multe naues merfx 
rnultx captx funt ptures autem feuiciam regis timentes domos il- 
labuntur.inito confilio.regis exercitus Mardonio traditur.ipfe cfl 
paucis. Abidum vbi pontem conferuerat proficifcitur.fed cum po 
wihibernistempeftatibusfolutumoriendillet, pifcatoria fcafa 
trepidus tranfijt.Talis ruga fuit rcgis,cuius tam terribibs fuer3t ad 
uentut,hanc eius fuga pulchre fignificauerat monftruofus ille par- 
tus equx,qux in eius exercitu vulpcm peperat.Orolius lib.i. Pede 
Itres quoq; copix que ducibus commille fuerant labore , famc ac 
rnctu diltabuerunc,&* crudefcente morbo, tanta peilis, tantaq; tx 
ditas morientium exorta eft,vt vix cadaueribus replcrentur. Dirx 
ctiam alites atq; improb^ beftix efcarum illecebris folicitatx mo 
xibundum fcquebanturcxercitum.Mardonius Olinthum Grxde 
oppidum expugnauit& Athcnienfes varia folicitationeadducere 
jn fpem pacis aggreflus elt.Quorum vt vidic inexpugnabilem vir- 
tutcm ob libertatem,incenfa vrbis parte,quam eaificaucrat , om- 
nem belli apparatum in Boeciam dedudt.Illuc quoq; eum centu 
xniUa Grxcorum infecuti func.Et commhTo fine mora prxlio, de 
Jetis eius copijs, ipfumfugerccompulerunt.Caftraregijs opibus 
xeferta cjeperunt,non paruo quidem antique. induftrie damno.Na 
poft huius prxde diuiiionem,aurum perficum prima Grxcix vir- 
tutiscorruptio fuit.Seneca vbi fupra. Itaq; cum circa Xerxem & 
cius exercitum eaquxDemaratuspredixerat accidillenc . Xerxes 
pudore quam damno mifcrior.Deinarato gratias egit cp folus fibi 
▼erbum dixiiret,& permifit petere quod veller,petijt ille vt Sardis 
maximam Afi* ciuitatem curru vettusintraret re£tam capite tya 
xam gerens Jd folis datum regibus quo dignus fuerat prxmio an- 
tcquam peterecScd quam mifcrabilis gens ia qua non erat qui ve 
xum diceret regi,nifi qui non fauebat fibi. 

De Principtttu Xhemifioclis in Qrtxi*. C*p. XXXI X. 

1VsTiNvshb.i. C onfefto autem bello cum de premijs ciuita 
tum ageretur,omnium iudicio Athenienfium virtus ceteris prx 
lata eft. intcr duces quoq; Themiftocles princeps ciuitatum tefti- 
monio mducatusjgloriani patrix fux auxit. Huius tameu Themi 
floclis adolefcentia tot vitijs in principio fubdira fuit, vt eum pa» 
ter abdicauerir,matcr quoq; fufpcndio vitam finierit,hoc eft The 
miftodes,qui cum eum quidam confuleret de filia fua , vtrum ea 
pauperi,fed ornato,an locupleti parum probato collocaret, refpo 
<ht,malo virum pecunia quam pecuniam viro indigentem. Idem 
theatrum petens cum interrogarctur, cuius vox auditu illi futura 
effet gratifiima,rcfpondit a quo artes mex optime canctur. A£tor. 
Ex quo intelligitur.eum valde cupidum glorix fuiflc.Hic tandem 
Themiftodes exul(vt legitur)a Perfarum regeXerxe fufccpttis,cu 
cnim vidcret bellum inferri Athcnicnfibus,ne aut deftitueret bene 
de fe meritum,aut oppugnaret patria fuam.Magnelie haufto tau- 
ri fanguine moritur. Valerius lib. 6. Pigec Themiftoclis adolefcen 
tiam atringere,fiuepatrem afj»iciam abdicationisiniugin.em no- 
tam,fiuc matrem fufpendio fauire vitam,proptcr fiJij turpitudine 
coa&am,cum omnium poftca Graij fanguinis clarilfimus extite- 
rit>mediuq; Aeurop* & Afie, vd fpei vel defperarionis pignus fue 
rit,hxc cum falutisfux patronum habuit. illa vidorix vadcin af- 
fumpfit.Idem Jib. X Quam porro induftrius Thcmiftocles quo 
nuximarum rerum cura diftridtus,omnium tamen ciuium fuoru 
nominacomprehendit,pcrquf fummam iniquitate.n patriapul- 
ius & ad Xerxem qucmpauloantedeuiccrat confugere coactus, 
-priufquam in eius confpedtu veniret,fermone Perfico fe afliefecit. 
-Cuiusvtriufqueinduftri^laudem duoRegcspertiti funt. Cyrus 
«mnium fuorum nomina.Mitridates tt.Gentium que fub regno 
illius crant,lingua< edicendo.Tullius in lib.de amicitia. Qn.is da- 
tior in Grccia Themiftode,quis potcntior qui cu imperator bcl- 
lo perfico Grxriam fcruitute liberaflbr , propter que inuidiam in 
cxilium expulfus eflct.ingratx patrie iniuriam non tulit.quam fcr 
Tcdcbuit,fedfecitidquo'd m.annis "anteapud nos fcceratCori- 
lianus.His adiutor contra patriam inuentus cft nemo,itaq; mortc 
libi vtriq; afciuit. Idcm in lib. ?. dcoffi.Themiftodcs poft vido- 
riam eius belli quod cum Pcrfis fuit,dixit in cocione,fe habere co- 
fiUum reipublicx falutare,fed id fcircnon opus efle,poftulauitque 
^taliquempopuIusdarct,cuicommunicaret.Datuseft Ariftidcs, 
huic ille dalfcm Lacedc monioru, que fiibdufta erat ad Githeum 
clam incedi pofle dixit. Quo faito,frangi opes Lacedcmoniorum 
necefle efle quod Ariftidcs cuui audiflct in concionem magna ex- 
Peftatione venit, dixitq; perutilcefleconfiliuin <p Themiftocles 
Spcculum Hiftoriale. 



35 



afferret, fed nunime honeftum. Itaq; Athenienfcs quod honeftu 
non effet id ne vtilequidemputauerunt, totamq; eam rem.quam 
nc audierant quidem auctore Ariftide , repudiauerunt . Mchus hi 
quam nos,qui piratas imiuunes focios vectigalcshabemus. 

DtPindtro frSophtcle f> Euripid* Poetis. 
C*f. XL. 

EVsEBivsin chronicis.Temporibus Xerxis Pindarus, Sopho 
cles & Euripides daruerunt. Actor.Pindarum hunc poetam di 
xtc Solinus Alcxandrum Amitx filium donis liberalifiimis tenuif- 
fcQui Alexander adco diues fuit,vt apud elidem Apollini dclphi 
co ftatuas aureas dono micteret.Idcm dicic Pindarum e conuiuij 
loco a Caliore & Polluce infpedtantibus cxteris conuiuijs vocatu 
& mox eo egreflb fuper ceteros rcmanentcs triclinium coliapfum. 
Valeriushb. 9.Pindaruscum in gymnafiofupcr gremium pueri 
quo vnicedeledaretur,capitepohto,quietife dedillet placidum 
finem accepit.Neque enim prius deceflifle cognitus cft quam cutu 
a gymnafiarcha clauderc iam eum locum volente ncquaquam ex 
citaretur.TuIlius in hbro dc fenectute.Sophodcs ad fummam fe- 
ne.tutcmtragediasfecit.Valeriuslibro quarto5ophocles ^tate ia 
feniorcum abco quidam quereret,an ctiam nunc rebus venereis 
vteretur.Dij meliora inquit,fibenter enim iftinc,tanquam cx ali- 
quafuriofa damna:ioneprofugi. Idemlib. 9. Sophocles iamfe- 
nex, tragediam quandam in certamcn miferat . Cunq; fufbenfus 
ancipitis certaminis expectaret fententiam,audiuit fc vna fenten- 
tia vici(le,& prx gaudio expirauit. Aftor. Solinus narrat,ep cu Li- 
fander Lacedemonius Athenas obfideret, vbi Sophodis tragici in 
humatum corpusiacebat,Liberpaterducem monqit perquie,tem 
vt fepeliri delicias fuas fineret.Ncc prius hoc monere deftirit qua 
Lifander cognito quis obiflet,& a uumine pofcerecur,cp inducias 
bello darer, vf q; dum congrue fupremis catibus cxcquix ducercra 
tur. Boe. deconfo. lib. j. Euripidis probo fententiam,cui careiue 
Jibidinis infortunio dixit cile fxlicem. Valerius 9. Ji. Cum Euripi- 
des a cxna regis Archelai domu rediret,a canibus dilaccracus eft . 
Crudelitas fiti ingenio tanto non debita. Actor . Idcm Archelaus 
(utaitSounus)adeodi!cxitEuripidem,vtet fummam confilioru 
commirtcret.Qui auditaeius morcc,crinem fuum totondit.quod 
tamen Seneca dicit eum fedfle metu repentina: eclypfis folis. Eu- 
febius in chronicis. Eo quoq; tempore Herododus Hiftoriarum 
fcriptor agnofcitur. Romc virgo veftalis Sunia deprehenfa in ft«. 
pto viua defofla cft. 

Dt Ntce Xerxis,fr regno Arthabmni & Arurxcrxis. 
C*p. XLl. 

TVstinvs lib. 5. XerxesautemterroranteagentiumbeUo irt 
Grxcia infehciter gefto,etiam fuis contemptui eflecxpit. Et de 
ficienteRegisquotidie maieftate Arthabanus prxfedus eius in 
fpcm rcgni addu£tus,cum robuftifHmis feptcm filijs aulam regi in 
gr>.-fltis vefperi,aux illi iure amicitix fempcr patebat, rcgc trudda 
to,filios eius dolo aggrcditur.Dixitq; Artharxerxi puerulo rcgent 
a Dario trarre fuo interfeiftu , & ficimpulit eum in neccm fratris 
innoccntis,quidormiens inuentusquali fomnum fingcrct, interfe 
ctus eft-Cum ergo Arthabanus eum folum de regijs filijs fuperelfe 
videret,metucretq;dercgno,certamina principu aflumplit info- 
cietatcm conlilij baccabafum. Qui prefenti ltatu contcnttis rem 
prodidit Artarxerxi,quomodofracer& pateroccifi funtquib.co 
gnitis, Artatxerxes verens numerum filiorum Arthabani in pofte 
rum diem paratum efleexercitum armatum iubct, quafi recogni- 
turus & numeruin militum, & inarmis induftriam lingulorum. 
Cumq; inter ccteros ipfe Anhabantis armatus affifterct,Rcx fimu 
lat fc brcuiorem loricara habere,& iubet Arthabanum fecum co- 
mutare.Exucntem fe ac nudatum gladio traijcit,& filios eius cor- 
ripi iubet.Et fic adolcfcens egregius,& fedcin patris vindi'cauit,& 
feabinfidijslibcrauit.Exchronicis. Igitur regnattit Pcrfarum 6. 
Arthabanus mcnfibus 7. poft hunc 7. Artarxcrxes , qui longima- 
nus cognominabacur,capicanooquincxzcaus nj.mundivero 
tertij milicfimo ^ 98. & regnauit annis 40. 

De Pericle & Sophoilt ducibus Athenienfibus. 
C*K XLll. 

IV s T 1 N v s vbi fupra.His temporibus di ces eliguntur Athenis 
Periclcs & Sophocles tragediarum fcriptorcontra Thxbanos & 
Laccdcmonios.CumqueLacedcmoni) agros Athenienfium poftu 
laretit agros Pcridis intadtos reliquerunt r fperantes fc acquire- 
re illi poflc , aut periculum cx inuidia , aut ex fufpicionc 
proditionis infamiam . Quod Pericles antc profpicicns , & fu- 
turum populoprcdixcrat, & adinmdix dcclinandum impetum 
agros ipfos dono reipublicx dedcrat . Valerius lib. 8. Pcriclcs fub 
Anaxagorapreceptore fummo ftudio inftrudus,egit Aihcnas, 8c 
Tomus Quattus. E j ver- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentlj. 



verfauit arbitrio fuo.Cunq; aducrfus voluntatem populi loquere - 
turiocunda nihilocninus & popularis cius vox erat . Itaq; veteris 
comedix maledica lingua quamuis potentiam viri perftringere cu 
piebat,tamen in labijs eius melle dulciorem leporem fatebatur ha 
t>itare,& in animaseorum qui illu audicrant,qua(i aculcos quof- 
dain relinqui prxdicabat.Quid enim inter Pyfiftratum & peridu 
interf uit.infi tp ille armatus^nic fine armis ty rannidem gelfit. Tul 
lius in iibro de offici s. Cum Pcriclcs & Sophodesad colloquen- 
dum de confultationibus publicis fimul confediflent, &■ cafu pul- 
cher adolefccns tranliret,aitSophodes,0 Periclepulchrum pue- 
rum Refpondit Pcricles.Prxtorem decet non folum manus & lin 
guam,fea & oculos habere continentes. Comeftor . Eo tempore 
natus cft Socrates. Lapis habens fonnam caprinani in egeum ma- 
re de celo cecidit. 

DtZfdraprophttafrgtftistius. Cap. XLIII. 1 

EO tempore Eldras Aaronita legem fuccenfam aCaldeis repa 
.rauit.Nouos quoq; litterarum apices excogitauit, qui facilio- 
res ad fcribendum iicrent,& ad pronunci .tndum,& propterea ve- 
]oxfcribadictuseft.Addiditetiamquxdamdc fuo. , licut titulos 
pfalmorum,& plura qux leguntur in Pcntat heuco.Sic quoq; veri 
iimile cft quxdam qux fuperflua intellexit ipfum fubtraxifle. Tra 
dunt etiam quidaiu modum fcribcndi a dextrain finiftram eum 
Judxis tradiailie,cum prim ad modum arantium fcriptitarent,vn 
de & fcriptura exaratio foJet dici.Scribebat enim a finiftro- cornu 
in dextrum,& a dextro rcdcudo fcribebant in finiftrum, tbrte per 
illummodu fcribendi prxfigurauit fpiritusfan&us idipfumquod 
inodo fignificatur in milla per traftationem libii de dextra in fini 
llram. Porro Efdrasinuenitgratiam in oculis Artarxerxi* , & pe- 
tijt ab eo licentiam afcendendi in Hicrufalem, vt in lege, quam re 
parauerat populum fuum erudiret.Dedit ert>o ci rex licentiam rc- 
deundi,& tradidit epiftolam ad principcs fuos trans flumen, & ad 
cuftodcs arce publicoe vt tradcret Efdrc necelTaria , miniftros vero 
tcmpli ab omui vcdigali tributo & annonis abfoluir.Dedit etiam 
Efdrar poteftatem amouendi & conftituendi iudices & prxfides 
trans flumcn fecundum fapientiam fuam, & puniendi contuma- 
ces.Et fuerunt cum eo mille feptingenti,& venerunt in Hierufale 
menfe $ .& filuerunt tribus diebus,quarto die obtulerunt in domo 
domini que fecum tulcrant.Tuc adiurauit Efdras Sacerdotcs pria 
cipcs & Leuitas vt proijcerent vniucrfas vxores alicnigenas,& eos 
qui de his nati erant.Glofa fuper Malachiam.Nam vxores fui ge 
neris rcuerfi de Babylonia tam principes & Sacerdotes rireliquus 
populusqui paupertate & labore vi jc infirmitatem vel deformita 
ttm contraxcrant repudiauerant,vcl eiecerant,& riliabus alienige 
narum xtate vel diuitijs florentibus fc copulaucrdt, vnde ficut Ef- 
dras pcccatores corripuit, fic Malachias eos prouocauit , vt eiettis 
aJienigenis antiquas vxores recipercnt. 

DtEmptdochfrParmttiidePkilofipbis. C»p. XL/IIl. 

EVsEBtvsin chronicis.Eo tempore Empedocles & Parmeni- 
des philofophi agnofcuntur . Boetius in proiogo de arte mufi 
ca.Empedocles cum eius hofpitem gladio quidam furibundus in- 
uaderet,tp eius ille patrem accufatione damnaflct, inflexillc dici- 
tur modum canendi,& ita adolefcentis iracundiam. tcpcraue. Ari 
ftoteles in lib. dc vegetabilibus.Tria funt( vt ait Empedocles ) in 
tota rerum varietate prxcipua.f.mobilis afrluentiv cotemptus,fu- 
turx fdicitatis appetitus,mentis illuftratio , quorum primo nihil 
honeftius,lecunao nihil rclicius tcrtio nihil aa amborum adeptio- 
nein crHcacius. Idem in Mcthaphifica lib. i. Empedodes finxit,q> 
lis eft catifa corruptionis,& principiu dus,& xftimauit , rp omnia 
cencrat lif ifta preter vnum,& rp omnia preter Deum ab illa facta 
funt-Fingit enim <p ex lite eft generatio onmium,qux fuerunr, vd 
funr,vd erunt.Et quia (t lis non eilet in rebus omnia eflcnt vnum, 
fed lis cum fit in rebus difpergit eas,& non finit quiefcere . Fingic 
etiam,(£ amicitia eft caufa propterquam omnia funt vnum. Ber- 
nardus (ilueftris.Quxrenti Empedoclcs cur viueret,inquit,vt aftra 
infpiciam,celum iubtrahc ntillus ero. Aftor. Hic eft Einpedocles 
qui fic Deum lcgiturdefcriplifle.Deus( inquit) eftfpbera cuius ce 
trum eft vbiq; & circunfcrentia nufquam.Hic totum fefe Athenis 
incendijs dedii(vt rerert Lactantius)inortem libi intulit,eo cp xttr 
nasefleanimas fufpicabatur,dicit tamen Macrobitis eumdixifle 
ani mam fanguinem elfe,in qua fententia fuit & Erithius.De Par 
nicuide autem legitur cj in rupc Caucafi logicam inueneriu 

De decem viris Rom* fcribendi Itgibus deputMlis,df de Api» 
CUudi». C*p. XLV. 

EVsEBlvsin chronicis. Eo tcpore.fanno v+. Art axer xis } 01. 
ab vrbe condita Decem viri creatipoft annum eiedi funt pro 



pter Apium Claodium qui in Virgini j cuiufdam filiam contra lati 
nos in Algido militantis voluit abduccre. Ador. Nomina autem 
ipforum Decem virorum ponit Ifidorus lib.f .cap.i.dicens.Numa ■ 
Pompilius,quiRomulo fuccelfit,prius leges Romanis edidit.Deia 
de cum populis fediciofus magiftratusferre non poflet.Decem vi- 
ros legibus fcnbendis decreuit qui leges ex libris Solonis in latinu 
fermonem traullatas duodecim tabulis expofuerunt.Fuerunt aute 
hi Apius Claudius,Genutius Veterius,Iulius,Manilius,Sulpicius, 
Seftius,Curacius,Romulius,Poftumius.Orofius libro fecundo.Pa 
teftas Decem vihs tradita conftituendarum legum additarum gra 
tia,magnam pernidem reipublice inuexit. Nam pnmus ex Dece 
vihs cxdentibus ceteris,folus Apius Claudius continuauit fibi int 
periuin,ftatiinq, aliorum coniuratio fubfecuta eft, vt more conte 
pto,quo infigne lmperij penes vnum, poteftas autem communis 
eratjOmnes oniniapropnjs libidinibus agitarent.Itaq; inter cxte- 
raquj infolentillime cuncti prxfumebant,repente finguli di duo 
dems tafcibus cxterifq; imperatorijs infigmbus proceflerut, & no 
uo improbeordinatioms incepto,obIitterata rcugione confulum 
emictHt agme Tyrannorum,auabus tabulis legum ad decem prio 
res additis,agentes infolentiffimo faftu prima die quo deponere 
magiftratus mos erat, cum eifdem inlignibus procefferunt. MaxU 
matn aute Apij Claudij libido auxit inuidiam, qui vt virgini ftu- 
prum inferret.prius feruitutis caufam intulit. Quamobrem adact* 
virginis pater dolore libertatis , & pudore dedecoris , protractam 
ad feruitutem filiam in cofpedu populi Pius parridda proftrauit. 
Qua populus neceflitatis atrodute permotus,& periculo liberta- 
tis admonitus.montem Auentinum occupauit armatus, nec tueri 
libertatem armis deftitit.nifi poftquam ie coniuratorum confpita 
tioipfisquoq; honoribusabdicauit.Valerius.Virginius filiafuan» 
in medio foro occidi t, malens efle ocdfor virginis cj corruptx pa- 
ter. Eufebius in chronicis.Romaai autem per legatos ab Athenie 
iibus iura petierunt,ex quibus i a.tabul; cortfcripte funt.Hoc quo 
quc tempore Zeno & Heraditus tcnebrofusagnofcuntur, Anaxa 
goras moritur. Ariftarchus Tragediographus agnofcitur. Chrati 
nus & Plato co mediaru fcriptores. Crates quoq; Conucus, & Te- 
lefilla ac Bachilides Liricus dari habeutur.Praxilla quoq; & Cleo 
bulina funt cdcbres. 

D e NtemU retdificiuient murorttm Hierufalem. 
Cap. XLVI. 

COMBSTOR.In anno vicefimo regis Artaxerxis erat Pincet 
na regis Neemias de filijs captiuitatis.Qui dum eflet. in Sufir 
cattro audiuit peregrinos Hxbraice loquentes,& accedens fcifdta 
tus eft ab eis de ftatu ludee & Hierufalem,& accepit ab eis vrbera 
efle line muris , & habitare in ea populum Dei in aftlidione, nata 
per diem fuftinebant impetum hoftium,& noctibus intrabant, la- 
trunculi,& plateasimplebantcadaueribus occiforum. Et flcuic 
Necmias,& cibum detidcrabilcm no comedit,no£tc & diedamat 
ad dominum.Scifdtata triftitix caufa rex, tepore reuertendi fibt 
conftituto,dediteiepiftolamadprincipes trans fluuium , in qua 
mandauit dehonorecxhtbendo Neemix tanquam duci,& legato 
milfo de latcre eius,& de impendijs vrbis reedificandx. Et mibt cu 
eo principes militum, & equites.Et tranfitum faciens per Babylo 
niam multos de filiis captiuitatis fecum reduxit , & venit in Hie- 
rufalem vicefimoquintoanno Artaxerxis fecundum Iofephum. 
Porro in Hierufalem fummus cratfacerdos Elyfaphat hliusE- 
liachim. Et filuitNeemias tribus diebus , & nocte confurgens 
cum paucis circuibat ruinas murorum, confideransqualiter re- 
xdificari poflent,quana die locutus eft ad multitudinem. Vcnito 
& xdificemus,& non fimus vltra in opprobrium gentibus.Et coa 
fummatum eft opus per annos duos & quatuor menfes , licet ia 
multa anguftia & plurimis impedimentis . Primo enim rinitime 
nationesin manu fortiaggrediebantureos. Neemias verome- 
diam partem populi armatam ftatuit extra ciuitatem,vt fuftine- 
rent impetus aggredientium . Aliavero mediaparsxdificabant* 
vna manu ponentes lapidem,& altera gladium tenentes.Porro fe- 
cundum quod interuenit impedimentum, orta eft enim fames ia 
terra, & obligauit fc popuiusdebitisfub vfuris . Sed & agros Sc 
vineas & oliueta vendere compulfi funt, tandem filios & hlias . 
Prxterea tertium habuit impedimentnm, g» Principcs trans flu- 
uium, qui inuidebant ei , corruperunt muneribus quofdam Senio 
rum,qut erant in Hierufalem, vt eummotteprodcrent. Quod 
cum nequirent,varijs cum terrebant ruinoribus, &vtficabope- 
re ceflaret . Cunque multa fingerent in hunc modum non prxua 
luerunt,quia manus domini erat cum eo . Poftquam autem xdi- 
ficatus eft murus, quia viri erant habitantes in Hierufalem : prx- 
cepit , vtdauderentur portx ante folis occafum , nec aperuren^ 
tur ante folis calorem . 

DC 



Digitized by 



Google 



LlSer Tertius. 



3<5 



' . fttV^ioriilriisiofeftoScenophtfit. C*p. XLVlh, 

CVn <Jve immineretmenfisfcptimusqui verototus apudeot 
folemnis eft,conuenerunt onraW in Hicrufalem,quafi vir vn»" 
& percepit Neemias,cp no habcbaht ignem de fublimi.Tradituq; 
eft ci a fenioribus,<p Hicremias in diebus captiuitatis abfcohderac 
ftirpites,altarifq; phinas in inferioribus tcme in valle Iofaphat . 
Cunq; veniflent ad locum erudauerunt puteum, & inuencrunt fti 
pites & prunas,& aquam craflam 1 & tollerires eas fuper itruem li- 
imoruni,& hoftias.qux crant fuper altarcproiecerunt,& erupit u 
ghis,& orabant facerdotes^Ionatha inchoance,cxterifq; refponde 
tibus.Neemias quoq; fpeciaJem cdidic oratione. Porro primo die 
Scenbphegiarum dixcrunt Efdrx vt afTerret librum lcgis, & lege- 
let coram populo,ftetitq;£fdras fuper gradum ligneum iuxta por 
tam aquarum.i.portam atrij,fecus quam eranc luteres, & legit de 
manc vfq; ad medium diem.Leuits vero ii./ilentium faciebant 
in populo.Fleuit autemomnis popu!is,&dixit ad cos Efdras No 
Bte contriftari,qnia fanfhrs dies domini eft.Cunq; rediflent in dic 
fecundum mandante Efdra,egre(Ii funt,& tulerunt rrondcs arbo- 
rum,& fecerunc fibi tabcrnacula in atrijs & domatibus fuis, & in 
atrijs domus Dei.quod non fecerant a diebus Iofuc filij Nun , & 
obfcruatum eft dewceps in ifrael. Oie vero octauafeccrunt colle- 
ftam iuxta rituin ad oJeu & panes propofitionis & facrificia. Poft 
hxc iuxta legem feparauerunt alienigenas ab ecclcfia,& in emun- 
datione fui ltatuetunt in craftinum generale ieiunium, vt afflige- 
rent animas fuas, homines & iumenta vfq; ad pucros feptennes . 
Et conuenerunt ofties ad audiendam legem quater in die,& qua- 
ter in noSe.Leciione terminata,profternebatur populus ad oran- 
dum,etfiebantpraeces fuper eum,& tandem bencdiftio faccrdo- 
tum.Exhis(vtaicit Bcda)cccJefia traxitexemplum . Nam o&ies 
conuenimusad ecclefiam, & fi non pcnitus eo modo quo illi . Se- 
«iwd enim in nocie furgimus ad nocturnas pfalmodias, fecundum • 
jlJud Media noete fur. ad confitendu tibi.In die vero feptiespfal- 
limus, fecundum illud Scpties in die laudcm dixi tibi. Singuus au 
tem horis legitur le&io, quam capitularc dicimus, poftquam pro 
Herniinur.ad preces in diebus profeftis,& fubditur oratio pro bc- 
aediftione. 



Dt Mttrijuiificationt. 



Cap. XLVIU. 



"tyO R R o videns Neemias vtbem fere vacuam habitantibus, ro- 
M gauit optimates vt habitarent in Hierufalem & benedixit eis 

3ui fe fponte obtulerunt, reliqua vero multitudo mifit fortem, & 
ecimam caput fuper quod cecidit fors,fccit habitare Hierufalc .' 
Poft aliquot tcmpus congregati funt in Hierufalem ad dedicatio 
tiem muri,& afccnderunt Sacerdotcs & Leuitaj,cantorcfq,- cu mu 
£cis>& pfallentes incedebant per muros,£fdras vero prxccdebat . 
l<Jeemias autem & optimates cum co fupcr alteram partcm muri 
inccdcbant pfallentes.ReJiqua vero multitudo fcqueoatur eos fu- 
pcr terram & ducebant choros.His expletis,redijt Necmias ad re- 
gcm,anrio it. regnifui. Etmortuuscft Efdras in fcnectute vene- 
randa,& cum muJta liberalitate fcpultus eft in Hicrufalem.Hunc 
qnidam Hxbreorum autumant f uiflc Malachiam , fed Malachias 
poft regreilum captiuitatis natus cft in Iudxa in Sophis.Que quia 
yitx optimj fuit,& afpedu decorus,populus appeJlauit MaTachim 
i. Angclum.Tradunt ctiam tj> qux prophetice aicebat, eadcm die 
AngeJus Dei apparcns iteraba c. 

JDt Sft rtfwrrt8i»Ms (ygloru ctltftis qut rtuelata fim 
Efdrt. Cap. XL/X. 

ACt o R.Prcter duos autem Efdre libros,primum & fecundu 
qui vulgati funtapud nos,extanc ecia trcs alij.l.tcnius.quar- 
Cus,& quintus,nomine eiufdem intitulati, fcd inter apocripha re- 

fiutati JExquibus tamen quia veteres audtores videntur nonnulla 
umpfifle teflimonia, pauca hoc breuiter excerpfi. Ex tcrtio libro 
ifdnr.Ego vobts in cfcam manna dedi,aquam de pctra produxi , 
9c proptereftusfolijsarborum vostcxi.Noluiftismeaudirc,tra& 
feram me adgentcs alias,& dabo eis nomen meum.Rogaui vos vc 
pater filios,& vt mater filias, ita vos collegi vtgallina hltos fub a- 
Ias. Dies feftos veftros & circumcifiones carnis rcpudiaui, genera- 
tio eorum difpcrgatur in gentcs , anuncia populo meo quoniam 
dabo eis regnum Hierufalcm, quod daturus eram Ifrael , & afiu- 
tnam mihi gloriam eorum , & dabo cis tabernacula xtcrna qux 
przparaueram illis . Rcfufcitabo mortuos dclocisfuis,quoniam 
«ognoui nomcn mettm in illis. Noli timercmater filiorum , qui.i 
tcclcgi,& parauitibi arbores n.grauatasvari sfruQibus, &to 
t i dc:n fontcs fiuentes lac & mel, & montes immenfos,vij. haben- 
tes rofani & lilium,in quibus gaudio rcplcbo filios tuos . Orpha^ 
hum tucre,nu.dum" vefti, debilcm cura, claudum ridcrc noli,mor- 
Speculutn Htftoriale. 



tuum fepeli , & dabo tibiprimam fucceffionem in refurrcclione 
mea, alij plorabunt,& trilfes erunt, tu autem hy laris & copiofa 
manustegette,ncfilijtuigchennam vtdeant,filiostuos monctes 
memotare, auoniam educam cos dc latibuJis tcrrx, & mifcricor- 
diam cum illis faciam, quia mifcricors fum . Ego Efdras acccpi 
prxceptum a domino in monte Orcb, vt irem ad Ifracl , ad quos 
cum venirem reprobauerunt inc & rcfpuerunt mandatum donii* 
ni. Ideo vobis dico gent es,que intclJigitis^expeciate paftorem ve^ ■ 
ftrum, requiemxtemitatisaabit vobis, quomam in proximo cft 
, ille;qui in fidc fxculi aducniet.Parati cftote ad prxmia regni,quia 
Mux pcrpetua Juccbit vobis pcrxtcrnitatcs temporum, fugitc vm- 
Tramfemlihuius,accipitciocunditatemglorie veftre , ego teftor 
faluatorem mcum commendatum domini accipite & iocunda- 
mini gratias agentes ci, qui vos ad cxleftia regna vocauit. Snrgi- 
te, inftate, & videtenumerum fignatorum in conuiuio domini , ' 
qui fc de vmbra fxculi tranftulcrunt,& fplendidas tunicas a domi 1 
no acceperunt RecipcSyon numerum tuum & conclude candi- 
dos tuos qui legein domini compleucrunt,fiJiomm tuortim quos ' 
obtabasplenus eftnumerus. Ego Efdras vidi in montc Syon tut- ' 
bam magnam quam dinumerarcnonpotui , & omnes cauticis ' 
collaudabant dominum , & in mcdio corum erat ftatura iuuenis 
celfus eminentior illis omnibus, & fingufiscorum capitibusim- 
ponebatcoronas.Tuncinterrogaui Angelum. Dominc quifunt 
ni, & refpondit.Hi funt qui mortaleni tunicam depofuerunt , & • 
immortalem fumpferunt.Confeffi funt nonicn domini, niodo co 
ronantut & accipiunt palmas.Et dixi.llle iuuenis quis eft ? qui cis '' 
coronas imponit,& palmas in manus tradit ? Qui refpondit,Ipfe 
eft filius Dei quem in fcculum confefli funt. 

Qutrtl* Efdrt de affiiBione tonorum,dr de multitstdi- 
nt reproborum. Cap. L. 

EX lib. 4- Anno triccfimo ruinx ciuitatis, eram in-Babylone co ' 
turbatus fuper cubili mco rccttmbens quia vidi dcfcrtionciu ' 
Syon, & abttndantiam corum qui habitaoant in Babylonc, & 
cxpiloqui adaltiffimum vcrba timorata , & dixi. Domine qui' 
plantafti terram folus , & Imperafti populis, dcreliquerunt tc qui 
habitant Hicru'falem,facientes ficut Adam , & tradifti ciuitatem '• 
in manus inimicorum,& cunc dixi in cordc mco, nunquid melio- 
ra faciunt, qui habitant in Babylonc, & ptopterhoc dominabun-" 
ttirSyon?Cunqucveniflcmhuc, Vidi impictates, quatum non 1 
eft numerus, & pepercifliimpie agentibus, ct pcrdidifti popnhr 1 
tuum.Qux enim gens alia cognouic ceprxtcr IfraeH Honiines 
quidem per nomina inucnies icruafle niandata tua , gentes autcm 
non inuenies,et refpodit Angelus ad me miflus, cui nomen Vriel. 
Excedens exccffit cor cuum in hoc fxculo, cc compr^hendcrc co- 
gitas viam altiffimi, tu qux tua funt tccum cogita. Et dixi.Quid* 
prodcftin prxfcnti vitierc in triftitia, cc mortuosfpcrarcpunitio- 
nes ? Quidprodeft,lipromifl'um cft nobis immortale tempus,nos' 
vero mortalia opcra gerimus? ct-quoniam fupcr ftellas fulgcbit fa- 
cies eortim qui abftinentiam habuerunt , noftne uero facics fuper- 
tenebras nigrx erant?Et rcfpondit, Hoc cft cogitamcntum ccrta-' 
minis, vtfi non vicerit homo,patiaturquod dixifti, fi autcm vice' 
rit, recipiet quod dico.Quomodo autem dat terra multo magis , ' 
vnde fiat vas fictile paruum, autem puluerem vnde fit aurum , fic 
pauci faluabuntur. Nam Ct agricola mulca fcminac fuper terram, 
ct multa plancac, fed non oninia in tempore faluabuntur,vcl radi 
cabuntur. Tu autem pro te intellige, et de fimilibus tuis inquire 
gloriam. Vobis enim apcrtus eft Paradifus, plantata cft arbor vi- ' 
t S»P r ? paratum cft futurum, prxparata abundantiam,edificata eft 
ciuitas, probata eft rcquies,perfefta cftbonitas,infirmitas cxtinfta- 
eft a vobis ct corruptio, in obliuioncm tranfierunt dolores,often- 
fuscftinfinemthcfaurusiinmortalitacis.Noliergo addifcere in- 
quirendo de m ultitudine corum, qui perierunt. Nain ct accipien-' 
ces libertatem fprcuerunt altiflimuni , et lcgcm eius confumpfe-' 
runt,adhuc autem et iuftos conculcauerunt,et ficut vos fufcipi£t , 
qux prxdicta funt,ltc eos cedes ct cruciatus qux prxparata lunt . 
Et dixi,ecce domine demonftrafti mihi figna qu^ facics in nouif- 
fimis,fed uon demonftrafti quo temporclit rcfbondit.Tcmpus in 
quo incipict altiflimus vifitare fxculum, quando vidcbitur in fx- 
culo munitio locoruin, turbatio populorum, incoftantia ducu.et 
omnis qui potcrit efhigere pcropera fua,vcl pcr fidcm iu qua cre- ; 
didifti,relinquctur de predi&is periculis,etvidebit falutare mcum 
in finibus mcis,tunc mirabuntur,qui nunc vias meas abufi func,ct 
incruciamentismorabuntur.Quotquot cnini cognooerunt me 
viuentes bcneficia confecuti,ct cuin adhuc habcrct in libercatem, 
ct eflet eis apcrtus poeniccntx locus , intellexerunt > fcd fprcuc- 
mnt,hos oportct poftmonem in crucianiento cognofccrc. Con 
fideraui namque fcculum , ctccce perditum crat per orbem,- 
cc cccc erac pcriculum , et percipi eis vix valde.ctfaluauinrihr' 
Tomus Quartus. E 4 acinum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlafe Vlncentl/. 



acinum de botro,& plantationet de tribu multa. Percat ergo mul 
titudo que. fine caufa nata eft,& feruetur acinus tneus > & plitatio 
mea> quia cum muito labore perfeci h%c. 

Quedin typo mulitris ofttnfs tft ti defiUtio &re*diji- 
tatiovrbit, Csf. Ll. 

£T profecrus fuin (icut dixit mihi in campu Ardad , & fedi ibi 
in floribus,& de herbis agri manducaui,& poft 7. dies difcum 
beutc me,fupraff num,itcrum ficul antea turbatum eft cor meum. 
Cunq; Joquerer altiflimo in corde meo,refpexit & vidi mulicrem 
in dextera parte dolentem & plor antem cum voce magna , cuius 
veftimenca difcifl'a,& cinis fuper caput eius,& dixi ei, Vt quid fles, 
hei quid pafla es? Refpondit mihi-Steniis l ui Domine,habens ma 
ritum annis triginta,quibus notte & die dcprecante me dominu , 
tandein exaudiuic me,& dedi t mihi filiu,& iocuodata fum & fu- 
per eum valde>& nuthui eum,cum multo,labore.Cunq; creuiflet, 
& uxorem accipere voluiflet,feci diem epuli,fed cu in thalamum 
iuura introiflet,cecidic & mortuus eft,& furrexerunc omncs con- 
ciues ad meconfolandam,& quieui vfq, ad aliain no&em. Tunc 
omnibus quiefcentibus.nocte furrcxi,& veni in hunc campum,& 
rugi»& cogitaui non reuerti,fed confiftere h*c (ine cibo & potu , 
lugerc,donec moriar . Kefpondi ad cam cum ira & dix i.Stultifli- 
ma mulierum,non vidcsquxnobiscontigcrunt quoinodo Syon 
mater omnium noftrum humiliata eft lugcns validiflime ? & oes 
lugentut & triftes fumus Interrogata enim tcrra,& dicct tibi quo 
Tiiam h«c eft qux lugct,quia ex ipfa omnes nati & ecce omnes pe 
nein peKutionem.Qms ergo magis debet lugere, nifi haec qux tan 
ti multitudincm perdidit,quam tti,que pro vno filio doles! Nunc 
itaq; contine dolorem tuum,& fortitcr fcr , qui tibi contigerunt 
cafus,& ingredereciuitatem ad virum tuum.it dum loquebar ad 
eam.iubito facies eius refulfit valde, ita vc pauerem, & cmifit vo- 
cem magnam & terribilem,ita vt commoueretur terra a fono , & 
<cce mulier amplius no comparebat mihi,& ciuitas xdificabatur, 
& timui voceni magnam,& cecidi quafi mortuus , & dixi vbi elt 
VricJJqui merecit huc venire,& venit angelus,& conforcauit me 
& ait,Mulier qux tibi apparuit ipfa eft Syon,fuper quam lugebas 
valde.qux tribus annorum fecufi milibus iterilis.i abfq; obKitio- 
nibusfuit,& cemporeSalomonis.qui xdificauit & obtulic, quafi 
filium pepetit,qui in ruina Hierufalem quafi mortuus cecidit,nuc 
autem confpicies eam,quafi ciuitatem zdificacam,noIi ergo time 
jre,fed ingredere & vide fplendorem,xdificij magnitudinem in no. 
&c autcm craftjna oftcdec cibi altiflimus qua; faciec in nouiflunis. 

Reuelafio Iiufdmdt*d»tntMmdicis % t)f nontm 
mbukus, C*f. LU. 

SEcvNda etiam nofte vidi fomnum,& eccc afcendebat Aqui 
la de mari.cui alx erant 1 1. & capita tria & excedebat alas fuas 
in omnem terram,& omnes venti cceli infuflabanc in eam & col- 
Jigebantur,&cCunqj vifionis interpretationem requirerem,dixit 
adme Aquila,hoc efl regnum quartum, quod oftenfum cft Da- 
nieli fratri tuo, vir autem,quem vidifli afcendcntem de corde ma 
ris.Ipfe eft,quem conferuauit altiiTimus multis temporibus,qui p 
iemetipfum liberabit creaturam fuam,& quoniam vidifti de orc 
cius exire fpiritum & ignem & tempeflatcin,bellabit ciuitas con- 
tra ciuitatem,& gens contra gentem,& regnum aduerfus regnum 
& tuuc reuelabicur filius mcus, & colligetur in vnum multitudo 
innumera. ipfc autem ftabitfupercacumenSyon,& oftendentur 
omnia parata& *dificata,ficuc vidifti montem fculpi fine mani- 
bus Arguet impietatesgentium qux aducniunc improperans eis 
mala cogitamentaeorum,& cruciamenta eorum quibus inciperct 
cruciari,& quoniam vidifti cum coJligcntem ad fe aliam multitu- 
dinero pacihcam. Hx funt nouem tribus qux captiux duftx funt 
a Salmanafar,transflumen.Sed dantes fibi confilium , vt dereli&a 
muJcitudine gentium,proficifccrentur in vlteriorem regionem nu 
quam ab hominibus inhabitatam,ibiq; feruaret legitima fua per 
anguflosintroitus fluminisintroierunc,facicntealtiflimotunceis 
figna,& ftatuente venas fluminis vfq; quo tranfirent, & inhabica- 
nerunc ibi vfq; in nouiflimo tempore.Et tunc iterum cum ceperit 
yenire,ftacuetvenas fluminis vt poflint venas fluminis tranfire. I- 
deo autem vidifti virum afcendenrem de cordc maris, quia no po 
teft quis fcrutari, vel fcire quid lic in profundo maris,fic non pote- 
rtt fupcr terram quifquam videre filium mcum, vel eos , qui funt 
cum eo,nifi in tempore diei . Tunc finicntur tempora , quoniam 
tunc perdidit feculum iuuentutem fuam,& quando tunc inualidu 
rueritafencctucciterum mulciplicabunturfuperinhabicanccs ma 
la. Nuncergodifponedomumtuam,&corripcpopulum tuum, 
& confolare humile< eorum,& dimitte a te mortales cogitationes 
& proijce abs te pondcra humana.exue iam wfiraiatn naturam 1 
&teftiaatranfmigrarc atemporibushis. 



DehkqM*fcrit(tttxprutptodtmini. Caf. Ltlti 

ET refpondi & dixi,Ecce domino abibo ficut prxcepifti mihi » 
& corripiam prxfentem populum.Qui autem iterum nati fue 
rint quis commoncbit,pofitum eft enimficulum in tenebris, & 
qui habitant in eo,fineluminc funt,quoniam lex tua incenfa eft % 
propterquodnemofcit quxa tefactafunt,velquxfacicnda. Si 
crgo inueni gratiam apud te immitte fpiritum inme fanctum, & 
fcribam omne quodfactum eftin feculo,abinitio quoderatin Is 
ge tua lcriptum, vt pofllnt iuuenirefemitaro, & qui voluerint vi- 
uenc. £t dixit ad mcVade congrega populum & dices eis, vt noa 
quxrant te diebus 40.TU autem prxpara cibi buxos mulcos,& ac- 
cipe cecum quinq; viros fcribas veloccs,& venies huic,& ego ince 
dam in corde tuo lucernam inteliectus.quf non extinguetur quo- 
ad ufq; finiantur,qux incipies fcriberc Congregaui itao; populu 
& dixi,patres noflri percgrinati funt in Aegypto & inde iiberati 
acceperunt legem vitx,& daca eft nobis terra in fortem, & vos & 
patrcs feciftis iniquitatem,& abftulit anobis in tempore,quod do 
nauerat,& nunc fi imperaueritis fenfui veftro,& erudietis cor ve- 
ftrum viui, poftmortem mifericordiam confequimini . Iudicium 
enim poft mortem veniet,quando reuiuifcemus,& tunc iuftorura 
nomen apparebic,& impiorum facta oftendcntur, nunc autem ne 
mo accedat ad me diebus 40.& accepi viros ficuc mandauit mihi, 
& profecti fumus in campum,& manfimus ibi. In craftino autem 
vox voeauic me dicens, Apcri os tuum & bibc,& ecce calix oflere 
bacur mihiplenus ficut aqua,color autem eius ficut ignis,& cum 
bibiflem,corineum rucmabat intelledum,& apertum eft osmeu. 
Altiflimut quoq; dedit quinq; viris intellectum,& federuc 40 .die 
bus ac fcribebanc.Nocte autem manducabant panem , ego autetn, 

Eerdiem loquebar,& nocte non tacebam.Scripci funt in ^o.dieb* 
bri noningcnti 64. & dixit nuhi vt qux prius fcripferam, & pala 
poncre,vtlegcrcntdigni&indigni, nouiflima vero tradcretufa- 
piencibut de populo,in his cnim fapientie fons. 

DtHiptcrnttmtdicotoGoriUrtthert. \ 
Cap. UW. 

EVtBBivtin chroni. Anno Artarxerfis t j. Sophocles Dema' 
critufq; Empedoclcs & Hipocras medicus,& Gorgias & Ze- 
no & Parmenides Philofophi infignes habebantur-Eunpidcs quo-i 
que tragediaru fcriptor. Actor.De Sophoclc & Democrito & Em- 
pedocle & Parmenide & Euripide iam fupra diximus.De Zenono 
autem inferius, & nunc de cf teris dicamus . Hier. in quxftionibus 
fuper Gen. Scriptum erat in libris Hipocracis q> quxcfam fufpicio 
neadultcrij fueratpunienda cum pulcherrimum peperiflet, vterqi 
parentis generi diutmilero,nifi memoratus medicus foluiflet aua> 
itionem,monens qiixrere,ne fbrte talis pidtura eflct in cubiculo . 
Qua inuenta,mulier a fufpicione liberata efiActor. Gorgias autc 
pr^fatus non eft ille Gorgias Epirota,de quo refert Valerius lib. 1. 
<pdummatereiusmonuaferetropoitaretur,vtero lapfus inopi- 
nato vagitu ferentes ftare coegicSed eft Gorgias Leounus de quo 
rcfert idcm Valerius in lib.8. 9» fapientiflimus fui temporis fucrit» 
&inconcionefelJapubliccpofitapropofuerit fe omnibus qux- 
ftionibus reiponfunim. Vnde & cineres eiuseundem honorem fe- 
cuti funt,quem oraculum delphicum.vel nemus clodoneum . De 
hoc retert Tullius in lib. de fenec. cp magifter Socratis (uerit,& 9 
centum et feptem annos compleuit,nec vnquam in fuo ftudio ao> 
opera ceflauit.Qui cum ab ea quxreretur,cur tandiu vellet eflein, 
vita,quia nihil inquic habeoquo accufem fenedutcm ■ Hier.lib. 
1 . contra Iouinum.Gorgias rechor librum pulcherrimum de con- 
cordia Grxcis interfe diflidentibus recitauit olimpix.Cui Melaru 
cius inimicus cius,hxc nobisinquit de concordia prxcipit, qui fe 
& vxorem&ancillamtresin vnadomoconcordare non potuit, 
xmulabacur quippe vxor eius ancillx pulchritudincm > & caftifli» 
mum virum quocidianis iurgijs exagicabac 



J3t Proth»gor* fofkiflt. 



Cap. ir. 



EVsbbiv s.Eodem temporeclaruit Prothagoras fophifta,aii* 
libros Athenienfesdecretopublicocompufleruiit. Acwr. Da 
hoc refert A. Gellius in lib. f . noctius atticarum, <p ei fe in difci 
plinam dedcrit Euthalus adolefccns ad difcendam eloquentia in 
cauiis perorandis,pepigitq;pecuniam fegrandem ei daturum quo 
primu die caufam apud iudices peroraflet & viciflet.Cuq; ilie abfi 
de proficiflet in facundia,& caufas non reciperet Prothagoras ex 
pacto mercedem petere inftituit,et litem cu Euthalo conteftatur . 
Cunq; ad iudices comittendxcauixgratia veniflenr,Prothagoras 
ait.Reddes mihi quod peto,fiue contra te pronunciacu fuerit , fiue 
pro te.nam fi contra te,merces mihi ex fentetia debetur, quia egct 
vicero^iveroprotemihimercescxpacto debebitur quia tu vi- 
ccrii. Cui Eutialus , Dicemnsiftervuoquc modofwe> vtiquq 

"' " noa . 



Digitized by 



Google 



Llbcr Tcrtluj. 



37 



hoa reddam quod petis.fiuecontra mepronuciatum erit.Guepro 
mc Nam fi pro me,nihil tibi cx fentenua debcbhur, <]uia ego vi- 
«ro. Si autem contra me,nihil debeo,quia non vicero . Iudices et 
hpcioexplicabile rati rem iniudicatam reliquerunt. Caufaraq; in 
dicm longiflimam diftulerunt Huius autem Prothagone quare li. 
bti combuftifunt,non legi.Vide Diogenem. 

DeSocrsttpJoilofophofirtiusffudioaelitrit. CMp. LVI. 

EV s e b i v s in chron. Anno Artarxerxis quadragefimo Socra 
tes pluriraoicrmonecelebratur.Aug.inlib.de ciuit-Dei 8.S0 
crates Archelai difcipulus fuilTe perhibeturqui primus vniuerfam 
philofophiam ad comgendoscomponendofq; mores flexifle me- 
moracur. Cuni ante illum omncs magi* Phi(icis.ijiaturalibus re« 
bus perfcrutandis operam maximam impenderint: non mihi aute 
pofle videtur ad iiquidum colligi, vtrum Socrates hocfaccret tx- 
dio rerum obfcurarum & incertarum ad aliquid apertum & cer- 
tum reperiendutn animum intenderit,quodellet beatxvitxne- 
ceflarium : pp quam vitain omniumphilofophorum inuigilalfe 
ac laborafle videtur indu ftria. An vero ficut de illo quida bcniuo- 
lentius fufpicantur, nolebat immundos terrenis cupiditatibus ani 
mos fe cxtcnderc in diuina & conari:qnquidem ab eis caufas rerit 
videbat inquiri , quis primas acfummas non nifi in vnius veri ac 
fummi Dei voluntate efle credebat: vnde nec eas purabat nifi imi 
da & pura mente pofle comprehendi, & ideo purgandx bonis mo 
xibus vitx cenfebat inftandum,vt deprimentibus Ubidinibus exo- 
nrratus animus,naturali vigore in xterna fe tolleret,naturamque . 
incorporei & incommutabilisluminis, vbi caufx omnium fatta- 
rumnaturarumftabiliter viuunt intcwgentixpuritateconfpice- 
ret . Conftat tamen eum imperitomm ftultitiain fe fcire aliquid 
opinantium,ettam in ipCs moraUbus_quxftionibus:quo totfi ani- 
mum intendifle videbatur, vel confefli ignorantia fua, vel diflima 
lata fciemia, lepore mirabili diflerendi , & acutiflima vrbanitate 
agitafle,atq; verfalfe: vnde & concitatis iniinicitijs calumnia cri- 
minatione damnatus eft,morte mulctatus eft. In quxftionum vet 
jro moralium difceptatione agitatur de fummo bono, Cne quo fie 
ri homo bcatus no poteft.Eft autem finis boni quo quis cu perue- 
nerit beatus eft. Quod in Socraticis difputationibus dum omnia 
xnouet,aftruit, deftruit, qrh non euidehter apparuit, quod cuique 
placuit fucceflbrumSocratis,inde fumpferunt,& vbi cuiq, vifum 
eft conftituerunt finem boui . Ariftippusenim fummum bonum 
dixit voluputem, Antiftenes vittutem.Hugo lib.j .Dy dafEthicx 
inuentor Socrates fuifle dicitur,qui de ea i^Jibros fecundum pofi 
tiuam iulbtiam confcripCc 

X>t moribtts tiufdem . C*p. LVll. 

HIbro. contra Ioui Jibro 1 ^ocrat es Xantipen & Ni cro Ne- 
ptim Ariftidis duas habcbat vxores , qux cum crebro inter 
garentur, & ille eas folitus effet irridere, r» pp fe f^diflimum 
hominem,Cmis naribus,recalua fronte,pilofis numeris.repandif- 
que cruribus difceptarcnt J^ouiflime verterunt in eum impetum, 
& male mulctatum fugientemq; diu perfecu tae funt. Quodam au 
tem tempore cum infinita conuitia ex fuperiori loco ingerenti Xa 
tipe reftitiflet,aqua perfufus immunda nihil amplius refpondit, q 
capite deterfo,fciebam inquit fiiturum.vt ifta tonitrua himber fe 
queretur. Aftor. Ide interrogatus ab AJtibiade,cur Xantipen mu- 
herem tam acerbam non ambigeret, qm inquit cum illam domi- 
talem perpetior, infuefco, & exerceor quoq; foris peftilenriam,& 
iniuriam facilius feram Jdem interrogatus cui attentum fe efle di 
ceret,mundanum fe inquit. Torius eius fe mundi incolam & ciue 
arbitrabatur, nihil aut fcire dicebat,nifi hoc ipfum g> nihil fciret. 
Dicit etiam Seneca hunc aliquando ab Archelao inuitatum.vt ad 
fe veniret,quatenus eum honorare poflet. Socratemq; refpddifle, 
ab eo nolle accipere beneficia,cui paria reddere non poflet. Caflia 
nus in lib.collationum. Socratem quidem Chryfior nomine Zo. 
pirus intuens ait:oculi corruptoris puerorum.Cumq; difcipuli ir- 
ruentes in eum,vltum vellent ire illatum magiftro conuitium:hac 
fententia Ulos repreflit.Quiefcite o fodaIes,quiefcite,etenim fum, 
fed me contineo. A.Gellius lib. i ^tare Socrates folitus dicitur per 
tinaci ftatu perdius, atq; pernox,a fummo luds ortu,ad folem al- 
terum oricntem in conniuens immobilis eifdem in veftigtjs,& ore 
atq; oculis eundem in locum directis cogitabundus , tanqua quo- 
dam feceifu mentis atq; animi faflo a corpore. Temperantia quo 
que cu fuiftc tanta tradttum eft , vt omnia fere vitx lux tempora, 
valitudine inoffenfa vixeritJdem in eodem.Socratcs dicebat mul 
tos homines propterea velle viuere, vt ederent & biberent, fe aute 
edere & bibere vt viueret.Tertullianus ih apologetico,Socrati dx 
monium a pueritia adhasClfe dicitur. Philofophi ( m Deos dxmo 
nes deputant^oaatis vox eft>C dimonium permittat.Ideni,& cQ 



aliquid de veritate fapiebat Deos negans, Efculapio gallinacium 
pifcari iamin fineiubebat, credo obnonorem patris eius,quiaSo 
cratem Apollo fapienriflimum omnium cednit. Apollo enim con 
(iderarum fapientix teftimonium reddidit ei viro , qui negabat 
Dcos efle. Idem etiam corruptor Adolefcentium pronQciatus eft. 
Hierocontra Pelagium lib.j . Eundem femper vulram habere n» • 
pofliimus , quod de Socrate falfo philofophi gloriantur , quanto- 
magis animum multx facies hominum, fic & corda diuerfa. 

HtitBittiMsmormSbus. Cttp. LVlIt. 

SEnbca ad Lucillum.Dicebat aut Socrares.Quifq; volet tibi 
contumeliam fadet & iniuriam.tu tamen nihupatieris.ii mo 
do tecum erit virtus Idem quxrenti cuidam cur mutatio locoru 
nihilfibiprodefletaddepoCtionem virtutum,ait: Quidmiraris 
nihil tibi peregrinationis prodefle.cum te drcumferas. Actor. Hu- 
ius quoq; fententix laudabiles inueniuntur taies.-Melius eft caue- 
re,cj pauercQni multarum rerum poteftateni habet primum pur 
gare confdenuant debet,vt qui deficu corrigit,no aaoii ttat.Stul- 
tum eft Vt imperare quis alijs velit, cum fibijpfi tmperarc non pof ' 
fit.Orientefole confiiium,ooddente conuiuium cogitato- Age fic 
alienum, vt tuumnon obliuifcaris negodum. Amicoitaprode- 
fto.ne tibi noceas.Quod habes ita vtere, vt alieno no egeas.In tuo 
t\ in alieno labore fardnam fufcipe. Pecunig quxrendx,& tuende 
modum habere oportet. Velox confilium fequitur penitentia. Ma ' 
xime contraria confilio funt,feftinatio & ira. Cum amidsbreues 
orationes,amidtias longas oponet habere. Negat fibi jpfe,qui q J 
difficile eft petit.Malum au°enum,tuum ne feceris gaudium.Prin- > 
dpium amicitix bene loqui , exordium inimidtiaru maledicere . 
Amicus raro acquiritur, cito amittitur. Multo turpius damnatur, 
cuius delictum cognofdtur.Confdentiam,pIufquam famam atte- 
de,fallere.n.poterisfamam,confcientiam vero nufquam.Nulli im 
ponas.quod ipfe pati non poflis. Hoc exhibe,quod tibi optaueris 
exhiberi. Prxfentem laudare minimedecet. Sepultus apud te fer- 
mo fir,quem folus audieris. Si bene egeris ipfe tibi perfonx aucto 
ritatem dabis. Peccatum geminat,quem non pudet delicti. Fjlid- 
t ts femper fubiecta eft adueriis . Damnum nifi ex abundatia raro 
venit.Quxfupra nos.nihil ad nos.VaIeriuslib.7^ocrateshumahf 
fapienux quaC quoddam terrcftrx oraculum,nihil vltra pctedum 
a Dijs immortalibusarbitrabatur, quam vt bona tribuerent,quia 
hi demum fcirent,quid vnicuiq; eflet vtile Jdem: Socrates expedt 
ta&compendiariaviaeos adgloriam peruenire dicebat,quiid 
agerentjvt quales vidcri vellent.tales et eflent. Idem ab adolefcen 
tulo cofultus vtrum vxorem duceret, an fe omni matrimonio ab 
ftineret,refpondit: Vtrum eorum fedl1et,achirum penitentii.nam 
hic teinquit folitudo, ibi teorbitasexdpiet, hicgenerisinteritus, 
hic hxres alienus, hicperpetua folicitudo , contextus querelarum, 
dotis exprobratio,afnnium graue fupercUium,garrula focrus hn- 
gua,fubfefl"or alieni matrimonij.incertus liberoru euentus. Acror. 
Hxc de geftis & di&is Socratis ex diueriis lods coUegimus, cxterfi 
de mone eiufdem inferius fuo loco dicendum referuamtu. . 

X>ertl>to mlterimXtrxit irSogiiani Dttrij Nothi. 
C*p. LIX. 

EVsbbivs inchronids.PoftArtaxerxeregnauitXerxesduo 
bus menCbus Perfarum 8. Poftquem p^ogdianus nienfib.7., 
cui fucceflit Darius cognometo Notnus.Cepit annoxtatis t.i 66. 
mudiyero 3 . 1 f } y .Et regnauit annis 1 9. Actor.Hic iam eft tertius 
Darius a Dario Medo Cyri auunculo.Na iecundus fuit Darius ri- 
lius I tafpis. Valerius autem 9. li bro Cc didt:Ochus qui poftea Da- 
rius appcUatus eft, fancHflimo a PerCs iureiurando obftriftus , ne 
quem exconiuratione, qux 7.Magoscumeo oppreflerat, aut ve- 
ncno,aut ferro,aut vlla vi,aut mopia alimentorum necaret: cnide 
liorem morris excogitauit rationem, qua onerofos fibi non pemi 
pto vinculo religionis toUeret ' fept um.n.parictibus altis locum ci 
nere complcuit,fuperpoCtoque tigno promineme,eos benigne ci- 
bo & potione exceptos,in eo coUocabar, e quo foinno fbpiti in il 
lam inCdiofam congeriem deddebantJIec Valerius.Qmsautem 
Ct ifte Darius ignoro,nam nec Darius ifte1egitur,nec Ochus aUbi 
nominatus, nec filius Artaxerxis Darius . Darius quoq; filius Ita- 
fpis fuit vnus ex 7*Magis, quorum quinq; contra duos coniuraue- 
runt,& ipfe fiiit vnus ex quinque,qui duos oppreflerunt. Quid er- 
go VaJerius vdit dicere 7 Jvfagos a coniuratis cum Dario oppref- 
fosnon beneintdligo.OrpCusin t.lib. His temporibus grauifli- 
mo terremoru concufla Sicilia , infuper ex xftuanti Aetna monte 
ignibus ftuiUifq; calidis cum detrimento plurimorum agronim 
ac villarum vaftata eft.Tunc etiam Atlante.ciuitas locris adh^res 
terrx contingua , repentino maris impetu abfcifa atq; in infulam 
defolata eft. Athenienfium quoquc nuferabilesreliquias peftis in- 
«afitjdiuquepopulaueft. 

Dt ■ 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncenti;. 



Deortutlatonis. Cap. LX. 

EVsebivs inchronicis. Annofequentitecrcmotuni,quifuit , 
annus quartus Darij Nothi Plato nafcitur.f.anno ab ortu So- 
cratis 44.Hiero.contra Ioui.Ji.i Speufippus fororis Platonis rllius, 
& Cicantusin laude Platonis,& Aoaxiiidesin i Jib.philofophix. . 
Periconuem matrem Platonisphantafmatc Apollinis oppreflam . 
fenint, & fapientix principem non aliter nili de partu virginis edi- 
tum arbitiancur . Valerius Jib.i. DomiicntiPlatoniincunis,apes 
iuellabeUs paruuli inferebant> fignificantes lingularis eloquij fua- 
uitateni.Apuleiusde vita 8c moribus Platqnis. Plato prius Arifto- 
cles nominatus eft,pater eius Arifton degenere Ncptuni fuit,ma- 
tcreius Periconne aSolone fapietifllmoiegum Atticarum funda- 
toretraxit origincm.Cum autem Ariftonpater Platonis deferret 
eum ad Socratem,vt ab eo inftrueretur,no&c prcccdcnte fomniu ' 
viderat Socratcs,(p in finum eius aduolabat pullus coloris cando- 
ris eximij,& vocis canore de ara cupidinis in achademia,& de fi- . 
«uTuocantando volabat in coclum . Cuni igitur vidilfetpuerum 
Vlatonem a patre ad fe deferri mox intcrpraationem foninijfui 
djkit complctam ellc. 

23« AlcibUdefocratico. Cap. LXl. 

EVsebivs iuchroni. Anno quinto Darij Nothi Alcibiadcs 
focraticus ab Athenienfibus propter inuidiam profugit ad La 
cedemonios, qui erant hoftes Atncmcnlium, fed iterum apud La- 
cedemonios virtus eius p!us inuidixcontraxit quamgratix.Quo , 
cognito Alcibiadcs pcr Timeam vxorem Agittis Rcgis,quaadul- 
terio cognouerat, ad Tyfapherncm pr&tcCtum Darij rcgis protu-, 
git. Cui fe celeriterofhcij gratia & obfcqucndi coaiitatc mfinua- 
uit. Erat.n.& x-tatis forinx & flore,vencratione,nec nnnus cloquc 
tia etiam inter Athenicnfes infignis , fcd & in couciliancis amici- ' 
tijsquainrctincndisvirmelior. Aiior. Hiceft Alcibiadcs,dcquo 
refert Boctius in libro de confolatio.dixiflc Ariftotelcm, cp li quis . 
linceos habcrct oculos vt interiora corporis humani poflct infpi- f 
c«re,vidcrct illud corpus Alcibiadis, quod in fupcrficie pulcherri- . 
rnum erat,intus elfe turpiflimum.De hoc quoq; refert Valerius,cp 
difcipulus Socratis fuerit : dequo etiam dicit Auguftinus, cp cum. 
fe beatum putarct, quia videlicet diues & pulchcr & eloqircs erat. 
Socrates cum co difputauit, & dcmonftrauit quam inifcr eflct > cj . 
ftultus eflct , & tantum fuis rationibus cum exagitauit , vt ipfum 
flere cogerct. A.Gcllius.Alcibiadcs Athcnienfiscumapud Pcriclc 
auuculum artibus Iibcralibuserudiretur,& acccrfiret Pericles Ar- 
chigenidam tibicincm, vt eum canero tibijs (quod honeftiflimum 
tunc vidcbatur) doccrct,traditafq; fibi tibias cum ad os adhibuif- 
fet,inflaflctq;,pudeta£tus oris dcformitatc infregit adiccitq; .Ea rcs , 
cum percrpbuiflet, oinnium tunc Athenienfium confenfu difcipli 
na tibijs canendi dcfita eft Hicronvnuis contra louinianum. Alci 
biades Socraticus viclis Athenicnlibus fugit ad Bamagum, qui ac . 
cepto prccio a Lifandro Lacedcmoniorum principc iuflit cum in 
teriici.Cu.mq; funocato caput cllet abJatum,& miflb Lifandro in 
teftimonio cedis e.xpleri , rcliqua pars corporis iacebat infepulta. 
Sola igitur concubina Timandra contra crudeliflimum hoftis im 
pirium,intCTextraneos^immiuensdifcrimen funeri combuftaper 
foluit,mori parata pro mortuo,qiic viuum dilcxerat. Actor. Hxc 
Hieron.alij autcm dicunt Alcibiadetn fcipfum incendille. Na 30. 
tyranni Athenienfcs cuin compcriflet cum fugiflein Pcrfas, cita- 
to itincre uiifcrunt qui eum intcrcipcrcnt , a quibus occupatus eii 
apcrte occidi non poflet.viuus in cubiculo,in quo dormiebat cre- 
mattts eftjVt aiuntluftinus& Orafius. Valerius o.lib. Alcibiadem 
quafi dux fortunx funt partitx, altera qua; ei nobilitatem eximia, 
abundantcs diuitias , formam prasftantiftimam , fauorem ciuium . 
propcnfum,fumma imperia,prjecipuas vircs, flagrantiflimum in- 
genium aftignaret, altera, qua:dominationcm, exilium>inopiam, 
odiuin patrix,violentam mortem infiigeret.nc aut hic aut iJia vni 
uerfa,fed varia,perplcxa,freto { ftuique (imiliima. 

DeEudexo AslrtU>g»,(?tht*tro Uerac/u, & ArchsU<tll»ceAone 
&Zuripide. Caf>, {.XII. 

EVsebivs in chronicis.Anno prxfati Darij 9-Eudoxus Gui- 
dius clarus habetur. Pacrouius. Hic Eudoxus Aftrologusfuit, 
qui excelfi montis cacumina confcpndit, vt aftrorum celique mo. 
tus depreJienderet. Eufebius in chrouicis. Anno fequcnti Lacede^ 
xnonij vcrfacrum deftioantes Heracleam pondunt. Hclinandus in 
chronicJibro 1 6. In Heraclea fuit theatrum illud mirabile, quod 
inter 7.miracula mundi quintum ponitur,nam de vno motc mar- 
moreo ita fculptum eft » vt omncs cellulx, & manfiones,& muri, 
& antra bcftiarum ex vno folidoqud lapide facla funt . Eft an T - 
temtftum theatrum fuper feptem cancros deipfo laplde fcuL 



ptos appendens,& nemo in gyro ipfius tam feaete aut folus aut 
cum alio loqui poterat.quin dmnes qui in circuitu erant ipfum au • 
dirent-Eufebius in chronicis.Eo tempore Aegyptus a Perlis receP 
iit,& rurfus Aegyptiorum renafcitur dinaftia,Eurifpides apud Ar ; 
chelaurri& Socrates Athcnismoritur. Actor. Hunc Archelannt • 
(quem regcm Macedonix dicit Seneca) qnodanr tempore cum fo^ 
lisfadtaeftdefe>tio,itatimuifle,vtfeintraregiam concluferit, & 
filium fuum totonderit,& veftcm lugubrem induerct,putans mfi- 
duui def ecifle- Ab eodcm Archelao tficit ipfe Socratem aliquando 
muitatum, vt ad fe veniret,quatcnus cuin honorare poflet:Socra- 
tem refpondi flc,fe ab eo nolfc accipere bencfici a,cui paria reddere 
non potlct. Hicro.in chro.lib. 1. Euripides in Crera Iouis prophe- 1 
tas non folum carnibus,fed & coCiis cibis abftinui/fe refert . 

J3e Hortfie Macedoni* & j 0 tyrtmnis Atkenienfibuf. 

C»p. LXltl. < 

HEtiNANDvs vbi fupra. Atmo Darij Nothi dccinjOoSa- ' 
uo Maccdonum 1 i.regnauit Horeftes annis tribus, cuius an 
no tccundo mortuus cft Darius,fcd annus ( vt ait Iuftinus & qui 
eum fcquitur Orofiu^) inlignis fuit expugnatione Athenarum, & 
mortc Darij,& esilio Dionyfij tyranni.veruntame Hieronymus» 
dicit Dionyfiiim in tyrannide perfeuerafle vfq; ad oly ropiaden» 
1 04. & tunc Sicilia pulfum clle.His diebus illi j o.reciores qubs fu 
pcrius a Laced^nionijs rclictos memorauimus ad difpoucndam r£ ' 
publicam Athenienlium conuerfi funt ad ty rannideni. Adunatus 
fibi tnbus milibus./atcliitum, & feptingentis milibusde cxercita 
viaorix- Hieronymus contra Ioui. lib. ; .Triginta AtBenienfium 
tyranni cum Phidoncm necaflant in conuiuio. Filias c.us virgines 
ad fc vcnire iuiicrunt,& fcorrorum morc nudari, ac fuper pauime 
ra patns fanguinc crucntata,impudicis gcftibus ludere, qux pauli 
fupcr dillimulantes dolorem,cuni temulentos contiiuas cernerenC 
cfiiafi adrequifitanaturxegredientes.inuicemfecomplexa; prgci 
pitaucrunt 111 plitcum,vt virginitatem morte feruarenc . 

" De rsgno Artaxerxis qui & Afuerus. & de afcenfit 
Cyrt. Caf. LXUU. 

EX chroni. Poft Darium Anaxerxis, quicognominatuseftMi 
uon Darij fili us.cepit anno quintx xtaris centefimo S 1 . mun- 
di vero ;. millc quingentelimo qtiinquagefimoodauo, & regna- 
ujt annis quadraginta.ComeftorJrlic ab Hxbreis dicitur Afuerus >( 
fub duo hiftoria Hcllcr confcripta cft-Regnauit autcm hic Afue-. 
rus ab India vfque Acthyopiain,fuper centum vigintifeptem pro'' 
uincias, &eratinSufisciuitatefqlium regni eius.Aitor. luftinus 
& Pompeius Trogus dicunt Artaxerxem iftum ex pelicibus 100. 
& t j. filios habuilfe Qtiod valde concordat libro Hcfter, in qoa 
legitur qj poft abicctione Regine Vafthi,per vniucrf as prouincias 
quejitx f utit femcl & fecundo puellx fpeaoft & virgines & adda 
ttx ad ciuitatem Sufim,& traditx fub nianu Egei Eunuchi qui e- 
rat prxpofitus & cuftos mulicrum regiarum. Huius anno rcgni 8. 
annatatur in chronicis Eufebij Cyri Regis afcenfus, quem fcribit 
Xenofon,fed ncc librum vnqua illum vidifle me memini,nec quis' 
afcenfusiftefuerit vfpiam legi. Hier. dicit cp Xenophon vitaCyri 
in o.voluminifcius dcfcripfit.Tullius in libr. de fenefhite. Apud Xe 
nophontcn Cyrus maior moriens dixit.Nolite arbitrari o filij cha 
rifumi nie,cum a vobis reccflero,nufquam aut nullum fore,nec e- / 
nim dum elfem vobifcum animum meum videbatis, fcd eum efle 
in hoc corpore cx eis rebus quas gerebam intelligebatis . Eandcm. 
igitur efle crcditore etiam fi nullum videbitis. 

JDe inuentiene gracarum litterarum. Cap. LXV. 

EVsEBivsin chro. Anno Artarxerxis decimo Athe. vi»inri- 
quatuor littcris vti cxperunt,cum antcafedecem tantum nabe 
rent>Ifidorus libro i.Grxcarum Jitterarum vfum primi Fenices 
inusnerunt.Vnde Lucanus. Fxnices primx famx fi credituraufi • 
Manfuram rudibus voccm fTgnare figuris Hinc eft <p f^niceo colo 
re capita librorum fcribuntur.qu ia ab ipfis Jiterx initium habue- 
runt.Cathinus Agenorisfiliusgrfcas litteras aFenice in gracum 
primus attulit decemfeptem. HisPa&medes 
troiano bcllo tres adiccit Poft quem Symonides fimili- 

ter tres alias addidit Pythagoras autem Samius . Y. litteram . 
inuenit,ad exemplum vite humanx. Cuius virgula fubtcrior pri- 
mama-tatem fignat in terram,qux necdum fe dedit aut vitijs aut. 
virtutibus, biuium quod fupra eft adolefccntiam fignificat,cuiu». 
dextera pars ardua , fed ad virtutem tendens, finiftra faciJior , fed 
ad labcm interitumq; deducens de qua Perfius.Et tibi que Samios 
deduxit littera rarnos. Siirgentem dextro monftrauit limite calle. 
•Quinque aucem apud Gnecos lieterg myftice funt. Prima. y. que 

huma- 



Digitized by 



Google 



Llber Tertluj. 



38 



humanam vitam figtiat.Sccuncla. .qux mortem fignat. Nam iudi 
ces eandem literam apponebant , aa eorum nomina, quos fuppli- 
cio afliciebant.Et dicitur Tetha a po Thoy Tanathonj.a morte: 
vnde & habet pcr medium telum , hoc eft mortis fignum , de qua 
quid.o.multum antc alias infelix litera theta . Tertia eft Thau,fi- 
CuramdQminicaecrucisdemonftrans, vnde & Hebraice fignum 
<licitur interpretatui»:de qua diciturin Ezechiele. Tranfi perme- 
diam ciuitatem , & iigna Thau in frontibus virorum gementium 
& dolentiuin reliquas duas fummam & vltimam.f. Alpha & o fi- 
bi vedicat Ghriftus. Ipfc enim eft principium,ipfe eft finis,dicens: 
Egofum Alpha&o. 

De morte Socratit. Cap. LXVl. 

EVsebivs inchronic. Annovndccimo ArtaxerxisSocrates 
vcnenum bibit. Orofius lib. : . Socrates ille a&or clariflimoru 
philofophorum, adaftis malis, veneuo fibi apud Athenienfes vitS 
extorfit. AGor. Hxc Orofius. Ex qui bus intelligi poteft Socratem 
non cxpeftafle , vt ci 3 carnifice vcnenum propinaretur , fed decc- 
ptus confiliofamiliaris fui dxnionis,quem Apuleius Deum Socra 
tis appe!iat,mortcm fibi intulerit,aut amore popularis glorix.aut 
timore maioris pccna-.Tertullianus in apologcticoSocrates in co 
tumeliam Deorum quercum,hircumque,&canem deierebat, fed 
dicitis propterca damnatus eft , quia Deos deftrucbat : plane olitn 
atquefemperveritasodio eft: tamen cum pcenitentia fententix 
Athenienles,vtcriminatoresSocratis poftea afflixerint, & imagi- 
tiem eius auream in templo collocauerint,refcifla damnatio telti- 
xnonium veritatis Socrati reddidit. Valerius libro 7. Socrates cum 
Athenienfestriftemdecapite cius fententiam tuliflent, fortique 
animo potionem veneni e manu camificis accepiflet , admoto ii 
labi js poculo,Txore Xantipe inter fletum, & lamcntationem yoci 
ferantc innocentem etim periturum.Quid ergo inquit,nocenti mi 
hi mori fatius efle duxifti, immcnfam lapientiam,qux necin ipfo 
vitx quidem exccflu obliuifci fui potuit.Idem inlib.8. Socratem 
conftat xtate profc&um , fidibus traCtandis operam dare carpi fle . 
Tantis cnim doftrinx fux diuitijs ctiam muficx rationis viliflimu 
elementum accedere voluit.Cumq; ad difcendum femper paupe- 
iem fe crcdidit,ad docendum locupletiflimum fecit : ocium quo- 
<jue induftrix ftudio maxime videtur contrarium :.prxcipue vero 
lubnefti debct,non quo euanefcat virrus,fed quo recuperetur. Al- 
terum enim inertibus eft vitandum, alterum quoque ftrennuis in- 
terdum appetetidum Jllis ne proprie vitam incrtem exigant,his vt 
tempeftiua laboris intermiflione vegetiores ad laborandum fiant. 
Hominem quippe rerum naturacontinui Iaboris patientem efle 
xion finit.Id quidem vidit fapienriflimus Socrates,ideoq; non eru- 
2>uit,cum interpofita arundinecruribusfuis cum paruulis filiolis 
iuis ludens ab Alcibiade derifus eft . Homerus quoquc non aliud 
tfenfit vehementiflimis Achillis manibus canoras fides aptando,vt 
carum militare robur Icui pacis ftudio relaxaret.Ifidonis i7-libro. 
Socrates cicutam in carcere bibit & expirauit. AQor. Mortuus cft 
autem annoxtatis fuf 70.fecundum chronicas. Laftantius in lib. 
de falfa fapientia.Socrates fe nihil fcire dixit,nifi hoc ipfum quod 
nihil fciret: huic Achademix difciplina intonauit. Si tamen difci- 
plina dici poteft in qna ignoratio & dicitur & docetur. 

DiXenopbonte Socrttico. Cap. LXVil. 

EVsebivs inchronicis. EotemporeXenophoh Galli filius» 
& Ezechias, & cfteri Socratici dari habentur. Aftor. DeXe- 
nophonte refert A.Gellius, quod quidam putauerunt inter ipfum, 
&Platonem fuifle rancores &difcordias, quia aflecutus cftfa- 
mam , & palmam eloquentix quam omncs alij Socratis difcipuli 
poft Platoncm, & inter pares femper videtur eflc quxdam emula- 
tio. Huius diciturefle illa fententia,quam fibi maledicenti refpon 
dit , tu inquit maledixifti , ego confcientia tcfte didici maledifta 
cosJfemnerc. Valerius lib.j . Xenophon cum facrificaret maiorem 
e duobus filijs in prxlio perifle cognouit , nec ideo cultum Deorii 
dimittendum putauit , fedtantummodo coronam deponere con- 
tcntus fuit, quam ipfam percunftatus quonam modo cecidiflet,vt 
audiuitrbrtiflimepugnanteminterifle , capitirepofuit, numina 
quibus facrificabatteftatus, maioremfedevirtutefilii volupta- 
tem, quam ex morte fentire amaritudinem. Idem contra Ioui.li- 
bro 1. Xenophon (vtdiftumeft) vitam Perfarum 8. volumini- 
bus defcribens , polenta & cardamo &fale ac pane Perfas aflerit 
vidlitare. 

XXt Hiogme rjy ftBa Cinicorum. Cap. LXVIU. 

EVsEBivsin chroni. Anno Artaxerfis tertiodectmo Dioge- 
n« Cioicus:& Eudoxus Aftrologus agnofcuntur. Aug. deci< 



Dei li.i4.Canini illi.i.Cinici philofophi conferebant cotra huma • 
nam verecundiam caninam:noccft:iinmundam impudentemque 
icntentiam:vt.f.qiioniam iuftum eft,quod fit in vxore.palam non 
pudeat id agere:vicittamen pudor naturalis opinioncm huius er- 
roris.Nam & fi pcrhibent hoc fecifle Diogenem.a pofteris tamen 
Cinkis fieri ceflatum efiplufque valuit pudor, v t erubefcerent lio 
mineshominibus, quam crror vt homines aflfeftarent fimiies eite 
caiiibus.Aftor. Tullius dicit Cinicos ab Ariftippo primum cepif- 
fc : qui propterea virtutem cenfebat eife laudandam , g> efficiens 
erat voluptatis, fed his inquit obfolens floret Epycurus eiufdem 
fere adiiitor aftorque fenten tie.Macrobius inSaturnalibus.Dioge 
nes Cinicus ex libcrtatein feruitutem venum erat,quem cum eme 
revellet Xcmades Corinthius,quidartificijfouifletpercun6tatus 
eft. Noui inquit hominibus liberis imperare, miratus refponfum 
Xemades,ftatim eum emifit manu, fiiiofque fuos ei tradens,acci- 
pe inquit liberos meos quibus impercs.HcIinandus.17.li. De hoc 
etiam Diogencrefertur,cpcum aliquando federetad folemin 
crepidine vij.& in eum quidam cecus cum baculo offenderet. Aic 
ad eum,tolle inquitoculum tuum, baculum eius oculu ipfius ap- 
pellans.Cunque illequ^reret , quid ibi faceret rcfpondit, in vena- 
tione fum,& quos capio non habeo,quos autcm no capio hos ha- 
beo, pediculos enim in veftiinento querebat , & quia quos capie- 
bat ODterebat:ideo dicit fe captos non habere, non captos autem 
habere. Huius autem- Diogenis dicitur efle illa fentenria, fuperat - 
confcientia quicquid mali cofinxerit Iingua:de hoc Diogenc pul- 
chreaitSeneca:potentior erat Diogenes omniapoflidente Aiexa 
dro,plus enim crat quod ifte nollet accipere q, quod ille poflet da 
re.Valerius.^.Ii. Alexader cum ad Diogenem Ctnicum accefliflet 
in fole fedentcm. hortareturque eum vt fi qua fibi prxftari vellet 
indicaret,mox inquit de ceteris interim velim a fole non mihi ob - 
ftes.Idem.Diogenes Syracufis cum olera ei lauanti Ariftippus di- 
xiflet,fi Dionifium adulare velles:iftanon efles.immo inquit fi tu 
ifta efle velles,Dionifium non adulares. Tertulia in apologetico. 
Diogenes-Lutuletis pedibus fuperbos Platonis choros alia fuper- 
biaconculcat. 



X>eEedemfrmort**uu. C*p. LXIX. 

rleroJi l.contra loui. Antiftenet cum gloriofe docuiflet rhe 

l toricam. audifletque Socratcm dixifle ad difcipulos fuos.a- 

bite & magiftrum vobis quxrite.ego enim iam recedam,ftatimq; 
venditis qnx habebat , & publicodiftributis. nihil fibi plus q. pal- 
Iiolum referuauit.paupcrtatis eius & laboris Xenofonteftiseftin 
fymphofio, & innumerabiles libri eius,quorum alio philofophi- 
co afios rhetorico genere fcripfit.huius Diogencs ille famoiifli- 
mus feclatorfuit. potentior Re»e Alexandro , & humane nature 
viQor.nam cum difcipulorum Antiftencs nullum rccipere*t.& per 
feuerantem Diogenem remouere non poflct.nouifltme claua nii- 
natus eft yt abirct. Cui ille caput fubiecifle dicitur atque dixifle. 
nullus um durus baculus crit, qui mc poflit a tuo fcpararc obfe- 
quio.De hoc Diogene rcfert Saturus,q> difliitili pallio vfus fit pro 
pterfrigus pcram pro cellario habuir.clauam ob corpufculi fragi 
litatem quaiam fenex membra fuftentare folitus crat, & <p emro 
bios vulgo appellatus fit jn prxfentem horam pofccns a quolibct, 
& accipiens cibum.abiuit autem in portarum veftibulis,& in por 
ticibus ciuitatum.Cumque fe contorqueret in dolio.volubilem fe 
habere domum iocabatur,& fe cum temporibiis commutantem, 
frigoreenim os dolij vertebat in meridiem,eftate ad feptentrione. 
& vbicumque fc fol inclinauerat.Diogenis fimul prxtorium verte 
batur. Quodam vero tempore habcnsad potandum cautum li- 
gneum,vidit puerum concauamanu bibere & elififle fertur illud 
ad terram dicens.ncfciebam & <p natura poculum haberct. Vittu 
tem autem eius & continentiam mors quoque tndicat.Nam cum 
ad agonem olympiacum (qui magna frcqucntia Greci^ celebra- 
batur)iam fenex pergeret.febre in itinere dicitur apprxhenfus ac- 
cubuifle in crepidine vie. Volcn tibus autem eum amicis aut in iu- 
mentu,aut in vehiculum tollere,non acquieuit:fed tranfiens ad ar 
boris vmbram locutus efteis diccs.abi te quxfo, & fpefiatum per- 
gite hxc mc nox aut victorem probabit,aut viftum.fi febrem vice 
ro,adagonem veniam.fi meviceritfebrisad inferna defcendam, 
ibique per noQem elifo gutture , non tam mori fe ait quam fcbre 
morteexcludcre.FuIgentiusinli.mithoIogiarum i.Dn^encs Ci 
nicus cum dolore graui torqueretur , & vidiflet homines ad am- 
phitcatrum concurrentes,aiebat : Qualis hominum ftultitia, cur- 
rtmt fpcctare feris homines repugnantes, & me prxterunt cum n£ 
turali dolore certantem. 

De Speufippo Pl*tonico:fr prime de btlk Chartagintnfi. 
Cap. LXX. 

ACroR.Anno Artarxerxis decimoquarto Spcufippus infi- 
gnishabituseftHicfuit nepos Platonis ex forore.Huiusle 

gitur 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentl/. 



^turiilaoffcfcntentia, qwani in Jaudantcm fcprotuhflc fcrtur: 
Adulator inqtiit dclinc ytrofq; fallerc, mhil proficis cum te inrplli 
gam. Quidam vcroh.incfentcnti.un Spculjppi dicunt nci efl'e,fed 
altcrius cuiufdam philofophi nomuic Diolippi. Anno fequcqti fe 
(.(idun) chronicam, Chartagincnfium bcllumfamoliiljmumfuit. 
luttiniislibro li.Chartagincnfcsdum diu in Sicilia /eliciterdimi 
caflct\t , tranuaro in Sardiniam bcllo amilla cxerfcitus maiori par- 
tcgraui bcllo vi&i funt : propter quod ducem fuum Malcum,cu- 
ius aufpicijs & Sicilif partem domucrant, & aducrfus Affros ma- 
gnas rcs gclferant,cuni parte exercitus.qux fuperfuerat exulare iuf 
?erunt,qui ciujtatcm cum armis rcpetentes obfederunt,diccntes fc 
non «pugnatum, fed recupcratum patriani venilfe, oftenfurosq; 
cjuibus fuis,non libi virtutem in prion bcllo,fed Fortunam dcfuif 
Prohibitis ?rgo commcatibus, vrbem in fummain defperano- 
ucm adduserunt. Interea kartalo Machei exulis ducis filiuscum 
prxcer caftra patris Archito, quo decjmain Herculis fcrre ex prx- 
4a Siciljcnlj , quam pater fius cgperat a Q>artaginenlibus miflus 
iucrat reuerterctupaccerlitusque a patre,cfle pritis fe publice reli- 
gionisorEciaexccuturtim quam prjuarx pjctatis rcfpondit,quam 
xeni Machcus indign? fercns, non t.imcn vim rcligioni inferreau- 
fus eft, Injectis auccm dicbus kartalo pctito comincatu a popiilo, 
reuertjtur ad patrem ornarus purpura,& infuiis facerdotjs Qui in 
fccretum abdu£to ait paier: Aufus ne es ncphadiflimum caput pur 
pura ornatus, & auro in confpeitu tot milerorum finium venjre : 
flatuamintc exemplum,ncquispoft hanc filiusiuf^Iicibuspatris 
rnifcri js illudat , atq; ita eum cum ornatu fuo in altillimam cnice 
in afpeChi vrbis arrligiiuflit.Non multo poftChanaginero cepit; 
punitisquc audoribus exilij fui & fociorum fuorum, vrbcm legj- 
bus fuis reddidit:int?rfecfis deccm fenatorjbus,non mulco poft af- 
fectatiregpiaccufatusoccifuseft ACtor. Hicdicit OroliusCyrj 
temporibus cpntigifle . Macheoautem (vt itidem rcfcrt Iuftinus 
1 j.libro)fucccllit Jmpcrator Mago,qui primus omnium(vt ait lu 
icinus) ordinata difciplina militati , penoruiu impenum non mi- 
dus bcJlandi arcc quam virtute firmauic, 

HegeslisHafdrubaUit^AmiUhiris. Cap. LXXl. 

HI c decedens duos reliquit fjlios, Hafdrubalem & Amilcha 
rem.His ducibus Sardinig bellum illatum eft,vbi Hafdrubal 
grauiter vulncratus occubuic, cuius monem dictacurx 1 1 .& triu- 
phi quatuor infignem fecere, in cuius locfl fuccellit Amikhar cius 
iratcr,iqui in bcllo Sicilienfi occifus cft, relictis tribus hlijs luuko- 
ne,Hannone,Gifgonc,Hux Amilchari(vt ait Valeriu c )cumob(i- 
deret Sy racufas, di&um eft per fomnum futurum, vt proxima die 
in cadun vrbc c^naret,quod in craftinum fccit, non victor,fed ca- 
ptiuus.Huius Amilcharis temporc (vt ait Iuftinus) legati a Dario 
Perfarttni Rege Chartaginem vencrunt, afTcrcntes edidum , quo 
Peni humanas holtias inimolare , & canina carne vcfci prohibe- 
bantur, iubcbanturq; mortuorum corpora crcmare potius quam 
{erra obruere, petcntes fimul auxilia aduerfus Grxciam, cui Da- 
(ius bellum illacurus erat , fed Charcagincnfes auxilia negantes , 
propcer alfidua finitimorum bell.i,ceceris,ne per omnia contuma- 
ces vidcrenttir,cupide partierc. Hafdrubali autcm par numerus fi- 
liorum fuk,Hannibal Hafdruba), & Sapho in Sicilia in locum A- 
milcharis fu cccfli t , & Amilton qui cum nauali tetreftri^; prclio 
fetunda prelia fcciflec,repente vi peftiicntis fyderjs exercitum ami 
fit.Nam pipx(vt aic Orofius lib 4 .)morbjs populo cateruatim ca- 
dcnte , cito qtijfq; corrcptus mox morcuus iam ncc fepeliebatur . 
Huiusmalinunciuscutnatonicam Carthaginem replcflct, mox 
omnia vlulatibus pcrfonnrun t.quafi capta cuijtas eflcc,claufe vbi- 
que funt innux. CunCta publjca priuataque officia damnata funt, 
Vnitierfi ad portum recurrerunt , paucosq;, qui cladi fupcrfucranc 
^gredicntcs denauibus dc fujs percunciabantur. Quibus cacenti- 
bus toco lictoreplanctus & vlulatus matrum infejiciu auditi funt . 
Interhxcproccditqjipfcdcnaui fualmperator fordidaferuiliq; 
tunica difcinctus. Aa cums confpectum plangentittm iunguntur 
agmina. Ipfcquoque manusad ccelum tendens,nuncfuam,nunc 
publicam inff hcitatein accufat & deflct. Ad poftremum vociferas 
fuper vrbcm,tandem ingrelTus domum,cunttQS qui Jachrymantes 
cum perfcquebantur di . . ifit , ac dcmum obferatis ianuis exclulif- 
<]ua cciam fili js , gladio dolorcm vicamque finiujt . Helinandus. 
HxcOrofius dicitgeftafuifletemporibus Darjj, necdicitcuiui 
parij. Sed Hicrony.temporibus Anaxerxis : hoc eft enim bellum 
famoli(Iiinum,quodfuifledicit anno Artaxerxis 1 j.famofum au- 
tem dictum eft non propter virtutetn Chanaginenfium , fed pro- 

{irer mirabile peftis infortunimu quod repcnce vniuerfmn con- 
umpfit cifcrcitum, 

De Dionyfio S cilu tyranno . C*p. ZX XII. 

HI^ronimvs in chronicis.Hoc temporc Dionyfius in ty- 
ranDjdcpcrfcuerar, Iuftinus ioJjb.HicDyonjfius fugacis a 



Sicilia Chartaginenfibus,totiu« SiciJif occupauit imperittm,8f co 
pias fuas in Icalia traiecit,& aduerfos Grxcos (qux proximi Itali- 
ci maris Jictpra tenebanr) prinu bella habuit,quibus deuiciis,fini- 
timos quofque agrefliis elt,& prxcipue omnes Grxci nonunis Ita 
liam poflidentesjfed eum ab Italia reuocauit aduentus Chanagi- 
nenfium,qui bellum, quod dcfcruerant audis viribus,repetebant 
duce Hannone. Cuius inimicus fummator pf norum potetilfimu» 
odio eius,Dionyfio tyranno aduentum exercitus & fegniciem du 
cis Gnecis ljterjs tamlliari fecrcto pronunciauit , fed comprehen- 
fis epiftolis proditionis damnatus eft, decreuitque Senatulconful- 
tum.ne quis poflca Chanaginenfis aut literis Grxcis autfermoni 
ftudcret , neaut loqui cu hofte aut fcribere fineinterpretepoflet , 
Valenus lib.4. Sy racu fanns a Dionyfio tyranno pulfus Mcgaram 
petijt , vbi cum Thcodorum eiufdem vrbis principem domi con- 
upnire vellet, necadmitteretur,multumdiuq; antc fores retentus, 
comiti fuo patienter hoc ferendum efle ait. Forfitan.n.& nos cum 
ingradu noftrx dignitatis cflemus, aliquid talefecimus qua tran- 
qMilhtate confilij placidiorcm fibi rcddidit coditionem exilij. Ide 
lib.6. Djonyfius cum hxrcdicate nomine a pacre Syracuifanorum 
ae pf nx cot jtis Sicilix ty rannidtm accepiflet , maximarum opum 
dominus excrcituum dux, reftor clalUum,porens equicacuum,tan 
dem proptcr mopjatn litcras puerulos Corinthi docuit , eodemq; 
tempore tanca mutatione maiores natu,nc quis nimis Forcune cr« 
deret,magiftcr ludi factus ex tyranno monuit.Idem lib.i. Diony- 
fius mcnf as argcntcas , & aurcas c phanis fuftulit , quodque in his 
morc Crxcix lcriptum erat,bonorum Deorum easefle, vti fe eo- 
runi bonitatepra-dicaujt. Diouylioadhucintrapriuatum habitu 
fecontinente, Hymera quxdammulierperfommum coelumvc 
fibi vidcbatur coiifccndit, ibiqueluftratis fedibus Deorum om- 
nium,vidit tcrribilem virum ad pedes Iouis iacereligatumJnter- 
rogato iUo.qui eam ducebat, quis nam eflet, audiuit eum Sicilias 
& Iialixdirumcl!cfacum,folutun)quevincuJisniulcisvrbibusexi 
tio futunim,quod fomnium poftero dic diuulgauit. Cumq; poft- 
iriodum illetyrannidctn excrcere cepiflec. Ffymera turbam ad 
eius fpe^taculum intrantcm vt afpexic. Hunc efle,quem in quieto 
vidcrat vociferata eft . Id tyranno cognitum curam tollend* nn* 
ljerisdedit. 

lterum de eodem. C*f. LXXW. 

ACt o r. Dehoc quoqueDionyfio refert Valeriusquddfa^ 
cnicgia fua ioco condierit , nam detracto Ioui aureo arnmw 
niculo,& inicCto ci lanco ioco dixit . Acftate grauem elle aureum 
amictuni , hycme frigidum , laneum autcm ad vtrumque tempua 
aptum. Idem eciam coronas & paceras Deorum tollen s a fimula* 
cris, in quibus fcripcum crat, bonorum Deorum , non tollere ea» 
fed accipere fe diccbac,ftultum efle dicens . A quibus bona prcca- 
mur ab his porrigcntibus i<olle fumere. Idem barbam auream de- 
traxit tfcuLipio diceus : Non conucnire vt Apollo pater eius im- 
berbis eflet,& filius barbatus. Huius Diony fij cum omnes Syracti 
fani jntcritumopcarent, quxdam vltimx fenedutis foemina fola 
quocidic inatucino tcmpore Deos orabat, vt incoJumis ac fibifu- 
perftcs eflet.Quod audiens Diony fius admiranis interrogauit cau 
fam,at illa: Puella iijquit cum eflem, & grauem tyrannum habe- 
rem,carere eo cupiebani,fucce(fit pcior illo, quo etiam cum care- 
re cuperein . Tenium te importuniprem cxteris ce_pimus habere. 
Timcns crgo detcriorem ticu fuccedere, 1 aput meum pro rua falu 
te deuoueo,tam facetam a.udaciam punjre Dionyfius erubuit:hoC 
Valenus. Huius Dioiiyfij magilter fuit PJato,ficut refert Tullius. 
JEpaininundam inquit Thebanum erudiuit Lyfias Pythagoricus, 
Syracufanum Dionyfiti Plato . Porro ficut fcribit Valerius adeo 
honorjrice PJatouem fufcepit Ty ranus, vt ei iret obuiam eflm in- 
genti multitudine & nauibus velis candidis adomatjs. Idem quo- 
que Valerius fcribit, <p adeo fufpiciofus erat & meticulpfus Ty rS 
nus ifte,fciens fc odio ab omnjbus habi tum,q> f ubmotis amicis,in 
eorum locuni ferodffimos barbaros quibus latera fua committe- 
rec fubftituic , & etiam tonforum mecu.filias fuas tondere docuit, 
quibus & ipfis a^ultis non aufus eft ferrum committere , fed infti- 
tuit vt candctium glandium etiam nucum putaminibus , barbam 
fibi & capillum adurcrent, necfecuriorem maritum egit quam 
patrem. Duarum cnjm CmulXAriftomachesSyracufana; & Dori 
dis locrcnlis matrimonijs illigatus qeutrius vnquam nifi cxcuflf 
complcxum petijt.Leftum quoquc quafi caftra Uta foua cinxit,ia 
quem feligneo poace recipiebat interioreuique forem chligenter 
obferabat. 

De Plnun* & mortbut & ffudijs itliut . C*p. LXXUII. 

EVsebivs in chroni. £0 tempore Plato philofophus daruit* 
fcjlicet anoo Artajerxjs 17. Hieronymus contra Ioui- Plata 



Digitized by 



Google 



Liber Tertluj. 



39 



xum diuus effet, & thort» eius Diogenes lutofis pedibus conculca 
ret v c poflet vacare phUofophif ,elegit Achademiam viJJam ab vr 
be procul, non folum defertain. fed & peftilentem, vt cura & affi* 
duitace morborum, libidinis iinpetus frangeretur. Vnde & plurcs 
eius difcipuh oculos fibi effoderunt. Valcrius lib.4. Piato cum ad- 
oerfusferui deli&um vehetnentius exarfiifet, veritus ne vindi&x 
modum excederet , Speufippo amico fuo caftigationis arbicrium. 
rnandauit. Idem. Ipfe ^uoque Plato difficillime cnminationes re- 
cipiebat. Aliquido cnim Xenocratein difcipulum fuum audierat 
de fe multa impia fuifle locutum.refpuitque criminationemjnfta 
bat cnminator , quxrens cur (ibi non crederetur, adiccit non eflc 
credibile , vt qneru tantoperc amaret ab eo inuicem-non diligere- 
tur volcntc criminatore ad iuiiurandum prodire affirmauic nun- 
quam ea Xenocratem ditturum fuifle , niii expediri fibi eadici iti- 
dicaHct.Scneca in lib.6.de benefL Placo cum riumen tranfillet rfa- 
ue,nec ab ilio portitor quicquam exegiffetJioc honori fuo datunt 
crcdens,dicic pofitum illi efle apud Piatone officium:-deinde pau- 
lo poft cum alium acque alium gratis eadem fedulitate tranluehe 
ret,negauit iili iam apud Platonempofitum officium.A&or.Hxc 
Sencca & addidit. Nam vt tibi dcbeam aiiquid pro eo,quod pra- 
ftas.debercs non tantum mihidare,fcd etiam canquam mihi, non 
potes cnim ob id qucnquam appeliare , quod fpergis in populum. 
At vero hoc potcit Scnece rcfponderi : Quid fi Plato erat ignotiis 
porcitori, & alij noti & famiiiares , aut aliquo iam eum beneficio 
obligauerant. Sed & eadem ratione Deo nil deberemus pro com- 
munibus beneficijs.Valerius iibro 8. Plato patriam Athenas prcce 
ptorem Socratcm fortitus cft,& locum & hominem do&rinx fcr- 
tiliffimum, Cumque iaiu omnium fapientilfimus haberetur, & a 
ftudiofis iuuenibirscercatim Achene Placonem dodcorem quxren 
tibus pecerencur.Ipfe nili fluminibus inexplicabiles ripas,& vaftif- 
fimos campos erTufamque barbanem Aegyptionim fcuam difci- 
pulus peragrauit, & a lacerdotibus illius gentis Geomctrica; muU 
tiplicesnumeroscccleffiumrationum obferuatione percepit . In 
Icaliam quoque ingreftiis eft.vc ab Archita Tharentino & Arione 
Pythagorx prxcepta fufciperet:canta enim copialiterarum vndi- 
que cofiigcnda crac.vt inuiccui pcr totum terrarum orbem difper 
gi poilcc ac dilatari. 

Ofiniones eius de Deo . Caf. LXXV. 

TErt vlianvs in Apologetico . Plato imperium fumme 
dominationis dixit efle penes vnum officia ei* penes multos 
louem magnutn in cflo comitatum exercitu defcribens Angelo- 
rum pariter & Demonii, & ideo oportere proctirates,& pre.fectos 
fcprcfides pariter fufcipi.Sed capitale facinus admittit, qui alique 
de prtncipibus ccfaris cf farem appellat . Idem in eodem . Plato af- 
firmat fachtatorem vniuerfitatis,neque inueniri facile , & inucntu 
tnarrari in omncs difficilem. Auguftinus de ciuitace Dei lib.8. Pla 
to cum difcipuios fuos ingenio mirabili anteirec,parum pucas per 
ficiende Philofophj fufncere feipfum ad Socracicam difciplina 
quamlongelatcqui potuit peregrinatut eft,quaquaucrfumeum 
alicuius nobilitaceccientie percipiend^ fama rapiebar . Itaque in 
Aegypto & Iralie partib.vbi Py thagoreorum fama celebr abatur, 
didicit quxcunque illic magna habebantur & docebantur. Cum- 
que ftudium fepiencif in acrione & contcmplatione verfetur. vn- 
de vna pars eius actiua, altera cotcplaciua dici poc.quarum aftiua 
ad agendum viram.i .ad mores inftruendos pertinet. contemplaci- 
na autem ad confpiciendas ne caufas , & finceriffimam vencace. 
Socrates in acriua exceUdifle memoratur.Pythagoras vero magis 
contemplatina quibuspotuit viribus iiiftitilfe.Proinde Plato vtra 
que iungendo philofophiam pcrfccifle laudatur.quam in tres par- 
tes diftinguit.In moralem,qux in a&ione verfaturJn naturalem, 
que contemplationi deputata eft.Tertiam rationalem,qua verum 
difcernatur a falfo.qux Jicet vtrique iit neceliaria,c6 templatio cfi 
fibi perfpectionem vendicat Quidam putant Platonem , cjuando 
perrexit in Aegyptum Hieremiam prophetam audifle.fed ailigen- 
ter computata raw> temporuin fccundum chronicam hiftoriatn 
iudic.it Platonenva tempore, quo prophecauit Hieremias. c. vere 
annorum poftea natum.Potnit umen effe,vt homo acerrimi inge 
nij , ficut egy ptias ita & Hebreas fcripturas per interpretem didi- 
cerit.quocf ideo.poteft opinari,quia in thymco Platonis,qfkem ip- 
fe fcripiic de mundi conftieutione, dicit Deum in illo opere terri 
primo ignemque inunxifle quxfententia fimillimacftiliiprin- 
cipio Genefis Jn principio creauic Deus celum & terram. Deinde 
iUud,qu6d Platodicit amatorem Deiefle philofophum.Nihil fic 
in literis UUs flagrat.& maxime illud quod & me plurimum addu 
cit,vtplene ailentiar Platonem illorum librorum expertemnon 
rniffe , cj> Plato ilia verba donnni ad Moy fen Ego fum, quas fum. 
veh ementer tenuic,& diligcntifCme commcndauib 



IterHmdt eoiem. 



Cmf. LXXVL 



SENBCAfi.6. epiftolarum.Qaxounq; videmus aut tangimu», 
Plato tn iUis non numerat qux eiie proprie putat , fluunt enim 
& in affiduadiminutione atq; adiectione funt , hoc eft quodaic 
Herachtus Jn idem flumen bis defcendimus,& non afcendimus . 
Nam per ldem fluminis nomen,aqua tranfmilia eft.Ador.Hxc Se« 
necaJix his poteftintelligi quomodo accipiebat Plato Deum ap- ■ 
pellari Coon.i.ens,veJ quod eft.videlicet per excellentiam.Errauit • 
aucem valdc,cum Dcum pofuit in diuifione exiftencium,cum ah- 
terdicacurefiecreator,aJitercreatura,nonenim hoc nomen ens 
vniuoce prxdicatur de Deb & de cxceris rebus,quare Dcus no po 
teftponi tn diuifionc eorum,qux func.Auguftinus,vbi fupra . Illa 
aucem criparcitio Platonis,qua Philofopbiam diuidit in naturale, 
rationalem,& moralem,non eft contrana illt diftin6tioni,qua in- - 
teJligituromncftudiumfapientix,in actione& contemplatioue 
c6fiitere.Quid autem in his vel de his partibus PJato fenferic i.|vbi ■ 
finem omnium aQionum,v bi caufam omnium nacurarum,vbi la 
men omnium rationum efle cognouit,vel credidic, diflerendo ex- 
plicare longum elfe arbitror,& temere affirmandum non arbitror 
fortaffis enim qui PJatonem acutius & veracius intellexiiie, & fe- 
cuti efle laudantur,aliquid tale de Deo fenferunt , vt in illo inue- 
niatur & caufa fubfiftendi,& ratio intelligendi , & ordo viuendi . 
Quorum trium vnum ad naturalem,alterum ad rationalem, ter- 
tium ad moralem pertinere inteUigitur^i enim homo ita creatus 
eft, vt per id quod in eo prxcellir,attingic ad illud, quod cuncta p- 
celliu vnumverumopcimum Dcum,finequonuUa natura fub-. 
ftat,nulla docbina inftruit,nuUus vfus expedit,ipfc quxratur, vbi. 
nobis fecura funt omnia.Ipfe cernatur,vbi nobis cerca sut omnia . 
ipfediligatur,vbinobisrectafuntomnia^iergo Piato Dei huius 
imitatorem,cognicorem,amacorem dixiteileiapietem,cuius par-. 
ticipationem fit beatus quid opus difcutere cxteros, nulli nobis q, 
ifti propius acceiferunt. Idem in lib. 9. Deum omnium fummum 
creatorem quem nos verum Deum dicimus,fic a Platone predica. 
ri Apuleius afleuerat. Quod ipfe fit folus , qui non pdffit penuria 
lermonis humani,quamuis oratione vel modico comprehedr, vix 
autemfapientibusintuscumvigorefeammiquantum Jicuerit a 
corpore remouerint,inreUcdum huius,& id quoque interdum ve>- 
lut in altiffimis tenebris rapidifiimo corufcami ne Jumen candidd 
intermicare. ' .1 

De Librit PUtonis & eim fentemi* de immo»*lit*U 
mmm*. Caf. LXXVU. 

HElinaNdv s.Fuit autem cofuetudo Platonis libros fuo* 
intitulare nomtnibus magiftrorum fuortfm , vel eorum qui 
magiftros docuerant, vt maiorem ex eorum nominibus auftorita 
tem verbis & rationibus fuis acquirerct.Hinc funt libri eius appel 
lati Thymeus,Phedron, Gorgias Py thagoras , quomm primumr 
& vltimum tranftuhc Cicero in Phedronisdiaiogo,vbi poftdifpu 
tacionem de immortalitate anime,diftinguit loca qu{ hanc vitam 
relinqueutibus ea lege debentur,quam fibi quifque viuendo fan- 
xerit.Similiterin Gorgiapoftperadamdifputationem diflerit de 
habitu poft corpus animatum.iixc duo fctuauit inUbris derepu- 
bUca,prius enim principatum dedit luftitie , poftea difleruit quo 
anima poft corpus euadat, vel vnde in corpus eucniac,per illam fa 
bulam,cjuam narratde quodam Pamphilo,nomine ere aliis Plato 
nio milite officio.Qui cu multis vulneribus in prelio acceptis mor 
tuus videretur,& incer mortuos iaceret 1 t.demum die(vt aic Ma- 
crobiusfuperfomniumScipionis)cumintercereros vna perem. 
ptos vltimo effet igne cremandus vel vrendus , fubito feu recept* 
ieu retenta anima quicquid emenfis inter vtramque vitam diebus 
egerat, viderat ve.tanquam publicum profeflus indicium humano 
generi enunciauit.Hnnc herem dicit cicero excttatum fuiffe , non 
reuixifle.Valerius tamen ficait.PIato fcribit PamphUum lo^liebi 
inter eos qui in acie ceciderant iacuiffe,poftea rogo impofitum ra 
uixifle. 

DeAppetitMmortis oi defiderium immortaUtMtis. 
Cmf. LXXVIU. 

MAcROBtvsdc fbmnio Scipionis lib. primo.Plato in Phe- 
drone definit hominem non effe fua fponte moriendum,fed 
in eodem iccrum diaiogoJdem dicit , mortem Philofophantibui 
appetendam,& ipfam philofophiam efle meditationem moriedi , 
hxc fibi contraria cfle viderlturfed non eft ita.Na Plato duas mor 
tes hominis nouit,quarum vnam nacura,alteram vinutes preftSt, 
homo enim moritur cum anima corpusrelinquitfolutu legena- 
ture.mori etiam dicitur cum anima adhuc in corpore conftituta, 
corporis iUecebras Philofophia dicente contemnic , & cupiditatft 

dulces 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlnccntl; 



«lulces infidias, reliqoa/qj omnes excutit paffiones , & hanc morte 
dicit Platofapientibus appetcndam . Illam vero, quam omnibus 
natura conAituit,cogi vel jnrerri, vel accerfiri vetat. In eodem lib. 
xJn Phedrone Platornsquem tranAulit Ciccro,validi<fimis argu 
mentis , animximmoitalitas aflcntur, & poteitomnisratiocina- 
tio in vnius fiIogifmi]compendium ita redigi , anima ex ie mouc- 
tur,quod ex fe mouetur.principium motus eit, qqod autcm prin- 
cipium motus eA,natum non eft, & quod natuni non eft, immor- 
tale eft,anima igitur immortalis eft. Scieudum autem <p immorta 
Jitas duobus modis accipitur , fiue intelligitur , aut.n. ideo eft im- 
inortale quid, quia pcrle non eft capax mortis, aut quia procura- 
tionealteriusa morre defenditur* Actor. Legiturcp Theobrotus 
Ambracienfis cum legiflct libruni Platonis de immortalitate ani- 
nu.',e muro feprxcipitem dedit prx delideno vitx melioris . Hxc 
quoque verba funt Platonis in Phedrone ; donec habemus corpus, 
pcrmixtusq; fi t tali malo nofter animus,nuoquam nos id, quod ia 
olini concupifdmus,fatis confecutun fumus.i.veri fcientiam. In- 
finitas.n.occupationes affert corpus,quibus conterimur ob victum 
<}uotidianum,morbisctiam & cupiditatibus Bc timoribus innume 
rabilibus variarum rerum, appecitionumq; vifionibus corpus one 
ratur, vt prx illo ne fapere quidcm in vlla rc poflimus; dcfun&oru 
autem animus liber elt,& a corpore iolutus.Eo igitur teporequo 
viuimus, ita demum appropinquabimus vcritari, appropinquabi- 
murq; fcicntix, li nihil aut quam minimum corpore.vumur, ncc 
in focietatem eius,niti quatcnus oeceflc eft,animum demittamus : 
ita.n.minime replebitur vitiofa turbulcntaque natura corporis, fi 
puri a contagione eiusincorrupti finceriq; digredientes adomnia 
incorrupta iinccraque venicmus, 

De qutbufiUm ddtts PUton». Cap. LXXIX. 

DV o s autem mundos clle afleruit Plato, vnum intelligibileni, 
inquo ipfa vcritashabitaret.Iftum fcnfibi!em,qucin,manife 
ftum eft,nos vifu tattuq; fentirc, itaq; illum verum, iftum verifi- 
niiletn ad imaginem tliius f actum , & idco dc illo in ea qux f« co- 
gnol'cerctai)ima,voluit cxpolin,.ic fcrcnari vcntatem: dchoc au- 
teni in fttiitorutn animis non fcicntiam , fed opinioncm poflc ge- 
nerari. Idein dicebat ideas elle in mcntc duuna.idea lic difEniens, 
idea eft eorum que. fiunc cxemplar f ternumJn hoc auteih errauit, 
<p ideas ahud euc quam ipfam Oei menrem putauit, multa quoq; 
tguttir aliaregregie dicta a Platone vt eft iilud , quod ait Boetius,' 
illum dixifle , bcatas fore refpublicas, fi aut eas fapientes regcrent» 
aut caruin rectores fapientix ftuderent, & iliud quod Tullius ettm 
dixille ailerit, cfcam nialorum efle voluptatem, quia.f ca capiun- 
tur homincs ficut hatno pifces.Platonis quoq; dicta funt hxc;Si fa 
picntix forma oculis videri polfet, maxime ad amorem fui omnes 
«xcitarct. Non poteft comprehendi tbnna Iuftitix,nifi prius difcH 
tiatur fcries lniufutix. Anima eft eflentia fc moucns Non folum 
fcientia,qux remota eft a iuftitia, callidicas potiufquam fapicntia 
appellanda eft , vcrumetiam animus paratus ad periatlum , fi fua 
cupiditate non omnium vtilitace impcllitur, audacix nomen ha- 
feet , potiufquam fortitudinis,illa eft luftitia vcnflima, qux erga 
infcxiores feruatur. Triumphus eft innocentie,non pcccare vj>i Ti- 
cet pofle,[in quem plus potes peccare define. Mors philofophanti- 
bus appetenda eft,ipfaq; philofophia eft mcditatio moricndi.To- 
tius philofophix robur patientia eft , Idem rt dicit Hieronymus 
fuper Mattheum, duas corporis ftuhmitatcs docuit non eflc velan 
das,nec ailucricri dcbere mollicie,capitis.f & pedum cum.n.habue 
rint firmitatem,cctera robuftiora funt. Hic,vt rofert HeUnandus, 
cum vidifletDioiwfiumSicilixtyranuum corporis fuicircunfe- 
ptum cu Aodibus.Qttid tantum malum inquit fccifti, vt a tamiyiul 
tis neccfle habeascuftodiriiHxcdediclis Platouiscxdiuerfis locis 
exccrpta collegi,qux & hicinferere volui. 

De Archtt» l~h ir mmo <y dtflis eius. Csf. LXXX. 

1y A t e t autcm his tcmporibus Architam Tharentinum fio- 
ruiflc,cuius Piato lcgitur auditor fuille.TuIlius in lib^fc fcne- 
ftute. Ardiita Tharentinus cum eius fermoni Plato Atheniefis in« 
tereiict , nullam capitaliorem peftem quam voluptatem corporit 
dicebat homimbus a natura datam. Cumq; nil mence prcftabilius 
Deus ded.flec homini; huic diuino muneri nihil tam inimicum ef 
fcquain voJuptatem, quod vt magis intciligi poflct fingebat ani- 
inum tanta mcitatum a'iqua corporis voluptate, quauta poflet 
pcrcipi maxima , nemini t elebat forte dubium.quin tamdiu dum 
vita gaudcret nihil agttare mcntc, nihil cogitatione, nihil ratione 
Conlcqui poilet.Idcm inlib dc amicitia • Natura nihil folitarium 
»mat,vtide verum cft,quod ab Archita Tharentino(vtopinor)dU 
ci folitum a fenibus noftris audiui Si quis in ccelum afccndiflet , 
naturamq; mundi cV pukhntudtnem fyderum afpexiflet, infuaul 
jlli fiue amico & focio admini Arationcm fore, qua: tamen iucun- 
diffima foret,G aliquem,cU" intimallet habuiilet.Valerius libro 4« 
Tharentinus Archita villico fuo fumpfiiiem inquit a te fuppliciu, 
Aifi ubi nam eflcm : maluit .«.Hnpvuitum xclipquercquam pro- 



pter iram iufto punire gr auius. A.Gellius in lrb.noSimn Attjcarii. 
Fauorious philofophus affirraat fimulachrum columbxeligno ra 
tioqe quadain & difciplina mcchanica/aftum ad Architam volaf 
fe Actor. Huius fcntentia de anima hxc eft, aoima ad exemplum 
voius cppoijta eft , qux fic iUocaliter doininatur incorpore, ficut 
vnii in numeris. Idem. Nulia peftis capitalior quam voluptas cor- 
poris.cums auidx libidincs temere,& enrenate ad potiendum inci 
tantur , hinc patrix proditiones, hinc rerumpubliarum euerfione, 
qullum denique fcelus nullum fapinus eft , ad quod fufcipiendum 
oon libido voluptatis impeUac, 

De obfidiont Rtmttu Cafitolij per Gallot . 
C*p. LXXXI. 

£V s e b i v s in chronicis. Anno Artaxerxis decf mofeptimo,Se 
nones Galli Romam inuaferunt,excepto Capitolio. Kido.i a. 
iio.Ethym.Galiorum afcenfus in Capitoho Anleris clangore de- 
prehenlus eA : nullum.n.animal ita odorem hominis fentit vt An- 
fer. Ambr.in Hexameron lib. j. Merito debes Anleribus Roma g> 
regnas , Oij tui dormiebant & Anferes vigilabant , illxs potiusde- 
bes facrificarc,quam Ioui.Cedat enim Dij veAri Anferibus.a qui- 
bus fc fentiuot efle dctenfos,ne & ipfi ab hoAe caperentur.Orofius 
lib.i. Calli Senones Duce Brenno, exercitu copiofo robuAoq; ni- 
misjdum vrbem Clufim quxnuncTufciadicituVobiiderent,Jega 
tos Romanoru m q ui(nunc componendx inter eos gratia pacis ve 
nerun )in acie aduerfum fe viderepugnates,qua indignationeper 
moti, Clufis oppidi obfidione dimifla,totjs viribusRomam conte 
dunt, hos ita irrucntes Fabius cum exercitu conful excepit, nec «a- 
men obftitit,immo potius hoAilis ille impetus.quafi andam fege- 
tcm fuccidit,Arauit & tranfijt.TeAatur hanc Fabij cladem fluuius 
allia licut crcmenraFabiorum . Non enim racile aliquis fimilem 
Romanx militix ruinam recenfcret,etiam fi Roma in fuper ince- 
fa non cllet,patcticem Galli vrbeni penetrauit,trucidant crigentes 
fimulachrorum modo in fuis fcdibus Senatores , eofquc incendia 
domorum concremantcs,Iapfuculminum fuorum fepeliunt, vni- 
ueriani rchquam iuuentutem,quam conAabat, vix mille hominii 
tunc fuille, in arce Capitohni moncis latitantem obfidione conclut 
dunt,ibiq; intxlices reliquas fame & peite defperationefortitudine 
terut,fubigut,vcdut,na mille iibris auri difceiuotus preciii pacifdi 
tur,non quod apud Gallos Roma parui nominis fucrit, fed quo il 
lam ficutiam antc detrjuerint,vt amplius tuncvalere non poiSc 
poA lllam dadem Romaqi immutari fedes cogitaucrunt,aliud op 

Eiduiu incolcr«,& altero nomino cenieri. Attor. H*c Orofius V* 
irius aqtem dicit quod in illa Capitolij obfidione,cum Romani 
faine artarcntur,paues c compluribus locis iacere cc.perunt.Qupd 
vidcntes GaJli putantes eos abundare victualibus, obfidionem di» 
mifcrunc. Addit et Vegetius in lib.^^e rc militari, quod cnm ma- 
dunarum bclficarum tuncs putrefadi ellent,Matronx omnes crU 
ne»luosabfcideruntadmachinareparanda& vircjs liberandos. 

DtArifioteletfiiaiseiHi. C*p. LXXXII. 

EV s £ b i v s in chronicis. Anno Artaxerxis tricefimotertio. Arf 
Aotdes U.agensannum Platonis auditor fuit.Aug.de duita« 
te Deiiib.8.Ariltotelesdifcipulus Platonis virexcellentisingenij 
& doquio quidem Platoni non impar,fed multos racile fuperans, 
fedam peripateticam condidit,quod deambulando difputare co« 
fueuerat,plurimofq,- difcipulos prxclara faina excellens, viuo ad- 
hucprxceptorein itiam hxrefim congregauit. Seneca in epiAola 
6j.Ariltotelesputatcaufam tribusmodisdici,materiam,opifice, 
formam,qux vnicuiq; operi apponirur.ijdos,quartam quoq; adl 
dt propofitum artifids.i.illud quod inuitauit Artificem ad hoc fa 
dendum ficut pecunia,vel gloria vdrdigio,quintam addit Plata 
exemplar.f.quod ipfe ideam vocat^ex ergo caufas dicit efie, id ex. 
quo.i.matcriam ficut es,id in quo j.formam quxXaptatur eri , id 
ad quod.f.excmpiar,id propter quod.iiacientis propof itum,id qcT 
exhis eft.i.ipl'um opus,id a quo ipfum operis efia jpfe artifex.Va-. 
leriuslibro 7.Ariftotdes in neutram parre de femetipfo loqui de- 
berepredicabat,quonialaudarefevani,vituperareie Aulti efler. 
Actor.Dicebatetiam Ariftotdes,vtIegitur,foIum fe lncommo- 
dum pSupertatispati quodnon pofllt egentibus fubuenire, fcifci 
tante autem Alcxandro, quo docente profiteretur fe fdentem,re- 
bus inquit ipfis,qux non nouerunt mentiri,huius quoq; lententiae 
iftx funt,Nunquam verecundiores effe videmur,quam cu de Oijs 
agitur,viri boni eA,ue fcire vd pati.vel iniuriamtacere. Iniuriai, 
niuAeirrcgate,eiuseftinfamiaquiradt,fi UnceisocuUs hominec 
vterenrur vt eorum vifns obitantia penetraret nonue interfpectis 
vifceribuj etiam pulcherrimum corpus turpiflimum viderctur, 
hoc verbumBoetiusin 3. Jib.de confoiationcrecitansaddidit, r« 
igitur pulchrum vjderi non tua natura , fed fpedantium oculoruj 

fait 



Digitized by 



Google 



LJber Tertiuj. 



4 o 



ifacit infirmitas. Idem Ariftoteles aduetfum inimicos inquit.intra 
panetcs noftros vittoria qujrcnda eltdicebac autem aniinam efle 
«■odelechiam.i.figuram corpons. Idem, vtait Tullius,rhetoricam 
ar.em ampliauit. Valenusirflib.^.Ariftoteles.aitjVtilifliinumprx 
ceprum ett, vt voluptates abeuntes conlideremus,quas quidem tic 
oltcndeadotninuic , fcll"as.n.pcenitcntij;que plenasanirois noftris 
fubijcit.quo roinus cu^ide rcpctantur.ldem Jibro f .Ariftotdes fu 
prcmx vitx reliquias fenilibus,ac rugolis membris, in fummo lite 
rarum ocio , vix cuftodicns , adco vaienter pro falute patrit incu- 
buit vteamaahofhbusarmislbloaiquataininleiulo Athenien- 
Cum iaccs, Macedonum manibus,quibus abiecraerat eriperet: ita 
quevrbsftrataatqueeuerfa Alexandri quam reftituta Anftotelis 
nocum eft opus. 

De fetl* Ptripatttieorum, cuius auttr ipft fiut. 
C*p LXXXtll. 
r A VgvstiNvs lib.y.de ciuit.Dei. Deturbarionesanimiqui 
J\ dam dicunt cadcrc ia fapientem. Sed eas moderatas rationi- 
que fubieftas , vt cis lcges quodammodo , quibus ad neceflariutn 
redieantur,modiim dominatio menris impotiat.Hec fentiunt Pla 
tonici tiuc Ariltoteiici & Peripatetici. Stoici vero iiullasomnino 
in fapiena-ni caderc putant.Cicero autem dicit Scoicos in hoc lo- 
co aduerfus Penpatericos verbis inagis quam rebus contenderc : 
quod ex verbis A. Gellij probatur, qui tic fe fcnbit nauigatfe ali- 
quando cum quodan philofopho nobili Stoico, qui cum illud na 
uigium hornbili tempeftate cceli,& mari pcriculofifljme iactare- 
tur,vi timoris expalluit . Id animaduerfum eft abeis,qui aderant, 
quamuis in mortis vicinia curiotifllme attentis, vtrum ne Philofo 
phus animo turb3retur.Deinde,tempeftate tranfac~ta,mox vt fecu 
ritas prxbuit colloquendi vel etiam garriendi locum , quidani ex 
his, quos nauis illa portabai, diues luxuriofus Aliatichus philofo- 
phutn compellebat illudens, quod extimuilfet atq; palluiilet, cum 
ipfe manfilfet intrepidus, ineo qui impendebat exitio : at lllc 
Ariftippi Socratici refponfum retuIit.Qui cum in re fimili eadem 
vcrba audiflet, refpondit , illum pro atuma nequiflimi nebuloni* 
merito non fuifle foucitum , fe autem pro Ariftippi anima timere 
debuifle,ac illo diuice refponfione depulfo, poitea quxfiuit A.Gel 
lius a philofopho,noh exagitandi animo,fcd difcendi,quxnam il- 
Ja ratio effet pauoris fui, qui ftitim protulit de farcinula fua Stoi- 
ci epitetici librum.in quo fchpta erant,qux congruebant decrecis 
Zenonis & Crifpi .qui fuerunt principes Stoicorum.in eo libie le- 
gifle dicit A.Gefiius, hxc Stoicis placuifle,quod cum.n.animi vifa 
qux appellant phantatias,nec in poteftate eft, vtmm & quando in 
cidant animo , cum veniant ex terribilibus & tbrmidabilibus reb. 
necefle cft etiam vt Sapientis animii moueant : ita vtpaulifper ve! 
pauefcat metu vel triftitia trahatur tanquam his pafiionibus prx- 
uenientibus mentis & rationisofGcium: necideo tamen in inente 
opinionem fieri mali.nec approbari ifta eifque confentiri. Hoon. 
effe volunt in poteftate,idq; interefle volunt mteranimuin fapien 
tis & ftulti,<p ftulti animus eifdem paflionibus cjdit, atq; accom- 
xnodatmentis alfenfum. Sapientis autem quamuis eas neceflicate 
patiatur,retinet tamen dehis, qux appetcre vel fugere rationabili 
ter debet,veram & ftabilem inconcufla mente fententiam . 
De libris Arisiotetis. Cap LXXXllll. 

HIeRONimvs contra loui.Scripferunt Ariftoteles,&Sene 
ca(mfifallor)dematrimonio Iibro$,amboq; inamoremfor 
mx inuehuntur in hunc modum,amor forme rationis obliuio eft, 
& infanie proximus, fedus minimeq; conueniens animo fapientu, 
t^rbat coh(ilia,altos & generofos fpiritus frangit.a magnis cogita 
t&nibus ad huraillimas decrahir,quxnilolbs,iracudos,temerarios 
dure imperiofofq; feruiliter blandos facit, & cum fruendi cupidi- 
tate infatiabilitcr flagrat, plura tempora fufpicionibus lachrymis 
quxftionibus perdit, odium facit fui, & ipfa nouiflime odium eft» 
Actor.Scriplit.n. Arift.de arce logicalibrum chategoriarum.i prx- 
dicamentorum, & fecundum quofdam librum fex principioruin. 
Librosquoq; Perihermenias, & libros Analeticorutn & Poftcrid- 
rum,Topicorum & Elencorum. Porro de Philica.i.naturali fcien 
tia,libros edidit de philico auditu, &generatione & corruprione, 
de anima , de fenfu & fcnfato , dc mcmoria, de reminifcentia, de 
fomno & vigilia, de morte & vita , de vegetabilibus , & etiam de 
animalibus l m quofdam, de quatuor elemcntis . Libros quoque 
Metheororum & Mcthaphi(icorum:eXtat etiam liber,qui dicitur 
perfpediua Ariftotclis>& alius,vt ferturjqui dicitur rethorica eiuf 
dem , & cft ipfiusepiftolaad Alexandrum de dieta feruanda . De 
his autem ipfius Iibris excerpfi plurima inprima & fecundapar- 
te iftius operis : prxter hoc etiam fcripfit libros Ethicorum qua- 
tuor, quorum flores morales iu hoc loco infcrere volui inhuuc 
inodum . 

Flores eiufitm mortles tx Ethieis . Cap. LXXXV. 

ARifto.in lib.Ethicoruin 1 . Omnis ars & omnis doctrina,fimili 
tei aute & operatio, & propenlis boni alicuius operatrixcfl» 



videtur. Ideoq; optime enunciant,bonum quod omnia appetunt, 
omniscognitio&propenfis bonum aliquodexoptat. Optnnus 
eft,quiaieipfoomniaintelligit:bonus autem &rurfusillequi be 
nedicenti hxcaudit, quf aut neq; ipfc intelligit,neq; alium audics 
in mente iacit.hic inutilis videtur,quidam vitani pecudutn eligen 
tes, adipifcunturtamen gloriam, quia quidam magilirantium fi- 
milia patiuntur , vt Sardanapalus , perfcctius dicimus qiiod per fe 
eftperfequibiie quam quod propter aliud eft eligibile , tale autem 
felicitas maxime etle videtur : hanc.n. femper euginius proptcr fe 
& nunquam propter 3liud.Pluribus quidem delectabilia aduerfan 
tur,quia non natura hxc funt, diligcntibus autem bonum delccta- 
bilia funt: tales autem funt qux fecundum virtutes fiint operatio- 
nes,quare & delectabiles fecundum fe non quafi adiundo aliquo, 
habent.n.delectationem quandam in feip/is. Quis prohibet felice 
dicere eum, qui fecundum virtutem operatur perlectam , & extc- 
nonbus abundat futEcienter,pronepotum fortunas,& amicorum 
omniumconferreinnihilumvalde inimicabile videtur : felicitas 
eftactusanimx fecundum virtutein perfe£tam, omnia Honefta 
concordant rationi. 

Dttodtm. C»p. LXXXVI. 

IDbm infecundo. Denique neq; natura ncq; prxter naturam 
fiunt virtutes, fed innatum eft nobis quidem fufcipere eas , per 
alluetudinem perfedis. Ex fimilibus aftibus fiut fimiles habitus,& 
fecundum attuum diffcrentias fequuntur habitus.Non parum tgi- 
tur diflen fic vel fic afluefci a iuuentute,magis autem oinnes, non 
vt fciamus.quid eft virtus fcrutamur,fed vt boui fiamus.Quxcuq; 
naturanobisadueniunt virrutes eorum primitus fcrimus , poftea 
autem operationem & afium tradimus . Qui dc lingularibus fer- 
mo eft,non habet certitudmem,neq; enim fub artc, neq; fub ratio 
neincidunt,& circa qux eft virtus,nata funt a fuperfluitate & indi 
gentia corrumpi. Qui enim omnia fugit & timet.timidus: qui aut 
nihil omnino timet,audax eft.Similiterautem qui omnem volu- 
ptatem habet & a nulla femotus eft,incontinens : qui autem om- 
nes fugit,eft infcnfibilis.Corrumpitur enim caftitas & fortitudo.a 
fupernuitatc,indigcntia a medietate autem faluatunSignum aute 
oporcecfacerchabKuum.volpptatem veltriftitiam in operibus. 
Qmcuq; remouetur a corporalibus,& hoc ipfo gaudet.caftus: qui 
autem triftatur,incontinens,& quifq; fuffert pericula & gaudet & 
non triftatur,fortis:qui autem triftatur,timidus.Circa cnim volu- 
ptates & triftitias cft confuetudinalis virtus,nam medicine queda 
funt virtutes: medicine autein per contraria natf funt fieri, triou* 
exiftentibus,qux in voluptatibus,& tribus,qux in fugis,bono con 
ferente deledabili,& tribus contrarijs malo in conferente trifti. cic 
ca hec quidem omnia bonus direftus cft,malus autcm peccansana 
gis autem circa deleitationein^quia ex pueritia nobis comittitur , 
ideo difficillimum eft hanc paflionein rcpcllere,contemperaneam 
vite,quemadmodum dicit Heraclitus,c.irca ditrlcillimum aut fem 
per & ars fit & virtus.In his que fecundum virtutes fiunt, requiri- 
turqualiter habensoperatur,priinum quidem (i fciens, deinde fi 
volens,prxterhocautcm tcrtium,fi firme & immutabiliter opera- 
turihxc autem ad habendum alias artes non counuinerantur pre- 
ter fcire. Ad habendum igitur vircutes,fcire quidcm parum aut ui 
hil prodeft,ad alia non parum,fed omne:fed multi hxc quidc que 
fccundum virtutes funt non faciunt,ad rationem autem contugie 
tes exiftimant philofophari & cfle boni,fimiIe aliquid facientes e- 
grotantibus:qui medicos audiunt quidem ftudiofe,& ipfi nihil fa- 
_ ciunt operandorum : igitur nec illi bene habebunt corpus, nec ifti 
animam (icphilofophantes.Quoniam autem ea,qua> fiint in ani- 
ma,tria funt,pafliones,potentix, habitus: horum aliquiderit vir- 
tus,pafliones quidem non funt neq; virrutes neq; malitix,quia fe- 
cundum pafliones non dicimur boni vel mali , neque laudamuc 
velvituperamur, fecundum virtutcs autcm &ma'itias bonivcl. 
mali dici mur,& fecundum eas laudamur vcl vituperamur, & paf-! 
iiones quidem vt ira & timor inuoluntarie , virtutes autem & vo- 
luntates vel non fine voluntate. Propterhxc autem eadem,neque 
potentix funt neque.n.boni vel mali dicimur : quia podinnus pari . 
iimpliciter, neq; laudamur neq; vituperamur, & adhuc potentes 
quidem fumus natura,boni autem non fumus natura:rclinquitur 
ergo habitus cfle omnis virtus cuiufq; fuerit, & id bene habens per 
ficit,& opus eius bonum reddit. 

Adhue dt ttdtm . Cnp. LXXXVU. 

1N omnt continuo & difcreto eft acdperc,hoc quidem pIus,hoc 
vcro minus,hoc vcroe,quale,& hocatiteni,autfecundumrem, 
aut fccundum nos : dico aut rei medium, quod f qualiter remouc- 
turab vtraqueextremitatum , quodeft vnum & ideinomnibus.. 
Ad nos autem quod fuperabundat,neque defidt,fed non eft idem 

omuibus : 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlnccnti/, 



«muiibus: nam Miloni quidcm comederc fcx niinas parum cft,do 
minatori autcm quidcm gimnaliorom multum. Sic vtique omnis 
feics funcrfiuitatcm & dchcicntiam fugit, medium atttem quxrit, 
cc liocvultmcdium non autcm quod rci,fed quod ad nos. Sicer- 
gi boni Arrificesadniediiimrcfpicicntcs operantur.Virtus autem 
ointii artc certiorcft, & inclior, qucmadmodum & natura, mcdij 
vtiq; erit conicCturatrix.Adhuc pcccare quidcm cft multismodis: 
dirincrc aiit vno rnodo, ideo & hoc qtiidi faci!e:hoc vcro difficile: 
facilc quidc diucrti a figna, difficile aiit inttcttirc,& pj> hoc mali- 
tix quidc fupcrfluius & indigetia: virtutis aut medictas,boni qui- 
dc liinpfr,mali aucorrinifaria.Eft igiturvinushabitus voluntarius 
tn mcdietatc cxiftcs/quo ad uos dctcrminata rationc, vt fapics de- 
termjnabit.Mcdietas autcm duarunt malitiaruni,huius qutdem fe 
cundtim fupcrfluitatcm: huius vero fecundum indigentiam,eft.n, 
virtus circa pafliooes & opcrationcs , in quibus fuperfluitas vitia- 
tur,& dcfcitus vituperatur , mcdium autem laudatur & diligitur, 
Natn, neque omnis operatio,nequc omnis paflio fufcipit mcaicta- 
teni: quidam n.mox nominata coniuncra Uint cum malo,vt inyi- 
dia. adulttritini , furtum , & (imilia, qux dicuntur efleipfa mala, 
lion eoriim fupcrfl.iiita.tcs & dcficicntic.Nou ffl igitur vnquam cir 
ca hoc dirigerc.fcd fcinper peccarc. l ortitndo eft mcdictas circa ti 
niores & audacias > Liberalitas eft mcdjctas circa dationcm pccu- 
mianim,& acccptioncm- Magnanimitas cft mcdictas circa honore 
& inhonorcm.adqua: ipfi magis innati funuis.Hcc magis contra- 
rramedio videntur,vcrbigratia,magis innatifuuiusad dcleclatio 
nem,idco habiliores fadti liimiis ad incontinentiam , quam ad de- 
corem,idco dirficilc ett bonum cfle. In vnoquoque emm mcdium 
accipcre difKcilp cft, verbi gratia,circtili acciperc medium no om 
uis,lcd fcicntis eft-Sic vtjque & irafci facilc & dare pecuniam , fcd 
cui,qttantum, & quando,& cuiusgratia,& quahtcr non omnis,ne. 
<juc racilc eft,quoa eft bonum & rannn & laudabile:& idco opor 
tec eum, qtu' intcndit , ad mcdiuui prius fcgregari a magis contra- 
tio,& in corrtrarium trahi oportct ; miiltuni enim fciungentes nos 
st pcccato,in medium vcnimus, quod qui torttiofa lignorom diri- 

funt f aciutit . In omni autcm magis catienduin, & dclectabile & 
clccta tio.-non.n.iudicamus cam indcccpti. Quod igitiir plebis fc- 
tics pafli funt ad Hclenam: hic oportet nos pati delcStationem. Sic 
<uim cam proijcicntesminaspeccamus, 

idemdteodem. Cap, LXXXVUl. 

"1 D e M in tcrtio. In Voluntarijs laus & virupcratio fit . Turpiffi- 
i ma fnfTerre,pro nullo bono vcl modico mali eft. Videtur violen 
turn cflc, cuius principium cxterius eft,nihil confcrentc vim p.illo» 
Voluntas finis cft:clcciio autem eorum qux ad finem. Simplicitcr 
quidcm & fccundum vcritatcm, volu tabilc eft pcr fe bonum, vni- 
cHilq; autem quod videtur fludiofo.i.bono quidcm fccundum vcri 
tatcm cft,malo autcni qtiodcunque ficut in corporibtjs cis,',quc bc 
nc difpofita funt, fana fuut,quc fccundum veritatcm talia funt,in 
£rtnis autem altcra. Bonus cnim lingula rcftc iudicat,& in fingir- 
Jis verum ei apparcret, rcgula & eortim mcnfura cxiftcns . Multis 
autem deccptio propter deleftationcm fit:non cnim exiftcns bonu 
eis videtur, fed volunt delcftabilc vt bonum : triftitiam autem vc 
malum ftigitint.Ideni in ^.Mollicies eft fugcrc laboriofa:furorcm 
autem ftipcr fortittidincni infcrut:lortcs cnim efle vidcntur,& qui 
propterturorem: impctuotifluiiiis cnini ftirorad pcricula fuftincn 
«a: vndeHomerus virtutcm immittcfurori 1 & furorem virtutccri 
gc. DifHcilius cfl triftia fuflcrrc, quam a dclcclationibus abflincre. 

GuJiUt eft iudicium fufqri. Cap. LXXXIX. 

QVod ditituniius vel ccrtius efl , niagis eft cligendum, eo <p 
minus eft htiiufniodi : &quodmagiscligitprudensvclbo- 
ntisvir, vel Icx fefta , vcl fludioli circatinguladida inco <p tales 
funt.Omnia bonum appctunt.Quodpropterfecligendum, eo 
propter aliud magis cft cligcndum. Et quod per fe,eo quod per ac 
cidcns , & quod caufa boni pcr ie, co quod pcr accidcns- Et quod 
iini, licltcr bonum,eo quod alicui magis eligendum. Et quod na- 
tura, eo qtiod non nattira. jEtquod mcliori & honorabiliori ineft 
magis cligcndum. Et quod mclioris proprium melitis quam quod 
peioris.Et quod propinquius cft fi!ii,& omnino quod ad fincm vi- 
tx appetibilius.Et pofllbilc impoflibili. Et cui confcqttens cft ma- 
iusbonum vcl minusmaltim amplitis , plura bonapaucioribus, 
■vbialtcrum'pro{Jter alterum, ibi nihil niagis cligcndum, vtraque 
qu.am vnum. Vnumquodque in quo tcmporc magis Talct, in hoc 
etiam magiscligcndiim,vtprudcntia in fcne£tute:nemoenim iu- 
ncncs cligit dticcs,co cp non cbnftet pmdentcs e(l"e. TempcrantiT 
aiutcm in iuucntntcmiagis enim iuucncs quani fcncs conctipifcien r 
tiis molcftantur . Quo^ proximum cft bonp, rnclitis cft, & magis, 
iligcndnm Et qttod fimilius cft bouo & qitod uicHori cft limilms: 



11 tamcn illi fimile fit in co co melius. Confiderandum eft cnim,fe 
fi in ridiculofioribus fit fimile,vt Simia homini quam Equus: non 
enim melior Simia quam Equuslicet limilior homini.Item quod 
difficihus,magis.n.amamus, cum habcmus quod non facile eltfu- 
mere: aliquando autcm meliora non efiam magis eligcnda-non.n. 
fi mcliora, ncceflario & magis eligendamam philofophari meiius 
quam ditari eft , fednonmagis eligendum indigenti ncccflarijs- 
Quod adomnia velplura vtileeft, magis eligendum erit , quira 
quod non fic. Et quod propter nielius cft, vt cp propter virtutem, 
quam proptcr dclcciationem.Similiter autem & in fugiendismam 
magis fugicndum eft,quod magis impedit virtutem. Idem in Ii.8. 
Prauus eu focius,qui impcdit commgne opus. Qui litigatorie in- 
t crrogat, praue difputat, & aui in refpondendo no concedit quod 
videtur. Actor. Hxc de Ariftotele & Peripateticis, quorum aftor 
fuit, & dc libris eiufdemad prefens difta fufficiat. 

3>t ftffWenti* Roman* , de mtrte Artaxerfit . 
C*p. xc. 

EO tempore vt teftatur Orofiusjingens vniuerfam R«mam pc 
ftilentia corrupit , non vt inlperata de calibrijs faltibus aurz 
corrumpens,repentinos acutarum infirmitatum afferret rranfcur- 
fus,fed grauis & diuturna,in nulloq; difpar fcxu,in nulla ^tate dif 
fimiUs , generaliter cunctos per biennium iugiter tabe confecir, vt 
etiam quos non egit in raortem,turpi macie exinanitos affliitofq; 
dimifcrit: anno proximo terra mccUo vrbis loco difltlijt , in quod 
abruptum MarcusCurtiu* vir,eques armatus fponteprofiliuit. Iu 
ftinus lib. i o, Artaxcrfi autem Perfaram Reei ex pellicibus iif.fi- 
lij fucre.fed tres tantum iufto matrimonio fufcepti, Darius.Axfa- 
mes,& Ochus,ex his Darium contra morem Perfarum,apud quoc 
Rex non nifi mone mutatur,per indulgentiam pater viuos fecerac 
Regem,fed Darius pro tanti rcmuneratione beneficij,fcelus parri- 
cidij in patrem cogitauit , & ad focietatem facinoris quinquagia- 
t'a fratres allumpfit.Caufa vero parricidij fceleratoru ipfo parrid- 
«jio fuit. Na Rcx Anaxerfis Aftafia Syri fratris fui pellicc in macri 
qionhi receperat, hac patrc cedere fibi ficuti regno Darius poftula 
ucrat,qctquidcm Anaxerfes primum promifit, deinde pcnitentia 
ductus, vt honeftenegaret.quod temere promiferat:Solis e3 factl 
dotio pnefeci t, quo perpetua ilfi ab omnibus viris pudicitia tmpe 
rabatur.huic cxacerbatus iuuenis coniurat contra patrem, fed de- 
)rehenfuscumfocijsdeletuseft,coniuges quoque omnium cum 
ibens interfectx- Pofthoc Artaxcrfes morbo ex dolore conrraftc» 
dcceditRcxquampaterfacilior, hxrcditas regni Ocho traditur» 
qui timcns parcm coniurationem,regiam cognatoru cxde & ftr» 
ge principum replet,nulla non fanguinis,non fexus, non xtatis mi 
fericordia permotus,atquc ita veluti pacificato regno bellum Su- 
£s infert,in quo bcllo aduerfus procuratorcni hof tium Codoma— 
nusquidam,cum omniumfauoreproccflit,& hoftecxfo vrdoriS 
fuis obtinuit,ob quod Armenijs prgfectus eft,deinde poft mortem 
Ochi ad memoriam priftinx virtutis Rcx a* populo coftitutus eft, 
& Darius cognominatus eft:hic eft Daritts, que viccrat Alexader. 

23« Regno Oebi trttere Demofthene. C*p. XCl. 

EX cronJgitur Perfarum i x . Artaxerfcs,qui & Ochos CKpic ar» 
no quintxgtatis m.Mundi vcro too.millefimoquingentefi- 
mo 1 8. & rcgnauit annis i6.Hu ius temporibus Dcmofthenes orft 
tor agnofcitur.Valerius 8Jib. Demofthenes cum primam literaro. 
artis rhetoricx proterre non poflet propter vocis exilitatem , OLjs 
fui vitittm tanto ftudio cxpugnauit,vt nullus cxpreflius quod vi _Z 
lebat proferret.Idcm gracilem nimis vocem continua exercitatia» 
ne ad gratum aunbusfonum perduxitJdem ob lateris infinnita- 
tcm difcuticndam, multos verfus vno impctucotnplebat, eofqu« 
ad diucrfa loca celcri gradu fcandens pronunciabat, ac vadofis lit 
toribus infiftens , declamarionesfludtuum fragoribus obfiftetibus 
fcdabat,ore quoque calculis infertis,mulcum ac diu loqui erat f» 
htus.quo vacuum proptius eflet & folutius.Hic cft Demofthenes» 
qui ftomachttm Laydis nobiliffimx Meretricis iocado fuppalpis 
& queritans.hoc quantum,cum illa diceret mille denarijs,reibou-> 
dit,ego pccnitcrc tanti non emo.Duo hofpi tes cuidam ancille p« 
cuniam dcpofucrunt.ea conditione,vt eam finiul vtrifque redde- 
ret.Intcncdo teinpore alrer fqualore obfitus tanquam mortuo fa 
cio,onincs numos decepteabftulit.-fupcrucnit deinde alter, & de— 
pofitum petere cjpit,qu$ cuin angerctur. Demofthenem patronir 
pctijt,qui ait: ha;c parata efl dcpofitutn rcddere,fcd nififocium re 
duxeris,hxcfaccrc non poteft. Ifid in hb.i.ethymo. Demofthene» 
oratorfabula vfus eft aducrfus Philippum. Qtii aim ab Athenietx 
fibus poftularet,vi fibi decem oratores darcntur,& difcederetrfin- 
xit ille hanc fabulam,qua difliiaderct, dicens: Lupos aliquando pat 
ftoribus , quorum diligentiam deciperc voluiflent, fuahflet, vt ir» 
amicitiam conuenirent: ea tamen conditione,vt fibi canes,in qui-. 
bus erat caufa iurgiorum,ob vitx fcctiritatem tradcrentur,annue>_ 

runt 



Digitized by 



Google 



Llber Quartui. 



41 



iutttpaftores:& in fpefecuritatisdede«mes,quosouium fuaru 
vieilantes cuftodcs habebant , tunclupi adempu omni formidi- 
ne: omnem gregcm,non pro fatietate tantum.verumetiam pro li 
bidine lacerauerunt. Sic Philippus fublatis oratonbus m populo 
fafturus erat.Helinadus li. 1 1 . Demofthencs cum Anftodernfi au 
ftorem fabularum interrogaflet.quamtum mercedis,vtageret,ac- 
cepiifet,& refpondiflet talentum, vt cgo ait Detnoftenes.populus 
accepi vt taceam,ita Caufidicorum lingua damnificata eft, nifi ea 
(vt dici folet)funibus argenteis vincias. Apud Aduocatos igitur & 
ipfum filentium vcnale cft.Item Demofthcnes cum a fenatu Athe 
nicnfium in patrocinium peteretur: cum Philippum Regem Ma 
cedonum.-fimulau infirmitatx vt aiunt lecto decubuit,& refpon- 
dit his,qui ad fe conuenerant.fe pati morbum finantem:cui quo- 
dam exnuncijs mordaciffimerefponfumeft : certenonfinantem 
patcris trnrno arginantem. Tullius in Tufculanario li. s .LentuJus 
-fane nofter Dcmofthenes,qui illo fufurio delecuri fe dicebat:con 
fitetis mulierculx vt mos eft in Grxcia. Hic eft ille Demof thencs. 
quod homo leuius: fcilicet orator ille tantus, apud alios videlicet 
loqui didiceratrnon multum ipfe fecum.A<3or. Huius Demofthc 
nis legitur efle illa fententia.li beri feruiq; perfbnam veritas fepa- 
rat: ierui liberiq: mendacium mifcet . 

De Zfchtnt tratore. C»f. X C 11. 

HV 1 c autem conftat, Efchitiem difcipulumfocratisconte 
peraneumfuilfe: qui lcgitur cum eo in perorando certa- 
men habuiffe.Plinius de hiftoria naturali li.7. Eichines Athenien- 
fis fummus orator,cum accufationem quam fuerat vfusRhodi le 
giflet:legi t & defenfionem Demofthenis,qua in illud depulfus fue 
rat exiJium,mirantibufq; eum,magis fuille iniraturos dixit .* fiip- 
fum orantem audiuifletis. VaieriusL. ttJUoquentix ornamenta in 
pronunciatione apta & in conucniente corporis motu confiftunt. 
Quibus cum ipfe fe iuftruxerit,tribus modis homines aggreditur, 
lcilicet aures eorum penetrando,oculos demulcendo: animos in- 
uadendo: rectc itaq; Efchines cum propter iudicialem igtiominia 
Rhodum petiifiet,& ibi rogatu ciuitatis,fuam pnus in Thefifou- 
tem:deinde Demofthenis pro eodem orationem dariftlmam reci 
zaflet:mirantibuscunctis eloquentiam vtriufq; fcilicet aliquanto 
snagis Demofthenis. Quid fi inquit ipfum audifletis,tStus orator 
fic inimici vim ardoremq; dicendi fuipezit: vt fc fcriptorum eius 
parum idoneum lectorem efle prjtdicarct expertus acerrimum vi- 

forem oculorum terribile multis pondus , accomodatum fingu- 
sverbisfonum,vocisef&caciflimos corporis motus : Scfiigitur 
allius operi nihil adijci pot , tame in Demofthenepars magna De 
inofthenis abeft.cum legitur potiufquam auditur.Seneca dc bene 
ficijs lib. 1. Socrati cum cseteri difcipuli plura oflerrent. Efchines 
pauper fe folum obtulit dicens : quicquid melius habebac. fe illi 
obtulifle. cxterosautemcumpauca eidederinr.plura fibi&me- 
liora retinuifle.vnde ait,te obfecro, vt hoc munufculum pauperta 
tis mea: excolas,& tua diligentia & fedulitate melius & ornatius 
reddas. Cui relpondit Socrates.fe ab illo munus maximum fufce- 
pifle.nifi feipfum paruo xftimaret,& libenter daturum operam vc 
cum faceret meliorem. Tullius in lib. de republica. Hfchinescum 
adolefcens tragediam intraflet. reinpublicam capefliuit & Atlie- 
fias fub arbitrio verfauit,& egit.adeo potens erat in eloquentia. 
De AnnoneChartagintn.fi, Cap. XClll. 
Rosiri inlibro.-fJfistemporibusapudChaitaginerh 

' anbO quodam virpriuatisopibus vires Reipublicx fupe- 

cans,animo inuadendx donationis auxit cupiditatem.Cni rei co- 
filium vtile ratus eile:vt fimulatis vnica; filias nuptijs.omnesfena- 
tores(quorum dignitatemobftaturam inceptisltiis arbitrabatur) 
inter pocula veneno necaret. quae res perminiftros prodita, fine 
▼Itione vhata eft.ne in viro potcnti plus negocij facerctres cogni- 
ta,quam cogitata hoc confilio elufus anno : alio machinamento 
facinus aggrcdi parat.feruicia concitat,quibus repente tantam vr- 
bem opprimeret: fed cum ante conftitutam diem proditum fe & 
prxuentum ientiret,caftellum quoddam cum.10. millibusferuo- 
•ntin armatis occupauit. Ibi dum Afros Regcmq; Maurorum con 
citat.captus eft,ac primo virgis cxfus eft. Deinde eftbflis oculis & 
manibus cruribufq; fractis, velut a fingulis membris cxigeretur p9 
na.in cofpeclu populi necatus eft, corpus eius verberibus laceratu 
cruci eft affixum. filij cognatiq; omnes fupplicio traditi. ne quis 
cum eiufdem familix vnquam aut imitari aut vlcifci meditare- 
tur.Idem lib.j.Eo quoq; tempore legatia Chartagme Romam 
mifli funt:& fedus cum Romanis pepigerut.queingrefliim Char- 
taginenfium in Italiam.malorum grandinem confccuturam.con- 
tinuarumq; miferiarum tenebras iugis hiftoriarum fides. locoruq; 
infamia.quibus ea gefta funt proteftantur.Tunc nox vfq; ad pluri 
mam diei partem tendi vifa eft& faxea grando de nubibus defcen 
dens, veris terram lapidibus verberauit 1 f . diebus. quibus diebus 
ctiam Alexander magnus,ille gurges miferiarum, atqj attrocjiE- 
tniu turbototiusorientiseftnatu». . 

Speculum Hiitoriale* 



L I B E R IIII. 



o 




OtTug* Aleffandri m*gni& fug* NeBanaii m Matedtruam . 
c*p. i. 

C t o r. AnnoigiturOchi Perfarfi 
Regis.to. Philippi Regis Macedonu. 
fi.Neftanabiregis Aegypti.i 1. tjfuit 
xutisquintx.it f. Mundi vero tertij 
millefimo quingcntefimo. )8.fecun- 
dum Eufebium Alcxander Philippi 
& Olimpiadis filius nafcitnr, quod ta 
menilli vulgatx Alexandri hiftorix 
non videtur omnino congruere , qux 
eum narrat a Necunabo iam extra re 
gnum fa£to generatum fuifle. Anno quippc rcgni Ochi. 1 4.Philip 
pi. 1 o.Necunabi.i r .ficut Eufebiu s fcribitJdem Ochus Aegypt u 
tenuit.Nectanabo in Aethiopia pulfo.in quo regnum Aegypti de 
ftrudumeft.Nnncigitiu:deexilioNeitanabi& ortu Alexandri 
hiftoriam profequamur.Exhiftoria Alexandri Jnter Aegypti fa- 
pientes Necunaous excelluifle memoratur. hic fi metus bellicus 
ei imminebat.non exercitum vel machinamenta Marti mouebat, 
fedingreflus aulxpenetralia.regi^q; fecreta,inueda fecum pelui. 
fohtarium ibi feabdens,implebat peluim fonte limpidiflimo, & 
ex cera componebat nauigii fimilitudinem. efflgiefq; hominum 
ibi collocabat, qux omnia moueri ac viuere vifebantur, adhibe- 
bat & virgulam ex ligno hebeni alias palmx & incantationes lo- 
quebatur,quibus vocaret Deos fuperos, inferofq;,ficqi laborabat 
pelui nauiculam fubmergi,ex quo fiebat vt fimul cum fubmeriio 
ne illius cere & cereorum incenforum.etiam omneshoftes, qui 
adeflcprxnuncibanturpelago mergerentur.Quodam autem tem 
pore nunciatum eft ei,multas aduerfus eumgentes vna confpira- 
tione atq; eadem volunute confurrexifle, fcilicetlndos. Arabes, 
Phenices,Parthos,& quxcunq; orientis funt Barbarx gentes. qui- 
bus ille audiris.plaufum dans manibus,magno rifu dillolutus eft» 
confiigienfq; ad confuetx artis peritiam, intellexir fe ab hoftibus 
efle vincendum,& capiendu. nifi fuge confuleret , moxquoq,- ra- 
fo capite,& barba.cotlecris omnibus,qux fibi prxciofa erant^ ap- 
pulit Macedonie. 

DtColhquio tffius HeBanabi cum Olimpiade, 
Cap. 11. 

ILlic ergo amiftus vefte linea:Aftrologum fe jpfeflus,vim 
peritix fux cum magna admiratione commendabat , adcoq; 
celebris h&us eft, vt eius fama, nec Olimpiade Reginam latere t: 
enimuero Philippus tunc bello forte aberat.*Regina autem cepic 
eius peritiam confulere, ille autem pulchritudir.em ft^minx admi 
ntus,amoreeiuscaptuseft.Cuma; acrius vultum Reginx tntue- 
retur,ait illa:curita in mc tuedo defigeris: cui ilie^recordororacu 
li illi*,quod apud Aegyprfi a Dijs acccpera.cj» oportet me Reginf 
vera prxdicere. Confule ergo fuper his qux cupis : & ftatim pro- 
mit ubulas fuas,quas huius peritix dodi pinacen nominant auro 
& ebore vanatas,& horofcoptim 7 itellas cum fuis ipeciebus coo 
tincntem: vbi vifebatur Iuppiter in aereo lapide , hoceftinhia- 
cin£to.Sol in criftallo, Luna in adamante, Marsin ematite : Mer- 
curius in fmaragdo: Venus m faphiro , Satumns in ophite , horo- 
fcopusautemligdineuseut.Tuncadmirans Olimpias ftellarum 
varietatem & propius fe fiftens. O inquitjintuere quxfo meam & 
Philippi congruentiam,nam multa fama eft, <p fi ex hofte redies 
affuerit.velitinalteram tranfmigrari.qui explorau conftellatio- 
ne,& eis,qux Regina petierat ait:vera fama eft ifta. Sed opitula- 
bor,ncquid diuortio formidauerismam fatale eft tibi fecundum 
quod psofpexi*mifceri te Deo,genituramq; filium vltorem om- 
nium,fiquaPhilippusin teaudebit:tunc ula, cui inquit Deo ad 
thorum debeor,refpondit Hammoni Dco Libix, ergo para tead 
huius nuptias,vt Rcginam decet: videbis autem & fomnium & iu 
fomnio nuptias tibi cum Deofuturas. 

DtCcnceptioneAlexandrimagni. Cttp. 111. 

IGit v R Nectanabus quxrit herbas ad immittendum fom 
nutn necefl'arias,quibus in fuccum preffis.effigiat ex cera cor- 
pufculum feminx,cui nomen Regine afcribit Jectulumq; ei fabri- 
cat,cum illa effigies fupponitur, & lucernis iuxta accenfis , fuccu 
hcrbarum potencium fuperfudit,carmenq; indicit efficax & fecre 
tum, quo effectum cft, vt quicquid fimulacro cereo loquebatur, 
idetiam fierifibi Rcgina nunciaret . Fecit ergo eam fomniare, 
quodHammoni mifcebatur, & de eo grauida ficbat . Quod 
cum illa retuliffct Nettanabo , ille refpondit huius fomni effe- 
ctus cito fubfequetur : quapropter fecus cubiculum tuum fecreto 
mibilecnlparari iubeto.vt fi forte aliquis repetinus ingruerit me- 
Tomus Quartus. f tus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl/. 



us poffim tibi efle fpcs fubfidij.quod ita faclum efh Tunc Magus 
adReginam , pnECtirfbrribi adueniet Deus,draco.freptabundtis. 
Quo vifo, tu «»redi iube omnes, & cum te lecto collocaueris , ex- 
plora vultum iflius qucm in fomno vidifti. Tunc Magusprouidit 
ex artc vcllus Arietis molummum : liinul cum cornibus decerpcu 
& aiiiicrum candidimi:fecit exfcietia reliquum corpus veluti dra 
coneni.vefpera aduentantcm ad tbeminam.Quo illa vifo,cun&os 
egredi iuflit.deditq; fc mox lectulo , & operato capite folo , ocu- 
los ad fupcrucntum opinati Dci curiofe intcndit. At ille, fceptro 
depofito.afcefoq; lecculo.nuptias cgit.polt accepit accipitrem fa- 
cratum , & monet ctim ire ad Philippum,cui per noQem in fom- 
nio perfiftcns, iuflis madatis inftf uxit . excitatus autcm Philippus 
veluti,aarum pulfu, aduocans fomniorum intcrpretes ait,vidi per 
quieccm Deum quendam formofum, & canicie capitis cefariatu, 
ariecifq; cornibus infigiiitu fupcrueuific Oiimpiadi coniugi mee, 
feq; illi mifcuifle,quibuspcracus,hxc verba addiderat,excepifti o 
mulierex me filium vindicem.ad hxc interprcs cj> fignari vingina 
li feminx vidifti , ftito <j> illa conceperit,ncmo enim vas vacuum 
confignat , quoniam Dctim capite arietino teflaris eundemq; ca- 
num,Dcuscft,Libi£:Hanim6 iioiiiinejiaiicincerpretationem no 
xqtio animo Philippus accepit Redijt crgo fcf linata re bellica Ma 
cedoniani.Cui cuin Regina difKdentius occurfaret aftu , diflimu- 
lans indignationem ait,me quidem dam rcs gcfta non eft,fcio ta- 
men mcimquam alicuiuspoptilaris amori feruilfe,cniinuero Dci 
deorum pulcherrimi:atq;Iiisdiccisanimuininulieris inftaurauit. 

De FsUaci* Keclanabi erga Philippum regtm . 
C«p. 1111. 

DEinde iam Philippo efTeruefccnte, & coniugem acrius 
increpante.cp conceptiis ille non ex Deo foret , hec Necca- 
nabusaudiuit. Cum crgoconuiuiunicelebre regium pararetur, 
ob rcucrfionem Philippi , ncc ilie frontem iu ixcitiam cxplicaret, 
ftatim Ncdranabus fe rcformat in illum draconis fcductiorem tra 
£Him , triciiniumq; penetrat reptabundus fpecie fpectabilis, tum 
niaieftate totius corpons.tum etiam fibillorum acumine adeo ter 
ribili , vt parietes etiam ac fundamenta domus quati viderentur . 
Cxteris ergo terrore concuflis, & Olnnpias quo fidem faccret di- 
uino numini,manum protendit ad beftiam,& draco capu: injfinu 
niulieris extendit , & omne agmen in fpheram manfucuus colie- 
gic,& promptuin ofculum miilieii porrexit. Sicq; dehipc vertit fe 
in Aqtiilani , & volatu dilccflit , tunc ex admiratione exhilaratus 
Philippus ait,patuit,o coniunx , argumentum diuini circa tc cul- 
tus,fcd cuius Dei ncfcio , vel Iouis cx Aquila. vcl Hammonis ex 
dracone. Adhxcmulierfc Hammone efle profcffus,eft cum pri- 
mum mecum coucnire dignatus eft Cum igitur Philippus in qua- 
dam regione federet, vbi aues plurimx circumerrabant.intctufq; 
agendis rebus animum occupaflet.repentc gallina infinumeius 
fuperfiliens,confidensq; euixa eft ouum , fed ouum illud cius linu 
euolutum humi concrepuit , cuius teftula diffultante , vifus eft de 
ea dracumculus exirc.qui circumcurfans & ambiens,otii tcftulam 
dum rurflis eo vnde exierat intrare veller.morte preuctus eft. Rex 
Antifontem conie£rorem cgregium fupcr hac rc fcifcitatur.qui re 
fpondit,filium ei nafciturum,qui omnem mundum ambirct.om- 
nemq; fui ditioni fubiugaret, & antequam in patriam fuam redi 
ret,occafu celeri periturum. nam draco regaic eft animal.ouum 
forma mundialis- 

DeNatiutiate Alexanirt. CAp. V. 

DEiNde parturientcOlimpiade, affiftcbat Ncftanabus. 
centes curfus & aftrorum motus infpectans:tandem mulier 
vehcmentius ingeinifcens exegit puerum,qtii vbi ad humum lap- 
fus eft,motus protinus infcquitur cerrx,& tonitruum crepor. ven- 
tonimq;conffictus,&fulgurum corufcatio . Iuftinus libr. n.& 
Quintus curcius JLa die qua natus cft. dux aquilx tota die perpete 
fupraculmendomuspatris eius feccruntomcn duplicisimpcrij 
£uropx& Afix prxferentes.natum appcllauit Philippus Alexan- 
drum in memoriam riiij fui,qui ex pnoribus nuptijs occubuerat. 
AGor. Erat autem puer vtiltti & fortna pulcherrimus. fubcrifba 
paululum & flauefccntc cclaiie. ccmxlconinx.oculis egregij de- 
coris.altero ad modum nigro.lcuo vero glauco atq; diflimili.nu- 
trix alacrimis vel vt alibi Tegitur alacronis , pedagogus Leonides 
hcteracurx Poliuicus magifter. Muficx Alcippus.Geometricx Me 
nedcs.oratorix Anaximenes, Philofofix Ariftotelcs, vel Milefius 
vt in hiftoria eius legitur.Refert tamcn Hicroxp Ariftotcles libra 
riorum vtilitate monftraueric Alexandro mitia licterarum. Hier. 
in epiftola ad Alctam.Grxca narrac hiftoria.Aiexandrum poten- 
tifllnuini rc«em & moribus & inceflu Leonidispedagogi fui non 
potuille caruc vitijs, quibus adhuc paruulus fuerat infcctus.Actor 
huiicipfumLeonidcm, vtrefertSeneca poftca lcoiubus obiecic 
dcuorandum. . 



DeObituP!*tonis&de difcipulis eius. Csp. VI. 
N n o Ochi.it. Philippiautcrn.i7.Plato moritur.poft que 
. achademiam Speufippus tenuit. Mercurius Trimegiftus ir» 
hb.i.deconftellatione.Platoncm cum illis animi virtutibuscumt 
illafapientix doccrina fatum vendidit.illamq; diuini animi doctri 
nam tyranniciscrudelicatibus ac ludibriofis Dionyfij potcftati- 
bus tradidit. Seneca in epiftola. 1 8.Plato natali fuo deceflTt. & an 
num vnum atq; So impleuit finc vlla deduccione.ideo Magi, qui 
tunc Atheniserant , ei immolauerunt delunfto. amplioris fuifle 
fortisquam huinanx rati. quia confummaflecpeifectiflium nu- 
merum.quem ?.nouies multiplicata componunt.Augu. de ciuita 
te de lib.z.Labeo Platonem incerSemideos ponit.& Herculem & 
RomuIum.Semideos autem hominibus prxfcrt. vtrofq; tamen in- 
ter numina collocat.nos autcm Platonem , neccuiquamhomini 
chriftiano comparamus. Hugo floriaccnfis in hiftoria ecciefiaiH- 
ca lib.i .Platoni fuccellit Apulcius, & Apuleio Hermesagyptius, 
quem Trimegiftum vocant. Ac5tor. Difcipuli Platonis vt legitur 
in templorum lucis & porticibus verfabantur,vt admoniti angu- 
ftioris nabitaculi fanditate nihil aliud,quam de virtutibus cogita 
rent.quorum etiam quidam oculos fibi effodifle leguntur , ne pec 
eorum rifum ex contemplationefapientie auocarcntur. 
De ApulttQ pUtonico & dtHis eius. 
C*p. Vll. 

DE apuIciomultaloquiturAugu.inlib. dect.Dei.huius rep 
peri duos libros, vnum fcilicet de vica & moribus Platonis 
de quo iam aliqua fuperius pofui.vbi diiftum eft de ortu Platonis, 
alium vero qui intituiatur de Deo Socratis.de quo hec pauca que 
fequficur excerpfi. Apuleius in Lb.de Deo Socracis^olec apud pru- 
dentes viros effein operibus elaboratis iudicatio reftriclior, & in 
rebus fubitaneis venia prolixior. nulla res eadem potefl eflc fimul 
feftinata,& examinata,nec eft quicquam omnium , quod habere 
poffit,&laudemdiligentix fimul & gratia celeritatis . Homincs 
ratione plaudcntes.oracione polientes.immortaiibusanimis, mo- 
ribundis mcinbris, Icuibus & anxijs mentibus. brutis & obnoxijs 
corporibus,diflimillimis moribus,fimilibus erroribus,audacia per 
uicaciipc pertinaci,caffo labore,fonuna caduca, figillatim mon 
les,voIucri tempore,cardafapicntia,citamorte, perit conuerfati» 
contemptum raritas conciliat admiratione. Demoftrationes funt 
gcnere animalia,ingemo rationabiIia,animo pafliua. corpore ae- 
rea,temporexterna, quedam per angiportani reptantes, conlilia 
nonexluo corde.fcd alienis vocibus colligunr,& vt ita dixerim, 
non animo,fcd auribus cogitant,nihil eft Deo gratius & fimilius 
quam vir animo perfede bonus,qui cxteros anteccllit, in quibuf- 
dam mirandum eft,cp ea,quf minime videri nefcire volunc, difce 
retamen negligunt, iSc eiufdem artisdifciplinam fimul & ignora 
tiam detrec:tit,eque diuites fpeclare folemus: vt equos mercamur, 
neq; enim in equis cmcndis phalera confideramus & balthei po- 
liminainfpicimusrfcilicet equum ipfum iniduin & folum , vt fic 
ad fpeciem honeftus,adcurfum ve^ecus, ad vcfturam validus:fic 
ergo & in hominibus contemplandis noli illa aiiena cxiftimare, 
fcilicet ipfum hominem penitus confidera, ipfum vtmeum So- 
cratem pauperem ,/pc<3ca aliena voco , qux parenccs non pepcre- 
runt , & que fortuna largita eft , vt profapiam & inuidiof as diui- 
tias generofus efLparentes laudas,diues eft,non credo fortunx. 



De Plotino Philofoph*. 



Cnp. 



VI II. 



AC t o R Fuit & alius pIatonicus.de quo&idcm Aug.ia 
prxfatolibroloquitur, cuius etiam illam notabilem reci- 
tat fcntentiam,fugiendum eft,inquit,ad clariflimampatriam , & 
ibi patere tibi oronia.Quse igitur claffis aut fuca fimilem Deo fie 
ri.Mercurius vbi fupra.Plotinus fingularis Philofophus quas phi- 
lofophix no n attigit partes cum eius docbina vicae fequeretur in- 
fignia,cum id quod docebat,non alieno fed proprio virtutis often 
dcretur exemplo? fiiit nanq; vir iile ad omnia virtutis ornamenta 
copofitus, oinniumq; diuinarum difpofitionum ftudio firmatus, 
iuftus,fortis,prouidus,temperatus,& qui prouidcatix rationc fu- 
perare fe pofle crederet fortunx impetus.Icaq; locum quietx fedis 
elegit, vt ab omni couerfationis humane ftrepitu feparatus, fe for 
tunx inuidia libcraret.folis diuinxjnftitutionis vacaturus infigni 
bus,vt coiitra omnes fortunx minas,integro fe & corrupto prefi- 
dio virtutis armarct.Hac itaq; confidentia mentis ereftus , etiam 
corporis fui curam ac tuitionem fufcepit & ad fedenrcoliocanda 
amenum fibi Campanix ciuitatis folum elegit, vbi fcmpcr aeris 
quieta moderatio cunctos incolas falubri uegetatione fuftentac. 
ubi nec uis hyemis,ncc flagrantia folis , fed compofita temperies 
ex utroq; modcratur,ubi et hominibus aliqua cj gritudinc laboran 
tibus,ingentiu calore fontiu,ac feruentiu aquanj falutari fometo 
cdciliata fanitas irrogatur Jllic coftitutus primu infiguia cotepfic 
honoru,ilIos uero honorcs putas,quos illi coculiflet diuinu prude 

liaj 



Digitized by 



Google 



42 



tis maeifterium , nulla quoque diuitiarum illum defideria cxpe- 

«ntrfed ha»p.rtabat diul ^ ^-«FSWSf 
a-ctowateiu proprix originisinuemre. Hicin quacjam.orati^ 
nis fux parce, vmfatalis neccflitatis aggrediens, homineifqnmix 
decreta inctuentes feuera caftigat orationis obiurgationetfihil pd 
teftati ftcllarum tribuens, nihil fatorum neceflitatibus referuans, 
fed totum dicens in noftra efle pofitum poteftate . Taodemq; illi 
fe iu hac confidentix fecuritate conftituco.fatorum poteftas impo 
fuit.primumq; membra eius frigida,fanguinis torpore riguerunr, 
& oculorum acies fplendorem luminis paulatim extenuatum per 
didit poftca per totain eius cutem humoribus nutrita pcftis eru- 
pic,vt'putre corpus membris deficientibus corrupti fanguinjs mor 
tetabcfcerec 

Ditlatius dejuatuorvirtutibut. Cap. IX. 

MAcKOBivt dcfomno Scipionis lib.z. Plotinus in libro, 
queni fcripfit de virtutibus,dicit quatuor efle quatemarum 
generavirtutum.quas vocat politicas, quarum Prudentixeft, ad 
rationis normam qux cogitac.quxq; agit vmuerfadirigerc,ac.nj- 
hil preer refhirn velle facerc,humanifq; achbus,tanquamdiuinis 
arbitris prouiderc . Fortitudinis animum fupra periculi metum 
agere,iiihilq; turpia timere,aduerfa vcl profperafortitcrtolerarc 
Temperantix nihil poeniteudum appetere, in nuflo legem mode- 
rationis excedere,fub iugo rationis cupiditatcm domare . Iu ftii cix 



eft nuJliusanimi importuna cufjft/Iwe tfiolata prjijofophia . $0- 
Ignj.aniitjal hQmpdupIex^^,^ius*%ipars fimplex, quamvoca 
mus oVujhjc fimllicudinis form'a'm: hflfnankas fcmper tnernor na- 
turx,& originis fux, & etiam dcicatisimitacioneperfeuerat, im- 
mobilTs eftxcernitas , inquadmniiim tcmporum agitatio fumit 
exordium,& quod eft mobile temporis, in xternicatem femper re 
uocatur. Sicq; efficitur vt etiam xtcrnitatis ftabilitas femper mo- 
ueatur: & temporis mobilitas ftabilis fiat,fixa lege currendi : om- 
nia autem Oominus Oeus,& omnia ab eo & in ipfo & per ipfum. 
Nos ergo agentesgratias adoramus.Hx func enim fummx inten- 
tiones Oeicum gratix aguntur a mortalibus hominuin adora- 
tionibus,& laudibus,& obfequijs,ccelum cceleftes dele&acur, nos 
pijffimis votis optamus,fi diuinx placent pietati, vt nos mundana 
cuftodia abfolutos fuperioris portis naturx reftituat , cx hoc eft 
merces pia: fub Deo diligenter cum mundo viuentibus. 

DcmterituNeftanabi^ir Agathoie tyranno. Cap. XI.' 

HI ; t o r 1 a Alexandri.Hoc tempore Alexander factus anno 
rum i l.patri comes fiebat, & vui armonjm fuperindui me- 
ditabatur,& cum exercitibus vidcri gaudebat,& equis infiliens cfi 
fla vtprudentiflitnus miles agebat:dum ergo Philippus ad quan- 
dam Illyrici ciuicatem proximam proficifcerecur,uon fimjli affe- 
£tu quo folitus protinus Olimpias Nectanabum repetit , eumque 
coniulic.fuper clandeftino mariti confilio,qui dum aflidcnte fibi 



vnicuiq; feruare quod fuum eft , huiufmodi vir bonus, primo fui, Alexandro ex arte illa aftricia loqueretur.pctijt Alexader vt doce 
dcinde Reipublic* reaor efficitur.Secundo (quas purgatorias vo- r:t eum artem U am.quod & fccit. Cuq; um in illa arce profecif- 
eaOhominis funt qui diuini capax eft,fdlumq; eius animum expe- fet Alexander non modicum, noaequadam ad prcfcitum foliae 



«iiunt , qui decreuit fe a corpdris contagione purgare ,& quadam 
humanorum fuga,folis fe diuinis inferere. Hx funt ofKcioforum, 
oui a rerum publicarum attibus fe fequeftrant,harum quid fingu- 
fce velinr,alias exprcflimus,cum de virtutibus philofophantium di 
eeremu?,quas fofas quidi xftimauerunt efle virtutes. Terrix fuut 
purgati iam defecatiq; animi , & ab omni huius raundi afpergine 
preffijpurcq; deterfi.Illic Prudentif eft diuina non quali in elcttio 
ne prxferre,fed fola nolle,& hoc tanquam nihil aliud intueri:Te- 
perantix terrenas cuprditatesnon reprimere,fed penitus obliuifci: 
Forticudinis paffiones ignorare, non vincere , vt irafci nefciat, ni- 
hilq; cupiat iniu fte,ica cum fuperna & diuina mente fociari,vt fer 
juet cum ea perpetuum fedus imitando . Qu arcx funt.qux in ipfa 
diuinamenteconfiftunt,qux'vocatur noys: a quarum exemplo re 
hqux omnet per ordinem defluunt, nam fi rerum aharuni.multo- 
snagis virtutum Ideas efle in mente diuina crededum eft. Illic Pru 
dentia eft mens ipfa diuina : Temperantia g> in le perpetua inten- 
tione conuirfa eft:Fortitudo',cp femper idem eft,nec aliquaHb mu 
tatur. Iuftitiaq< perheniii lcgeac fempiterna operis Cui cpntinua- 
tione non fleflitur.Hxc quatuor gencra qoaternarum virtutum in 
paflionibus,quibus homioes metuunt>cupiuntc};,dcJent ? gaudea.t- 
6ue,maximam habentfui differentiam.has prime molliur<t,^cun 
3* auferuot, terrix obliuifcuntur, in quartis nephas eft nominafi. 

Dt UtreurhTrimegino", dtilit tiut. C*f>. X. , 

ACcof .Hennes autem, qui & Trimegiftus fiue Mercurius fcri 
pfit libmm de verbo profe£io;de quo fumpta (unt hxc: Do 
foinus & omnium faftor Deorum,fepundum fecit dominum.quo 
niam huncfecit primnm & foIum r & verum bonu? ei vifus e(l, & 



prxceps veniensjvbi Nectanabus eum docereconfueuerat- Alexi- 
der Nedtanabum improuifo prf cipitac. Cumcj; illelctaliichicer 
uicis afflictus conquereretur,cur hocfecifle,reipondit Alexander. 
Conquerendum tibi erat de.arte,quam noueras,malorum cjuip- 
pe nefctus:quf te impenderet,humi nunc refupinus iacens, rimari 
eaqujtfuntcccli.AdhxcMagus, nulla mortalium contra facum 
fugaeft,olimperhancfcienciamcognouime a filio interfccrum 
lri.Tunc Alexauder. Num.ego fi ius tuusUunc ille oiruua confef- 
fus eft,& Aegy pti fugam,& qua arte Olimpiade potitus (it,& his 
dictis animara exasftuat.Tunc Alexanderimpofuit eum in hume- 
tis & regiam reuedat,eiq; fepulchrum erigit operofiflimum, atq; 
matri omnia indicauicTuc illa admirata eft,fc tot annis a Mago 
illufam,remprobrifeci(l'e.£ufebiusin chrouicis. Anno Ochi 11. 
& Phihppi.i.iS.primoannoOlimpiade 10;. Dionyfius Corin- 
thopiilfuseft.Iuftinusli n. Huic-poftmodum fucceifit Agatho- 
des,qui ex humili & ibrdido gcnereVfque ad regni peruenit maie 
ftatem.in Scicilia patre figulo uatus/orma & pulchritudine cor- 
poris egregius, diu vitam ftupri pacientia exhibuit , annos autem 
pubercatis egrelfus, libidinem a viri s ad fceminastranftulit , poft 
noc apud vtrunque fexus famofos vitam lacrocimjs mutauidn- 
tertecto tempore,cum Siracufas accefliilcc , afcitufq; in ciuitatem 
intcr incolas eflet,diu line fidc fuit.quoniam nec infortunius quod 
araitteret,nec inuerecundia quod inquinaret habere vidcbacurJn 
furoma greganam nnlitiam forticur, nonminus tuncfe ditiori 
quam ancea curpi vita in omne facinus promptiflimus et,a,c 

DtbonaindoltAlexandri. Cap. XII. 



T tIstoria Alexandri. Eodem quoquc tcmporp Philippus 




mortalibus, & quiab omnibusnonppteftindagari, (upcr omnes medium pcllc tranfierit.erat autem Bucefalusequusfonnxfpecla 

eflhunc Dcus dilexit vnigenitum fuum.H^c verba Hermetis(qui bilii ex regio genere armenci.formacis pedibus ad pegaG fabulam, 

& Mercurius)videncur ex partefidei noftrcdepacre& filio coufo & fi qui fuifleLaomedonci eiufmodi prxdicantur; hominesaute 

nare: fedinhocdi(lonant,cpdicit Deum fecifle Deum:debcret.n. comedebat vt belua,& m eiufmodi pabulum feuiebat.Huncaller 

dici senuifle.prxterea filius non poteft dici fecundus a pacre, qua- uari Philippus inflerac fub clauftris prxferratis : agebat autem tuc 

fi pofterior fit tempore,vcl maieftatis dignitate,fed tacum Cvb au- temporis Alexander.annfi xtatis 1 4 ..auno videli cet fecudo Olim 

aociUte.quia.f.patereftaadrfilij.&y&iuseftactorSpirituffan- piadis i09.Qui.dum quadamdielocum,vbiBucefalus claufusc- 

6i,& acior omruum creaturafum:n6c totum habet a patre. Scri- rat ptxteriret,couerfus adfocios ait.Nunqd hinnitus aures mea* 

pfit autem & duos libros de Mathefi, io quibns fatalem conftella- a n verorugitus aliquis leonis offendit^ad que Ptolemxusjqui po- 

• -r- l -t — !l— : u....:u...^ fteaSothis didus cltViiunimmOjhic eft illcBucefalus, queob Ujue 



tionem conaturafl'erere,ipfahiq, negantibus,& improbantibus re 
fpondere . Extat autem liber afius Mercurij Trimegifti ad Afcle- 
pium:dehachxcpaucaexcerpfi. Mercurius Trimegiftus ad Afde 
piu- Oeus te nobis 6 Afclepi, vt diuino fermoni interefles adduxi t. 
Quem fi intelligere videriseris otnnium bonorum tota mete ple 
saiSunus : 11 tamen multa funt bona,& non vnum in quo omma : 
alterum n. alterius confentaneum cfle dignofcitur , omnia vnum 
effcaut vnum eite omnia.Philofophia fola eft.qux quidem in co- 
gnofcenda diuinitate frequens cft obtutus.fanctaque rdigio : fim- 
»lici enim mente diuinitatem colcre eiufquefaaa yeoerati: agere 



ritudine detiu pater tuushaftenusclaudi iufltt.Alexaderauccufto 
dib. euocatis,clauftrifq; remotis,equu educit. Iubatq; eius leua cu 
apprehccLrQ'et,tergum auadrupedis infultat:eftrenemque hac atq; 
iUacircuducit:qd cu admirationi vifentib. foret , cucurrit qda <SC 
rem periculi Philippo nunciauit. Sed ille ad memoriain ntonitus 
oraculi cucurrit ad pueru, euq; falutauit vt totius orbis diim. Ale- 
xider aiit annu aees 1 f .petijt, vt fibi Pifa< adire liceret gratia qua 
dr^is certandijPhilippus quoq; equos,& cctera illi neceflaria pp* 
rari iuflit: igitur afcenfa naui, fccfa ad modii tepeftate appulit efi, 



Dei volunuti eratias,qux eft fola bonitas plcfol_i_* HsC . quoio loco dum cura e^uorfi famulis madaflec^pfeq; ad videndu 
- B SpcculumHifbriale. *' " k f dmusQuanus. F a fbtum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriale Vmcentl; . 



ftatum locipro<^ret,obuius«ifuit Wcho!au$ ReJt Arridorum 
qiioridam con fcoiamcus eiu%quipriu$ falutauit Afcxahdrum,n6 
tamen fine contumelia. Nam,au^inquit,o puermec ille refajutat. 
Tunc feeundo Nicholaus & S qiio,ltitJuit,te arbitraris falufatum, 
quippeego fum Nicholaus,Rex Arridorum alias aceruanum ? Et 
Alexander.Qmd,inquit,prodefttibiiftavanaiacfcttio de fecfidis 
oaftinos fluctuansfncq; enim iftam arrogantiam approbo,& Ni- 
«. holaus: velim.inquit.fcire cur adfis,fatetur Alexander fe ad certa 
niinaquadrigaruiiiftudiocoronxveniil"e.Tunc Nicholaus, felle 
nimia indignationcfuffufus confputum adolefcentulum,& male- 
dictis incrcpitum dereliquit-At vcro Alexauder : qui omnium di. 
fcipllnarum contincntiam oftentare didicerac,abfterfic a facie ipu 
tamenca,& ad iniuriam arridehs ait,iuro cquidem Nicholae per 
patris m acrifque mee maieftacem,rp te etiam in prxfenti certami 
nc fuperabo . 

DeReconciliationeOlimpiadii cnmvirofuo. Cap. XIII. 

NOn multopoftcumdies certaminis adueniffct, Alexandcr 
Nicholao fuperato,& reliquis.qui certaroiniaffuerant,coro 
na rcdimitusrepatriatMacedoniam.offenditq; forte Philippum: 
fpreta autem 0)impiade,in Cleopatrx nuptias demutantem. Die 
autemnuptiarum intrans tridiniu rcgiscoronatus.Sume,inquit,o 
paterhuncprimumlaboris mci fructum,& coronam in caputei* 
traftulit&ait.Cumegomatremmeamiterum regalibus nuptijs 
coniugabo.vos qiioq; participabo conuiuio:& his didtis aduerfu<» 
Philij<pum difcumbit.Aderat autem inter regales delicias Lifias 
quidam rifui excitando quam facetiftimus. Qui cum in gratiaiu 
Regisadolefcentulum vellet admordere.multimodis verborfi ridi 
culis fxpiusillum aggreffut, ac ff nius admonitus , vt ad alium fe 
verteret.cui ludum fuum placere fciret,& ille non audiret : tande 
iratus Alexander.poculum quod fibi pre manu erat iaculans:Liiia 
VulneracSed Rcxefferuefcenteiraprofiliensin Alexandrum vul- 
neratcrurcprocumbit.Tunc Alexader arrepto gladio, oesqui ve 
luti ad fe conprehendendum irruerent,difijcit & egrcditur. Qili e- 
tiim aderanr.Philippum grauiter Vulneratum in cubiculo inducen 
tcs lccnilo dcponuntjpoft dies plures,cum ia fpes effet recuperatio 
ni$,ingreditur Alexander ad Philippum,& Olimpiadem matrem 
ci reconciliat. 

Dt Xtneerate fbUofiph». C»f. Xlllt. 

HElinandv s. Anno quarto Olimpiadis 1 09. qui fuit an- 
nusOchi.ir. & Philippi 1 1 . fecundum alios li.&ctatis A- 
lexandri irf.Speufippusmoriwr.fecundumauostribus annistar- 
dius,cui fucceifit Xenocrares,que Tullius dicit fuiffe philofopha- 
rum grauiilimum.Valerius.Huic Xenocrati tantam auctoncatem 
fua fapientia atrulerat, vt cum teftimonium dicens coachis ad ara 
acceflilfet.vc iurarec oia fe vere retuIiffe,prohibitus fit a fenatu in 
rarc.Alexander ad Xenocrarem legatos cfi aliquot talentis milit , 
quos Ule(vt erat folicus)modico apparatu excepi:poftera die itcr 
rogautibus cuinam pccuniam annumerari vellet, & hon inteilexi 
Itis,inquit,hefterna cena ea me non indigere, ita Rex Philofophi 
amicicia voluit emereJtcm Xenocrates aliqtiando vino grauis ,in 
finu Phimx nobiliflimi Athenarum fcorti fponreprocubuit.Qax 
cumquibufdamiuuenibuspiguu$pofuerat,fephi!ofophum a pro 
pofito caftitatis abdufturam.Itaq; cum diu eum pro libitu attre- 
SsuTetjOmnino eum allicere ad libidinem non potuit.Cumq; iuue 
nes ab ea pignus repofcercnr,ilia refpondit, fe de homine non de 
lapide vel ftatua pignus pofuifleJdem cum quibufdam decratto. 
ribus intereflet,& taceret.Qua:rente vno,ctir folus taceret,quia di 
siiie me inauit aliquando p^nitnit , tactiifle nunquam. 
QtuUmrPi\btpHt<Jrtci*mfMbiectt, cr Nagt/ut IntUam itenun 
• tribHtotiam fictt Cap. XV. 

IVs T 1 n v s Ji. 7. His temporibus Pilippus cum MothonS vrbe 
expugnaretjdemurisfagitta iaSajdextrum eius ocnlu eflbdir , 
quo vumereoec fegnior in bellfi,nec iracundior aduerfus hoftcs fa 
Ctuseft,adeovt interiectisdiebtispacemdeprecantibusdederit,nec 
moderatus tantum.verum etiam mitis aduerfus victos fueric Ide 
in li.8 Grxciar aucem ciuitates dum imperare fingulx cupiunt,im 
perium oes amiferunt.Itaq; Philippus velut a fpecula quade liber 
tati omnium infidiabacur.Comeftor. Artarxcries afit qui Ochus 
difhis eft,mifit Nagofum prartectum Vniueriis regionibus tras fltu 
men Eufrates.trat autem in Hierufalem fummusSacerdos loan- 
nes,qui Iudoe patre fuo fucceflerat. Eratq frater loannis Ieftis qui 
ad pontificatum afpirabat,& propterea Nagofi familiaritac£ iibi 
compatauit. Qua confidentia Ielus altercatw in templo aduerfus 
Ioannem,adeo incitauit rratrem: vt eu interficeret: vnde Nagofus 
indignatusafcenditin Hierufale Cuo; prohibcrent eu abingreffu 
templi refpodit,mundior ego fum cadauere, quo templfi propha- 
naftis& ingrefliis templum fpoliauit illud , & impofuit miniftris 
templi iterum tributa & annonas annis 7. a quibus per interuentu 
Efdres abfoluti fuerant.Idcm lochus Apofdamio iudasorum ca- 
pu in Hircaniam accolas traflatos iuxca mare cafpifi collocauit. 



Helficratt. Cap. XVI. 

IDb h . Corneftor. Valerhis lib.8. Illo tempore Ifocratesi>ttttor 
claruit' Ifocrates nobiliflimum librum.qui panegiricos infcribi 
tur ?Vagensarinum compofuit : opus ardentisfptnttis plenum,ex 
quo apparet fenefcentibus membris eruditorum intus anirhos in- 
duftrix benefirio florem iuuent^ retinere. Calcidius in prooemio) 
Platonis. Ifocrates in exhortationibus fuis virtutem laudans,cum 
omnium bonorum totiufq; proipcritatis confiftere,caufam penee 
eam diceret:addidit ipfam elfe foTam,qux res impoifibiies ad pof- 
fibilem redigeret faciuutem . Quid.n.generofam magnanimitate 
vel aggredi pigeat vel ceptum fatiget? vt tanquam victa dirficulta- 
tibusft tcmperata labore , eadem eft vt opinor vis amicitixpar6} 
impoffibilium penererum execratio, cum alter ex amicis iubendi 
religione, alter parendi voto complaciti opcris admioiculatur 
cffechii. 

2>t Regne Argit vel Arfami & Dmj ftij tbu, 
Cap. Xyit. 

ETL chronicis.Anno regni Philippi 1 j.Perfarum it jtfnanit Ar 
ges Ochi filius.Cepit igitur anno quincx etatis a f 1 .Mundi ve 
ro tertij millefimo « 14.& regnauit annis 4. Helinandus. Huncin- 
ter Reges Pcrfarum nonnumeratIu(bnus,fedftatim poftOchfi 
ponit Darium . Tertullianus autem hunc Argem vocat Argum » 
quem dicit regnaffe anno vno . Ifidorus appellat euin Xerxen,qu£ 
dicit regnaile annis 4. Hieron. luper Danielem vocat eum Arxen» 
alij appellanteum Arfatnum. Comeftor. Poft Ochum Regem nV 
lius cius Arfamus,& mortuo I oanne in Hierufalcm,iucceflit ei fi- 
lius eius Iadus in facerdotium,. Poft Arfamum regnauit filins eius 
Darius: hic prxtldt regionibus trans flumcn Saraballam de gene- 
re Eutheoruin,cx qmbu^ Samantxdefcenderunt. Erat autem Ia- 
do frater Manafle< ad pontificat um anhelans: ppquod Ifacham 
filiam Saraballx duxit vxorem? cumq; miniftraretin facerdotio 
fndignati funt Hierofolomitx , iubebant euni rccedcre ab vxore i 
aut non intrarefacrarium. Icaq; Manafles cum vxorc tranftulit fe 
ad foceruin fuum: & poilicitus eft, tp xdirkaret ci templum inftar 
Hierofolimorum fuper montem Garilim , fedhoccumfementia, 
RegisDarijfaciendumcrac. Interimautem eonrradidit ei Abif- 
fam & Abiglam , qui eft Mediterraneus vicus tyrionim infighis , 
& tranfierunt ad Manallen plures de Hierofolomitis, quibus Sara 
balla pecuniam miniftrabat.terram colendam deputabat, & habu 
tationem. Eo tempore Manlios Torquatus Conful Romanorum 
fiUumfuum virgiscffumfecuriperniflit, quia contra imperiiua 
confulum cumhoftibuspugnaueratj&taineneos expugnauerat. 

De Ntce Ptnlipfi MaceJtnit. Caf. XVIII. 

HIstoria Alexandri.His temporibns Mothona ciuitas nS 
ciatur obfequio defciuille, ad quam Philippus animo incita 
tus,cum ad hoc viribus corporis deficeret, cum exercitu mifit Ale 
xandrum,quam 1:1 breui fubegit. Ingreffufq; ad patrem.vt Vifto- 
riam nunciaret.vidic in donio regia virosbarbaro habitu,percun- 
ctanfq; cognofcit RegisDarijlegarionem, qui venerantpro triba 
toatq; cenfu,terrx.f.& aqux,taurai ut4i petendi moreth,& titolQ* 
dixitq; vni.qui primus ilJorum elle videbatur. Hic ne elerniepta fi- 
bi vendicant Perfx,mortalibus,qux Deus cunftis in cpmmune lar 
gjtus eft?igitur ferri iubet ad Darium a fe m.indata.£vt ab hac pe- 
tendi conluetudineceinperaret.Siri alirer,fcirecfecum Alexandro 
prxlio arcrius concercaturum,his difrisexegic homihes proficifci, 
rurfus dum vicina ciuitas de obfcquio vaciilaret, Alexudro datuf 
expedicio,& illic ire iuffus efl Incerea Paufanias quidam nomine* 
opibus &de!itijsafHuens, inOlimpiadis amorem prolapfuseft. 
Quicumjperincernunciosattencarec, & mulier con/entiretX Vt 
deTuncto Philippo,ad illu n tranfnuberet,Paufaniasopportunum 
tempus exiftimas,quia Alexander tunc forte aberat, cuius iam tor 
hiidolofum erat nomcn niminm , repence ruic fuper Philippum » 
eumquevulnere prauenic. Qui cuni Ifcaliter iftus effet,mox Pau- 
fanias feftinat ad raptum Olimpiadis: igiturcumadhucpopulut 
in cheatro turbarecur.forte rebus ex fententia perpetratis, Alexan- 
derfuperuenit, oftedito; turbas & Philippi vulnera,irruenfq; inra 
giam,deprehendit Pauianix violenciam:cumque ciun iaculo defH 
naret,teneretura; formidine matris vulnerandx , Olimpias fic efi 
adhortattir,iiculareinquit fili.-iacularenon dubites,AJexanderau 
tem cum Philippum fpirare comperiilet,iuffit Paufaniam illuc ad 
uehi,gladiuniquein dextrapatrismifit:quo manu eius oppcteret, 
occiditqueeum,ergo iam moriens philippus ait.Nihil eft,cp mefi* 
nis vitx autmorscontnftet,vltus enim actorem iniurix,libens op- 
petam.adiecit.Reminifcor Alexandcr Deum matri tux pregnanti 
prxdixiffe: quia vindicem fiiium efletparicura, &hu'dicbsfpiri- 
tum daxautt . ■ 

De 



Digitized by 



Google 



Liber Quartuj. 



] 



Dt moribtu (*fdcM,& 4* ttmfttnia »m mterftlUrt. 
Cttf. x/x. 
Vf tinvs lib.9. FuitaucemPhilippusRexamanmwum,* 
X conuiuorum apparatibus ftudiofior,cui maxime opes erant^i», 
ftrumeuu bcliorum,diuitiarum quxftu, quam cuttodia folemor. 
Ita« mter quotidianas rapinas femperinops, erat mifencordw m 
eo&perndiaparimied^Jea^miJlaapudeumturpBratiovincea 
difuit,blanduspariter, & infidiofuscrat alloquio: qui plurapro- 
«iittcret,a praftaretmifcriarum iocorumq; Mr 1 fex,amicicias vn- 
Jitatcnonnde colebat.graciarofingereia odio, inftruere inter eon 
cordes odia,& apud vtrumq; gratum quxrere folems illiconfue^ 
tudo. Interkiceloquentia, & mfigoisomniiio acumims & foler-. 
uc nleoa, vt nec orrutui facilitas,nec faciliuti deeflet ornatus. Va- 
leriusin lib.7. Philippus Alexandrum quoruudam Macedonu bc- 
aiuolcntiara donis adfe conauiattrahcrein epiftola ucmcrepuit: 
Qux te &U ratio in hanc vanaro fpem induxic , vt eos ubi f u turos 
fidelesexiftimares,quos pecuma ad aiuoretu tui copulafles? Idem 
lib 1. Philippus pater Alcxandri,oraculo Apollinis admomtus, vt 
a quadriee violentiafalutem cuftodiret : omues currus pertotum 
reenum dVuungi fecit : locum etiam qui in Boetia quadrigiscde- 
bubatur,fcmper vitauit:fcd Paufanias gladio, quo illura occidit, 
qmadrigam habuit cejauro Jtem in Ub.a.Quidam vt xternam me 
ruoriam auequerentur.etia fcelcrmus innotefcere non dubitaruntj 
quoruru cnumero nefcio an in primis Paufanias dcbeat rcterri: na 
eumHermoclen pcrcunctatuseflet, quooara modo fubito darus 
poflet euadere: ifque refpondiflet^i aliquem illuftrem virum oca 
biflec,iuturam vr eius adipfum gloria redundaret, Philippum ra- 
terfecit^cqj quod petieracaifecucus efctam ndc parri«dio,quam 
Philippus virtute notum reddidit. Sic etiam inuentus eft.qui Dya 
ax Ephefie templum incendere vellet , vt opere pulchernmo con- 
iumpto, nomen tiium pcr totum orbem innotefceret. 

Uermn 4e feriftit, &gtilis Phibffi . C«f. XX. 

TV ll 1 v i m lib Ac ofEcijs.Exunt epiftolx Philippi adAIe- 
xaodrum,8t Antipatris ad Caflandrum, & Antigoni ad Phi 
lippi fihum,trium pnidentiflimorum,quibus prxtipiunt vt oratio 
ne benigna multitudinis animos ad beniuolentiam alliciant,miu- 
tesque blande appellaudo fermone deliniant. Orofius in Ub.j.Phi 
lippus pridie q. interficeretur , intertogatus, quis finis homini ma- 
■ris eflet optandus i rcfpondifle fertur.eum eflcoptimum, qui viro • 
forti plus virtutum fuarum gloriam in pace regnanti , fine confli- 
cutione corporis & dedecore animi fubitus, & celer inopinato fer 
ro potuiflet accidere,quod ipfe mox obtinuit . Nec ab iratis Dijs, 
quosfcmperparuipenderat, quorumq; templa, & aras,& fimula- • 
crainbiierterac, quin vt ipfi videbamreleoiflimam mortcmodipi 
fcerenavpotuit impcdiri. Hieron^ontra Ioui. Philippum Rcgem 
Macedonum,contra quem Demofthenes Philippicejtonant.intro- 
«uncemexmore cubiculum vxorexdufitirata. Qui exclufus ta- 
cuit,& iniuriam fuam verfo tragico confolatus eft. seneca de na- 
turalibusquxftionibus lib.i.Afclepiodorus narrat.demillosquam 
plurimos a Philippo in metallum antiquum olim dcftrucnim , vt 
«xploraret qux vbertas eius eflet.quis ftatus,an aliquid futuris reli 
«quiflet vetus auaritia.defcendiflc ulos cum multo lumine,& inul- 
tos duraturos dies: deinde longa via fatigatos vidille flumina inge 
tia, & confeptus vaftos aquarum incrtium pares noftris, nec com- 
preflos quidem terrafuperemincnte, fed libere laxitatis non fine 
bosxontrifos. 

Bt iuctffu MitmtU Virgmit , & fiuiture Matronarum 
tLtnumorum. C*p. XXI. 

ORo s 1 v s. Eo tempore Minutia virgo Veftalis ob admiflum 
inceftum viua eft obruta in campo, qui nunc fceleratus vo- 
caturJIieroxontraIoui.lib.i.Cairandrum,& Crifim Vates Apol 
linis, & Iuionis virgines nouimus,& facerdotes Dianx Thaurice, 
& Veftx innumerabilesextiterunt:quarum vna Minutiapp fufpi 
tionem ftupri,viua dcfofla eft,iniufta vt reor pcena,nili graodc cri 
anen putaretur lefa virginitas . Certe Romanus populus quanto 
honore virgines femper habuit.hinc apparet,r|> ConluIes,& Impe 
ratores,& in curribus triumphantes,qui de fuperatis gentibus tro- 
phf a rcferebant : & omnis dignitatis gradus eis de via cederefoli- 
tus fit. Orofius lib.). Paruo exinde tempore interiedo, ClaudioX 
Marcello,& Valerio Flacco ConfuHbus,incrcdibili rabie & amo- 
re fcelerum Romanx Matronx cxarferunt , crat vtiq; fedus ille ac 
peftilens annus inflictx,& iam catcruatim ftrage? egerebantur : & 
adhuc ume pene omncs de corrupto acre pcrijfle lunplex crudeli 
tas erat, tum exiftente quadam ancilla indice, & conuincend* roi 
caufa primum mulcx Matronx vt biberent venena, qux coxerant. 
compulfe: dcinde fimul vt hauferc confumptc funt, tantaqjuefuit 
mulcitudo Macronarum in hoc confciamm, vt 300.& 8o.damna 
t{ limul cxillisfiiillc referantur. 

Spcculum Hiftoriala 



43 

De re&no Dwrtjfitij Arfemi,&Alexutdri Mttgni,&m*riimt 
titu. C*p. XX//. 

EX chronicis. Anno primo Olimpiadis 1 1 1 .qui fiiic euris quin. 
tx 1 $ j.Mundi vero tertij irallelimo yiSJerfarum i^^egna- 
uit Darius Arfami filius anrus 6^odc«i anao Alexander Philippo 
patn iiicceftlt in regnum annis 1 1 Juftinus lib.9. Hic & virtute & 
vitijs maiorfuitpatre,vincendi ratio vtriq; diuerfa:hicaperta,ille 
artibus diueda bella tractabat.-deceptis ille gaudebat holiibusmic 
palam fulis4>rudens ille confiho : hic animo magnificentior,irara 
pater diifimulare plerumq; etiam vincere:hic vbi exarfiflet, nec di 
latio vltionis,nec modus erat: vini nimis vterque auidus, fed cbrie 
tatis diueria vitia,patri mos erat.otiam de conuiuio in hofte pro- 
currere,manu conlerere,pericuJis fe temere oflerre. Akxander noa 
in hoftesJed in fuos f§ uiebat.amari pater malebat,hic metui,lite- 
rarumcukusvtriq; fimiUs^olertwrpater,maiorishrcfidei verbis, 
atq; oratione Philippus:hic rcbus moderatior,parcendi vittis fili» 
aiumus promptior & honeftior, frogalitati pater, luxurix deditus 
raagis filius erat Jdem lib. 1 1 . Prima illi cura paternarum exequia- 
rum fuit:in quibas ante omnia cedis confcios ad tumultum patris 
occidi iuffit, foli Alexandro Linciftarum fratri pepercit, feruans 
aufpidum digniutis fux : nam Regem eum primus falutauerat , 
emulum quoqj imperij Canarum fratrem exnouercafufccpcum 
interfici imperauit. 

Q**titer Altxtmdtr tmimot milttum fibi cmcilt/tuit . 

cttf. xxm. 

£X hiftoria Alexandri. Procurata patris fepultura,mox afcen- 
dens illius ftatuam, conuocataq; vniuerfa multitudine plebis 
ait: £n tempus eft, vt quicunq; cupit Alexandro milicare,f{dus ini 
re cum illo teftinet : namqt-mihi dignum videtur belia in ebs pri- r - 
mum mouercqui nos contriftauere pridem: nunc autem cupiunt 
fpohare eti3m 6: Iibcrtate : dictis his acquiefcit omnis miles, ac fi 
dminitus voca tus fuiflet.Iuftinus lib. 1 1 . Alexandcr in inttio regni 
fuiMacedonibusimmuniutem cunftarum rerum prxter militiae 
vacationem dedit. Quo facto,untum fibi fauorem omnium con- 
ciliauit, vt corpus hominis non virtutem Regis mutaflefe diceret. ' 
Ex hiftona Alexandri. Tunc Alexander referans patris thefauros, 
arma opefq; diftribuit cunctis.Conumeratis igitur mihtibus,quos- 
ipferecensfcripferatjCongregatMaccdones 1 j.miJJiapeditii. Au- 
xUiaq; diuerfa ino&o miflia: equites vero indigenas duo millia fe 
ptingentos:leuisautemarmaturxTrachaso6hngentos. Vndehoc 
numero cum veteri militc congregato colligit admodum 70. fe- 
ptingentos quatuor militantium. Quintus Csrtius & Iuftinus li- 
bro 11. Nonautemiuuenesrobuftos, necpnmumfloremxtatis: : 
fed veteranos, plerosq, etiamemeritx militix quicumpatrepa- 
truisq; muitauerant elegit.vt non tam miUtes quam magiftros mi 
Ltucelettosputares.ordinesquoq; nemo nifi fexagenanus duxit, 
vt fi principia caftrorum cerneres, fenatum prifcx alicuius reipu- ■ 
blicx videre diceres. Iuque nemo in prxlio t ugam cogitauit , fcd 
victoriam,nec in pedibus cuiquam fpos,fed in lacertis fuit. 
De Kegttmbus jutu ftritgrttni fibi fitderttuit. 
Cttf. XXI III. 

EX hiftoria Alexandri magni.Igitur Alexandcr vix {umptum 
ex Philippi thefauris abundantiffime fu mens,cla'fle elaborata, 
tranfitinTraaam,indeLichaoniam,cuinitncrccens etas Luca- 
ni£ nomen dedit.Quanim regionum magiftratibus ad amicitiam 
txderatis,tranfmilitprotinusSciciIiam,exindeItaliam tranfiens, 
legatione pariter & honore potitur Romanorum.per Emiliii quip' 
pe.qui tunc coful erat, coronam ei auream margaritis infignitam 
dirigunt ad argumentum amicitix perpetuo poft futurx Jdq; Ale 
xandro magnx gratix fuit,& verbis libcralibus Emilium honora-' 
tum remilicAddunt etiam ei Romani duo millia militum,& ar- 
genti pondera talentorum 40. millia.Hinc igitur pergcns omnem 
Libiam pcragrat,coHecto autem in vnum exercitu ad Aegypti ia 
teriora contepdit,clafle iufla fc apud Metropolim operiri . Aegy- 
ptij quoq; vefte & fedc rcgni dignum duxerunt, fecundum fe Son 
choum venilfe dicentes Jntuetur igitur Alexander ibi ftatui quan 
dam niero lapide,cuius caufam percun&ans refponfum eft , nanc 
iUius Necuiiabi tuifle ?l quaoUm infeftantibus Perfis cum Deoru 
monitum prcfciuifletfortunx fuxlapfum, locum fuum decUna- 
uit:his Alcxander cognitis^btuam c6plexus,patrem falutas,eiuf- 
que fiJiumfefeprofitetur.RurfufqueomnesSyrif ciuitates, pcr 
quafcunque tranfi jt nomine fuo addidi t,ac demuin Ty rum adue 
nit.Scd euim tyn j menibus obferuatis ingreflum iJli dcnegant Jp. 
fe vero dum vrbcm violenter diripere vellec, multis Macedonum 
cxfispedemrefert. 

^MhterTyrm»fibirefugntmtem4etTrum't. 

Cttf. XXV. 

FOst hocexcidinmTyrijsminatuseft , mifllfque internua- 
ci)sliterascishuiufmodi iufttt dcterri . Imperialequidem vi- 
debatur cum dementia ac iuftitia me veftrx vrbi dominari, 
Tomus Quarcus. F j fed 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl/. 



fedquoniam vos primi omnium extitiftis.qui meis iuffis infolen- 
tius obuiaretis.tcrribile fignum alijs prebebitis.quod virium fit in 
Macedonumdextrisfcietis:valete fi fapitis:n6 n.valebitis fi in his 
perfeueratis.His literis Tyrij lectis primateslegatoscorripiiubet, 
ac tormentis pnmum alicctos crucibus afKxerunnhis incentiuis ex 
tumultuatus Alexander.graui indignatione permotus, vehemen- 
tiuiq; vrbe aggrefliis vrbem diruit ac vaftat,oinni fcxu & xtate pe 
reinpta.Ty ro dehinc fatrapam pra4"ecit.Actor. Iuftinus li 1 8. di- 
cit eum oinnes qui in prxlio fuperfuerant , ob memoriam vereris 
cedis a feruis in dominos factx, crucibus infixifle,genus tantfi Stra 
tonis inuiolatum fcruaile, regnutnq; ftirpi eius reftituifle , de quo 
Stratone iupenus egimus,cuui de Tyriori» origine tractaremus . 
£t notandum cj> Iuftinus pnus gemina vi&otiam de Dario narrat 
Alexandrum inSyriam venifle:vbi inultos reges cu infulis obuios 
habuit,exquibus pro meritis lingulorum aliosin focietatem rece 
pit,alijs regnumaderait,furfectis in loca eorum nouis rcgibus.Infi 
gnis autem prx. er cxteros fuit Addatominus Rcx -ab Alexandro 
Sydone confticucus.Qui prius folebac opera oblocare adputeos 
cxhaunendos & honos irrigandos,quem Alexander fpretis nobi- 
libus Regcm tecit,-Be non dantis fed generis beneficium putarent. 
Dt Mutuis tptftolis Ontif & AitxAttdrt . 
C*p. XXVI. 

HI s T o R I k vero Alexandri dicit , eum iam deuicta Syria 
primo literas a Dario millas huiuitnodi accepifle . Rtx Re- 

5um Datiusacconfanguincus Deorum,Alexandrofamulo meo. 
ubeo dicoq; hxcMando tibi reuerti ad parente? tuos. f. farnulos 
meos:atq; in greinio matris cubantcm doreri virilc officium . Ad 
quam rem habenam tibi fcvthicain mili & pilam,& loculoscum 
aurets,habena admonet te difcipline videri indigentcm, pila vero 
<p eius lufitatio tux congruat xtatulx, nou hxc opera , quam ritu 
iatronum tibi confulum aggrelfus es. Nam fi omne huiufmodi ge 
ntis hominum pari confpiratione tecumconduxeris, Perfarum 
impenum nequaquam cerrcre poteris.tata quippe mihi cxercituu 
. multituto adeft,vt nulli melms qoam arene^ maris pofllt compara 
fi.auri vero & argenti hxe copia,vt fi mihi Libitum fuerit.coca hu 
lUum iudeconftemerepouini: quaproptertibi aureos mific vtfi 
ad reuerfiooem fumptibus indigue ris, habeas quo tibi tuifq; neeef 
faria emas-Sin autem iuffionibus noftris obaudire diftuleris, proti 
nus mitcam viros,qui te vincruni atq; contumeliofe verberibus af 
fectummaieftatinoftnededucant:fiecdicia primates Alexandri 
tumium tcrrucrunt.Quibus Alcxancfer,quid tandem adco dictis 
barbaricis,pcrturbamiiii?qui arrog.iritix quidem habent teftimo 
nium.non confidentix probationem: naro & canibus imbealliori- 
bus mos eft,quanto plus defuerit viriuin,eo magis latratibus . his 
dt 'tis Perfarum lcgatos donatm omni eo auro,quod fecum attule 
I4t, remittit in fua cum literis huiufraodi.Alexandcr Rex regum, 
confanguineufq; Deorum,Dario falucem dicit.Turpe mihi vide- 
tur nimiumq; abhorrens,tantum Regem totq; vinbus,vt fefeia- 
Ctat confitum,fub ditione concemptibilium(vc retur) homuloru, 
atq; inter eos abie&o cuidam ac latroni Alexandro diu grauicerq; 
ieruiturum.Quxfo igitur quorfum te fcncentia duxit *. quoniam 
dixifti te auri & areenti opious xftuare,an vt his cognitis auri , (it 
nobis feruor aut deliderium,& obftinatius atq; audacius dimica- 
remus aduerfum vos,addis etiam mifille te mihi habenam & pila, 
loculofquc cum aureis,de quibus quamuis vt vifum eftdictitares, 
cgo tamen mihi velut, aufpicato cuncta ex te concefla proficebor , 
namque habcnam accipi oportet, qua habcam vti in fubdiros ti- 
bi,pila vero limilicerob rotunditatem fui totius orbis mihi iinpe 
riom promittit,quodque tertium addtdilu opum tuarum me do- 
minum futurum teftatur. 

, De Primo terundtm ttnptffuy t)j Ahxandri vtflori*. 
C*p. XXVll. 

LEctis igitur his literis Alexandri , Darius arrogaotius mo- 
tus,ad fatrapas vltra Taurum moncem degentes icnbit talia: 
ferturquidam adolefcens infanire Philippi rilius, Afyamque vnU 
uerfam incurfare,fuper quo placet nobis vt verbcribus puerilibus 
grauiterafHictus,inducuique poft vi-ftcpurpure nobisreddatur.Sa 
trapas vero & claflem eius vna cum nautis ponto fubmcrgere,mi 
Ltefque cfi&os ad rubri maris vlteriora traduci.Rurfufque eo fcri 
bentecum arrogantiaad Alexandum.iurat Alexander vltranon 
verbis fed ftndhs gladijs rem peragcndam:dimicantibus eis cu fpes 
exitus fluduaret,tandem repentino himbre procidente,Perfx c{Ii 
tus fibi aduerfari dicentes,fugam capefliinr, Dario prxcurforc ad 
miflb curfu,equoque confcenfo vel- ci.In hoc prxlio primo,quod 
fuit(vt ait Iuftinus)in campis adreftis fuerunt Perfarum feptingcn 
tamillia militum, quorum magna c.vdesfuit.Sedde exercitu Ate 
xandri non ccciderunt nili nouem pedites,& centum viginti equi- 
tes,quosRcx Alexanderimpenfehumatos ftatuis equcftribus do 
nauit,cognatifqueeorum iinmunitates dedit, pofthanc victoria , 
xnaior pars Afi; ad ipfum dcfecit,f«d de repcntino hunbre caJitus 



cmiflb in hac pugna fola loquitur hiftoria Alexandri . Qu« poft 
hanc vi&oriam narrat,Alexandrum miliflcad Scamandrum Du- 
cem fuarum partium,vt fibi auxilia mitterec,feautem omnem A- 
chaia peragratlc, multifque ciuitatibus acquifitis collegifte 170. 
mille armatorum,quos traduxit Taurum:& hafta defixa , dixifie 
tertur,vt 6 quis illam Rcx milefuc Grxcus aut Barbarus humo O- 
uelletet,excidium patnx fux fuorumque meminiflet. 

'gualittr Thekas dtfiruxit.tr rtfdtjicsri fecit. 
Cap XXVUt. 

HlNcper Thebas dicit eum i ter ad Dariu direxifl&Sed Tho 
bani contra eum portas clauferunt, quam cum expugnaret 
vnus Thebanorum aptauit tybias,prouolutusque tyranni pedib. 
cecinit melos dicens.O foniffime regum hanc ne vrbcm excides , 
quadij immortalesprofapi; tuxprindpestibipcpercic:remirufce 
rehuicliberumonunt,hancHercufisnutricem,hos muros Am 
phion & cjttus tue pars maxima ftirpis xdificarunt:fed Alexader 
fedari non potuit,quin igne & ferro vrbem vaftaret.Deinde The- 
bani qui fugerc potuerunt,mittiint & fcifcitandum Apollinem. Si 
fortc vrbein reincegrari fata permitterenc, qui refponuim huiuf- 
modircculeruncMagnigena Alcides& Pouuxosfbbus auftot.Ax 
tofua Thebis redicum culcumquededcrevThebis autem dirutis» 
Alexander Corinthum aggreditur,apud quos tunc lolemne ageba 
tur certamen.-petierunt AJexandrum vti adcffet,& certamtni prse- 
fideret.Tuc Thebanus quidiElithomacusnomiiieprofiteturcer- 
tamen luCtamims, & pugnam ceftuum atque pugiilatu vn quo v- 
troquevidorexticit.Interrogatusexmore aprxcone quis cffet 
nomine,velquemfeciuemprofiteretur, refponditfe vocari Eti- 
thomacum, fed ciuitatem habere dcfijfle poft^ Alexader imperiu 
adeptus eft,intelligens autem Alexander quo pergeret deprecantit 
incent io,cdici iubct per prxconem, reedificari Thebas efle pernuf 
fum in honore trium deorum,Hescuiis,qui pugillatum inuenit,& 
Mercurij qui luttam repperi t.& Pollucis,qui ccftuu fuit magifter ¥ 
ficque unpletum eft Apoilitiis telponfunu 
DtSubtugMtione Atbtnarum f> Denudt PbiUftpho. C. XXIX. 

POst hoc Alexander Athenas pcrgit , qui cum Lacedemonijs 
ab eo ad Perfas dciccerunc Aci ore Demoftene magno auri po 
derea Perfis cormpto^qui quendam fubomaucratquidicemlCe- 
gem Macedonuin in criballis cum omnibus copijs fuisperijfleJta- 
que infperatus aduenit Alexander,qui hos motus compefcerejior 
tacnr Eichines vt Alexandro fe dederet recontra Demades aickur, 
Vt rebellarent,cuius dicitur efleillud diirum egregium,amrco mu 
tuam mc rogante pecuni5,& ipsu & pecuniam perdcvHic Demx- 
des vt ait Sencca, Athenis eti qui necellaria funeribus venditabat » 
daninauit,cum probailet eum magnum lucrum optafle quod coa 
tingere illi fine ntultorum morte,non poterat^eneca vero probat 
hoc cius facru non efle Jaudandu,non enim quicquid inquit repre- 
hendendum eft,ec damnandu eft,vbi ipfe Demades Athenienfibus 
AJcxadro diuinos honores exhibere volentibus ait, videte ne du oj 
lum cuftoditis^erra amittatis:hxc de illo Demade philofopho bre 
uitcr interferui,qui contra Efchinem conabatur vt dixi.Cdfultus 
Demoftenes refpodit Efchinis confilium prxualere-Itaque mitti£ 
Alexandro corona aureapereudcm Demoftene: poft Athenas de 
uictas Laccdcmonios fupcrauit Hxc aut oia dicit Iuftinus Alexa- 
drii fcciifeantc prima congresfione cum Dario, & de vrbe Gorgie 
contra Dariu fecundo proiecf u fuilfe cuius aduenras nunciabatur. 
Dt Secundo congreffu cum Darif C*p. XXX. 

ALexander ergo,inquit Iuftimis 1 1 Jibro,tim€s anguftias 
magna celeritatc Taurum tranfcendit , quingeta ftadia Vno 
die pertranfien$:cunque Tarfum veniflet,captus Cigni atnnis ame 
nitatepermediam vrbem influentis,qui fecundumliiftoriam Ale 
xaodrinulli fluuioru fecundus cft vel magnitudine vef perrpicuita 
te proiectis armis.plenus pulucris ac fudoris in prxfrigidam vnda 
fe proiecicuuncrcpenteneruos eius occupauit rigor.Hiftoria vero 
Aiexandri dicit,cp cum armis e ponte fe prxcipitauerit & natabu 
dus exierit,fed calante tunc corpore infcidens aqux illius vehemS 
tiam,tantamderigoreneruoruminiuriam pemiciemque traxit, 
vt mox expirabilis viderecur, fed a Philippo Medico poculum co 
fectum accepit, ac fecundum luftinum quarta die fanitatem rece 
pic.Quintus Curtius . TuncperMedosexercitum duxit laborio- 
iumnimisiter per defertum aggrellus,& exercitus Darij iux- 
U Tygridis alueum locatus eft. Iuftinus libro 1 1 . Habebat er- 
go exercicus Darij^oo. millia peditum, & 100. millia equitu. 
Tunc fuos honatur Alexander vt fpcmant illam »cii auro argea 
toque fulgetem,in qua-plus pr^de quam periculi fit.Hiftoria AJe- 
xandri.Cxpto conflictu frequentique re bcllica, vnus e Perfis iodu 
rus arm is Macedonicis a terco Alexa ndrum fen t,fed ictus ille pro 
pter galex fortitudinem fruftratus diffiluit. Comprehenfus ille Re 
gi oftcrtur,requifttur caufam facti,ait fepactumruifleapud Darifl 
pro hoc factopanem regni cum filio,fi cu intcrficere pocuiflet Ale 
xandcr ^pnoiflt & audauxlaudacu adptopria redire c6ceflit.Deia 



Digitized by 



Google 



Llbcr Quartus. 



Jecolleaaintmmcubili niultitudinc propiusa<xeffit;aduentHm 
autem fuum primo ita prodidit, coacta in ynfi innumerabili mul- 
«tudine armentorum, cornibuseorum,& caudis ramosfundentes 
iubet anaeai , vt & cornibus erectis filueftrem quandam fpeciem 
aeerentr& tra&is ramulis,pniuis excitus dignofcetiam videri emi- 
nus oonfudiflet : prxlio commiflb, vterqj Rex vtilncratur,tamdiu 
anccps certamen fuit,quo adufque Darius fugeret , exinde magna 
cedesfafta eft Perfaru: cefa funt pcditum <o& vnum millia^qui 
tu io<capta 40.EX Macedoaibus cecidere pedites i jo-equites i;o. 

Deluxmri*Alex*ndri,f)rfuperbi*. C*p. XXXL 

IVsTt nv s lib.i i. Alexanderopes Darij diuitiarumq; appara 
tum contemplaws,admirationc tantarum rerum capitur. Tuc 
primum luxuriofa conuiuia,& magnificentiam fe&ari, tiic &Bar 
feacmcaoriuam diligere proptcr Jormx pulchritudincm cepic , a 
qua poftoa fufceptum filium Hcrculem vocauicmcmor came ad- 
huc Darium viuere , Parmcnionem mifit ad occupandam Perfica 
clail'cin,aliofq; amicos ad recipiendas Afyx ciuitates.Qux ftatini 
audtta tama vi£torix, ipfis Darij pKttcctis cum auri magno ponde 
re tradencibus,f« in potcftatem victorii venerunt.Comeftor. Tunc 
Alexanderojpit alfoirarc ad monarchiam orientis „& iatrans Sy- 
riam cepit Damafcum; & fubingataSydone, Tyrumobfidebat. 
Tunc Saraballa eligcns dc fuis 8. millia in Alexandn profectus elt 
auxilium,diccs fe libentius obfequi ei quam Dario, & <p loca fub 
poteftatefuaconftitutaei contraderet, & gratc fufccptus cft ab 
Alcxandro : prxterca dixit fe habercgenerum Manaflem fratrem 
principis facerdotum gentis Iudxx,multofq; alios cum eo prxfen 
ccs ex ea gentej,quos aiebat velle fub eo templum conftitutis locis 
«dificare,cti profutunim Alexandro teftabatur, quia potentia Iu- 
dxoram in duo diuifa non rebtllaret . Concedente vero Alexan- 
drojomni ftudio edificauit Saraballa templum,& altarc,quod per 
manfit vfq; ad dcftruftionem faftam per Romanos, & in eo con- 
ftituic Manaflem Pontificcm . Porro dum Alcxander eratin obfi- 
dione Tyri,fcrip(it ad Principem facerdotum in Hierufalcm,inui 
tans eum vt fibi prfberet auxilium , & exercitui venalia prxpara- 
ret,&'redderet fibi tributa.qux prius.Dario con&rebat. Et refpon 
dic Iadus fe Dario facramenta dedifle , nec eo viuente, pofle tran- 
fcendere conftituta. Tunc comminatus eft AlexJder genti Iudxo- 
rum,cp per efi difcerent,quibus conftituta deberent ieruare.Tunc 
inieetis aggeribus Tyrum fecit terrae contiguam, qua vaftata Ga- 
oamobledrt.&mortuuseftSaraballa. 

Deboiiijsqu*sAlex*nderintemploDeiobtulit. 
C*p. XXXII. 
A LexaNdeR autem capta Gaza in Hierofolimam feftina 
bat,& timentes Iudxi clamauerunt ad dominum, & immo. 
lauerunt hoftias: & Iadus orabat pro gente. Qui cum poft facrifi- 
tium obdonniflet, precepit ci Deus vt confideret, fertifq; ciuitate 
ornaret , & ipfe Pontificalibus indutus , & reliqui faceraotes cum 
«o, legitimis ftolis induti obuiam Alexandro , & furgcns a fopore 
oraculum omnibus indicauit,audienfque non longe a ciuitate ef- 
fe Alexandruin, proceflit cum facerdotibus,& ciuium multitudi- 
nefacra ad locum qui fonat. Vnde Hierofolima & templum vide 
ri poflet:& factumeft contra fpem omnium qui fcquebantur Re- 
gem.Nam Alcxanderintuens Antiftitcm Pontificali ftola infignc, 
& fupcr cidarim laminam : jin qua erat nomen Dei , defcendit de 
«quo,& adijt eum folus,& nomen Dei adorauit,& Pontificem ve 
neratiK eft:& obftupuerunt Principcs exercitus,& ludificatam Re 
gis mentem putauerunt.folus Pertncmius quefiuit ab co.cur facer 
dotem gentis Iudxx adoraflcc ? & refpondit : Non hnnc adoraui, 
fed Deum qui principatum facerdotij gerit.Nam per fomnum in 
tali habitu Deutn afpexi, adhuc in Licia ciuitate Macedonix con- 
ftitutus. Durnq*, mecum cogitaui vtrum Afyam poiiem obtinere, 
iuflit mc confidcre, nam ipfe exercitum perdiiceret, & prinripatu 
Perfarum mihi traderet : nunc autem vidi in hoc faccrdote ipfius 
efEgiem, & qui miliipromifit ventura Confido, & proptjerca Deu 
idoraui,& hominem veneratusfum: & ingreflus cft vrbem Alexa 
der , & in templo facrificauit Deo im facerdotis oftcnfioncm , & 

■ attulerunt ei Daniclcm : in quo fcriptum crat,quendam Grxcoru 
pcrditurum potentiam Perfarum, arbitrans de fe fcriptum cfle,ga 

. uifus eft. £t fic in craftinum conuocat populum, iuflit petere qu; 
vellent, & ipfis petentibus conceflit, Iudeos vbiq; patri js vti legib. 
& fcptimum annum finc tributo efle propter fabbatu tcrre , exin- 
de aJ alias ciuitates profcftus eft, tunc Samarkf videntes eius mu- 
nificentiam circi ludeos, cognatos cfle dixerunt feludeorum,ori 
ginem fuam ab Eftraim & Manalfe recenfentes & poftulauerunt, 
vt templum eorum in Garizim honoraret, quod in reditu fe factu 
rum promifit . Cumq; peterent ab eo relaxationem feptimi anni, 
quefiuit qui efleut & dixerunt fe efle Hebreos . Cuq; adderet vtru 

■ eflent Iudxi, negauerunt fe clle Iudxos , & refpondit , Iud^is hoc 

Speculura Hiftoriale» 



44 

tanmm e»o conecfli. AugJib.i S.de ciui.Dei. Hoftias fanc Alexan 
dcr immolauit in templo Dci,non ad cius cultum vcra pictatc co ■ 
uerfws , ledimpia vaaitate cum Dijs eumfalfis colcndum putans. 
QiMdH*mmonitfiliumfevoc*riiitJJit. C*p. XXXIII. 

IVstiNvs lib.i i. Alcxanderiade ad Hammonem profcftus 
efLcupiens originem diuinitatis acquirere, fimul & matrcm in- 
famia liberare , pcr prjmiflbs autcm fubornat Antiftites quid fibi 
refponderi vellec,ingredientem templum ftatim eum Antiftites vc 
Hammonis filium falutant,Ixtatus<le adoptione,hic fe patri con- 
feri iubet. Orofius lib. j . fic Alexandcr nobis prodidit (Dijs furd» 
& mutis)vel in poteftate Antiftitiseflequid vclit fingere,vel in vo 
luntateconfulenris,quid velitaudire. Valerius lib.y.Alexandcrtri 
businfolentix gradibus cxultauit : faftidio Philippi Iouem Ham- 
monem pacrem afciuit, txdio cultus Macedonici veftem & inftitu 
ta Perfica alliimpfit , fpreto mortali diuinum caput eft latus , ncc 
fuitei pudori,filium,ciuem,homiiKm,diflTmularc.Iuftiniislib.i i. 
Reuerfus AlexandcrabHammone Alcxandriam condidit, & ad 
Coloniam Macedonicam caput Aegypti efle iubcc. 

§{uod Alexmder eum Durm noluit conffdertuionem , fed tmtum 
dcditienem. G*p. XXXIIII. 

DAr i v s cum Babyloniam perfugiflet, Alexandrum per epi- 
ftolas precatur , vt redimendarum fibi captiuorum poteftate 
faciat: ob quod magnam pecuniam pollicetur: fed Alcxandor pro 
precio regnum omnc petit non pecuniam. Iterum Darius ei man- 
dat,q> regni portioncin,& filix matrimonium ci darecSed Alexa- 
der fua fibi Dario refcripferat,iuflitq; fuppliccm venire,rcgni ar- 
bitraria viftoripermittcre.Valerius lib.f.Alexanderad Parmemo 
nem dicentem ie vfurum conditione Darij , fi Alexander eflet, re- 
fpondit:Et ego vterer fi Parmenio eflem. Conditio autem erat da 
turum Alexandro partem regni fui, Taurotenus monte, & filiam 
in matrimonium cum decics centum miliibus talcntisJuftinus li- 
bro 1 1 .& Quintus Curtius. TucDariusfpepacisanufla,obuiam 
vadit Alexadro cum 40o.millibus peditum, & ioo.millibus equi- 
tum.Cui in itinerc nunciatum eft,vxorem eius excollifione abic- 
&i partus deceflifle, eiufq; mortem illachrymatum Alcxadru,exe- 
quiafquc benigne profecutum,idq; eunt non amoris,fed humani- 
tatis caufa fecuTe : nam tantum femel cam Alexandro viiam efle, 
cum matrem paruulafq; filias eius rrequenter confolaretur. Tunc 
Dariusferatuseftverevic%im,cum poftprxlia etiam bcneficijs 
ab hofte fuperaretur:gratumq; fibi elle fi vincerc nequeat,<p a tali 
potiflimum vinceretur . Scribit itaque & tertias epiftolas , gratias 
agens <p nihil hoftile in fuos fecerit , oflert deinde maiorem parte 
regni vfque ad Eufratem flumen,& alteram filiam vxorem,& pro 
reliquis captiuis jo.millia ralentorum:& ad hoc Alexandergratia 
nim actionem ab hofte fuperuacuam efle reipondit , nec a (c quic- 
quam faftum in hoftis adulationem , neccpindubios belli cxitus 
aut in leges pacis fibi lcnocinia quxreret , lcd animi magnitudine, 
quodidicerit aduerfus vircs lioflium.non aduerfuscalamitatesc6 
tendere, polliceturq; prxftaturum fe Dario , fi fecundus fibi non 
par haberi velit. Ceterum neque mundum poflc duobus folibus re 
gi,nec orbem famma duo regna faluo ftatu terrarum habere: pro 
inde aut deditionem ea die aut impofterum aciem parec 

Gjtualitcr Alexunder internuncium fe ftmul*ra,c{n*mtcum 
D*rio. C*p. XXXV. 

HIstoria Alexandri. Alexander prope StrSgam fluuium 
caftrametatus eft, vifum eft autem ei,vt ipfe ad Darium in 
ternuncius iret:comitatus ergo folo Eumedo,atque alio vno fate 
lite,dcuenit adStrangam fluuium, qui fluuius plerumque ex vehe 
mentiafrigorisadeo ftringitur, vtetiamcarris hpneftiflimisvia* 
bilem fc prxbeat , ibiEumedum fubfiftere iubens, tentoria Da- 
rijadijt , qui tunc prxuidendi exercitus caufa proceflerat, cui re- 
uertenti Alexanderobuiusait. Entibiadfum intemuncius Ale- 
xandri,cuius mandata funt taIia:crgo inquit,arbitror eum regem, 
qui minus fcftinanter contcndit ad prxlium ipfum fux ignauix & 
difEdcntix tcftcm efle,qualpropter refpondcto,auod tempus agita 
di dederis no bis,tunc Darius.Nunqui J tuipfe acies Alexander, qui 
nobis adco conftanter confidenterque bellum indicis . Negat ille 
fe Alexandrum efle,fedeius intemuncium confitctur.Tuc Dariu 
eius manum apprehendens fecum duxi t in regiam ad cenam, Al 
xander cotra Darium iufliis eft difcum bere,cotingitque eum ms 
morabile quiddam facere,nara quodcunquc vas aa bibcndum su- 
pfit,ebibito vinoinfinum vas hbi recondcbar quod cum Dario 
aminiftris indicarctur,& ille iratus eum furtiargueret, reipon- 
' dit Alexander, hunc morem obfcruari in curia Alcxandri , & fe 
putafle calem ibi obferuari, placaro rege, & fafto (ilentio, vnus ex 
conuiuantibus, Pafarges nomine.qui aliquaudo in hofpitio fufce 
Tomus Quarcus. F 4 ptus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenri/. 



ptus fuerat a PhiJippo.cspit cognofcere Alcxan&unj.Qupd Ale- 
xanderfentiesvna aini ptKiilijque (iuugellabac^proliJicns exijt, 
& niox prc foribus. vnuu» ex PeruYtencntem equum fuum transfo. 
dit gladio "& ftigf confuluit equo afceufo . Perfx autem infecuti 
iiint eum, fcd eorum mollicie tardior,& AJcxandri airfus effica- 
cior fuic.Darius autem danno hoftis elapfi nimio mcrore afleaus 
.«ft.Valeriuslib.-i. Alcxauder Darij taftrisinquibusbmnesnecef- 
farij eius eraur,Ephcftione (ibi gratiffimo latus Juum tcgentc, ad 
eos colloqucntes venit.Da.rij vero matcr Epheftionem, quit & in 
ftatura& fotma preftabat.more Pcrfarum adulatctaqquam Ale- 
Xandrumfalutauit,admonitaveroerrorisper fummariu trepida- 
tioncm verba quxrebat cxcufationis.Cui AJexander. Nmil eft in- 
quit ip hoc nomine confundaris,nam hic Alexander efl;o donum 
inclytc vocis,maximi enim animi rex etiam totum orbem terraru 
aut victoris aut fpe pacis complexus,tam paucis verbis fe cum co- 
mire fuo pattitus eft.Hiftoria AJexandri.Alexander ad fluuiuin re 
diens iacidit in alium locum non congelatum. Vnde ipfe & equus 
eius fimul in profunda ceruicantes profili'unt,erat autem nox.ipfe 
vero cquo impulfo natans exijt,oficnditq; £umcdum,cui cuiicm 
reiotdinemexplicat,& eodem narratu Principes fuoslxtificat, fe 
quentidieinittuciamordinatamqi aciemiuxta Saangam colla- 
cauit. 

D« vltim» etugrrjfu & viclori* Alexandri . 
C*p. XXXVI. 

INteRea Dariuscumfuisaduentabat.Iuflinuslib.1 i.Etecce 
rcpenteconfedum curis Alexandrum antepugnam fomnus ar- 
ripuir.Cunque ad pugnam folus rcx decllct,a Parmenioneegre ex 
citatusquxrenribus lomni caufas omnibus rnter pericula Cum c- 
tiam in ocio fornnifemperparciorfuerit,magnoq; cfleajftu Jibe- 
ratum,dixit.Somnum q; fibi a repcntina fecuritate datum cp f.cu 
omnibus Darij copijs confligeret,verirum Jonga bclli moram fi p 
fe cxercitum diuiuflent Jiiftoria Alexandri.Statuit itaq; Alexan- 
der,vt ncmo de fuis fluuium tranliret,datq; locum Perfis trafeun- 
<b.Commilloq; prxlio f acta eft vtrinq; ftrages magna,tandem Per 
fe fugiunt Dario prjecedentc'Cunque omnesperite,fluuium inco 
fulte irrucrcnt. Straga fuum officium efficit , omnefque ingreflbs 
fubmergit & necat,reliquos Maccdones infecuti obtruncant.Iufti 
nus lib. 1 1 . Raro in vllo pruelio tantum fanguinis fiifum eft.Hifto 
ria Alexandri. Darius autem cum vinci fuos videret, mori & ipfe 
voluit,fed a proximis fugere compulfus eft . Suadentibus deinde 
quibufdam.vt pons Cidui fluminis pro aditu hoftium impedien- 
do intercluderetur,ait,non ita fe faluti fu$ vclle confultum,vt tot 
mjllia fociorum hoftibus obijciatur,debere& alijsfugx viampa 
terc qux patuerit fibi. Quintus Curtius. Alexanderautem pericu- 
loliflima quxquc aggrediebatur,& vbi confertiffimos hoffes accr 
rime pugnare confpexit, eo fe fempcr immergcbat.periculaq; fua 
jn multis efle voIebat.Martianus lib.7.In Alexandri victoria luna 
fccuda noctis hora defecifle Seruius nobilis in Arabia nunciauit 
quod in Scicilia in exonus primi fplendore confpeccum cft: fiiruli 
ter Alpiano & Fronteio confulibus 1 1 . kalendis Maij defecit fol 
quod in Capania hora diei 7.contigit«in Armenia 1 1 .eucnit quod' 
faaueftfpherjdrcuitu moraspcriufl«usrotunditatis variante 



JDe ferficutione Darij. 



c*p. XXXVII. 



H 1 



r I s t o R r a Alcxandn.Tunc Darius omni fpe meliori depo 
_ ± lita, ingrefius regiam fuam,humi fefe mirabilitereiulabun- 
dusproftrauit,lamentationcninna fatigatus; tandcrn quiefcens 
fcribft Alexandro in hunc modum.Domino meo Alexaudro Da 
riusfalutem.Competentiusfeceris fimifcrationcm impartiaris il 
lis,quos tibi fonuna fubiugauit.quxfo igitur vt Matris,Coniugif- 
que,ac filiarum noftrarum vt te dignum eft meminiUe dignens,mi 
hiq; rcmittaseas,eiustibi bemuolentix viciffitudine fpondco, vt 
ihefauros omnes quofcunq; reges ac patrcs mei humi luftbffosmi 
hi reliqueronr, ipfe tibi tradam . Pcrfarum quoque ac Medorum 
& aiiarum gcntium tibi regnum cbnccdo. Quod cum AJexander 
fe non faciurum dicerct,tunc Darius Porro Regi fcripfit.vt ei au- 
xiliareturcontra Alexandrum,multa illi promittens quod AJexa- 
drumnonlatuitaccelcratque Darium proeuenire , antequamin 
Calpiasportasintraret. ManianusIibro6.de Geometria Por- 
te autem Cafpix funt caulium pra-fcislioncs , ferreis trabibus 
obferatas , qua verno tcmpore, etiam ferpentibus obcluduntur. 
Iofephus . Cunque perfequeretur Alexander Darium, & tran- 
fire haberet mare Pamphuicum, Deo volcnte , lesitur mare il- 
lud fuifle diuifum^ui reqnum Perfarum per cum delere voluit . 
luftinus li.i I.& Orofiuslib. j.Hoc prxlio Alcxanderad fe imptf 
rium rapuit , quinto vel fexto regni fui anno,cuius tanta fxJicitas 
fuit, vt pnus hoc ncmo tebeUare aufus iit j 7.diebus pda perccfuit, 



in vrbe deinde daufa 60. millia taletoru m inuenit & expugnat,& 
Perfepplimcaput Perfici regni vrbem multis annis iJluitrem, re- 
fenamque orbis tcrrarum fpolijs , qux nutui eius primum patue- 
runt.Iuftinus Jibro 1 1 .inter hxc octingeci Grxci occurrerunt Ale- 
xandro , quos Darius captiuos tenuerat , truncata corporis pane. 
Quibus cum dediflet Alexander redeundi copia, maluerunt agros 
ibidem accipcre,quam fedum fui confpe£cum reportare.Hiftoria 
Alexandri . Aderant antem Dario fugam molienti duo Satrapz , 
Befl'as& Ariobarzanes: hiin gratiam Alexandricum folitarium 
opprimunt,& letaliter vulnerant ; aufugiuntque,donec dignofce-i 
rentquoferesvertcret. 

De mern tiufdem cmfitmmuuont fugnaiorum in tribus prtlfo\ 
C*p. XXXVIII. 

IVs t 1 n v s lib.i 1. Interea Alexander comperit Darium a ca. 
gnatis fuis cathenis & compcdibus aureis vin£him in vico Par- 
thorum.cui nomen Thara Jiiftoria Ale«candri. Ad quem cum ve- 
ruflet Alexander, ille manus fupplices tendens & attrecfans gcnua 
Alexandn, vt poterat tandem fic eum aJJoquitur. En mihi in tali 
tortuna conftuuto.magnum adeft monis mce folacium,q, in tuis 
niambus o AlexanderRegum tbniflime fpiritum erTunda m ,qua- 
re qiisfo ne muideas mihi fepulturam, quam mihi cum Perfis tui 
Macedones exequantur rogo,3ifigambem matrem mcam,& Stati 
ram vxorem 111 manus tuas commedo, filiam vero Roxanam hac 
l con " ne f do ' v "an> coniugio tuo dignam cenfeas,his di 
Om fpinrum exhalauit. Alexander vero multis Jacfarvmis ad regia 
digrutatem nn Perfarum eum fepeliri iuffit.Orofius'lib.,.Trirfus 
his preh;t totidemq; annis quinquies dcciesccnteuapeditum.equi 
tumq; milliaconfumotafunt: &hocexeoregno^ifq U er^pE 
vnde ,am per annos nd muJto plures decies nonies centena mUlia 
p^fl lg atareferuntur.Iuffin™ 

panum amiflos mdites magnisfunerumimpenfis exiuJitSuis 

am.lla,,nutilesfaa,quifuperfuerant,pecunia9^milLat^ 
tcbathams congefta eft ei Permenio prxpofitus eft . Interea Agk 
«^xLacedcraoniorumiiiGrxciarebellans ab Antipatro oppri- 
mitur. Quintus Cunius. Quod Alexander audiens,hoftes quicfem 
vinci gauifus eft,fed Antipatrum vicifle tacitus quidem indigna- 
batur, iux demptumglorix exiftimans, quicquid cefliflet alienx. 
Hieronymus . Igituranno « regni fui anno fecundo Olympiadis 
1 1 *• AJexandennterfeao Dario Babvlonem obtinuit. In quo re- 
gnum Perfamm deftrudum cft, quodpermanfit annis 1) i.perRe 
ges 1 4. a pnmo Cyro vfque ad vltimum Darium Arfami filium . 

De Anuximene , f> dt Epieurij Hilefipbis . 
C*p. XXXIX. 

J 

A Ctor. IntemporeAnaximenes & Epycurus clari haben- 
■J. V tunnoneftautemifteAnaximenesPhificusdifcipulusAna- 
ximandri; qm fuperius pofitus eft in OJimpiade ;«.fed Anaxime- 
nes orator.qui f uit magifter AlexSdri Magni in ane oratoria : qui 
a qmbufdam crcditur hiftoriam Alcxandri (.|Uxfinenominefer- 
tur) fcriplifle: de hoc refwt Valcrius,(p cum Alexander ad diruen- 
damLampfacumciuitatemcum impetufcrretur, progreflumcx 
tra menia obuiam habuit Anaximenemprxccptore fuum: fcienf- 
que tp prcces irx eius opponcret,iurauit fe non fachi rum quicquid 
pctijUet.Peto crgo inquit , vt Upfacu diruas, ita falus vrbis vnius 
vaframenti bencficio obtenta eft. Epycuri autem licet ipfe, vt aic 
Hierony mus,litteras non didiccrit,& artcm difputandi tefte Boe- 
tio ignorauent:tamen multaipfiusegregiedictarepcriuntur. Ter 
tullianusin apologetico.Epycurus omnem cruciatum doloremq; 
depreciat, modicum quidcm contemplabilem pronunciandum, 
magnum vero non diuturnum . 

Defentemijt Epyeuri contrtt corporu voluftatet . 
C*p. XL. 
TTIeronimvs contra IouiJib. 1 Epycurus aflertor volupta- 
X A tis,quanquamdifcipuliiseiusMethodorusLeonceohhabue 
nt vxorem: raro dicit fapienti ineunda coniugia.quia multa inco 
moda admixta funt nuptijs . Et quomodo diuitix, & honores,& 
corporum fanitates &c. qux indiffcrentia nominamus, nec bona 
nec mala funt,fcd velut in medituiJio pofita. Vfu & enentu vel bo 
nayel mala fiunt: ita yt vxores fitasin bonorum malorumq; con- 
finio: gratie autcm efle viro fapienti venire iu dubium,vtrum bo- 
nam an maJam du&urus fit. Idein i. Quod autcm mirandum fit, 
Epycurus voluptatisaflenor omnesJibrosfuosrepleuitoIcribus» 
& pomis: vilibuscibis dicensefleviuendum , quia carnes &ex- 
quifitaj epulx ingenti cura , & miferia prxparatx, maiorem pce- 
nam , & tam inquirendo voluptatem, quim in abutendo meren- 
tur . CorporaetiamnoJa-acibo tantum,&potuindigere, qus 

aqua 



Digitized by 



Google 



Llber Quartus. 



aqaa & panis funt cetcra & his fimilia,ibi naturx fatisfadtu. Quic 
q uid fupra fuerit.non ad vitx ncceffiratera fpeciare,fed ad vitium 
voluptatissprxterca eos qui carnibus vefcuntur,indigere etiam his 
qux non funt carnium.cjui fimpJici viftu coutuntur.eos carnes no 
quxrere.Sapien tie quoq; operam dare non pofl'e,fi menfe abunda 
tiatn cogitemus,que Jabore nimio & cura indiget. 

DtdiHsstuts mornltbus eistfdtm errniius. 
C*p. XLT. 

AC t" o R.Seneca quoq; de elegantioribus diciis Epycuri.mul- 
ta in libris fuis excerpfit,quoru ifta funt,que fubiecimus: ho- 
nefta res eft leta paupertas.llla vero non eft paupertas, fi Ixta non 
eft.Satismagnumalteralterithe«rumfumus.Nemonon ita exit 
de vita tanquam intrauit. Si cui fua non videntur amplilfima , li- 
cet totius inundi dominus lit, tamcn mifer eft . Aliquis vir bonus 
cligendus eft nobis, ac femper antc oculos habendus: vt fic tanqua 
illi fpectante,viuamus,& omnia tanquam iJlo videnteyfaciamus . 
Si ad naturam viu3s,nunquam eris pauper. Si ad opir/ones,nunr| 
eris diues:exiguum natura de(iderat,opinio immchfum.Multis pa 
rafle diuitias non finis miferiarum fuir,fedimitatio. Ante circun- 
fpiciendum eft cum quibus edas & bibas,quam quid edas & bibas 
nam fine amico mifera Leonis ac Lupi vita eflSi vis diuitem face 
re,non pecunie adijcienduin,fed cupiditati detrahaidum eft.Ridi 
culum cftcurrere ad mortcm txdio vitx,quid tam ridiculum qua 
appetere monem,cum vitani inquietam tibi feccris mctu mortis, 
fic fac^>mniatanquamfpe£tet£pycurus.Diuitia! funt adlegem 
saturc compofita paupertasJnitium falutis eft,cum notitia pecca 
xi meditare mortemJra immoderata infaniam gignit .Idemq; di- 
cit.Non potationes,non commeUationes.nec copule feminanim, 
nec copia pifcium,& alionim huiufmodi,que fplenido vfu para 
tur conuiuij,fuaucm vitam faciiit.fed fobria difoutatio: Hi copijs 
& conuiuijs moderate vtuntur.qui non immoderate eas quxrfit , 
multe enim ex deliciarum epulis moleftix generatur , hactenus de 
dicris eius laudabilibus. Errrauit autem in multis plufquimoes 
philofophi,nam putauit Oeum res humanas non curare.fed ocjo- 
fum efle,& nihil agere,dixitq; voluptateinfummum bonum efle, 
& animascum corporibus interire : primo errori refpondekScne- 
ca in lib-4.de beneficijs,& Ladtantius in li. de opificio corporis hu 
mani,fecundo refpondet Tullius in li.de officijs, & Ambrofius in 
Jib. eiufdem titulum,& Aug. in lib. de ciu. Dci. Tertio refpondit 
idem Cicero in lib. de fenectu te,& in hbro dc Republica,& in tu- 
fculanis. 

D*tnfotenti*Alex*ndrip»ft-viii«riam. C*p. XLll. 
■T V s t i N v s lib. i z.Poft hoc Alexander habitum Regum Perfa 
I rum & diadema, infolitfi antea Regibus Macedonicis ( velut in 
leges eorum quos vicerat tranfiret)ailumit. Que^ ne inuidiofus in 
fe vno confpiceret,amicos quoa; fuos longam vcftem aurata pur- 
puramq; fumere iubet,inter Pellicu regium grege,elecrx pulchri. 
tudinis & nobilitatis,noctifi vices diuidit.Hisrebus ingentes epula 
rum apparatusadijcit.neieiuna & deftrucU luxuria videatur.Co- 
uiuiumq; iuxta regiam magnificentiam laudis exornat,immemor 
prorfus tantas opes amitti his moribus nd quxri folcre.Cfpit quo 
«jue in fuos ixuire,non regio fed hoftili odio,indignans fe carpi fer 
anonibus dicentium eum Philippi patris patrieq; mores fubuertif 
fe,propter qux crimina Parmenio fcnex dignitate regi proximus, 
cum Philota filio de vtroq; partishabitisquxftionibus interfici- 
tur,poft hxc Daratas Euargiras,Paxinias, Parapammcnos, Adafpi 
os exterofq; populos,qui in radice Caucafi morabantur, fubegit • 
Caucafus autem ipfe eftmons Thaurus,qui peae mediatenus or- 
bis confcius,quem pcragraflet nifi maria reftitiflent, hic plura no- 
jnina per diuerfa loca habet,nam idem eft Rifates & Sarpedon,& 
Caucafus & Portx Cafpix vel Armenie&Mireanus,& Corori- 
cus & Scy thicus,& CerauniasJfidorus Iib. 1 4. Mons Caucafus ab 
India vfq; ad Thaurum proreftus pro genrium ac linguarutn va- 
rietatequaqueuerfum vadit,diuerusnominibusnuncu]»atur: vbi 
autem ad orientem in excelfiorem confurgit fublimitatc , propter 
niuium candorem Caucafus nuncupaturmiorientali linguaCau 
cafus fignificat candidum Jift enim defifllmis niuibus candidatus, 
vnde & Scy t hc,qui eidem monti iunguntur, Croacafim eunde di 
cunt.Cafim etum apud eos candor fiue nix dicitur.hj funt gentes 
cjuas fubegit Alcxandv circa Caucafum montem. 

X>trccluftont 10. tribuum. Cap. XLIU. 

£> X hiftoria Scholaftica.C um venifict Alexander ad motes Ca- 
,fpios,miferut filijcaptiuitatis io.tribuum,poftulantes abeo 
cgTedieudi licentiam,ex edicto enim tenebantur egredi non licere. 
Cunq; quefifiet caufam captiuitatis,accepit cos apcrte receflifle a 
■ Deo Lfrael vitulu aureis immolando,& perprophetas efiVprxdi* 



45 

Cium,eos a captiuitate non redituros.Tunc Alexander rcfpondit , 
^dignieritarctiusincludi.Cuq; angufta viarum obftrucret nio- 
Jibus bituminatis,& videret laborem humahum ad hoc non fiirfi- 
ccre.orauit dominum Deum lirael.vt opus illud compleret,& ac 
ccflerunt ad fe inuiccm pr.erupta montium,ex quo JiqUido appa- 
ret nonefle volunutem Dei vt excannegredientur tamen circa fi- 
nemmundi magnam hominum ftragemfacluri,hicadditIofeph* 
dicens,Deus quid facturus eft pro fidelibus fuis,fi tantum fecit pro 
infideii?SoIinus.Portecafpixpandunturitineremanufaclo longo 
8. miUibus pafluum,nam latitudo vix plauftro eft permeabilis. In 
his anguftijs etiam illud afperum , quod prxciforum laterum fa- 
xa Unquentibus inter falis venis exudant humorem affluetiffimu , 
qui conft ricfns vi caloris velut in xftiuam glaciem corporatur , & 
italabcsinuia accclluro negat,prxterea 8.& ao.millium pafluum 
tra£tus omnis quoquomodo indepergatur,humo arida lineprefi- 
dio fitit.Tunc ferpentes vndiq; gentium conuenere,ab illo ftaum 
die illuc confluunt,& ita pericuJi & difficuJtatis concordia ad Ca 
fpiosnifihyeme acccflus negatur. 

D* vltfane necis Darijper Mexnndrum Alexandri/s 
auas edific/mit. C*p. XLllli. 

HIstoria Alexandri. Alexandes cum fcire vellet qui Da- 
rium regem interfecer2t,ait,gaudeo me hoftem maiumu fu- 
biugafle,& licet ipfe exccutus non fim,habeo gratiam condignam 
reprehendere his,qui beniuoletiam fuam erga meprofeftati func, 
hortorigiturvtfeprodant,iuroigiturpatrismatrifq; me? maie- 
ftatem fublimes illos & notiftimos me faft urum.Quo audito BeA 
fus & Ariobarzanes fe produnt,quos Alexander in altiffimo loco 
iuffit crucifigi,dicens fe emeritum non tranfgredi,nec fe eflc reum 
pcriurij,quia fublimes eos acutiffimos omnibus fecerat Juftinus U 
bro n.Vnusautem ex amicis Darij vincrus ad efi perduftus eft, 
qui Darium non folum prodiderat,fed etiam intertecerat , quem 
Alexanderin vltionem proditionis fratri Darij tradidit crucian- 
dum.Quintus Curtius.Dicebat cnim falii eos qui proditionis prx 
mium ab«o expecfarent, immo violatx fidei nemincm acriorem 
forevindicem vltorcmq;. Iuftinus vbi fupra. Tunc Alexander vc 
in illis terris nome fuum relinqueret, turrim Alcxandria fuper om 
nemCanaimcondidit,tntradiem feptimumdecimum muro fex 
millia pafluum confummato,tranflatis eo illarum ciuitatum po- 
oulis, quas Cyrus condiderat.Mart ianus li.7. Alexander in Ponto 
tecitfecunda Alexandriam,quepriusexfcifaeft, fed reparata ab 
Antiocho Seleuci filio & Selucia didta eft . Iuftinus vbi fupra . In 
Ba£rrianis quoq; Sogdianis 1 t.Vrbescondiditdiftributis his quo 
fcunq; in exercitu feditiofos habebat.Hiftoria AleXadri.Has om- 
nesfuodenomine Alexandrias vocauit , Alexandria Bucetalaa 
nomine equi fui, Alexandria montuofa, Alexandria apud Porum, 
Alexandria Sichia. Alexandria Babylonis, Alcxandria apud Maf- 
lagetaSjAlexandriaapud Aegyptu'm,AIexandria apud origala, 
Alexandria apud Grauicum, Alexandria apud Troadam,Alexan 
dria apud Tygridcm fluuiuni, Alexandria apud fcantum Infigni- 
uit quoq; muros earum primorum quinque elementorum grxco 
rumcara6teribus,vtlegeretur, in eis. Alexander rcx genuslouis 
fecit.A.R.G.I.F. 

De Eylcene quem eccidit, & peffe» prnituit. 
C*p. XLV. 

QVa d a m die in iolemni conuiuio orta inter amicos AlcxS- 
dri ebrios rerum a Philippo geftarum mentionc,cxpit fc ipfe 
prfrerrepatri,& rerum fuarum magnitudinem collotenus extolle 
re,aflentante maiore conuiuarum parte:Ely cos autem fiduria ami 
citif regic cuius palmam tenebat, fenex & fapiens Philippi memp 
riam tuebatur,obquodiratusRexteloa fatelhte rapto, eundem 
inconuiuiotrucidauit.Quacxdeexultans mortuo patrocinium 
Philipi laudemq; obiectat. Poftea vero intclleito facinore, occide 
re voluit fe.flens ergo mortuum amplettabatur,& vulnera tracta- 
bat,& quafi audicnti confitebatur demcntia,interfecifl'etq; fc, nifi 
amici interueniflent.Recordabatur enim,cp nutrix fua foror Elici 
fuerat,&rptotamicosinterfecerat,Permenonem,&Philotam,A- 
mita,Confobrinum,Nouercam fuam & rratres fuos, Athalumq; 
& Eurilocum & Paufaniam,& alios Macedonix principes. Iufti- 
nus lib. 1 1. Alexander ergo quatuor diebus non comedicob hoc il 
li quadriduo perfeuerata eft inedia,donec exercitus vniuerfi prxci 
bus exoratus eft,multum vero illi profuere ptf ces Califtenis philo 
fophi,& condifcipuli fui apud Anftotelem familiaris illi , & tunc 
ab ipfo rege ad prodenda mcmorij afta eius acciti. 

De CaUtlene philofopbo & eius *uditore Lifim*cho. 
C*f. XLVl. 

IVstinvs. Reuocato igitur in bella animo.Carafmos & Da- 
as in deditionem accepit,tunc non falutari untiim,ied adorari 
fc iubct,accrrimos inter recufantes extitit Califtencs,ob quod ira» 

tuc 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentlj. 



usAlcxandccinfidiarum(ibip.-iratarum finxit cum confcium, 
truncatifq; crtidelitcromnibuseius mcmbris,abfciilis auribus& 
nafo & labi js.deforme ac miferSde fpccfaculum reddidit . Iufuper 
incauea eum cum canedaudi iuiTtt,JSc ad metum cxterorum cir- 
cuufcrri.^ofacto,LiliinachusCaIj(teiiisauditorprj:cepta virtu 
tis accipcre ab co folitus,mifercus tanti viri.non culpe^fed liberta 
lis poenaj pendenris.veneiium ei in remcdia calamitatum dedit. 
Quoaudico,AlcxanderLifimachum obijci Leoniiubet, fedcum 
gd conlpectum eius concitatus Lco impetum feciflct,man um ami 
niculo inuolutain Lilimachus in os Leonis immerfit, abreptaquc 
lingua feram exanimauit,quod cumunciatum Regi eiipt, admira- 
tio in facisfijdtionem cc(fit,qui chariorem eum propter conftantia 
tantavircutishabuic.Lifimachusquoqj animo magno Rcgis ve- 
luti parentis concumeliam tulit: roultj autem Principes Macedo- 
num,qui Alexandrum adorari nolebant,ab co fub fpecieinfidia- 
tum interfectifunt,recencus eft tamen a Macedonibus modus falu 
candi regis explofa adoratione.Valerius lib.7-Anft. Cali(tcii£ au- 
ditorem fuum ad Alexandrum mittens monuit, vt cum eo cj. iucu 
diflimelociueretur,quo.rapud rcgias aurcs,vel filentio tutior, vel 
fermoncelletaCccptior.Atilledum Alcxandrum Macedonc Per- 
ficafalutationegaudentcni obiurgat , & ad Maccdonicos mores 
jnuituni reuocare beniuole pcrfcucrat,fpiritui carere iuflus,feram 
eeglc&i falubris canlilij poenitentiam egit . 

Dc ilintre Alexandri i» Indiam & de na/ura tllim lerra. 
Cap. XLVl/. 

HliTORiA Alexandri.Poft hec Alexaoder Indiam petit,que 
cft principium Orientis vndeAfia confurgit.Orofius libr. i" 
Aiia ad mediam frontem Orieutis habet in Oceano £oo,oftia flu 
tninis Gangis , a finiftrapromontorium Taligradamana, cui fu- 
fciacet ad Eurum infula Taprobana, cx qua Indirus Oceanus vo- 
cari incipit , ad dextera habet timam montis vbi Caucafus deficit 
ptomontorium Samara, cui ad Aquilonemfubiacent holtia flu- 
minisOrthorogortc,exqtioOceanusSyricus appcllatur.In his 
£nibus India eft, quqe habec ad occidentcm flumen Melum,quod 
frubro man accurnt,a Septentrione mocem Caucafum,reliqua vt 
dixit,Eoo & Indico tcrminaturOccano;hxchabet^entct44. abf 
que Inlula Taprobana, que_ habet i o. ciuitates & abfq; alijs Infu 
lis habitabilibus plurimis. Martianus lj. 6. In India fingulis annit 
zftates dtix,& bis fruges metuntur,hy eme Ethefias proferc, quin- 
q ue millia oppidorum habuic,mundi pars certia credebatur . Soli 
nus.Indorum vcronemoratamcelfalunt vt cranfiaci neq; fagi- 
€as quidem poflint.In India quoq, ftint, nationes capitis caninis 
armate.amitti veftitu tergorum , ad fermonem humanum nulla 
. voce,icd latratibus tancum fonantes, rictibufquc, 

Jle lpjreffu iMut t & legatitne P»ri Rtgit ad tmiem. 
C*}. LXVIU. 

HIjtoma Alexandri.Ingreflb Alexandro in Indiam, mox 
obuij fucrunt ei legati,quos Porus mifcrat cum his literis.ln 
curfanti infeftantiq; tibi fi nes hos fuadeo, vt cum te hominem me 
tnineris,nihil ad Dcos moliaris: potes quippe nolle quis ille < go 
ium,& rp nulli aducrfum nos liceat fortun;: quare iubeo te hinc 
ad tuas Gr.ecias contentum redire. Neq; enim fi nobis Grxcia ve 
ftra opus efler,non olim fubacta Indiseflec, fed quoniam inutilis 
eft nobis,nihilq; dignum opibus noftris habcc,neq; quxfica eft,ne 
que queretur.h; licerx nihil tcrruerunt Alcxandrum. Iuitinus lib. 
iiJngrcdiens autem inlndiaaifalerasequorum & arma militu 
argento obduxit,excrcitumq; fuum ab argentcis dypeis Argyafpi 
das appellauit.Cumq; vrbem Nifam vcniflct oppidanis ndn repu 
gnantibus,fiducia religionis Liberi patris,a quo vrbs condita erat, 
parci iulfit.Tunc ad fpectaculum facri motis duxic cxerdtum na- 
turalibus bonis vitSe hedcraq; non aliterveftitum,quam fimanu 
eultus eflet ornatus:exerdtus autem vbi ad montem acceflerit, re- 
pcntcfurereccpic & in vlulatus Liberi cum ftupore Regis iineno 
xa difcurrere.vc inteliigcret Alexander,(e fuo cxercitui magis qua 
oppidani* parcendo confuluilfe, inde regna Cleophilis Reginx pe 
tijt.Oue cuni fededifletei,cdcubitu redemptum Reguum ab A- 
lexandio rcccpit,illeccbris confecuta.quod vi non poterat:filium- 

Sueabeo genittim Alexandrumnoininauicqui poftca regnauit 
n dis.Cleophis autem Rcgina proftrata pudicitia , fcortum rcgiu 
ab Indis dci nceps eft appellata.Porrd infecrante AJexandro in In- 
dia quofdam palantes hoftes cum afatellittim turbaprx celerita- 
te defertus e(let,folus ei Lifimachus per immenfas arenarum nio- 
les comes fuit.Quod idem frater eius Philippus cu ante faccrc vo- 
lui(]ct,incer manus Regisexpirauit.Sed Lifimachum Alexander 
equd defiliens haftjt cufpidc ita in fronte vulncrauit,vt fanguis ali 
MT daudi non poflet,quam vt diadema fibi demptum Rex aHiga 
di vulneris cura capiti eius imponeret , quod aufpidtun ptimum 
fiiuir^ regix maieftatis Lifimacho fuit, 



§iu*liler Alexmnder Perum bellofuperauil. Cnf. XLIX. 

POrvs bello preparata,exerdtum fuum Macedonas inuadere 
iubet,Rcgem Alexandrum priuatum (ibi hoft£ depofcic : nec 
Alexander pugnx moram feci t.Hi ftoria Alexandri Sed in prima 
cogrelfione equus Alexidri Bucefa Jus dexrra Pori ifhis occubuit . 
Id autem Macedopibus fupra omnia qux poflunc in plijs acddcre 
incommoda,ingratum fuit.Iuftinus li la.Alcxaderequo deiedtus 
concurfu fatellicum Iiberatus efiHiftoria AIexandn.Negie£co igi 
cur omni operc belJandi»Alexanderexanimem equum cauda co- 
prehenfum in partes retrahit,mctuens ne fpolium Indi raperent , 
quod (ibi eflet valde pudibundum,atq; ita inducijs rcceptis,dacur 
vtriq; fpacium 10. dierum vel fanandi vulneratos vd lepelicndi 
mortuos.In his diebus inijt AJexander confilium, vt Porum ad (in> 
gulare ccrtamen prouocarct,diccns,I mperatores inde laudem ca- 
ptare non pofle.vnde fubditis fuis periculum ficret.quod & Pora 
placuit.Conlideranu exiguitatem corporis AJexadri,cuipfe quin 
quecubicorum, Alexanderverocrium tStummodo mefuraretur. 
Ex epiftola Alexandri.Interea Alexander depofito cultu regio,& 
aiiumpto habitu milicari,peruenit in caftellum Pori.q. quidam vi 
ni & camis empcurus,quem fcifcicacus eft Porus,quid faceret Ale- 
xander,atit cuiusxtatis eflet:iui Alexander refp6dit,tanquam hq- 
mo fenior dux nofter in tabernaculo fuo fe acccnfo ignis calorc re 
ficit.Tunc ille gaudio alacer cp cum fene decrepito prelium eflet 
commiilurus,cum ipfc eflet iuuenis elatus tumore. Quid ergo in- 
quit non refpicit xratem fuamiTunc Alcxanderdixit fegregariu 
elle Macedonum militcm,& ignorarequid faceret Alexander.Cui 
Porus tradidit cpiltolam minis plenam multa ei polJicitus.fi ca tra 
dcretRcgi Alexandro,Alexanderautcm iurauit illi (adturumvc 
littera: illx in manus Alcxandri pcruenirent . Hiftoria Alexandri. 
Igittir cu dies panter K Jocus prxlio inftitifset,fieretq; pugna rega 
lis,diu anceps Alexandro locum vnlneris rimante,& Poro ipfum 
declinantc:tandem Porus ex quadam repcntina cumultuatioua 
fuorum conuerfus vt videret quid nam ellec id.protinus Alexan- 
der cius inguina g adio transfodit.eumq; proftrauir.Quo vifo In- 
di mox in Alexandmm infurgere conabStur. Alexander autc ma- 
nu lilcntium poicens,tumultum reprefEt,rationeq; ab eo reddita» 
omnis vis Indorum fo illi fubdidir. Attor.Hxc hiftoria Alexandri» 
Iuftinus aucem dicic in primo bello in quo equus AJexadri vulne- 
ratus eft , Porum mulcis vulneribus obrtitu,& captum fuille.qui vj 
dmn feadeodoluic,vccum veniam ab holterei-epiflet, nequeci- 
bum fumere volueric,neque vulnera curare paltis lir, jcgreque fic 
abeoobtencuin,vt vellec viuerc:quem Alexanderob honorevir- 
tutis incolumen in regnum fuum remiiit,duas vrbcs ibi condidit» 
Niceam & Bucefa am. 

DegloriaexercitusjybafilictPori. C*p £. 

EX epiftola AlcxandriJn exercitu Pori fuere preter pediQHn c« 
pias i4.milliaoccingente quadriga:,omnes falcacse,capti func 
■bi elephanci ^oo.qui curres geitabanc cuni iaculatoribus fupcrpoi 
fitis,in domo regia Pori erantcolumnxaureefolidx,ingenticraf 
fitudine atq; altitudine cum capitdiis nu j o.auratiq;parietes, la- 
minarum craflitudinc digicali.vineca folida ex auro,farmentum- 
queincercolumnaspendebac.inquacranc folia aurea & racetni 
chryftallini tichnis intcrpolitisdiftinguecibusfmaragdis,chalami 
& cubicula omnia margaricis, vnionrbufq;,& carbunculis ornata 
eran.,fores cburnex,lacunaria hebenina, teftudines cypreflini, irt 
quibus lauabanturin balnearibus,ftatux quoq; cx auro folidx di 
crateribusaureis& innumerithefauri,(orinficedomusparietesia 
numerabilia gcrhmarura genera variis coloribusoberrab3t,in au- 
la palatij auium diuerfa gencra vnguibus roftrifq; inauratis , pro» 
inauribus & torquibus Margaritas vt vniones gerentia, multa iba 
gcmmx & chryftallina vafa,& fextariola mulca aureainueta sut» 
raroargentca: quibus omnibus in poteftatem redaftis Alexandec 
aureis bminis totum agmen inclufit,fecitque figna & vexilla au»-. 
rea,& tanta erat aun pratda,vt vix eam milices ierre poflcnt , au- 
mm vehebant Elephantes ingentis magnitudinis miile. In equis 
quoque & multis Camelis & Elephantis erant frena aurea: fuerue 
que tunc in exercitu Alexandri quadrigj equorum omnes falcatae 
bigx.i icoxquitum turmx jo.peditum joo.millia fo.Multorum 
caitrenfiuin ad faumas & farcinas militum fubuehendas cirdtec 
duo mi!lia,Camelorum Dromedarioru & Boum duo millia , qui 
frumentavehcbant armentorum ad vfus carnis quocidianos m- 
gensnumerus. 

Pnmum dt itintrt Alexandri per Oetsni litora. Cap. Lt. 

IVsTiNvslib. i i.Poft hoc Alexander Perfidas & Gangaridaf 
expugnat,cum autem ad Aphites vcniflet vbi eum xoo. millia 
«quitum operiebantut hoftium, voluit omnis exercitus in patriS 
reuerti, auem Alexanderorationefcdauit: dehinc Alexanderad 
amncm Agifmen pergit,per huncin Oceanum deuebitur.vbi Bia 
cenfanas & lileos,quos Hercules condidit in dedidonem accepic , 
Junc in Ambros & Sicambros nauigat , qux gentes cum fufccpe. 

wot, 



Digitized by 



Google 



Llber Quartus. 



4 6 



iput»cum armatis 80. milli btis peditum,& (o. millibus equitum, 
quibus viCtis,exercitum eorum ad vrbetu depulit dcfertam a dcft-n 
foribus.in quam primus de uiuro deiihuit linc vllo fatcllite,& vn' 
tot milliumhoflium iiupetum fullinuit.doneccognitoeiuspcri- 
culo omms exercitus tum eo dililiuu inuns deiefiis in praJio fagi 
fla-fub mamma traiectus elfc& cum fanguinis fluxu dcficeret,ta- 
men genu pofito tamdiu prelatus eft,doncc eum a quo vulncratus 
<ueratocciJerat,curatio vulneris grauior ipfo vulnere fuicSeneca 
Huius vulneris dolore dii anguftiaretur,diccbat omncs mc iuraut 
louis elle filium, hoc vuinushominem i-lie clamat Juftinus li. 1 ». 
Jgiturrebusordinatis Polipercontha cum exercitu Babylonem 
mittitjipfe autem cum Icttiflima manu n.iuibus confcculis oceani 
littorapcragrat.Aug.hb.4.de ciu. Dei. Que dum pcragraret com 
prehenfus eft ab eo Dionides Arch<pira,ta auidam Jnterrogatufq; 
ab Alexandro,quidfibi videretur vt marehabcret infcftum,rcfp6 
dit,quid tibi inquit vt orbem terrarum,fed quia id cgo exiguo na 
uigio facio, latro vocor.*tu quia magna clalfe Iniperator & reuera 
remotaiuftitia,quidfunt regnanili inagualatrociuia?quia &,la- 
trociota quid funt nifi partw regna? 

Dt C»nd*tt rtgina, ty tiui federe tum Alex»ndrt. 
C«f. Ul. 

HIstoria. Alexandri.Interea Candax Regina audiens fama 
Alexandri,milit vnum de pictoribus fuis,iuflitq; vt diligetif- 
fime imaginem eius depingeret,fibiq; delerret.Iam vero Alexadcr 
miferat ei htteras iura amicitif contincter.ipfaq; illi refcriplit hoc 
fibi pne omnibus placere,vt fedus illud perpetuum inter fe manfu 
rum confirment.addiditq;: habcbis ergo tibi ex nobis amicitix ar 

fumentum centum laterculosauri grandillimos,tthyopcs impu- 
es quingentos,Pfitacos 7. Frigas 6. & prxter hec Hammoui Deo 
coronam exmargaritis & fmaragdis, & iam toreumata preciolio 
ra,& loculos rcfcrtiffimos cuiufq; generis margaritarum atq; gc- 
marum ad io.numerum,aliofq;loculos eburneos 80. & in deli- 
ci js tuis firarum genera,qua- funt Elephantos j oo.Leopardofq; ( . 
Rinocerotas 8o.Pantheras ». Canes etiam in homines cfteracifli- 
mos 90.Tauros 300. virgasalijsvedteshebeninasmille quingeu 
tas ad haec transferenda mifit AlexanderJnterca contigit, vt filius 
ciufdcm CandacisjCandauIes alijs Condeolus nomine,dnm ad fa- 
«rificandum iretvquodamthebericiorum regulo fubripience vxo- 
re priuaretur.Qui mox confugit ad Aiexandri auxilium,que com 
prebenfum facellites primum obtulerunt Ptolemxo,qui tuuc poft , 
xcgem primus erat in ordine.Alexanderautem Ptolcmxum regijs 
cmamentis indutum procedere iuffit ,& fcfe pro Antigono fatelli 
te obtulit.Qui iuitus a Ptolcmxo ferre Candauli alijs Cadeolo au 
xilium,afl'umptis quatuor millibus militum,cum co profectus eft, 
& fic vxorem recupcrauit ablatam.Quibus pera&is,cu puer Ptole 
mxo gratias referret.Ille dixit fe velle vidcre matre eius, fed prius 
Velle mittere fc Antigonum prd internuncio.Sicq; Alcxanderfub 
nomine Antigoni aflumptis paucis cuin Candaulc profectus eft, 
occurritq; fihomateraduentanti,que Alexadruin comprchcnsu, 
deofculataeft,&circunquaq; illum dcduccns oftenditei diuitias 
fuas.Alexander autem diccbat fe multo mirabiliora in Grxcia vi 
difle,cui Ula: videtur mihi cp tuipfe fis Alexandcr,quo iiegantc.du 
xit cum in fecretiorem aulam,& oftcndit ci imaginem eius dices, 
antuere imagine hanc,& videbis Candacem Alexadro folertiorc , 
at Ule^rendens quxrebatur fe uon habere gladium fuum fccu.Cui 
Regina:depone mipc metummam fidem qtiam filio meo feruafti, 
fcmp tibi feruabo.CucUs reliquis cfto Autigonus,mihi vero Ale- 
xander eris .Carogarus autem filius Candacis iunior, quifiliam 
Ppri habebat vxorem,volebat interficere Alexandrum.fed mater 
nondimifit. 

» De mtr*bUtbus qiu vidit Alexsnder in Indi*. C»f. Ltll. 

EX epiftola AlexandrLIgitur menfe Maio vidtuseft Darius.me 
feluho victus eft Porus,acceptis Alexander ijo. ducibusln- 
dorum qui breuitates itinerum nouerant,profectus eft menfc Au. 
gufto per feructes Sole harenas & loca arida de fafciate volens ire 
in Bactriacem ad abditos fcrens, quod genus hominum e folijs ar- 
borum decerpendo lanuginem ex filueftri vellere veftes detexunt. 
Caepit igitur cxercitus fiu laborare.Zephyras autem Milesinuen- 
tam in lapide concauo aquam in galea pertulit ad Alexandrum ip 
fc fitiens,quam Alcxander conuocato exercitu palam eftiidit, fuf- 
fecitq; omnibus vnda.Tunc illis flumen apparuit,cuius ripam pe 
dum fexagenum arudo veftiebat,pinorum abietumq; robora vin 
ceru in cralfitudine,qualndi vtuntur adxdificia, aqua vero flumi 
nis inueta eft guftu amarior ellcbero,quam nec homo bibere, nec 
pecus fine tormento potcrat.Tunc coonitum eft homincm dura- 
oUiorcm in cunctis rebus,quam pccudem , Milites fcrre fudorem 
lambeban t,afiauando quoq; guftabant oleum,quidam etiam vri 
nam fuam bibebant Jiora nona venerunt ad caftellum in medio 
amnefitum.cuiushominesfeminudos przcatuseft Alexander.vt 
fibioftcndcrentaquam dulccm,nullo apparentepaucas in epsie- 



cit fagiclas.Cunq; inagis propter timoremfe abderent 100. mili- 
tes ex Macedonibus ieuiter armatos natare iullit.Cunq; iam par- 
tem quarum fluminis enataftent, ab Hipotamijs abforpti funt: 
tuiic Alexanderiratusincos qui fcduccbant loo.excis influmcn 
proiecit,qui moxfimiliter ab Hipotamis dcuorati funt.Dciudc vi 
dcrunt homines rotundis ex arundinc pcr flumen vehi nauiculis , 
qui eis oftenderut vbi inuenire pollcut aquam duicem, ad aquam 
priufcj vcnirentjtot^nocteincurfantibusLeonibus Vrfifque Ty- 
gridibus Pardis & Ltncibus reftitcrunt.Quc gencra ferarum m fil 
uis occurrebant,& quarum oaturam def cribit Sohnus. 



Iterum de Etdem. 



Caf. 



LIUL 



CVm autem pcrucniflct Alexandcr ad aquam dulcem , refecto 
exercitu,collocauit caftra in longum - j • ftadia & totidem in 
latum Jullitq; cxtra caftra accendi per nocrem mille quingentos 
ignes jCxnauit accenfis lignis aureis 1 i.milIibus.Tunc vcmt ad e- 
xercitum magnus numerus fcorpionum, poft fcorpioncs fupcruc- 
nit immenfa vis ceraftarum,poft ceraftas vcnerunt humidc ferpc- 
tesvarijs diftindx coloribus,namquxdamrubentibusfquamise- 
rant,quxdam nigri,& candidi coloris,quedam auri colorc conli. 
milesjfibilabatque tota regio,poft venerut criftati fcrpcntcs biuo- 
rum ternorumq; capitum,cra(fitudine columnarum aliquato pro 
ceriores,quorum pectora erecta,& cu trifulcis linguis fauces exer- 
te,oculis vencno fcintillantibus hahtu pcftifero.lrontem caitroru 
denfauerat Alexader clypeis & in manibus facicbat eos tencre ha- 
ltas longascum fpiculis acutiifimis:tribus oris cum huiufmodi be 
ftijspugnauerunt.amillis.jo.feruisj&ao. militibus. Poft hecve- 
nerunt albi Leones corporibus Taurorum comparandi, quos ex- 
ceptos vcnabulis occiderunt.Dcinde vencrunt Apri ingcntis for- 
mxcum horribihbus Pantheris: poft hec vcnerunt vefpertiliones 
columbarum corporibusxquales,qua: habebant dentcs ad modu 
hominum.prxterca venit vna beftia maior Elcphantc tribus arma 
ta in fronte cormbus, quam indi appellant Odontatyrannumca- 
pitiseqtiini:colorisatri,Macedones }6.occidit,& r).calcatosinu- . 
tiles reddidit,qux vix tandem venabulis occifa eft.Deinde venere 
Mures Vulpibus fimiIes,quorum morfu quadrupedia ftatim expi 
rabant,hominibus autem non vfq; ad interitum idem morfus no- 
cebat. Dcinds vcncrunt Aues Vulturibus fimiles.fed maiores.colo' 
reriiluo,roftro & pedibus uigris, & nonhominibus nocebant»fed 
pifces a fluminc cum vnguibus attrahcbant.Tunc Alexander du- 
ctores fuos crurifragio puniri iuflit, vt nofte viui 3 fcrpentibus co- 
fumercntur,ficut Macedoncs confumi voluerunt, manusquoque 
confringifedrJuftinusli.u.CumvenifletAlexander ad vrbem 
Ambigiri regis, oppidani inuictu eum ferro audientcs.fagittas vc 
ncno armant,plurimofq; interfc«erunt,Ptolcmeum vulncrant.Re 
giautemperquietemmonftraturherbain vencni remedia , pera- 
grataautemlndiacumadlaxummirx afpcritatis & altitudinis 
peruenillet,in quod multi populi confugerunt, cognofcit Hercule 
abexpugnationeeiufdem faxiterrx motu prohibitum.Alexandcr 
ergo cum fummo laborc & periculo geutcs omnes loci cius faxo 
potitusin deditioncm acccpir. 

Iterum de Etdtm. C*p LV. 

EX epiftola Alcxadri.Pcruenit autem ad Herculis Libcriq; tro 
phea in vltimis finibus orientis pofita,vbi vterq;Deus auri fo . 
hdum habebat fimulachrum.quod Alexandcr explorare cupicsfe 
cit ea perforari,& itcrum fimili metallo rcpleri . Deinde vcnit ad 
paludem quandam ficcam cannofam, vbi occurrit eis Bellua noui 
generis tergo ferrato, vno capite fimilis HipotamO pectora Cra- 
codilli gerens,altero capite duris munito detibus,qu( duos milites 
vno ictu repcntino occidit :qu{ tandem ferreis vix comminuta eft 
maileis,haltis enim transfigi non potuit,cum cpulari vellent iuxta 
amnem buebat:venerunt Elephantorumimmenfi greges, tuc Ale 
xandcr imperauit equitibus theflalicis.vt afcendereut equos, fecu- 
quetollerent Sues;quorum grinnitus Elephanti timent. Occili suc 
ergo de Elephantibus o£tingenti (o. quorum dentes & cornua de 
traxerut Maccdones,& cum tali preda rcceflerunt. Alexandcr aute 
in alias Indix regiones profectus eft^in qua in patenti campo vidic 
Mulieres Virofq; pilolos toto corpore'8. pedum alriores oudos & 
fine vefte,quos Indi Idiragos vel ictiofagos vocancQui magis af- 
fueti fluuijs & ftagnis quam terris erant.crudo pifce tatummodo, 
& aquarum hauftu viuentes:cum autem exercitus Alexandri ap- 
propinquarct ad huiufmodi geatem videndam,ftatim fubmerfe- 
runt fe in fluftibus.Poft hoc inuencrunt Macedoncs plena nemora 
ingentibus Cinocephalis,qui tentabant eoslaceflere, fed fugicbac 
a<f icrum fagictarum.Iu locis iUis cuin ereCta fuiflent tentona Aic 
xandri,& largo igne accenfi repente Euro flante tabernacula euul 
fa funt,& quadrupedia fcinntillis & titionibus vrebantur.Alexan. 
derhortabaturmiUtes fortj animo efle,dicens hocaccidiffe cxe- 
quinodiali tempore,non ex ira Deorum in O£tobrio menfe autu 

tnno 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentl/. 



B)fio iam vergente in hyeme. Cxnantibus autem eis,mox in mo- 
iluinvcllertimc.idcrccj:pictiu.<^arum ap«regationcm timent 
^\lcxander,ne fuper caftra ainiulnretur,iurtit,milites vt cam calca 
ferit,quct: iam pcncomncsignesexrinxcrar,iulficq; amplius ignes 
accendi.Valcrjus.TuHcanimadqertens Alexanderfemb confecrfS 
Mjcedonqmmilitemnimiotrigore ftupefactum, ipfe jn fublimi 
*& proptnqua igni fede fcdens fhtim defccdit in fui s mambus,cor 
pus ftigorc duplicatum in (itam fedem impofuit. Quingenti mili 
tesinterniucsperiermit,qua;momentoteuiporis pbftea dilapfas 
funt.Excpiftofa Alexandn.Dcindevifxfunt nubes ardentes decf 
1q tauquatn faces dcfcendere, vt incenfu earum totus campus ar- 
«ieret :dicebant Militcs iram efie Deorum,co <p Alexander aufus ef 
fet trafgrcdi Herculis & Libcri metas,triduo deinde continuo fuit 
tempus nubilum line fole claro. 

lltrum de Eodem & arbortbut Soki ty Lutu, Caf. LVI, 

DEind b vidit Alexander montcs Thenefcos in Ethyopia, & 
antrum Liberi,in quos milli homines tertia die rcbnbus mor 
tui ftint yt diccbatur, ideo q> prxter religionem & line muncribus 
ffpcluncam Dciintroiflent. Polthocvidit Alexander Funinas & 
VirosjPantherum & Tygridum pclhbus contectos,Iocus aute lar 

fus erat thure & opobal famo,qu:t plurima rami eorum innafcc* 
antur ncniorum,liinc vcfcebaotur incolv rcgionis . Tunc appa- 
luit ci Antiftes oraculi dtianim arbortim,alciorpedibtis decem fta, 
ttira,nigro corpore,caninis dentibu<,pcrtbratis auribus,ex quibus 
pendcbancvni6nes,&anuli,pellihiisfcrinisvefticusqui duit Ale 
xandro.Si a coicu pueri & conractq fcmine vacas,licet, vt intres dt 
tiinum locum:imperatiitqj Alexandro & omnibus locijs cius, vt 
deponercnt vcftes,& anulds.& calceamenta.£rat autcm nemus in 
tra parictcm,non magno cdificatum opere,opobalfamttm cu opti 
xnoodorcexomnibusramisarboriim abudautcr manabatnn me- 
dioautemluriiikearboresdua: diuerfjecyprelfitfimilesex gene- 
re frondium.alta! pedibus i po.Cum dicerct Alexander eas frequo 
tijbus himbribus tancum creuiiTe , affirniabjt Sacerdotes nunquS 
in his locis tuilfe pluuiam vel fcram vel auem vcl fcrpentem,& n> 
jn eclyph" Solis & Lune eedcin arbores vehementer rlerent . £ra* 
autera arbori Splis v,rile robur.Luno; feiwneum. 

De Refponfti ariorum *d Jlex&tdsum.. Cnf. LVll. 

GVu, autetn Alexanderfacriflcnre vcBee,reipondit Sacerdos. 
Thiis i n codcm facrario non licere igne vri.nec animal inter • 
fia,pra:ccpitq; vtprouohitusarborum trimcrseasofcularctur, & : 
addraret Solem & Lunam,vt ei veridica datcnt refpoufa. In Sohs 
ortu quado folcbat Soiis arbor Ioqui,indico fcrmonc tenuiflimo 
Tcfpondit,arbor.|nuicfe bcllis Alexandcr vt confultiifti , vnus eris 
di.'minusterrartim,fcdviuusampliusm patriam non reucrterts, 
quoni am fata dc capitc tuo ita (tatuerut.vefpcrc autem ad primu 
Luna:ortum,arborLuna;gra;cer?ft»ondit.AIex5dcr iam plenum 
finemartatis habes:f'cd fequcnti anno incnfe Maio in Babyione 
moncris,& a quo minimc fperas dccipieris:.mane facto , inuenta 
eft ante Sacerdotem adhuc quiefcctem velatis pedibuc,tcrinis pel- 
libus,ingens cliba in tqbula hebenina,qui expridiantc c^na ftiper- 
iucrat,&c'iltcreburneus,nanicrcc< fcrro& plumbo & argento 
egentjuro abundant,ppoba!famo v?fcuncur,& thure.Cadentcm 
TJUO puro cx vicino montc potant a? ( uam honiincs accumbentes 
& quiefcentes (ine vlhs ccruicahbus,ttratifq; tantun: pcllibus fcra 
rum,hoc amictu & victu rontcnti , viutint annis joo. Iterum di- 
xit arbor folisgrxcead A'ex.mdrum.Si niQrtistuivt petis infi- 
diatorcm tibi prodidcro, ftcile inftautia fata vitabis , aiihi qtio- * 
que trcs fororcs ir,ifcerentur,Clotho,Lathelis, Atropos,ad annum 
& jncnfes 8. morieris non ferro quod fufpicaris,fed veneno . Ma- 
ter tua turpitfimo ac milerando quandoq; exitu infepulta iacebit; 
in via praraa auium & ferarum.Sorores u\:t Ixlices diu crunt . Tti 
auteni,& fi brcue (upereft tempus,dominus tamcn ?ris orbis terra 
rum,mrnc autein caue ne nos vlcetius fcifciteris,fed cscede eermi- 
Qos luci noflri & ad fafciaccm rcucrtcre. 

{M Ctitrit mirtkilibus qut vidit Atexandtp. 
Caf LVtll. 

D£hineperuenit Alexandcr m vallcm IordiS.in qua crant fer 
penteis habeqtcs in collo lapidcs fnuiragdos, quo lafere & al- 
bo pipere vefcebantur.IIli autcm ferpcnrcs inter ft quadammodp 
prmio vere dcpugnant,multifq: mprlibus dcperctint.vnde AlexS- 
der cum fuis paucos eflcrre potuit lngctis forme fmaragdos. Poft 
hocincidcrunt in beftia^ haoentescapita Lcoi.um, & caudas vn- 
guibu' binis,lataspcdibus 6.quibus vcrberabanturhomincs &inu 
tllcs ficbant^5jntetniiwcrantGriphi,TollrahabctesAquilaru, 



&a!iapartecorporisdifllnjiIi,qujnjira celerittteinora & ocu- 
Jos Macedonum wfiljcbant.pedum erant binornm ternoni mque . 
Clypeos duntfime caudjs verberantes.Oui partim fagittis partim 
coqtismdltarjbusconfixi funtjn eo certamine mortui funt 108 
m ' lltc ? l , ,r er I arum v 'r» u, '<i;ge«>erismorfu,occifa:funt autebeftjas* 
1 8 ; nuliia.lnde AJexander ad fluuium occliuas quod fine fluxu re* 
cro fertur a<J Oceanun, latqm ftadijs to.ad ripam altcram . hunc 
vetTiebantarundinesjoQ.perlittora,quarum vnamjo. mUitct 
vixfeirepoflent.Excedebant autem altitudiuemarborumprocet 
rutirnarum.In 1JI0 arundineto erant innumeri Elephanti, qui ni- 
hii Alcxaiidro & exercjtui cius noccre tentabant , tranfierunt flu- 
men nawbus ex arundinefaciis. 



Iterum de Zodtm, 



©tp. 



LIX. 



| N vltenorclittore erant Indi Balenarum &fcrarnm pellibus cS 
1 teftb^ui 1 fe Alexandro hofpitales prajbuerunt, & dedwunt ei & 
focijs eius fpongias albas & purpureas in manibus cumb«cini s ,& 
cocleas capientes bmos tcmofq; congios,& ftragulas, mollefq; ra 
nicasex vitulorum marinorum pclliousfactas*&aIias codeaTfe* 
tanales tefte puJchcrtimai.Iteni vermes ex ipfo ftumine exttac>o« 
tetnorchumano cratfiores omnigenercpifcium fapore praferen- 
dos,& fungos immenfemagnitudinis zo. cocco rubriotB^ofue- 
runteis & Murcnas hatentes pondera duorum centenoni«7& pi 
lcesScaurosponderumcentenorum jc.quiin fiurgitibus naffic 
eburneis capiebantur.ne arundines morfu confringefent, ibi appa 
rucrunt c,s cap.ilate Mulieres,qux pifce viuebanc immerfe aquisi 
qua: igqaros hopimes regionum in flumme natantcs,aut tenend» 
,n gurgtce futTocabancaut traftos in arundine ka, cum effent fpe 
cie mirabilcs, afFectu fuo auidx viftos rumpebant,aut venerea exa 
minabant voiuptatequvum, duas Alexander ca»it, coiore nkui 
fimilesnimpht^detufispertcrgacapillisandcvenit ad Gangem, 
qui Borea flante cxitfiait Eufraces Notho ftante:horum flumini • 
np alteta ab altcr» confpicuac ppp funt aquanjm iatuudine. 



fltrum de Eodem, 



LX. 



PO s t b a inodit Alexander in fcras.de quarfi capitibus a reri 
ticeferratiseminebant ofla.quemore Aretinoin hominibtut 
mi.nibus impmgchant,& mUitum clypeoscornu tranfuerberabat, 
hamm occiderun.t Maccdones S.miliia 4 fo. Tandem redijt AlexS 
der ad fafciacerr, inl ulam: vbi Porum rcgera. cum exercitu reliqu» 
rat.iiiffitq; Alticoni , qiieprepofuerat Pertictt vt faceretpro gefti» 
°U Pcriaruniq; & Babyloniorum pilas duas aureas &iolicTas, ii» 
qinb. oja fafta fcnberet,& ftatueret eas in vltiroalndiavltratro- 
phca Liberi 1 & Herculs:quorum centum erant. Ipfe vero Alexan- 
der quinq; fua aurca (tatuit illjs altiora dcnis pedibus , & omni» 
miraculafecitincisfcribi.quajin eis viderat.amitit Alexanderia 
pcr,cutis Incfis de vins fuis circiter mille s o.nam befti* cum-latis 
caudis Gnphis admixt^ occidcnit deMacedonibus zo8..in antr» 
Litjen pericrqnt tres viri.ioter niues quingenti , duos autem mili- 
tcs occidit bcftia duorum capitum , & tergo ferrato . Beftia- vero 
maior Elephante aim tribus cprnibus in fronte, quc diciturOdo- 
tatyra^nnus occidit viros t «.& ; j . inutiles calcandoYecit^erpotes 
antem cnftati,b,norum etiam & ternorutn eapitqm & halitus pe?. 
ltiteriocciderunttc..feruos& to.milites. Hipotami ioo.miuV 
tes na,tantcs abforbucrunt.H,ftoria Alexandri. Porra. Alexandec 
non comput abat intcr mirabilia don, Candacis regina!,videlicet 
Pfitacos & Frig3$,Pardos & Rinocerotas,Elephantes & Patherat» 
Canes & Tauros.getpmas & aurum ebur & hebenutp,. 

De taUantia amiitfone Alexandrt. C*p. LXI. 

SE n e c a in li. dc benefici s.Cum igitur Alexander vicWorii- 
tis atnmos (lipra humana toIleret.Corinthij pcr legatps illi gr? 
tulat, funt,& lJJum ciuitatefuadonaucrnnt, cum rifijfet Alexadef 
hocofficij genus,ait vpusex.legatis.nuui vnquaro ciuitatenj don* 
uimus , ahj qu^m nbi & Herculi,hbens ergo accepit deratum ho) 
norem.cogttans cp non fibi ciqitatem darenpfed cui dedillent , Sc 
homo glone deditus,cqius mens nec naturam, nec modum noue- 
r«,tanquamcelqmcp meme vamffima complectebatur teneret: 
,, r 1U L m h ^ non$ {ui ^P^^i^ Aiexandergloriari folebae 
a nullo le beneficijs victum,idem Onetitricum pramifit in Oeea- 
no expIorare,gentefq; & infulas & bclla in ignoto mari quajrere, 
Hic Alexandcr Anaxarchocomitifuoex auctoritate Democriti 
innumerabiles mundos aflercnti:heq, inquir, me miferum , 9 n« 
vno quidem adhuc fum potitus.Tertulianus in Apologetico.Hic 
eft Anaxarchus,qui cum in cxiru fuo tanquam tyfpanapilo c6de 
retgr, tunde.aiebat, Anaxarchi follem: Anaxarcum enim non tun. 
dis. Valerius,idem cum a Tyranno torqueretur,ad vltimum atru 
putatione lingua: minanti ei,eo tp a malcdiftis cum cohibere npn, 
j>oflet,n6 erit inquitihgc qupqj pan m« corporis tuw ditionis,pi« 

tjnufqs 



Digitized by 



Google 




uartuj^ 



43 



i deotibbs qbftiflatn & : raanducamm linguam in os «ius ex 
Mut- QKtaxw Qatius,in tcmr>oro illo dixk,quidam cx f\iis tmaxi 
MMinirn AicxandrccSi Dij babkum corporistui, auiditati ammi 
«ui pwni effe vt)kilicnr,orbis te non caperet,akera manu orientc 
tdeera contmgeiet occi dcntem . Quid tu ignoras arbores magnas 
4racreTcere vna extirpari horaiftuftus eft, quifructus earumfpe- 
4ck,& altkudinemnon metitur: vide ne dum ad cacumen perue- 
aire contcadts, inipfisramis quos comprehenderis decidas ,Leo 
tjuandoq; minknarum auium pabulum fuit, nihii transfirmu eft 
cui periculum nou fit ab inuaIido:deniq,- li Deus es, thbuere mor 
talibus beneficia debes.no fua eis eripere,fi aute homo es,id quod 
«s femper efle te cogita,ftultum eft corum meminiue propter quae 
«uiobJmifcaris. 

Dtfufirftittenttiufdtmacliutrt. C*f. LXll. 

IVsTifcvili. i l.Rediturus Alexander in Babvloniatn facrifi- 
cauit Oceano,in naui prolpcrum in patriam reditum imprecas. 
Valeriuscui facrificanti quidam puer nobiiis afllftens arrepto thtt 
ribuiojin brachio eius araens carbo delapfus eft, & Iicet ita vrere- 
tur,vtodoradcircuuftantetveniret,brachium tamen immobile 
tenuit: ne facrificium impediret.Alexander tamen diutius efi cre- 
mari permifit.voleas experiri perfeuerantiam pueri . Iufttnus vbi 
fupra.Poft hoc AlexSder oftio fluminis Indi inuehitur.vbi in mo- 
numeta rerum a fc geftarum vrbem Batchem condidir.arafq; fta- 
tuit:reIicto vno ex amicis litoraJibus indis,inde iter terreitre factu 
rusjcum arida loca in itinere inuenienda dicerentur,puteos oppor 
tunis locis fieri pr»cepk,egrefliis autem vrbe,forte monitus erat, 
Vt eum qui iibi egreflo primus occurreret, mterfici iuberet. Afina- 
rium ante omnes obuiam facratn iuflit occidi.eo quxrete vt quid 
fe innocentem morti addiceret, refponfuro eft, oraculi prxeeptu , 
*c mox Afinarius.fi ita eft o rcx. Afinum fors huic morti deitina- 
uit,dele&atus Rex eius refponfio, vilius animal interfecit Afellu. 
Cum ergo Aiexander orientem prxli js & victorijs vrgerct , in illis 
eamen negocijs Jiteratad Ariftotelem mifit.non eum rectc fecifle, 
epdsfciplinisiqua: ad naturx contemplationem fpectant , quibus 
»b ipfo eruditus t'oret,htteris rbris editis inuulgaflet.Mam qua,in- 
cjutt,re aiia caxeris omnibus prxftare poterimus, fi ea,qux ex teac 
cepimus omnium proribs fiunt communia, quippe ergo docrrina 
aoteirernalotqulm copijsatq; opulentijs:refpondit Ariftoteles:k 
brocilkwneq;editos-nequenoneditos,quiafoliseis cognofcibi- 
les.:quieosintelligerent. 

.. , < 
2)i vbtmo titumdtttmu ttd BtJfjltutm. C*f. LXIII. 

HIstoria Alcxandri.Poft hxc Aiexandec Amazones tribu- 
tarias fecktac deinde Babylonem contendk Juftinus lib. r*. 
Cui reuertenri nundatur.legariones Carthaginentium cxterarum 
Cjiie Aphricx ciuitatum,fed & Hifpaniarum Scicilix GaUix Sardi 
nix,& quarundam ex Italia aduentu eius Babylone experiri: Car 
thaginem«autemexterritipriusadn>eculanao$ Alexaudri aios 
rniierant Hamdcarem cognomento Rhodanum, virum folertia , 
facundiaque pratter cereros infignem. Augebat enim eorum metu 
& Tyrus vrbs auctor originis fua: capta,& Alexandria emula Car 
thagihis in tenninis Aphncaj Aegypti condita igitur Hamilcar p 
Parmeniona aditu Regis obtento profugifle f e ad Regem tanqua 
pulfum patria rugk,mditemqj fe expeditionis orfert,atq;ita explo 
ratkeius confilijsita in tabulis ligneis vacua defuper cera inducta 
ciuibus ruis omnia perfcribeoat:igitur cum tantarum legationiim 
Alexandro Babylonem feihnanti. veluti couentum orbis terrarfi 
aSuro,quidam ex Magis predixit ne vrbem introiret,teftatus hoc 
« ratalem fbre,ob hoc omiifa Babylonia in Burfiam vrbem trans 
Eufratem olim defertam confcendit. Ibi auri ab Anaxarcho phi- 
lofophocompulfuseftrurfus Magorum dicta contemnere tanq, 
falfa & incetta,& li fatis conftat ignou monalibus : ac fi naturg 
ckbeanturimmutabilia: reuerfus eft igitur Babylonia . Quintus 
Cuttius. Indignatus igitor Cobares Magus attis magicz profeflio 
ne magifquam fcienriaceleber,ait.Natura mortalium hoc nomi- 
nepraua&finiftradicipoteft:o/infuo quifq; negocio hebetioc 
eftquiinin alieno.Iuibnuslib.il. Cum ergo redidet liabylooia : 
multx deuictc gentes prefectos fuos accufaucrut, quos ftatim Ale 
xander lineaTiquoreipectu amicitixin confpecwlegatorum neca 
ri iuflit J^oft hoc filiam Darij Sturam in matrimonium recepit,& 
optimatibus Macedonum leftas ex omnibus getibus nobiliuimas 
virgines tradidiu func ad concionem exerckum vocat, & protnk* 
tk lezs alienum ad omnia impenfa uropria foluturum tOJniUia 
talentoram in hos fumptus expenfa iun^pnus hoc dimiffis vetera 
nis exercitum de iuniorrbus fupplet.Qui difcefliun veteranorum 
aegreferentes,mifnonem & ipfi ffagitabant»nec hoc iam pracibus, 
fed conuitio agebancdicentes eum folum cum patre fuo Hamo- 



ne inirc bella,ad quorurh corre)»timemcimi Alcxander verbis nd 
profaceretie tnbumdiifi ^ohcibne niermis ipfc difliliuit & nemine 
prohibente ij.de feditionis auftoribus manu fua percuflit. 
DtVtntn» fitifrtfmtttiK C*p. LXIIU. 

HIstoria AIexandri.Iam pridem vero mater eius fcripfe- 
rat ad eum defimultatibus Antipatri & diuortio Patris,pra}- 
monuitq; infidias eorum cauendas,vnde Alexander euocauit An 
tipatrem de Macedonia, Antipater autem iratus in ipfo itinere ve 
nenum efEcaciflJmnm.atq; potiflimum per mimftrum Regi defti 
nauit hauriendum.Iuftinus li. i a Jnterea vnus ex amids Alexadri 
Effeftion decedit,dotibus primo ranrix,pueriti{q;,mox obfequio 
• R«g> percharus, quem contra decus regiurn Alexander diu luxk, 
tumuiumq, ei li.millium talentorum fecit,eumq; poft morte- vt 
Deum coli iuflit poftea reuerfus eft in Babyloniam. Quintus Cur 
tius:Igitur AlexanderBabyloniam reuerfusmultk ocioxiatis die 
bus intenniffum olim conuiuium folemnker inftituk , totufq; in 
lxtitiam effufus t cum diei noQem peruigilem duxifiet, recedetem 
iam econuiuio, MedicusjThefalusinftaurata commefl'atione,& 
ipfum & fodalem eius inuitat,accepto poculo,media potione ve- 
lut telo coafixus ingemuit,amici caufas morbi intemperiem ebrie 
tatk difleminauerunt,re autem vera,infidix fuerunt,quarum infa- 
miam fucceflbrum potentia oppreflir,actor infidiarum Antipater 
fuk,cuius veneni tanta vis fuit, vt non xre nec ferro nec tefta con- 
tineretur,nec aliter ferri niii in vngula equi potuit.Ela t us eft igi- 
tur a conuiuio femiuiuus,& excruciatus,ita vt ferrum in rcmcdia 
pofceret,taftumq; hominem velut vulnera indolefceret, iam guk 
oem Antipater ad occupandum regnum Caflandrum fiUum fub- 
omauerat,qui cum fratribus Philippo & Iolla miniftrare Regi fo 
Iebat,pr5monitufque eft nealij quam Thefalo & fratribus crede- 
ret:& ideo apud Thefalum paratum rcpetitumq; eft conuiuium , 
Philippus autem & Iollas preguftare ac tentare potum Regi foliti 
io aqua fngida venenum habuerunt, quam prxguftatc iam potio 
iiifupermiierunt.Valerius: Alexander iam pridem periturumfe 
manu Callandri in fbmnk viderat,quem tamen cum hoc vidit nd 
dum cognouerat. 

Dt Mtrtt tinfdtm. Cttp. LXV. 

IV $ tinvs lib. i i.Quarto die Rex indubitatam mortC fentifs 
agnoiccre-f e fatum domus fu^ ait & fuorum maiorem.nam ple 
rofqueCacidarum,intra 30. annum defunQos tumultuantes.de- 
indemilites iofidijfque perire Regem fufpicantes ipfe fedauit,eof 
^jue onines cum prolatus eflet in editiflimum vrbis locutn ad con- 
-Ipectum limm admifit ofculandamq; dexteram fuam flentib. por 
fexit,ad poftremum corpus fuum in Hammonis remplocondi ia 
bet.Qu;rentibusamicis,quem imperij hxredem facerent,refpon- 
dit diguiflimum,non nominauit filium Herculem , non fratieui 
Andeum,fed & Rotionem vxorem pregnatem relinquebat, qualt 
nefaseflet viro forti alium quim virum tbrtem fuccedere,aut tan 
•ti regni opes alijs quam probatis rclinqui.Sexta die pr^clufa voce 
«xceptum digito anultim Perdicx tradidit. DeceflTt ergo Alexan- 
der menfe vno & annos tres & j o. nat us,vir fupra humanam po- 
centiam magnitudine animi prxditus.Qui tantam fiduciam mili» 
tibus fuis fecerat, vt illo prxfentc nullos hoftes nec arma etia iner- 
mes timerent:cum nullo hofte vnquam congrefliis eft , quem noA 
vicerk,nullam vrbem obfedit,quam non expugnauer.tmulli geit 
temadijtiquam non calcauerit:victustamen ad extremum eft,no 
virtute ho(tili,(ed infidijs fuorum &jfraude ciuili. Ador. Legitur 
g» Alcxander lapidem quendam fecafn geftabat, quem qui gelta- 
ret inuenenari non poterat:erat autem rnfutus in bracaU eius, Sed 
ab infidiatoribusnofteiUa.qua venenu fumpfir,ei fubreptus eft. 
Juftinus lib. 1 x.Quo mortuo,in ipfoxtatis ac viftoriarum flore, 
trifte apud omnes in tota Babylonia filetium fuit.Sed nec deuicae 
genteshdem nuncio habuerunt credentes eum immortalem qul 
totJcs,prxfente morte,ereptum viderant : vt aute monis eius fide» 
aftuit,non vt hoftem,fed vt paretem luxeruot.Mater quoq; Darij 
audita morte eius,mortem fibipfa confriuk:Macedones autem eo 
mortucsvt hofte amiflb,gauifi funt.Hieronymus contra Ioui.Ro 

fodunx vero filia Darij poft mortem viri nutriccm:qux illi fecfi- 
as nuptias fuadebat,occidit. £x epiftola Alexandri . Cum autent 
de Alexandri fcpultura lurgia orkentur,Macedonibus eum in fua 
transferre cupicntibus,tandem Iouis oraculum confulentes refp6 
fom acceperunt, eum apud Aegyptum fepeliri oportere , non in 
Mcmj>his,verum in illa quam ipfe xdificauit vrbeJbi ergo ei ho- 
norihcentiflime erecta eft fepultura. 

EpihiHt dt pact Bragnuunrum cum Altxsndrt. 
C*p. LXVl. 

ACto r. Alexander,vt Legitur,cum vltimu litras Oceant p*T 
luftraretbragmanoruminfulamdebeUare parabat,atq; ifli 
«piftolam hanc ad eum miferunt . Audtuknus inuicriflimeRcx 

preha 



Digitized by 



Google 



Speculuiri Hjftomb^ incentl; . 



£r$!U tu» & fclicitatinn vbicp fuhfecutam. Sjed^ujd' erit homini 
Jatis,cui totusnon fufficit.drbid diui tjas non habemus,quarurn cu 
pidttate dehcas nos cppugnare,omniuni bona onwibus corwnu- 
- nia funt,cfca nobis prq diuitiis eft,pro culto aureo & gemmis, vi- 
Jis & rara vefu$,f£minje noftra; non ornantur, vt placeanr,qusc qu i 
dcm oruamentorum cultum oneri potius deputant quam notiori, 
-etcnim nciciunt in augcnda pulchntudinc plus afteaare cj. nacca; 
funr.antra nobis vfum duplicem pr£(lant,teguincntum in vita,& 
,jn morte fcpu turam;R.egeni habcnms.no pro iuftitia,fcd pro no 
bilitate fcruand.i.quemcuuuiocum habet vinditta, vbi nullajfit 
jniuftuia? His verbis inotus Aiexander,eos in pacc dimiut.Actor. 
firantigiturcpiftolc Alcxandri &. DidimiRegisBracmanorum 
ad inuicem tranfimlia;,quas hic adbreuiata» inlererc volui , 

JJ< MutuUtfiHdifMexMdrt&bidimircgisfitfer 
toritmthiiefcpbi*, C«f. LXVU. 

AUi a J* n « * ad Didimum.Sa:pius ad aures meas fando per 
uenit.rarioiiem vite vcftre^ a coinmuni vfu qui vbjq; fnnt ho 
minum difcrepare,& res quidem nouitate mirabilis,rumoru licen 
tia vidcturintrcdulaJl&&eq; te Didimepcrhas litcras confulere 
properauijVt fi verum cft,quodaudiuinuis,&phi]afophando hoc 
j'acitis,incunctanter expcdias: quo certior effcCtus, ego quoq; li tie 
xi poteft, difciplinehuius fcctatorexiftanrliberaenim eftrcscom 
jnunicata & ncfcia pati difpendium, cum in altcrum participata 
transfunditur.Sicut ex vna facc (i lumina plura fuccendcris, nuilu 
damnum principali matcria gcncrabir,qua: quidem facultatem ac 
cipit plus luceiidi,quotiens caufas accipit plus pneftandi.Didinius 
rcfpondit .Nuncios de nobis dudum aa te prolatos non inimerito 
fama: incredulus rcfpuifti/olet enim gauderc figmentis : nunc aut 
cxmcindubitantcrpercipcrerum fidem. Genus Bracmanoruut 
pura & fimplni vita viuit,uullis rertim capitur illctcbris,nihil ap- 
pctit amplius,quam ratio naturx flagitat,facilis nobis alimoma, 
nou quam liixuria; fagacitas pcr oia elemcnta perquirit:fed quam 
tellus fcrro inuiolata perducit,mcfam epuiis oneramus mnocuis .: 
Jiinc cft,cp nulla gcnera morborum,nec nontina numeramus di- 
serfa,fea diuturnafalutepcifruimur : opc non prctamur akcrafe 
■altcrojvbi viuitur communitcr.Jnter parteslocus non pratbeturtn 
iiidix,vbi nullus fupcrior eft,oumes diuites facit paupertatis gqua 
luas.Judicia non habetnus,quia corrigeada tion facuuus . Leges 
nullas tcnetnusiquas ap.ud nos criminaprofcrat. Vnagenti iexei > 
«ontt a ius no irc oatura::qua laborem nutrjt,aiiari tiain non exeiw 
cemus:ociuin turpe dcuitamus,libidini mernbra ad dcbiljcadutn 
non tradimus-°omoia potTidemus.quxcunq; non cupimm.Ell.ti.fe 
rociflima peftis cupiditas.quae folet cgeno.s.quos cap« cfficere, du 
£nem inquirendinoninuenit: fed & niagisquo fuerit locupleta 
mendicat:SoIecalefcimus,rorchiinicctamur. Sitim nuofrangi- 
«nus:thorum ininiltrat humus . Somnum folicitudo non rumfut , 
anentem cogitatio non fatigat.In hoinines noftri fimiies fuperbia 
xton agimus impcrium,nec quemquam vel miuima fcruittite exi- 
gimus.pruiter corpus:cp folum animo famulari debere cenfemus > 
alioquin fxuitiaeftinobfequium cogere quos nobis fratrcs eade 
natura progenuit,& quibus a Deo patre omuium commumu bo- 
oorum fpondeHir hajreditaj. 



Adhue it eedem. 



Caf. LXVllI. 



1N exmiendis domibus igne laxa non foluiinus.nec adinixtione 
puluctis ccmenta duriora conficimus,quin potius io dcfoifis tel 
luris fpeluncis.aut concauis montiii latebris capaciter habitamus, 
ftullos ibi vcntorum fremitus: nullius tempeftatem turbinis formi 
damus. Tutius nos dcfendit ab imbrc fpeluQca,quain tegula,cui* 
geminus eft nobis vfus nufionis dum viuiinus,iepukura; duin nio 
rimur.NuIlos nobis praciofus amicfus.fed membra papyri tegmi 
ne,vel quod eft verius pudore velaotur, f^nuoa: noftrates ooo or- 
nantur vt placeaot,nec fciutat in augenda puJchritudme plus affe- 
dare quam natae funt,nam quis poteft opus uaturx corrigere , qcT 
aon fuerit aut infructuofum eft.quia vincitur.aut criminosu quia 
prefumitur.Ad concubitum non nosadmonet libido,fedfobolis 
amor,bellanon gerimus,fed pacciu moribusnon viribusconfir- 
mamus: fola For.una eft:aduerfus quam fxpe pugnamus, & fem- 
per viocimus.Nemo parens tilij comitatur exequiasmulla extrui- 
mus inftar templorum fepulchra defunctis,nec ingemmatis vmis 
funera combufta recondimus,quod nonhonoris dixerim ede, fed 
poenx.-fed h?c funt argumenta noftfa diuitia>,qug nec fatietatem 
viuentibus concefliftis & mortuis fupremam requiem fuftuliftis : 
no enim tellurem cincres fuos, quos edidit, fouere (mitis,vos eftis 
raalorum omoium caufi mortalium , omnia tenetis, & oinnibus 
vos habentibus im peratis.Sola fapicotia Bracmanoru vos fuperat 
non amaado,peIbleauam nos Bracoiani non patunur, neqi eniot 



fcdiMc5ibuscflum 1 temeiam'us:j^pertenetarMidncM tep£ 
jjbus narura concordiam,& vices fuas elementa ao ^^enfaciul» 
dtunt:medicina; remediumnobis parfimonia eft, quse non folim 
illapfos poteft curare do ores.fed etiam procurare ne veniac. Nol 
la nos lu dicra, vel fpc<tacula,ncc equina certamina , nec fcenicas 
turpitudines affectamusfedtheatrum (pecfarecum volumus,no- 
ftronim operum monimenta relegimus,quae cum lint maxime ri- 
denda deflemus:aliaporr6 nobis fpectacula exhibetmfidi machi- 
na diuerfafq; voluptates,in qua videmus celum pulchre formatfi 
fignorum varietatibus,ftellarumq; fulgoribusrutikre,pelagus co 
lore purpureo venuftatum^ermanain terram amplecti.cuiusmul 
tiformes pifces per cq uoreas vndas faltus exercent,camporum etil 
virentium fpecie delectantur.ex quibus ctii odor gratilfimui flo- 
res fuauitatis exhalas.oculos fimilis pafcit & animum nemorum 
quoque opacitas, & frodium arridet anjf nius:qua vari* fimul ali 
tes muficis concen tibus perfonantes dulce melos componunt, luec 
itiBt naturajfpeaacula:quas& imitari diflicile eft,& refutarecuU 
pabile:oos mercandi eratia pontum claffibusnoofujcamus, ouO- 
quam oos peregrina ijpccies ardore fuse pulchritudinrs inflamma. 
uit,nec famulos nos fihi faciet multis cafibus opum deuicta mate 
nes>quos Lbcros cdidit abfoluta pauperies. 



Dteedem. 



Cnf. 



IXIX. 



A Rtem beneloqnendirjondifdmut.neqjfaainiasrhetora 
* loratorumqj orwdamus.-cmusoffidameftmcatkfermoiii. 
bus ngmentare mendacia,& innoccntiae fidem conterre crimiai- 
bus,ac parriadijs reos affignare pi ffimosiQui dum potant fe alie 
n* laudistructuni periniquam vidoriam rapuifle,nefciunt muoi 
mentum fc fue confcienti* perdidifle,fimplex eft apud nos eloqu€ 
tia communjfqj omnibui r folum praedpiensnon mentiri , foruui 
fcholafq; mimme frequetamus,quorum do6trina diicors nihil ftfa 
bile certum quem diffiniuit.quomm vna pars in hooeftate,alia ia 
voluptate bonum «onftituit, In honorem diuinum pecudes iono* 
xuas non mactamus^nec delubra metallis argenteis incruftata mo 
dimus, necauroaltana & gemmis fplendentiadedjcamus. ci» 
vt fi non habenti Deo largiaris,fuperiorem te affens^i vt hzb&a, 
pare quorum vtrumuisfecerisycontumclia eft.Nonfufdpit Dem 
facra fanguine,cuitum diligit iocrueneumtvcrbo propitiatur orim 
«ibus, quod folum ei cu homineeftjfuaq; fimilitudine delectatur» 
nam verbumDeuseft,hocmundu.creauit, hocregitatq; alitom 
nu :hoc diligimus,ex hoc fpiritum trahiinus, fiquidem Dens ipft 
fpiritus atq; mens eft,& ideo non terrenis diuitijs nec largitate rnu 
niticatfed religionis openbus & gmiarumacnone placatur, qua« 
proptermmium vecordes vos & miferabiles iudicamus: quiorigi 
nem veftramefle cf leftem hon fufpidtis.magnamqj haberfccun* 
Deocogoariopcm.fedfplendoremgemxBveftti rebus viliffimi 
«bfiifcatis,quippe quibus uiaxima in came voluptas eft, hanc foi 
tietis& cohtis&ainans,cuius&contre6barijo viuentis horrcnda 
eft,& contagio morieorisincefta eft,in cmns vfibns elementa vexa 
tur,& mundus in exhibendis laborat obfeqmjs, & quod eft vehfr* 
mentium,audetis Deumca:fis camibus expiare,&in hocf.a carn* 
decepti. Re ei vera non opitulares Dcos, led camifices deterrimO» 
inuQcatis,qui vifcera velbafuppliciorumdiuerfitate difceipanri 
o vosinf{liciffimos:quorumreugiocrimeiiet^.vitafopphdum. 



lterum dt> tedem. 



C*p>. 



LXX. 



ALe x a n d e r. Si haec itafunt vt afleris, foli quanttnn ride* 
Braanani hominum numero tenentuT/folicp exortes corpo- 
rex creduntur efle fubftan rise.Qui vitijs omnibus carere dkiratur» 
qui conceffis naturae voluptatibus non vtuntur aut Deosfe efl* 
profitentur,aut inuidere Dcos,luec iudicio meo, dementiae potiue 
quim philofophiz numeranda fun t. Didimus. Nos non fumus ia 
C0I5 huius roundi:fed aduena:,necitain orbem terrarum venirn"» 
vtin eolibeatconfifterefedtranfire: properamusenim adlarera 
patrium oullis delictorum ponderib uspregrauati , nec aliquibue 
illecebrarum tabernaculis commorates,nec fiagidorum cauponi- 
hus obhgati:nihil enim indecorum penc contigimus , auippe qui 
nuda confcicntixrrdteprogredimur, vt etpechriacfaales fpadfi 
propofiri decurramus itineris :Deos autem nos efle non dicimus » 
nec eius operi inuidiofe detrahimus,fed bonirate Dd vos male vri 
afferimiis,nec omnia vobis hcere,fed necdecere firmamus, fed ea» 
qu* voluptas fibi vendkat,honeftate pleranq; oegamus admitte- 
reJ3eus enim rerum conditor varias fpedes tormauit in muodo i 
^uianuUatenus poterat fineearum diuerfitatefubfifterc, quarum 
vfumfiumanoarbitriopermifit difcernere.Dum ergoquifqutf 
deterioribusomiffis meliorafeaatur, nenipicDeusquidemd^ 
fed Dd auncus efficuun 

Ittraa» 



Digitized by 



Google 



Llbec Quartuj. 



8 



lterum di eedem. 



Caf. 



LXXI. 



ALtJtANDER iterum.Tunc idco beatum te dicis,quia in ea 
mundi parte vobis natura conftiuiit fedem,iu qua nec accef 
fus vel cxuut aduenis,nec exceHus indigenis aperitur,fed excubijs 
appofitx facultatis obfefTi:quia mutare patrnui veftram non vale 
tis, laudatis,& quod damuationis caufa paumini, confcientw ftu 
dio vc* meruille iactatis:verum nullum virtutis merituni eft,id 
nancifci quod mutari non po)Tit,fed nec gloria dicenda efbquani 
fibi quifq; non dcderit , non habcre Bragmanos confuetudinem 
mandarc fcmina telluri,nec arbores vicibus decorare,nec planta- 
rijs nuda veftiri camporuni,necediriciapuIchraconftituere, haru 
rertim iiianifcftaeftrario,quodrerri inetallum vobis indignatio 
natorx non prxbuit,quo cun<fta,quar numerauimus excoluntur , 
aliuude jutcm alTumere negocia occafione nauigij non poteftis. 
Ideoq; ncccfle eft vobis herbispalmitibufq; depaftos,vitam horri 
bik-m pecudum inore tranfigere:ergo rio in anguftijs & in egefta- 
tc,fcd in opulentia temperantur vixifielaudandum eft,alioquin cc 
citas & paupertasjfola: virtutum gloriam fortiuntur.IIla,quia no 
videt vt capiat,ifta,quia non habet vt capiat, fceminarum veftra- 
ru nullus vt aflcris decor augctur ornatibus allentio: Qujppe ncc 
ars officij,nec materies vlla fuppcditat.Ncmo apud vos(vt dicitis) 
inceftu veladultcrioflammatur.mirandareseflet fi proprio nop 
necetfitatis iudicio viueretis.Si animum veftrum ab illicitis amo- 
ribus pudiciti- contemplatio non deformitatis arceret afpecrio: 
fedhxceftres,qucfoletdefenfibushumanis auferrcnon defide- 
riun» iibidirtis,fed factum.no mentem a f celere prohibcre: fed cor 
pus ab opercNos autem qui nullius medix lege perftringimur,ad 
rjene viuendum libero incitamur arbitrio,vt voluntariam cqnti- 
nentiam digna remuneratio confequatur.dedit enim nobis inul- 
jas natura blandicias,quasplerurjque virtuscohibet. 

L I B E R V. 

Dt diuifione Mtnarchie AlexSdri in quatur regna.fr dt Ptolemti 
SotberRegeAegyfti. Cap. 1. 

)Vsebivs inChro. Igitur Alexandro 
mortuo , apud fiabylonem,tranflato, 
poft eum in multos imperio,diuerfi re 
gnauerunt.Hinc Alexandrinorum na- 
fcitur regnum,quod eft Aegypti , & p 
diuerfasgcntes:qiias Alexander tenue r 
rat,diuetfi regnauerut.Primus in Ae- 
gypto Ptolemxus Lagi alius. Cf pit an 
no qufccxtatis 167. mudi vero j S40. 
_ . . & regnauitannis4o. Macedonix re- 

gnauit Philippuf>qui &Arideusrrater Alexandriannis 7.Lidiam 
& Traciam & Helefpontum Lifimachus tenuit. Comcftor.Cum 
cnimrediflet Alexander in Babylonem, fumpto venenoa forore 
fua vfum lingux amifit, & voluntatem extremam fuam fcripto 
exprx(Iit,& noluit Monarchiam fuam in aliquem transferre, ne 
aliquis par ei in potentia apud pofteros lcgeretur.fed 11. quos ab 
adolefcentiafocioshabuemregnifuccefl"oresinftituit.H!Ecaute 
inftitutio non ftetit,na quatuor ex eis tantum alijs abiectis regna- 
uerunt,ficut in hi ftoria Danielis eft coniprehciifum . Itaq; Ptole^ 
mcus Rex Aegypti qui cognominatus eft Sother, cum regno fup 
adiecitSvriam,'appofuit vt adijceret & Iudeam , & afcendens in 
iierufalemdieSabbatifciensea dic iudeosarma non inoturos 
fub fimulatione facrificandi Deo,nullo contradicente intrauit,vn 
defccundumIofephum,Ouidius Sabarchites Iudoeos ridiculos 
appellauit,quifuperflua fuperftitione graue damnum fuftinue- 
runt.Ptolemeus nanq; multos de Iudxa & Agarifi captiuos trahes 
ad Aegy ptuni redijt,& venditioni exponens eos a negociatoribus 
nationtnn4iftraftifunt& difperfi.&jper hanc captiuitatem licet 
nd fuerit generalis,diffufius difpcrfi funt in narioncs.Vnde in acti 
bus Apoftolorum legitur conueniflie in Hierufalc Iudxos ex om- 
«i natione qux fub cflo eft . Iado Pontifici fucceffit filius eius Sy 
moniuftus.Eufebius.Eo tempore AppiusClaudiusRoms cecus 
claruit,qui aquas claudias induxit & viam Appi amwiniftrauit. 

Dt Thetfhrafit Philoftfht tj diBis eius. 
Caf. 11. 

EObem temporc Theofraftus Philofophus daruit: qui a diui 
nitateloquendi,vt aitCiccro.nomcn accepit. Adtor.Hictuit 
difcipulus ac fucceflor Ariftotelis. Vnde de hoc refert A , Gellius 
in libro noitium aSicarum diccns.Ariftotile iam fenio confedto, 
xgroq; corpore & fpe vitx tenui fui,tunc omnis fectatorum eius 




cohors adeumaccefCt,orans',vtipfeeligeret !oco fui magifter 
fuccelibrem.queinfequerentur.Eranttuncineiusftudio duo prx 
cipui.-Theophraftus ex Lesbo,& Menedemus cx Rhodo-Ariflote- 
les autem itilfit fibi afterre vinum Lcsbinm & Rhodittm & vtrun 
que fatis comendauit : fed Lesbium magis , vnde nemini dubium 
fuit, quin Jepide fimul & verecunde, fucceflbrem fibi illa voce.no 
vinum delegiffet. Itaq; Ariitotele defundo, oninis Academia ad 
Theophraflum conuoIauit:huius Theophrafti diciturefleillase- 
tentia,expedit lam probatos amicos amare, non amatos probare , 
& illa £x inimico vindictam,fi te inimicum fenferit.perdidifti, & 
ilhjgrauius aduerfariuni fecuritate decipies.Huius quoq; fenten- 
ria fuit.Ainantium caca effe iudicia.Scripfit tantum & ipfe Lbni 
de amicit ia,in quo amicitiam omni charitati pnefert , fed raram 
in rebus humams elfe contcfiatur.Theophraflus accufalle natuiS 
dicitur.quod ccruis & cornicibus vitam diuturnam,quorum id ni 
hil intereiie,hominibus vero quorum maxime intertuilfet tS exi- 
guam dediflet vitani,quorum li xtas poflet eflc longior omnibu? 
perfeSis artibus corum vita erudiretur. Quxrebatur ergo, tunc fe 
cum illa videre cxpilfet extingui. 

Quod Vxtr Sapienti ducenda ntn fit. Caf. III, 

HI e r o . contra Iou. lib. t. Fertur Aureolus Theophrafti 
ber de nuptijs:in quo quxrit:an vir fapiens ducat vxorem,& 
cum definifletjii pulchra efl"et,fi bene morigerata,fi honeftis paren 
tibus nata,fi ipfe fanus ac diues fit:fapientem inire aliquando ma 
trimonium ftatitn intulit,hxc autem raro in nuptijs vuiuerfa con 
cordant.Noncftigiturducendavxorfapienri,primum enim jtn- 
pediri ftudiaphiIofophix,nccpoflequemquamIibris& vxoripa 
riterinferuire.multa cfle,que matronarum vfibus neceflariafunr, 
preciofx veftes,aurum,gemmx,fumptus,ancillx,fuppellex varia» 
lccticx,&exedradeaurata.Deindepertotas noQes garrulx con- 
queftiones.illa omatior procedit in publicum', haec honoratur ab 
omnibus,ego in conuentu fjininarum mifclia defpicior, cur afpi- 
ciebas viciuamyquid cum ancilla loquebaris de foro venienslquid 
attulilli,nou amicum habere poffumus no fodalcm, altenus amo 
rem fuuin odimn fu fpicat ur.S. dottiffimus prxccptor in qualibec 
vrbiuni fertur,nec vxorem relinquere,nec cum farcina irepollu- 
mus:paupereni alcre ditficile eft:& diuitemferre tormenta, adde 
quod nulla eft vxoris electro,fed qualifcunq • venerit habenda , fl 
iracunda,fi fatua,fi dc formis,fi fuperba,fi fetida, quodcunque eft 
poftnuptias difcimus,£quus,Afinus,Bos,Canis,|& viliffima mar» 
cipiaprobanturprius:&ficemuntur,fola vxornon oftenditur, 
ne ante difpliceat quim ducatur,Ii totam domum commiferis ei 
feruandum eft,fi aliquid tuo arbitrio referuaueris,fidem fibi habe 
re non putabit,& in odium vertetur & iurgia:& nifi cito confule- 
ris,anus venena parabit,aurifices & inftitores gemmarum ferica- 
rumq; ycftium fi introduxeris,pericu!u pudicitix efLSi prohibue- 
ris fufpicionijiniuria.verum quid prodcft diligens cuftodia, cum 
vxorimpudica feruari non pofTit,pudica non debeat.Infida enim, 
cuftos caftitatis eft neceffitas,& illa vcro pudica dicenda eft,cui li 
cuit pcccarefcdnoluit:pulchrafacileadamatur,feda facile concu 
pifcit,difficile cft cuftodire quod plures amaut.MoIeftum eft poffi 
dere:quod nullus habere vel amare dignatur,minore tamen mife 
ria deibrmis habetur,qitam fbrmofa feruetur , nihil cnim tutu elt 
in quo totius populi votafufpirant. 



lterum de etdem. 



Caf. 



IIII. 



QVo d fi propter difpenfationem domus, & languoris folatia 
& fugam folitudinis ducantur vxores,multo vtiq; melius fer 
uus fidclis difpenfabit auftoritati doinini obediens & eius difpen- 
fationiobtemperans,quamvxor:quiineo fe xftimat dominam 
fi contrra viri faciat voluntatcm. AlTidere etiam ergo melius pof- 
fuut amici & vernulx beneficijs obligati.-quam illa quas nobis im 
putetlachrymasfuas, &hxreditatis fpevendet illegitimum, & 
follicitudineni ia6tans,languentisaqimum defperatione contur- 
bet:cpfirpfalanguucritfque xgrotandum eft: & nunquam ab 
eius lectulo reccdendum,aut fi bona fueri t vxor & fuauis:quod ta 
men rara aut nulla eft,cum parturiente oportet gemi,& cum peri 
clitante torqucrijfapiens autem nunquam folus eflc potefthabcc 
fecum omnes qui funt qniq; fuemnt boni,& animuiu liberii quo 
cuuq; vult transfert.quodq; corporenoti poteft, cogitatione com 
pleitit ur,& fi hominum copia defucrit:loquitur aim Deo ,nuqua 
minusfolus erit quam cum folus fucrit. Porro liberorum caufa 
vxorcm ducere,vt vel nomen noftnim non tntercat,vel habeamus 
pr^fidia fcncttutis , & vtcertis vtamur hxredibus ftolidilfimiim 
eft,quid cnim ad nos recedentes c mundo pertinet (i nominc 110- 
ftro alius non vocctur,cum innumerabiles fint,qui eodem nomi- 
ne appellentur l Et qu* fenedutis auxilia funt nutrire domi tl* 

luin: 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentl/. 



ium:qui aut prior fortc te moriatur: aut peruerfiflimis morib. fit, 
autcertecum ad maturam xratem venerit:tardeei mori videaris: 
hxc & huiufmodi TheophraAus difi'erens:qux chriftianorum ora 
fuffundanr.quorum conuerfatio in celiseft. 

DcMenandro Pceea Comico r> Phihmtne £ ortu rtgni 
Afu. Caf. Y. 

"T? V s- b b i v 5 in chro. Anno Ptolemei q uinto Menander comi- 
Jtcus primam fibulam cognomentoOrgem docendo fupcrat. 
Actor. Htuus.f.Menandri iuxta Hieronymum eft iilud fenaruim: 
<juod ponit Apoftolus in epiftola ad Corinthios.corrumpunt bo^ 
nos mores contabulationes peflima,- &c. A. Gellius . Ifte Menlder 
» Philomone nequaquam pari fcriptore in certaminibus come- 
diarum fepius vincebatur,q«em cum tbrte habuiflet o buium,que 
.fOjinquitiPhilomo cum bona veniadicmihi,cumme vincis non 
€rubefcis.Aftor.HuncFhilomonem iuxta Hclinandum vocare vi 
detur Polemonem.fed de Polemone dicctur inferius. Valerius lib. 
9. Philomoncm vel Polemonem vis immoderati rifus abflulit: ni 
.aliquandoparatasficiisinconfpeftii policas afcllo confumentc, 
puerum vt iflum abigeret inrliiiauitxjut cuni iam ccmcftisomni- 
bus fupertieniflet,quoniam,inquit,catii tardus fuifti.da nunc mc- 
rum AfclIo,ac protimis vrbanitatem dicti crebro anhclitti cachin 
norum profccutus,feni]egutrurfalcbris fpiritusangufbapregra- 
■tiauit.Eiifcbius in Chrotiicis. Anno 6. Ptolemci regis Aegyptt , & 
PhilippiMacedonisrcgnur» Alie caepitiin qua rtgnautt primus 
Antigomis annis 18. SecundusDeiHetritisqui & Poliarcetcs 17. 
tandem tradidit fcmetipfum Seleuco Regi Syrif,qui deflructo re 
goo Afie, eaptoque Demetrio , Syrif & Aiie pariter imperauit, 
«o tempore.Lanno Ptolemei 7. Mcnederaus & Speufippus Philo- 
ibphi iniignes habentur. 

De ViSori» Romanorum ex Samnitibas. C af. VI. 

EVsebivs inChro. TcmporibusPtoIemxrRomani Samni- 
tes dititiflime contra fe praliantes ad extrcmum in feruitutcm 
redigunt annis 1 4. hec vi&oria facta eft anno Ptolemxi fexto ab 
vtbe eondka + 1 * . vel 3 7. Orofius. Anno prxcedenti Romani a fa 
jnnitibus victifueranrtucSamnitesiiouumhabitum fumunt de- 
argentatis armi<,& vcftibus vtentes,iteruin bcllo fe afferut,aduer- 
itim quos miflus eft Papy rius conful cum exercitu:qui cum ab au 
guribus vana conie&antibu* prohiberetur ccmgredi,fpreuit eos,& 
Jehciter congreflus victoriainobtinuitrin quo prelio caffa funt ho 
xninum i *. inillia.capta 4- milha. Sedpofthanc victoriam fubito 
tam intolcrabilis peftilcntia corripuit ciuitatem, vt propter eam 
«quacunq; ratione fedandam libros fibillinos confuledos putarut , 
horrendunq; illum Epidaurum coltipeum cum ipfo Efculapij la- 
pidc aduexerunt.-quafi vcro peftilentia aut ante fedara non iit,aut 
poft orta non fuer.it. Auguftinus in lib. 3 . de ciuitatc Dei JLrat au 
temhxcpeftilentia orta ex Mulieribus, qux grauidx moriebatur, 
antequam maturos partus eder ent,vbi iecreto adueftus in vrbcm 
Efcul apius excufabatcp Archiatrum fe non obftetricem profite- 
batur,pecudes quoq, limilitermoricbantur: ita vt defunctorun» 
genus animatium crederetur.Sic ergo pcr oraculum iibillinum a 
magno imperitix vcl defidix crimine liberatus eft Efculapius,per 
dics quoq; 40. eodem temporeinfoto horrcnda altitudine niucr 
xemanferunt, Tyberifq; glacieduratuscft. 

DeTafyrio confule brfticofi. Caf. VII. 

ORo s 1 v s. Dicitur crgo Papyrius vt dictum eft,eo quod va- 
nas Augurum & Aruipictun conieCtura contempiit, hic Pa- 
py rius adeo apud Romanos bellicofiflimus habebatur , vt cu Ale 
xander magnus difponere diceretur ab oriente defcendcns obtine 
xe viribus Africain,atque inde in Italiam tranfuehi,Romani inter 
ceterosDucestuncin reptiblicavclexpeditioncfua optimoshuc 
prxcipuum fore, qui Alexandri impetum fuftinere pofle medita- 
rcntur.Macrobitis in lib.de faturnalibus.HicPapyrius cum effet 
puer cuin patrefuo in ctiriam fiicrar, illtim rcuertcntein pcrcucta 
li cxpit matenquid in fenaru e^ilfcnt patres,puer rcfpondit, tace 
dum efle,neq; iddicilictrejMuficr lit auidior audiendi fccretunt 
rei,& lilentium pueri animum eitis ad inquiredum eucrbcrat, tuc 
puer vrgcme matre, lepidi atq; fcftini mendacij conlilium capit, 
actttm 111 Senatu dicit,vtru videretur vtilius cffe vnus vt duas vxo- 
res haberet:an vna apud duos ntipta c()ct:h.rc illa,vt audiuit,ad ce 
teras Matronas retulit:pofttridicq; ad Sc.iatum confluunt,orantcs 
vt vna potius dtiobus ntipta ficret,qtiani vni due.Senatores quena 
eflet illa mulicrum intcmperies:6c quid iibi poftulatio hsc vellet, 
mirabantur,& non vt paruf rci prodigium illam verecundi fcxus 
impudicam pauefcebantinfaniam.PtierPapyrius publicum me 



tum demit:qux matri dixerat,enarrat:Senatus fidem atq; ingenifi 
Pueri exofcuJatur,confultumq; facit,nc prxtcr illum puen cuni 
patribus in curiam poft hoc introirent. 



De fmiio confule. 



Caf; VIII. 



ORo s 1 v s . Anno poft viQoriam Papyrij de famnitibus Fa> 
bitis Gurges conful pugnans cum Samnitibus,amiflb exerci- 
tu.viftusin vrbeni refugit.Cumq; fenatusdefubmouedoeodeli 
bcraret,pater eius Fabius maximus ignominiam filij deprccatut 
legatum fe filio iturum vltro obtulit.li illi depellenda: ignomini^ 
iterumq; gerendi belli facultas daretur.Qua impetrata pr^lioque 
confertOjcumfubitopugnantem filiumconfuleminfiftentePon- 
tio Samnitarum duce,& in feftis hoftium telis conclufum videret, 
in medium fe agrum,pius fencx equo vcSus ingeflit . Quo facto» 
permoti Romani tota ibi incubuere acie:donec ipfum duce Pon- 
tium deleio hoftili excrcitu, vidum oppreffumq; cxperunt: Cefa 
funt in ipfo pralio Samnitum zo. mil'ia,capta 4. millia cum Re- 
gefuo Pontio.Tractum cll hoc bellum per f j.annos , & tandott 
capro Pontio,flnitufn per Fabium patrem & filium. Valerins lib. 
4. Hic eft Fabius maximtts,qui cum a fe quinquies & a patre, aue 
& proauomaioribtifq;fuisfx'peconfulatumgeftumanimaduer- • 
tcrct:comicijs,quibus filius eius confenfu iummo conful curabat, 
quamconftanterpotuitpopulo idegit, vt aliquando vacatione 
huius honoris Fabix genti darent,noo quidem virtutibus filij diffi. 
dens(crat enim illuftnsX 6 ^ nemaximum impcrium in vn3 fami- 
lia continuaretur,qu id hac moderatione valentius:qux etiam pa- 
trios affectus,qtii potetiflimi habenturfuperauirtActor.PorroPo 
tium Samnitem teflatur Ciccro in libro de fenectute fuiffe corrte- 
peraneum Archit^ tarentino,& Platoni.Cuius eft etiam illa egre- 
gia fcntentia.qtiam idem Tullius ponit in libro t. de ofHcijs, vti- 
nam inquit.G. Pontius famnis.ad ilia rempora mefortuna refer- 
uallet,& tuncelicmnatus:quandoRomanidona accipere cxpe» 
runt,non eilem pailus eos diutius imperare. " 



De MnrcoCurio Confule. 



l>*f. IX. 



K o s 1 v s . Anno. poft hanc viQoriam de Samnitibus geftnrn 
/eft bcllum aim Sabinis a Curio confule, vbi quot miflia ho» 
ininum interfefta,ouot capta funt ipfe conful oftendit . Qui cura 
in fenatu magnitudinem agriSabini acquifiti,& multitudinem 
capti populi referre veflet,numeru explicare non potuit . Valerius 
li.4. Marcus Curius exa&iffima norma Romana; frugalitatis, ide- 
que fortitudinis fpecicm pttfpedilfimum Samnitarum diuitias 
contcmpfit,&ilIipaupcrtateeiusadmiratifunt,nam cumad eu 
in fcamno fedentcm foco & catino ligneo cxnantem magnum au 
ri pondus publice mifliim attuliflentbenignis verbis inuitatusvc 
eo vti vellet,vultum protinusrifu foluens,fuperuacue inquit,nar 
rateSamnitibus, Marcum Curiu mallelocuplctibusimperare, cj 
ipfum fieri locupletem,& mementote me nec acie vinci, nec pecu 
nia corrumpi pofle.Item cnm Italia Pyrrhum Rcgcm exegiifet : 
nihilomninoexprxdaregia,quaexercitum& vrbem dicauerat, 
attigit de certis etiam a fenatu leptenis iugeribns agri populo, fibi 
autcm.I. popularis aflignatiouis modum non exceflit,parum ido- 
neum Reipublicx ciuem arbitrans:qui eo quod rehquis tribuere- 
tur,contentus non efleJdem fenfit Fabritius Lucinius honore& 
auftoritate omni ciuitati temporibus fuismaior, fenfu veropar 
vnicuiq; pauperrimo,qui a Samnitibus^quos in dientela habebat, 
pccuniam,&feruoslibimiflbsremifitcontinentix ftrx beneficio 
iine pccunia prtdiues.fine vfu familix abunde comitatus.^quialo- 
cupletem illum faciebat,non multa poflidere,fcd modica defide- 
rare,cur non & Fabricij difcipulum Quintum Tuberonem fuifle* 
jtiis xftimaucrit,cui confuiatum gerenti cum Etholorum gens va 
a argcntea magno pondere exquifita arte fabricata pcr legatot 
mififlet.-quifuperiorctemporegratulandicaufaad eum profefli 
rctulerant,fe in eius menfa fictilia vidiffe,monitos ne contiuentiz 
quali paupertatifuccurrenduinputareut, cumfarcinis fuis abire 
permifit:nunc autem quo ventum eft a feruis vix impetrari poteft 
nc fupcllcdtilcm illam faftidiant,quam tunc conful non eruouic. 

De Cajfandto Rege Mmcedonum & Olimfuutit neee. 
Caf. X. 

EVsEBivsin Chron. 10. Anno Prolxmei 8. regnauit Caflaa 
dcr apud Macedones poft Philippum Arideum.Iuftinus.Nara 
OlimpiasAIexandrimatercum abEpyroin Macedoniam pro- 
fequenteEacideRegeMoloforum vemret,prohibitaeftafinibus 
Macedonif ab Euridice & Aridxo,vnde moti Macedones ad Oli- 
piadem tranfierunncuius iuflu & Euridice & Rex occiditur fi.an- 
nis poft Alexandrum potitus regno. Orofius. Hjc Euridice muit» 

fub 



l 



Digitized by 



Google 



Llber Quintu*. 



fubuomlnevirigefferatper Caflandrum quem flagitiofecogni. 
tum ad fummum falbgium j>eromn«< honorum gradw proue- 
Xerat,qui ex iibidine mulicris multas Gneciaeciuitates afbxit. Iu- 
Sdaus. Sed nccOlimpias diu regnauit>natura cum principumfe- 
des pclluni f atcrec muliebri magis c£ «g'° .more rauorem fuiia 
odium vertit. Audito itaq; Caliandri aduCncu.diffifa Macedom- 
bus cum nuru Roxanc , & nepote HercuJe in Piduam vrbe fecef- 
fit,cotnu;acx funt ea Deiadama Eacide Regis rilia, & Theflaloni- 
ca,priuignaPhilippi fiiia, & multxalix matronxfpexiofus, ma- 
cii quam vtilis grex, inox Callandcr Piduam vrbem obfedit, qui 
cumfamc & terro vrgeret 01im|>iadem,illa longe obfidioms tas- 
dio pacta falu.e viciori fe reddidit, qui conuocato populo fcifci- 
tatus elhquid dc ea velinc fieri, moxoes fine refpectn priftinx ma 
ieftatisoccidcnd.im eam dtcernunt. Olimpiasautem vbi obrtina 
eos ad fe venirc armatos vjdct, vcuc wduta rcgali,& duabus ancil 
lis innixa vltro obuii procodir,q«ia yifa percuuoresattoniti maie 
ftacis prioris,& tot in ca occtirrcmibus Regum fuorum aomini- 
feus fubftiterunc.donec a CalinndiO miili funt, qui eam confode- 
r ent,nou rctugientem gladium,nec vuinera,nec muliebriter voci- 
fcrancem, fed virorumfortiummorcprogloriavetcris profapix 
morti fuccumbentem , vt Alexaiidrum polle>- ctiam inmoriente 
xnatre cognofccre.Compriinens fe infuper expirau$,capillo,& ve 
fle, crura contexilte fertur , ne quid poflet in corporc eius indeco- 
lum videri. 

De PolemiM Phslofopbo. C*p. XI. 

VAlxrivs lib.y.Hic dicit Helinandus Xenocrati fucccilif- 
fe Polemonem,perditxluxurie Athenis adolefcen? Polemo, 
aon modo iliecebris,fed etiam ipfa mfamia gaudens, cum e con- 
uiuio non poft Solis occafuoi, fed poft orcum furrcxifiet , domu- 
«uerediens XenocratisPhiiofophipatcntcm iannam vidifletvi- 
bo grauis,delibutus vnguentk,fertis capite redimito,perlucida ve 
fteamichis, refertam turba doctorum hominum fchoiam eius in- 
trauit, nec tam deformi contentus introitu confedit, vt et clarifli- 
mum eloqaium , & pradentiflima prxcepmemulentix lafciuijs 
clueret,orta deindc vt par erat omnium indignatione Xenocrates 
vultutn ineodem habitu continuit,omiflaq; ro> quam diirerebar, 
de modeftia ac temperantia loqui cepit.Cuius grauicate femtor.is 
Polemo refipifccre coafhis, primum coronam de capite detracta 
proieat, paulo poft brachium intra paliium reduxit , procedente 
tempore couiuaiis oris hylaritatem depofuic, ad vltimum totam 
luxuriam cxuit.Sicqj inuitus oratioais medicina fanatus,exinfa- 
xni Ganeone maximus Philofophuscuafit,peregrioatus eftigitur 
baias,aniiaut in nequitia noit habitauic. 

DttrmrtgniSyri*. C*p. ~X.ll. 
A Nwo Pcolcmxi i x.Antigoni 7.regnum Syrix,& Babylo- 
nis,& fuperiorum locorum nafcitur,& rcgnauit primns Se- 
Jeucus Nichanor, annis j i. Secundus Antiocus,qui & Sother 10. 
«iunde Anciocus , qui vocabatur Theos i $. Seleucus Gallioici t 
ao^eleucus Ceraunus j.Antiocusmagnus }t>. Seleucus Philopa- 
tor i x. Antiocus Epyphanes 1 1. Anciocus Eupator i. Dcmetrius 
annis i. AntiocusSedices 9.Demetrius Sother t x. Alexander 9. & 
menfibus 1 o.quo intenccto ab arfa cepecto icerum Demetrius fra 
ter eius regnauit annis 4. Antiocus Griphus vel Cyprus 1 i.Antio 
cus Eizetcnus Gripho eiecto, Syriam tenuit, fcd Griphusfupera- 
toq; Iceno eandein recepit,& ica «x fucceflione regnauerunt inui 
cem aduerfus fe dimicates annis 1 8. poftea Pfeiiippus annJs 1. quo 
capco a Gabinio,regnum Syriam finitum eft. 

X>tStltuc$NitJ>*a*rt. C*p. XIII. 

Vs t 1 m v s. Huius quidem Seleucki Nichanoris mater Laodi 
. ce cum nupta eflet Antioco claro inter Philiopi duccs viro,vi- 
fa fibi cft per quietem ex concubitu Apollinis cocepide , grauidi- 
que fadtam munus concubitus a Deo accepifle, cuius gemma an- 
chora culta effet iulfaq; dona filio, quem peperiflct dari, admim- 
bilem fecit hunc virum anulus,qui poftera aie eiufdem fepulturx 
in lecto inucntus eft , & figura , qu* in iemorc Scleuchi nata cum 
ipfo paruulo fuit, quamobrem Laodice anulum Seleuco eunti cu 
Alexandro ad Perlicam militiam.edocto de origine fua dcdit, vbi 
poft mortem Alexandri (occupato regno Orientis)vrbem condi- 
dit,ibiq; gemina; originis memoriam confecrauit : namq; vrbem 
cx Antiochi patris nomine vocauit Antiochiam , & campos vici- 
aos vrbi Apotlini dicauit,'filij quoq; & nepotes eius anchoram in 
femore veiuci notamgcnerisnaturalem habuere, hic in principio 
Babylonem cepit,inde auctis ex victoria viribus.Ba&rianos expu 
gnauit. Deindetranfitum in Indiam fecit,qux poftmortem Alc- 
atandri, veluti ccruicibus iugo fcruitutis excuflb prxfcftos eius oc 
ciderat. Aftor.libertatis Sandreo coitus fuerat.fed titulum liberta 
tis poft vi£toriam in vinutem vcrterat . Siquide.occupato regno, 
pepuium,quem abexterna dominationc liberauerat ipfe feruitio- 
Spccuium Hiftoriaio. 



I 



49 

pnEmebat:hic a Vanadro Rege interfici iufliis,falutem pedum ce- 
leritate quzfierat : ex qua fatigatione cum fomno captus iacerec , 
Leo ingentis formx ad dormientem acceflit.fudoremq; profluen- 
tem lingua ei abfterfit,expergcfafiumq; biaade reliquit, hic pro- 
digio primum ad fpem regni impulfus , coatra£ta manu latronfi 
Indosad nouitateni regni foIicitauit.Mouemideindebelltimad-' 
uerfus prxfectos Alexandri Elcphantus ferus mfinitx magmmdi- 
nis vltro fe obtuli t,& veluti domita manfuecudine «um tergo ex 
cepit^Icq; dux belli & preiiator,in(ignis fuit cum hocfecitpacem 
Seleucus.Eufebius in chro Hic Selcucus Antiochiam,Laodiciam, 
Seleuciam,£pamiam,£deflam,& Peilam vrbem condidit,Baby« 
lonem quoque obtinuit. 

DtSymont & ZltaxAro Ptnftjicibusd? Pkdrae Altxandri*. 
Cap. XIIII. 

EO tempore Iudxorum Pontifex maximusSymon Onie filius 
clarus habetur,cui cognomentum iuftus fuit,]propter folicita 
in Deum religionem,&'in ciues fuospronam clementiam, Mena 
der comicus moritur , Seleucus in eas vrbes , quas extruxcrat lu- 
dxos transfert ius ei ciuium,& municipalem, ordincm cum Grx- 
cis equali honore concedens,cenfu Romx agitato,inucnta funt ci 
uium i7o Romanorum mima,PontifexIudcorum£ieazarusfra 
ter Symonis fufcepit templi minifterium tiiio Symonis Oniapar 
uo admodum derelifto: apud Macedones regnauit Pyrrhus,& po 
(leaLifimachus. Valerius lib.j. TheodorusCyreneuscumRege 
Lifimachum increpaflet , & ob hoceum illecruci affigi iufliHet, 
terribilis ait purpuratis tuis,mea fiquidem nihil intereft, humi ait 
in fublimi putrefiam. Eufebius in chron. Anno Ptolemxi 40^0- 
ftratusChidius Pharum in Alexandriaconftruxit.Exlibrodeic- 
ptem miraculis mundi. Hic Pharus inter 7-mundi miracula fccun 
dum computaturmam fuper quatuor cancros vitrcos pafliis xoaa 
mare fundatus clbquomodo enim ta magni cancri fuli funt,quo- 
niodo portati in mare,& non frac>i,quomodo fuudamenca (uper 
ipfum,& adhxrerepotuerunt,& fub aqua qualiter cementum fta 
re potuit,vel quomodo cancri non franguntur, aut quomodo nd 
lubricat defuper fundamentum : hoc magnum miraculum eftj, & 
ad intellieendum quomodo faftum fit dimcile. Ifidorus libro 1 f. 
Pharus eft turris maxima ad prxlucendi miniftcrium in porcu fa- 
bricata,fic didtajquia longe videtur a nauigantibus:fbs enim lux, 
oros vifio dicitur. 
DtRtgntftoltmfiPbiUdtlphit t*r e'uu mmort trg* feripturas. 
C*p. XV. 

EX chronicis.Poft Ptolemcum Iagi fiiium regnauic in Acgypto 
Ptolomjus Philadelphus.Cepit anno quintx xtatis «o7.mun 
divero |68o. &regnauu annisjS. hic IudjeosJ, qui in Aegypto 
erant l.beros efle permifit , & vafa Eleazaro Pontinci Hierofoly- 
morum non vacua traufmictens, Dinas,fcripturas in Grxcam vo 
cem ex Hebrxa lingua per 70. interpretcs transfcrri cu rauit , quas 
in Alexandria Biblioteca habuit,quam fibi ex omni genere litera 
turx comparaucrat.Comeft.>r.Hic.n.ftudiofus,& librorum cupi- 
dus Demctrium Bibliotecx fux prxfccit . Cumq; quxfiflct ab eo 
de numero librorum icmiliia adefle refpondit,(ed paulo poft te- 
pore , vfque ad ;o.miIIia pofle peruenirc , & nunciatum fibi dixic 
apud Iuaxos efle legem ore ipfitis domini editam , & digito eius 
fcriptam, pro quafummooperelaborandumcflcdiccbat, vtin 
Grxcum conuerfa eloquhi,in Archiuis regalibus haberetur. Hxc 
enim eratlcx Dei.quam Philofophi Zenadicunta.viuentemrZe- 
ni.n.vita vel viucre fonat,qucm vuigtts appellat Iouem, & ad of- 
fendendam legis eius fanctitatem adaidit^cp non nifi a Dei viuen 
tis cultoribus transferri potuifletmam & Tneopompus cum hiftt» 
rijs, quasfcribcbateam voluiflet interfercre,verfus cftinamentu 
per j o.dies, Theoricus quoq; per eandcm caufam factus cft cccui, 
& poenitentes fanati funt , & fuggeflit Regi vt fcribcret Pontifici 
Iudxoru,vt Iudxos Hebraicx, & Grxc; lingux peritos ad ipfum 
dirigerct cum lcge Dei.qui ad eam transrerenda fufEcerent, quod 
vtimpetraret muneracumepiftolismittendacenfuit, aderatibt 
Arifteus, qui iongo tempore Iudxorum calamitati compaties op 
portunitate eos liberandi inuenta aic,quomodo quod poftulas 00 
tinebis,tot ludxis in regno tuo feruientibus foluc, itaq; eos nihil 
gratius et it Pontifici Iudxorum,ne ob hoc,cp dico me Iudxorum 
afHnem eftimcs, fedquia fcio, tua interefle , fi factorem omnium 
Deum honoraueritis, & libcrauit Rexde Iudxis 1 10. miliia dans 
dominis eorum pro capite t xo.dragmas argenti. Cumque dixif- 
fet Rex hoc magnum efle,dixerunc magnum eft quidem, fcd noa 
Rcgi munifico. 

Dt 7 i.mttrprttHut quot tipttenti mifit Zlta^arus. 
C»p XVI. 

NVn c fcripfitRcxEleazaro in hunc modum:Gentetuam» 
que fecus lios erat, libertate donaui, arbitrans hoc Dco iu- 
cundum efle,quorum quofdam miiitix aflignaui,alios quoru fidC 
Tomus Quartus. G pto- 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hifcoriale Vlncentl/. 



»robaueram,conftirui in palatio,leges quoq; veftras in noftra bi- 
blioteca reponerc decrcui,bene ergo facies mictendo nobis virot 
feniores,qui valeant interpretationem eorum cautenobis relin- 
quere,tranfmifimodo argenti. ioo. talentapro imniolationibus 
faciendis,& feparaui.jc. talenta auri , ad crateras & libatoria fa- 
rienda & gcmmas (Tne numcro adartincum operationem,tu mi- 
da nobis:uux ez his facere volueris o> gratius ample&emur.Tunc 
mittcns aa eum £leazarus quod poftjiIabac,refcripfit ita ad inter- 
pretandamlegem-quampoftulasnifivirosfcniores de vnaquaqj 
uibu. vi legem ferentes,tux autem pietatis erit,vel iufticie ad nos 
eam caute rcmittcre. Hi funt 70. intcrpretcs qui liccc ?t. fucrint , 
more facrx fcripture 70.dicuntur,qux modicum numerum fi fu- 
per aliquam fumma excreuerit fxpc fubticet . Qui cum veniflent 
adRegembenigneab eo fufccpti funt,non tamen ad Regemin- 
tromiflt vfqjindicquintum,ininiincbat enim illa folcnnicas tri- 
nmphalis pro trifipho.f quodam:queni maiores fui ea die habue- 
ranc,eaigiciirdiefufcepiceosquos coram vniuerfitate principfi 
decrcuerat honorare. 

Qutlitcr eum inffruxerat.fr ei librts fttcroi trnn- 
ftultrunt. Caf XVII. 

POst fufceptionem vero 1 i.diebus fucrunt cum Rege & fci- 
fcicacus elt ab ris,quein corde fuo difpofuerat,& pnj cipuc de 
duobusXde cogniuone Dci,& regni gubernatione.Cunq; mftru- 
xifibnt eum de regtii adminiftratione plenius difputaucrat de vno 
Deo colendo,& cp nulla cratura Deus efler.Inde eft cp vbicunque 
occurrit eis de Tnnitacc.vel fub filcntio cranlierunc,vel eniginati 
ce tranftulerunt,ne tres Deos colendos tradidille viderentur. Si mi 
liter & de incarnatione verbi mentioneni facientes,vt in Ifaia qui 
cum dixiflet nobis puerum nafciturum & addidiflet fex eius nomi 
na,quorum vnum eft Deus,pro illis fex nominibus, tranftulerunt 
rnagni confilij Angelus.ne viderentur tradidifle hominem dcficca 
rum.tunc oftcnderunt Regi rotuluni,quem attuleraiu necfufficie 
bat ammirari cartarum renuicacem,& compaginationem: que o- 
culis deprxbendi non poflec,quamquani littcrx aurej in candbre 
carcarum a Dco JcgibiJes apparerenclncroducti autem funt in do 
mum Regis fecus mare fecret5,qux ad deliberationem negocio- 
rumerat,& datefunteiscellxfingulx,&quicquid vifum eft eis 
opportunum commodum ad interpretandum,diluculo egrediebS 
tur ad optandum bona Regi,& policronitudinem,tunc laudabat 
fe ad mare fecundum purincacionem ludxoruni.poftea incerpre- 
tabanturvfq;adhoram?.indetranfibantad cibum,& requiem 
& confunimauerunc opus 7t.diebus,vnde quibufdam vifum eft, 
*p non cranftulerunr tunc nifi pentateucum,poftea vero vcl prius 
quam redirent, vcl poft aliqui ex eis ad Regem redeuntes tranftule 
runt Pfalmus & Prophetas, veruntfi ii lic miraculofe fanftum eft 
vt tradidit Aug. cp vna & eadem fine diflbnantia inuenta fit cdi- 
tio,minus miraculofe fieri potuit,vt in tot diebus interpretati linc 
Jeges Pfalmos & Prophecas. Hieronymus camen videtur velle , 
<p inccrprecationes 6. dierum in fabbato conferebant ex omnibus 
conflantes vnam.nec mirandum hoc efle aUerit , cum Efdras lege 
quam perfpiritumreparaucrat, pofteacum veteri fcripturaqux 
apudSamantanoscraccorrexcric 

J3t Affrtbmtimt tranflationis eimfdem & vtnermtitnt. 
Cmf. XVlll. 

OPsre completo,couocauit Demetrius qui fuper libroserat 
«mnes Iudxos:qui erant in Alexandria & de prouincia peri- 
tiores,& lecta eft coram omnibus tranflatio eorum,& approbata. 
Cunq; pctercnt Interpretes dari Rege auccoricaccm,vt imuiobilis 
pcrfeueraret faccurum hoc fe laudauit,!? demum ica cafte corrige 
rcnc eam,vc quod femel iudicacum forec,non cogerecur irritare , 
& remifit eos munaribus oncratos.Eleataro quoq; tranfmilit mu 
nera,in templum vero mifit prxter vafa menfam auream , gemis 
imprcciabilibus infignitam,cuius craftitudo cum eifet dimidij cu 
biti,tamen materiam fuperabat opusJolephus li.i i.Cum autem 
clainallcnf feniorcs, vel hi qui prxfcntes crant,oraces profpera Re> 
gi diuinitliicuenire nimium deleciatus Rex prorupit adlachry- 
mas,uam fcpius natura hocfummo gaudio pacitur,rp etiamdoie 
tibus folcc accidere.Cui refpondic Dcmccrius,neminem fuiflc au- 
fum harum lcguin tangere confcriptionenucp diuina & vcncrabi- 
lis eflct.quia Ixli funt quidcm a Dco hoc prxfumetes, fignificabac 
vero qualitcr Thcopompus volesin hiltoria aliquid de his cofcri 
here.iir mente tUrbatusplus jo.diebus, & cum humihtatea Deo 
veniam fupplicabar,dfi inde fibi clemetia factam fufpicatus cflet, 
necno ,ia fomnis vidir,<j> ei hoc ideo accidifldqa diuina fcrutat* 
«fl"ec:& proferre ea ad homincs impuros vcllecCuq; fcribere quie 
iiiflet reccpit fcnfum,refcrebat & de Theotefco cragediarum poe- 
ta:quia cum vifiis fuiilct in aliquo dramatheoru memirufle, qux 
in diuino voluminccontinentur,oculisobfcujiusrecogtK)ttitca(i 
iua fux cxcitaus. 



l>tfludi»iflibrisfr*l*ti P/tlenui. 

ACt o r JHic itaq; Ptolemxus Rex er — ,..„„»« „ IUUOKam 
vt cuctum cfl,ex omni genere litteraturf fibi cotnparauit.cui 



C*f. XIX. 
emxus Rex erudirifTimus bibliotecam 



- p """t >-omparaujt:cui 

Uemetnum Vaierium prxfecit.grammacicorum cunc probatiffi. 
mum,cui etiam prafectura mandauerat.& inter cxtcra memoria, 
rum quibus aut vetuftas aut curioiitas patrocinabaturad famam 
exfuggeftu eiufdem Demetrij libros omnes quoqj facrosobcinuit 
Idem mifit Dionyfium in Indiam.vt res indicas memorix prode- 
retPtoIemxusifte canoues aftrorum compofuit& libros multos 
coitfcnpfit,hicfecitdefcriptionem orbis terrx per Eracoftenen» 
phiIofophu,qui adiucus a menfonbus Pcolemxi: a Syene vfq; ad 
Meroeninuenicnumerumftadiorum.difpoiitisquoq; pcr incer- 
uallaloconim,aSeptentrione Meridiem verfus vafis horofcopi- 
cis (imili dimenfione,& gnomonum xquali longicudine formatis 
totidem gnomonicx fupputationisJiomines doctos quot vafa fue 
rantfingulisquibusimpofuit,atq; vnadieomnes vmbram meri 
diam tempotis obferuare fccit,& notare vnumquemq; fui gnomo 
nis vmbram.quancx eflet longitudinis.atq; ita comperit w vltra 
leptingentaftadiaadvniuslongitudinisgnomonem vmbra noa 
refpondicEx hoc autem condufifg» parces ; 6o^juibus omnis Zo 
diaci traaus diuidituradterrasvfq;ierueniant, & pars quxibi 
incompena&incftimabiliseftnienlurx interris non ampliusa 
feptingentorum velpaulominusftadiomm menfuram obtineat , 
comperta ergo magnitudine huius partis terrarum.qux ad Zodia 
cum perunet,& illam trecenties fexagies multiplicando circulum 
terridiffiniunt ftadiorum lf i.miliumj.miliaria.?o.& vnfimilia 
& ducenta,vnicuiq; trecenurum & fexaginta partium dSs ftadia 
feptingenta.i.*7-miliaria & femiflem,igitur i^-partem tot fladio 
rum tranfcumt Sol in vna hora. i. ftadia 10. miflia & quingcnta 
fiue mille } 1 i.roilliaria & fcmiflem , horx autem parte 1 f.id <ft 
vmusextrecentis<o.gradibus afcenfu veldefcenfu Solemfeptin- 
genta fta Jia iiue 8 S .milliaria & femuTem tranfctuTerepredicii ter 
re ambitus daret diuifione. * * 

Dt Brtmo gmllorum iutt^umUttr Mmetdtnts f> Delfkot 
fuftrmuit. Cmf. XX. 

EVsEBivsinchr. Anno Ptolemxi Philadelphi quarto regnft 
uit 10. Macedonum Softenes annis duobus . Iuftinus. lnterea 
Brennus quo duce porao eallorum in Grxciam fe effuderat.Audi 
ta victoriaf uorum,qui Belgio duce Macedones vicerant adunacis 
1 s o. mi iibus pcditum,& 1 /. milibus equicum in Macedoniam ir- 
ruwt,agros & vUlas depopulatur.Cui cum occurriflet Softenes cfi 
inftrucio exercitu paud a pluribus trepidi a valencibus facile vidti 
funt.Brennus,autem quafi ei iam terrena fpolia fordrrent animu 
ad Deorum cempla conucrcic.fcurrilicer iocacus locupletes Dcos 
largiri hominibus oportere,ftatimque Ddphos adijt, auruin reli- 
gioni prxdam orTenix Deorum pr*ferens,quosnullisopibusege- 
re,vtpoteaui eas hominibus largiri folent affirmabat, tempiu au- 
tem Appoliinis Delphis politum eft in monte Parnafo, hic ruper 
vndique concurrentes in eo faxo confcderc, atque ica tempium &: 
duicacem non muri,fed prxcipitia nec manufaSa, fednatnralia 
prefidia defendunr,media.faxi rupes in formam theatricelfit,qu2- 
obrem & hominum damor,& fiquando acceffit fonusperfonan- 
tibus,&refpondcntibusinterfcrupibusmultiplexaudiri,an>plior 
quequam editurrefonare folet,resmaieftatis maioremtertorera 
ignaris rei & admiracionem ftupencibus nlcrunqj aflert, in hoc nt 
pis amfraetu media ferme montis altitudine planides exigua eft > 
atque in ea profundum terrx foramen,quod in oraculo pacet , es 
quof ruidusfpiritusviquadam.vdutavento in fublimecxpul- 
fus mentes vatu in vecotdia vertit.-impletafque Dd refpofa cofu- 
lentibus dare cogit,multa ibi & opulenta Regii acpopulorii vifun 
turmunera,igiturGalloru vulgus vbi primu vinu cxterifqueco- 
meatib. referta rura iouenit, no minus abudatia q, victoriaJxtu fe 
p agros difpfit,defertifq; fignis vagabat ad occupada oia , prim* 
vero opinione aduet* eoru jphibiti ferunc agrefes oraculis mefles 
vinaa; villis efTerre.Erac in exerdcu Breuni lccta peditfi 6 y.millia, 
Dclphorii focioruq; no nifi quattuor millia milhtes erat.Erat afit i 
teplo multx ftatux cfi quadrigis folido aurofufx, ob S re cupidi 
f de Galli.fine refpecro periculoru in bdlu ruebac, Delphi auc cade 
tes Gallos e sfimo mocis vertice parti faxis parti armis obruebant. 
S^mUteridem Brenmu cum/uuferfrltmtimmAfpclUnit 
foflt* fitecubuit. Cmf. XXI' 
1 N hoc parcium certamine repente vniuerforum templorfi Ant» 
I ftices fimul,& ipfi vaces fpariis crinibus cum infignibus atq; iu. 
fulispauidi vecordefqueinprimam aciem pugnantium procur- 
runt,aduenifle Deum dainantes,euq; fe vidiffe defilietein in tem- 
plum per culminis aperta faftigia, & iuuenem fupra humanfi mo- 
dum infignis pulchritudinis, commitefque d duas armatas virgr 
nes & propinquis duabus Dianx Mineruxque xdibus occu rrifle, 
&audiflefeftridorem arcusac armorum ftrepitum, proindene 
cunaaretur Djjsantefigtuus itofti cedcre cancros monebac, qui- 

bus 



Digitized by 



Google 



Llber Quintuj. 



bns vottbusineenfi <Jmnes,certatim in pnelium profiliunt, moxq; 
terremotu portio montis abrupta Gallorum flrauit exercitumJh 
fecuta deinde tempeilas eft,qucgrandine & frigore faucios ex vu! 
aeribus ab fumpfit . Dux ipfe vero Brennus cum VHlnerii dolorem 
ferrc non poflbc , pugione vitam finiuit, alter exduobus ducibus, 
qui cumeoerarcum io.nnllibusfaucic*umGreciaexcefl»r,qui- 
bus pauidis fugientibus nulla fub te&is adta noxeft, nullus fine la 
borc & periculo dies . Imbres aflidui gelu & nix concreta , & fa- 
mes & lalfitudo,& fnpcr hoc maximum peruigil malum, infijlicis 
belli reliquias obtriui t.ncmoque ex tanto exercitu vel ad memo- 
ham tantxcladis fopcrfuit. 

Qunlittr afud Macedones Calli torrutrunt. Caf. XXII. 

EVsbbivs inchron. Apud MacedonesautempoftSoftenem 
regnauit Aotigonus Gonathas ab Alcxandro i i.annis )6 Ju 
ftinus. Porrd a Brenno duce cum in Gratfiam proftcifceretur, ad 
terminos gentis tuendos rc! iiti fuerant peditum i f .miUia, equitu 
triamillia^qut fugatis Grxcorum Tribalorumq; copijs.Macedo- 
nia: tmmincntecjlcgatos ad Antigonum Regem miferunt,qui pa- 
ccm ei vcnalem otrcrrent,fimul & caftra Regis fpecularentur, qui 
bus inuitatis ad cenam expofitmn eft grande pondus auri & arge- 
ti & elephanti adterrorem oftenfi. IUi aute reuertente?,& omfua 
in maius exto!lcntes opes Rcgis,& ncgligentiam nunciant: igitur 
caftra Regis nocte acgrediunt ur,at tlle fignum pridie dederat fuis, 
vtomnibusrebusabiatisinproxima filua tacitefe occultarent. 
Galli vero omnia reperientes vacua diu intrare timentes , ad po- 
ftremum ablatis qui inuenerant ad littus reuertuntur, vbi dum na 
■es incautius diripiunt a remigibus, & ab exercitus parte qu-e iUo 
cum coniugibus & liberis contugerant trucidantur. £o tpe Reges 
Orieotfc finc mercenario GaUorum exercitu nulla bella gcrebit, 
■eq; pulli ad alios, q ad GaJlosfugiebSt, tantus terror Gallici no 
minis & artnorum iouicta felicttas erat,vt aliter neq; maieftatem 
fuam tutaui,neq; amiflamrccuperarefepoflefine GaUica virtttte 
arbitrarentur . Itaq,refidui in auxilium Eumenis Bithinix Regis 
inuocati,regnum cum eo(parta vi&oria)diuiferunt,eamq; regio- 
■em Gallo Grxciam nominauerunt. 

Deauibufdamfrodigifs.rjbellts. ■ Cap. XXI 11. 

ACt o r. Anno ab vrbe condita 487./ m Orofiu, qui fuitan 
nus 7.Philadelphi,obfojna & dira prodigia vel vila ratione 
vel uuciata funt:edes.n.falutis iftu fluminis difloluta eft,parsmu- 
ti fub eodem loco de ccelo ta&a, lupt tres ante lucem ingrefli vr- 
bera,femiefum cadauer intulerunt, fparfumq; membraum in fb- 
to,ipfi ftrepitu hominum exterriti reliquerut:apud Formiasmul- 
usictibusmlminummenia vndiquecombufta & duToluta funt : 
spud agrum Calenum repente fciflb hvatu terras , flamma eructa 
ta eft, tribusq; diebus & totidem nofhbus terribiliter exfftuans f. 
«gri iugera exhaufto penitus vbertatis fucco in cinerom extorruit, 
ita vt non fhtges folum, fed arborcs cum imis ftirpibus aflumpfif 
fisreferatur. Sequenti adhucannoSempronius Conful aduerfus 
Picentes exercitum duxit, & cum directa intra iacnim teli vltraq; 
scies conftitiifctjrepente ita cum horrendo fragore terra tremuit, 
y t ftnpore miracuit vtrumq; paue facfum agmen hcbcfceret: tan- 
dem pro curfo conoito inire certamen , triftc adeo id beUum fuit, 
Vt merito dicatur tanto homirium fanguine fulcepto etia cutn ge- 
tnitu & fono horribili tunc terra trcmuifle. Romani pauci admo- 
dum eo prclio qui euafere vicerunt.Iuftinos.Eo rempore Pyrrhus 
in Epyrutn reuerfas.Maccdotiie fines inuadit, Antigonum vincit, 
Macedoniam in deditionem accipit:Pyrrhus aute licut ad deutn- 
' cenda regna inuiftus habebatur, itadeuichs&acquifitisceleriter 
ptrebat, taqto melius ftudebat acquirere imperia cj, reunere, poft 
illi bellum aduerfus Spartanos fuit, maiorc mulierum q. vtrorum 
virtute exceptum, vbi & Ptolemeum filiura , & exercitus partem 
robuftilSmam amifitmam oppugnanti vrbetn,tanta fcemiuarum 
multitudo concurrit, vt Pyrrhus non fortius vicrus quam verecu- 
dus recederet.Eufebius in cnro. Eo tempore vna virgo Romano- 
xum in corruptionc deprehenfapercutla eft. 
Dt ArthtfiU thikfofho , t)f Achadetniccrum ncuorum trrort . 
C»p. XXIII I. 

ACtor. Eo tpe Polenio Philofophus moritur, poft que Ar 
thcfilas & Crates clari habentur,hic eft Arthefilas, a quo,vt 
ait Aug.cepi t fefta Achademicorum nouorum,qui dfit nihil fciri, 
fed incerta efle oia. Hi fibi (vt att Seneca) fpecie ols fdx eripiunt, 
fanius eft aut fuperuacua fcire 4 nihil.Horu fnlam fic breuiter im 
probat Aug.i 1 Jib.de ciui.Dei, &nos(inquit)fumus&nosefl'eno 
uimus,& noftru efle^acnollc diligimns, nulla in hts verbis Achade 
mtcorum timemus argumcta dicetiu.cp fi faUeris: fi.niallor,fum: 
«5 qui nd eft, Vtiq; nec fall i pdt, ac pcr hoc fum fi faIlor,cjuia ergo 
fum:auo efle me faIlor,qfi certu eft me efle fi falloHquia igit eflbm 
qui fallerer:proculdubio in co,Q> me noui cfle,non faUorcofeques 
eft ct vt in eo,Q> me noui efle,no fallor: ficut.o.noui sne efle>ira no 
efle,et hoc ipfum noflc me, eaq; duo cu amo, eunde quoqj amoie 
Speculum Hiftoriale. 



50 

quiddam tereinm,nec imparis ffSmarionis eis qaas noui rebus a- 
dtungo,neq( enim faUor amare me, cum in his qua: amo, non &]. 
lar,q«amquam & 6 illa falfa efleot,tamen faifa me amare verum 
eflet: nam quo pafio reprehenderet & redte prohtberet ab amOre 
falforum,fi meilla amare falfum euet?Cum vero & iUa vera atq; 
oerta fint,quis dubitet cp eorum qui amantur & ipfe amor verus 
ac certus elKtam porro nemo eft,qui eflefe nolit,quoniam nema 
eft qui non efle beatus velit, qnomodo enim poteft beatus efle , G 
niml fidSenecain lLi.de beneficijs. Arthefilam aiunt amico pau- 
peri & paupertatem fuam diflimuIanti:ergo autem & ne hoc qui 
dem confitenti deefle fibi in fumptum ad neceflarios vfus cum cla 
fuccurrendum iudicalfet,puluino eius ignorantis facculum fubte- 
cifle, v t homo inutiliter verecundus,quod defiderabat inuenirec , 
potiufquamacciperet Idemineodem.Archefilam dicit Hecatio 
pecuniarrr a filiotamilias furtim fublatam,& ci oblaum non ac- 
cepiffe:fed quod fecit laude dignum tf furtum non accepit , & 9^ 
maluit non accipere quam recMere:quz eft enim alienam rem no 
accepifle,moderatio. 

De Cratt Philefifho, ©• itilhone, t$r Arato Aftrehgt. 
Caf. XXV. 

ACTOR.Cratesautem:qui cum Arthefilain chronicis poni* 
tur,Thebanus fuifle diciturnatione,de quo legituRcp magnii 
pondus auriinmareproiecit,dicens. Abitcpeffimx diuitiz ,ego 
vos mergam,ne ego mergar a vobis.De hoc refert Seneca in li. 1. 
epiftolarum in epiftola 9-dicens.Crates StUbonis auditor,dt vidif 
fet adolefcentulum fecreto ambulantem, interrogauit quid iUic 
faceret fo lus,mecum inquit Ioquor,cui Crates. Caue inquit obfe~ 
cro:& diligenter attende, ne cum homine malo loquaris^tilbon 
autemMagiftereiusipfeeft:quemepiftola Epicurtj infequitur: 
qui capta patria,& amiflis vxore & liberis cum incendio pubJico 
folus exiret,in terroganti Demctrio, cui cognomen ab exitio vr- 
bium Policretes fuit.nunquid omniaperdidiflet,omnia inquit bo 
na mea mecum porto.peaore enim illa geftabat non humerisio 
quoq; tempore fegitur in chronicis Aratus floruifle. Aratus aute 
Aftrologus cum Eudoxo,vt ait Aug.in lib. 1 6. de ciu. Dei,vniuer 
fum ftellarum numerum comprehcndifle fe & confcripfifle iacxa- 
uit,quos illa inquit contemnit au6toritas:qux dicit ad Abraham, 
afpice fteUas,& dinumera eas fi potes, quomodo enim omnes di- 
numerari poflint.cum non omnes pofltnt videri?hxc Aug^cien- 
«lum autem cp hic annus:in quo Aratus ponitur,fuit fecundu chra 
nicas,annus ab vrbe condita 48 1 .vel 80.de quo ditebat Orofius , 
anno ab vrbe condita 48o.in terra vifa funt multa prodigia,fan- 
guis efflm a terraJac vifum eft manare de cclo.nam & plurimis lct 
ois fcaturiens e fontibus cruor fluxi t,dc nubibus guttatim in fpe- ■ 
tie pluuix lafte dimi(fo,vt ipfis vifum eft, tems vt imbres irrigs 
uerunt.Arati poetxIcgiturefleverfusille:quemPaulus ad athe- 
nienfes in tefttmonium diuinitatis adhibutt.In ipfo viuimus mov 
ucmur & fumus. 

DeZettone&CrifipfoStoicorumfrincifibus. Cap. XXVI. 

EVsbbivs inchronicis.Anno Philadelphi i^.Zenon Stoicuc 
montur.poft quem Cleantes floruit. Acror.Huius Zenonis eft 
iUa fententia, fapicntis eft non poile turbari,fed vt ratio eius pra- 
uis cxdat affectibus,ac etiam collecrione vfus eft, vt refert Scneca, 
nullum malum gloriofum eft,mors autem gloriofa eft,mors ergd 
malum non eft,vnde & ipfe Zeno manus fibi intulit, vt poft moc 
tem felicins viueret,ficut dicit Ladfantius, ait enim Aug.Zenonfi 
& Crifippum fuifle principes Stoicorutn,cuius.f.Crifippi multa fe 
runtur egregie dicfa & multa perperam.Sencca in epiftola 9. Cri- 
fippus ait fapientem nulla re egerc,& tamen multis illi rebus opue 
efle-Contra,ftulto nulla re opus eft,milla enim re fcit vti.fed oibue 
eget.Idem in fecttndo de beueficijs. Volo Cnlippi noftri vti fimili 
tudine de pile lufu-*quam cadere noo dubium eft,aut mittentis dur 
bio aut excip*icntis tunc cuffum fuum feruat,vt apte iaciata& ex 
cepta cft.necefle eft aute lufor bonus alter illa coUufori longo.al- 
ter breui mittat:cade beneficij ratio eft,nifi vtriq; pcrfona: danti* 
& accipientis aptetur, ncc ob hoc exibit, necad illum perueniee 
vbi debet.Valerius li.S .Crifippus 80. jctatis fux anno ceptum qua 
dragefimo Aottkon exactiflimc fublimitatis volumc reliquit,quo 
tantum opere laborifq; fuftinuit,vt ad ea qux fcriplit,penitus co- 
gnofcenda longa vitaopus fit.Adtor.Fuit autem Ctidppus vt aie 
Solinus de Hcliopoli antiquo Scicilix oppido,Cliantes autc Afia 
nus cp Afia mulcos virosillufttes protulit , dc poetis Homerum 
Anacreontern & Mineruum.Antimacum & Hypoam, Alceum» 
&Sophoncinpucllam:dchiltoricisXauctini & Egathcum Hero- 
dotum & Ephorum & Theopompu . De fcptem fapientibus BiS 
& Taletcm,& Pytacum, & de philofophisCliantcm ftoicum & 
Anaxagoram Phificum,& Hcraclitom tenebrofum,& Zenophon 
tein ColophonumJpfe quoq; Crifippus,vt ait Lactantius,anima 
rum xternitatem fufpicans,manus fibi intulit tanquam in celum 
migraturus. 

Tomus Quartus. G s> De 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoria/e Vlncentl/. 



B# Diodoro Socratico Cf Carneade Philtftfhis. 

Cap. XX Yll. ;\ • 

HIero n. Ji.i.jdialogi contra Pelagianos.Inter Diodoru Cri 
(ippum valentiilimos dialecticos pepaynatoy , iila cOnten- 
tio..eft:f>y odorus,id iolum pofle fieri dicit,quod fit,aut futuru (it. 
vcriuii & quicquid fucurum lit,id ficri nccefle efle. Crifippus vero 
etiam,qux non funt fucura pofle fieri dicit,vt frangi hanc marga- 
ritam ctiain fi nunquam futurum (k . Quod ergo aiuntpofle ho 
minemclleabiq; peccato fi velit,non potucrunt hoc veruni pro- 
bare,ni(i futuru docuent.Cum autcui futura incena fint omnia,& 
iriaxime ea qux nunquam fafta funt,perfpicuum|eft,eos id futurd 
diccre quod fit futurum.Idcm in libro primo contra Iouinianuj. 
Diodorus Socraticus quinq; filias dialeaicas infignis pudicitix le- 
gitur habui(ict:de quibus & Philocarncadis magifter picniffimam 
fcribit hiftoriam .Vaierius lib.8.Carneades laboriofus > & diutur- 
nus fapientix miles uo.anuo viuendi,& philofophandi fincmfe 
cit.|Hic cuni ad mcfam fedcret cogitationibus inhxrens, manu ad 
menfam porrigere obliui(cebatur,fod Mclilla qnam vxoris loco 
habebat,rcmperatointcr(tudia nncrpellandi,& inedie fuccurren 
di officio dexteram fuam ncccfliuiis aptabat Jdem cum Crilippo 
difputat*urus,elleboro pri fe purg.ibat,quas potiones induftria fo 
lit* laudis cupidw appctcndas cifecic. 

T>t ftntentijs floicorum veris & falfis . Cap. XX Vlll. 

ACto R.ForrOjfloicorum fententia cuius fe&c Principes fuif- 
fe dicmitur Zenon &Cri(ippus,vt aitHieronymus indialo- 
gocontra Pelagianos, pofle,omnem pcnurbationem eradicari & 
extirpari de mcntibus hominum,hoc idem fenferut veteres Acha- 
demici.Pcripatetici autem eaidt-m penurbationes dicunt frangi, 
regi,& iuodcrari,& quafi infrenes equos quibufdam lupatis coer- 
ceri,quorum fentcntias ponit Tullius in Tufculanis,& Origenes 
in flromatibus.Liber autem Ciceronis dc Paradoxis & fentcntijS 
Stoicorum totus contcxtus efl,quarum quxda quidem verx funt, 
plurcs autemfalfx: hxc-funt aute fex paradoxe qux ibiponutur, 
ijuod honeflum eft id folum bonum clle,fccundum,in quo vmus 
lit,ei nihil deeflead beate viuendum,tcrtium,parua & magna cft 
culpa,quartum,omnesftultosinfanire, quintum , omnes fapietes 
liberos efle,& omnes ftultoj feruos.Sextum,folusfapiensdiues eft. 
Icem ftoicornm funtilla, quxponit icncca. m l.lib. de bcnefi-». 
cijs. Ncgamus iniuriam accipcre fapientem qut tatnen illurn. 
pugno percuifcritiniuriarum damnabitur, ncgamus flulti quicq, 
efle:& tamcn eum^qui rem aliquam Aulto fubripuerit,rurtr con- 
demnabimus,infanircomncsdicimus,nec tamenomnes curaraus 
eJlcboro,his ip/is,quos vocamtis infanos & fuffragium & iurifdi* 
cttoneiii committimus.Idein ibidem in Jib.4. Stultus fccundu Stot 
cos omuia vitia habct, fed non in omnia natura pronus eft , alius 
in Luxuriam,alius in Auaritiam inclinatur . 



liemdeetdem. 



Cap. XXX. 



I 



Difputatio contraStoicti de beneficijs. Cap. XXIX. 

Dem in li. t.Dicitis Stoici . quod ncmo malo homini prodefle 
poteft bencficium non accipit malus,fcd fi malus non accipic 
b«neficium,crgo non debct reddere,ergo ingratus nd cft.Item bo 
nu$ vir omnia recte faci;,ergo ingratus efle non potefl, & ita nec 
bonus quifqua ingcatus efl nec nvalus.Ad hoc dicimus,vndeapud 
nos bonum honeftum efl,id peruenirc ad malum non po teft,defi 
nit enhn cllc malus,fi ad illum virtus intrauerit : quamdiu autem 
malus eft,nemo illi dare beneficium potcft, quia quicquid ad illu 
peruenit,prauo vfu comnnpitur , quemadmodum enim ftoma- 
chusmotbo vitiatus,& colhgens bilem quofcunq; acccpit cibos, 
mutat in dererius,& omne alimcntum in caufam doloris trahit : 
jta animus cxcus quicquid illi comniifcns,id onus fuum & perni 
ciem & occafioncm mifcrii facit. i dem in eodcm.Nihil poteft ad 
majos perucnirc quod profit,immo quodnon noceat,quxcunque 
cnim illis contingunt,in fuam naturam vcrtunt , idco necbcneh- 
fium darc po(funt,quoniam nemo potcfl,quod non habei dare , 
fed quamuis hxc ita (int, tamcn accipcrc quxdam malu's potcft : 
qux beneficijs fimi ia fuiu:quibus non redditis ingratus erit : funt 
enim animi bona,funt & bona torporis,lunt bonafonune,prima 
a ftulto & malo fubmouentur.Periptctici vero,qtii felicitatis hu 
jnane longe,lateq; tcrmino* ponunt,uiunc minuta beneficia per- 
uentura ad maIos,qux qui non rcddidit ingratus cft,nobis autem 
non placet e(ic bcncficia:quj: no ftint animum factura meliorem, 
commoj.i tamen eflc illa, & cxpctenda non negamus. Cleantes 
aurem vchcmcnrius agit, licct inqnit bcneficium non fit, quod ac 
ceperit:tamcn ingratus cfl,quia non fuit rcdditurus,etiam (i acce- 
pillc fic latro e!t,antequam ctiam manus inquinet, quiaad accidc 
dam iam voluntate arraatus eft,exercetur enim &aperitur opere 
nequicia,nonincipic 



OVo M o d o nemo per vos ingratus eft o ftoici.fic rurfus oet 
ftulti mali lunt,& qui vnum vitium habet & omnia habed 
quod fi lic eft,nonne vndiq; humano generi conuicium fit,nonne 
pubhca querela eft beneficia periifleA pauciflimos efle,qui de be 
nemerentibus non inuicem peflTme mcrcanturinon eftquod hanc 
tahtum noftram murmurationem putet.Nefcio qui non ex philo 
fophorum domo clamat,& ex medio conucntu populos gentefqj 
dainnatura vox mittitur,non hoipes ab hofpite tutus , non Socer 
a Genero,fratrum quoq; genera rara eft:imminet exitio vir coniu 
gi: ilia manti benchciain fcelus vcrfafunt,& fanguini eorum np 
parcitur,pro quibus fanguis fundedus eft,humili le ac depreflb Jo- 
co putat ftarc.quifquis non fupra rempublicam fletit , quis extrc- 
mo die dicire audcat,vixi?& qucm dederat curfum Fortuna pete- 
gi Jdem h. 7. Dicms o Stoici omnia fapientis efle.quomodo ergo 
aiiquis poteft dare fapienti,fi omnia eius funt?nihil prohibet quid 
& iapientis efle & eius qui poflidct,in re ciuiii omnia Regis funr, 
&,tamen illa,quorum ad R egem peninet,vniuerfa pofltffiojin fiti 
gulos dominos defcripta funt dare tamen Regi & donum pecu- 
mam poifumus & mancipium, nec dare de fuo dicimur , ad Rege 
emm poteftas ommum peninet.ad fingulos proprietatcs. Iterum, 
nemo luam re emit.omnia fapientis funt:ergo lapicns nihil emit, 
fic & vetant mutuum fumcre.fed quod aliter fapientis eft', aliter 
meum poflum dare fapienti,nec mirum eft aliquid ei cuius cft to 
tum poilc donan. Coduxi domum a te,in hac aliquid tuum cft.a- 
hquid meu,res tua eft,vfus rei tux meus, libros dkimus efle Cice- 
ronis,eofdem Doruslibrariusfuos vocat,& vtrunqj verum'eft,al 
ter eos tanquam actor,altcr unquam cmptor , fibi aflerit , Cxfar 
omnia habet filcus cius priuata,tantum ac fua vniuerfa in impe- 
no eius funt,in patrimonio proprio fub opimo Rege,rex imperio 
po(fidct,liiigulidominio:ficfapiensomnia poffidet animo iure 
ac domimo quifq, fua.Idem in eodem.Nos Stoici quxdam prxci 
pimus vltra modum: vt ad verum & fuum redcant, cum dicimus , 
illc dati bcnefici) meminifle non debet,hxc volumus intelligi, no 
debet prxdiciri.nec iaftare,nec grauis efle. Ciuotiens parum tibi 
fiducif eft in his quibus imperas^amplius exigendum eft,quam fa 
tis eft,vt prxftetur quantum fatis eft:in hoc omnis hiperbole cxc&- 
ditur,vt ad verum mendacio vcniatur, nunquam tautum fperat 
hiperbolcquantum audeat,fcd incredibiiia fuadct, v« ad crcdibk 
iia, fed magna perueniat. 

DtmMtMtitnefententi*velctnfilij. Cap. XXXI. 

IDe m li. 4. Si promiferis alicui te daturu bencficium,& poflei 
fcieriscum efle malum,dabisan non*li facies fciens, pecca$:das 
entm cui non debes.fi negas,& hoc modo peccas promififti enim, 
confcientia noftra hoc modo titubat,& ad iiJud fuperbum Stoid 
promifliim nunquam fapientem confilijs fuis penitere.nec vnqua 
cmendatc quod tecerit,nec mutarc conlilium.Nori mutat fapiens 
confijium omnibus his mancntibus,qux crant cum fumeret.Cxte 
rusn ac omnia cum exceptione venit.fi nihil.f. inciderit quod im- 
pediatJmprudentinm enim ifta fiducia eft,fortunam fibi fponde 
re,fapiens ytranque eius panem cogitst.tunc fidem falfam , tunc" 
inconflantix crimen audiam,fi cum omnia cadem fint qux erant 
promicccncc me, non pneftitero promiflum : omnia efle debcnt, 
qux fuerunt.cum promitterem, ad hoc vt prxflare teneat,aut cer 
te vt poftea confideratius loquar,licet ntfn omnia fint, tame quia 
dicerefolemuslinguarium dabo,verba mea redimam:aurem mi- 
hi perueliam. Noh eft turpe cum re mutare confilium , huculqut 
de Seneca . 

Qepajftonefrvotuptate. Cap. XXX//. 

AVc. 14. de ci. Dei Duas Grxci epatias,JatineaucCicero c5*' 
ftantias nominauit,Stoici tres efle roluerQt pro tribus pcrtur- 
bationibus in animo fapientis,prb cupiditate voluptatem,pro iae- 
titia gaudium,pro metu caucionem,pro xgritudine vero vel dola 
re, quam nos vitandx ambiguitatiscaufattiftitiam maluimusdi- 
cere,ncgauerunt pofleelle aliquid in animo fapientis : voluntas 
quippe inquit appetit bonum: quodfacit fapieiis : gaudium vero, 
de bono adepto eft,quod vbicp adipifcitur lapiens. Cautio deuiac 
malum.quod dcbetfapiens deuitare,triftitia porro quia de malo 
eft quod lam accidit, & nulJum malum exi flimant pofle accidcre 
fapien ti.nihil in eius animo pro llla pofle efle dixerat,apud nos au 
tem non tam quxritur vtrumpiusanimus irafcatur, quim vnde 
irafcatur.nec vtrum lit triftis , fed quare fit triftis.nec vtru timear, 
fed quid timeat Jdem in li./.Stoici contra eos:qui virtutes appete 
das proptervoluptatedicunt,pingunt quSda tabula,vbi voluptas 
in fella regali quali delicata queda Regina confedit , eiq; virttitcs 
famulx fubijciunt,vt faciant qd illa imperatierit,iubetq; prudetig 
vt vigilater inquirat,aih> voluptas regnct,& falua fit, Iufli ti* vt p 
ilet bet»eficja:q pot ad coparandas amicitias corporaiib. comodit 

nccef. 



Digitized by 



Google 



Llbcr Quintus. 



a«cflarias,nuiliq5 faciat iniutiam, oe offenfis legibus volupras fc 
cura viuere oon poflit.Fortitudini iubet vt fi doior corpori accide 
«t-oui non compellat ad mortem, teneat dominain fuam.LvoJu- 
ptatcm fiiam fbrtiter in animi cogitatione. Temperanuo: vt taatu 
capiat alimentorum vei aliorum delecfabilium, vt voiuptas noa 
impediacur.Pingatur ergo locovoluptatis Gloria vana , delkata 
qmodam Muiier, inflata tamen,& nihil prouideat prudcntia.nmij 
iftribuat Iuftitia,nihil toJeretur Forticudo,nibil moderetur Te- 
jccantia»nifi vnde placcatur homioibus & vcutofx glorie feruia*. 



De VtTtHuius vitiji. 



C*f. 



XXXIII. 



'. A Cto *.Stoicorum quoq; creditur illa efle fententia,qui vna 
jTV virtutera lrabet.omnes babct,& qui vuam non habet nullam 
Iaabet.Similitcr de viciis.qui vnum habct ootoia debec habcre , vt 
fuperius Seneca teftatus eft.Aug. ad Hieronymum.Cum qucricur 
ctiam dc vitiis, vtruin ipfa fimiliter finc omnia,vbi vnum enc,aut 
nulia fint , vbi vnum non erit , laboriofum id oftcndere : propte- 
jea^juia vni virtutiduo vkia apponi folcnt,& <p apcrte coutra- 
rium cft,& cp fpetir fiinilitudink adumbratur,veruntamen , quia 
funt audaces,qui tiniidi non funt,& rurfus timidi, a quibus abeft 
audacia,cum fit vcrunq; vitiuic,quoniam qui vcra virtute fortis 
«ft,nec temereaudet,ncc incoluke timet, cogimur fateri vitia plu 
Bmaefle virtutibus,vndcaliqoando vitium vitio tolhcur.vtamo 
k laudis amor pecunie,aliquando vaum cxdit,vc plurima luccc- 
dant,vel vt qui ebriofiis merir,fi modicum biberit& tenacicacen» 
& ambicionem didkericpoilUnt ieaq; vicia cxdere etia vitijs fuc- 
«edentibus,& ideo plurima fuot. Vktus v«ro quo vna ingrcda fue 
rit,quonufecumcetcrasducit,proteiSo vitia cxdcnt omnia qux- 
cunq; ingrefla fuerant,non enim omnia inerant,fed aliquando to 
aidem,aliquando pauciora pluribus, aliquando plura paucionbus 
iuccedebanc; hic vtrum itafe habeant, diligcmius inquirendum 
eft,non eoira &ifta diuina fentcntia cft nua dicitur. Qtti vna vir- 
tucem habet oinncs h.ibet,eiq; nulla ineftcui vna defuent,fed ho- 
minibus hoc vifum cft,tmikum quidera ingcniolis multumq ftu 
diofis,fcd tnhoib«s.Hicronymus fuperlfaiam Ji.i4.Uifputat ftoi 
ci multa curpia pr.uta hoium confuetudine , verbis honcfta efle & 
prinripium, Adukerium,Inceftura,& his (imiliairurfumq.re hone 
ftahominib. videri turpia, vt Jiberos procrcare, inflacione ventnis 
crepitu digerere,alitum ftercore releuare, veficam vrinx cffufione 
laxare. 

D* Herefisfrato Mtdico,ty primtbtWoChartaginenfi 
fitb Duello confule. Cap. XXXllll 

EVssBivsin chro. Actor. Anno Philadelphi i t .floruit Hera 
fiftratus McdictiSjhic vt legitur,pulfu cognouit arnantem. Vn 
<Je refert Valcruis,cp cum Anttochus Seleuci nlius Nonercx inlini 
to amorecorreptus eflct,ab Herafiftrato Medico fanatus eft, qui 
pulfum eiusmodo vegetiorem,modo languidiorem fentiens fecu 
dum acceflum & receflum Nouercx,id patri indicauit.qui charilfi 
mam coiuugem filio coucedere no dubitauit.Eufebius.Anno Phi 
ladelphi i^.Romx virgo veftalisin ftupro dete£ta,laquco vita fi- 
niuit. Anno eiufdcm 10. Romani Chartaginenfes naiiali certami- 
ae fuperant & c. Libix vrbes captunt.Orofius.Gneo Cornelio A(i 
na Gaio Diulio Confulibus.cum Hannibal lenior ora Italix ma- 
«itimainftruda 7o.nauium clafle vaftaret,Romani & ipfi claflem 
fabricari atq,- inftrui prxceperunuquod OifliJius conful celcriter 
impleuit:nam iocra 60. dies quam arborcs cxfx cranc ijo. nauiu 
dalGs deducla ia anchoris ftetit.Comelius Ania conful altercum 
i<.nauibus Liparam infulam pecit,ibi ab Hannibale quafi ad col 
loquium pacis euocatus,punica fraude captus,atq; in vinculis ne 
catuseft,quod cum Diulius confulaudiuitcum jo.nauibus aduer 
tus Hannibalem profeccuseft,commill'o nauali praslio Hanntbal - 
amifla naui,qua vchebatur,fcaphafubductus aufugit ;o. & vna' 
naues eius captx 1 1. merfi-,tria millia hominum occifa , tria ca- 
pta refcruntur.A£ior.hunc quem vocat Orofius Diulius,dicit He 
iinandus eundem efle, quem vocat HieronymtK Duellum.Hiero 
nymuscontraIouinianumlib.i.Duellus,quiprimo Romjenaua 
li certamine triuraphauit.Iliam virginem duxit vxorein tantx pu 
dicitix, vt illo quoq; Izculo pro exemplo fuerit, quo in pudicitia 
monftrumcrat,non vitium,is iam fencx & trementi corpore,in 
Cjuodam iutgio audiuit (ibi exprobari os fgtidum , & triftis fe do- 
xnuni contuucX^unq; apud vxorcm quxftuseflet,quare nunquam 
fe monuifle,vt huic vitio medcretur:feciflem inquit illa,nifi putaf 
fcm omnibus viris fic os olere,laudanda in vtroq; pudica & nobi- 
lis fjemina,& fi ignorauit vitium viri,'& fi patiencer culic, & tp fi 
maritu^ infxlicitatem corporis fui non vxoris faftidio fed malcdi 
Gto fenfit inimici. 

De Belb Ksguli contra Charugmtnfes Caf. xXXK. 

ORo s 1 v s. Dcniq; Regulur bellum Chartaginenfe fortitur, 
itcr cura exercicu facieiuvbaud procul a flumine Ragrada ca 
Speculum Hiftorialc. 



I 



51 

flra conftkuit, vbi cuin plurimos oiilitum aquandi neccilitate de 
fcendetes ad flumen Serpens inirx magnitudinis deuoraret^Rc«»u- 
lus ad expugnandam beftiam cumexcrcituprofeftus eft, qui curn 
nibilin «ergo eius proficientibus iaculis atqi omniuni telornm 
jcfuirrito,magnammi]itum mukitudinein niorfu ehistommuni 
impetu proten habituq; peftifcro examinari videret.baliftas defef 
riiuflicperquasmclarcfaxum fpinx eius incuflum cotnpage to- 
tius corporis foJuit.Qux mox «rcuruienta tclis facile opprelia eft. 
Corium eius Romam deduftom 1 ac.pedes habuifle dicitur.Rcni 
Jus •iu:em aduerfus tres Imperatorcs Hafdrubales duos , & accitu 
exSciciiia Ainylcarcmarroaflmiumbellum gelfit, in quo cxfa 
funt Ctyirraginenlium 1 7.miIlia.Capta quinq; millia 8. Elephari 
abduciijoppida 80.& duo in deditione,acccpta.Chartaginefes au- 
teinXantipumRegemLacedemoniorum bello prxfccerunt cum 
multis auKiiijs Hilpanorum & Gallorum.Xantipus infpectis Pe- 
norum copip,& in campuin dedu£tis,iongc in melins lnutato ap 
paratuypugnam cum Romanis confcruit,vbi jo.millia Romano 
rum prbftrata funt.Rcgulus ille dut nobilis cum quinquaginta vi ' 
ris captus eft,& cathcnis come£tus,qui anno 1 o. beJIi punici nobi 
lcm triumphum Chartaginenfibus prxbuit,Xantipus autem tam 
audacts facti confcius, rerum inftabilium mutationem cimens,illi 
co ex Africa inigrauit in Grxciam. 

J ttrnm de ctteris Romancrnm frdijs contra tofdem.fr 
dentctRegulL Cap. XXXV 1. 

Gitvr Aemilius Paulinus & Fuluius nobiliores cofules audi 
ta captinicate Reguli,& clade exercitus Romani , tranfire iufli 
funt in AfTricam,qui cum clafle 3 00. nauium Clipeam petunt.eo 
cumpariclalfeChartaginenfesvenerunt,necdifTerrepotuit naua 
le certamen 100 & 4. naues Charcaginenfium merfx funt 3 o.cum 
pugnanttbus captx,prxtcrea }o. & r . millia militum exipfis cxfa 
funt,Romonorum y.naues depreirx,mi!le & centum milites pe- ' 
riere. Ite apud Clipeam commiflb pra:lio,duo Hannor.cs impera- 
tores Pcenorum y .millia militum perdiderunt.Ron atia aute claf- 
fis cum ad J taliam prxdis onufta rcmearet , naufragio euerfa eftj, 
100. & 10. nauibus fubmerfis 70. vix abiectis onenbus liberatis. 
Amylcar autem Dux Poenoru cum exercitu in Numidiam Mau 
ritaoiamq; milfus, poftquam hoftiliter cruenterq; vniuerfos egit: 
cur Regulum fufcepiifc diccrccur,mille argenti calcncis & 10.mil- 
libus boum reliquos condemnauit.Dcniq; Lucio Cccilio Mctello 
Gaio,Forido,Placido confulibus,Hafdrubal nonus Canhaginen- 
fium impcrator, cum clephantis 1 30. & cquitum peditumq; plus 
quam jo miljibus Lilibjum venit ex Africa,& continuo cum Mc 
telloconfulc apud Panormum pugnam conferuit , Metellus ma- 
gno confilio vfus,prius beluas vel in fuqam vel in morce egit 10. 
miJJiaCarthaginffium in coprxiio cxla funt ii.elcphanti occifi, 
& centum & quatuor capti,& perltaliam ducri magnum fpcAa- 
culumitalicisgentibus pr^buerut.Hafdrubal cum paucis Lilibeu 
fugit atq; abfens a Pcnis dimnatus efbPoft hxc fcfli tot malis Car 
thaginenfespetendam pacem a Romanis decreuerunt , ad quam 
petendam Attilium Rcgulum antca duce Romanorum iatn per 
quinq; annos captiuum inter cxteros legatos mifcrunt, prius iura 
mento conftri£tum,fi quod volebant minimc pcrcgiflet, redituru 
eflcCarthaginem:perrexitiJJe,atqucinfenacu contraria pcrfua- 
fit,quoniam arbitrabantur non vtile efle Romanx rcipublicx inu 
tarecapciuos,necpofthancperfuafionemafuisad hoftes rcdire 
compulfus eft,fed quia iurauerat id fpontc compleuit, quem re- 
uerfum Carchaginenfes excogitatis nouis ac horrendis cruciatib., 
necaucrut, indufum quippe in angtifto ligno, v bi ftare cogeretur, ' 
clauifqueacutiflimis vndiqucconlixo, vtfeinnullam eius parte 
line penis atrociflinius indinaret, refeciis palpcbris etiam vigilan 
do necauerunc. 

De Oaya Pontifice, f> A ttiocho Tbeos. Cap. XXXVIII. 

EVsBBiviin chro, Anno Philadelphi 1 y.Iudxorum .Potifex 
Onyas filiusSymonis iufti clarushabetur:qui cofueta Ptole- 
mxo Regi tributa non reddens,ad lram eum impulit: verum Iofe 
phus vir inrer fuos nobiles legatus a Iudxis ad Ptolemzfl mifliis, 
cum familiaritatem Regis ob pJurima in eum meruiflet obfcquia, 
dux Iudex & rcgionum finiiimarum conftituitur.Eo tempore re- 
gnabat in Syria Anciochus,qui vocabutur Thcos,& regnauit an- 
nis 1 f • Hieron. fuper Danielem . Hic aduerfus Philadelphum bel 
lageflit auam pJurima,torifqueBabylonis & orientis viribus co- 
traeumdimicauit: volens autem Ptolcmeus Philadelphus poft 
multos annos moleftum finirecertamen.filiam fuam nomine Be 
renicem Antiocho vxorem dedit,qui de priore vxore nomine Lao 
dice habebat duos fiIios,Seleuchu,cj. cognominatus eft GaUinic*, 
& alteru Antiodiu:introduxitque ei ad Pelufium, & infinita auri 
& argeti millia dotis nomine accepit,vnde & Phcmophoros.i.do- 
tilis cft appellat'. Antiochus ergo Berenicc coforce rcgni haberefe 
dices,& (.aodice cocubinx loco po^l mulru tpis amore Laodicet 
feparatf,eS cu liberis fuis reduxit in Regina,qux.metues ambiguu ' 
Tomus Quanus. G 3 vui 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vincentl/. 



virianimumneBertnicem reduccrst, viruinfuum per miniftros 
vcneno interfccit.Berenicem autem cum filio:qui cx Antiocho na 
tus erat Itadioni & Genet Anthiochix principibu, occidcnda tra- 
didit,filiuinq; fuum inaioreni Selcuchura Gallini eum iu patris 
loco rci>cm conftituit. Aftor.Porro de morte huius Autiochi nar- 
rac Valtrius niaximus,g> hoc modo zelara fueric,Regi inquic An- 
tiocho vnus cx xqualibus & ipfe regix ftirpis nomine Arthcnio p 
quam fimilis fuic,qucm Laudtce vxor Antiochi interfecto viro,dif 
fimulandi celcris gratia in lccto.pcrinde quafi ipfum regem xgru 
co)locauit,admiflumq; vniucrfuin popuii,& fcrmone eius & vul- 
tu confimili fefyiit,credideruntq; honunes,ab Antiocho moricn- 
teLaodiccm fibi & natos eius commendari. 

Dt Pottntia Philadetphi Romana c/adt. Cap. XXXV 'III. 

HIer. fuper Danielcm.Philadclphusapud Grxcos habentib* 
cft orator & Philofophus,tancxq; potentix fuifle narratur: 
vt Ptoleoixum patrem vinccrct, narrantq; hiftoria cum huiffcpe- 
ditum 100. miliia,equitum 10. millia,curruum duomillta,& ele- 
phancos,quosprimusadduxitdc Aethiopia 400 naucs longas : 
quas nunc liburtiat vocant inille quingentas,alias ad cibaria mili- 
tum portanda mille , auri quoquc & argcnti grande poudus , ita 
vtde Aegyptoperlingulosannos i^.milliaoc 80. talenta accipe- 
ret argenti,& ttumenti artabas.qux inenfuram trcs modios & ter 
tiam partem modij continet,quinquiefdecies centena millia.Eufe 
bius in Chro.Anno Philadclphi vlcimo.i. quadragcfimo Romx te 
plum Veftf incenfum eft.Orofius.Anno ab vrbecondita quingcrt 
tefimo 7.repcntina fubuerfio ipfius Romx preucnic per criumphu 
Romanoruni.fiquidc Quinto Licrario Catulo, Aulo Manilio co- 
fulibus.TybcrisifoUrisauctushimbribus.Etvltra opiuionem vel 
diuturnicate vel magnicudine redundans, omma,Romx xdificia 
in plano pofica deiecit,diuerfx equalirateslocorumad vifamcon 
uenere pernicicm:quoniam &.qtix fegnior rcdundicia tenuit.ma- 
defacta difibluit,& qux curfus torrencis inuenit, impulfa deiccic, 
aquarum cladem grauilTiinara grauior ignis fecuta eft vaftatio . 
Qui ignis inccrtum vnde furrcxir.plurimas ciuitatis partcs perua- 
gatus:tum hominum &domoru miferabilem ftragem tecit.tuctii 
tantum opum vno confumpfit inccndio,quantum plurimx & pe- 
regrinx vi£torix conferre non poffint.Cumq; omnia in circumicu 
fori popularetur,xdem Vefte corripuic,& ne iiquidem Dijs fubue 
tiiencibus:illum qui xternus putabatur,temporarius ignis oppref- 
fit.Vndc & Mctellus Pontifex dum at furos Deos excipic , vix bra- 
chiofemiuftolacus aufugit. 

De Regno Ptoltmu Euergetij, & Antiocho Macedone. 
Cap. XXXIX. 

EX Chronicis.Igitur Aegyptioni quartus rcgnauit Ptolcmrus 
Euergetes.Cxpit anno j. xtatis. treccntefimo 4; .mudi vero j. 
nulle feptingentclimo 18. & rcgnauit annis i6.Comeftor.Hic fuit 
fVater Ptolemxi Philadclphi , ab Acgy ptijs Euergeccs dictus eft : 
quod reuocacionem fonac,quiapoft vaftacam Syriam& Scicilia, 
& partem Afyx.incer innumera fpolia qux cxpit,etiani Dcos eo- 
ru:quos Cambifcs in perfas tranfucfecrat reuexit.Eufcbius in Chr. 
Anno Ptolcmxi primo,quintut Ennius Poeta Tarenti nafcitur : 
quia Catone quxftore Romam tranflacus habitauit in monte A-- 
uentino,parco admodum fumptu contentus,& vnius Ancillx mi- 
nifterio.Eiufdem Ptolcmxi temporibus virgo veftalis Rotnx a fer 
uo corrupta,propria manu fc intcrimicludeorum Poncifex Smio 
Onyx filius clarui habccur,fub quo lefus filius Syrac fapicncix li 
brum componens:quem vocat Panarethon, etiam Sy monis in co 
facit menrione. Anno Ptolemxi 14.rcgn.1uit apud Macedones An- 
tigonus annis 1 }.Seneca in li.i.de bcncficijs. Ab Antigono inquit 
Cinicus petijt talentu.Refpondit Antigonus plus cfTe , cj, Cirticus 
peccre debercr,repulfus pctijt denarium.Refpondit minus efle , q, 
quod Regem dcceret dare.Turpiflima certe huius cauillatio inue 
nit.quomodo neucrum darec,in denario regem,in calenco Cinicu 
refpexiccum poffcc & dcnarium canquam Cinico dare, & tanqua 
Rex,nihil auccm cam cxiguum cft quod non honefte Regis huma 
nitas tribuac.ldem in li.j.Vicit bcncficijs Antigonus patrem :qui 
Ctiin ingenti prxlio fuperaflct hoftem,prxmiuiii belli ad patrem 
tranftu2it,& ei imperium Cypri cradidit.hoccft Regum,nollerc- 




chr. Anno Ptolemxi 1 s.ferme millia Galloru a Romani cxfa suc. 
De frouigijt qu* bellum punicum pr*cejferunt t (ir fubutrfiont 
Srgw.V. Cap. XL. 

ACt o R.Anno eiufdcm z4-fab vrbecondita quingentefimo 
50.bcllum punicum fecundum furrexit.feeundum compura. 
tiorc Orofij hoc bellum multa prodigia preceflerunt,de quibusq 
d an pofuit Oro(ius,plurima vero ponit Valerius,fed non fatis cla 
rw.,Jc cuiui bclii rpehoc dicit,aic enun,intaimuaraecuTqj belio 



rutn Romx Bos mugitum fuum in humanum fcrmonem conuer- 
tit,carnes quoq; ad modum nimbi diflipac^ ceciderunc,quaru mi 
iorem numerum prxpeces diripuerunc aues, reliquum humi p ali 
quot dics neq;odoregraui,neq> alpedu dctbrmi mutatum iacuit» 
rerturauoq; in Piceno lapides pluifl'e,in GalliaLupii vigilix vagi 
na glaoiu abftulifleJn Sciciliaquoq; duo fcuta fanguine fudafle» 
& metentibus crucncas fpicas in orbc cecidifle. Cences aquas fan- 
guine mixtas fluxifle.Hxc Valerius,& poft pauca addit,bello punt 
co fecundo,conftitit Gnei Domicij boue dixifle,caue tibi Rotua: 
huic aute vltimo prodigio de boue Iocuto aftipulatur AugonlLj. 
de ci. Dei addens & alia quxda,dicit enim,omiwo Boueslocutos, 
infantes nondu natos de vteris inatru quxdam verba clamafle,vo 
laifec ferpences,fjminas & gallinas in niafculinu fexum fuifle con 
uerfasJiufebius in chro. Anno Ptolemxi x r.Caria & Rhodosica 
terremocu concuflx func:vc Coloflus magnus rucrit.Actor.ColoC 
fus Ule Rhodius incer fepcem muodt miracula tertiu ponitur.f uic 
autem imago xrea i i6.pedumfufili^miru enim valde efUquo ta 
immenfa nioles rundi potuit, vel engit aut ftare . 1 / .pedib. altior» 
fuit cj colofliis Romx,de tempore autem quando primum factus 
fuerit non legi. Eodem anno fuit annus ab vrbc condita fjj.de 
quo rcfert Orofius cp eodem anno Hannibal Pcnorum impcrator 
Saguntum florentillimam Hifpanix ciuitatem obfedit,& tamees 
cruciatam *.menfcdeleuit.Aug.lib.j.deciu. Dei . Sagununorunv 
ciuicas.ab Hannibale obfefla primo fame concabuit, nam ctiam 
luorugi cadaucribusanonnullispafta perhibetur, deinde omxiiu 
tella rcrum,ne falccm capciua in manus Hannibalis perueniret,ia 
gcntcm rogum publice ftruxit.in quem ardentem ferro etiam tru, 
cwatos omnes fe fuofq; miferunt,Hannibal legatos Romanorum/ 
ad fe miflbs iniuriofiflime etiam a confpeSu luo abftinuit. 
DcRrgno PbUopatorii.&Antbtocbimagniftuitta. C. XLI. 

EX chron. Poft Ptolemxuni Euergetem regnauit in Aegypt» 
Ptolemxus PhiJopator.Cepit anno /^ecacis, trecentefimo 71^ 
mundi veroj.millefcpcingencefimo44.&regnauic annis i7.ea.' 
qux in lecundo Machabxorum liicripca funt,fub hocprincipe gc 
fta reteruntur.Comeftor.Hunc Philopatorem Euergctisnliu,vicic 
Rex Sy rix Antiochus magnus,& Iudxam (ibi fubiugauit, Pouti- 
fex iudxorum fuit Onyas magnus Sy monis tilius,ad quem rccupo 
radum fxdus quod legerac fuific tncer Abraham & maiores iuos » 
Lacedemoniorum Rex Arrius legatos mifit,porr6 Antiochus tri- 
buta feptimi anni & miniftrorum templi:qux Philadelphus rela- 
xauerat ludxis reuocauit,qui dum finitimasxcgiones fupra modu- 
inteftaretjdelatacft res adRomanos, & miii funt ad eum Scipio 
Nalica & Scipio Africanus,& ab inueftionc fub religione iuriliu- 
randi amouerunt eum,infuper tulerunt obiidem ab co tilium eiur 
Seleuchuin,qucm volens accipere ab eis,tradidit pro eo filium mi 
noremoatu Antiochum Epyphane,icaq>efl°etobfcs perpctuus.i.- 
nonreditutus,proptereiufdem Antiochi fxuitiam dcfcendit O- 
nyas in Aegyptum ad Ptoleinxum £piphanem( vt di<5rum eft fu- 
pra) & occifus cft in Pcrfidc* Autiochusin phano nanee & tnem 
bratimeiedusafacerdotibus:quiindoJopromiferant ci thcfau- 
ros,& cum paucis induxcraat eum in abdicum. 

Dt Tj-ina vtcloria HanntbaUs. Cap. XLII. 

EX chro. & A£tof.Eo tpe Romani ab Hanmbale ter vifii legfi 
tur.Quod aut HanibaT a pueritia imbutus fiiit odio Romano- 
rum(vt ait Iuftinu«) ! eftacur ec Valeiius,qui de illo in ca.de odio di 
cic,cp cum adhuc 9-annorum eflet,lignare volens quanco interfe 
odio Roma & Chartago diflideret,infli&o in terram pede,fuf cita 
toq; puluere,tunc inter eas tinem bclli fore<dixit, cu alcerucra pars 
in habitum pulueris eflei redada.Oroiius.Hoc itaq; tcfmpore Pu- 
plio Cornclio Scipione,& Publio Sempronio longo contulibus, 
Hannibal Py rcnxos montes tranfgreflus ihtcr ferociflimas Gallo 
rum gentes ferro viam aperuit, & nona demum die a Pyrreneo ad 
alpes peruenit,montanofq;Gallos reppellcntes eum abafcenfu fu 
perans.inuias rupes igni ferroq; refcindic,quatriduum ibi commo. 
ratus.Quinto dcmum die,cum maximo labore ad plana Italix P 
uenit.Fuifle tunc exercitum eius in no.miliibus peditu,& lO.miU 
libus equitum diffiniunt.Hannibali auc Italia ingreflb Scipiopri- 
mus oecurritjcommiflbq; prxlio apud Ticinum,ipfe grauiter vul 
neracus per Scipionem ftlium admotum prxtextatuin , qux poft 
Aphricanus cognominatus eft,ab ipfa morte liberatus euafit. Ce- 
fus eft ibi ois pene exercitus Romanus,pugnatum eft deinde eode 
confule ad fluuiu. Trebiam,iterumq; Romani pari clade fuperati 
funt-5empronius confui cognito coliesx cafu a * cicilia cuin exer 
citu redit,qui fimiliter apud eundem ffuuium congreffus , amiflo 
exercicu pene fohis euafit,ibi tamen Hannibal faucitatus eft. Qui 
poftea cum 111 Ethruriam primo vere tranfirct,in fummo Appen- 
nino tempeftate correptus,biduo concinuo immobiliter cum exer 
citu hiinbre & niuibus coudufus & onuftus obriguit,vbi magnus 
hominum eius numerus, iumenta quam plurima, clephanti penf 
omnej fxigorisacerbiuteperierunt. 

De 



Digitized by 



Google 



LlbcrQuintuj. 



t 



.' ViM.*rt*MvcclloquiSj/rMtHfiuct}U t £rdtArckimt4i 
Philofopho. Cap. XLIII. 
1 a VorsTrNvs dedu. Dei 1». i- Egregius autcm Romani 
/\ nominis Marcus MarceuWqui Syracufas vrbem ornatifli-. 
mam cxpit refertur prius eam fleuifleruiturani, &ante eius fau- 
«lmem fuasilli lachrymasefFudiffe,geflirauteni & curam pudici , 
tie etiarn in hofte feruandx»nam priufquam oppidum vicior iuf- 
fiflet inuadi.conftituit edictione ne quis corpus liberum violaret. , 
Orofius. Anno igitur ab vrbe condita quingenteGmo 4} . Clau- 
dius Marcellus Syracufas opulemiflimam yrbem Scicilix, feciida 
©ppugnatione vix c*pit,quam cum iampridem obfediflet Archi- 
inedis Syracufani ciuis admirabili ingemo pnediti machinis reput 
fus expugnare non potiiit. Actor. Ex his verbis Orofij conftat Ar- 
chimedem Philofophum tunc temporis floruiflc , de quo legitur 
•«*> libellum reliquerit dc qtiadratura circuli.de qua dicit Anltote. 
q» fcibilis quidem eft»& tainen non fcitur.De hoc Archimcde re- 
sert Valerius Maxi. in ca. de ftudio & induflria dicens Marcellus 
oaptis Svracufis machinationibus Archimedis Philofophi diu vi- 
ftoriam'fuaminhibitainfcnfcrat.Delectatusautem eximia illius 
prudcntia,vt capiti cius parceretur prxcepit. At his dum animo & 
oculis in terra defixis formas defcribit,militi,qui predandi gratia 
domumeiusirrupcrat.Strictoqjfupercaput gladio quis nieflet 
interrogatur propter nimiam cupiditatera inueftigandi quod rc- 
quirebat.nomen fuum dicere non potuit , fcd protrafto nianibus, , 
puluere,noliinquitobfecroiftum difturbare:qui moxquafi negli 
^ens vittoris obtruncatus fanguine fuo lineamenta confudit.Oro 
jius.Hoc temporealterScipiofraterconfulis Scipionit in Hifpa 
niabellaplurimageflic.MagonemquoqjPenorum ducem beflo 
»icit & cxpit,diris etiam tunc Romani prodigijs tertij funt, na & 
Solis orbis minui vifus eft,& apud Arpas palme in ccclo vife. ScJ 
quoqj pugnafle cfi Luna,apud Capenas Indix duas Lunas ortas.. 
In Sardinia duo fcuta fanguinem fudafle Falifcis cejuin fcindi, a- 
pud Anchium metentibus crucntas fpicas in corbem deadifle. 

X)tViQtri»H»tmibMlutxVUmi»tonfidt. CMp, XL/III. 

ORo s 1 v s.Igitur Hannibal fciens Flamiuin confulem in ca- 
ftris efle,quo cclerius imperatum obrueret. Primo vero ag- 
greflus arripuit propiorera.fed paluftrem viam,& tunc forte Sufa 
nus fluuius late redundans pcndulos & dilfolutos campos relique 
tat,de quibus dichim eft,& qux ngat equora famos, in quos cum 
«xercitu progreflus Hannibal nebulis maximc.que de palude exa 
labantur profpe&um auferentibus,magnam partem fociorum iu 
mentorumq; perdidit.Ipfe autem vni Elephantotqui folus fuper- 
fuerat fuperfedens vix difHcultatem ttineris euafit,fed tamen ocu 
lum.quo iam dudum xger erat, violenta frigoris vigiliarum ac la- 
boris amifit,vbi vero proximus fuit caftris flanii j,vaftatione loco 
rum circumiacctium eum in bellum excitauic,ibi Romanus cx er- 
citusarteHannibaliscircumtientusfunditus trucidatus eft . Ipfe 
ouoq; conful occifus cft i f.milliaRomanorum in ipfo prxlio cx 
ia. 6. millia capta referuntur,de exercitu Hannibalis duo niiliia 
cecideruntJn hoc certamine ita intentus fuit ardor pugnantium* 
Tcrfus grauiflimum terrcmotutn,qui t unc force cam vehemens fa- 
&ui eft,vt vrbes diruifle.cV montes tranftulifl'e,& rupes difddifle, 
& flumina retrorfum coegifle referatur , pugnantes ommno non 
fenferit.interhanccladcm adTranfumenumlacum facfam,& il- 
lam Caunenfem,quc poflea fecuta eft Fabi j di&atoris cempus me 
diumfuic.Valcrius.Nunciatadade, quead lacuni Tranfumenu 
4cciderat,quxdam mulier fofpiti filio obuiam ad portam facra in 
junplexuciusprxgaudioexpirauic. Alccracum falfo mortis filii 
nuncio domi mxfta federet,ad primum cofpectum redcuntis filij 
cxaminata eft.Attor.Hier.quoq; in chro. atino poft captas Syracu 
«fas fcribit Romanos Capuam & Scicilia libi fubiecifle.In hoc pre^ 
•lio.Cato milles adolefcentulus cum Fabio profecius eft,vt ipfe te- 
ibtur apud Tullium dc (enechite. 



De Btllo Canntnji. 



CMp. XLV. 



ORo s 1 r s. Anno ab vrbe condita j 40. Lucius Emilius Pau- 
lus & Publius Tharentinus Varroconfules,contra Hanniba 
lein mifli impatientia Varronis confulis infijliciifimx apud Can- 
nas Apulix vicum omnes pene Romani fpei vires perdiderunt,na 
in ea pugna 44. millia Romanorum interfecta funt,& de exercitu 
Hannibalis pars magna cf fa eft Perijt in eo bello conful Eroilius 
Paulus cofulares & prxtorit viri ic. fenatores vel capti vel occifi 
30. nobiles viri joo.pcdcftres milites Jo.milia,equitestriamillia 
quingenti Varro conful cumJ equitibus Venufium fugit . Hanni- 
bal in teftimonium vi&orix tres roodios anulorum aureorii Char 
taginem,quosexmanibusinterfeftorum cquitum Romanorum 
.Jtcnatorumqidetraxerat mifit.Valerius HuiuspugpaefuccefluH^a- 
. ' SpeculumHiiWiaJe. 



5 2 

rjibal adeo elatus«ft,vt nec quemquam ciuitun fuorum in caflrix 
admiferir,nec refponfum vlli nili per interpretc dederit. Orofius. 
Tunc Romani mimutn decimum didatorem creant , qui ducatu 
habito,ab annis 1 7-immaturx inordinateq;militix quatuor legia 
nes vudecunq; concraxiuTunc & feruos fpe£tati roboris ac volua 
tacis, vel oblacos, vcl etiam ii ita opus fuit publico precio emptos, 
fub titulo libertatis ad iacramencum milifix adegit,arma qux de 
erant a templis detracta funt.egcte xrario,priuacx opes ful^ funt- 
Homines quoq; quicunq; fccleribus aut debitis obnoxij erant,im 
punitatcpromilfa velut Alilo pacefadto Mimus dictator miUci» 
tijancipauit,quorum numerus ad fex millia virorum fuit.Campa- 
nia vero vel potius omnis Italia defperata Romani ftattis recupe^ 
ratione ad Hannibalem defccit. Auguflinus li.j. de ciu. Dei.Defi- 
ciencc xrario poft pugnam Canneiem,mox in vfus publicos ope» 
yenere priuatx,adco vnoquoq; id quod habebat conferent,vt prx. 
ter fingulos anulos aureos Itngulafq; bullas nihil fibi ac filijs Sena 
tus ipie relinquerct Jn hacpugna Cinenfi Hannibal quoque atm 
eflet crudclifllmusjtainen fatiatus tanu ccde parci inermis iufljf- 
fc perhibetur. 

QuoA Irtuente umpeSiMuprohibittis efl Hanntbal Romam 
capert. Cap. XLVI. 

0R0 s 1 v s. Anno decimo poftquam Hannibal in ttaliam ve 
nerat,Gneo FuJuio & Sulpicio confultbus Hannibal de Ci- 
pauia mouit exercitum,& cum ingenti dade omnium via latiua 
profectus ad Auicnem fiuuium tribus miliaribus ab vrbe cofedir, , 
incredibili totius ciuitatis mctu,cum fena^u populoq; trepido,ma 
tronis per propugnacula currentibus,primilque pro muris pttgna 
re geftientibus,ipfe cum expeditis equitibus,vfquc ad porta Tolli 
nam procclfic,deinde omnes copias in aciem direxit,fea & confu-" 
les non detrecf auerc pugnam- Ac ibi expofice vtrinque acies confti. 
tuerunt in confpedu Rome.prxmium vidtorie futur^ ,tantus fe fu. 
bito himber grandine mixtus effudit, v t turbata agmina, vix armis 
retentis in fua fe caftra colligerent,deinde cum ierenitate redita , 
incampumiterumproceflilient,rurfusviolentior fufa tempcftar 
tnaiore metu mortalium audaciam coercuit,& conuerfus in reli-. 
gionem Hannibal dixiflefertur,pptiend; fibi Romx modo volu- 
tatem dari, modo poccflatem.Incerim in Hifpania ambo Scipio- 
nesafratre.Hanniba!isintertedifunt.InCampania vero Capua' 
captacfta Qttinto Fuluio proconfule. Principcs Campanorum 
veneno fibi mortem conciuerunt:Senatuui omnem Capux eciatn 
prohibentc fenatu Romano Fuluius Solpicius necauic. 

DeSapiont Aphricano. Cap XLVII. 

INtbrjectis Scipionibus,Scipio qui poft Aphricanus di-! 
cfus eft admoduni adolefcens,anno natiuitatis fu^ u.imperiu. 
in Hifpania pro confulare lbrtitus eft,qui mox vltionem patris & 
patrui animo intendcns Pinneum trifgreflus primo impetu Char- 
taginem nouam capit, vbi flipendia magna pr;fidia valida , copic 
auri argentiquemagnx Penorum habcbantur. Ibi etiam Magone 
fratrem Hambalis captum cum cxteris Romam mifit.Solinus.Nc- 
cacis macribus nati aufpicaciones funt,qualis fuit Scipio Aphrica- 
nus priortqui ob hoc primus Romanorum Ccfar dictus eft,<p cxct 
fus vtero matris in dicm venerat.Valerius lib*. 4. Sdpio 14. agent 
annum cum multos obfides:quoS in vrbe Carthagine daufos ha- 
buerat in fuam rcdegiflct,cximix inter cos form; virginem xtatis 
adultx iuuenis celcbs 6c viftor poftquam comperit.jlluftri loco in 
ter celtiberos natam nobiliflimo gentis eius Indibili defponfatara 
accerfitis parencibus,& fponfo inuiolata tradit , aurum quoquc • 
quodpro redcmptionepucllx allatum erat,fummx dotis adiecic 
Qita contincntia,& munificentialndibilisobligatus, ccltiberotu 
ammos Romanis applicando meritis eius dcbitam gratiam retu- 
lit.Aftor. Hic Aphricanus(vt ait Valerius ) folucions vite primos 
adolefcentif annos egit. remotos tamen a luxuria crimine, (ed pu 
nicis trophcisdeuicfc Carthaginisipofito iugo teneriores, hoc di- 
cere folcbat,turpe effe in re militari dicere non putarem: quia ex- 
plorato & excufo conlilio, qug faQo aguntur adniiniftran opor- 
tet,inemendabilis enim eft error: qui violentix martis committi- 
tur.Tullius in Lelio.Ojtid dicam de moribus fadllitnus Scipionis, 
de pietate m matrem JiberaJitate in forores:bonitate in fuos, io- 
fticia in omnes?Idem in eodem.Sdpio folebat conqueri, g> in re- 
bus omnibus homines diligeciores efl'ent,capras & oues quoc quif 
quchaberetdicerepoflet.amicosquothaberetnon poflec dicere. 
ItemdeAphrican». Cap. XLVItl. 
Vius Aphricani vxor fuit tertia Emilia marer Corneli; Gra- 
corum, qux taurc(vt ait Valerius ) comitatus fuit & patien- 
tix,vtcum fciret viro fuo ancillulam ex fuis gratiam elJedif- 
fimulauit : & poft mortem Aphricani inanumiuam in matrimo- 
nium Libertofuo dedcrit.Valeriuslib. 6. Scipio Etnilianus aim 
duoiufenatucoacenderent,vtaducrfus viriatu in Hiipamamic- 
TomtuQuanus. Q 4 tctetur, 



H 1 
t 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentl;. 



teretur.omnibut quonam elus fententia inclinarctur expeftanti- 
bus,neutrum inquit mitti mihi placet,quoniam alter nihil habet, 
alteri mhil fatis eft,xque malam licentis imperij magiftram iudi- 
cans inopiam,& auaritiam,ficq; vt neuter mitteretur obtinuit.A- 
ftor.Diccbat Scipio nihil erle difficilius quam amicitia vfq; ad ex- 
tremum vicxdiem pcrmanere,intcrdum enim dimittitur.conten- 
tione luxurig vel alterius commodi,quod idem adipifci vterqi no 
poteft,pefttm vero nullam efle majorem amicitijs in plerifq; quS 
glorix cupiditatem in optimis,qnibufq; certamen honoris & glo 
rix,ex quo inimicitias maximas faepc inter amicilfimos extitifle vi 
dctnus.Idem etiam diccre folitus erat, nunquam fe minus ociosft 
efle,quam cum ociofustnec minus folum,quam cum folus eflet . 
TuIIhis in lib. i.de officijs.Panecius auditorem & familiare fuum 
Aphricanum folitum ait dicere.vt equospropter crebras conteti- 
tiones prxliorum ferocitatc exultantes domitoribus traderc folet, 
Tt & his facilioribus poflent vti: lic homines fecundis rebus eflera 
tos fibique prxfidences tanquam gy rum rationis & do&rinx duci 
*portet,vti perfpiciant rerum humanarum imbecillitatem varie- 
tatemq; ForruneJdem in li.t.Laudat Panccius Aphricanum : cp 
fueric abftinens,quid oi(i laudetur,fcd in illo alia maiora laus fa- 
pieritix non hominis folum eft,fcd etiam temporum illorum. 



Ut Paneeio Philofifho. 



Caf. 



XLIX. 



ACTOR.Hisverbis Tullij manifeftum eft eodem tempore 
Panccium floruifle,ctiius multa dicta egregia referuntur • A. 
Gellius in lib. no&ium atticarum pulchramab hoc Philofopho 
fimilitudincm indu&am meminitdicens.Panecius . Vitam homi- 
num,qui xtatem in medio rerum agimt.ac fibi fuifq; cfle vfui vo- 
] bnt ad cauenda pericula ex improuifo alfidua, & prope quotidia 
na oportct efle animo prompto femper, & intento vt funt Atleta 
rum,qui Pancracij vocantur-nam ficut illi ad vitandos iSuscau- 
ti,& ad faciendos funt parati,ita animus & mens viri prudentis ad 
uerfus viin & petulentias iniuriarum omni in loco atq; tempore 
profpiciens.debeteileerecta,arduafepta,nunquam'c6uiuens,nuf- 
quam aciem flectens, confilia cogitationefq; contrarix Fortunx , 
verbcra atq; infidias inimicorum quafi brachia & manus protcn- 
dens,ne qua in re aduerfa & repentina incurfio imperatis in prote 
ftifq; nobis oriatur. 

De Valerio IdarceUo Fs&it & earum triumfhis. 
Caf. L. 

ORo siv s-Eo tempore,quo Scipio Carthaginem nouam in 
Hifpania cxpir.Valerius Leuinuscoful collega Claudij Mar 
cclliexMacedoniarediens,Agrigentum vrbein Scicilix expugna 
uit,ibiq; Hannonem Aphrorum ducem cxpit ^o.ciuitates in dcdi 
tionemacccpit 17-expugnaui . Eodemanno in Iralia Hannibal 
Gneum Saluium proconfulem & i t.tribunos,& i7.milliamilitu 
intertecit.MarceIJus autem conful triduo continuo cum Hanniba 
le dimicauit.primo die pari pugna difccflum eft , fequenti die vi- 
ftusconful. tertio viftor 8.millia hoftium interfecit,& Hannibale 
cum reliquis fugere in caftra compulit. Hoc fa&um eft eodem an- 
no,quo Fabius Tarentum cxpugnauit.Valerius.Hic Fabius capti- 
uos ab Hannibale interpofita nummorum paftione receperat, 
qui cum a Senatu non prxftarenrur,miflb in vrbem filio > fundum 
quem vnicum poffidebat vendidit,preciumq; protinus Hannibali 
numerauit, feenim patrimoiiijquam patriam fidei inopcmefle 
maluit.ldcm Fabius cum apud Trebiam res regerctur omnium , 
ui ex prxfidijs Romanorum ad hoftcs confugor.int, manus abfci 
,.it,vt rcliquis metum defcdtionis iniiccrct. Seqtieti anno poft prx 
diciam Marcelli victoriam.qui anuus fuit 1 4. Antiochi,idem Mar 
cellus in Italia ab Hannibale cum cxcrcitu occifuscft. Scipio aute 
jn Hifpania Pe_norum duccm Hafdrubalcm vicit & caftris exuit, 
prxtcrca 70. ciuitates aut deditione aut bello in poteftatcm rede- 
git.Aphris cum corona vcndi fineprecio dimilit Hifpanos. Han- 
nibal autem vtrunq; confulcm Marcellum & Crifpinum infidijs 
circumuentos inrcrfecit. 

De ViBtria Scifionis ex Afhris. Caf. Ll. 

DEni qv e Scipio Hifpania a Pyreneo vfq; ad Oceanu in ^p- 
uinciam redaaa Romam venit . Conful autem cum Licino 
Craflo creatus in Aphricam tranfit Hannonem Amilcaris filium 
ducem Penorum intcrfecit,excrcitum eius partim cede,partim ca 
ptiuitate difperdidit.Nam ^o.millia Penorum eo bello occidit.Se' 
pronius conful cu Hanibale congrefl'us*& vidtus Romam refugit, 
Scipio autem in Aphrica aggrcilus eft Hiberna Penorum atq; Nu 
midarum,qua vtraq; haudprocul ab Vrtica erant nofte concubia 
jncendit.Pcni trepidi cum cafu accidille ignem putarent , inermes 
ad cxringuendum cucurrcrunt,vnde facile ab armacis opprefli sut 
invtrifq;caftris4c.miIIiahominumigniferroq; confumpta sut, 
capta f • millia duces ipfi mirabilitcrambufti xgreeflugerunt.Haf 
drubal impcrator Carthaginem profugus venit.Sifaxautc & Haf 



3 



drubalmoxplurimumreparauereexercitum,atq; iterum cfiSci- 
pione congrefli viftiq; fugcrunt. Sifacem fugientem Lelius & Ma. 
finifla cxperuntjcetera multitudo Cretam confugir,quani Maifif 
fa oppugnatam in dcditionem recepit, Sifacem cahenis vincruad 
Scipionem adduxit,quem Scipio cum ingentibus fpolijs plurimif 
que captiuis perducendum Lelio tradidicValerius. Maifinifla rex 
parum fide pcctoribus hominum reponens falutem fuam canum 
cuftodia vallauit. 

§t*»4 .Rcms»ivi8u carthaginenfibui pacem conceff*- 
runt. C*f. LU. 

ORo s it s.Hannibal redire in Aphricam iufl"us,feflis Cartha 
ginenfibus , vt fuperueniret flens reliquitltaliamomnihus 
italici generis militibus,qui eum fequi nollent interfectis . Cui ad 
Aphricanumlittusappropinquantijiuflusquidam e nauticisafce 
dere in arborem nauis,atq; indc fpeculari, quam regionem tene- 
retjfepulchrum dirutum fe profpicere refpondit, abominatus di-. 
Sum Hannibal deflexo curfu ad Leptum oppidum copias expo- 
fuit,continuo refeda multitudineCarthaginem venir,deindecol- 
loquium petit Scipionis, vbi cum fe diu actoniti,adiuratione mU- 
tua duo clariffimi duces fufpcxiflent,infecto pacis negocio^prxliu 
confertumeft,quoddiumagnisducumartibus difpofitd magois 
copiarum militibus geftum,maguis militum viribus confumma- 
tum,Romanisvictoriam contuIit8o.ibi£lephanti vel capti vel 
occifi funt^Carthaginenfium occifi funt to.millia quingenci.Han 
nibal omnia & ante prxlium expertus,& cum paucis , hoc eft vix 
4. militibus intertumultum elapfus Adrumentum confugit , po- 
ftca Carthaginem poft 3 o.annos quam indeparuuscum ma- 
tre exlerat venit,confulcantiq; Senatui nullam effc refiduam fpem 
nifi inpetenda paceperfuafit.Igitur Gaio Cornelio :Lcntulopu- 
blio £lio Poeta confulibus,Carthaginenfibus pax per Scipionem 
voluntacefenatuspopuliq; conceHaeft,naues cum plufcjquinge- 
tis in altum productx in confpoftu ciuitatis incenfe funt . Scipia 
iam cunccognomenco Aphricanustriumphans vrbem ingreffus 
eft,quem Terentius,qui poftcaComicusexnobilibus Cartnagine 
fium captiuis pileatus,quod tuc infignefibi indulte libertatis fuic » 
triumphantem poft currum fccutus eft. 

De Mort Phihfatoris f> tius concubinarit Agathtii*. 
Caf. LUl. 

HiER.fuper Dan. Porro Anriochus magnusX Rex Syrix in- 
credibilem de fuperiori bus Babylonis Iocis cdgregauit exer 
citum,& Ptolemf o Philopatore mortuo aduerfus filium eius,qui 
tunc quatuor annorum erat,& vocabatur Ptolemxus Epiphanes, 
rupto fxdere,mouic exercicunvcancx autem dillblucionis & fuper 
biz fuic Agathodes Philopatoris concubinarius , vc fubditi prius 
Aegyptij pueritix rebellarent,ipfaq; feditionibus vexaretur. Phi- 
hppusquoq; RexMacedonum,& AntiochusMagnusipace fadia 
aduerfus Agathode, & Ptolemxum Epiphane dimicarent fub coa 
ditione,vtproximasciuitatesregno(uofinguli de regno Ptole- 
mei iungerent.Iuftinus in li.j o.Mors Philopatoris( dQ pecunii re- 
gia muheres rapiut,& imperiu inica cu pdicillimis focietate occu 
pare con3tur)diu occultata fuit.Re tn cognita cocurfu multitudi 
nis& Agathodes occidic,& mulieresl vltione Euridicis patibulis 
fuffigutur.Mortuus eft aut Philopator relicto qnqueni ex Euridice 
forore filio.Eode ano iter ifula$Ceramne,& Cerafia medio vcriuf 
que ripx & maris fpacio cerrxmotus factus eft, in quo cu adtnira- 
cione nauigancium repence ex profundo cum calidis aquis infula 
emerfitJn Afia quoque eadem die,idem terremotus Rnodu mul- 
tafq; alias ciuitates graui ruinarum labe coucuffit, quafdam foli- 
das abforbuic,quo prodigio terricis oibus vates cecinereories Ro- 
maroru imperiu manfurum,vetus autem ac Maccdonfi vacaturuV 
De regnt Ptolemai Efifhanis, Antiocho lAagno. 
Caf. LiUI. 

EX chronicis.Igirur Aegyptiorum quintus regnauic Prolemx* 
Epiphanes annis 14. Cxpit anno quintx xtatis } 88. mundi ve 
ro j74i.HicScopaprincipe militix deftinato,Iudxa capit,& plu 
rimas Syrix ciuitates. Antiochus vero,Scopa fuperaco, vrbes Sy- 
ri*recepit,&Iudxi voluncaceconiunguntunquiludeorum erga 
fe cognita volnntate,magnis eos muneribus donat,& per epifto- 
las laudibus profequitur. Hiero. vbi fupra.Pugnantibus contra fe 
Ptolemxo Epiphane & ducibus PtoIem;i,in medio Iudea pofita, 
in concraria ftudia fcindebacur,alijs Pcolemxo, alijs Antiocho fa- 
uentibus.Denique Onias Sacerdos aflumptis Iudxorum plurimis, 
fugic in Aegipcum,& a Pcolemxo fufcepcus honorifice accepit re- 
gionem Eliopoleos,& conccdente Rege, templum conftruxit in 
Aegypto,Simile templo Iudxorum:quod permafit vfque ad impe 
riu Vefpafiani annis a J0.E0 tpe & Cyrene multitudine Iudxoru 
repIetaeft.Cu aute Antiochus teneret Iudxam, mifluseft Scopas 
Etholi filius dux partiu Ptolemxi aduerfus Antiochu, qtu ludxa 
cxpit & plurimas Syrix ciuitates, & partem opcimatu Ptolemxt 
fccum adduccns in Aegyptum reuerfus eft,poitca Antiochus Sc* 

patn 



Digitized by 



Google 



Llber Qulntus. 



j ~n, tWemxi iuita fonte s iordanis,vbi Paneas nuncco- 

d { ta ?,Kdon o qucm hbcrandum m.fit Ptolemcusduces in 
Jvto, Eropt n & Xnocleam & Damoxeum.fedobfid.onefol 
cly tos fcropnum fuperatus manus dedit, & nu 
«ete ""«^ SSwau cm Antiochus in Hierufa 

r S » annoPlautusexVmbriaArpina,Romxmontur. 
F o £ oromer aunonx d.fficultatem ad molas manuar.asp.fto 
ZL fl locaue Si quot.cns abopere vacaflet, fcribere fabulas , 
^ tus er"ac^ 

j° « w^n fcXtione eloquent.xcu.ufda*mul,fu, d.at.Hec 
W^ttK^ lepos accitu S & Mufarum (vt d.- 
eft Jla P lau " n * 3' r e indus . de 0 ^ n ,bus autem Plauti comedhs 

.««Diashicinferui.PlautusPoeta Com.eus mau s.Pe- 
^ rerum ? fohc : tudmum caufa eft & caput.fibimet efle fuf- 
KI™ onum cft, visnet.bi honorem deferr. mter 

, S'„f us ,ab squilibus^l.ent.mus . Quid fi nefcio 
qu.s UJe eit,auu> , , j f feras ve i pug naces be- 

SSWo m.hi maiuseftingenium & lucrum quo- 
TnTm.nVv^nor publ.c*,i* quos homines?potentes & d.u.- 
ZttSSZ maxhne.Tres eda^ces domus rna non cap.t quia 
loud fe domini vig.lias multam jn nodem protrahunt,tantum.n. 
&de^aquantumdenocte aurerunt.Conue.uus &deleaa- 
5on« &^ocafeuola non quxro , qux vtamoremnon panunt, 
?X n h 1 ! od.orum darenr.patientia defidix, acnmon.acrude 
afllg. atur , fic euertuntur omnia , nemo ad facultates, 
tSSo Knfum refpicit femper diues d.l.gens.ecc^m pau- 
^ rJhVens cenforibus , hxc rcferua quxrule, tu neq; d,- 
"ffl^pcr e" hxc fi cognofceres fejix eras,da mihi aduocau 
S.virvocem.vendeT.nguam.iras atq; odium locamfum 
™ nau ,erefto,& reportapcnatibus pecun.aru ahqu.d, fed phw 
SfflaTScorita luforum fiunt rap.nx vulp.um,nemo fi- 
bimet arbitretur dici quod nos populo dicimus. 

Jjc LiiertMt* Gruorum » KomMnis et»cef*& lmmi duce. 
C»p. LV l - 



A N n o quoqipr*notatoRomaniGwcosl.beroscue.ufle 
A runt,& vniuerfaHybemiaimparata f«|t..Eo tempore re- 
labaTph.li P pu S apud Macedones. Vderms.Phihppo Rege Ma- 
fedonum fuperato.cum Romani omncs Grecx vrtes. , q..x fub 

ute compleuerunt-vt certeconftetaues.qux fuperuolabant atto- 
^Dauc.itefq;decidifle. Eo temporeMatronxBrutorum do- 
SKEfiS ' obfidere,quia legc appiam tolli cupieban, : qux 
Ws nec veftevarij colori S vti.nec aunplus fem.uncam habere, 
Jec iuna ^vehiculo propius vrbem mifle paflu^ifi facnfic, gra- 
trvehi%m.ttebat,&quidemobtinue V nt vt .usper. lo.annos 
feruatum abokretur.Orofius.PubUo Sc.p.one Aphncano & Ti- 
!o «nful.bus apud Mediolanum.io.nillia GaUorum cxfa funt . 
Wmi autem ^pr.el.o.n.m.ll.a Gallorum.Romanorum vero.j. 
So^crfunU..ftinu S Jnterimnunciatur Ant.ocho Iun.urn 
Romanorum ducem cum.8c.roftratis nau.bus in bellum nauale 
fetu m.ffum aduenurcqux res fpem 
dedit:itaq; prius qu^.n focix cimtates ad hoftes deficerent. decer- 
nem naualip^l.0 ftatuit.fperan, dadem iu Gwcia ^acceptam no 
Sa7oTvi^riaaboleri,rraditaigiturHannibahclafle,pr^ 
«nmittitur.cuiusducisfoienia minorcUdes Anuocho fmt . 
DeDutbttsfrMtrtbus Sctpionts. C*f>. LV 1 1. 0 

ROm a m nondumopinio viaorix vcnerat.& 'C«rco,nco- 
fulibus creandis fufpenfa ciuitas erat.fed aduerfus Hanni- 
balem quis mehusquim Aphrican. frater crearetur.aim v.ncere 
Cos opus Scipionum eflet.Creatur igitur conful Luc.us Sc.p.o 
^c-ue ditur legatus frater Aphricanus.vtmtelligat Anuochus 



53 

non maiorem fiduciam fe in Hannibale viSo quam.Romanos in 
vidore Scipione habere.HieroJi.per Dan. Ant.ochus per Cleopa 
tram fiLam fuam dolos tendes Ptolemso Epiphani Aegyptum te 
nerenon potu.t, quia Ptolemeus& ducese.us fcicntes dolu e.us 
cautius fe egerunt,& Cleopatra magis viri partes , quam parcntis 
voluit,vnde vertitfead Afia, & naualicerramineaduerfum plu- 
rima S infula$ dimicans cepit Rhodum, & Samum , & Colophon 
Phoceas,& multas aliasinfulas:fed occurrit ei Scipio Mafica aim 
fratre fuo Publio Scipione A phricaoo, qui Hann.balem vicerat . 
Cum enim coiul Naiica Aphricani frater hebet.oris eflct ingen.j: 
& cum regcm potentiflimum Senatus ei nolletbellum credere, 
fpoutaneamlegationem obtulit Aphricanuspro fratris iniuria. 
Valerius Scipio Nafica adolefcens adhuc ediliutem curulem pe- 
tens,manum cuiufdam ruftico opere duratam, more candidato- 
nun tenacius apprxhendens, oci |ratia interogauit eiim.num ma 
riibu S folitus ambulare eflet.quod didum cauiam rcpulfx eidem 
Scipioni attul.t.cum ad populum manaflet.omnts emm rufticf tn 
bu S paupertatemlibiabeo exprobratam indicantes ,ram fuam 
aduerlu S contumel.ofam urbanitatem diltrinxeront.Oroi.us.Sci- 
pioAphricanusinteraUos legatosad Antiochum miflus etia cu 
Hann.balecolloquium famihare habuit , fed infeao pac.s ncgo- 
cioab Antiochodifcefllt.tucinvtraq; Hifpania per Flam.nium 
Fuluiuqj prxtores bella horrida cruetaq; vtrifq; populw geita sut. 

DeSeleucho PbilofMttretT Heliodoro & Tito Liuio , iyquibuf- 
dam frdtis romaBtrum. Cap. LVliJ. 

AN n o Ptolemei Epiphanis.i7.regnauit Sirie & Afir Se- 
leuchu S ,qui & ?hilapatoranni S .i i.Comeftor.Polt Ant.o- 
chumMagnumregnauitin Syria filius eiu$ Selouchus peflimus, 
fed iners;l , ontifex,Iudxorum erat Onias. Nam On.a tranfcunte, 
in Acovptum, filiuseius Symon fedit pro eo,cu. fticccfl.t hl.us 
eiusdnia5,fubhomomifit Seleuchus nuncium Heliodonim m 
Hierufalcm ad fpoliandum commune erarium temph, non va- 
fa fed donaria in vfus templi.quo ingreflb in templum,furrexerut 
duo iuuenes de latibulis & occiderunt eum. Videtur tamen loie- 
phus velle Angelosfuiflein fimilitudinem hom.num.ln h.Mach. 
feeiturcpapparuitterribilis feflbr<qui,& conculcabat cum , & 
confractus & comminutus.fed non mortuus. tmienfq; Omas ...di 
gnatione Seleuchi , orauit ad dominum pro defunao,& furrexit. 
Qui rediens ad Regem ait.Si habuit dominus meus al.quos, quo 
rum fitiat fanguinem.mittat eos in Hierufalem, vt fpohent tem- 
pIum.Eufebiusinchronicis.Eotempore darus hab.tus eft Titus 
Luius hiftoriarum fcriptor.qui ob ingenij mentum a L.uio lali- 
natore,cuius Uberos erudiebar.hbertat, donatus elt Iultinus . to 
temporeEtholi, qui Romana bdla Antiochum compulerant, a 
Romanisvicufnnt.Orof.us. InHifpania vero vlteriore Lucus 
EmiliusproconfulaLufitaniscumomniexercitu cxfusclt. Lu- 
ciusautem Lwbiusin Hifpaniam ptoficifcens a Lygur.bus c.r- 
cumuentus,cum omnifim.literexercitu occfus eft, ,ta vt ne nun 
cius quidem fuperfuerit,fed MaffiJienfes hoc Romx nuncauerut. 
Fi.lu.us autem conful de Grxcia in gallogrxciam , qux nunc eft 
Galacia tranfueaus ad Olimpum montem peruenit.ad que vni- 
ucrfi Gallogreci cum coniugibus & bberis confugcrant,,b. Roma 
ni dc locis 1 uperioribus grauitet attriti fagittis,& fax.s grandibus 
& cxteristehs.tandem vfqiadcongreflum hoftium prorumpen- 
tes.40.maiia GaUogrxcorum iuterfecifle referuntur.Marcus aute 
Conful aduerfusLigures profedus fuperatufq; : quattuormill.a 
mUitum amifit,& nifi in caftia fugifliet,funditus cum omni exer- 
citu perijflet. 



X)« FugM & morte Hannibalis & trupM. CMp. LIX. 

IV s t i N v s.JntereaHannibalcumab Antiodio Romani 
inter cxteras conditiones eiu S ,paci S deditionem eiuspofceret. 
admonitusaRegeverfufq;in fugam Cretam defertur. .bi cum 
diu quietam vitam egiilet,inuidiofumq; fe propter nim.as vidc- 
ret opes,amphoras plumbo repletas:in templo Dianx quafifortu 
n xfuxprxfidiadeponiMtq;ideonihddeillo foUicita c.u.tate: 
auoniam vdut pignus opes eius tenebat ad Ptufiam contendit.au 
to fuo ftatuas,quas fecum portabat infufo ne confpedx opes v,t* 
noc«eut.demnccum Prufi^sde terrcftr, bdlo ab Eumene v.Sus 
eflet,& prxlium in mare tsanftulillet.Hannibal nouo commento 
adtor victorie fuit:quippe omne ferpentium genus ,n ficU« ila «e- 
Zs proijci iuffit,medioq; prxlio.n naues holtmm m.tt.t. «d pru 
.nun, ponticis ndiculum vifum:fia,hb„s dim.care, qui ferro ^ne- 
qucanrfed vbi ferpentibuscxpere naucs repler. , ancpit. pan & 
Jericulo circumuenti hoft. vittoriam conceflerunt. qux vb. Rc- 
n,amnunciatafunt.miii;funta*enatu legan, qn ^vtrumq, Re- 
gem ia pacem cogerentiiannibalcmqi depofcereut, fed Hamu, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorule Vincentl/. 



fcal rc cognita,fii!ttprt veneno lcgatjonem prxuenit.A6tor.De hi ; 
nus vero Prufix Rcgis Bitjni* filio.qtti & Prufias dictus eft, legi- 
tur in Valerio ii.i .cp prO fuperioti dcntium vnum xqualitcr exte- 
tum habuir,nec aci fpcciem dcfomien , ncc ad vfum vlia ex parte 
ihcomniodum.Retertetiam ideni Valerius deHannibale,cpcum 
apud prxdidtum Rcgem Prufiam cxultarec aclorq; c» committen, 
<n prxlij elfec,atq; Prtilias noti idcm fihi portQndi w extis videreti 
cBrextt ad Pruiiam hxfitantcm. an tu inquit vimlinx carutncnla; 
quam impcratore veteri mauis credcre. Idem Yalerius li. 7. referc 
«ciufdem IfannibalisohfidioneCalHlionates claufi,cumarua. 
llia piiiguiflini? mjnibus iuis conjc:ta confpicercnt. lora iiecella- 
rijs viuculorum vfibus fubdu£ta:& pclles fcutis dctra£tas,feruen- 
terefolutaaqua mandare maluerint quam a Romanis deliftcre, 
& addit,quid li cafus acerbitatem intuearis miferius , quid li con- 
rtantiaru rcfpicias fidelius.in cadcui quoq; inquit obfidionc & fi- 
decum.joo.Prxncftini perimnercnt.quidam murcm captumdu 
centis potius dcnarijs vendcre maluit qulm fan.em Ienire,qui au 
rus pottca fame confumptus cft, & qui cmit vixit. Dei prouiden- 
tia vtriq; fecundum meritum tnbucnte.Idem Haunibal ta,m cru ' 
.«felis cxtitjt.vt in ftamine GclJo dc torporibqs Romanis pontc fa 
&6 excrcitum tranfduxcric 

X)t Vttleri» Mefftntorum t» Acheis (y de mort Aphricani (y Pfo, 
lomti. Cap. L X. 

IV s T 1 K v $ His tcmporibtts itcr Mcflenios & Achcos dc 
principatu primo d|flc.ulio inox bclium cxortum cft , in qud ' 
«obilisillc Acheorum impcratorPluIopomenes capitur, no quia 
cxpugnando vicx pepercerir,fed dum fuos in prxlium reuocat.in 
tranlitu fotfx cquo pr«cipitatuscft,quem captum MeIIi;ni verccu 
dia diguitatis auli intcrficerc ncn funt,fcd captiuutn per vniucrfa 
rum ciuitatcm jn moduniuiumphicircumdiixcrunt, cflufoob- 
oiam populo pofthoceum in thcatrum duci iulfcrunt, vt omncs 
contucrctnurqucm capi potuiflcincrcdibilc vidcbar«r,indeci in' 
carccrcm dudo vcrccupdia mavnitudints eius venenutn dedciuc 
quod ilic Ixtus ac fi viciflcc acccpit.quxlito prius an Ligorias prs 
fcvtus Achcorum,quem fecundum a fc iuftitia militari icicbatin 
columis cfitigiflet,quem vt acccpit cauifli* non in totum dicfs ma 
leconftiltumexpirauit.Augu.Eodemtcmpore Scipio Aphrica- 
nus ccdens ininncorum accufationibus carenfq; patria quam fua 
Virtutc faluam & liberam reddidcr.it. exul tn oppido Unenfi poft 
infignem fuum triumphum nullq illius vrbis captus dcfidcrio vi- 
tam finiuit.in huius lepulchro iuflu ciufdem fcriptum cft-ingrata 
patria ne ofla mca quidem habcs.Hierony.fopcr Danielcm.Mor- 
tuus autem eft Ptolemxtts Aegyphanes anno rcgni fui.i^.vencno 
interfc&us. a ducibus fuis, nam cum vnus quxrerct ab illo trincas 
rcs molicns vbi habcrct pecuniam.refpondit aroicas fibi cllc diui- 
tias,quod cum diuulgatum eflet in populostimentesduces neip- 
forum auferret fubftantias.maieficis artibus cum occiderunc 
Dt Rerno fhdomttons ftatio potta diiiif tiut. 
Cap. LXl 

EX chroni.Pofthuncregnauitin Acgypto Ptolemxus Philo 
metor filius Cleopatrx rilix Antiochi magni fororis Epipha 
ris,hic fuit Aegyptiorttm.i.Cepit autcm anno xtatis quintx. 47. 
inundivero }77j.& rcgnauitannis.5 r.Eufcbiusin chroni.Eo tc 
pore Statius Cecilius comediattim fcriptor clarus habetur natio- 
ne Gallus & Ennis primum contubernalis, qui ad Mcdtolanenfe 
forum mortuus eft,annopoftmortem Ennij &it:xta ianiculum 
(epultus. Aitor.Huius fentctia efl (vc aii A.Gclliu<)iniinici pefti 
mifuot/tontcbyIari:cordctriKi,Lranc autcduo libri Statij Poc- 
tx inetrici fcilicec Achillcidos & Thcbaido^de quibus hic pauca 
qux fequuntur exccrpta funcScatiiis in Achilleide. Dant gaudia 
vircs,o quantu gaudia formx.Adijciunr,ncc latet hauftus amor > 
fed fax vibrata medullisJn vultus atq; ora rcdit, luccmq; genaru. 
Tingit,& imptilfam tenui fudore pererrat. Idcm in Thebaidc li. 
1 .Genciles animos fubijt fragor xgraq; lxt(s. Jnuidia atq; parens 
t»dij metusjinde regcndi.Sxuus amor ruprxq; viccs iurisq; fcatn- 
di. Ambitus impatifs & fummo dulcius vnttm ftare loco, foci jfq; 
comes difcordia regnis. Idcm in fecundo.Non pcrcjc populis rc- 
gnum breuc, 0 femper rjmidum zelus. Idem in li. ) . Pefiimus in 
dubijs augur timor proch vitx f^da Ctipido,primus in orbe Deos 
Jccic timor.Idem in.8.Icc alacrcs vcftri nunquam moriecurhono 
res.Idem in.io.Mille modis lxti miferos mors vna fatigat . Idem 
jn. 10.1'rolis Antor crudelia vincit.Pcctora,eftvbi dat vires nimi' 
timornon trenaanimopermitcecalcci,da fpaeium,cenucnq> mo 
ram tnalc cunita miniftracJtnpetus.Idem in.11.H4c miferis furor 
fftinftarcpericulo. 

J>t Antiocho Epiphane & prophaiuttiont vrbit fa&tjfy ambitione 
faetrdotij. Cap. IXU. 

COheitor Igitur audicns AntiochusEpiphancs, qui 
Romz obfes erat,pro patre patrem mortuum fcienfq; fra- 
trjj jnertiam de rcgno Syria; habendo prxfuroeos clam Roraam 



eflrcflus eft,licet quidani tradant fub conniuentia fenatorum eurn 
rediifl?, retieriufq; in Syriam benignum fc omnibus & munificu 
expofiiit-ftrcnnuus erat in agedis,& acerin hoftes.vnde & a poptt 
lp cognociatus eft Epiphanes,quod fonat illuftris, & mortuo fra- ' 
trerexit pro eo.Eufe.in chro. Anno igitur Philometoris.j. Antio- 
chus,qu» & Epiphanes Syrix regnauit annis. 1 f .Eo tempore Ari- 
ftobolus 'natione Iudxus Pxripatheticus philofophus agnofci- 
tur,qui ad Philometorem cxplanationum in Moyfen fcripfit co- 
nientarios-Conicftor. Antiochus autem regno ful cepto,iniquita- 
tem fibj infitam aperuit,quam pro regno obtinendo palliauerat. 1 
Tunc furrexcrunt in Hierufalem filrj Belial introduccntes riru* 
gentium,& petie^runt ab Antiocho.vt facercnt in Hierufale ephej - 
biam ideft lupanar ephxborum,& <p Hierofolymitx fcriberetur 
Antiocheni,& gymnafia in quibus dogmatifabant de ritu gentili '* 
tatis,& non fecerunt iibi prxputia idcftnon circumcidebant filiox 
fubs,vel quia ritu prxpuciatorum non viucbant. Quidam tamen ' 
volun t,& quxdam velamina fecerunt circumcifioni fux, ne in de 
nudatione Grxcis apparerenc difllmiles.Caufa vero huius flagirij - 
hxc eracOnias line Itbcris duos habebac fratres , Iefum vel Onil 
& Iohannem>qui contendebant dc pontificatu. & vt placercc An 
tiocho dcclinauerunt ad ritns gentium,adco ctiam,vt nomina gS 
tilium fibiimponcrcnr, & Icfusdi&useftlafon Iohannes vero 
vel Onias Menclaus. Cumq; plures ellent cum Iafone fupplicauic 
Anciocho dcf.tciendo gymnafioin Hierufalem , & attdierunt eu 
viri pe(liiniculpabilcsinciho,& violacionefabbaci,& huiufmo- 
dj.Poftca Anciochus amouit Iafonem,&eleuauicMenelaum,qui 
fccucus eftOniam tn Antiochiam.Hicenimcum vidiflet facinns 
fratrum dcfccndcr.it ad regem ii poflct mutare ammC regis, quod 
cum ncquirct fcdcbat in Antiocnia in Alilo & venicns poft eun» ■ 
Menelaus fecit cum occidit Adtor Hxc manducator. Helinandu* 
autcm qui videtur vcritatem & ordinem hiftorix diligentius fcm 
tatus fuifle ita dicic 

ltemDteodtm. Cap. LXUT. 

CV m fufccpiflct rcgnum Anttochus nobilis:Iafon ambiens fit 
ccrdotitim ftimmum venitad Antiochum, & promiflis ei 
argciitis talcntis quingentis*9o*fufcepit facerdotium & conftituic 
in Hicrufalcm gy mnalium iub arce Ephcbian,in quo pofuit op- 
timosquofq;Ephxborum,& Hierofolymitas Anciochenos icrip- 
fit.Ipfc quoq; quipnusdicebattirlcfus fecic (e vocari lafonem» 
& fratcr eius qui Iohanncs vocabatur,fe vocabat Menelaum,erat 
auccm ambo fratrcs Onix pontificis,qui finc liberirerat.Dicit aa 
tem Aug.rp ignis facrificij,qui per.7o.annos Babylcmce captiui- 
tacis fub aquis vixerat cxtinctus eft Anriocho Iaioni vendente fa- 
ce.rdotiutn.Cum autcm quinquemnalis agon Tyro celebraretur» 
& rcs prxfens cflct,mifit Jafon. ; oo.didragmas in facrificiis Hcrca 
lis,qux datx funt in fabrica nauium triremium.Poft homo Ancio» 
chus vcnien? Hierofolymam,fufcepcus cft xlafone honorificectt 
facularum luminibus&laudibus.Polt homolaibn expulfuselt 
in exilium in Amanitcm regionem, fupplatatus a Mcnclao fratrtt 
fuo,quQm priusOniam fuifle nominatum dicit Hiero.inchro.Po 
trus vcro Comeftornon Oniam , fed Iohannem eom dicit fuiflo 
appellatum.Non multo poft amoto eodem Menelao, fubftitutus 
eft pro eo Lifimachus irater eius Poftea fccir Menelaus occidi O- 
niam ab Andronico,cui Antiochus Iudxam commiferar, danrei 
inter cxtera aurea quxdam vafa templ i, qux furatus fuerat,cuius 
cediscum querela relata clfct ad Antiochum Antiochnsipfemiv 
feratione commotus fleuit , & Andronicum purpura exnrum 8c 
per cocam ciuicatem circumduftum, in eo loco in quo Oniamoc 
ciderstt occidi iiiificDtjiad? interfcctus eft Lifimachus fec*xrariuV 

De Apparitiont tquitum ptr aera^morte Menal»i,& fptliati** 
nettmpU. Cap. LXlIJl. 

ANtjocho autem fccundam perfectionem iu Aegy- 
ptum parante contigit per totam ciuitatem Hierufalc die- 
bus.+b videri per aera equites difcurrentes.auratas ftolas haben- 
tes,& haftas quafi cohortcsamiatos,& curfusequorum perordi- 
nes digcftas,& congrcfliones fieri communes,& fcutorum motu» 
& galeatorum multitudinem gladiis diftri£tis, & iactusteJoru &> 
aureorttm armorum fplendorem, omnifq; generis loricarO- PoHt 
honio Iafon cuin mille viris apprxhenfa ctuttate obfedit Mene-. 
Jaum in arce. & iterum viccus fugit in Amanicern,& inde ab Are 
ta Arabum Tyranno expulfus eft in Acgyptum,& tandem apui 
Laccdemones mprtuus cft,neq; fepultura peregrjna vfus.Poftqui 
expulfus eft Anciochus ab Aegyptiis venit in Iudxam, & expoli» 
uit templuro,& pofuit in arce praddiu m Macedonum , & reuer- 
fus eft in tcrram iuam. Antiochus etcnim iufpicans Iu dxos defeir- 
turos fe armis cjpit ciuitatem,& iuffit fiert cedcs fenum &Iuue* 
pummuherum&infantium,interfectafuntigitur in triduo. 80. 
millia.& ^o.millia vincta,& non minus venundata, ablatis de te- 
plo.i8oo.taleatisregrefluseftAiitiochiatrt, 



Digitized by VjUUVIC 



Llbcr Quintus. 



54 



Dt Suuniartpulftoht Aniitchi »b tbfidion* Altxmndrui & dt 
Bafterntrumfubmerfton». C*p. LXV. 

IVjtinvs. Poftbiennium rurfum contra Ptolemeum con- 
gregauit exercitum Antiochus,Ptolemeo maiori lororis fuas 
filio Regi Aegypti bellum infert,fegni admodum &quotidiana 
luxuria ita marcenri.vt non folum regix maieftatis officia inter- 
mi«eret,verumetiam fenfu hominis nimia fagma carerer. Pullus 
ieitur rcgno ad fratrem minorem PtoJemeum Alexandnam con- 
rugit,partiripatoq;cum eoregno,legatos Romam ad fenatumk 
tunt.Com ergo duo fratres Ptolemxi obliderentur Alexandnx 
ab Auunculo fuo.venere Romanorum legati,quorum vnus Mar- 
cus Pom pilius Lenas excederc eum ab Aegy pto iubet.Cum aute 
rex ofculum ei obtulillet, nam inter cxteros coluerat Pompilium 
cumRomatobfesfuiiict.PompiliusfaofcereinterimpriuatSami 
citiam iubet.cum mandatapatrixintercedant.Prolatoq; ei fena- 
tus'decrero,& tradito,cum cuncrarieum videret confultationeq; 
ad amicos referre.virga,quam in manu gerebat, amplo circulo in 
dufum.vt amicos caperet confulereeos iubet.oecpriusegredi eoj 
inde,quam refponfuui fenatui daret, aut pacem aut bellum cum 
Romanishabiturum.Hiero.fuper Daniefem.Cum fecifletPom- 
pilius orbem in arenis baculo,quem tenebat manu , nam inueue- 
rat Regcm ftantrtu in littore, & circunfcripfiflet eum dixifle fer- 
tur,Senatus & Populus Ro.prxcipiunt vt in ifto loco refpondcas, 
quid colilij geras:quibus didis perterritus Antiochus dixit. Si hoc 
placetSenatui & Populo Romano,recedendum eft,non legatum 
focutum,fedcuriam ipfam ante oculos pofitam credens.poft bie- 
nium autcm antcquam templum fpoliauerat Antiochus,mifit in 
Hierufalemquitributaexigerent a Iudxis& auferrcnt cultum 
Dei.& in templolouis Olympi fimulacrum & Antiochi ftatuas 
ponerentiufebius.Eo tempore apud Macedones regnauit Perfes. 
Orofiiis.HistemporibusLcpio& Murio confulibus Baftcrnarfi 
censferodUima,auctorc Perfeo Philippi filio,pratdarum fpcfoli- 
cltara,& tranfeundi Hifter fluminisfacultate.fine vlla piigna vel 
aiiquohoftedel«aeft.Namtuncforte Danubius, qui &Hifter 
crafla glacie fuper ftratus pedeftrem tranfitum facile patiebatur. 
Itaq; cum improuide toto &maximofimulagmine,ineftimabi- 
lis hominum & cquorum multitudotranfiret, enormitatc ponde 
ris & concuiEonegradientium concrepans gelu & glacialis crufta 
diftlluit.vniuerfumq; agmen quod diu l'uftinncrat,mcdijs gurgiti 
bus vita tandem & conmiuuta deftituit,atq; cadem rurfus frag- 
«entisimpedientibusfubmerfis.rauci exomnipopulo pcrvtri- 
a; ripam vix concufEs vifceribus euaferuot. 
De Submerfione Kegni Mactdonumptr R»m*nn,&£nm* pott*. 
C*p. LXVJ. 

IVstinvs Eotemporecommiflumcftbellum Macedonicu 
inter Perfeum & Romanos,vbi fuerunt in auxilio Perfei Sor- 
difci: Galli Hiflriani & Daci qui Daci.foboles Getaru funt , qui 
cum Orolo rege aduerfus Baftenias malc pugnaflent , ad vltione 
fegnitie capturi fomnum capta loco pcdum ponereiuflii regis co 
gebantur.miniftcriaq: vxoribusqua: ipfis ante fieri folebat face~ 
rc,neq; haecantemutatafunt quam ignominiam bello acceptam 
virtutedelerent.intereaPaulusEmilius a Romanis conful crea- 
tur.cui cxtra ordinem Macedonicum bdlum decernitur.Valerius 
Huiccumforteeueniflet.vtbellum cum Perfa Rege gereret. re- 
uertesdomum ecuria,filiam ofculatustriftem animaduertit.Cau 
fam cum quxreret,illa refpondit. Perfam perijfle,Deceflerat aute 
catellusquem indelicijshabueratnominc Perfa, exquofortuito 
4i£to certam fpem darifEmi triumphi animo pratfumpfit. lufti « 
Pridie antequam bellum confereretur,Luna nodtc defecit,id pof- 
tentum Perfeo omnibus prxfagientibus finemq; Macedomci re- 
gni portendi vaticinium eft,in eapugna MarcusCato oratoris fi- 
Lus duminterconfertifEmos hoftes inligniter dimicat. equo di- 
lapfus,pedeltre prxlium aggreditunnam cadentem manipulus ho 
ftium cum horrido clamore veluti iacentem obtruncaturus circfi 
ftcterat.At ille citjus corpore coUefro,magnas ftrages edidit, cum 
adillum vnum opprimendum vndiq; hoftes conuolarent. dum 
quendam proceruro petiit,gladius ei e manu elapfus in mediam 
cohortemhoftiumdecidit.ad quemrecuperandum vmbone fe 
protc^ens.infpeftante vtroq; exercitu inter hoftium mucronesfe 
fc immerfir recolle6toq; gladio,multis vulnerib» acceptis ad fuos 
cum clade hoftium reuertitur huius audaciam ceteri mirati victo 
riampeperere,PerfeusRexfugacum io.millibus Tareotum Sa- 
motraci*tertur,qucmGnensOaauiusad perfequendum miflus 
a confule cum duobus filijs Alexandro & Philippo ccpit, captuq; 
adconfulem reduxit, Orofius. In eo proElio.io.millia peditum ae 
parte Perfei interfecta funt,Rex cum equiratu fubtcrfugit,fed c6- 
tinuo captus atq; in triumpho cum filij antecurrum aitus eft , & 
poftapud Albam in cuftodia dcfecit, filius eius iunior fabricam 
aerariam ob tolerandam inopiam Romx didicit ibiq; confump 
lu««ft.Eufebiusincnroni.Igitur aano Phdometoris.i x.Antiochi 



vero Epiphanis.8.Macedonumregnum dcfccir,eodcm anno En- 
oius Poeta.70jnaior annis artictilari morbo pretijt,fepultus in Sci 
pionis mouumento via Appia intra prins ab vrbe milianum. Qui 
dam oflaeius cuidam ex ianiculo tranllata affirmanc 

De Jmptetate Anttocht tn Ikde(u 1 & \clo MashatU. 
Cap. LXVlt. 

COm e s t o r Antiodius itaq; ab Aegypto repulfus per n5- 
cios Romanorum redit in Hierufalcm cum turore, & aper 
uerunt ei portas fauentes fibi,& intcrcmit contraria fentientes.& 
expoliauit templum Menelao du£tore,tollens vafa , & pofuhin 
templo idoJum louis Olimpiad vel hofpitalis,oblationcs mofai- 
cas heri prohibuit,altare oeneum amoues, & carnem fuiUam ede 
re,& idolo imolare coegit Iudzos. arcem quoq; muniuit in ciui- 
tate Dauid,in qua pofuit przfidium Macedonum,qui Iudaus ctic 
inomnibusinhumani, nam quofcunq; circumcidifle filios fuos 
reperiflent,fufpendebant,& paruulosaa colJa eorum. Videntcs au 
tem Samanto: Iudxos hoc pati de confuetudine iiaturx fuf , fe 
non efie cognatos Iudeorum fatebantur , & cp haftenus prsdica- 
uerant templum fuper Garifim Dei efle maximi negauerunt, tfic 
multi Iudxorum fponte,quidam timore iufla rcgis fecuti funt, ^p- 
bativeropaternislegibusadhxierunt. Erat autem virdeModin 
facerdos nomine Mathathias , de vice loachim. erantq; ci filij. j . 
Iohannes, Symon,Iudas,Elcazaru< t & Ionathan Hi videntes ma- 
la,induti cilicijs planxerunt , & veneruntemilfarij direfti a Rege 
in Modin ftatuentes idola.Tunc quidam ex Iudxis immolauir in 
mcdio,& furgens Mathathias cum fuis trucidauit eum fuper ara. 
& nunnos Regis intercinit.aram quoq; deponens clamauit , Qui 
Dei eft fequatur me,& cum.omni tribu fuaexiitin folitudincm, 
omniardinq(iens,multiq;cumfilijs&vxoribus ad folitudincm 
confugerunt,malcntes herbis vti,quam inquinari: tunc emiflari; 
Regis aggrefE funt eos in diebus fabbatorum , quibus eis nephar 
erat arma mooere,& percuflerunt quofdam,alios in fpducis glo- 
bis fruniferis fuflbcantes,& pericruntcxeisXmilIia.Plures autem 
libcrati adiuncti funr Mathathix,& eum iudicem fibi ftatuerunr. 
qui eos docuit pugnare in fabbatis diccns: Si fuper hoc legem 
feruaueritis,eritis hoftes legis, dantes caufam , vt pereat populur 
J)ei,&lexcum populo peribit.Anho vno hunc geflit magiltrarii, 
& mortuuseliSaneinprophanatione Antiochicum cogerentur 
Iudxi a paternis legibbs rccedere , dux mulieres delatx funt fuos 
natos circflcidifle quas in faucibus ad vbera fufpenfis,cum publi- 
ceperduitatemcircunduxiflentcarnificespermurospitedpitaue 
runt.Eleazarus quoq; vnus de principibus fcribarum, & ctate pro 
ueftos,apertoorehianscompellcbatur fuillas& facrifidi carnes 
manducare.Quida vero eius vetercs amici carnes illiritas fccreto 
aflerentes rogabant,vt fimularet fc ad imperium Regis manduca 
re,quodrenuensaiebat.Adolefcentibus potius exemplum forte 
derelinquam,& plagis peremptus mcmoriam virtutis dereliquit. 

DeSepttmMachabeorummMrtyribus. C*p. LXVlll. 

COntigit autem & feptem fratres vna cum matre apprg 
henfos compelli a Regcad efum camis porcinx,quibus re- 
nuentibus,iuflit Rexcoram eitfartagines& ollasxneas fuccen- 
di,& primogenito linguam ampntari,cuius cute capitis abftra£ta 
& fummitate pedum & manuum prxfcifa,coram matre & fratri- 
bus miflus in fartaginem torquebatur,in etindem modum finguli 
fratrum ad ordinem geniturx torquebantnr,pnemifla tamen vni- 
cuiq; exhortatione,vt regi obediret, & viueret .Supra modum au- 
tcmmatermirabilisfinguloshortabatur ad martyrium , qux & 
ipfanouiflimepoftfiliosdefunctaeft.per hactanti prorogatiua 
martyrii aflerunt plurimi de his feptem fratribus Ecclefiam fole- 
nizare.Ioh:Chryf.in fermone de Machabeis.Sxpequidem mater 
fi videat filium fuum febribus xftnare,ita perturbatur, vt ardores 
illius cupiat in fua membra tranfFerre, & fanitatem fuam in filiu 
transfundere,& cum vcre fit in cunftis matribus talis aflectio, ma 
nitectumeft,cp materilIa.7.Machabcorumgrauiusin fufppliciis 
filiorum puniebatur, quam fi ipfa pateretur , & maior erat palfio 
in matris vifceribus t quam in fuiorum corporibus. O amaniTimu 
illud fimul& ddcifEmummatrisfpectaculum.amariflTmumin 
quam propter naturam affectionis humanx , & propter ipforum 
faciem tormentorum,dulcifEmum vero propter virtutem fidei : 
quxdelectabaturdomcfticarum ipectaculo paflionum. quo im- 
piam facrilegi Regis crudditatem confeflio gloriofa vincebat, 
mater iUa dolores partuum fuorum oblita fpethculo orbitatum 
fuaru n6 frangebatur , fed confortabatur ipfam nature fux tyrS 
nidc animo fuperantc calcauir,qux etiam beftiarum ferocitateni 
fubigere confueuit,fxpe enim difEciles capi belux , per amorem 
tamen fobolis fux capiuntur:quia dum natorum fuorum dileftio 
nem vitx fux preferunt,ita affectu pietatis incaute in manum ve- 
■acorum incidunt,qui prius catulos eorum venantur,per afleftio 

nis 



Digitized by 



Google 



Spqculum Hiftbrialc Vmcentl;. 



flis eaptluitijem, perueniant ad capturam parenturtviiullumq; eft 
animal tam intirmum,quod non prp filiis (uis dcfeqfandis robur 
aflumatJUiIluin ita manfuetum,quo,d arreptis catuJis non irrite- 
|ur,& ndacrlus rapiencem quanta poteft vinutedef<;ui.at.SedMa 
ter ifta totam & pcr homincs & animaJia irracionabjlia itire por- 
reitS arq; diltufam natiirx ty ranidem fidci virtute diflbluit, & vi 
ckns catulos ftios dirjpj,,non folum in tyrannun\ npn iniilui t , & 
faciciu eius vt beftialacerat|ir,fed et tata magnanimitqtc fe pcm 

fihilofophiain fupergicflam mqftrauit , vt jmmolationem (iliory 
iiorum hortatti iuo prxpararet,& perfecutori ingercret, & c\i vi 
dcrct in fijiortim. mcmbris vifccra ftia trucidari,alccrius auulfos a 
fuismanibusdigitQs fuperprunas ignium fpargi , & vnius capuc 
clauisafKgi:alteriuscapitecutemdetrahi.& totum.corpus e«ra- 
itapcllenudati.In \\\s omnibtis vnf: timebac,nc cui tyrannus par 
ceret,& per inuidiain diaboli foluto ccrtaminc triumphamiurn 
fcindcretttr chorus filiorum.cius,nc qujs eo.runi fine corona nianc. 
jec. Cumqj diab.olus eam vltimam ad ccrtamcn addticcrc volue- 
rir.vt prius virtutem cius infraccam & in fpedt.ictilo pcr tormcnta. 
moricntium filiorum afflittam facilc poflpa dcbclJarct muhcbrc;. 
per hxcipl'a,quibus cani vinccndaui pucaucrat ca viuccntc confu 
iiis eft.magis.ii.illa cxcijiplis rjlioruin connVniat.i, prx]iuui ingref 
faeft, feptemq, martyrum legio in m.atrcimpleta eft>iu quadila 
taca eft gloria pallionis & corona martyrij, & in ea omnium vir- 
tus & gioria coiifluebat:qiiia pcr vnumquenq; filiorum ipfa paf- 
fa eft,& eos tales ipfa pcrlecit , 

De pr/dijs Judt Machubti,fy turpitnorte Antiecbi, 
C«p. LXJX. 

COme s t o R. ludas autem Machabeus jn duearu pro patro 
furgens,primo quidcm Apolonium Samarix duccni,deinde 
Seron duceminferioris Syrix contra fc vcnicntes occidic , & corii 
agmina partim cccidit.partiniqucfugauit.Antiothi quoq, ducei 
Lvfia & Gorgiani de Iudxa expulit, & tcplum ab alicnigenis pol 
iu"tum,poft tres annos qijibiis prophanacum fuerat emundauit,ip 
famq; diem cjicainiorum folcmncm in(tituit,icd Thimoteum du 
ccm Amtnpoitaruiri vir|litcrcxpugnauic,dcniq; fimjlis ipfe cum 
louatha Galaditasrratres ab incmUi hoftium liberauit,aliaqjplu 
rima bella viriliter egit, intcr liocperambulab.it Antiochus fupe- 
xiores rcgiqnes,& audiuit cflc ciuitatc Elymaidem in Periide opti 
lcncam,& tcmphim in ca locuplcs in quo crant vclamina aurea, 
& loricx & fcuta,qux rcliqueratAIexander,& ca querebantprx- 
dari.fed nqn potuit. Nam Ely maitx fugaucrunt eum ignorninio. 
Ip, & hunciatum cft ci in via , quoniam Iracti erant principes eius 
in Iudjea,& vcrfus in furorcm lulfit agitan curmm fine imermif- 
fjone,fuperbc intonans venturum fe Hicrofolimam,& quia face- 
ict eam Poliandrum Iudxorum & ftacim apprabcndit ctim ama 
xifi dolot vifcerum,& conttjgit illum impctu eunccm dc curtu ca- 
dere, & collifus eft,& cbullierunt vcrmes de carnibus eius , & ef- 
tiuebantviucntes , & fftorc illius grauabattirexcrcicus. Cuq> ncc 
ipfe fetoxera fnt\m fcrrc poHet,ductus eft ad cognitionem fui vcni 
je,& ait:Iuftum eft mortalcm fubiccium cflc Deo : & vouebat fe 
liberatututn Iudaos & pares Athenicfibus fafturu poHicebaturp 
fe quoq; futumm Iudcum &. in omni loco praedicatmum Dej po 
teftatcm,& dcfpcrans jcripfit oninia h*c ad ludcos oraus fidcli- 
tcr vt adha:rcrent Antiocho filio cius, Qumq;proficcrccur fe paci 
hocproptcr templi violationcm, vocauic Philippum colla&ancu 
fuum,& c 0l> fbtitic eun> ttirorcm Rcgni,da;nei diadema,ftolam,. 
& anulutn,vt ferret ca ad Antiocliin\i filium ftiuni,& poneret eti: 
fupcr folium R,cgm, & mortuus cft Antiochiis pcregre in monti- 
tus & niifcrabiliter, qqod cum ca:pifict Lyfias conifitMit Antio-, 
chum quem nutricrat P.cgcm,& vocauit eum Eupacorcm. Hicr. 
itiper Danicleni Porro Antiochus ille Epypbancs adeo luxuno- 
lus fuitie legitur,& in tantum dedccus rcgix dignitatis ppr ftupra 
& corruptelas vcnifle,vt mimis quoq; & fcortis publice iungertv 
1 ur,& hbidincip fuam populo pra:fctitc complerct. 

j)t Ai}tiocbo Eufiatore, ry cittsfrttlto contra ImUiot. 
C0P LXX 

EVs ^ • in chroni.Apuo igicur Philoroecoris.i 6. Syria: & Afias 
rcgnauit Antiochus Eupacor aunis.i.Comeftor.Xunccogi- 
tauic ludas vt obfideret cos,qui.erant jn arce pta:lidii.&. fccit bali 
ftas,& nucliinas & comportauit aggercm ! tupc egreffi funt quid4 
dc obfcffi^Si adiunxcrunr fe illis vin impi j ex J lracl, ec vcncrunt 
ad Rcgem & dixerunc. QuQufq; no vindicas nos qui decreuimus . 
feruire pacri t»o & tibi? afcendc & Jibera obfellos tuos , & redde 
apbis hireditates noftras:& iratus Rex vchcmentcr collegit *xer 
citu.fed & de regnjs alijs venerunt ad cum condu£ticij, & crant.c, 
miliia peditum»& i;> miUia equitum & elephanci.j i.& applictiit. 
ad Befhfuri.vt expugnarct ca & recclTit Juaas ab arce & admouit 
c^ftra cotra Rcge,& ordinauic Rex dilupulo exercitum, & ofide-r 
deriint Elephatis fanguine vux & mori ad acuedu cos pliii,& afli- 
ftruqt fingulis Elephatis ad cuftodia inille pcdites lprkatij& e^ui. 



u» quingeci,& turrcs lignea-erft fuper fi*ngnIos,& in turre.j i.vt 
ri p ugnantes dcfu r>, & incus magifter beftis & diftera eft ps exer- 
citus Regis fupcr motes jJij per Tbca ibant humilia,& refplentfuit 
SoJ il cly peos aurcos,& rcfpledueriit motes ab eis,& applicuit Iu 
das in pra:liu cu fuis.Er ceciderut de cxcrcitu Rcgis fcxingenti vi- 
ri,& vidit Elcazarus frater Iudae vn J de beftiis ca:teris em inentio- 
re,& arbitras Rege efle in ea,currit p hoftes & fubiit Elephanter» 
& elfodit eu in vmbilico,& cadens Elephas oppffit efi.Tuc diuer- 
teruat Iudaei a plio,& afccdit Rex poft eos, & capta Bethfura,po 
fitifa; cuftodibus in ca,obfcdit Hierufale,& ftatuit illic bahftas & 
machinas,& ignis iacula,& fcorpione ad mittedas fagi ttas & fudi 
bula,efce.n.no erat in vrbc.eo q> fcptimus annus eet, & egrefli s&v 
plures. 1 ucaudiuit Lyfias <p Philippus redierat a Perfide, &qre- 
bat fufcipe regni negocia,& fuggciiit Regi dices,deficimus quoti 
dic,& efca nobis modtca e:& munitus e Jocus que obfidemus quo 
tidie,& incubit nobis ordinarc de regno.Demus igit dextras hoi- 
bus iftis,ftatues vt abulet m lcgibus luis,& feruient nobis: & facfa 
pace inrauit Rex & pncipes eins,& intrauit in mote Syo & vidit 
munitione loci,& rupit lufiuradu & deftruxit muru in gyro.& i» 
uers» Antiochia inuenit Philippu dnante in ea,& vi occupauit ea. 
Jie Qemetrio Rege <y vitiorU Jud* de Nichaoore. 
C*p. LXXJ. 

EO temporc cxit Demctrius Seleuchi filhis ab vrbe Roma,& 
afcenditin cjtutatesmaritimas,& rcgnauit ibi, huncdi»?d- 
huc ect puer,patruns eius Antiochus Epiphanes puauerat regno, 
& dcfcederat Roma in accufatione patmi. Audies vero patnwra 
defundii tediit,& popules recepcrut eQ,fed Antiochu ligauit exer 
citus & Lifia,vr crahercc cos ad eu.quod cu accepiffct, ait . Nolite 
mihi oftcdcrefacie eoru,& occidit cos excrcii*,et fcdit Demetrkis 
fuper foliu patris eius. Tiic venerCt ad rege impij ex Ifrael & Al- 
chimus Aaronita dux eoru.cj. volcbac fieri facerdos,& accufaiN- 
rut Iuda,dicctes,Perdidit Iudas ots amicos fuos,& nos difperdidit 
de terra noftra.Mitte ergo virii cui crcdis,qtii videat exterminium 
& viudicct.Et conftitmt Rcx Alchiniun principe faccrdotu,& mi 
fit cu cxercitu Bacchide i Iud.eu.MuIt i vcro de popolo credideriic 
cidiceccs;H6 facerdosdc fcmic Aaro vcnic,no decipiet nos,& e- 
greffi sut ad fiacchidc,& occidit de cis «o.vna die,tuc receflit Bac 
diides a Hicrufale, & comifit rcgione Aldumo , & fedt malu ia 
Ifrael plusci gctes.quod artcdcs Iudas ceflauit ezirein regiones,& 
fccic vindiadiu virosdefcrtores.Vidcsat Alchimus a^nonpoilet 
Iuda.fuvhnere,rediit ad Rcge^accusasludi in multis,& mifitR.es 
Nichanorc:qui cu co fucrat Romx in IudeamadSs euertcre ei po> 
pulu, & congreffi funt iuxta vicu Capharfalarua, & vicras luaas^ 
fugit in ciuitatc Dauid,& rcccftit Nichanor a Hierufale. Cuq; c& 
tauet Iuda cl in locis Samariaeidifpofuit comittere cueo in 
icSabbaci.Machabeus5tcu pauci eent cu eo,formidates unpetfi 
Nichanoris & multitudincilloru, fingulos armauit nodypei & - 
haftx munitionc.fcd fermOnibus optimis & eihortationib«s,pre 
fertim,cxpofito eis founio.quod in cadc noclc viderat, dc Onia.U . 
& Hicremia pro iptis oratibus,qua conf brtati impetu facientes iu 
hoftcs jfftraticrut ex eis no minus.)o,raillia,Nichanore cu eis in- 
tcrepto,cui* et caput amputates,& dextera,c| f upcrbe cptra teplu. 
extederat: fufpcderutea cocraHierufalc, & Jingua ciusminutim 
infcifci dederut canibus ad comcdedii, & ftacueriic die iJia foleue 
omnibus aniiis,mifcrut et cpiftola difpfioni ludaeoru in Agypto, . 
&diuerfisorietisrcgionibusextilatiu,qua:efifecundus liber Ma-, 
ehabxoru,hortatcs vt & folcnitates duas a fc notiicer inftitutas fu 
lciperet.Scenophegix quoq; dic obferuarer,& dieignis, oui datus- 
eft d.e aqua crafla:qti Nehcmias obtulit facrificia. In eade epifto' 
la recapitulac bella, qux cii hoftes insurgctes frequeter egcrant,& - 
cj liter a Deo liberati fuerat,& filuit tcrra Iuda a pliis dies paucos, 
DeTerenm&eiiisctmeiiji. Cuf. LXXJI. 

I"> Vs e b i. in chronicis. Eo tpe Publius^Tcretius Carthagine- 
1 fis comediaru fcripcpr ob ingeniu & forma libenati donatus 
in.Archadiamoritur.qui prima Andria anccrj. edilibus venderet. 
Cecilio niultum fe mirati legit.Accor.Huius Terentij legicurhoc ; 
cpitaphiu- Natus in cxcelfis.t edis Carthaginis ai tc.Romanis dud 
bus bclljca prxda fui.Defcripfi morcs hominu iuueniiq; fenunq;. 
Quahter & femi decipiant diios.Quid meretrix,quid leno dohs, 
quid fingat auarus. Hic quicunq; legic , ficpucocautuserit.lnter 
fcriptorcs comediaru Plautus & Tcretiusprxcipui habentur. Co 
nif dia intcrprecacur vilJanus cantus , comcdiaru vfus hinc inole- 
uicMos erac antiquorii, vt poft colleftas de*adiacentibu» villis-fru 
ges in alique Iocu capaciflimu coflueret, & i bi quofdam verfus de 
coi ftatu vitx fux rufticitcr copofitosin feftiuis diebus recitarent. 
Ex qua confuetudinc apud gnecos & latinos vfus inoleuit , vt de 
v.ulgari materia vplgari fermone carmina faceret, & fic quod vul 
gare erat paulatim quibufdam facetiis & artificiali genere loque 
di retenta,cuni vili & humili materia in artem redaaum eft. Vrw, 
dfi HoratiusJ-cfcconina pcr hunc iaucta licctjtia morem. Verfibia 

alterni* 



Digitized by 



Google 



Llbcr Qukntuj. 



55 



I 



alternis opprobria ru fbca fudit.Tria vero funt genera comediarfi 
toeata^prxtexata.palliata.Togacft veftriscois apud Romanos, 
qua vtuutur.ti nob tles tj. ignobiles.Iiide togatas comedix,qux siit 
de geftis & perfouis ignobilium tm.Prjetexata eft vellris nobiliu. 
indc prxtexatx comedix,qux funt dcgeftis & perfonis nobilium 
trii.vtrjtq; aut a latinis codit* funt.Pailiu vcro veftis eft philofo- 
phica apudgrxcos , vndc palliatx comxdije degrxco in Jatinum 
trauflatx,vt Plautina; & Terentianx.Priinas duas reprehedit Ho 
ratius dicens-VcI qui prxiexatas,velquidocuerctogatas . Porro 
in comediaerant tres perfons iieccilariat,correCtor,defenfor,reci- 
tator.HabuitautTercntiusiftas peroptimas Titum Liuiumfcri 
ptore tragediaruni correctorem &deienfore Domicium , Callio 
pium recitatorem . 

De Flofculis comtdiarum tius. Cap. LXXIll. 
Gn vR comedianim Terentij brcueiq; morales fcntentias 
_ in hoc loco excerpere decreui.Ait ergo in Andria.Defiiiit ma 
kdiccre, malefacta ne nofcant iua. Arbitrorapprime in vitaelfe 
vtilc vt ne quid nimis.Hoc tepore obfequiii amicos , veritas odiu 
pant.In<nmium clt hoium oiuin a labote prodiue ad libidine.Si il 
lum obiurges vitje,qui auxiliu tulit,quid iacies illi qui dederit da- 
nu aut maluin,qn ii non pot fieri id quod vis.id velis quod poffis. 
Facileocs cum valemus,re£ta confilia egroti* damus. Vxorem his 
jnoribus dabi t nemo.qui pergit dicere qux vult.audiat ea qux no 
vultJde in Eunucho.Plenus lnm rumarum , hacatq; illacperet- 
fluo,fine Cerere & Libero fnget Venus,eugcipfi.Pammeno opus 
eft.quem deienforem paro.Ide in Hehautotumerumenon.Vt.qd 
aliena cures,qux ad te non pertinent:ho fum , & io humani nihil 
a me alienii puro,dcteriores oes fumus licetia, ita fere comparata 
eft ohim hoium natura, vtahena melius iudicent <j fua.Ius fum- 
mu fxpefummacft malicia,nulla eft ta facilisres , quin difficilis 
fit fi inuitus facias:nonne hoc flagitium eft,te aliis coliliu dare:fo- 
ris fape.tibi aut auxi Iiari non poffe,qux dfi incipias.du qux igno 
rasjgrauia funt vbi cognoueris faciliora erunt. Idc in Adelphias. 
Hote impito nihil iniuftius qui nthil rectfi putat,ni(i quod lpfc fe 
cit.Cota alique laudare verecudu eft,ne id magis aflentandi c5 fie 
ri videatur.Quid tu ibi agas,vbi fi quid bene pnecipias, nemo ob 
teperat,quid ius cogit id rp.volutas impcrat : lupus eft in fabula , 
ita vita eft hoium,quafi cu ludis theiferis,id cj> maxime iactu opus 
eft,no caditfotte,vt illud cp cecidirarte corwgas,verum vcrbu eft 
hoc,coia cfle amicoru inter fe oia.Sxpe cu duo aliquid faciut,dice 
re poffis,hoc licct huic ipune facere,jJJi non licetmo cp res diffilw 
fit,(ed cp qui facit,ad oia alia xtatefapimus rectius, hoc folu vitiu 
feneftus affert oibus,<p attctiores fumus ad re <p fatias eft.Errat 16 
ge a mea fnia,qui impifi credit effe grauius aut Aabilius vti <p fit, 
<j illudcp amicitia iugitur,pecunii in loco negligere>maximuin- 
terdu eft lucru.Iftud eft fape,no <p ante pedes mo vidcre,fed et il 
laqux futura funt jprpicere,ifpicere tanq in fpcculo vitas hoium 
iubeo,atq; ex alijs lumere exemplu fibi. Vt ho es,ita mores geras. 
Oes quibus res funt minus fecude,nelcio quo mo fufpicioli ad co 
tumeliioiaaccipiut,magis jppterfua impotetia,femp fe credunt 
negligi Jde in Echyra.Vno aio ocs focrus oderut nurus. Mulicres 
ferme vt pueri leui ftiia funt.Iftud porr» fape eft,vt vbicfiqi opus 
fit,aium fledas & <p poft fortafle fadedum eft mox facias.bx <juo 
multa fuerik tibi c6moda,eiusequu eft,te fcrre incomod.i.Idc in 
Phormione.Qiiod inique coparatu c,vt hi qui minus hnt,femper 
aliquid ditioribus addat>du maxime hoi fecundx funt res, tuc ma 
xime meditari cu oportet , quopafto aduersi eruni ferat.Ne qd 
aio iit nouu,& fic quicqnid prxter fpe eueniet in lucro deputare: 
Quot homines , tot fententix , fuis cuiq; mos eft , nihil eft quin 
xnalenarrando poilit deprauari . 

De kcgno ludi.orumrefufcit*to,&merti ludt. 
Cap. LXX/III. 

EVsebivs in chro.Igitur a tpe Machabf orum renafdtur Re 
gnum Itidxorum cum Iudas Machabfus filitis Mathathi^ 
omnium Iudxorum fauore Pontifex decernitur . Sufccpit aii t du- 
catum populi anno.t .Demetrij Sother qui fuit.i 9. Ptolemxi Phi 
lonictori? ,& tenuit annis. j .deinde frater eius Ionathas. t ^.poftea 
fraterciusSyition 8. deindefiliusSymonisIohanncs Hyrcanus. 
i6.Extunc Ariftobolus filius Ionatne,Rex paritur,& potifex pri- 
mus apud Iudxos diadenlatis fiimpfit iniignc poft-4oo.& 84. an- 
nos b.i bylonice captiuitatis,& regnauit anno vno.Deinde Iineus 
qui & Alexandcr. i8.Poftea Atcxandria vxor Alexandri 9. poft- 
modo Hyrcanus filius Alexandri j j.Tadem Antigono dimican 
tc cum Iudjeis, ceflauit principatus Pontificum,& a Ro.conftitu- 
tus C priccps alienigenaJ^erodes filius Antipatri Afcalonitx fub 
quo uatns e Dus & regnauit annis. J7. quo mifcrabiliter mortuo 
anno dfii.6.1oco eius hlius eius Archelaus conftituitur ab Augu- 
ftn,& quattuor fiatres eius tetrarchx finnt Herodcs, Antipater, 
J y f 1 s,& rhilippus , regnauit autcm annis.j- pofteumHerodes 
aCha.14.poft cum Agrippa.7. Ddnde Agrippa filius Agrip. 



pe. 1 6 f. vfq; ad annum fccundum Vcfpafiani,in quo ludta capta 
«ft& Hierufalem fubuerfa,& Iudan«aptiuitati venundati & oc- 
ciii:tunc rcgnum ludsorum penitnsderedt.f ' anno Dni. 71. Co- 
nieftor— udasquidemaudicnsiamam Romanorum & virtutum 
quasinorbe«xcrcuerant,nnncios,adeosmifit, & abeis refcripta 
mutui federis obtinuit,ncc inulto poft a Demetrij dudbus in bd« 
looccifiiseft. - 
Z>t lonathaducc Pacubto poeta *$r tkeatrol\t>m*prohibito : <*r 
RcgeSyrU Alexandro. C*p. CXXV- 

EVse inchro.Anno etiam Philometoris. ij. &Dcitietrij^ 
duxludxorum lonathasfaQus eft frater ludc , qui Bachi- 
dem ducem Demetrij Iud;a expulit,& pontificattim tenuit Pacu 
uius Brundafinus tragediarum fcriptor clarus habetur, Ennij poo 
tx ex filia nepos,viuitq; Rome- quo ad piduram exercuit ac tabu* 
las vendidit,deinde Tatetum regreflus prope nonagenarius obijt 
diem.Helinam.Hic Pactinius(vt ait A.Gcllus)diccbat fe odifle htf 
mines ignaua opera,& philofophica fcientia nihilq; ficri polle in- 
digniusauttolerantius,quamrphominesignauiac debiles opera 
barba & pallio mores & emolumenta philofophix in lingux yet? 
borumq; artes conuerterent,& vitia facundiflim^ accufarent , in- 
tercutibus virijs ipfi madentcs.£o tempore Cenfores theatrum la-* 
pideum in vrbe conftrui cenfueriit,quod ne tunc ficret Scipio Na; 
fica grauiflima oratione obftitit dicens : Inimiciffimum hoc fore 
bellatori populo,ad nutriendam dciidiam , lafciuiaq; commentu 
adeo quoq; mouit Senatum,vt no foltim vcndi oia thcatro com- 
parata iufiit,fed et fubfellia ludis poni prohibuerit. Quid hec di- 
cuntnoftri,quibus quicquid extra oblcftamctum libidinis occur 
rit offenfio eft.Accufent igitur no tpa,fed & theatra,in quibus ad 
Aram luxuria' virrutu victorix trucidantur.Aug.in li.de ciukddj 
Scipio Nafica prohibuit Senatum conftrucre theatrum,perfuades 
orationegrauiilima, negrjecam luxuriatn virilibuspatrixmori- 
bus paterentur obrepere,& poft pauca Dij proptcr fedandam cot 
porum peftilen tiam.ludos fibi fccnicos exhiberi iubebant. Ponti- 
fex autem propter cauendam animorum peftilentiam, ipfam fci 
nam conftrui prohibebat,& paulo poft neq;.n.cenfebat ille fel ice 
fote rempublicam,ftantibus mxnibus,ruetibusmoribus. Iuftinusi 
Interea Anticenfes Demetrio defeccrunr,adiuuantibtis eos Ptole 
meo Rege Aegypti,& Attalo Rege Afie,& Araclo Cappadocie,' 
qui bello a Demctrio laccffiti fubornant propalam queudam for- 
tis extremx iuuenem,qui Sy ri( Rcgnuni velut,paternum armis ffc 
peteret,& ne quid contumelix dcelfet,nonien ci Alcxadri inditur, 
genitufq; ab AntiochoRegedicitur,igitur Alexanderadmirabilr 
rerum varietate, priftinarum fordium obIitus,rotiusfermeorieu ! 
tis viribus fuccinctus bellum Demetrio infert, viftumq; vita pari- 
tur & regno fpoIiat.Comeftor Exiuit Ptolemxus de Aeg\'pto, & 
filia eius Cleopatra. & occurrenti fibi AJexandroPtoIemaide de- 
dit eam vxorem.Tunc AJexander vocauit ad fe Ionathan , & in> 
duit eum purpura,& fcripfit eum intcrprinios amicos. Sut autcm 
quattuorinfignia regalia,purpura,fibula aura.diadca , & fceptru< 

DeRernoEuergetisficundifirfacrisCibele fufceptis a Romanis 
Cap. LXXn. 

EX chronicis Anno Ionathe.i4.AJexidri vero.7. quinte.fxta 
tis,447«niundi vero. j.i 8 lo.Ptolemeus Euergetes fecundur 
Aegyptiorumfcptimusregnauitannis 19. Actor.Hoc tempore 
vt ait Aug.Scipione Naiicam fub terrore belli punid in fufcipieri 
disFrigijs facris vniuerfus fenatus elegit > He his facris didt Oui- 
dius in quarto faftoruni fcriptum fuilTe in carmine Sibtlle: Mater 
abeft matrem iubeo romane requires. Cum veniet caftaeftacd- 
pienda manu.Quod Pontifices interpretati funt de matre Deoru, 
cuius facra tunc a Peffimunde(vt alt Aug.) allata funt.Huiccrgo 
Dece.fSibillx Scipio Naficatemplum facere incxpit. Poftquent 
Metcllus opusampIiauit,poftquem AuguftustempJumperfccit. 
In eius fefto, quod erat nonis Aprilis,conferebat xs populus pro- 
pterillam cattfam quam ponit Ouidius.Contulitxspopulus, de 
quo delubra MctcIIusfccit.Ait dandx mosScipis indenianet.In 
alienis domibus tunc toniedebant, quia Cibcle mutaucrat fedem 
primi ludi ficbant in honoreeius,quia ipfa cft mater Deorum. Sa 
cerdotes autem Galli dicebanttir ideft infani & Eunuchifat i,mo- 
ra tamcn poncbanturin menfis & cafcuspropterillud. Aonofcat 
prifcos vt Dea prifca cibos,id cft mora & lac & cafeum & hcrbas. 
Vnde eft illud,Candidus eliflf mifcetur eafeus herbae. Aug.li-7.de 
cisdci. Attis in cuius dilectionis memorii Gallus abfcimditur,pro 
pter vernalem faciem terre, qux cxteris tcmporibus cft pulchrior 
Porphyrius rhilofophtisnobilisfloresfignilicarephibuit,& ideo 
abfcifum,quia fios decidit ante fructum,de moiibus autcm inatri 
magnx contra omnem virorum mulierumq; vcrccundiam confe 
cratis,qui vfq; in hcftcrnum diem madidis capillis, facie dealbata 
fluetibus membris inceffit femiueo pet plateas Carchaginis ecian 

a DODuJiS, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl/. 



• populis,vndc turpiter viuerent exigebant,nihil Varro dicere vo 
Juit,nec vfpiam me lcgiflc commemini:detcci t interpreta tio, eru 
buit ratia , contiaiit aratio. Iuppiter inter temineas ccrruptelas 
vno Ganimcdc cclum infamauit, mater ifta Dcorum tot molli- 
kus & ^pfcfiis & publicis,& inquinatut tcrra, & cas]o fecjt iniuri*. 

23e Prtpartttione belli punici Hrtij,fr fitu Carthaginis. 
Cop. LXXVll. 

IDe m in li.i .Igitur cum Senatus dclcndam Carthaginem cen 
fcret.ScipioNaficanolebatvrbetnxmulam Romani impe- 
lij dirui,& deccrnenti vt dirueretur,cotradicebat Catoni tiines in 
firmis animis ab bofte fecuritatcm , & tanquam pupillis ciuibus 
idoncumtutorcm neceflarium, vid«s efle terrorcm,res fecundas, 
quihus auarus Uixuriofufq; populus effectus eft, prouident iilime 
cauendas efle ccnfebat : quare ciuitatem hoftium masimam for- 
tiflimam opulentiffimamq; volcbat aufcrri' vt timore libido pras 
xnerctur,libjdo prxfla non luxuriaretur, luxtiriaq; cohibita , nec 
auaritia craifarecur , quibus vitijs obferatis , ciuitati vtilis virtus 
florcret 8c crcfcerct: pr.cualuit autem Catonis fcntentia.Orafius. 
Profectiq, funt in Aphricain confulcs Lucius Ccnforinus,& Mar 
<us 8c ManiliusScipio cunc thbunus militum,qui prope vcrticam 
znaioris Aphricani caftra tcnuerunt . Ibi Carthaginenlibus euo- 
catis,iuflilq; vt arma 8c naues tradercnt,ncc moratis tanta vis ar- 
xnorutn repente-traditaeft,vtfaciletotaexhis Apluica potuiflet 
aimari:fedCarthaginenfcs,poftquani arma tradiderunt , & reli- 
vfta vtte rccedetc procul a roari to.millibus palfuum iufll funt,do 
Torem ac dcfpcrationcm contulerunt.aut defenfuri ciuitatc, aut 
<um ipfa & per ipfam fcpelicndi , ducefq; fibi duos Hafdrubales 
creau«runt»armapriujtacere aggrelfi eris ferriq; inopiam auri,ar 
gentiq; metallis fupplcuerunt,confules oppugnare Carthagincm 
itatuerut.CuiusfitusfuuTehuamini dicitur.jo.millibus pailuum 
xmiro amplcxa,totapcnc mari cingcbatur abfq; faucibus.qu* tri 
bus millibus pafluum apcriebatur.is locus murum. jo.pedcs in la 
tuin bahuit iaxo quadrato,in altitudinem cubitorum.40. arx cui 
Birfx nomen erat,pauloamplius quim duo millia pafluuin tene- 
bat,ex vna parte murus conimunis cft vtbis , & Birfc. imniinens 
xnari,quod mare ftagnum vocant , quoniam obicctum protente 
lingux ftrangulatur . 

Dc subuerfione Curthaginis . C*p LXXVIIl. 

CJOnsvI.es igitur quamuis aliquantam muri partcni quaf 
fatam machinis diruiflent,tamen a Caithaginenfibus vi£ii 
& repulfi funt,qtios fugientes Scipio,rcpulfo intra rouros hofte de 
fendit.Cenforinus in vrbcm rednt.Maniilius omifla Carthaginc, 
ad Hafdrubalcm arroa conucrtit , Scip o Mafinifla mortuo hiter 
tres filios Malinilfe Numidia: regnum diuilit, quo circa Carthagi 
nem reucrfo Manilius Curta vrbcm expugnauit atq; diripuit.40 
millia ibi Aphrorum cafa.6.millia captn iunt Hafdiubal penorfi 
Impcrator Malinifle ncpos fubfelliorum fragmetis iu curia a iuis 
propter Aifpicionem proditicnis occiius cft . Iuuencius prajtor in 
MaccdoniaaduerfusPfeudo Philippum congretliis cummagna 
clade totius Romani cxercitus intcrfcctus cfUgitur anno ab vrbe 
condita fexccntefimofcxto, id cft anno 1 po(T bellum punicum 
fecundum Gneo Cornelio Lctulo, Lucio Mumio conlulibus Pu 
bliusScipio fuperioris anni conful.delcre Carihaginem fuprcma 
fortemolitgsCothonemingrcdmir, vbi dum contiuuc fex die- 
bus nottibufq; pugnatur.vlumo Carthagincnfcs defpcratio ad de 
ditioncm traxit.pctetes vt quos bc ! li cladcs tcliquos fccit , faltim 
feruire liccat.in pnmisagmcn mulicrum fatis mirabilc,& poft vi 
rorum magis dcforme defcenditmani liiille mulicrum i; -millia, 
viroruin jo.millia mcmoria: traditum cft , Rcx Hafdruba fe vl- 
tro dedit transfuge.qui tfculapii tcmplum occupauerant volun- 
tario pra:cipitio dati, igne confumpti funt , vxor Hafdrubalis fe 
duofq; filios fuos fecum viri dolorc& furore fjmincoin mcdiu 
iecit incendium , eundcm nunc mortis cxitum t.icicns nouiflima 
Regina Carthaginenlis.quem quondam prima feciflct , ipfa aute 
ciuitas.t ?.dicbus continueariit.miferumq; fpcdtaculum de varie 
tate conditionis humana: vifkoribus fuis pnsbct. Diruta autc cft 
Carthago omni murali lapidc in puluercni comminuto 7O0.poft 
»nno quamconditafuer.it, multitudo omnis captiuorum excc- 

Jrtis paucis principibus vendita eft.ita anno.4. poftquam cxptum 
uit fecundum bellum punicum,tertium confummatum eft. 
De Demetrto Crete»fi,jymorie ALx*n.<? Euergetu . 
Cap. LXXIX. 

EVsH.in chro.Anno PtoJema:i 5uergetis.|.Ionathe vero.i 8. 
regnauit in Syria Demetrius annis.j.Comeftor Jiic Dcme- 
trius occifo patre in pralio/ugit ad Crctcnfes parentcs maternos, 
& refumptis viribus,a Creta redijt in maritimam philifteorum 8c 
jn Syriam celer,8c conftituit Apollonium ducemexcercitus, qui 

Jirouocauit lonatham in praJiii,qui aflumptis lo.millibus egrcf- 
qs eft de Hieruf»lem>8c veniens Ioppen expulitinde Apollowu» 



.& fugerunt equites ApoUonij in Azotum, & intrauerant Phanfi 
Dagon,vt fe tuerentur: & fuccendit lonathas ciukatem & Pha- 
num:&fueruntdeoccifisin campo & fuccenfis in Phano ferc.8. 
millia.& audiuit Alexander virtutem eius, & addidit adhuc glo- 
nficare tonathamit egrelfus eft Rex Aegypti focer eius in virtu 
te magna,qu*rens obtinere rcgnum Aiexandri dolo. & tranfienf 
in finguhs ciuitatibus relinquebat cuftodias, & tollens filiam ab 
Alexandrc,dcdit illam Demetrio,&intrauit Antiochiam,& im- 
pofuit hbi duo diademata Aegypti & Afias. Tunc Alexander ve- 
nit cotra eum in bcllum,& victus eft a Philomeo, & fugit in Ara- 
biam ad parcntes matcrnos cum Antiocho filio fuo. Rexautem 
Arabum timcns.virttitesn Ptolemsi,occidit Alexandrum & re- 
feruauit filmni,& mifit caput Alexandri Ptolemeo , qui gauifu» 
eft,fed fadtum eti vt tcrtia die moreretur . 

De Miio Tregedtcgrapbo, rjr quibufd»m Romanisprttijt. 
Cap. LXXX. 

EVsb. inchro.EotemporcLucius Actiustragediarum fcri- 
ptorhabcturclarus, natusMancino & Scrano confulibu» 
pr&fentibus libertinis,hsc fcni iam Paaiuio Tarentino fua fcri- 
ptarecitauit,a quo & fuudus aftianus iuxta Pifaurudicitur,quia 
illuc inter colonos fuerat cx vrbc deductus. A&ot. Hic Aftius (vt 
refert A.Geliius)hacfimihtudinevfuseft,quodinpomisitide cft 
in ingcnijs,qua; dura & acerba nafcuntur,poft fiunt mitia & iudk 
da,fed qua gignuntur ftatim rnoilia &in principiohumidanoa 
matura mox riunt,fed & fpuria reliquenda : ei ergo vifum eft , cp 
dics atq; aetas ingcnium mitificet.De hoc eodem Adio refert Va- 
lcrius,cp in collegium poetarum vcnicnti Tullio Cefari nunqui 
ailurrexit,non maictlatis inquit eius immemor, fed cp in compa- 
ratione omniuin ftudiorum aliquanto fe fuperiorem efle confad» 
ret:qua proptcr inf bientia: criminc caruit,quia ibi voluminfl noa 
imaginum ccrtamina exercebantur.Eufe an chroni.Eo quoos tein 
pore Brutus vcl Brutius Hiberam vfq; ad oceanum fubiecit.Oro 
lius.Hic in interiore Hiipania.io.milJia Gallogrxcorum.qui Lu 
iitanis in auxilio vcnc-rant,afperrimo bello & cbjtficili incauto cir 
cumueniens compietlit , quorum in eo prxlio. l.millia occifa.6. 
niiliia capta refcruntur.in citcnore autem Hifpania Lepidus pro> 
cons.Naceos innoxiam gentem & fupplicem etiam fenatu prohi 
bente pertinacitur expugnare tentatiit , & pertinaciae psenas luit » 
fex millia quippc Romanorum in hoc iniufto bello iuftulame ca» 
fa funt,reliqui exuti caftris armifq; perditis euaferunt. 
De Kviutko Adolefceme , & dotis Triphoms , f> ducatu Srmoms. 
Cap. LXXXI. . 

COmestor. Triphon autemerat quidam partium AlexS 
dri primus,qui videns <p omnis excrcitus murmurabat cotrat 
Dcmetrium,"iuit in Arabiani, vt duceret indc Antiochum filiura 
Alexandri in tcrram patris fui,& impofuit ei diadcma, 6c congrs 
gati funt ad eum excrcitus quos difperferat Dcmetrius,& pugna- 
uit cotra eii Demetrius, & iugit, & obtinuetut Antiochus & Tri 
phon Antio(hiam,& fcriplit Antiochus adolefceu s lonathae , vt 
cflet de amicis rcgis,& milit illi vafa aurea,& mitit Ionathas Ro- 
mam rciiouare cum eis amicitiam.Sparciatis quoq; fcripfic, quo« 
fupra Latcdcmonios diximus,dicens Pridem icripfit vobis Ariu* 
Rcx vidctur fub Onia fummo facerdotc Iudxorum,qui degene- 
re Abralix- cftis,& fratres noftri,& nunc mi fimus ad vos.f. vt in- 
noucmusiratenutatera:& refcripicrutSparciata;. Pecoranoiba 
& policfiio noftra vcftra funt,& veftra noftra.Et tcmpore cogita- 
uit Ti iphon occiderc Antiochum adolefcentem, & imponere fi- 
bidiadema, fed timuit Ionathan ftrcnnuum dcfenforem Antio- 
<hi,& elegir,vt eum prius occideret,fcripfitq; Ionathe, vt occurr* 
rct ei Betnfan,Venit ad eum Ionathas cum.4f • milJihus virorum, 
videns Triphon ait.Vt auid vcxafti populumfelige tibipaucos,8c 
vcnimecum Ptolemaidetn, & tradam eam tibi & reliqua praefi- 
dia,& credidit ci lonathas.Cumq; intraflet Ptolemaidcm, licau» 
runt eum ciues,& omnes qui erac cum eo interfecerunt. Eufcbiut 
in chroni.Anno igitur Ptoleiiwei Euergetis feptimo,Demetrij vo» 
ro tertio Sinionloco lonathx fratrisin facerdotiu aflumptusprat 
fuit Iudcis annis.8.Poft Demetrium vero regnauit in Syria frater 
cius Antiochus.qui cognominatuscft Sedetes annis.9. Comeftor. 
Triphon autcm cum iter faceret cum Antiochoidolo occidit eu, 
& rcgnaui t pro eo in Afia. 

DcSeruilt beitoScicilU,freiusportentis. Cup. LXXXII. 

ACtor. Eotetnporeiuxta Eufebium feruilc bclJum ortu 
eft in Scicili3,quod iuxta Orofium monftra quxdam prae- 
ccflitfelcgutur.Orofius.Scruio FuluioflaccoQijiiito Calpurnio 
Pifone confuJibus , Romar puerexancillanatuscft quadrupe?, 
quadrimanus, oculis quattuor,auribus totidem,natura virili du- 
plex.In Sciciliamos £thnavaftosignescru£tauit acfudit.qui tor 
rentummodoperpronipra:cipites proxima queq; corripientibus 
exutfereflammis,longinquiora autem fauillis calidis cum vapore 
graujlate volantibus corrueruac^uod Scicilix femper vernacuiu. 

{enus 



Digitized by 



Google 



Llber Quintus. 



56 



mnut monftri non protendere tnalum foletrfed inferre. In Booo 
Senfi a»to fruges ih arboribus cnatx funt.Ig.tur in Scicilia bel- 
Sm feruile ortum eft,quod adeo graue & atrox mulurudme fer 
«orum.inftri.au copiarum magn.tud.ne viriu» 1 fuu,vt nond,- 
diPretoresRomanosquojpenitusprofligauit.fedcofuIesquo- 

q; terrutrit,nam feptuagiota millia feruorurn tunc in arma cot.- 
ipiranrium Vuifle referuntur.excepu vrbe Meflaua,quae feruosh- 
tJeraUter habitos in pace continuit.C*terum Sc.al.a m hoc quo 
«,; miferiorellquia infula & daufa vndiq; mar«, malum fuum 
Xteftinum egerere foras non poteft.Eufe..n chro.Scru, qu. ,n Sci 
ciliaiebellabant obfidionis neceftltate compulfi.ad fua inuicem 
cadaueradcuorandacompulfifunt. .„.„, 
X>e Attalo Regc Afu minms & Artffontco. C*p. LXXXUL 

IVstiHvs. Egdem tempore in Afia minore rex Attalus Ho- 
rentiflimum ab Eumene patruo regnum fufceptum cxd.bus 
amicoruni&cognarorumfupplidjs fedabat.nunc matrem, nuc 
Beronicem fponfam maleficijs eorum necautn confingens pott 
hanc fcxleftam violentix rabiem fqualidam veftcm fum.t. barba 
cipillumqj in modum reorum fubniittit.non in publicum ptodi- 
re non populo fe oftendere,non domi laeta conuiuta inire.aut aU 
ouod fignum fani hominis habere. prorfus vt pendere pcenas ma 
nibus interfcaorum videretur omifla deinde regn. adminiKrauo 
ne hotcos fodiebat , graniina ferebat & noxu innoxijs permiice. 
bat.caqj omnia veneni fucco infeaa,vdutpecufcaremunusami- 
cis mittebat.ob hoc ftudio xrarix attis fabricx fe trad.dit.ac T. fa 
mulachris ex xre fundedo procudendoqj ubfeaaretur matr, dcn 
de fepulchrum faccre inftituit,cui operi intentus morbutr. exboj 
lis feruore contraxit,& die feptima deceflit.populumq; Ron"™ 
hxredem regni fui inftituens,hoc tempore mortuo Attalo: An to 
nicus Eumenis fiUus ex pellice Ephefia cythanftx cmufdam fiha 
eenitus velut auitum regnum Auam inuafit.multaq; fccuda pr* 
Da aduerfus ciuit.-ues qux Romanorum metu tradere le eidc no- 
lebant fecit-Ot ofius. Aduerfus huc Ariftontcum Pubhus Licimus 
Craflusconful & Pontifex maximus cum inftructifljmo rnUius 
eft exercitu.prxterea a magis Regibui hoc cft Nichomede Buhi- 
nix,Mitndate,Ponti & Armenie,Arairate Capadoc.e.Philome- 
nae,Paflagonie,regibus eorumq; maximis copijs adtutus,conierto 
tamenbello viftuseft & cum exercku poft plunmam cxdemm 
fiigamaao,ipfeiamcumcircumuentus abTwftibus& peneca- 
ptus efiet excogiuto genere mortis effitgit,& dedccus & feruitu- 
tem.nam virgam,qua vtebatur ad equum in oculum Cratis im. 
pegit,qui ira & dolore exardefcens gladio latus eius tranfuerhera 
iiit!AuguJi.j.decin.Dei.Cumaduerfus Acheos regemq; Arifto- 
nicu beilaretur.ApolIo Cumanus quatriduo fleuifle dictur , quo 
piroditoaurufpices territi cum id fimulacrum. putaflcnt in mare; 
proicicdam,Cumani fcnes interccflerunt atq; retulerunt tale pro 
cligium & Antiochi & Perfis bello in eodem aperuiffe figmeutf), 
&quiaRomanisfelicit.?r prouenifletex fenatufconfulto eidem 
Apollinifua dona mifla efle teftati funt.tunc perit.ores acciti Au 
rufuices refponderunt huac fletum ideo profoerum efle Roman» 
quoniam Cuman» Colon ia gneca eflet , fuifq; tems vnde accitus 
effet Apollo id eft ipfi grsecix luftum & dadem figni ficare, dein- 
demoxRegem Ariftonicuu» viftum & captumeflenundatueft. 
DeProditijsbeUun* Auerntnfe fr*tedenubus. 
C*f. IXXXIIII. 

ACtor. AnnoPtblemari Euergetis.t4.& Symonis,t^& An 
tiochi.7.quifuitannustertius Auernis vrbs nob.lis GaUiae 
vt fcribit Eufebius capta eft : & Rex vetuirus , fed Orofius diat 
hoc contigifle prjtfatis regibus iam mortuis, & anno ab vrbe con 
di»fexingetefimo.i8.Hieronymus autem ponit hoc anno ab vr 
beconditafexingentefimo.tf.prius autem fecundum Oroduni 
cafuscontigerunt.Orofius.GneoSempronio Tuditano &Mar- 
co Attilio confulibus PubliusScipio Aphricanus pnd.e pro con- 
tione de periculo falutis fuae conteftatus , quod fib. pro patna la- 
boranti ab improbis & ingratis deniidari cognouiflet , altero die 
manc in cubiculo fuo exanimis repertus eft,hunc quidam vxons 
fua; Sempronio Graccorum fororis dolo necatum rerunt. Emilio 
autem Ludo Orefte confulibus Ethna vafto tremore cocuffa glo 
bis igneis exundauit.rurfufq; altera die Lippara infula , & vianfl 
citca eam mare intantum efferbuit,vt exuftas c^uoq; rupes diflol- 
uit,tabulataq; nauiu liquefattis ceris excorruent , cxanimatos pu 
fcesfupcrnatantesexcoxerit,homine$ auoq;nifi qui long.us po- 
tueredinugere,redprocato anhelitu calidiaeris aduftis introrsu 
vitalibus fuffbcauetifcDeindeMarco Plando Bipfeo,MarcoJ?ul- 
Vio Flacco,confulibus,vix dum Aphricam a belloru exddiis qme 
fccntcm,horribilis & inufiuta perditio confecuta eft, nam cfi per 
totum immenfx locuftarum cateruae fcrrentur,& non modo lam 
cunaam fpem frugium abftraxiffent,herbafqj ocs cu parteradjcu 
foliaq; arboru cu teneritudineramorfi cbnfumpfiffent.vetueuam 
amaros cortices atq; arida ligna pr aero dercnt, rcpentiuo abrepue 



vento atq; in globot coa&e portataeq; diu per aere Aphricano pe 
lago immerfae funt.Haru cii immenfos aceruos logis vhdis vrgeV 
tes fludus per extenta late littora propuliflcnt,tetrum nimis vltra 
opinione peftifenl odore tabida & purretafta cogeries ex alauit , 
vndeomniu pariter aiantiu tanta peftiletiacofecuta eft , vt auii, 
pecudu,ac beftiarii corruptioe aens diflblutarii putreraSa pa(Cm 
cadauera vicifi corruptioisaugeret. In Numidia in qua tunc Mi- 
tipfa rex erat oaingenta millia hoium perifle traditu eft.Circa ve 
ro ori maritimS maxime quas Carthaginenfi atq; Vticctifi lifto- 
ri adiacet,plufqui.ioo.millia,apud ipiam vero vertica ciuitatem 
1 jo.millia milicuquzad praefidiu totius Aphricf ordinatafuerat 
extinaa funt & abrafa,qu« caedes tam repenunam ac tam violen 
taextitit,vt tuncapud Vticamfub vnadieper vnam portamex 
illis iunioribus pluiquam m ille mortuos elatos fuiffe narrctur. 
De AntuebtDtmetrif & ntce Symonis PoMificis t & fuccejfton* U 
hanrtis Hircani. Caf. LXXXV. 

COm e s t o r. Eo tcmporeexiit Antiochus filius Demetrij 
in terram fuorum patru,& couenerut ad eum ocs exercitus, 
iu vt pauci eflent cu TriphoncPorro Triphon fugit nauigio iti 
Ortofyada,Rex autperfequens efi coftituit Cendebefi duce ma- 
ritimfi,& reliquit ei exercitu,vt expugnaret Iud5, quod cfi acce- 
pifl'etSymon,vocauitduosfiliosfuosfenioresXIuda & Iohane, 
& dedit illis. io.millia pugnatoru & equites , & profeai funt ad- 
uerfus Cendedebefi, & inlonucrunt facris tubis , & conuerfus eft 
iu fuga Cendebeus,& caftra dus & ceciderunt ex eis duo milliayi 
roru,& redierfit filij Symois in pace,porr6 Ptole.fi!ius Abobi co- 
ftitutuserat duxin capo Hiericno,erat.n.gener fummi facerdotir 
& habebat auru & argentu moltfi,& elcuatfi eft coreius, & vole- 
bat obtinere regionem,& ocddit Simonem in dolo: vxoreq; cum 
duobus filijseius vinculauit,mifit quoq; nundos occupare Hieru 
fale,& alios in GazS,vt intetficerent Iohanne, fed procurres qui- 
da in Gaza nunciauk Iohani qua: fca fuerSt,& ipfe feftinau it occu 
pare Hicrufale, & ocddit eu,qui venerat efi pdere,& fa^us e prin 
ceps facerdotfi poft patre fufi . Eufebius in chronicis. An no igitur 
Pcolemxi Euergetis.i j^imonc Pontificeludaeorfi interfeao, fuc 
ceflit ei lohanes filius dns qui & Hircanus annoru-i*.Comeftor. 
Hic diSus eft Hircanus a deuiais Hircanis,quem Iofephus in tri- 
bus comendauit,in rdigione faccrdoti',in ftrenuitate ducatus , 8e 
quia vir ^ppheta erat,hic inf ecutus eft Thimotheu, qui patre ekis 
oolo interfecerat,maureq; eius cu duobus paruulis teneoat in via 
culis,& confiigerat ad oppidu Agon, obfcffo quide oppido , cum 
Iohannes acrius infulubat,ThimOtheus matre Iohanis & fratres 
fuper muros vfq; ad fanguis effufionem cedebat, fraaufq; pietate 
Iohannes ab impugnatione temperabat,matre tamen dam3te,ne 
pro fe fineret fcelus Thimothei inultu,mortcm.n. fua fic iudica- 
ret immorulitate meliorem,ob hoc diutius traQa obfidione , fe- 
ptimus venit annus feriatuslud«is,receflitq; ab obfidione Iohan 
nes,Thimotheus vero matrc ipfius & fratribus occifis , confugic 
ad Zonene Philadelphie tyrannfi , qui Cotila cognominabatur. 
Del tcrato regno D emetrij Viclorijs rntionarum ex Q*Uisi ' 
Cf. LXXXVl . 

EVsbbivs. Anno Ptolcmafi Eucrgetts. 1 7. Iohannis Hirca- 
ni.j.Demetrius iterum Syrie regnauit annis^.Aftor.Hic an 
nusprimusDemetrijfecundoregnantispoftfratre Antiochu fe- 
cundu quada chronica fuit annus ab vrbe condita fexingetefimus. 
i84lequo fic fcribit Orofius.Anno ab vrbecondita fexingentefi 
mo.xS.FabiusconfulBituito Regt Aruernorum bellfi maximo 
inftn.au coperanti,adeo cfi paruo exercitu occurrit , vc Bituitus 
paudtatem Romanoru vir ad efca canibus quos habebat in ag- 
mine fufficere pofle iaaaret,qui cum fibi ad transferendas copias 
vnum ponte Rhodani paruum effeinrelligcret , alium compaaif 
lintribuscathenifq;connexum fuperftratis confixifq; tabulis in- 
ftruxic conferu pugna,& diu grauiter agitata, viSi Galli conucr 
fiq; in fuga dum fibi quifq; timet,coaceruatis inconfulte agmini- 
bus,& propero tranfitu poucis vincula ruperunt,ac mox cum ip- 
fis lintribus merfi funt 1 So.miilia armatorum in exerdtu Bituiti 
fuifle traduntur,ex quibus.i yo.millia vd cxfa vd merfa funt.Eo 
dem anno didt Orofius quintum Marium confulem Gallorfi ge- 
tcm fub radice Alpium fitS aggrefliim efle, quicum fe Romani* 
copijs drcumfeptos viderent,& fe bello impes.occifis coiugibus, 
& liberis in flammas fe proiecerunt,qui uero prxoccupacibus Ro 
manis peragendae tunc mortis fux copiS non habuerunt,alii capti 
fuerat,alii ferro,alij fufpcdio,ali j ueneno,ueI negato cibo, fe pere- 
merfit,null' oino ud paruul' fupfnit cj no maUet mori q. feruire. 
DeAslucUPttlemti. frntce Demetrij. Csp. LXXXVlI. 

IVstinvs. Porro Ptolemaeus Rex Aegypti bello potitus a 
Demetrio,cu cognouiffet Cleopatra forore fua opibus Aegy 
pti nauibus impofitis ad filiam & Demetrium Gencrum in Sy ri£ 
prohigifle,immittitiuuenem quendam Aegyptiu Petrarchine- 
gociatoris nlium qui regnum Syrix & armis peteret , & copofi» 

fabula, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentl/. 



labtiJa,quafiperadoptioneregis Antiodu receptus in famiiia rc- 
gia cflet,necSycisqucnilibe: regc afpenantibus & ne Demetrij 
iupcrbiam paiereatur,nome iuueni Alexandri imponitur,auxilia 
t]i c: ab Acgy pto n-gcntia wituintur Jnterca corpus Antiochi in- 
tcrfe<3i a regc Panbotum inloculoargcntco ad fepulturam re- 
miliumcftiiiSyriaai.G^6jicftinge»ti Itudiocwkatum & regis 
AlexaiidriadcbnJirinaiidainfabul* fideexcipitur,que resiJli ma 
jjnuiu lauorc. popularium conci iauit,on»nibus non tiftas in eo Ja 
chryiiias.cxiiiujiaBt ibus.Dtmettuis aut victus ab Alexandro cum 
vndiq; a.cirtumftamibus maiis pramercuir, ad poftremum et ab 
vxore bliiiq; dt-fctitur.Rclictu s igi: ur cuni paucis ieruqlis tuJTy 
lum tehgioncfc tepli deieufurus petiliet,naui cgrcdiens prxfecii 
iuilu interticitur. Aiter ex bliis Stituchm,qm finematris audtori 
tate diadenia fumpfiiict,ab eadeitnetficitur.Alter Gnppa, cui^p 
ternati magiiituoini-m.cognamen ttgis vt penes filium rcman- 
t,ius autcm omrus inipenj pencs mattem erat . 

De AnuocheUr$pf.e^ C>/>. LXX.XVIII. 

EVieb i v s in chronicis.Poft Demetrium igitnr Syrix regna 
uit Antiochusqux & Grippus annis.i l.lufti. Alexanderau 
tem occupaio Syrix rc-guotusicusfucccUu rcmm, fperncre iam 
ipfum Ptolcniajum a quo fubornarus fuerat fuptrba inrblctia cx 
pit,l toleuixus ergo tctoutiliata fibiforoie ingemia Grippo mit 
titauxilia,& fihaltb (|>cniiptiam,quodvidcates popuii Syrix 
paulatim ab AJexandrodeficiunt. Coferto itao; pnlio , intetre- 
ges viCtus Alexandcr profugit Antiochia , ibiinops pecunix cum 
jLpcudia milicibtisde.eflent,in tcploiouis folidom ex auro vkSo- 
zix fignu tolli iuhet : facetis iocis facrilcgiuin circumfcribe?,nam 
victorta libi comodata a Ioue dkcbat. Ittteriectis dcinde diebus , 
cum ipiiuslouis aurciua. fimulachFum infiniti podcris tackeeuel 
Ji lufliflet.deprchenfufqj in iacrilegio concurfu multirudmis cflet 
in fuga verfus eft,& vagna vt t empeftatis ©pprefhts ac dcfertus a 
fuis latronibus capitur,perdu£hifq; ad Gripcft intcrficitur,Grrp- 
pus porro recuperato patno rcgno,extcrnifq; pericuJis liberatus, 
inlidijsmatrisoppetitur.qua; cum cupiditate doniinationis pro- 
«Jito Dcuictrio marito,& altero tilio tntcrfctto . Huius quoq; vi- 
ctoria infcnorc djgnitate fua fafia dolcrct,venienti ab emckatio 
nc poculum vcneni obtulit,fed prxmonitus Grippus veluti pieta 
tecuoimatteccrtarct, bibereipfam iubet. Inftat adpoftremum 
prolato iudice eam arguit , folam defcnlioncm fceleris fupcrefle 
arHrmis.fi n6 bibat quod filio obtulit , fic vi&a Regina fccrere in 
£e verfo veneno (quod filio parauerar) extinguitur .Regni crgo fe- 
curitate accepta Agrippus.8.annis quietc & ipfe nabmt & rcgno 
prxftitit.Natus deinde ilJi eft regni xmulus frater . Ciriccnus , ex 
cade quippc matre gcnitus fed exAntiocho patruo fufceptus.que 
cum vcneno tolicre vcJuiflct, vt maturius armis cttm eo dc regno 
contcnderct cxcitauit Comeftor.Porrd Anttochus Ponticus Rex 
Syri*ob/editHierufale,cjobreniaperuitHircanus duos decfto 
loculttdrcuBiftatibusiepuJchtuDauidj&fuftiilitex eis plufqul 
tria millia talentoru , deditq; treccrua Antiocho vt ab obficKone 
recederet,& vt placaret murmur populi de fcpulthri apertione, 
de reliqua pecunia primus inftituit Xenodochia pauuerum inHie 
rufale,Samariam capta folo xquauit,a Herodcs Seba inftaurans 
Sebaften dixit. Eufebiusin chronicis. Anno Ptolemxi £tsergeti<. 
aiJiircani vetcUi.Marcus Tctentius Varro philofophus & poc- 
tanafcitur. 

D* Rtgn» Pteletnti Fifienh. C*f . IXXXIX. 

EX chtonicis. Anno Iobanis Hircani.i j. Antiochi vero Grip- 
pi.9.& tuergetis.r9.Idem Ptolcmxus ex Acgypto pirlfu<c: 
Aegyptiorum vero.8.rcgnauit Ptolcnixus Fifcon qui & Sothcr. 
Ocpu; ?ut anno xtatis quintx.47<. mundi vero . joj ?. & regna- 
uitannis.i7.Iuftinus }*. Huicpcr legatos regnu Alexandrinum 
& vxor Clcopatra Rejjina forcr ipfius dcfcrtttr,letus igitur cp fine 
ccrtamine fratcrnu regnum cxpiflct,cognofces fubordtnari a ma- 
tre Cleopatra & principum fauore. Fratris filium ftatim vbi Ale- 
xandriam ingreflits eftfautorefq; pueri trucidari iuilit,ipfum quo 
<p die nuptiarum quibut matrcm cius in matrimonium recipie- 
hat^nter apparatuc xpuJarum & folennia religionum in compJc- 
xu matris interfecit,«qi thorum fororiscxdc filii eius cruentus 
afcendir,po|l quod non mitior in popularc, aui eutn ad rcgnum 
vocaucrat fuirjiquideni peregrinis militibus liccnria cxdis data 
ooinia sjguinequotidiemanabantjipfani quoq; foror? filia eius 
virgine Ituprata.pcr vim in matrimoniu afcitam rcpudiar,quibus 
rebus tertius in diuerfa populus lab t , patriaq; mctu monis exul 
lelinquit.Solusigiturtn tanta vrbccuiuis relictus PtolemxuscCi 
fe rege no hoium fed vacuaru asdiu viderct cdidto peregrino folici 
tat, quibus confluentibus obuius lcgatis Romanorum Scipioni 
Aphricano & Spurio Mumio & Marcello(qui ad afpicieda iocio- 
rum regna venicbant) procedit, fed quam crucntus ciuibus , tam 
ridiculus Romanis fuit.£ratenim & vultu deformis, & ftatura 
breuis,& fagina vcpttis nonbonuni fcd beluxiiuulis quJ f^ditatt 



ti nimia fubtilitas perlucidx veftis augebar^rfus quafi acru afpi 
cienda prxberentur,qux omni ftudio occultanda pudibundo ri- 
ro erant. A phicanus autcm dum infpiceret vrbem, Alexandrinis , 
ipeftaculo fuir, 

D* hell* lugurtine & filij Lucij Helij fulminAtm. 
Ctf. C. 

EVs 1 B i v t in chronicis. Anno huius Ptolemxi j Tugurta co 
tra Romanos d.niicans capitur.Orofius.Nunquam vlia Ro- 
mano militi tumuliuoiior pugna & terribiJior tuit,adeo vt difcut 
fu & iremitu circuncurfantium & impetentium eqoitum fufcita 
tus puhns cx!umfubtcxerit,diem adcmeritj, noftem obduxerit, 
untufq; telorum nimbus ingruerit,vt nulli parscorporis ab icrn 
tuta eflet:quippe quibos vifus adprofpiciendum impedimento ca 
Iiginis, & expcditio ad cauendum comprcfltonem mtiltttudinit 
dccrat.nec laborabat eques Maurus ac Numida: vt bcne colloca- 
tum hoftem opportuno teli impetu rimaretur,fed pottus in incer 
tutn tcla mittebant,ceni qudd vulncra inccrta non elient:itacoa 
tti in vnum Romani eqvites in vnum pedites dcnfabantur, & cu 
iteruat circunfnli hoftcs nonfolum agmini^ extrema laniaret: itc 
rutn etiam medio excuiCsproc ul telis ccderet,turbatoiq , Roma- 
nos infupct& xftu$SoIis,intoJerantiaiitis,mortisinftantia vfqj 
ad extremum defpentioni* de(atigatat,fubito votum iJJud Ro- 
manorum aducrfus Afros,tempefLitum himbriumq;, fuffragium 
celo nuuum infperatx faluti fuit.Siquidem rcpentinapluuiafitie 
trbus Rotnanis & cftuantibus refrigertum potumq; prxbuit,por- 
ro autem Numtdis hafttiia telorum:qux manu intorquere fine ar 
m ain entis folent ltibrica ac per hoc inuulia reddidit. Scu ta etiarn 
quc Elephanti corioexterto habilia & tuta geftabant, cuius ea 
natura eft vt acceptum himbrem tanquam fpongia bibat •' acper 
hoc intra&abile reptntino pondere fiat,quia circunierri non pote 
rant,defendereneqtiiuerunc.TuncBoctus& iugutta Numidarfit 
Rcxfugerunr,pofthoc t4oJuiUiaarmarorumabhifdem regibus 
obiedafunt,quevfqj adinternction6aRomanis cxfa referunt, 
cx eo Hoctus fycm btUi abiciens pacem a Romanis pettuit:atque 
in prxctum paris ittgurta doio capta,cathcnifq; obrutu per Siua 
tegatttm milit ad M.uiriunuqtu in triumpho ante currum cuduo 
bus filijs fuis aclus & mox in carcerc ftratignJatas eft. Hifdem die, 
busLuciusEliusequesRomanuscumvxore&filia dc Romain\ 
Apuliani rediens tempeftate correptus cum filiam confternata vi 
deretmcitius ^pioribustedisfuccederet,reli&is vehiculis corf 
ttifq; equts hha virgine cquo lnfidente in mediu agmen accepit. 
puella continuo i£fu fulminis examinata eft,fed omnibus fine Tcif 
lura aliqua vefbmejjitis ademptis , ac pcctoris pcdnmque vinculis 
tiiflolutis,moniltbit$ autem anulisq; difcuiC$,ipfoq; corpore ill©» 
fo,(uii (j»obfcenum in modum nudam,& linguapaululum exer- 
ta iacuit:equus quoque ipf e quoilla vtebatur ftratorijsfrenis, 8c 
cingults diflolo tis paflim,ac difpetfis procul exanunis iacuit. 

DeRegne Ariltebotijiymtrte tius. Cap. XCI. 

EVsbbivs in chronick. Anno Ptolemxi Fifconis 1 l-Arifto- 
bolus Rcx pariter, & Pontifex primus apucl Iudxos diadtma 
tis futnpfit infigne.Comcflor.Mortui» cft.nJoanncs Hircanusre- 
liftis j.filijs Artftoboloprimogenito & Antigono cum rribtts tm> 
noribus . Cumq; nullus eorum ad regendum populum fufficeret, 
vxorcm fuam difertifHmam Iudxx, & filijs prxiccit. Ariflobolu* 
vero impaties dfiij maternianatrem cum frat ribus minoribus via 
culabat tn carcere , & Antigonum quem diligebat fecundttm a f« 
confiitt'it:impofuitq; libi diadcma,& rcfticutum eftregnumlu» 
dx. Fhtxcnint autem a Scdechin fub que regnumfuerat intenum 
ptum anni 47 <.& menfes trer, Tel a rcditu de captiuitatx Babylo 
nis,vndefcpc legitur intermtflum fuiflcregnum, vfq; ad Hircanfll 
& Ariftobolum.i.vfcp ad Ariftobolum Hircanunectamen regna^ 
uit Ariftoboius,nifi pct annum, eocj) matrcin vineulisfauicper- 
emerat.Cumq; cgrotaret AriftoboJus in turre,qux poftea ab He- 
rode dictaeft Antonia,redibat Antigonus de Galilea, inqua mul 
ta prxc)arefcccrat,indntus armis nottis, & deccntibus, cumcj; in- 
trcdcretur Hierufalem in dicbus Scenophegiaruni, & ob honorS 
rratris,& vt oftenderet decorcm armorum populo armatusintra- 
uit, quod videntes^muli ipfius, & maximc vxorfrattis,q.uxocu- 
losin cum iniccerat,fed ipfe ei aflcnfum non prxbebat,accufabac 
eum dicentcs Ariftobolo,fratcr tuus audiens te xgrotatem inma» 
nu forti & armata intrauit, vttepcrimat & regnet,quoditapro^ 
bare pote$:iubc eum venire ad te,fi vencrit armattis fuper his,que; 
diximus certus eftb:pofuit autem ad fuggcftioncm vxoris Arifto-. 
bolus armatos in fubterraneo, vt fi venirct armatus eum tnterfice 
rent,& aduocans Ariftobolus fratre prxcepit nuncio, vc diceret el 
rie ventret armatns, fed Regina corrupit nuciu cu munerib. Erat 
eo tpe in Hicrtifale Gcncthiiacus cjda Iudas noic de herefi Elleo- 
ru,qui fcholafticis fuis arte fua fidixerat de morte Anngoni & die 
& lotu, paulopoftoarifufdl Anugonuscoanuatusdefccderet£> 

pirgum 



Digitized by 



Googb 



LiberQuintus. 



57 



■pirgiim ftrationis , audiens autem rex mortem fratris indoluir, 
adeoq; morbus ihualuir,vt fanguincm 1 aceratis vifceribus euo- 
-meret,& ingemifccns ait,fas no erat vt lumen Dei (celera mea 
latcrenc , eacenus corpus imptobum fratri matriquc animam 
damnatam detinebit,quatenus no paulatim ianguincm meum 
eis libem, totum fimul accipiant, & his diftiscxpiraut. 
Dt Alexnndro lannto trudtlitatt tius . C«f. X C I I. 

QVo mortuo vxoreius,quia prolem ex eo non fufcepcrat, 
fratres viri fblurt a vinculis maiorem naru Alezandrum 
Rcgem cdftituens, qui cbgnominatus eft Ianncus,quia 
etia modema prxfiare videbatur , qui fratrem fc<fm intcrfecit, 
quia rcgnoafpirare vidcbatur , tcrtium vcro fecu viucre coegit 
i>riuatnm,daxitcj; vxor£ nole AItxandram,q & Salina dtfta eft. 
Hicadeonequifiimusfuit,vtin rribssannisdrciter.l.millia fe- 
nioru interfecir,qa facinora eius deteftabancur.Cnmq; orTenfus 
cflet ppFo munii.it fibi palaciu in turri,q Baris dicebaf.fupcr q 
poftca ammiratus eft Titus.rp cam Iudxi defererent cu defcndi 
poflit a duobus ab omni viuente,adeo auccm offenfus erac Iu- 
dxis.vc fclis petcunftanti ci quonam pafto cis fcdari pofTet.re- 
fponderet,fi morerct^ob faoc ex eis in platcis Hierufal6 fufpeo 
dicoftingencos viros vxoratos, vxotcfq; eorii & Iibetos necauic. 
Dt ViBon» tXomnnorum tx Cimbris iuce M*rio. Cmf. XCIII. 
•^pj Vfcbius in Chrooicis . Anno Ptolomei Fifconis 17.100. 

miJlium Cymbrarum czfa funr.8o.miilia capra perMa 
'^"^ rium cum duce Teucomodo. A&or . Cum his Cymbris 
Teutoniei fueruncfm Orofium dc quibus Hicro. ait in cpifto- 
la ad Acherutiam dc monogamia , gens Teuconum Galloru ex 
vlcimis Occeani atquc Germanix profcfta lictoiibus , ocs Ga!- 
•lias inundaujt fxpiufq; Cxfis Romanis exerciribus apud aquas 
fcxtias a Mario pugnante fuperata eft, quorum. 3 00. Matronx 
cum alijs fe viris eaptiuiratisconditione rradcndas efse didicii- 
•fcnr.primum confuicm deprecatx func vc temploCxrcrisac Ve 
neris in fetuiciom craderentur.qct cumtion impetrarenr.fubmo 
uenteeas lictore, oes Cxfis paruulis libetis mane mortux funt 
repertx fufTocatis laqueo faucibus , & mututs complexibus fe 
tenentcs . Orofius . Teutones autem & Cymbri intcgris copi js 
alpium niues emerfi.lulix plana peruaferant,itaque cum rigi- 
dum genus diu bladioribus aureis poculis cibis,aclauacris cmo 
lirentur, Marius Sextusconful & Catulusaduerfus eos mifli, 
diead pugnam & campodaco.Hanibal fecotiingenium in nc- 
bula difpofuere pugnam in Sole pugnauerunt,prima fiquidem 
perturbatio Gallorum fuit ej> Romanam aciem prius ofTendcrc 
3ifpofitam,quam adeiTe (enfcrunt.cfique illico vulnerati equi- 
tcs retro in fuos cogcrentur, cocamquemulcicudinem indifpofl 
tam,& adhue aduentancem conrurbarenc,& Sol cu venco cxor- 
tas ex aduerfo emicnifTcc.vrfus eorum puluis oppleuit,& fplen 
dorhebetauit ita faftum eft,vt tanca ac rerribilismulcitudo mi 
nima Romanorum cladc fua aucem vltima intcrnetione cede- 
retur, i40.millia eorum cunc in bello cxfa. 70 millia captadi- 
euntnr: Mulieres grauiorem pene exercuere pugni.q plauftris 
in modum caftrorum conftri&is , ipfic de fuper propognan- 
tes dtu a fe repulere Romanos , ted cum ab his nouo coedis ge- 
nere terrercnf, abfcifis.n.cam crine vcrtieibus inhonefto (atis 
vulnereturpeerelinquebantur.ferrum qd in hoftcs fumpfcrant 
in fuofquc vcrrernnt, nam alix concurfu mutuo iugulatx,alix 
coprehenfis inuice faucibus ftrangularx.alix funibus p equoru 
cruraconfenis,ipfifq; eorinuo extimulatis cquis,poflqhifdcm 
funibus quibus equorum crura nexerant,indidere ceruices pro- 
tra&x atquc exanimatx funt, alix laqueodefuperereftis plau- 
ftroram tnemonibusperpendentnt.Inuenta eft etiam qnxdam 
qux duos filios ttaie&is per colla eorum laqucis ad fuos pedes 
Sunxcrit, & cum fcipfam fufpendiomoriruramdimiffiflet fecQ 
traxerit occidendos.Intcr hoc & mulra & miferabilia mortis ge 
nera Reguli quoque csncurriflc referQrur, ftrictis in fe gladiis, 
Lugius,& Boiorix Regcs in acie ceciderunt.Claudicus, & Cef- 
fiorixcapri funr.Itaq; in hisduobus przlijs,t4o.millia GallorQ 
occifa,& i40.capta iitnt abfq; innumera muheru multitudine, 
q fe.fuofque paxaulos focminco furore, vi aut virili nccauerut. 
Dt txfulfiont Fifconit 4i Atgyfto ftr mstrem Cltofatrmm . 
C*f. XCIIII. 

ACror.Eodem nnno quo,to.Cymbrorum Cxfa,& So.miJ. 
capta lcribit Fufebius auno.50.(ifconis,i7.Scribir ctidS 
Fifconem ab i€gyptoexpullum per mattem Cleopatram 
in Cyprum feceflifrc.cpqiioradum fit luftinusin li.^p.fic uar 
jat. Cleopatra cum grauareffbcio regni filio Pcolomeo, ppfum 
in cum incicat,abducuq; ei Selenevxore eoindigniuscpex Se- 
lene iam duos filio» hebat.exulare cogit, accerfito minore filio 
Alexadrb,& Rcge in locfi fratris confticuco, fednecfiliu rcgno 
expuJiffecontcnca,bellu Cypri cxultatem pfcquitur,vncoput* 
»0 lurerficicducrni exercirus fui , q> viuum eum maotbus emit 
• Speculum HiftoriaJc. 



fiflcc,c^q~ Ptolemcus verecundiamaterni belli no viribus miri6r 
ab infula receflifiet, hxc luftinus de 1II0 Pcolcmco, quc Hicro- 
nimusdixit a regno per matrem expulfum. Porrodcilloqutm 
Fifconcm cognominat, iam aut dixcrac.Pcolomtocum £c uegri 
110 ppFo inuifus cflecfpiffec, tacitus in cxilium jpfcduseft cum- 
filio,que ex forore fufcepcrat,& cu vxore mfis pelice,c6ttafto* 
O; mcrcenarioexercitu, bcllu (brori & patrix intulit accerficu, 
deindc maximQ a Cyrenis filifi, neeu Alcxidrinic6tra fercge 
crearet interfecit.Tunc ppFus ftaruas eius,& imagines detraxit, 
cp factu ftudio fororis exiftimas,filiu que cxca iufccpat intcrfe 
ciccorpufq; in mcbra diuifum & in cifta copofitG matri diena 
talis eius iruerepulas ofFcrre curauit,hxc res non Reginx tih.ve 
rumet vniuerfxciuitati acerba & luftuofa fuit.tinq; m;rorem 
feftiui flimo c6uiuio intulit.vt regia ois repentino luftu incedc- 
rct, vcrfo igf fludio principu ab cpulis ad exeqas mcbra lacera 
ppfo ondfit,& gd fpare de Rege fuo deant,fili j cede demoftrar. 
Dt Regno Pttlomti AUxandri & fint rtgni Syrti, & Lucrttio t 
4y Pomfonio. C*f. X C V. 

£X Chronicis.E xpulfo igf dc Rcgno Fifcone p mfem Cleo- 
parram & in Cyprum fccedente fucceflit jEgyptiorfi 110 
nus Pcolomeus qui& Alexander.Cepitautanno qumrx;tatis. 
494 .mundi vero.j .1086«. & regnauit annis. 9 Hoc tpe regiia- 
bat apud Iudxos Alcxandcr Ianneus , cj. regnauitannis. 17. In 
Syria vero Antiochus Cixicenus g annis- i8.poft quc rcgnauit 
Pnilippusaunisduobus Denique Antiochusin Parrhos fugics 
Pompcio le tradidit,poft qucmPhilippos captusefta Gabinio 
regnum Syrix finitum eft.f annoPtolomei.7. vel 8. hucufque 
Syria poflefla per Reges in Romanam dicioucm feceflit .Titus 
Lucretius pocta nafciturquipoftca amatoiio poculo in furore 
verfus.cu aliquos libros p interualla infanix confcripfiflec quos 
poftca Cicero emendauic.^ppria fc manu inrerf citannoxtatis> 
44-LuciusPomponius Bononienfis Attelanaru lcriptor hoctpe 
clarurr.Valerius li.^.ApudPomponium inucnimusCorneliam 
Graccoru mfem q cu Cimpana matrona apud illam hofpira or- 
namcta ei & pulcherrima illius fxculi onderet,traxit illu fermo 
ne du e fchola rcdirent libcri.dicfs de Iibcris,& ha-cino.torna- 
m5ca (bncmea ola nimitu hetg. nihil c6cupifcit,eoa.de certius 
§ £ cGfta poffidet,g.a driiom reru collabi folct.l^on^ vero metis 
vfurpatio nullu triitioris fortunxrecipiticursii. Icaq; quorfiim 
attinctaut dinitiasin prima j>te felicitatis^ut pauptacc 1 vlcirao 
miferiatu ftatu ponete , cum & illarii frons bilaris multis intus 
amaritudinibus fit referta,& huius horridior afpeftus fo!idis,& 
certis bonis abudrt &c. Aftor.Eo tpe (tn chtonica bellfi Ibciale 
in Italia exortu eft,qc) iuxra Orofiu qdam ,pdigia pixcelTerut. 
D# prtdt£ijs,qut focialc btHum Italu fruefftrunt. 
C*f. XCVI. 

ORofius.Anno ab vrbe cnndita quingetefima 6tf.lolio C?- 
fare,& LucioMartioPhilippoconfulibus in teftamentis 
caufis lbciale brllum tora commouit Italia. Siquidem Li 
uius Drufusrribunus plebislatinosomnes fpe libertatisilleftos 
cum placitum exire vel explere n6 poflet in arma exciuuit eo- 
qucacceflit, vc marftam vrbem dira prodigia deterrerent , nam 
fub onu Solisglobus ignis e regione feprentrionis cu maximo 
celi fragore emicuit. Apud Tarentinos cu panes p conuiuia fran 
ger£tur,cruor e medijs panibus,quafi e vulneribus corporu flu- 
xit,pterea peru continuos dies jgradolapidibusimmixtis,' et tc 
ftarum fcagmcntis cerram latiiume vcrbcrauic , inSamnicibus 
vafliflimo niaru terrx flamma prorupit & vfq; ad ccelu extedt 
vifaeft.Quod pluresprxterea in itinereRomanum globu colo 
risaurei ecoelo ad terram deuolui maioremq; faftum.rurfus a 
terra in fublimead Orientcm SolS ferri ac magnitudine ftia ip- 
fum Solem obtexiffc viderunt. Druftis tantis malis anxius do- 
mi incerto quidem auftorc, interfeftus efl.igf riccntes Vtftini 
Marfi Pcligni Marucini Sannitcs Lucani,cii adbucoccultadcte 
ftionem mcditarenf,GaiO Seruifi ptor6(I n Tito Liuio.Q^Scrui- 
liu ^pcofuleJlcgatQ ad fcmetipos miffum apud Afculu occiderut 
ftanmq; cIaulaciuitate,oe$ ciuesRomanos indifta coedeiuea 
larunt, cotinuo atrociflimi pctnicic infami ffirra pceflcre jpai- 
gia,namq;oium gencruaialia.qmanushoium bladc ppeti at- 
quc inter holes viueie (blita erant , rclidis ftabulis pafcuifq; cQ 
balatu hinnitu mugituq; miferabilesad filuas morefq; fiigcrQt. 
canes quoq; quotu natura eft extra hotes efle no po(lc,lachiy- 
niofis vlulatibtis vagi LuporO ritu oberrabar. Aug.lib.j.dcciui; 
Dei. Anreqiiam fe aduerfum Romam fbciale JaciO comouerer, 
oiaalalia humanis vfibus fubdita,eanescqui,afini,boucs,& qcti 
q; alia pecorafiib hoium dfiioerant,ftibitoet1erata &doit efti- 
-txbenignitatis oblita reliftis tcftis Iibera vagabanr", & otm n3- 
folu alicnoru, verumctdnorum aucrfabanfacceflum, necfine 
cxitio vel piculo audctis,fi a_s de ffximo vrgcret.qci maii fignfi 
fiiit,fi hoc fignum fuit, qa* tn malum fuit,fi cc fignum non fiiit. 

Tomus Quartus. H D# 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/ . 



De hillo T ompei contra Afmlutn vrbtm,fr centra Picentes. 

Cap. XC VII. 

ORofius.Gneo aiit Pompeio, & Lucio Portio Catonc confu 
libus. Pompcius diu obfedit Afcuium ciuitatem , ncctn 
eipugnaftet , nifi populiim incumpnm prorumpeiitem grauif- 
lima oppreflione viciflct.i j.millia Marfiorum in ca pugna cu 
Franco Impen torc fuo caefa funt,capta, 4-millia, quatuor amem 
millia Icalxi viri cadem cedc profugi iugum montis, coaftoin 
vnumagminc forteconfccnderam,vbi opprefli, cxanimatique 
niuibustmifcrabili morte rigueruiit,iiamq; ita vt attoniti timo- 
re hoftium fteteranr alij ftipi:ibus,vel faxis recliucs , alij armis 
fiiis initentcs,patcntibus cuncii oculis, dentibufquc nudatis, io 
modum viuentium vifebant', nec vllum erat procul intuentibus 
mortis indicium.nifi diuturna immobilitas.quam nullomodo 
humanae vita* vegetatiodiu pcrpeti poteft. Eadcm diePicentcs 
congrefli vifti funt.quorum dux Indahcius, conuocatis princi- 
pibus fuis, poft magn ificas cpulas , largaque pocula, cunftos ad 
exempluro fiii proaocans haufto vcnenoabfumptuscft, cunftis 
faftum eius laudantibus,fcd nemine fubfcqucn te. 

Debtllo ciuili&fugaMarij. Cap. XCVJII. 

ANno ab vrbe condita fex ngcntefimo.tU (m Orofiu.non- 
dum fintto fociali bello Romatprimu bellum ciuiJecom 
motum eft. Marius ( Silla confcl contra Mitridatem in Afiam 
ram exetcitu profefturo in campania tunc JJJJ fociaJis belli teli- 
quias confiftente) afFeftauit fcptimumconfuiatum, & bcllum 
fufcipere Mitridaticum, quocognito Silla impatiens rcuera iu- 
nenis intpata ira pcrcitus.cum quatuorlegionibus ptimum ante 
vrbcm confcdit,vbi Gratidium legatum Marij quafi primam vi 
ctimam belli ciuilis occidit,mox vrbem cum excrcitu irrupit.fa 
ces ad infjammanda vrbc popofci t.oibus metu abdicis.pcr facra 
viam citaroagminc.in forum venit.Marius cu pcrmoucrc nobi 
Jita;fi,inflamarepIebe,equcftrcdcniq;otdiiie parmareaducrfus 
Sillam frurtra tentaflet.poftremo feruis fpc Iibcrtatis,&pda: ad 
arma folicitatis,nequaquam repugnarc aufis landcui capitoliu 
eonfcedit.Sed cu in eii Sillanse cohortes itruiflent magna feruo- 
rfi caede difhigit.ibi ruc Sulpicius collega Marii,feruo fuOjpden 
te,j)ftratuseft.Seruu quoq; ipfum qjhoftem indicaueratmanu- 
mitti.q» vero dnm ^pdiderat de faxo carpeio deijci confules dc- 
Creuerik.Aftot.Forie hic eft ille Sulpitius , de quo Valcrius lo- 
quif.Valerius li.cT.Horrendfi Sulpicii Gallt maritalefiiperciliu, 
a viot£ dimifit.eo q> aperto capite, eam foris vcrfata cognouit, 
abfcitt quidcm fhia.fed th aliqua rone munita.lex.n.inquit tibi 
meos tm pfinit oculos,quib.forma tua approbcs, his decoris m- 
ftia ppara. his efto fpeciofa, horu te certiori crede notitix , vlte- 
rior tuiconfpcftus irritatione (uperuacua accerfitus in fufpitio- 
nc& crtmine haereat necelle cft. Orofius. Marius fugicns cum 
pentquennum inftantia circumfpeftus eflct ,Minturnenfium 
paltidibus fcfe abdidit.e quibus inlceliciteroblitus luto ignomi- 
niofeqj prottaftus.turpi aut< m fpectaculo Minturnas deduftus 
contrufufque in carccrim , percuflbrcm ad fe miflum (blovul- 
tu exterruit.Valerius.Miflus enim feruutf publicus natione Cim 
berad occidendum Marium in priuata domo Minturnisclau- 
fum ftriftum gladium tenens aggredi non cft au fus.fed clarita- 
tem viri non ferens abiefto fcrro, tremens refugit. 
De R'grtjfu Marij & tontinuationt btlli ciuilts.Cap. XCIX. 

ORo!ius.Marius deindc lapfus.de vinculis in Aphrica traf- 
fugst, folicitatoque ex Vtica filio.vbi is in cuftodia ferua 
batur.cont nuo Rornam ingreflus.Cinnae confuli (bcietate fce- 
lcrum coniunftus eft. Igitutad profligedam vrbem excrcitura 
ficin quatuoi pattes diuifetunt.Tres fiquidem legiones Mario 
datae.particopiarum Gneus Carbo praepoficus cft Partem Ser- 
torius accepit . Caetera ponio Cinnam fecuu eft . Gneus autem 
Pompcins a Senatu cum cxcrcitu accerfitus, vt Reipu.opitula- 
ref.qui dtu fefe a nouarum rerum aucupatione fufp5derat,con- 
tentus a Mario & Cinna ad O&auium altcrum confulc fe con 
tulit,& mox cum Sertorioconflixir,inf;Iicem pugna intetuen- 
tus noftis diremit, fexingcnti milites ex vtraqj partc trucidati 
funt.poftera diecum pcrmixta corpora ad fepultutam difccrne 
reotur,miles Pompeianus fratris fui quem intctfecerat corpus 
agnouit, & mox pcftus fuum gladio ttanfuetberans,(imula{ la 
chrymas,& fanguine fundens fuper fraternu fcTe cadauer abic- 
cit, aanis fete 40. confequentibus cotinuata funt bella ciuilia. 
Marius a&tcoloniam hofticfem vi ingreflus, olaibi gencra libt 
dinis,auaritiae & crudelitatisexercuit.Pompeiusfulmine affla- 
tus interijt,exercituseius peftilctiacorreptus penc totus abfum- 
ptuseft, nam u.millia virorfi decaftrisPompci mortoa funt. 
Scx tri illia aut dc patte OtSauii confiilis fjderata funt . Marias 
Anciu & Ariciamciuitates hoftiliter irrupuit, cunt2ofq ; in his 
pter jpditoret ciuitatu intcrfecit.bona fua diripieda pmifit.Poft 
CiooaconfuJ cum Iegionibus,& Marius cu fugitiuis vibemin- 



grefli^nobiliflimos quofq ; e Senatu & plurimos viros c5fulaf* 
intcrfeccrunt. Marius <.fi interfedorfi ciuium capita illata coui- 
uiis oblata capitoiijs.collata roftris ad fpeftaculuotnatOq; coa 
gcrerct , ac feptimum confulatu cum Cinna tettio confule pei- 
iuafiuct.In exordio confularis imperii fcra tand£ mortcpercm- 
ptus cft,Cinna bonorii c;dcsmaIoruc(defiippleuit,namcu in- 
troducta per Marium fugitiuoru manus inlatiabilis pdadi eflct, 
in fbru quafi ftipendu ca folicitata militibufq; circudata wer- 
mis extincta eft.Czfit funt in illa die in fbro vtbis. 8.millia fu- 
gttiuoru. IteCinna quartoc6ful abcxcrcitu fuo interfcdus eft. 
Dt Mitridatt & eius btllo contr» Romanos. Cap. C. 

ACtor.Hoc tpe ortum eft bcllum MittidadcC anno ab vrbe 
condita.vt ait Orofius,fexingentcfimo,7t.qui annus i m 
chronicas fuitannus primus Philippi vltimi RcgisSyrij. 
Hoc bellu cdtra Romanos fufcepit Mitridates poftannos. 2 J. 
Rcgni fui.vt ait Iuftinus,& pcr annos. 46 vana ViQoria contra 
pugnauit.Iuftinus.Huius Mitridatisfuturamagnitudinc 6t 
ccc leftia oftcnta pdixerant, nam eo et quo genitus eftanuo, et 
co quoregnum primu ccepit.ftcllacometes per vtrumque ips. 
So.dicbus ita luxit, vt coelti omne eonflagrare videref.Nam & 
magnitudmc fui quarta parre cccli occupauerat , & fulgorcfui 
Soln nitoie viccrat,& cum orirct* occumberctq; vel 8.vel 7J10- 
r aru fpaciii conlummabat.Puer tutorfi infidias paflus eft.cj eum 
fero equo impofitu iaculari equitaieq; cogcbant , g. conatus,c& 
cosfcfeliiTent fupra aetarem regcnte equum Mitndate, vencno 
eu appctiuere.qct meruens antidota Aepius bibit,& itafc aduer* 
fus infidias rxquifitis tutioribiis remediis ftagnauit.vt nc voles, 
quidem fenex vencnomoti potuetit. Helmandus.In tjbufdam 
quoq; experimeiitis phificisiegiflemcrocmini , q> Mitridatet 
times ne a/ratre fiio inuenenarct^Rutx folia. lo.cu duabus nu 
cibuf,& totidem caricisadmixtofale quotidieieiunusedcbat. 
D« jAftutta tiut fir tyrannidt titu contraRomanes. Cap. C I. 

IVftinus.Timens deinde Mitridates ne inimici quod veneno 
non potcrant fcrro peragerent venandi ftudium finxit quo 
per 7. annos neq ; vrbis ncquc ratis tcfto vfus cft, fcd per filuas 
vagatus diuetfismontiurcgionibus petnodabat ignaiis oibus, 
quibus cflet locis , afluetus feras cutfu aut fugate aut perfecj, cu 
quibufdam ct viribus congrcdi.Quibus rcbus,& infidiam vita- 
uit,& corpusadoem virtutis paticntia durauit,ad rcgnum cum 
accefliflet Scythas pcrdomuit Pontum & Cappadocia occupa- 
uit. Cum dc Afia tractaret tacitus, cQ quibufdam amicis regno 
profcctus vniucrfam, neminc fentiente peruagatus cft, oiumq; 
vrbiu fitum ac regiones cognouit.Iade in Bithrnia ttanfc£dit,8c 
quafi iam dfis Anae opportuna quaeq; Vi&orias fuae meutus eft. 
poft hoc in regnD cu iam penjfle crederct reuerfus eft , inuent» 
paruulo,quem pablenna eius fbror vxot Laodicf enixa fuerat, 
q cum cu periflc credetet,in concubitus amicoru ^piccta , quafi 
admiflum facinus maiore fcelete tcgete poflet, venenura adue-> 
nicti parauit,cu hoc ex ancillis Mitridates cognoui(Tet,facinus 
in audores vindicauit.Deniq; Mitridates in ocm Orictc aducr 
fus Romanos armat, legatofq; ad Cymbros, & Gallogrxcos, & 
Sarmates,& Bafteoias auxiliu petitu mifit, & de Syria cxeicittt 
vcnite iubet, Aquiliu & M. Malciii afcano exetcitu iriftmdhis, 
vicitjgbus firau) cu Nichomede puJfis, ingenu fauore ciuitatd 
cxcipit*, multu ibi auti argentiq; magniq; bclli apparatu inue- 
nit, vacationc o^nqttennc ciuitaubus conccdit.Orofius.Poft hoe 
Mitiidatcs cfi vcniflet aephcfiim cradcli pccpit edido , vt p toti 
Afiam quicumq; inuetiti cfleut ciues Romani fub vna dieoea 
necarentur,& faftu eft.Necexplicariautcoprehendi vllomodo 
verbis pt, q tuc multitudo ciuiu Romanorum cefii fit, c^s meror 
plurimamm prouinciatnm, g.sgemitusocciiedoru pariterquc 
occidctiu fucrit,cu finguli g.q; aut rf)derc innocetes hofpites,& 
amicos.aut ipi periclitari pena holpitO cogeief.Archela' quoq; 
dux Mittidaiiscu. I xo.mtllibus pcditu atq; egtu in Achaia p- 
miflus.Athenas cOftaq; Graecia Pti vi, pti dedone obtinuit. Sil« 
)a cui poft cdfulatu MitridaticG bellu obucnerat Archelau apud 
Piceu Athcnicfiu pottu fcptfplici muto comunitfi diu obfedic 
, Dt ittrato Rtgno Piifc»nu,tjr fcriptmbus illiut temperis. 
Cap. CII. 

EX chro.Anno Alexandti Iamnci.ic .f.artatis quinta; quin- 
gcntefimo.a. Mu ndi vero.j . 1 07 % . JEgy ptiorum. 1 o.Ptolc 
meus Phifcon itcrum rcgnauit annis.8. hicn.quia matre 
fuerat«ieftusegte(Ius, de fuga regnurri obtinuit,quia Alexan- 
drum.qui antc eum fucrat,ob interfeftionem mfis ciues repule-. 
rant.Huiusann04.templum j.apud DclphosaTiacibus incen 
fum eft anno.f .Vallerins Catullus fcriptot Liricus Veronx na- 
fcit.Anno.d.Saluftius Crifpus.fcriptorniftoricusi Sabinis Min 
terni nafcitur . Plocius Gallus primus Romsc Iatina rcthoricam 
docuit, de quo Cicero fic rcfert.Memoria teneo primum nobit 
pueiis latine doceie c{pide Ploau quenda.Dcfciiptioue Romn 

fafta 



Digitized by 



Google 



LiberQuihtus. 



58 



ac\a,inuenra funt homlnum.^oo.millia tf4.PubliiisTcrentia* 
Vano Vico A:acc in prouincia Njtboneufi nafcitur qui. $5.2(1- 
num agens.Grxcas litteras fummo ftudio didjeit- Aiino.y.Silla 
Athenienfcs vaftat. Eorlem auno Romx capitolifi incefum eft. 
Dt Silla viBtrt Mittidatit^ tiut mtrtt. Cap. C I 1 1. 

AVguft.lib a.de ci.Dei.SiIla.cu eflctin Afia, bcllum Mitri 
daticum gcrcns per Lneium Titum mandatum accepit a 
Ioue.ep cftcr Mitridatem fuprraturus , <\A & fa&tim cft. 
Huie poftea molienti rcdire in vtbem,& fuas fuorumcj; iniurias 
ciuili fanguine vlcifci itcrum mandatum cftab eo.iem loue per 
milirem quandam lcgioiits fextx prius fc de Mitridatcprxnun 
eiafle vi&oriam.cV tunc promittere darurum fe ptatem, qui re- 
cupcraretab inimicis Rcmpu.non fine multo fanguinc. Cu ve~ 
niflet ergo Silla Tarentu,& ibi facrificafler, vidit in capite vitu 
Iini iecotis fifirudinemcoronaeaurex. TuncPoftumius Auru- 
fpex rridit ci.pciaram ei fignificari vicroriam. luflitcj; vt exti» 
illis folus vcfccretur , poftea paruo iir.cruallo , fcruus cuiufdam 
Pocij Lucij vaticinando clamauit. Abellona nuncius vcnio vi- 
ctoria tuaeft Silla.dcindeadiccitariurum efl<: capitoliuin , hzc 
eum dixiffet.coiitimio egrcflus cftecaftris,pofte>a dieconcita- 
tatior reuetfus eft,& capitohum arfifle clamauit, q<t rcuera ar» 
ferar.Hicr.contra Ioui.Lucij Sillx fclicis ( fi non habuiflet vxo 
rem) Metclla coniux palam erat impudica , & quia nouiflimi 
Biala nfa difcimus , id Athcnis eantabatur , & Silla ignorabat, 
fccretaq; domus fux primum hoftium conuicio didicit . Vale- 
tius lib.o.Quid Silla duin irx vitio obtem petauit, nonne muU 
to alieno fanguine profulbad vlfimum , & fiium etogauit . Ptt« 
tcolis.n.ardcos indignatione,ep Ganeus Princeps ei Colonix po 
cuiriS adecurionib.ad refectionem capitolij promiflam cuctan 
nb.daret.animi cocitatione nimia.immodcratoq-, vocis impetu 
cduulfb pcflorc fprfi cruorc ac minis mixtu cuomuit.Nec fcnio 
iam prolapfus.vtpote fexagefimu ingrediens aunQ,fed alita mi- 
fenjs reipublicx impotetia furcs.Igir* in dubio eft Silla ne prior 
an iracundia Sillx fit extindta. A&or.Ex quib.verbis Valerij pa 
tet falfum efle.qct quidam dfit Silll pcrpetuos catceres elegiiTc. 
Dt viHtria Lutulli ttt Mitridott. Cap. C 1 1 1 1. 

EX chio.Anno Alexadti lamnei.ij.f.xtatisquintxquin- 
gentefimodecimo.Mudi vero.j .188} .Aegyptiotum. 1 1. 
Ptolemeus Dionyfius rcgnauit annis. jo. huiusanno.j . 
Lucultus primus Imperator appellatus eft victa Armenia Me- 
fbpotamia,& Nifibi eum ftatre Regis capta. Orofius.Marius.6c 
Eumacusduccs a Mitridate aduerfus Lucullum mifli magno 
exercitu breui tpe congrcgato, cum Publio Rurilo apud Calce- 
eloniam eongreili funt.eumqi cum plurima exercirus ipfius pat 
tececideront.LucullusaOt Mitridatc Ciricenos obfidente fof- 
fa cinxit, eumCft oi faciebat pati copulic , atq; ad ipfos Cixice- 
nos.vtbonoaTo eflcnt.nuncium mifit.vnumex militib.naundt 
feritum.aduobus vtribtis fufp.-nfusniediam lpfe regula tenes, 
plantisq; fubrcmigans 7-milIia pafluum tranfmeauit. Mitrida- 
tes inopia laborans partem copiaru inftrudam armis , domucn 
«tfire pratcepit , quarn Lucullus excipiens vniucr fa difperdidit, 
phifquam. i < .millia hoium tunc inrerfccta narrantut. Tunccc 
faunus.qui lc Mitridati innxerat, & Metrophanes regios prat- 
tor a Mamerto vi&i cumduobus millibusequitum in Mcijara 
ftigerunr.atq; indcin Mencicam.vel Mantuam digrefli,in col- 
les campofque maritimos incidcrunt, vbi non fblti montes vfti, 
Vcl faxa quafi quadant fuliginc obfufcata ccrount*, vcrumctia 
«Spi abufto folofqualidi per jo millia pafliium fine vllo ignts, 
Vel rbrnacis indicio , Bc pcndcrlo in profundo cineres putres ia- 
«ent , tribus etiam locis torridae voraginctoftenduntar, quas 
Gtarci ficas vocant.in qutbos diu oberrantes inopinatistandcm 
periculis excmpti fuot,& clam in caftrnRegis vcnerum. 
DtRegnt Attxmndri. Cap. CV. 

COmeftor. Porro Alexander Iamneus cum quieuifTc a prar> 
lijs, & quartanis fatigarctut motbum ex ocio n.itum pu- 
tans.intempcftiuis laboribos millitixfc reddidit , 8c 38. Regni 
iiii anno mortuus eft,duos relmquens filios.f.Hircanuin,& Ari 
ftobolum.fricnsq; filios propatre (udxis od.ofbs, rcgnum rcli- 
<juit vxori.qux (ibi fub virobeniuolentiain popnli frp. co,\ira 
tierat ryrannidi ipfius refiftens,& fimuUtam rcligio>xm in ha- 
bitudcferebat.Eufcbiusinchtonicis. Igiiutanno regni Ptole- 
mei Dionyfi).6".rcgnauit Alexandra Hierofblimis annis nouc. 
Comcftor. Qua: dum regnaret Hircanum primogcnitum Pon- 
tifieem declarauit,cum futurum regcm indicas: quia nuirleftu* 
ctat.minorem vero Ariftobolum eo.cp fcruStis animi viderrtut 
priuatum viuerccoegit.Eotpe eftortain ludaea luerefis Phari- 
ieorom.de quibus poft confccutis alijs explicabirur .quoru con- 
filio vtebatur Alcxandra.vt corum confilio optimatcs quolque 
ludrorum.autexilio damnarctaut intcrficcrct, dcniq; Dtogc- 
«ern.qui Aloxadxo fuerat amici flunus, occtdic, alienigenaxuni 
Speculum Hiftoiialc. 



quidcm duos ficn cofiflauerat cxercitus, Vt in Iudaeos tutius de- 
bacharct,proindemultind Atiftbbolu conftigeiunt cuius patro 
cinio tuerentur. Aftor. Hoctpc floruii Poflidonius ftoicosdi* 
fcipulns Panetii , vt ait «Tullius , de hoc dicit Solinus, cp Gneus 
Pompcitis Poffidonii domum percuti a lirtorc vctuit. 

De HeCMtent fleico Philtfopho. & diBis titu. C»p. CVI. 

EOdem quocj; rp<- crcditur Hcca'on difcipuluseiusPane* 
tii floruifle , hic Hccaron Acgyptius fuir natione fecta 
vero ftoicus . Ab hoc multa inucniuntur rgrcgie di£ta,q 
aTullio, & Sencca cxcerpra funr,v:eft illud difium . Defiues 
timere fi fpcrare deficris.hoc cft in epiftola Senecae ad Lucillum 
qtiinra.Itcm illud in 6. Qnarris quid profccenm, amicusmihi 
eflecxpi.Item illtidin 9.S1 visamari,ama. Itcm in lib.de bene- 
ftciis.Omne honeftum in arduo eft,6t qct vici honeftum eft , no 
.n.tifi det ficri fcd rdne fieri.Itcm quarriturab Hccatone an be 
neficium darc fcruus dno poffir. Sunt.n.quidatn quiita diftin- 
gunnt, qdam beneficia cfle,qdam officia, qdam minifteria. Bc- 
neficium eflc.qft alicnns dct. Alienusauteft. qui poffitfineie- 
prehenfione ceflare.Officium efle filii,vxoris,& caererarum pet- 
fonarum.quas neceffitudo ftifcitat,&opem fetre itibet. Mini- 
ftcrium efs e ferui quem conditio fiia co loco pofuit,vt nifi coru, 
q pftctobfequia meritfi captet inipuret fuperiori, huius Heca- 
tonis plures vtiles quatftiones pofuit Tullius in li. j.dcofficijs. 
Dt Cattntfloict, f> diSu tiut. C»f. C V 1 1. 

EVfebius.Eo tpe Marcus Pottius Cato ftoicus Philofophox 
agr.ofcitur, Vitgilius Maro in pago, oui Andesdf, haudr 
procul a MantoanafciturPompeio, & CrafloConluhb. 
Aftor.Porro Catonisvt Gelliu: dicit cft illa fnta. Vita huinana 
propc vri fcrrum eft,fi exerccas conteti tur.fi non excrceas rubi- 
go confumit. Sifr hoies cxerccndo videmuscontcri . Sinautcnt 
inettia atq; torpedo plus dctrimcnti facit,qcxe rcitatio. Idc C*- 
fo dicebar roilitib.eius.Cogitate com animis vcfttis, fi quid per 
labotem rectS fcceritis,Iabor ifte reccdic a vobis cito, bene fa£c& 
a vobis dum viuitis non recedet . Sed fi quid pro voluptate ne- 
quiter feceriiis, votnpus cito abibit , nequitcr fadtnm apud vosj 
femper manebit , hicCato, vt ait TuIIius , perfccxus in ea fnia» 
ftoicus ea fentit.q non jpbantur planein vutgus, hic tn cumab 
eoquaereretirr qtiid maxima cxpedirec in re familiari,rndit,be- 
ne facercquid fcdm.bcne pafccre.quid tertiu.bcne vefliri.quid 
quartum,ararc . Cumque quzrerctur.quid vencrari.rndit.quiA 
hoicm occiderc.Itcm air.amicitiae, fi fotte cfi prauis ignorantef 
c8filiatx fuerint.diflkerutxfuut magis,c[difcindenda:.Ite tnul» 
to melius eft,de quibufdam,cos acerbos mereri inimicos , qeot 
amicos,^ dulces vnr.illi vero fjepe veru dnt, hi aut nunq. (pfe 
Cato aias ppetuas cfleatftimas.tSde tedio dupliciv quanaux fc. 
ipfum interfecir.vt meliorf vita inucnirct. MattiaCatonufilia 
minor.cu ab ea qreref,cur poft amiflt>m maritu denuo ncpiube 
ret,tndit,nd fe inuenire viru a. magis fe ij fita vellct.Scripfit aut 
Cato li^tc motib. partim jOfaico fermonc.partim metrico, quia 
pueris in fcholisftequctaCy licet aOt vt ipfe vfus affiduitate vi» 
Iuiflc videatur, multas th cotinct fnTas egregias, & notabilcs,ex 
quib.has ad mcmo]ia,&vtilitatem legcntium breuiter excerpfi* 
D. diHu eiufdtm. Cap. CVIII. 

G Aro iu li.de morib.Cui des vidcto.Antegvocerisad con- 
fil id ncaccefleris.Maiori cede. Q^lcgeris mcmSto.Pate 
rc lcg£ § ipfe tuleris.Bnficij accepci tnemor cfto. Pauca 
in couiuio loqucrc.Mifcru noli ittidcre. Nil remere crcdc.Tute 
Cdfule.Pl* vigila fp.ncc fbmno dcditus cfto. Na diuttirna quie» 
vitijs alimCta miniftrat.Virtute prima pato cdpefcetc linguam. 
Proximus ille Deo.qui fcit r6ne tacere. Sperne rcpngnando tu ti 
bi cotrarius eflc. Coueniet nulli.n. fccu difltdct ipfc. Cu culpes 
olios nemo fine «iminc viuit.Qux nocitura tencsiquis fintcha. 
ra rtlinque.Veilirasopib.ppom tpe dct. Tpib. mote$Sapicnsit» 
nccrimine murat.Cumq; monesaliquSncc fc vultipfemone- 
ri.Sf tibi fitcaius noli dcfifterc caeptis.Contra veibofos noli con 
tcndcre vcrbis.Scrmo datur cunctis animi fapicntia paucis. Dili 
gc fic alios,vt (is tibi charus amicus.Sic bonus efto bonis, pc cet 
mala damna fcquantur. Rumoresfuge neincipias nouusauiac 
haberi.Na nulii tacu lTc nocct,fcd nocet efle lccutum . Rcm ti- 
'bi promiUam noli prcmittcrc certam.Rara fidcs ideo, quia roul 
ti nmlta Iouuuntui.Ct;m tealiquis laudat, iudex ruuscfleme. 
mct'..PIus alijs de te,qtam tu tibicrcdcrc noli.Necures.liquii 
tacito fnmonr loquatur. Confciosipfefibidefeputatoiadici. 
Cum fueris lciix q 'unt aducrfa caucto. Non eodc curfu rndcnc 
vlrima pnmis.Jn xnottf alierius fpem tu tibiponetcnoli. Exi- 
gutim munuscfi dattibi pattpcramicus.Accipitoplacide& ple» 
nclaudare mcrrento. Infantcm nudum cuni te natura creauit. 
Panpcrrat is onus patientcr lcrtc mcmento . Quod prxftare po- 
tes, nebis promileris vlli. Nc fis vcntofos, dbm vis bonusefsf 
Videii.Quod vile cft canim.quod caium viJe putato. 

Tomui Quaitm. H » D» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti; . 



tttttdtm. Opt CIX. 

QVat culparc fojej , ea tu nc feceris ipfe Turpe eft do&orl 
cqculpa redarguir ipfum-QdJuftu eft petito, vel qd vt 
deatur honcflu.Na ftulrO eft pctcre, q<I poflit iure nega 
ri. Ignotu tibi ru nolt pponere notis.Vinecre cii poflis inccrdu ce 
de (odali, Obf «3.0 dulces qmretinenf araici.Nc dubites cu ma 
gna pecas impendcre parua,Ira odiu griat concordia nutrit amo 
;rf . Que fupare potes interdQ vitjcc fcrSdo.Maxima etenim mo 
10 eft femper patjctia yircus, Ytilius eft rcgno mericis acquircrc 
jrmicos.Mitte archana Dci cejucj; ingrcre cjd fit.Cu fis morralis, 
q, ftjnt morralia cura.lmpedjt ira aium » nc poftit cerncrc veru, 
QjJ nimiu eft fngiro, paruo gaudcre memcuto, Q4 pudeat Co-. 
cios prudes celare meraeto, Vi6)ore a yicto fuperan fzpe vide- 
rous.Lis minimis verbis interdu maxjma crcfdt * Ljtis pterita; 
itoli majediflta referre, Nec te collaudcs ncc tc culpaueris ipfe, 
Hocfaciuc ftultj.quos gloria ycxat inanis.Labifexiguo.qa* par 
t u cft tpe longoJnfipieps efto cu tps poftular aut res. Stultitiarri 
fifare loco prudentia fumma eft, ConfiliO archanfi tacito comit- 
te fbdali.Indulget fgrtuna malis, vt Ja«Jere poflit, Piofpice <j vq 
Itiunt hos Cafus efle ferendos,Nam lzuius Isdit quicquid prx- 
«idimus anic.Rcbas in aduer/is aium fubmittere noli . Fronrq 
eapillata poft haec occafio calua eft. Pauca yoluptati dcbent* pfa 
ftluti. Sorania necures na mcns humana qd optat. Dum vigi- 
Jat (perar.pcr lomniQ cernit jdipfum. Inftruc ptxceptis animum 
rte difcere ceiTes, Na fine do&rina yjta eft.quafi mortis irnago, 
Commoda rmijta fercs finautem fpreueris illud • Non me Icri- 
Ptorem fed te neglexeris ipfum-Qd ftatuit de te, (ine tc delibe 
rat ipfe.CQ re$e viuas pc curcs verba raalorum. Arbitrij nri iiq 
eft,cp quifqucloquamr, Interponc tuis jnterdumgaudiacuris. 
• Oteodem. Cap. CX. 

VTile confilht dns ne defpicc ferui.' Nullius fenfum (i prp. 
dcft fprcueris vnq.MuItorum difce exemplo q fa&a fcqua 
xis Qnas fugias,yita eft nobis aliena magiftra. Qjf_nofti fa&um, 
jion re&e nolt tacere , Ne vidcare malos imitari yelle tacendo. 
Indicis auxijium fub iniqua lege rogato. Ipfc ct leges cupiur.vc 
iarereganC. Qc^mcrito patcris patieter fcrre mcmenro.Cumqj 
jeus tibi fis ipfum teiudiccdamna.Admiranda canutfcd nd crc 
denda Poetje.Intcr conuiuasfac (is fermonc modeftus.Qui fua 
confumunt,cu decft,alicna fcquuntur. Fac tibi pponas mortem 
lion eflc timcnda. Qux bona fi non eft finis th illa maloru eft. 
Proximus cfto bonis (i non potes optimus efle.Defpice diuitias, 
yt fis alo6; beatns. Quas quifiifcipiunt raendicanc femperaua^ 
ti .Coraoda natur* nullo tibi tpe defunt, Si contcntus eo (iieris, 
q$ poftulat vfus.Diligedenanu fed parccdilige forma, Res agc 
t[ profunr, rurfus vitare memento In quib.crror ineft , nec fpes 
eft cetta laboris.Q£tibi fufpeftu eft.confeftim difcute quid fir, 
J4im?j; folent primo q funt negleda nocerc. CO te dcrineat ve- 
HerisdinofavoJuptas.InduJgereguIxnoli.q ventris amicacft, 
Stultiria eft in morte altetius fperarc lalute.Cu tibi, vel focium, 
yel fidum qris araicu. Non tibi fonuna eft hots fed vita petcda, 
No mctuit morte.qui fcir contenere vita. Propaganda cft rerti 
dodnna bonarii.Morbica malieft.qcunq; voluptas.TtanquiU 
lis reb.q funt aducrla caueto. Rcbus in aduerfis melius fperare 
xncmento.Vna dies qijalis fuerit monftrabit amicus, Ne padeat 
q nefcicris te, vell? doceri^cire aliquid laus eft, culpa eft nil di ; 
lcere velle.Qd potes id tenta , na lttus carpere rerais. Turius eft 
xnulto.q vdum tcndcre in altu.Contra horem iuftu praue con- 
tenderc noIi.Semper.n.Dcus iniuftas vlcifcit* iras.Sunt qdam q 
ferre decet patienter amicQ. Tpa longa tux vitac ^pmittcre noli, 
Quocunq; tngredcris fcquit* mors corporis vmbra. Vulncra dfi 
faoas doloreft medjcina doloris. Quos famulosdicishomines 
tn effe memento. Fflices obeunt quorum fine crimine vita eft, 
D# Ditgtnt B*bylonio,& difcifnU eiut Antipstro. Cap. CXI. 

ACtor.Florebant.vt jegiturco tpe Diogenes Babylonius,& 
Antipater eius Difcipulus.de quibus loquif Ctcero in li. 
j.de ofli.hoc mo.qrit* de deliberatione.fSc confultationc vendi- 
toris crga emptorcm , vtrum ota vjtiarci expofitz dicere, quz- 
damve et tacere liceat-In huius caufis aliud Diogeni Babylonio 
Videri folet , magno tc graui ftoico , aliud Antipatro diicipulo 
eius hoT acutiflimo.Antipatro oia patefacienda, vtnc quid olno 
qd venditor nortt emptor ignoret.Diogenivcnditorc quatenus 
tnre ciuili conftiturum fit dicere yiria oportere czrera (ine infi- 
dijs agere,& qua vendat rf.rellc q optime vendere,adnexi,ez- 
fofitit.vendo mcO non plurjs.^ czreri fprtaiTe gt minoris, cum 
maior eft copia.eui fit tniuria. Exoritur Antipatri ratiocx alte-. 
ra parte,quid ais,tu cum holbusconfuleredcbeas, & fcruirehq 
rnan; focietatiiEaq; lege patus fis,& ea habeas pripcipia natu 
rz,quib.parere,& q fequi debeas,vtilitas tuacois fit.viciflimqi 
cois vtilitas tua fit.cclabts hoics quid his abfit comoditatis , & 
copiz.Quid rhdcbit Diogcnes,fortaflc fie,aJiud eft cclare^aliud. 



tacere, peq; ego nupc te pelo : fi tibt non dico q natua Dcoruffl 
ficquis fit ftnis bpnprum.qu; tibi plus prodcflent cognita.g trf 
rici vtilitas.fed nunquid quicquid tibi audirecft vcilc,idem nij 
hi neceflc eft diccre,Siqt)jdem meminifti inter holcs natura co< 
iuufla focietatcm memini inquiet.f d nunquidifta (bcietasta- 
Jis cft,vt nihil fitum fit rui^j.qd fi ita eft.nc videndum quidem 
quicquam cft,fcd donandu cft.Contra illc,quid enim eftaliud 
inquicterranti yiam npnmonftrare, quod Athenisexccratio- 
nibas fanxitnm ex publicis.fi hoc non eft emptorem pati ruete„ 
& per errprem in maxima fraudem pofle incurrcre , plus etiam. 
eft,quam viam non monflrare , nam eft fcienter in errorcm in- 
ducere alteram.Econtra Diogeues num te emcre cocgit , qui ne 
hortaras quidc cft,ille qd non placcbat profcripfir, tu qd placc- 
bat emifti, Deniq; ifte rcm fuara non laudauit , vbi aut cmpto- 
ris cft iudicium ibi fraus icpditoris ciTe nd pot. Sinaut di&um 
pon orane przftandumeft, qd didum eftid pftandum putas, 
quid vero ftultius eft q venditorcm huius rci, quam vcdir vitia. 
narrare,qd vcro ta abfurdti,^ fi drti iuflu ita pco pdicit. Domu 
peftilcntc male materiatCruinofam plepa fcrpctib.ego vendo. 
Jizc inquit Tullius expofuimus,non vt qrcrcmus, fed vr cxpli 
caremus nihil der vendttorcraptori celare , ncq;.n.id,eft celarc 
quicqnid reticeas,fed cum quod tu (cias,id ignorare eraolumea 
tt tui ca yelis , eos quorura tnterfit id fcire, namcelandigcnus 
quale fit,& cuius hols.qms nop vidct.certe.n.non apeni no fim 
plicis.non ingcnij,non viri boni, verfuti potius obtcuri , aftuti, 
fallacis, fraudulenti.dolofi, malitiofi, callidi, veteratoris , vafri. 
quod fi vituperandi,qui rccitent,quid dc his cxiftimandum cft, 
qui orationis vanitatem adhibent. 
J>r tntrtt Mftri4*tis, & bellt Pomfti tontr* Tigrtntm. 
Cep. CXII. 

ORofius.Interea Popeius cu Armenia CoIeosCapadocia, & 
Syria ordioatis rcb.topofuiflet, jpmouens. de Poto in Par 
thia ad Egbathana vrbe caput Parthici regni. jo. die venit. In- 
terea Mjtridatein 3ofphoro cerealia lacra celebrantc, terremo- 
tus adeo repcnte exorrus cft.vt magna clades vrbium atq ; agro- 
rum fecuta narretur. Eodcm tpe Caftor Mitridatis przftotus.cr, 
Phanagorio przerat,intetfcftis amicis rcgis arcem oceu pauit,8c 
quatuorMitridaiis filios ad przfidia Romana tranfmifit. Mitri 
dates accenfus jra in fcelerc exarfit, nam & plures tunc amicos 
/uos, & Exipodrum filiura fuura intcrfecit ,cum antea filiuir» 
fuum aiium Matharcm jparticidto tntcidaflet.Phamcies aut al- 
rer filius eius cxcmplo fratrum tci ritus , excrcitum ad perfev 
quendum fe miflu m fibi conciliauit , & mox aduerfus patrem 
duxic, Mttridates diu ex alciflimo rnuro filium fuum fruflra 
pr;carus,vbi inexorabilc vidit moriturus exclamafle fertur,qrh 
Phamaics inquit moriiubct pos, fi cftis Dij patrij przcor , vc 
qntjuc ipfc hanc voccm a liberis fuis audiat, ftatimque defcen- 
densad vxores peliccs.acfiliasfuas venenumomnibus dcdit.q» 
pum nouiflimus baufiflet.ncc th pp rcmcdia quibus viralia fua 
axmauerac,aducrfus noxios fuccos veneno cofici pollet, fruftra- 
que fpaciaretur, fi q«o tandem raodo infufa peflis pcr venas vc 
getationecorporisactadifcurrerct. Gallum quendam militcm 
iam fra&o muro difcurrentem inuitauit, cique iugulum pbuit, 
hnnc exitura Mitridates habuit homoolurn, vt ferunt fupcrfti- 
tiofiffimus^tnno nacus.6'x.& femperitabens (ecu philoibphos» 
& olum artiu peritiflimos.Helinandus. Regnauit aut annis. ctz. 
cdtra Romanoshabuit bellum annis^o.Deindc Tygrani Pora 
peius bellum intulit,ilie fe ei dedit & iri Caftro Pompei. itf.mil 
liario ab Egbathana venic, diadema tuum cii procubuiflet ad go 
pua,Pompei ipfius ip inanibus collocauit.quod ci Pompeius rc- 
pofuic, aecjue pulchrum iudicans rcges facere, &vinccre,hono- 
rificequepabitttm regni tantum parcemulciauit, & grandi pe- 
cunia adempta eft ei\Syria Phenice, Sophcne, & fex millia ta- 
Jentoru m argenti, qax populo Romano daret quia bcllum finc 
cau (a Romanis commou iflet. 

Dt Regnt Arifitbtii &> ttntentitnt frttrit oins HircMni. 
C*f, CXIII. 

ROmz.Anno aut regni fui.9.*grotauit Alexander & Ari- 
ftobolus collecta plurimorum manu poft matrc fe regna- 
turum dedarauit.ob hoc mifcrara querelas Hircani mater con- 
iugcm Ariftoboli eum filijs in cuftodia redudens.obfides acce 
nir.ne rcgnnm fibi Ariftobolus vfurparer, ea morrua Ariftobo- 
Ius collefto exercicu cdtra fratrem mouit arma.Cumq; ingrefll 
eflent in capis Hierichontinis vidus Hircanas fugit in Hieru- 
falcm.Tandem ea lege in concordia redierfir, vr Ariftobolus re- 
gnaret,Hjrcanus vero fub co qbuflibet fungerct^honoribusjdo- 
rnos et pmu tauerunt. Erat at cu Hircano Antipi Idumeus coios 
ftrcnuitate & prudetia times Ariftobolus calfinias ei pt£debat, 
hoc pfuafit H ircano, vt fe dolo circuucntu qrcrct*,& rt ad Are- 
|ju regcm Arabu eofugeret, cuius auxilio redirec m regnu . No-. 

cxu igi- 



Digitized by 



Google 



M 



-<fco igimrtgrerfi veneront ai Regem Arabum Sn oppidum,' qo* 
petmdrjrbrregnifedesefar. Icaq; cdllecto exercitu Aretha ve- 
nit in Iufleam,& obfedit Hrertifalem.quam ctcepiflet nifidux 
Romanorum ScaurosfoluilTc*bblidium , iam.n.Syria delidefat 
Jife Regem,fa&a Romanis irtbdtaria.-mHTusq; erarPompcmsa 
-Jtomatus eontra Tigrkiiem-Wgem Armenix, qur& Scaurum 
rcmifcrat prx fidem iirix, qui cum vrdiflec diflenfionem fratru 
jn Iudza riatos tps efle, quodcfacilfludeam poneret fub tribu- 
to,in manUvalida fines inaauit Iirdear.ad qu5 legatia frarrit». 
«Vtrinque Veoerint, aux ilium einilfincinde poftulStcs corroptus 
' tftirem Scatfnwtrceentis talent is miflis ab Ariftobolo.qrrbd prb- 
prium efle Romanbrum Iofephas teftatur.jad Arabas mifit Jega 
(ocRomanorum , & Pompei nomenets intentans irifiabobfi- 
dione recederem.Recedens erg» Aretha Hircannm,& Antipa- 
trum Philadelphij», coliocattir, qu r fruftrati fpe Arabum iri ad- 
oerfarioe fpetrt conrulerunt. Cum.ti.Pompeius Damaffcum ve- 
iTiflct,cem rrroltis muneribuS Venerit ad eum orantes.vt vibleb. 
ttam A'i*Oboh dignam odioiudicarem, &Hircanum refticuc- 
^ret regio; &d ttefc Ariftobol» fibi defuit eorraptione Seariri frer*. 
Dnxfulft»** ArifteMi , tfr rtftitntitnt fr*triitim ' 
' '■■■Hht»ni. Ckf. ■■• CXIIII. ■ 

C' Vffi a*t 'Pompeius henorcm ei regium non exhiboiflet, 
mdighahsiniultatoPbpeibre<eflit, &recepit 'fein Alc- 
xSdria pj> incxpughabilemoppidimnnitioiiem,quein 
coliecte Romahorfi Sironiniq;exeYcitu ihfccutuseftMagnu», 
iuffitq-, vr de oopido ad fedcfcettdcr&i Is verb quia* pro fctpe- 
•jio vocabarur,decreucrat pe-tiot perlelitari.q parerc-rtonfiliom 
•jfiioruffi defcendensab bppido rciicrrt ib) cuftodibus J prxcepit 
•^tnort rtifi rnaiiu foa fcnpcis eptVobtcrnperarct, abijtq-j Hrcro 
iblirMffiP, quemftattm infbcutus cft Magnus alacer faftus cireu 
HierichortfamoHc Mitridatisfibi nficiata.Gumq; HterofolimS 
properarttterritds Ariftobolus ocCUcrit ei pecUhiam po(licens>q 
crat in Alexandria, feq s de cxtcro Romaao pariturufi» Imperio, 
fednihil hocum efrectom eft.miffumm.Gabiniuni a&Qi(c\?\$n 
■dara pecuniam.euftodcs.nec inoppid&recepcronr^hiscouiotus 
Pompeius Atiftobolum io cuftodia coilocatut.Cu afit bbfediflet 
Hierafalemorta cftdlflenfio ia vrbe, oi faumresAriirbbolivr 
bem tueri.fau tores Hircani e3 tradere Romanis contendebans, 
ied pars Anftoboli vicla in templnm feceflit ceccpni$cj;P5peius 
in vrbe expugnabatteplum.Cumq; fcpHmtrionalem vallcim- 
f leretaggerrb. laborcj; eflet imperfcctus, nifi obferoatis feptem 
dieb.qnibus eparari Indcisfas noneft, aggerem fieri pcepifte», 
snenfc trV"tertk>6num interruptum eft, Faoftus afit Corneliiis, 
Sillat filidt primus ingredi au ius eft, & irraentcs Roman> ^ppha 
naueric tcplam»& vt aiibi legtt* equos in porticib.ftabafauerik, 
obquarem rradQc nunqdc csccero pugnafle Pompcram qoin 
.▼inccrctutv qni haftenui fucrac fbrrunatiflimus, poftero auiem 
die ingreflus templum Pompemsadmiratus fitum,&ornarun>, 
& reiigionem templi, nihil umen inde culit prxcipiens edicuis, 
vta fordibjnuiidarcnttempIum.Cuinque impofuiflet Hierofo 
limis- tributu m. Hircano Pontifice declarato,Axiftobolum capri 
uum duxic,duofque filios eius Aleiadrum, & Antigonum cum 
totidem filiabos Romamque per Ciiiciam properabat,Syriaf,& 
Iodea; amminiftratione Scauro commitsa, reliais fecum cohop- 
tibos duabos . Eufebius in chranicis. Igimr anno PtoUmei Oic*- 
nyfij .1 i .regnauit Hircanos apud Iudxos annis.) j . 

DtAlix*adr»Arifl»koli,&A*tif*tr». Csf. CXV. 

COmeftor . Atcxandera&t filius Artftoboli ex itinerc refu- 
git. Qoimagna manu collefia ludca populabatf & Hirc*- 
no grauis imminebar obtinebatq; munitillima loca. Miflus c<t 
afiti SyrilGabinius, vrScauro luccederet,fub quo Marcus An 
conius militabat.Qui cuin Alexandria obfcdiflet Alexandniro 
«onfiliomatris Alexandet (etradirci,& caftra. Quae Gabinins 
«onfiriomulieris eitffde fundirus enerrit,nc alterius belli fiercnc 
xeccptaculu,palpab.Tt.n.mulier Gabiniu oblequijs viro fuo,& cf 
reris captiuis.metues, q Roma raerat abducti.poft hicGabinius 
«wra t£pk Hrrcano madata,gentc ludteoru in quinqicduenrus 
diu ifit.quaC p pctatchtas Iudex fragens fupcrbin.Eo tf»e faftus 
cft Antipater amiciffimus Gabinio,& maxime Marco Antonio. 
Adcocji clamit ,q» datacftiei vior neptis Regis Arabom Opris 
nbic,qui fuftulit ex ea quacuor filios , & fiiianv , prrmogemcas 
ftiic Fafelus, fecundus Hcrodes, qni poft dicVus eft Afcolonita, 
tertius lofippos, quarrus Feroras,filia vero dicta eft Saloma. 
Dtfitg* Arifttktli * **retre , f> fUtbuftUan Syru trtfidibm ssV 
limtemperit , e> ftripttriiut. C*f. C X V I . 

POft hoc cafu elapfuseft Roma Ariftobolus.qni magnama 
nu Iudzorum conflaca. Alexadriam muro recingebat. Ad 
quS dcbellandu niifliisefta Gabjnio Antonius. Captosqj tterfi 
ArrftoboluscG filijs Roma perduftus eft. IIlu quidcin cuftodiS 
iooacus coetcuitjfilios auc in ludea remifit, rjua Gabittias jd io 
Speculum Hiftoiiale. 



S9 



fcripferac fpopbndiflevxori Ariftbbbfi^eaftellOfiTffadfribne 1 » 
Poft hoc cfi Gabinius apud AegyptO detineret*,A1exandcr'ATl* 
ftoboli filius,Iuda»s iterum addiffenfione reduxit,<edredienf 
Gabinius,&j>ac6 fecit,& HircanoPorttific ; u.c6firmattit. Qn« 
mortuo,mifl!is'eft przfes Syria* Craflus,& vt ct Patthos.qui & 
Romanis tmminebant reprirrieret.In fumprus vero Partictemi 
litiacof fcre aurG de teplo trilit, a qiiib. & Pdpeius abftinuerat> 
'duo millia ralentot0,ob hoc auro in os infufo interijt.Cuifuc- 
ceffirpfes Syriae Caflius , qui in olbus confilio Antipatris vm* 
fcat^.Eufebfus: His tpib Oratius Flaccus poeta Satyricus Veft»i 
fij nafcicur.Appollodorus PetfjamenusGraecusoratorCallidij, 
& Augofti Prarcrptor clarus hr.Ea cfobq; q de Cathelina',& O» 
fule dtecront Saliiftius fcribit,& Liuius.hoctpe gcftafunt. Ci 1 
caroannutn facit in exilio.hbnerificcfufceptus a PlaucSo.Casul 
lusahnoxtatisfuar.jo. Romaimoritur, Mefalla CoruihUsonj^ 
tor nafeitrrr : Virgilius Cremonx ftUdijs eruditur. Deinde fom» 
pta toga Mediolanum tranfgredimr, & poft breue tps Romam 
proficifcrrar,pTSfterea Ticus Liuins hiftoricus,& Marcus Calli- 
dius oracor, Diodorus quoque Graccx fcriptor hiftori* clari h&- 
bentur. Sed"& Curio popularirorator,'qui deinccps in'Aphrica 
prxamifli cxerctrus pudoremori maluit.quam euadctc. 
DiRtrno Ch*f*rr* , r> initit Rom*ni Itnfirij. C*p. CXVIf. 

P Oit-Pcolemeum Diony(ium,i*.in ^gypto.Cteopatraxctir 
pit anno regni Hircani.i7i«tatis'f.quintx quingeritefimo. 
4b.mtrndi vfrO.3 1 M .ooni ngcntelimo 14 & regttauic annis.xz. 
Comeftor.Eotcmpbre fattum eftdifcidium interRomanos pro * 
Pompcio &IulioC*(are. Caefar aritem poft fenatus,& Pompei 
fugam tras mare Ionium rebus omnibus Romaque potitus eft. 
AcMRtx hoc atttem loco qui cft annus regni Cleopacre. tercius, 
fecundum chronicas continua Romanis nafcunturtmpcria, te- 
nuitque prxfatus Cacfar imperium primas , cuius^cftorum bi- 
ftoriaffi vc plenias exequamor etiam bella quatante imperium 
gefli» fequenti fibroreferaamuf. Cunwvidclicct libri principii 
ab i pfrus regni Larinoru origitie volumus habere exordiu ,.bre- 
uiter&fuccioccepercurrendo, a quo & quandoidcmreanura 
initium fumpfit, &qualiteracperqoosRomana RefpnbHcaa 
regni ipfi»ortuvfq;adimpern Monakhia adminiftrata fueriti 

LIBER SEXTVS: 

' X>* hh ejuir\*mm*m RtmpnMtm» rtxtrunt tmtt ItUmt» 
Ctfttrm. 'C*p. I.' 

[ Egnvm LatinorG vt aiunt fitb Iano prirao 
tege cxoftG ab anno.76". Aoth iudicis Ifrael 
vfqueadannumvS. Darij qui fuic.8o. poft 
cranfmigracionem BabyIonis,io.poft reuer- 
fionem curtrrit per annos octingentos. 89. 
& Reges Latinos, 6. Albanos. i^Romanos 
7. vfquead-Taxquinium fupcrbum . Regea 
latin i cceperunt a Iano. AJ bani ab Afcanio, 
Romani a Romnlo.Tandem expUifisib vrbe regibus, per Bru- 
mro, Cbnfules Rempu.traclaoeront vfqueadlulium Cxfarera 
ideft vfquead anhum.io. Hircani Regis Iud*orum^>ct annos. 
4oot>». Horum icaque primusfuitBtutnraniio primo.;, deinda 
deccm viri confticn ti anno-^o.Catillus conful anno. 1 j e>43juin- 
tilius DicVator anno. 1 48.Papyrius oonful anno.i Srj.ManniJiu» 
& Regilius anno.243 . Publius Cornclius fcipio annoj 191. Fa- 
bius Maximus Dictator anno.*p8 Luciu*-£ tnilius Paaras,Te»' 
rentias VarrOanno.aoa.Leuidus, & Mardlusanno.ioj.Clao> 
dius Vcro Marcus,Liuiu»Salimatoranno.30f . ScipioAphrica-t 
nus anno.34t.Scipi6 Aphricanus iuniotanno.j64.Scipio Nafi- 
ca anno . * 1 ». Poftulemius , & Marcellus anno , j 94- Martiua 
Gncus,& Gaius Mariusanno.j04.ViUa anna^ix.Maicus Tul 
lius Cicero aono. 449. Pompeius , & Craflus anno. 45 7.' Deni- 
qucCxfar imperauitfolusanno.461. hxcdetemporibus conu 
flilum excerpfi.illos potius fignans quoram temporibut aliqua 
memorabilia contigcrun t, vc teroponbus Scipionom bella puni 
ca,temporc Marci iagurtinum.tpeCiceronisCathcimaritun. 
D# till* titu ttntiquo etntr* Gtrmtmit. C*p. II. 

IVIius Celfus.Sic CxlarqiiondamRhcnumfactoponcetran- 
fiens Germanosv»ftaxccoepit,quxcftin tertia parce Gal- 
Iiar.Nam Gallia omnis in tres partcs diuifa cft.quaru vnatn 
incolut Belg$, aliam Aquitani,tcttiam,qni ipfbrum linguapel 
te.noftra Galli ap pellatur.hi oes lingua,inftitutis,lcgibus,intcr 
fe difterut.Gallosab Aquicanis Garonna flumen. A BeigisMar* 
rona & Secana diuidir.hotum oium fottiffimi fitnt Bclge,pjfea 
cp;a cultu atque humanicatc prouincix JongifGmeabfiiut , mi- 
oimeq; ad co s mer c atorcs com^amvfiepe ga ea q ad efjeminan» 
Totnus Quartus. H t 




Digitized by 



Google 



SpeculumHiftQriakiVinccnti;. 



desalot pertinent iraportant:) prpximiq; funt Gptmanis, qui 
traos rhcnu incolunt.cu qnib.continentci,bellumger.unt > oium 
Gallorum.vtad bella.fufcipieuda.alacer,& proptus cltanimus, 
tnolljs ac minime reliftens ad, calamit^tcs pcrfercndas.De lum- 
misfzpe rcbus coiililia incunt^quoru cucftigio pcxniterc necef- 
fccft.cii in certismorib.leruaut,& plerumq;ad volunuiccoru 
fi&e rhdeant.Gallotu ptetea fubita fuot & icpcotiua colijia/na 
ocsiete rcb.nouis ftudcnt,& ad bdlfi mobilitct celcuterq; exci 
tapt. Itaqj ea>q fertiliflima funt Germaniae loca circa Hircini? 
Qita, RedifagxaliasBeUpuagi.occupaucrut, & ibi couicderunc, 
qgens fumtnam hcr iuftttia; , & bcllicae laudis opiniopjera,nu- 
las Hercini* filujc laticudo^. dieiu itinere cxpcduo^atetytnuj. 
ta in ea gna fetarii nalci c.6ftat,q reliquis in locic vila npn funt, 
GX-quibus funt Boucs,& Vnifflnocs, & Alchcs,&:yrfi. Apud 
ficrmanos afit confuctudo eratjVtmatrcslamiliatfortjb. & vati 
cinationibus declareiit.vtrurn.plium cx vfu commitucflct , nef 
ne,dicebantQ; non efle fcs Getmanos fuperare jiantc.iwuam lu 
nam eontcndiflcnt bello iuito,folebantoronc,ru, acicm fuam rc - 
disv&cartis circtiudarcoc qua fpesin fugaciTet. 

D# Btilu fiut cemrnGttllts ,, Btliittt , &-*.»*tp* Brir . 

t*>nfit. C#/>. I I I._ ;; 

HElinaodus. Poft hoc ircnjm Belgararogcns adnejfus Cse- 
farcro exat/it.ex qmt».Be41ouagi caueiis nurocro;& virtu 
te praeftantes habuere l<fti/fima.<5b.milliaarroatprum, Sncflip- 
nes cx a oppidis 50.millia,Ncru'j pr^erpa.quorum ad.cp indo- 
miufcriuserat.vt nung.sd fc mercatores adi.r^finc.ient.clcdos 
tniliteshabuerunt totidem Altr<bates , & Arn.biani. J0. millia. 
Molini.t1.millia.Memapi 9.miUia.C4teli.10 millia Belocafes, 
& Vcfomaudi,alias Velomaoni.cqua.io.nullia Atuatici.17. mil 
lia.Adules.Conclurfes Ebyrones Cerofi,Cenanj,,p,ui vno nprni 
ne Germaru vocantur.4Q.mHl-1a.In funima .ftiiflednt. aoo.mal- 
lia.8r.milU» aimatoiujn lctiiflim.a , ocs vfq;.ad;«teinetio»cm 
fcnc dcleti funt.Qeinde apud OcTtodQtum cu,Catfar in Jtaliam 
proficilci dccrcuiftet plufquam. jo. millia Baibarprum <*fa re- 
feruntur.a legioiic.ia.milliacoi pra5eratGalba,qu<m f Ctiarad 
£cragtos > & ieduniosmifccar.Deninc Titiviius Albinus Icgacus 
Czfatis Alueteos Euorobiccs fcixoniofque mcredibili ccdc de- 
Icuit.P.Craflus alter legatus.Ex Aquitanisquoq; & Canubris. 
$«.mill£ iirterfccrt . De rjde Ca lar Ger manorum.404q.miHia 
etcidifli refertur.Iuliys Ccl/us» Junc Rhenutj) isaiiCrcideljbe- 
xat.fed nauibus tianfire neq; fatis tutum atbitrabatur, neq; fui 
neq; populi JLdigvuratts cuYc ftaMcbat , iuq; Jicct fumma dif- 
ficultas faciendi pontis ptOponerctur.gp latiradincrn,&altitu- 
dincm rapiditatemq; Huroinis.ih id fibi cootcndendum aut ah- 
tct ttaduccndum o.ctcitum nontxiftimauit,roncm poTitts hac 
inftituit,(ignai>iua , fexquipcdalia paululuinabimo przacut* 
dimeifa adaltitudinem ftuminis lntcrualla pcdum duorVim ih'- 
ter fe uingcbat.hasc uim mathinanicntis im^ufla iu flumen de - 
fixerat^fiftucifq ; adcgctat non (ubliie modo dirttte ad pctpcn- 
diculum.fcd prone ac ftftigate» y t im aamrjith mjminis ptocO- 
berex. His item contrariaduo:ad<undem modum iuuda intcr- 
uallo pcdum quadtagenumab, iniciioti parte contra impetum 
flurttinis coouerla ftauiebar.Hinc vtiacj; infupet Bipcdalib.tra- 
bibus imoMiTis.quantu eotfi lunfluta diftabat, biitis vtrinq; fi- 
bulisab cxciema partedifttqabatur,quib.dilclu(isatqueincou 
txariam paitem teuiaoiis tanta eiat operis firmitudo.atq; ea re- 
rum naturajrt quo maior vis aqucfeinciuflet , haec artius illir 
|rau tenerenrur. Olopere errcfto exercitus traducitut.Catfar ad 
vtramq; pattem pontis firmo prxfidio rclido, infines Siccam- 
btorum coUtendit.Dieb.aut iS.vans then.um conlumptts utis, 
& ad laudem, & ad Vttliratem prpfcccum arl itratus fc in Gallia 
rcccpit.pontcmq; tcfcindit, deinde in Britanniam proficifcico 
tendit. Orofius. Caefaris equitatui primo congrcflu a Briunnis 
conuiftus; cft iniq;.Labienus Tribunus occifijs cft» fccundo prc 
lio cum magno fuorom difcmnine viftos Briunnos in fugam 
vettit. Indcad flumen Tamcfe.n p/ofc&is eft.cums ripam ac pe 
nc totum tub aqua vadum acutiflirois fudibus hpftcs piJcftru- 
SeiantQuod vbi a Romaais compcrtum eft Barbari legionum 
nnpeium non ferentes filuis fefeabdidercvnde crebris eruprio 
nibus Romanos grauitcr iofeftabant. Ioterea Trinouantum fir 
mifltma ciuitas cum Andiogeo duce datis. 40. obfidibus Cxuri 
ic dedk,quod exemplum cxterz fccutae funt . 
. Dtctttr" linfitmfrtlijt ttntr*Q*ll*t. C*f. I II I. 

AT CcureaBriunnis rcucrfo in Galliam Ambiorixcum 
£ubiictonatibus,& Atuaticis confpirans toum ( & Sabi- 
nos legatos apud Eubtonas ) cum tota sunditus legione, 
infidijsciicumuentos occidit. Iulius Celfus. Ibi Ty to Balucn- 
cicqui fupcriorcannoprimum praelium duxerat vtrumqj fe- 
mui tragula traij citui . Quiptus Lucanus intetficitut, Lucius 
Cocca kgatus os funda vuincratui . Quintut Ticurius GrmuB 



Pompeum inttr pre tem fuum imutit ad Ambioriginem. 5aH* 

nus cum ptopius accefliflcr iuflus armaabijcete impcratum !*• 
cit,illo fetmonera prorrahcute.circumuentus jntcfficitnt.Dein- 
de Lucius Cpcca , & Lucjus Pctrofidius Aquilifcr , reliqui no< 
; .^U dclp^raufalutcfe Sc iotcrficinot-Ambioti^ aiatus treucro, 
,tu <6filiOjin quaduo dc Priucipafu cotcndcbaot Induciomarus 
& Qngitoiix IcgatO ad Cicctop.cmittit , cj. tuoc (ifslegipnibus 
Hiberois pctat.Hclinandus, Cicerp.indk no cfl<.cpfu$iudincm 
ppfi Rom.acciperc ab hoftc atmato cond6n6,n)ultitudo hic oal- 
ligi ppiuit. , cp cu in obfidippe caftiprO vaIlii<ircuodaodu efle.4 
captiuis Romanis doceieot^cV; inftra ruralia 06 habcrcot.gladij* 
confciiidcndo tcna,& fag^liseX^Prtaodo vixtrib^Joris vallum 
.io.pcd$>& foflam.i}.pcr.piillia pafluum.r5.iu ciicuiru petfc- 
.cc,tut > ptctea.I *o. turre$,rflis* aki<udinis exirux<rut > &,cu ia tc- 
.ptem dicsn.oftcfq; fucciduj.jKiftiucunci pugrurent ; ac; vcntut 
litbito plurimus oortustflct teftas fciuetesio toifiwe fuodis in- 
.flamataq; focistclaacnvoxcoceptoigne, lutilantiaioata.caftnt 
icccrunt. Quo fafto. p culmina taptim vcntuj inliftcns fpaifuoi 
.aIauit.ii>c<ndiu.S(d ncc (icquidf Romanicu vo/Jiqs.obrueteqt* 
vulneiib-laborib.vigilj j*,iHce*dijs recefleruot. TucCjce» Iras 
iaculo illig^us :a.d : Qefare m Hit/juib.nuBciauuvna delctacflc 
t lcgionc,alteramq; iana ; p<oe*onlefla.Caeiainuricw adBeflooa- 
gPA a4 Maicu Craflum mitrit.Orofios. Poftea-cn duabJcgionrb. 
,OP adueoante dcfcruot hoftcs pUfidippc.atq; ia ea cyocti iapti* 
copijsau micCa-far paruiflwnis fe caftris <6ful(« cpodidit. cqui- 
-tibuftj; pmiflis,vt iuga fiogtjreotjimociaurt, vt ad-tianfufi val- 
Jis (,q,tncdia crat fibiq; pcncqloia yicTcbaf ) hoftcs cptcmptu (ui 
inuJtaiepr,quib.aduJ«ntib,infuper obftrui pojitas^cepit. Qup 
.kUp, GalU quafi ia vicilTcnt adobduccndu extrinfccus yallutu 
jCflperli fupt.Caefar tptis Kpente poxtis paiatn^ydw.cMejyiaiA 
yeifofq; ui fuga GaJJos vaftiiTimacaedc t£ircM > aaisr>4pL.millia 
■l.Bc f« iflc rcfei un (,c quib. pauci .per.paludej inwaSiClMKcf uptibt 
.iius CdfvU. .Ciefar Icgionc prod»"3a rccogqoff it a«o decimum. 
,qucmq; luiliuf cfle fine vulosre, ex quo intclkxit cfi :§to.peti- 
culoj&.cjia virtute pug«9U«ri#tr lceiufama parfctifad Cssfatc; 
magnas GallorO copias <ati(.c>uitatu,q appcllauC Aimoricx con 
vt oi flcjbo c au t rooie Gajli belja inci piu nt , lcgc.coioes pube- 
xesi& armaticoouenirifiubcotur.Quicx hisaouiflimus conue 
«it Mi confpcftu muhiuidinis oibus cruciatib, aftr.tikus occatut 
Jnito poftca bellocum lnducioroatoT/euctoium.pijncipe,Ca! 
iar pt*ccpit,vt omocs vnum petcrent Induciomarum , ne^H»i* 
qucm-prmsvuloerarct.qoam illum iotcifectutnvidcrct. 
... DtdtaitmtrtUtkwlHljCtlfi. .: G44 . V. . 

AGtocHxc alu jnulu debcHo Caeuris narrauit Orofius, & 
Ittlius CcIfosJ>c<.o.bcHum Cattatis Gal)icum Iulius Ccl 
dut diJigeotef in Iibris.j dclcribit, de quib. ctbaec qociequuuc' 
cxcctpu.Iulius Cclfiisinlib.i. Confueuerunt Dij unmortalcs, 
qoo grauius hoics ex comuutiooc rcrB doleaot, quos pro lccle- 
ic coru vlcifci volut,his fccuodiotes ioterdfi les , & diotuioiocE 
impunitate coocedcre.Totius Galliae confenfui nec ptbis terra- 
iu m obfiftcre poflit.Naturale cft ocs holes ftudio libertatis inci- 
tari,& condones fcruitutisodiflc . Libenrerholes, id qd volunt 
crcduor.Iracundia , & tcmciitas Gallotu gepti maxitnc innata 
•eftjiu vt leucm auditioof pro ic coperta habeant, animi cft ifta 
mollicia.no vinus ioetpia paulifpcr terre 06 poflet.Facilius repc- 
liunfjCj fe vltromortiorTerant.qquidolorf paticntct feiat,&c. 
Jdcm t.li.Reium olum magiftct eft vfus.qd volumus, & liben 
tctctcdimus,& qfcntimus ipfi teliquos fcotitc fpcratnus.Idetn 
M13 lib.Intctduosbcllates.hocvnO tpsagedi de pacecft.dCli- 
bi vtetq; confidit > & paies ambovnr . QcT fi altcri paululu snd 
fortu na tti bucri t , v ix v te i codon ib. pacis, g. fupcriot vf , nec eq ua 
«artc c6tcrus erit.cj. (c oia hahjturu Iperat.Ide in 4 lib. Teriot 
boib.cofiliu mentemcj; eiipic), & mebra debilitat . iaituna ple- 
iumq; eos,quos plutimis bencfici]sornauir > ad durioran caium 
t eferuar. Idem in Iib.{.Galli hoks apti funt minimcq; infidiofit 
«oo pet.vittutem fed pct dolum dimicaieconfueueiunt. 
D» qmhtfdam diSit Cictrtnit,# dt lArtt tinfdtm. C»f. V L 

ACtot. Potio Ciceronem in Gallia fub Czure militaflc iu- 
xu Iulium Celfum & Oiofium foperios diximus.g roul 
ta pta-clara dixifleatque fcripfifle legitur. Aug.l1.12. de 
Ciui.Dei.Deum ccite volens Cieeio ficot poteiat breuitet difli- 
oire.Meos eft inquit quatdam (bluta & libeia, fecreta ab omni 
coocrctiooe mortali,oia (entieus, & mouens ipfaquc pr(diu na 
<a fempitcrno. Hieronymus contta Iouinianum Ii. 1 .Ciccro ro- 
gatus ab Ircio, vt poft repudium Tcrenti* (brotem ctus duceret, 
non acquieuit,diccns fe non pofle,& vxori & philofbphia: pari- 
t{r operam darcilla afit cooiuox egregia.quc de fbotibus Tul- 
liaois haulciat, nupfit Saluftio inimico eius . Actot. Scripfit au- 
tem Ciceto.qui & Marcus Tullius voaatur , dc omcijs lib.j .de 
amicuia libium rnujdeicncctutc, libium.i.dcocatorelibrum. 

i.dc 



Digitized by 



Google 



Litier Sextus. 



60 



l.dePindoxislibrj.i.Phtlippiear.im libram» 1. Rethoricarum 
libros.i.Tufculanarum qux&ionura libros.f .Oraiionuro libros 
iz.inueftiuarum libros. 6. de legibus libros. j.defiiieboni, & 
mali Itbros.f .denatura Dcorura libros.j. dcdiuinaaoite libros. 
a.de fatolibrum vrtum.de creatione m in.ii librum vnum, dia- 
logoramad Hortenfium librum.i.de partitioneorationis libru. 
i.deachademicts librum vnum . De his.autem omnibushvc 
pauca moralia ad memoriam , & xdificationem legentium et- 
ccrpta huicop-ri inferui. 

Fiofcult librorum tims dt tfficifs. C*p. V 1 1. 

TVIlius lib.i .de omcijs.Vn ucis omnts laus in aftione con 
fiftit.a qua tamen fepc fit incermiffio , multique dantur 
ad ftudia reditus. Scire debemus q in terris gi^nutur ad 
vfum hominum ereart omnia.hominesautem homtnum caufa 
fuifTe gencracos.vt ipfi mter fe aiij altjs prodeflc poflint In hoc 
autem debemus naturam ducem fequi , & communes vtilitares 
affcrre ln medium . Fundamentum primum luftitixeft,necui 
noccatur.Deincie vt communi vtilitati femiatur, in illis promif 
fis ftandum non efle.quis non »idcc,qux quis metu coa£tus ( vcl 
dolo dcccptus promiierit.Fudamentum iuftitix cft Fides, idcft 
dnftorum conuencotumque conftans vcritas. Exiftuntixpein 
iute quatdam nimis callida,fed malitiofa iuris interpretationo, 
cx quo illud . Summir ius fumma iniuria eft, facturo eft ia tti- 
tum prouetbium. Quare fufcipien.ia funt bella , vt fiue iniuria 
in pace viuatur.itaquc paci.cp nihil habitura fit infidiatum fem 
per cft confalcndum. Totius iniuftiti r nulla capitalior , quam 
coru.qui vt m.ixime fallant.id agunt vt boni viri videantur. Li 
beralitate , & bcneficentia nihiTcft naturr hominis accommo- 
datius.fcdhxc multas dcbet h.ibere cautioncs, videndum eft.n. 
primum neobfi '. illi cui datur bcncfioum , vel alij . Sunc cnim 
jnulti cupidi fpIcndoris,& glorix.qui alijs cnpiunt, quod alijs 
largiaimir , & ficalijs nocent , vt in alios liberalesewftant.nos 
autem ca hberatitate Vfamut.qu* amicis profit & ncmini obfit. 
Deindene maior fit libetalitasquam faculta<,& tandcm pro di 
gnitate cuiquetribuatur.quod eft fundamentum Iutlitix,nihil 
enira I tberale eft.quod non fit iuftum.5pectandi ettam funt mo 
icseius.in qucm beneficium confcratur , & animus eiuscirca 
nos,& communitas ac fucictas vit» , & ad noftras vtilitates bf- 
ficia prius collata . Omniunrfbcietttom nulla prxftantioreft, 
nulla firmior.quim cum boni viri tnoribus fimiles familiarita- 
teconiunfti funt , nihil cnim amabilius cft,neccopulatius,<| 
snorum fimilitudo bonorum. lo quibus eoim eadem ftudiace- 
demvoluntates,inhtsfit, vtalter altcro.squedclect.ctur, vtin 
feipfo,& fie vnus fiat ex plunbus » Vita viftufque communis, 
confilia,fcjmones,cohortationes-,inctrduiTi ctiam obiurgationes 
rnaximx in amicitijs vigent.Eftque illa locundillima amiatia, 
quam fimilitudoconiugauit.Sicuc fcientia, qux rcmotaefta lu 
fticia calliditas ponus,quam fapientia eft appcllanda. Sie & ani 
mus paratus ad pcriculum fi fua cupid.itatc non commuoi vnli- 
tateimpellitur, audacie patiusnomc; babet quim fortitudinis- 
Fortes,& Magnanimi funt habendi , non qui iaciunr , fcd qui 
ptopuUant tmunam.Vix inuenitur, quilahoribus lulceptispc- 
rtcultfquc aditis , non quafi mcrcedcm rerum gcflarum defido- 
rcc gloriam Non eft confentaneum ta'ioni,qni metu non fran- 
eitur eum ftangi cnpidttate, nec qui fc tauittum a labore prx- 
ftitcnt,vinct avoluntare. 

Item dtetdem. C*p. VIII. 

FVgiendacft pecunix copiditas. Nihil enim tam angufti 
tamq; paruieftanimi, quam amarediuitias , nihil honc-> 
ftius acquemagnificemius.qtam pecuniam conteronere, 
fi non habeas. Si autem habcas ad bcneficctiam liberalitaumq; 
confcrre. Multi tranquillitatcm cxp-.-tcn.cs, a ncgoc.js publicis 
xcrcmouerunt.atqucadocium prorugerunt.iivct quus,& nobi 
liiTimi Philofophi,& quidam homioes feueri, 8c graucsucc po 
uli necprincipum moresferre poruerunt, vixeruntcj; nonoul- 
inagris, facilior, quidem & tiitior • & alijsminusgrauis aut 
inolcfta ocioforum v;ta,fru<ftuo(ior autem hominum gcneri, & 
id claritatem atq; ampluudincm aptior .eoium quiad rempu- 
blicam,6c.ad tes magnas gctedas le accommodaucrunt.Bcllum 
ita fufcipiatur.vt nihtl aliud nifi pax quatfita videat*. fortiseft 
.n.animi,& conftamis.no perturbari in teb.afpcris, nec tumul- 
tuante gradu deijci,fed pfenti aio,& confilio fuo vti, nec a ronc 
ditccdere,illud et magni ingcnij eft cogitatione futura percipc 
re, &anteconftituerc quidcucnircpQlIit, &g.lagendu (itcu 
cuenerit.Qui Rcipublicx profuttui funt,d>.o pccpta Platoms te 
ncaot.VufttC^vtilicatemciuiu ficcueant*, vtquicquidaguntad 
ca rcferaiit obliti comodoru fnoru.Altcru, vt totfi cotpus Rcipu. 
procurenc,oe du aiiqua panc ruent' reliquas dcferant,tutela aut 
& procuratio Reipubiicxadeoru vcilitatem.qcomiffi funt,non 
nd eotu quib.Cjft comifla gercnda eft.Nihil cft kuidabi^ut aiiu| 
Speculum Hiftotiaic» 



1 



magno pclaroci; viro dignius, placabilitate, & derrientia, q tfi 
ita probandaeft, vc adhibeatur.r. p.fcueritas, fine quaCiurraS 
non p3c adminiftrari.Ois.«.aLiducrfio , &caftigari<> det vacare 
a contumelia.necad eius , qui punit vel caftigat aliquc' , fed ad 
Reipublicas vtilitatc referri.Cauendu efHt, nema orficpce 1, 
5 culpa, & io prohibcnda eft ira in puniendo maximc nunq.n. 
uatus.qui ad puniendii acccdit mediocritat£ illa tenebir.qu? e(V 
intesnimiu,& parti. Qtu ergo Reipubl cz pfuntlegu ftFcs fint 
qux ad puniciidu non iracundia, f d cquitate ducuntf. ia rcbttS 
et profperis fuperbja fugienda eft,&arrogantia,na vtaduerfds 
iesiic& f cundas immoderate ferre leuita is eft . Prxclara eft 
acqualicas in vira.f vt ficidcm fcmper vultns eademq; frons.fi- 
ctjt de Socratc ditftum eft. Cauendum eft ne afTcntatoribus fiue 
adulatoribusaurcspacefaciamus in quo falli facrlc eft . Tales 
enim nos putamns.vt iure laudcmor, ex quo inflati vanisopi- 
nionibus innumerabiliora pcccata , & maximos etrores mcidi- 
mus.Sunc quidam homincs non re fcd nomine. 

Pe eodtm. C*p. IX. 

Vldendum eft,vt cotra naturam coem nihil condamtis, fed 
ftudia nra cius regula.metiamur,nec.n.att:net Natorere- 
pugnarcoecquicqfcci.qcl non queasafiequt.Id maxirr.equcc{; 
decet.qcl maximc fuiteft.Amicitias , qu; minut delcftjnt.na- 
gis ccfcnt iapientcs fcnfim dilucre.cjr^pente pfcindert5.Luxllrid; , 
cu 01 xtati tutpis fir,fcnib.maximc.icediflima cft, Peregrir)i,&^ 
Incolxofficiucft,nih:l pter negociu fuu agere, nihilde alio in- 
quircre,minimeq ; efTe m alicii^ Republica cariosfi.Form» cor- 
poraliadhibenda eft miidicia.noodiofanecexquifita nimisfed 
tm.qfugiat humanam negligentia , in vcftib. auc medio:ntas- 
optimacft.Cauenditcftne aut ingrcfTu tatditatib.molliotibus 
viamur.vt poparQ fercnlis ftfcs videarour.aut nimiascelerirates 
in fcftinatione (ufcipiamusj in quib. eft fignatio inc6ftanti*,fit 
Vox loquentis dulcis,& no cocentiofa.neq '-, languens,n«q; cano 
xa.videatq; in primis.de quib. reb. loquat*, fi de ferijs veritatem 
adhibeat,fi de iocofis leporc.Ornanda eft dignitas domo, no tx 
domo to • qrenda cft.nec domo dns, fed dno domus honeftada 
eft.In domo clari hols hofpites mulci rcctpicndi funt.&admit-' 
tenda hoium cuiufcunq; gnis mujtitudowtq ; adhibenda eft cu- 
ra laxitatis^iltter.u.ampla domus dedecori dno iit, fi eft in ea fo- 
litudo,& maxime fi fub aliodno (biita cft frequehrari,odioTiirh 
eft.n^ua prxtcreuntib.dr.O domusaatiqua.heu i|difpa«.dno 
dnans.Turpe eft valde,& vitiofum iure fcuera delicatu hiferrc 
fermonc.Qucadmodum ergo in t rone conftanti , Ctc in vita oJa 
apta fint inter fc,& coucnicntia,& q parua vhr eile, delicta,nec- 
a multis lntelligi pncab his diligcntius eft deciinadu.Si.n.orga- 
nis muficis <|uis paululu diicnepcnt , viut*tn ne qurd in eis dif- 
crcpet.multo magis ordinis oirnoda coucnicTtia m a&ionib. nris 
adhibcnda eft .ga maior,& meliot eft aSionu , q fonoru acccn- 
tus Nefcio qiio fit.vt magis in alijs.y] in nofmecipfis cernamusy 
ii quiddeluiquit*.IIlibcnles,& (bcdidi funt qftus mcrccnnario- 
tu o!um,quoru<ipcra no qooru artes emunt*. Eft.n.in iliis ipfa 
mercesau oramctu fetuitutis.Sordidi ct sut qui metcarr/a sner- 
catorib.qcl ftattm vendant, uihil.n.Aficiuntnifiadmodttmen- 
tiant.Minimcquoq; artes jpband* func, q iniiriftrxiunfvblu- 
ptatu.vt quas «xerccnt LanKfx Pifcatores, CoquiiSartowsA «{'■ 
Vnguentarij.Saltacotes.Ludiqj talares.Quib^ut areib.aur ptu- 
dencia maor ineft,aut 110 mediocris vcilicasqrttur , vtmetiici- 
na.aichi cctura, & dodttina reru boncftaru , hx quidc honcft* 
func his.quotu ordini conucniunc Mercatura fi tentns eft.ibrdi- 
da putanda cft.Oium ex qaib.aliquidacquiricmhil cli agricnl 
tura mclius,n ihil vbcrius^iihil dulcius,nihil hoic libero digni*. 
Omneautem officium, quodadconiunctioncm hotnimtm, & 
ad focietatem tuendam valct, anteponendum eft illi officio, qd 
cx cogmtione,& fciencia coocinctur. tftenim humanx natura; 
aptius,& vtilius.magmtudoanimi remot-i coraitatc.&couiun- 
ctioac humana, fcntas quxdam eft, & inhumanitas. 

Dtttdtm. . C*p. X. 

ITem in Iib.2.iicut magnas vriliwtesadipifciraor confpira- 
tionc hominum atquc coufc.-fu.fic nulla tam detcftabids pe 
ftiscft.qux homini ab hoic non naicatur.Male fe habet res, 
cum qj viituteefficidebtt, id pecuniaienutur.Qoixidipfum 
qd honcftum dccorumcj; dicimus per fc, nobis placet, aiofque 
oium natura iui commouet. Iceirco illtxs, in quibus.hoc efTe re- 
mur,a natura ip(a diligcre cogimur.atquehoc g fe cftcadiii- 
geudi graui flima.Nemo iuftus efTe por.q mortc, qui dnlotc vel 
cgeltatcm timcr,aut ca quxhis funcconcrariazquitatianrepo-' 
nit.Tantaeft luftitjaevis, vtnec illiqui malcficio & fcelere pa- 
fcant*, fine vlla cius particula viuere pofiint, oa & Princeps La- 
trouu nifi xqualiter praedam difpartiatuMUt intctficicc a- fbci jt 
aut telinquctur.Oia fifta ccleritct tapqua flofculi decidunt.nec 
finiulatum quicquam poteftcue diuturnum Qyj vetaro jiifti. 

Tomus Quattus. H 4 tia 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftorialeVincentij. 



ti* gloriam ad ipifci vultuuftitiat fungaturofficijs. Ptima ado- 
lefcentis commendatio proficifcitur a modeftia cum pietacein 
parentes,& in fuos beniuolen tia. Oeinde etiam facile in opti- 
mam partem venire cognofcitur adfapicntes, & claros viros, 
& bene confulentcs Reipublicaefc contulit, & cum cisafliduus 
fie. Iudiciseft fcmperin eaufis verumfequi. Beneficeiitix ac li- 
beralitatis eft duplex ratio , aut enim opera impenduntur indi- 
eenribus , aut pecunia facilior cjuidem pofterior locuplcti prae- 
iertim,fed prima lautior ac fplendidior, vc viro forti claroq ; di 
gniorpc pluribus vtilior.Nam prima ex arca, fecunda ex virtu- 
te depromitur,& fsepe qui pecuniae bertcficiumaccipitdcterior 
inde fit,atquead idem expectandum femperparatior. Necita 
elaudenda eft res familiaris, vt eam benignitasaperirenon pof- 
fit,nec ita referanda Vt pareatomnibus.Caufa autem largitionis 
eft duplex.fcilicet fi aut eft necefle , aut vtile,& in his ipfis me- 
diocrit atis regula feruanda eft , temeritate enim remota gratif- 
fima eft liberalitas . Nam viri liberalis bonitas, commune om- 
nium profugium eft. Nec vno modo in difparibuscaufis afFe- 
eti eiTe debemus , propcnfior enim debet cfle benignitas in ca- 
lamitofos,nifi fortecalamitate digni fucrint. Gonuenit autem 
vito liberali in daodo eflc munincum , in ezigendo non acer- 
bum.in omni quoque re contrahenda.vendendo, emendo,con- 
ducendo , locando facilcm, & atquum, mulra multis de iure fuo 
ccdentem,& a litibus quantum liceatabhorrentem. Habenda 
tamen cftratio rei ramiliaris,qua quidem dilabi finere flagitio- 
fiim eft.fed ita vt iUiberalitatis,& auaritisj fufpicio abfit.Deco 
xum valde cft patcre domus illuftrium virorum illuftribus ho- 
ipitibut. In beneficijs collocandis mores hominum non rortu- 
nam fcqui honefta ratio eft.Scd quis eft tandem, qui inopis, & 
optimi viri caufai non anteponat gratiam viti fortunati , & po- 
tentis,a quo enim videtur remuneratio foreezprditior atq; ce- 
Ierior, in eo noftra voluntas eft propenfior, corruptiqj iunt mo- 
res,& admirationc diuitiaram depraUati. Nullnm vitium dete- 
rius eft auaritia,prjefertim in principibus, & Rempoblicam gu 
bernantibus.habereenimquaeftui Reipnblicae non modo rarpe 
cft.fcd et (celeratum,& nepharium.In lulio Carfare tata peccan 
«h libido fuit, vt hocipsu peccare eG delectaret et fi ca no eflet. 
Z>$ todtm. Cmf, X I, 

IDem in j.Iib. Publium Scipionem fctipfit Cato dicere fo- 
liuim,nunquam fe minus occiofum eflc.quam ctl ociofbs, 
nec minus fblum qusm cum (olus eflet . Magnifica Vere 
vox ac viro magno,& fapienriae digna.quae declarat illum & in 
ocio de negocijs cogitare,& in folitudine fccum loqui (blitum. 
Duas itaqueres.quc languorem afferunt caeteris, illum acucbat 
fcilicec ocium & fbiitudo.Dctrahere aliquid alteri,& homincm 
hominis incommodo fiium augerecommodum,magiseft con- 
tra naturam quam mors. Sicut enim fi vnumquodque corpo- 
sis membrum hunc haberet fcnfum,ut poflct putare fe ualcre, 
fi prozimi membriualitodinem detraxiflet, debilitati & interi 
ze cotum corpus neccfle eft. Sic unufquifque noftrum (i ad fc ra 
piatcommoda aliorum,detrahatquecui poflit emolimenti fui 

fratia focietas hominum & communitas euertatur necefle eft. 
(ulto magis eft fecundum nararam communitas,& Iuftitia & 
Xibcralicas,quam uoluptas uitc & diaitiae . Magis quoque cft 
lecu ndum naturam pro omnibus gentibus (fi fieri poflit) con- 
feruandis atque iuuandis maximos labores moleftiafque fu(ci- 
pere, q uirn viuere in (blitudine,non (blum (ine vllis molcftijs, 
icd etiam in uoluptatibus & omniam rerum copijs. Errant qut 
vitium ullum corporis aut fortanae vitijs animi grauius < xifti- 
mant.Homo naturaobedienshomininocerenon poteft.Vnum 
omnibus dcbet efle propolttum.ut eade (it vtilitasvniofcuiofq; 
& uniuerfbrum. Societatis artiflimnm vinculam eft : arbitrari 
znagis contra naturam efte, homihem homini aliquid detrahe- 
xe fui commodi eaufa,quim omniaincommoda fubire.Iuftitia 
cft unaommii domina & Reginauirratu. Sicut qufdam mem- 
bra amputantur,fi languerc & tanquam fpiritu carere caepe- 
xint.ne noceantxeliquis pattibus corpori$,(tc in figura ifta ho- 
sninis fentas & immanitas beluae a communi hnmanitate fegre 
ganda eft. Nihil tam fecundum naruram eft quam utilitas, fcd 
certe in re utili rarpitudo efle non poteft.Qui dehberant utrom 
id quodhoneftum aident fcquantur, an fcientes fcelere fc con- 
taminent,etiam fiadidqood dcliberantnon peruenerint, tn ip 
sa dubitatione facinus committunt, etenim deliberanda omni- 
no non funr,in quibos torpiflitna eft ipfa deliberatia Certe 6 
omnes Dcoshominesque celare poflumus , nihil tamen auare 
uel iniuftenihil libidmofe nihil incontinentrr facicndumeft. 
D*$od$m+ ■ Cmf. XII. 

1N amicitijsmaxime perturbantur officia.quibus &norri- 
buere quod refte poflts, & tribuere qd non fit f quum con- 
tra ofiiciuin cft.Hoaoxcs & dimciae &voloptates &castcrahu- 



iusgeneris.quae videntur vtilia nunquam amictrisr anteponea 
da (unt.Ac neque contra Rempublicam neque contra iufiuran 
dum ac fidem amici caufit uir bonus faciet.neqoe fi iudex fue- 
rit de ip(bamico,ponitenim perfonam amici cum indutt iudi. 
fed tantum dabit amicitiae,ut amici caufam malit eiTe ueram,& 
Vt perorandae litis tempus.quoad lcges liccat accommodet.Cu 
autcm iurato fententia dicenda fit,mcmincnt fe Deum teftem 
adhibere. Si omnia faciCda funt.quae amici volant, non amici- 
tiae tales.fcd coniurationes putandc funt. Cum id quodutile 
videturin araieitia.cum coquod honeftumeft comparatur,ia- 
ceat utilitatis fpecies, valeat honeftas. Et cum in amicitia , quc 
honefta non funt poftulantur, religio & fides anteponantur a- 
micitiae.hominum naturae (quam maximefequidebcmus) ini- 
mica eftcrudelitas.Omnesaliudagentes & aliad fimulantes, 
perfidi funt improbi,& malitiofi. Nullum igitur eorum facram 
vtile efle poteft,com tot fit vitijs inqaiuatum . Tollendum cft 
ex rebus contrahendis omnc mendacutm.tam emptor quam vc 
ditor (i ad loquendum uenerit , non plus quam fcmcl eloqua- 
tur.Vir bonus & iuftusnihil cuiquam quod in fctransfcrat de- 
traher.Bonus uir non modo facere,fed nec cogitare quidem au 
debit quicquam, quod non audcatpraedicarc. Quid intereft, 
vtrum ez homine quis in bcluam fe conoertit, an fiib hominis 
figura immanitatem belaae gerat.Eft ius belli ctim fidcfque iu- 
n(iurandi,etiamcum hoftefxpe feroanda.fcdnon fcmper.Qd* 
enim ita iuratum eft.vt & meos fieri oportere conopetct,id fec 
uandum eft,quod autem aliter, fi non feccrit nullum cft periu- 
rium.vt fi prtdonibus piratis pactum procapite pretiam non ar< 
tuleris,nulla fraus eft,ctia fi iuratus.id quidem non Accris.nam, 
Pirata cum fit communisomnium hoftis.ncc fidcs ncc iuramc- 
tum cum eo debecefle commune . Noti falfum iurare pcierare 
eft,fed quod ez animi tui fentcntia iuraucris, Itcut vcrbts conct 
pitur,more noftro.id non facere periurium cft. Nec illa qttidcm 
promifla funr fcruanda , qoahis iplis inutiliafunt, quibusilla 
promiferis. jPeruettunt homines ea.qu* funtfundamenta natu 
iae,cG vtilitatcab honeftate fciungunt, ofs.n.cxpctimus vtilita- 
t£ adcamqj rapimur.ln iureiurando non quis metus, fed qd fic 
ius debet intclligi , < ft enim iufiurandum arfirmatio teligiofa, 
qd ergo affirmatiuc,& quafi Deo tcfte promilcris id tent-dQ cft. 
ThftMlinmfdtm d§ amieiti». Cmf. XIII. 

IDem in lib. deamicitia . Amicicia omnibus rebus humanis 
przponcndaeft, nihil enim eft tam naturaeaptum tamque 
conuenidsad res fccundas, vel aduerias, fcd hoc primi (ck>, 
amicitiam nifi in bonis efle non poflc. Negant ctiam qufquam 
eflevirum bonam nifi fapiencem , fedillam fapientiam inter- 
pretantur.quam nemo adhuc mortalis eft aflecotus . Illos bo- 
nos vitos appellandos putemus , qoi aflequontur quanram ho- 
mincs poiTunt,naturam optimambene viuendi dacem.Quata 
fit vis amicitiz,ex hoc i ntelligi potcft.q» cx infinita (ocietatc ge 
neris humani.quam cdciliauit ipfa natura,ita contracta res eft, 
& abdufta in anguftum , Vt omnis charitas , vel intcr duos vcl 
inter paucos iungeretur.Eft autem amicitia nihil aliud,nifi om • 
niumdiuinanim homanarumque teram cum beniuolenria , & 
chariratecouienfio. Quomodo potcft efle vita vtilis, quenon 
amici mutua benioolentia concjuiefcit ? Quid enim dulcius <j 
habere,cum quo audeas, fic loqui vt tecom ?quis eflct tantus fru 
ccus inprofperis rebus nifi habcres.qui illi ;quc vt tu gaudcret? 
Aduerfas verd ferre difrkile eflct.fine eo, qui cas grauius et iam 
qtiam tu fcrret. Et fecundasresfacitamicitia fplcndidiorcs, & 
aduerfas partiens communicanscjue leniores. Cumqi plurimas, 
& maximas commoditates amicitiacontineat,tamen illa nimi- 
ram prcftatomnibus.q> bona fpcpr?lucct in pofterum,necdcbi 
litare animos aut caderc patitor, verum etiam amicum , qn i in- 
tuetur,tatiquam excmplar aliquod inraetur fui. Nihil enim vit 
tute amabilius.nihil quod magis alliciatad diligendum.quip 
pe cum propter ver itatem , & probitatem etiam eos quos nu 
vidimus diligamus . Scipio nihil difficilius efse diccbat, quitu 
amicitiam vfcjue ad extremum vitc. diem permanere. Interdum 
enim dirimitut contentione luxuri;, vel alteritis commodi , qct 
idem adi pifci vterque non poteft. Peftem vero nullam efse ma- 
iorem amicitijs,quam in plerifq; peconi; copiditatem.In opti- 
misquibufque certamen honoris,&gloriae,cxquoinimicitias 
rnaximas fzpe inter amiciflimos extitifse videtnus.NulIa eft cx- 
cufatio peccatijfi amici caufa pcccaueris, nam cum conciliatrix 
amicitix virtatis opinio fuerit, difficile eft amicitiam manercfi 
a virrate defeceris. Quod fi recrum ftatucrimus , vel concedere 
amicis.quicquid velint,vel impetrareabeis qtiicquid velimus 
pcrfcctar quidem fapientiae (umus,fi nihil habeatrcs vitij. Harc 
igitur lcx in amicitia fancitur, vt neque rogemus res turpes.ne- 
que rogati faciamus, nirpis cnim excufatio haeceft , & minime 
tccipicnda , fi quis contra Rcmpublicam amici caufa.fe fccifte 

fatcatur. 



Digitized by 



Google 



Liber Sextus. 



61 



fiteatat . Praecipien dum igitur bonis eft.vt fi in prauoru ami- 
citias ignari aliquo cafu incidcrint , nc exiftimcnt ita fc alliga- 
tos.vt ab atnicis m republica peccantibus non difcedant>nec mi 
nor pcena ftatuenda eft his > qui alterom fecuti fuerint , quim 
Jtis cjui impictaris duces ipfi fuerunt , Non mibi minoris curst 
eft.qualis Refpubliea poftmortem meam futura fit.quira qua- 
lis hodie fic Hatc igitur prima kxamkitiat fanciatur > vt a» ami 
cis honcfta peeamus,8c amicorum caufa honefta faciamus.Con 
filium verom liberc dare gaudeamus,plutiroumquc in amiciti» 
amicorum bcne fuadentium vakt au&oritas . Conceditur pto- 
iefto efle verum.vt bonos boni dtfigaat,afcifcamque fibi quafi 
propioquitate coniun&os atquenarara. Nihil eft appeteucius 
fimilium fui atquc rapacius quam natura.In vera amicKia non 
tam vtilitas per amicum.quam amor ipfc delcctat.Amieitiarum 
fua cuique permanet ftabilis, ficccrta pofleflio, ita etiam ii illa 
maneant ,quae fii nt quafi dona fnrtunarjcum vita incuita, & de- 
ferta abamicis iocunda eflenon polKt . Multa quar noftri caufa 
nunquam faceremus.caufa amicorom facimus ; quae enim in 
noftris rebusinhoneftx , in amicorum fiunt honeftiflimae , *c 
pxccati pro amico indignoinaliquem acerbius inuehi proeo. 
lttm de eodem. Csf. XI III. 

QVidam difEniuic amicitiam parib.officijs,& voluptati- 
bus.fed hoc quidemeft nimts exigue,& exiliterad cal- 
culos vocare amicitiam , vt par fit ratio acceptorum, & 
datoram . Ditior enim & affluentior videtur cfle amicitia , nec 
obferaare reftri&e.quin plus rcddat quim acecperir,neq;.n.TC- 
redO eft.ne gd excidar.aur ne cjd in terra defluat, aut plus $quo 
in amicitia cdfcratur.Boni viri,& fapicus eft, haec duo tenere in 
amicina>primum ne qnid fichim vel fimulatumfit.apertcenim 
odifle magis ingenuum eft.quam fronte occultarc fentcntiam. 
Deinde nd folum allatas ab aliquo criminationes repcllere, fed 
■eipfum quidem fufpiciofumefle,fempcrcxiftimantcmaligd 
ab amico efYe violatnm , accedet huc, vt oportet fuauitas, quae- 
dam fcrmonum atque morum aut mediocre cSdimentumamt- 
citiae. Non cft negligenda fama,nec mediocre tclum, ad res ge- 
rendas oportet exiftimare beniuolentiam ciuium,quam cQ blaa 
ditijs auentando colligere rotpe eft,virtus>quarn fcquitnr cha- 
titas minime repodiada eft,Vcrat amicitiar difficillime repcriun 
turin illis.qui in honoribus Reipublic? ver(antur,vbi enim in> 
uenias,qui honorcm amici fuo anreponat f Firroamftum ftabt- 
litatis, & conftantiae quam in amiciria quserimus eft fidcs. Vc- 
terrima quaequc (t t ea vina quae vetuftatem fcruntjdebent eflc 
fuauilfima > maxima enim elt vis vetuftatis , & confuctudinis. 
Odiofum fane genus hominum ofEcia exprobantium.qu* rne 
minifle debet is , in quem collata funt.non commcmorare, qui 
contulit, hi qui fuperiores, funt fubmitrerefe debentin araici- 
tia, & ficquodammodo infcrioresextollere.Difparesrooresdi. 
fparia ftudia fequuntur , quorum diifimilitudo diflociat amici- 
tias, necob vllam aliam catrfam boni improbis,& improbi bo- 
nis amici efle non poflun t , nifi quia ranta eft inter eos quanra 
maxima poteft efle morum ftudiorumque diftantia. Erumpunt 
faepc vitta amicorum, tum in ipfos amicos, tum in alicnos.quo- 
ium ramen ad amicos redundat infamia . Tales amiciciae funt 
«eroiflione vfusleuandac.Ec(vt Catonem audiui dicerejdifiuen 
daemagis.quam difcindendae.Ciuendum cft. namque ne non fb 
lum amiciciae depofic;, fcd etiaro inimiciriae fufcepcas vidcatur. 
Nihil turpius.qoam cum eo belluro gercre,cura quofamiliari- 
ter vixeris,harc autcm dico.vbi quedam admodum imollerabi- 
lis exarferit iniuria, vt neq;.recram neque honeftum fit, neque 
fieri poflit, Vtnon ftatim alienatio difiunccioque faciendafic, 
fic ergo fiant amicorum difcidia>fi necefle fir, vc extinctz potius 
amiciciar.quam compreflaevideanrar,& hoc honorvereri ami- 
eiciar tribuendus cft, vt in culpafit is, qui facit, non qui patitur 
iniuriam . Caueamnsautem ne nimis cito diligere inctpiamus, 
iieveindignos . Digni funtamicitiaquibusinipiseftcaufacur 
diligantur, fed rarum genus eft.xquidem omnia praeclara rara, 
nec quicquam difficilius, eft quam reperire qcT fit ex orani par 
te in fuo genere perfecram.Ipfc homo feipfum diligit pet fe,nd 
Vt al iquam a feiptb mercedcm exigat charitatis fuae- Quod ni fi 
in amicitia idem transferatur, verus amicus nunquam reperie» 
tur,eft enim vems amicus tanquam idem.j£quam eft enim ipu 
fam virum primo bonum efle, & fcipfum pcr fe diligere, dein. 
de alterum fimilem fui quaerere , cuius animam > ita cum fuo 
rnifceat, ve pene efficiat vnum e duobus. 

Detodtm. Cmp. XV. 

1N talibusautcm ftabilitas amicitizconfirmari poteft , qui 
bentuolentia iuncu' primum cupidiatibus.quibus casteri fcr 
uiunt imperant. Deinde aequitatc & tufticia gaudct.omnia- 
•ue alter pro altero fufcipit.nec qaicquam nifi re&um & hone 
ftumaltex ab alccto perit>nec fblum fc colunc inter fc & diligut> 



fcd etiam rerentur, nam ornamentum amicitixtollit.qui exea 
tollit verecundiam.pernieiofufqac in his error eft.qui exiftimat 
libidinum pcccatdromque omniu inamicitia paiere liccnriam. 
Virratfi enim amicitia adiutrix a natura data eft,non vitiorum 
comes, vt quoniam fblitaria non poflet virtus , ad ea qux fum- 
mafunt peruenire, coniunfta & fociata curo altcta peruenirer. 
Si quis Deus nosex hominum frcqucntia coilcret, & in folira- 
dine vfpiam collocaret, atque ibi fuppeditans , omnium rerum 
natura dcfidcrat copiam, hominis vero afpiciendi olno eriperet 
potcftatem.quis tem fcrrens eflet, qui hanc vitam ferre poflet, 
cuique non auferret volupcatum omnium fructum fohtudo.na- 
tura enim nihil fblicarium amat,vnde verum eft,q3 ab. Archica 
Tarentino ( rc opinor) dici fblitum a fcnibus noftris audiui. Si 
quisin corlum afcendiflet, nararamque mundi,& pulchritudi- 
nem fydcrum perfpexiflec , infiiaucm illi fbre admirationem, 
quaeiucundiflimaquidcm fuiflct, ficui narraret habuiflct. Et 
roonendi faepe amiei funt,& obiurgandi, ficcamcn vt & mont- 
tioacerbitatc&obiurgatiocontumelia careat& tuncamicitias 
accipiendae funt,cum beniuola; fiunt-Sed nefcioquoroodove» 
ram eft, quod in Andria familiaris meus air Tcrcnrius . Obfe- 
quium amicos,veritas odiu parit. Molefta vcritas cft, fi quidern 
exea nafcicurodium,qdeft venenum amicitiae.Sed obfequium 
multo moIeftins,qct pcccatis,indulgens, przcjpue amicum fcrri 
finit, nuxima autem in eo eft cuipa , qui & veritacem afperna- 
tur.in fraudexn obfequio impellitur.Cuius autem aarcs vericaci 
claufae fiinc, vt vel ab amico vcram audire nequeat, huius fa- 
lus defperanda eft,& monere igirur,& moneri proprium cft VC- 
rae amicitiar,& altcrum libcre facere.non afpere alteram paticn 
ter recipere.Sciendum etiam nullam in amicis maiorem efle pe 
ftem quam adulationem , quas eft vicium homtnum leuium ac 
fallaciom ad volu ptatem om nia loquen ti um,nihilquc ad veri- 
tatem.Omninoeftamans fui vircus.optimecnim fcipla nouit, 
quamquc amabilis fit intelligit. Omnium rerum fimularib 
vitio eft, tollit.a.iudicium veri.Cum in hoc ius amicitiar confi 
ftat,vt vnns,qaafi auimut cx pluribus fiat,quomodo<id fieri po 
terit, fi nec in vno vnus animus crit ,fcd varias>& cemmacaot- 
lis,& multiplex. Nulla eft haec amicitia cum alter verom noit 
vult aadire , alterad mentiendum pararus fit. Apen^qoidem 
adulantem nemo non vidct, nifi quiadmodam excors eft, fcd 
callidu»,& occulrat n8 facile agnofcitur, quippe qui etiam ad- 
uerfando faepe aflenutut, & ligari fc fimulans blandi^atq; ad 
cxtremu dat mahus,vincique K patif, vt is,j| illufas eft j>lus vt 
cifie videaf.OTa breuia tolerabilia efle debent,et fi magna finc 
TUfintitiufiUmdt Un$8nf. Cff. XVI. 

ITem iu liufe Stnccrate.Tanaineft hominrbus fVuUiria; in- 
conftantia atque perucrfitas,cp obmvcs eam vt adipifcantur, 
exoptant, & eandcm adcpti accafant,quiete & purc atquc 
elcgmreracnB eratit placida & leuts eft fcnedus. Nanv ipia be 
ne aetx vitae, benefactoromque multoram recordauoiucadiA 
fima cft . Temeritas eft fiorentis artatis, Prudentia autem fcnc- 
fcentis, vnde qui legere auc audlre antiqua voluerit , maximas 
Refpublicas ab adolcfcetibus labefactatas, a fcnibusautem fai- 
fteutatas, & reftkutas reperiet. Nemo tam fenex eft qui fe ah- 
-nnm viuere poflc non putat.Non viribus,aut velocitate corpo- 
ris res magnx gerantur , fcd confilio, auc^Brieate, & fcncentia.' 
Decorus,cft fcrmo fenis,quictus,& tremulus,facitque %cip(a 
fibi audientiam diferti fcnis coropta & mitisoratio. Ipfa defc- 
clio virium adolcfcentiae vitijsefficiturfzpius,qudra fenecttt- 
tis,libidinofa enim & intempcrans adolcfcentia eftecium cotw 
pus tradit fcnecrati . Vt contra morbum fic contra Senectuccm 
pugnandum cft, & habenda ratio valirUdinii, vtendum eft er- 
go exercitationibus modicis, & tantum cibi ac pocus adhiben- 
dum,vt viresreficianrar non opprimaurur.poteft enim exerci- 
tatio,& rcraperantia etiam in Senecrate aliquid ptiftini robo- 
ris conferuare.nec corpori tantum fubuenicndu cft, fcd£t meh 
ti atque animo multo magis.Nam g> fcficsaiunt ftuJcos.credu- 
los, ob!iuiofos,& diflblutos, non func haecvicia fcneclutis, fcd 
inertis ignauiae , acfbmniculofz fcnecratis, ficat enim pcra- 
lancia,vellibidomagis eft adolefcecium, quam fenum. NcctJS 
Omnium adolefcentium,fcd improborum.fic illa fenilis ftulci- 
tia.quasddiratiodicitur, fcnumeftnon omnium fedlcuium, 
Seneftus honefta eft.fi ius fuum retinet ficut adolcfcentera , in 
quo eft fcnilc aliquid, fic & fcnem , in quoeft adolefcentisali- 
quid probo.Quod qni fcquitur corpore fcncx eflc potcrit, ani- 
monunquamin ftudijs laboribufque inuenti non intdligirur 

?|uando obrepit feneftus.Ita fenfim fine fcnfu aetas fcnefcit,nec 
ubiro frangitur,fcd diurarnirate exringuitur. O pneclarfi mu* 
nus aetaris, (iquidcm aufcrt nobis , quod eft in adolefcentia vi- 
ciofitfimum fcilicetlibidincmcorporis , impedit confiliam vo- 
luptas rationis inimka, ac mcutis oculos pr^ftringir , nec habot 
s vllum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vinccnti/. 



Vltani eufn virture c6mercium.Capidis reram odiofum & mo- 
Jeibm eft carere , fatiatis vero & explctis iucundius eft carcre 
quam froi.Qiiauti illa funt.qua: aftcrt Sene&us animo taqnaro 
cmehtis ftipcndi js libidinis , arabitionis.concencionis, inimici- 
tiarom 8c cupiditatura omnium fccum cfle, fccumque (vt dici- 
tur) viuere. Si vero & aliquod.pabulum+iabet ftudij atquc do- 
&nnae,nihil ociofa Senectute iucundius. Vcniam ad volirprares 
Agricolarum, quibuscgaincredibiliterdelcdor, quae necvlla 
impediuntur Senectute',& mihi ad (apicntis vitani maxime vi- 
rJentur a'cccdcre,habent.n.rationem cum tctra.qu* nfiqua reca- 
£tt impcrium ,nec vnquam (ine vfura reddir.qd acccpit,agtoq; 
ornato & beneculto nihil pot-efle vberius , nec fpccicornatius. 
Item dettdtm. C*p. XVII. 

APex SeiK&utiseftauctoricas, vndein Senatu vt quifqne 
xtateantcccdiceius fentcntia Principatumjenct, nontn 
cani nec ruge.anctoritatem repente arripere pofliinc, fed hone- 
fte a&a fupcrior setas fructus capitauctoritatts cxttemos Auari- 
tia ftnilis.quid fibi velic ho intelligo.Qutd enim abfurdius efle 
poteft.quam quo minus reltat vix.co plus viatici qua:rere?Fru. 
ftra fperat adoIefeens,vcl promittit (e diu vifturum.Qujd enim 
ftulcius.quam incerta fi cercis habere? quoniam enim illaaecas 
mulco plures, quim Scncetus habct mottitcafus,facilius cnim 
in moroosadalefccntes tncidunt,grauias e«Totant,triftius curan 
tur. In hoc enim melioris conditionis eft fencx, quia qd fperat 
adolefccns ipfe confecutus. eft.illc vult diu viucre»jfte diu vixir, 
quamquam mihi quidcm uecdiuturnum vidctur quicquam.tn 
quo eft aliquid extremum. Cum.n. id adueuit tuuc id qct pr«e- 
lijt effluxit, hoc tantum remanct , qct virtute & rectefadtis j|f 
que confecucuseft. Morsetiam couciugit adoJcfcentibus aduer 
iante & repugnante natura, & ideo grauis. Senibus, verd venit 
tanquamfponte nulla viadhibita, & ideo leuis . Sicut crgo po- 
ma ex arboribus, li cruda funt vi euelluntur.ft matura & cocta 
drxidunt, Gc visadolefcentibus vitam aufcrc : Senihusmaturi- 
ras-Non eft lugeda rnor», qaara irnmortalitas coafcquitur.Mc» 
ditawm defeec efleabadolefcentja.vt mortcm negligatnus.fine 
qua medibWtionc, tranquillo animouemo ciTe potcit,cum oer- 
tiflimA fit moriendum , & crao tcmpore incertum ; > Cum in his 
incjiufi cprporis compagibua fumus , munere quodam ncccfli- 
taris,.& grauioperc perfungimur.ElteoiaianiirHMC?leftisexal 
nflimo domwlio depreflits , & quafi dcmcrfus in tcrram.locu 
diuin? tiaturs tewrnitatiquci coatrarium.Sapicnrifllmus.gfque 
nqaiflimoanimo motitttr^icccum vixifrepceniice quitca vi- 
xitjVt non froftra oatnm fecxtimet,& ex hacvjta difccdit tan- 
quam ex hofpit» no ex domo.Commorandi.n.druerlorium na 
tvtra nobifdcdix, noo habitandi.O prasclarum dfccrrucum ad il- 
)u4 diuintim animorum coucilium tecumque-proficifc ar.Cun- 
quocx hac turbe. colluuione difeedam , proficifcor.enimad vi- 
ros fapwu'tcsx8f ad Catone m«fi pcipue,cuiu(S corpus * rae crema 
tura cftjflpp nemo vtr melior natus eft.nemo pietatc pftaotior. 
floftHlidtOrMor*. C»p. XVIII.- 

I Pcm in li.de outorc.Memoria eft Thefatfrtts omnifl rcrum, 
qui nifi cuftos inuccis cogitatifque rebus adhibeatur, orania 
fi pracclara fuerintjin Oratbre fuut peritura*In hocmaijnxc 
beftijs pf(cellimusiCp inter nos loquimur,& fenAim :vc*bis ex- 
primcre poflumus.Qjjiscrgo iurcno mireturi& m eo laboran- 
dum eflc arbiwetur , vt in quo homines maxime bcfti js in hoc 
bomimbus ipfis anteccJlant ? Ingenium autem- proptcr celcres 
motus, & vbetes, adcogkandum & loquedum maxjmam vim 
aflertad perorandum . Quicquid autem eft in quo in diccndo 
ofrenditur, illud etiam «a,qua laudada Cint obrujr.Qui auten» 
etiam opiime dicicmaxime diccdi dimcultatc variolqueeuen- 
tus , orationis expcctafionemquc hominum percixaeicit ■ qct iti 
rnultisaduertete fciep , & in meipfoeriam fxpiifimeexpcrior, 
Vt & cxalbcfcam in pnncipijs dicendi,& cota mente atque at- 
tibus,ornnibus contremifcara.Hiftoriaefttemporum.teftis, lux 
vericatis,vita mcmorue.magiftra viw, enuncia vctuftatis. 
fltfcttlidt Partdexis, C*f>. X IX. 

ITem in libro de Paradoxis.Non explctur vnquam neque (a 
tiatur fitis cupidicatis,nec folum augendt,qua; habent libf 
dinecruciautuf homines» fedetiamamittctidi metu. Cum 
ribi Deas, vel mater omnium Natura dederit anjmum,quo nt- 
l»il eft prasftantius, nihil diuinius,fic tc ipfc proijcicsatque pro- 
fternes.vt nihil inter te & quadrupedem intereflc putes. Volu- 
ptas.quo maior cft.eomagis animum a fcde fua & ftatu dimo-i 
«et.Qoid eft igirurfqujrrctaliquisjbonum. Si quid recte flt & 
honefte & cum virtnte,idbeiiefieri dicctur.Quod rcdum & ho 
oeftum & eusn virtute eft,id folum opinor bonum. Nihil eft ta 
jncredibrle.quod non dicendofiat probabile.nihil tam horridu 
& incultum.quod non fplcndefcat oratione. O qui tebcatum, 
(juj te floremem puras, te m.ifcriz, teerurntw pratmunt,t? tua; 



libidines torqucnt, tu die noftuque cruciaris.cui n'6e latis.eft q/ 
eft,& idipfum non diu ruturam fit times.tc confcientix ftimo- 
lant malcficiorum tuornm,te metus exanimanc iudiciorum at- 
qaekgum. Sicut improbo & ftulto & inerti nanquam bene ef- 
(c poteft,fic bonus vir & fapiens,& fortis mi fer cfle non poceft. 
Quicqiiid eft landabile, idcm & beatum & florens,& rxperen- 
dum videri dcbet. Non pcccata rcrum euentu.fcd vltijs hoium 
metienda tnnr. Nihil meum vel cuiufquam alcerius cft , quod 
auferri vel amitti poteft.Omnis fapienslibcr,omnis ftultusfei- 
uus.Cui libere impcrabit.qui non poteft cupidiraribus.wisiro- 
perare, rcfrcnec primum libidines, fpernat volupcacesjraeQdia 
' teneat,auarrtia coerccar, cxtcras animi Jabcs rcpellat.Tuncin- 
cipiat imperare, cum ipfe rmprobiflimis, dominisdedecori, ac 
rurpitudint parere defierit,quid eft libertas,porcfbs viucndi vc 
velis? Quisautcm uiuit vtvult? qui rcfte viuit,quigaudetof- 
ficio,qni nec legibus.quidem propter metum patct , fed eas fe- 
qnirur,& colit.qui nihil faci-,vcl dicit, vcl cogitat, nili libencer 
aclibere.Soli igitur fapienri conuenit,vtnihilfaciat inuitus^M 
hil dolens,nihil coactus.Cum (eruitus, fit obcdientia fracli ani- 
miatque abiedi & arbirrio fuo carcntis. Q£is neget omncs le- 
ues, omnes cupidos, omnefque imptobos e(lc fertios. Nunquid 
illelibereft,cui mulierimperat? cui leges imponit? prxfcrioic; 
vetat quod ei vtdecor?nec ille impetanti aliqnid ncgare poteft, 
vel audet recuiare. Pofcit dandum eft , vocat ven icudum,eij cic 
abeundum,minatur cxtimefcendum,ergo iftum noomodofei 
nnm, (edetiamnequiflimum feruum appellandum pum , licee 
ampliflirna familia natus (icNon atftimatione cenfus, (ed vifiu 
&cultu terminaturpecunia! modtts.no cflccupidum pecuniar, 
■conicncumqucfuis rcbusefle.maximc (iinc atquc certiflim;di 
uitiar. Si ifti callidi rerum asftimatorcs, prata & arcas quafdam 
magni atftimant,q> huicgeneri pofleflionum quafi nocere non 
potcft,quianequenaufragio,ncqucinccndio amitti pnr,qu4nti 
«eftimarrda cft vinus, quae nec ei eripi, nec lubripi potcft , qux 
ncque irreendio neque«aufragioamittitur,qua o piaedici func, 
•foh diuites fuht.Soli enim poflidentrcsfruc!tiioias,& fcmpitcr- 
uas , folique quod cftproprium diuitiarum rcbus-tuis contend 
funr. Mors rerribilis eft hrs.quorum eum vira omnia cxtinguu- 
tur, non his quorum laus cmort non poccft. Omnis animi dc-> 
oiIiras>& humilis,& fratxa ramiditasieruituscft. Auimus ho- 
miriis.non arca dioasappcllari (bler. 

VlcfculiPhitifpicaTMmeiut. Caf. XX. 

ITcm in Pnilippicaprima.Nosnobiiesmagna qusedamfpe- 
ctart deccr, non pccuniam quidcm , non opes violentas, & 
minime fercndam posentiam.fcd charitatem ciuium & glo 
xiam concupifccre.Idem io fccunda.Quod cft aliud-bcncficiun» 
lacronuro nifi vt commcmorate polfint his.fc dedifle vita «jbus, 
non.ademerint,qaamuis homincs.in turbtdis rebus fiut, tamen 
(i verc homines funtincerdum animis rolaxantur. Nullum ar- 
matorum cft prz<idiam,charitate& bcniuolentia ciuiomopor 
uteflc feptum non armis.Malc parra male dilabuntur.Nomen 
ccrte pacis dulce eft,& ipfa res falutans,n«c.cft aliud quam trar* 
quilla ltbcnas . Sicut quidam morbo aliqaoob ftuporcm fen- 
fiiSjfuauitatem cibino fcntiunt,fic libidinofi & auari verae lau- 
disguftum no habcnr Jdcm in quinta-Omnia al ia inccrta funt 
caduca & mobilia., vittus cft vna akiflimis infixa radicibus, 
quac nuila vi labefactari poteft, ncc dimoueri loco . Idem in fe- 
ptima. Per omniajnalum nafccns facile opprimirar.inoeterattt 
plurimum fir robttftius.Idem in oAana.Trrrpis fugamortis om 
ui morte pcior cft..Idera io nona-Maiorisconfilij cft prasuidcre 
ne quid trifte accidat, fed animi non mmoris fbrtiter fcrre fi cuo 
nerit, quo maiorcft vis auimi quim corporis>eograuiora funt 
mala , quae animo concipiuntur , quam quzcorporc fcruntur, 
miferior ergo eft qui in fe fufcipit (celus , quam qui alterius fa- 
cinus fufcipcre cogimr. Lcx nihil alrad cft;quim refta a mune- 
re Deorum tracta ratio imperans honefta,& prohibens conrra- 
ria.Idcm in 11. Cuiniuis hominis efterrare,nulliusautem nifl 
infipicntis, in errato pericuerare . Pofteriores enim cogitationes 
(vtaiunt) folent cfle (apientiorcs. Optimus cftportus pereuuti, 
mutatioconfilij.Idemin ij.Id iicere dicimus.qct lrgibus.quod 
more maiorum & inftiratis concediror.neqoc cnim quod quif> 
que poteft id-ci licct, aut vero fi nemoobftat propterca permit- 
titur.Idcm in 14. Brcuis a naru ra nobis data eft vira, (ed memo- 
riatencaftr (cmpiccrna. Qnod finon cfleclongior.qoamhoo 
vita.qu is eflct cajn amens,qui maximis laborihus pericuhs, ad 
fummam laudem gloriamque contenderer . 

•' FltfiHtiRhttoricarum tius. Caf. XXI. 

IDem in prologo Rcthoricorum. Sapientia (ine eloquentia pa 
rnm prodeft, doqucntia vero line (apicnria nunquam pro- 
deft.fcd plerumquc nimiam obeft.Cum |homincs maltis ia 
rcbus humiliorcs, & lofcriores Jiut beftijs, hac in ic max ime in 

bcftijt 



Digitized by 



Google 



6i 



Veftijs prxftare vtdentur, $ roqui poflunf,qaare ptxelaru miM 
lu quiddara uideturadcptus, qui ia eare hommibus ancccclljt, 
qua in re homines beftijs prxftant . Idem in Rhetonca ptima. 
Pattes oratioms Rethoncx Aint fex.f.Exordium Narratio, Par- 
ticio,Coufirmatio.Ree«hcnfio,CoiKlufio,Exordium eftoratip 
animinoauditoris idonee ad reiiquam cpmparans diftinctionS, 
«uod euenict fi eum beaitiolum attentum docilemque fecerit, 
Scniuolentia quatuorex locis coraparatur.f.a noftra, ab aducr» 
firiorum.&aiudicum per(bna,& acaufaipfa vndeagitur.At+ 
tentos auditores facimus.fi ca quxdi&uri furaus noua, & ma- 
gn»,& Vtilia cflc demooftrarous, & nos breuiter cau (am noftrS 
expofituros pplJiccraur. Et nos breuiter docilcs eosracimus.fi 
apcrte ac breuiter fummam cau fx cx ponimus . Cuque docilcra 
«eljs facercfimul & attencum raciasoportct.nam is maximc.do 
ciliseft, quiaecenrillimc audire paratus sft.Narratio cft rerom 
eeftaram , aut vr geftarum expofitio, -quam oportet habere tria, 
fcilicec vt fit breuis,&.probabilis,& aperta-Multos autem imita 
tw breuitatis decipi:,vt di breues,fe efle putent longifltmi fint, 
cum dent operam vt res mulcas breuitcr , non.vt paucas dicant. 
Parritto illuftxern& perfpicuam totam fack orationem. Huius 
partes, fiinrdux, vna quxquidcumaduerfarijsconueniat, & 
quidin.controuerfiai*linquaturoftendit,cx quaccrrum quid- 
riam defignatur auditori.in quoanimum debeat habere occupa 
tum .Altcrain quacarumrcrumdequibusdicturi furausbre- 
uiter espofirio ponitur diftribuu. Ex qua cSficitur vt ccrtas res 
aoi nto teneat auditor •, qu ibus dict is i ncelhgat ibre peroratun», 
& hxcdebet haberetria.f.abfolutionem>& l>reuiutem.& pau- 
citatem. Gonfirmacio eft per quam augmenundo nuftrx cauf» 
fidem &au£coritarem & fiimaracnturn.adiungirofario. Repte- 
iienfio eft.per qua&argumentandoaducriarioruro conittmafJo 
m'luitur,aut infirma tur.au t allettiarur.Conclufio eft totuis,ora.- 
cionis exitus i &.determinario. Rerarn, eipetendarum tria furw 
gencra,vnum qnod fua Vi nosallicitad fe.non emolumento alt 
<juo capuns.fcd fua dignitatc trahens.vt virms,fci<ntia,vcritas, 
Aliad quod non propter fuam vim & natutam.fcd propter fiu 
£tum & vtilitatcm pecedum eft vt pecunia- Tertiuro ex horum 

n'bus iunctum.f.quod & fua vi & dignitate nos ducit,& pcr 
m landam vtilitatem gerit.ex quo magis expetatur, vtamici- 
tia.in primo eenere fiinr honefta, in fccundo vrilia.in tertio ea 
qux partem boneftaris continent, partem vriliuris, fed in.me- 
liorem partem vocabnli confcratur,& honcfta nominentur.Ex 
his conucirar, vtappctcadarum reram partcs, fint honeftas, & 
vcilius, vitandarum aotem turpitudo, & inutilitas. 

Utmdtuitm. . Csp. XXII. 

HOnefti aucem partes dux fu nt, quarom altcra fimplex.al 
tera ittncu.i. vna proptcr fc ex toto appetitur,altera ex ali 
qua parte propter Cc , ex altera propter vtiliutis fructum, in pri- 
mo genere omnes res vna vi atque vno nominc virtus ample&i 
tur.Namvirtuseft habitus,animi naturx modo rationi confcn 
rancus,& habet quatuor partes.f Pradentum.luftitiam.Eorritu 
dincm,Tempecantiam.Prudentia eft rertom boharam & mala- 
tum fcienti»,cuius partes.fnnt Mcmoria, Inrelligencia.Proui- 
dentia . Memoria eft per quam animus repetit illa qux fuerur. 
Iotelligentia eft.pcr quam profpicit animus ea qux funt. Ptoui 
dentia eft, per quam fiiturum aiiquod vidcmr antequam faftu 
cft Iuftitia eft habitus animi comuni vtilitate conferuata,fuam 
cuique tribuens dignitatcm.Huius inirium a natura profe&um 
€&i deinde qu^dam in confuerudincm ex vtilitatis rationc vene 
runc, poftea vero rts,& natura profedas,& a confuctudinepro- 
batas.lcgum mctut,& religio tanxir.Ius narar; eft quod no opi 
nio genuit,fcd quxdam innata vis nobis infcruit , vt reiigione, 
pietarem,gratiam,vindicationem,obicruantiam,veritarem.Re- 
Itgio eft, qux fuperioris narurx, cuiufHam (quam diuinam vo- 
cant)curam ccremoniamque affert.Pietas eft.per quam fangui 
neconiuBctisparriatque beniuolisoffjcium , & diligen/ culcus 
uibuitur. Grariaeft, in qua amicitiarum & alterius officiorura. 
memoria, &altenusremunerandi voluntascontinetur . Vindi- 
cario eft per quam vis, & iniuria & omne oftuturam dcfcndcn 
do,aut vlcifcendo propulfatur.Obferuantia eft per quam xtare 
■ut fapientia, aut digniute aliqua antecedentes vencramur, & 
eolimus.Veritaseft,p quam operamdamus, nequidafirer fiat 
aut facram vd furaram fit quim confirmauimus. Iuscoafuetu 
diniseft, q> voluntate omntum fine lege vcraftas com probauir, 
qcl genus eft pactum.par iudicatum. Paftum eft qd in aliquos 
conuenir.Par quodinteromnes xquabile eft.Iudicatum eft.de 
quo alicuius.au taliquorum fentcritijs-tam confticutum cft.Le- 
gis ius eft.quod in fcrtpto qd populo expofitum eft.vt obferue- 
cur.continetur.Fortituao eft conudcrau pcriculorum fufceptio, 
& laborum perpefliaHuius partes.funt Magnificf tia,Fidentia, 
Patientia, Petfeueranria . Magnificcnria cft teium magnarum 



&.exeeKarau»«ttsj|*iiimi-ampla quadam & fplendi.la pfopo-, 
fitionccogitaCioaiqucadminiftmtio.fickntia eft.pct qQamman 
gois.& hoiKftifriflsehusmiilwtrtipfe.animusjfl fe fiducixcetr : 
Mcum fpecoHofauicPjtientiia eft hoiicftatis^ut vtilitatis.cau., 
fa.rcrum arduarum ac.difficiliurh volunraria aut diututna p.et- , 
peflio. Perfeucrantiaeft in rarionc bcncicoofiderata ftabilis,, & : 
perpetua permanflb..Tempcranua cft racionis fn libidincm at- 
quc in alios noti rcctos impctus animi firrru, & modctara domi . 
natio.Cuius partet funt.Continentia.Clemilntia.Modeftia.Con 
tinentia eft , per.quam cupiditas confilt) gubematione rtgitur», 
CJemcutia eft.per quam animi temejra inAdium alicukw M'ue> , 
fiiocomitatc rcuictut Modcftiaeft, pecquam pudor honcftu*;, 
clanm &fkbilem compautandoriutcth. Hxcomniaptoptct 
fefblum vtnihiladdacur cmolimenri pcteuda funt. . 

Ittt» dettdtm. C*}n , X X- III.- { 

PRoptcr Ccjmktb uitanda ftintnon modoca quxhiscon- 
traria funt vt fbttitudiui ignauia,iuftjtiif iniultitia.Vetum- 
eriam illa quxpropinqua & finitima c-flc videtur, ynicui- 
que enim uirtuti firiitifnum vitium rcperi;ur,Vt audacia fidert- 
tia^Pcrtinacia pctfeueranti;, (uperftinoreligioni, & huiufmor 
di. In fecundo autem generc honefti.f.qd pcrtinct dignitatc fui^ 
partim nos vriluateaJlicit.funt hxc.f.glona.dignius, amplitu- 
do.amicitia.Gloria, eft ftequens fama dc aliquo-cum. laudc. Qt- 

fniuseftalicuiushcfnefta &cultu & honote& vcre dignacjpri^ 
iri au£brius.Amplitado cft potC(ias,vel maieftatis, vel aiiqua-" 
nimcopiarummagna abundantia ■ Amickia.eft voluntasetga- 
aliquem bonarum rernm illiufipfiu^scaufatqucm diligitcu pa-. 
rt voluntate . Vtilitatis autcm dux funt partcs.f.incolumiras, & 
potentia.Incolumitascft falutistuu &integraconferaatio. Po- 
tcntia eft ad fua cofiferuanda & altcrius obrineda idonea rcrum ' ' 
facultas.Idcm inRethorica fecunda.Tria funtgenera caufaru, 
qux cecipere debec orator.CDemonftntiuum , Deliberatiuum, 
Iudiciale.DemonOratiuum eft,quod tribuitur in alicuius cerrx 
perfonx laudem vet vituperationem • DehberatiuO cft pofitura 
tn confulrationc , quod nabet in fe fiiafioncm & difluafionem. 
Iudicialccft quod in controucrfia pofitum eft,quod habet acco 
facionem aut pctitionem cum.defcnfionc.Oportec antc in ora- 
tore eiTc Inuciitionem,Difpofitiouem,Elocutione,Memoriam>- 
Pronunciationcm.Inucnrio autem in fex partes orationis, con- 
fiimitur.f.Exordiu, Narrationc, Diuifione, &c.de gbus fupra. 
TltfcHliTufculMnMrumtius. Caf. XXI II I; 

IDem in li.i.Honosalicartes.omnefqucincendunturadftu- 
dia gloria.Qux melior in hominugcncrc natura, quam co- 
rutn qui fe natosad homtnes iuuandos, & conferua ndos ar-> 
bitratur. Nemo vnquam finc magna fpe immortalitatis.fc prc* 
patria ofterrct ad mortem , & nefcio quomodo inhxret menti- 
bus,quafi frculorum quoddam augurium futurorum.idque ia 
maximis irigenijs,& altiflimisanimrs.&maxime exiftit&ap 
paret facillime.quo quidem dcmpto,quistam amenscflct, qut 
femper in laboribus.quim periculis vtucret. Grxcoram proucr. 
bium cft.quam quifque notit artc.in hac feexerceat. Nullacft 
celcritas,qux poUit cum animi celenurecotendcrc. Qui fi per- 
maneretincorruprus fibique fimilis indagator.neccfle eft vtita 
fcratu r, vr penctre t & diuidat otn ne coelC noc ,Eaq uc ei dcrnu m 
fedes naturalis erit.cum ad fui fimile penctraucrit ,in quo nulla 
re egens aletur, & fuftentabicur cifdem rcbus , quibus aftra fu- 
ftcntantur. Cumque corpons facibus, ad omnes cupiditaresin- 
fiammari foleamus, profcdo beati crimus, cum corporihittrev 
lidis,&cupidiutum &cmulationum expcncs fuerimus.rotof- 
que nos in contemplandis rebus afpiciendifque proponemut» 
quiactiam naturaineft in mcntibus noftris infattabilis,~qua> 
dam cupidius veri vidcndi, qua prxcipue vifione fruentar.qui 
tuncetiam hastcrrasincolcntescaltgioe circufufi erant, umen 
acie mentis confpiccrecupiebant.TotaPhUofophorum vita (vc 
ait Caco)commenutio mbrtis cft.nam quid aliud agimus cum 
a voluptatibus corporis,& a re familiati qux eft miniftra corpo 
ris,& a Reipublicx negocijsanimum fcuocamus, nifi q> ipfum 
adfe vocamus, maximeque acorporeabducimus. fecumq; cf- 
ic cogimus , animum autem a cerpore fecernere nihil aliud cft, 
quam mori difcere.Hxc ergomihicrcde,commcntemur,nofqj 
a corpore feiungamus,ideft mori confucfcamus . Magni rcfert, 
qualiincorporeanimi locati funt, nammulu e corporeexi, 
ftunt , qux mentem acuant, mufU qux obtundant , vnde Ar^. 
ftore. art . Omnes iogeniofos mclancolicos efle , vt cgo mc tar> 
dioremefle molcftcnon feram. * > 

Utmdtttdtm. Cmf. XXV. 

IDemin t. lifoto. Qui non modo, quia necefle mori eft,ve- 
rumetiam quia nihil motshabct, qd fit hortendum,mor- 
tem non timet , magnum fibi prxfidinm ad beaum vitan» 
compauc^confuemdiuis maxima vis cit.Idem in } . lib. Natuai 

paruulos 



Digitized by 



Google 



Speculun* Hiffbriafe Vincentij. 



pafnulos dedit nobii ignicolos.quos celeritw malitmoribus op# 
nionibufquc deprauates.ffc reftinguimu», vr nufquam naturas 
lumen appareat.funr enim ingenijt noftris femina innara vir» 
tu~ram,qux il adolefcere iicerci, ipfa not ad bearam riram natu 
ta produceret,nunc autcm fimul vt editi in lucem,& fufcepti Cd- 
mus,in omni concinuof rauitate,& opinicnum peruerfitare vcr 
fafflur, vt pene cfi Iaftc nucricis errorem fiixiffe vidcamur. Ho« 
tno qui in fumma vaniratcvcrfatur ,nullam cffigicm cminen- 
tcm virtutis , fed adumbrasam imaginem gloriae confpcctaruh 
Eft.n.gloria folida quardam rcs, & cxprefla non adumbrata.Ifta 
cft confentiens laus bonoram, vox incorrupta bene iudicStiuni 
decxcellenti virtute , fattc virtute refonat canquam "imago glo^ 
rite. Qux quia te&t fa&orum comes eft.non eft bonis viris re- 
pudian3a. Illa autem qux fc iroiratricem eius efle vult, temcra. 
liaatqueinconfidetara , plurimumcjue vrtiorum Jaudatrix fa- 
ma popularis , fimulatione honeftatts fbrmam cius corrumpk 
animus asger ( vt ait E nnius ) fcmper errat,nec pati nec perpeci 
poteft, cuperc nnnquam dcfinit .Qucmadmodum Mifeiicordia 
eftargrirudo ex rebus alterius aduerfis , fic Inuidentia aegrtrudp 
eXalccriui rebus fccundis . Stultitix proprium eft aliorum vitia 
eernere, fuorum obliuifei. 

De eodtm in li.+. Cmp. XXVI. 

AMpIifGma eftomnium artium bene viuendi difciplina, 
quam vita magls.quim literis, quida profccuti funr.Na- 
tura omnes ea quat bnna vidcntur fcquuntur fugiutque 
contraria. Voluntasaotem qux, quid cum ratione defiderat, fic 
enim eam Stoiei diffiniunt, quam putant eflcin folo fapicnte. 
Quod autem rationi aduerfa rehementius incitata cft libido, 
veTcupidiras eft eflrenata , qux in omnibus ftultis inuenirur; 
Metus eft opinioimpendcntismali, quod intolerabileefle vi- 
detur.quce facit reccflum antmi quendam & fugam . Opinatio 
eft imbecillaaffenfio. Inuidentia eftxgritudo fofcepta propter 
altcrius res fecundas,qua uihil'noceant inuidenti.Mifericordia 
cft zgritudo ex miferia alterius.vcl iniuria laborantis.Defpera* 
tiocft xgritudo fine vlla rerum expe&ationc melionim.Pigritia 
eft metus eonfcquentis labotis.Malitia cft voluptas exmaloal- 
terius.fine emolume-nto fuo.Ira eft libido puniendi eum.qui ft 
cifio videtur i niuriam.Odium eft ira inucterara . Inimicitia eft 
ira vlcifcendi tempus obferuans. Difcordia eft ira acerbior inti- 
mo odio & corde conccpfa . Omnium petturbationum fbntem 
dicunt efle Intemperanriam.qux cft a refta ratione defcctio,fic 
atuerfa.a prxfcriptionerationis.vtnullomodoappctitiones ani- 
xni cfitineri & regt queancAuaritia eft opinio vcheinens,de pa- 
cunia qOafi valde expetenda fit inhxrens, & penitus infita.For» 
titudo eft arTeftio ammi legi Cimme in perpeticndis rebus ob- 
tcmperans. Vel obferuatio ftabilis iudieij in cis rebus,qux for- 
midolofx videntur fubeundis,& repcllendis,vd fcientia rcrum 
formidolofarum c6crariarumcjue ) aut omnino negligendarum 
conleruansearum ftabile iudicium.vcl brcuius,vtaitCrifippus. 
lortitudo eft fcientia reram perfotendarum, velafleetio animi 
in patiendo ac perferendo fumme legi fine timore parens.. Fla- 
gitij principium eft (vr ait Ennius) interciuesnudarecorpora, 
D« eedtm. Cmp. XXVII. 

IDem in li. < -Non funt ea bona dicenda ncc habenda.quibus 
abundantem licet efle miftrrimum.Tardis mentibns, virtus 
non facile comtnittiroi.Sapientis proprium eft nihil, quod 
p enitercppflet faeerc.nihil inuiros,fcd fplendide coftan ter gra- 
uiterhonefte omnia, nihil eipcerareitaquaficerto futurum.ni 
bilcum acciderit admirari fiii ftare iudicijs. Stoici finem bono- 
rum efle fenferant congraere naturx , & cumea conuenienter 
▼iuere.Si quxdam etiam fuauiora natura defiderent.quim mul 
ta ex tcrra arbonbufque gignOrur cum facili copia cum (uaui- 
tate prxftanria adde inregriratem valitudinit, qux contineuam 
in victu conftquitur & confcrt, fuadentes,ra6taret,rcfceros epu 
Iis tanquam opimos boucs,tunc intelliges.qui volnptatem ma- 
Rime fequuntur, cot minime confequi.Quid dulcius ociolitc- 
xatpiLcunculus fane nofter Demoftenet,qui illo fufurrio fe de- 
lefiari dicebat,c6fitentis mulicrculx (vt mos eft in Gra-ciajhoc 
cft ille Demoftenes. Quid hoc leuius , fi orator ille tantus apud 
aJios viddicet loqui dijjcerac non mulram ipftfecum . 
D« UgibtUyir dt fin* b»ni & mrnli. Cmf. XXVIII. 

IDcm de lcgibus.Ii.i .Lcx cft fumma ratioinfica natura,quat 
iubet ea qux facienda func , prohibet qux conrraria . Nihil 
prxftabiltm, quara piancintelliginos ad iuftitiam cfle na- 
los,nec opinione fcd natura coftitutum efle ios. Si quomodo na 
tura fic iudicio homincs Jtumani nihila fealienum putarent,co 
letctur ius xqueab omnibus , fedtanta eft corruptiomaJz^con- 
fuetudinis, vt ab ea malxextingoanturtanquamigniculia natu 
xa dari,& confirmentur vitia contraria.Lex eft reaa ratio impe- 
jtwdi tc prohibcodi ,quam qui jgqoiat,initiftus eft.fiue fcripta 



fit r fpiarajfiue nufqtam.Iuftitia^ftxibtempenBtialegfbus fcrf 
ptis inftitotifque populonira.Virruseftpeirc£taiaiiocius,quoii 
eertea natura tneft,tdipfumquciufti4fimumeftpu&itix mercea 
dem non quarrcrc.Non eft viri boni crrare^C dibgerc quod pci 
fcnoncftdiligcndum. Ideni in l.li.Hanc videnrapientiflimai 
rum fentcntiam foifledegem non hominum uigcnijs excogiraa 
tam, ncc fcirum aliquod cflepopuforC, (cdortcrnum quoddam> 
qued vniuerfiim mundum regeret , impcrandi prohibendiquZ 
fapientia , ita principem lcgem illam & vltimam cfle diccbant 
omnia ratione aut eogentis.aut vctanris Dei^x quanlla lcx, quar 
de humano gencre dcderunt rccte laudata cft.Idcni inlib. a.E| 
qui bene impcrat , paruccitaliquandbAecefleeft,&qui mode» 
fle parer, videtur , rpaliquandoimperaaedignus.efler. Idera de 
boni&-roa v li finc li.i. Nctno voluptatc.qum Tolupras fitafper- 
narur, ncque dolortm, quiadolor cft o»nfc6tacur. Deniquc aot 
voluptatcs omittuntur maiorum voluptatum adipifcendarum 
caufa,aut dolorcs ftifdpiuutur, malorumdoloruro effugiendor 
rum gratia. Idcm in fcoundo. Omniam officia eo refcrri opoc^ 
tec, vt adipifcamnr ptincipu namrx.Idem in li~4-Vna voluptas 
multis obfcuratoi in. vita voluptaria. idcm-in c.lt. Vutus ratk>> 
ais diflinitf abfoiutiodi flrnitu r. 

De ctteris eiu/dem litrit. Cmp. XXIX. 

IDcm de narura Deorom li.i.Mnlta funt incommmoda invi 
to, qux fapicntes commodorum compcnfatione lcniutjflul 
ti ncc vitare vcnicntia, hcc fcrre prxienria poffunt. Omni- 
bnsfere in rcbus, quid non fit quam g» quid fitcitiusdixcritm 
^gyprij nullam beluam necob aliquam vtiiitatcm , quam et 
ea capcrcnc confecrauciunt . Nihd eft virtuec amabtJius, quam 
quiadeprus focrit vbicflquc gentiumccity vt a nobis rfiligatori 
■Amicjtum fi ad fruftum noftril rcfcrrmu«,& noitadillius coni 
niockim,qiiem diiigimns, non eft amicitia,fed mercarura qnx> 
dam vtilitatum fuarpm,piata & arua &prcudes hoc mododihV 
guntur,q> ex eis fmctus capiurur.hominum aut,c.n chatiras gra 
toita cft.Idem in x.li.Quid tam pctfpicuum cum coclcltia con» 
tcmplamur , quamcflc aiiquod numtn pixftasuiirrmttincntisV 
quo harc rcganrur.Ad connderandum qualts fitnatura Dcorfiv 
liihil difficilius , q-uicn a cnnfoetudincecuLonim mentisacicn» 
abducere. Idem in j .lib. Vcrfotos cos appciloiquorum celcntet 
mcos verfatur. Idem de dininatione li.i. Omnibes in rcbus tc- 
mcritas in aflcntiendocrrar turpis eft.Si quis mottalis colliga- 
tionesomniumcaufaromanimoprofpicere pofict, nihileunk 
profefto fallcret.idemiin *. Caufanicn isnoratio in rc.nouam 
mirationem facit.Quod autcm crcbro vidcr quis non nuratur, 
ctiam fi cur fiat ncfcit.Idcm in fato. Adamnwtsim motus, vo- 
Iuntarios non cft requitenda externa cauia JAorusemm volunr 
tarius eam naturam continet in fc,vt fit innoftra poccftate, no- 
bifquc pareat. Idcm de creationc mundu Patentcm vniuerfira» 
tis huiu» inuenirc difficiie eft , & cum iam quis eum tnuenerit; 
iudicarc in vulgus,nephas eft. Idem in Dyalogoad Hoitenfiu. 
Omnis cqgitatio roultis eft obftri&a difficults>tibus,eft enim & 
in ipfis rebusobfcuritaSi& in iudicijs noftrkinfirmitas eftani- 
morum ingeniorumque naturalc.quafi pabulum quoddam con 
tcmplatio natutx nulla rirtuscfle potcft , nifi gratuita fit, nam 
qux voluptate quafi merccdealiqua adofEcinm impcllicur.n* 
eft virtus/ed fallax quxdam fitnulatio, ac imitatio virtutis. Idl 
dc parritione orationis. Communia quafi quinque luraina ora* 
tionis funt hxc.Dilucidum,breue,probabile,illuftrc,fuaue.Idcm 
in li.de Archadcmiois.Iiieprequis Mineruam docct. 

D# ormtionibuttmfdem. Cmp. XXX. 

Clcero oiacione fua pro Marcello . IUe vero fortunarus eft 
ex cuius falute non minor pene ad omnes, quam ad ip- 
futn lxtitia peiuenerit. Nulla corports tanta vis eft, quac 
non ferro ac viribos debiliuri , frangique poflit.animum vero 
vincere,iracundiam cohibere,Vi£briam teperarc,aduerfarium 
non modo excollerc ucentcm , fedetiamampiiareeius priftri- 
tiam dignitatcm,hoc qui feccrir.no cgoeum fummis viris com 
paro.fcd fimillimum Dco iudico.Iracundia confilio inimica eft» 
& Viftoria natura infolens, ac fiipcrba cfUpfam Vicioriam vi- 
ciffe videtur , eui ea.qux ifla adepta cft victis remifit . Idem in 
orationcpro Ligario.Nihil eft tam popularc,quim bonitas.Nul 
Jade virtutibus plnrimis mirabilior necgrauior mifericordia, 
homincsenim ad Dcos nulla re propius acccdunt,f]uam homi 
itibusdando. Nihil habct Fotruna maius, quam vtpoflit,ncc 
JMatura melius.qoim vtrelit feruarequamplurimos.Jdem pto 
diuinacore.Ncmo fere eft cj fui periculi iudcx.non fibi fc fquio 
reau quam re ptxbeat.Idcm ptidic quam iret in exilium • Offi» 
cium Jibcrare,eft fercrc bcneficium , vt peflis metere fidei fnir 
ctum.Nemo tam facinorofit inucntus eft vita, vt ud taium pi j» 
iudicium fententijs conuinccret, quim fupplicijt, addiceretur. 
Multorum ammus rujcu multa flagitiapanecibut tcguntur, fed 

hoc 



Digitized by 



Google 



Liber Sextus. 



*3 



hocobftrucrio nee diutarna eft, nec obdu&a, vt curiofisoculis 
ptofpicinon poffit.Quis,vnquamtaro crudclisin ahqucm fue- 
rit, vt prohtbcret eum aut fibi mcrerc , aut cxteris fupplicare. 
Prxfentes fru&us negligamus,poftcritatisgIoric, fcruemus.fpcr 
nemus.quod nolumus, quod acciderit fcramus.Idem pro Ce- 
lio.IUud te eflc admonitum voIo,primum,vt qualis cs talcm tc 
homtnes cxiftiraent, & vt quantum a retum turpitudine abes, 
tantum te a verbarum Iibertate feiungas. Dcinde ne ea in altc- 
tum dicas,quz cum tibi falfo refponfa finr erubefcas, 
Jttm dt ladtm. C«p. XXXI. 

IDem de Cathilina . Habuit ille petmulta maximarum non 
exprcfla figna, fci adumbrata vircucu, vcebatur hominibus 
improbis , & quidcmoptimisviris fc dcdirum cfle firaulabat, 
nunquam tale monftr om io tcrris vllum fuifle puto, tam con- 
tranjs diuerfifque & inter fe pugnantibus naturx ftudijscu- 
fiditatibusque conflatum . Qois cnim clarioribus viris quati- 
«doque mcundiori Qujsturpioribusconiunctior.quisciuis ali- 
quando melior, quis hoftisciuitati deterior , quisin voluptati- 
bas inquinatior.inlaboribus patieuotiQuis in rapacitatc ama- 
xioriquisin largitionecffufior?illud quoquein eoerat mirabi- 
lc. naturam fuam verfare & regere ad tcpas atquc illuc torque- 
tc & fle&ere cum triftibus feuere , cum rcmiflis iucunde , cum 
fenibus grauiter.cum iuuenihus comicer.cum ficinorofis auda- 
cter , cum luxuriofis luxuriofc viuctc • Muhos vidi & audiui, 
quicum mtamadolefcetiam voluptatibusdedifIcnt,fc tandem 
ad frugem booam rcccpiflc gtaues homincs atq j illuftrcs fuif- 
fe.O magna vis veritatls.qua: contra omnium ingenia calidita. 
te folertia,contraque fiftas omhium infidias facile per fcipfam 
fe defendic.Idcm cum gratias cgit popuIo.Bona vaiitudo iucun 
diorefthis.qui egraui morbo rccreati funt,quam illis.qui nua 
quam argro corporr fuerunt.omnia dcftderau magis, quam af 
fldue percepta delecunt. Idem de domo fua . Eft quidem mo. 
dus rcligionis.nimium efle fupetftitiofum nonoporcet,Caduca 
funt hxc,& mobilia non virtutis atquc ingenij fed fbrtunat & 
tcmporum munera,quorum oon tam facultas, & copia extco- 
dencla eft,qnam'in vtendo ratio,& in carendo patientia . Idem 
de posni tentijs,8c confuetudinibus. Homo his non folum gra- 
tus efle dcbet, qui accipic bcneficium , fed ctiam is cui potcftas 
accipicndifmt.Idem derefponfis Aurufpicij.Mifetiores cum 
io omncm fraudem oculis raperis , q fi omnino oculos non ha- 
bueris. Idem pro Cornelio Balbo . Eft hxc Ceculi malicia qux- 
damacque labes virtuti vel le inuidere,ipfamque florem digni- 
tatis inftiugete. V fus a fliduns vni rei dcdicu s, & ingenium & ar 
tem fepe vincitJdem inuedtiua in Catihhnam prxfentcm. Iam 
tecum fic laquar, vt non odio ptomotus videar quo debeo, fed, 
vtmifericordia qux tibi nulla debemr, neque enim is es vtaut 
pudor a turpitudioe aut metusa periculo , aut ratio te a fiirorc 
xcuocauerit. Idem in eundem abfentem . Non intelligo cur mi- 
nore quidam dolore periroros , fi cum moltis , quaro fi fbli pe- 
jeant accipiant.Idem vtinterficiantutdcprehenfi.Ncquaquam 
turpis mors viro fbtti poteft accidcre . ldem in Achonimum, 
Omnino nulla eft caufa cuiqua iufta arma contta patria capieii 
4».Acior,Hxc de libris Ciceron js ad pnefens exccrpta fufficiit, 
Dt ituuSittit Sshtfty & Cictronit «4 itmietm. 
C*p. XXXII. 

HVic quoque contenporancus fuit Saluftius.vt patet fupe- 
rius.vbtdidtum eft,<j>fuit eiufdem inimicus.vnde ti fcti 
pferunt inuectiuas adinuicem. SeripGt ctiam Saluftius,dc bello 
Cathelioario Itbrum vnum.Deiugutthino hb.i.dequibusom- 
nibus hxc pauca excerpfi.Saluftiuscotra TuIlium.Homo leoif- 
iimus fupplex inimicis.contumehofus amicis,nemini fidus.Se.. 
rutot leuiflimus.patronus mcrccnarius.cuius nulla pars corpo- 
ris, a turpitudme vacat, lingua vana, manus rapacifliro*. gula 
immeofa,pcdes fugaces,& quas honefte nominari non pofTunc 
horteftiflima eamaximc Crifpe Salufti voluptas eft xqualem 8c 
parem ycrbisvitamagere, vtomnis moribus oratjo confonct. 
Tullius coatra Saluftium.Noo qui iu viuit vt tu alter, ac tukt 
qui poteft , nec qui iu illo quopiam fcrmone vtitur vita hone- 
fttor eft . Sajpc vidi grauius ofteodere animos audi torum , eos 
quialiena vitiaapene dixeruot.quam cos qui coromifcrunt. 
fltftmii Stlvfly h Ctubtlinsrit. C*. X X X 1 1 1. 

IDctn in Cathelinario.Priufquam incipias confulto vbi con- 
fulueris matureopus eft fac~to . fortuoa fimol cum moribus 
immutatur.Multos peffimaac diuerfa inter fcmala Ltuuria ac 
que Auaritia nexat. Regtbus boni quam roali fufpcctiores funt, 
ftmperquchis virtusahcnafbrmidolofa eft.Optimus, quifque 
facete mauult quaro diccre . Virtuti omnia paren t, Auaritta fi- 
dem & probitatcm c?terafque bonas artcs fubuertit , & pro bis 
iuperbiam & crodclitatero^Deum negligete, omniaquc venalia 
iubete edocuit,Secundaj rcs ctum fapicntum aoimos fatigant. 



Auaritia pccuniaeftudiura habet, qutm nemo fapiens amauit, 
vel concupiuit.haec quafi malis vencnis imbuta corpus animu- 
quevirilcm efTeminat.femperinfinita infatiabilifquceft, neq; 
copia nequc inopia minuitur . Adolcfcentum animi molIes,8c 
aetatc flt.xi, haud difficilc capiuntur , Idem vellc & idcm nolle 
ea demum vera eft amicitia.Si quis etia a culpa vacuus in ami- 
citiam prauotum inciderit.quottdiano vfu atque illeccbris faci- 
Je par fimilifquc casteris cfficitur. Nulli morulium iniuriz fur 
paruaevidcntor.aliaalijslicentiacft. Quienim dcmifli inob- 
icuroTitam agunt,fi quiddeliquermc pauci fciunt, nam Fama 
& Fortuna eorum pares funt , qui vero magno impcrio praeditt 
in excclfo xtatcm agunt,facra eorum cuncti mortalcs noucrut. 
Itaque in maxima fbrtuna minima liccntia cft . £t quaeapud 
alios iracundia dicitur,haec impcrio crudelitas appellatur.In lu 
ftu atquemifctiismors crumnarurorequieseftcruciatus.Quo- 
modo conucnict tc in minore ncgocio legem timcre, fi caro tn 
maiore neglexetis.Iam ptidem reium vcra vocabulaamifimus, 
quial>onaalienalargirilibcralitas,malarum rerum audacia for 
titudo laudatur.Plurima maiotes noftros magnosfecerunt,qui 
nobis nulla funcf.domi induftria.fons iuftitia, animus.in con- 
fulcndolibcr , nequedcliifto,ncquelibiditiiobnoxius. Prohis 
autcm nos habemus luxuriam atque auaritiam, publice cgefta- 
tem,ptiuatim opulentiam, intcrbonos & malosnullum difcri- 
mcn, omnia praemia viirotisambitio poffidet domi voluptati, 
foris, autem pecunix femirus aut gratiae. 

Flt/cnli tiufiem dt luguttino. Cap. X X X 1 1 1 1. 

IDcm ln Iugurtino. Fruftta mti nec aliud fatigado nifiodtu 
qu;rere extremf demctiz cft. Audax cft imperij natura mor 
talium,& prjeceps ad expleodam animi cupidiutem.Inter mor 
ules difficillimum cft gloria inuidiaro vincere . Vcros articos 
neque armis cogcrc.neque auro paratc queas.fed officio & fide 
parantur. Concordia paru x res crcfcuot,difcordia maximx dila 
bunrur . Miferum eft prius oneri eflc quam vfui-Romaromnia 
venalia funt, paucis carior eft fides, qua pccuoia, omncs eadem 
cupcrc eademqueodifle,intct bonosamtcitia,intet malos fi&io 
eft. Maius cft dcdecus paru amittcre,quam omnino non parftt 
fe. Plura fuat, quxlicet grauiafint, umen percoofuetudioem 
pro nihilo habentur.Bono more fatius eft vinci qtiam malo in- 
luriam vincercPoft glotiam inuidiam fcqui memincris,itaquc 
quo clarior es vel eris , eo magis anxium ac follicitum tc cffc 
oportet , Animo cupienti nihil fatius feftinatur.Superbia com- 
rpune yolunutis cft rnalum. hQtot. De Ciceronis atque Saluftii 
oic^is moralibus hxc ad prxfens fufficiant . Nunc igitur vnde 
paululum horum caufa aigreffi fumus.ad ordincm niftorix bel 
Jorumquc C;faris redcamus, 

DtfugMt^ntettmfti. C»p. XXXV. 

Rlchat.vbi fupra.Hic namquc Iuljus Cxfar Gallorum gen- 
tem fcrocifumam multis prxlijs expugnauit. Deniq; na- 
uibus in Brttantiiam tranfuedis Romaoum impcrium vltrali 
mitem vidclicet Oceanum dijatauit, quod toturo intn decen- 
oium confummauit.Quo tranfaCxo,dcceroi fibi poftuiauit altc 
rum confulatum a Scnatu Romano,contradiftum cft a Marcel- 
Io teiconfule,Pompeioadmittcntc.Deindc dcctcnjm cft a Sena 
tu, vtinurbem nunquam nifidiraiflb vcniret exercim , quod 
Cxfar grauiter tulit, & contra&is vndique viribus Romam ho- 
ftilitcrcontendk , capuque Arimiuno, Rauennam fe conmlit. 
At vero P6peius,& oinms Romanorura Senatus , crefceotibus 
Cxfaris viribus trcpidi tanquam Italia pulfi Grxciam adtetut, 
Dirachiu m gcrendi bclli ftdcm cligc>cs. Porro Caefar cum iam 
duces contra Pompei certamina multa percgifTcnt, undem Ro- 
mam intrauit , & ex xtariopublico ftaftis ianuis pecuniara ru- 
iit,quam fuis militibus etogauit.Interea vcroapud Dirachium 
molti Reges orientis.cum auxili js vcncrun t ad Pom peium, qcf 
yt Cxfar audiuit,agmine preparato.pcr Epyrum in Theflaliam 
vcnit.Pompeius.88. cohortcs ordine triphct collocauit.fucrunr- 
que in eius cxercitu pcditum.40.millia xquites in finiftto cor« 
nu fexingcnti , & in dextro quingenti , intcr quos cranc Reges 
multi & Senatores equitefque Romanorum pluiimi.Ecdtra ve- 
ro Cxfar fimiliter io cohottcs ordine triplici difpofitit, & I cius 
cxercitu fuere minus,q" jo.millia pediram^quitcs.M^ed drm 
Vtrinq; certatur vniucrfus Pompei exercitus tn fugam vertitor. 
Cxfa fiint ibi P.impeianoru it.millia,& ccnturioncs. jj.Pom 
peius, ita fugicns oneraria nauim nadus in Afiaro ^pperaait , & 
iode perTyru ini£gypcu tranfijt.ibiq; ftatim vthttusattigit, 
iuflii Ptolcmei adolefcentis in eram Cxfaris viQoris occifus eft, 
Qutlittr fttltmtut tdtltjttns Ctfmrirtpxgntuit ptrijt . 
C*p. XXXVI. 

TVnc Cxfar Syriam peruagatus,Alexandriam venit.vbi pe 
tcntibus Alexandrinis prxfatum Ptolomeum Alcxandri- 
Rcgno donauit , qui cum iliicocontra Cxurem rcbellauit, fie 

bdluin 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



bellum inftruxir, in quo bello cxfa referunthominum.io.mil- 
lia & ii. millia nauibus dedita . Vnde territus Ptolcmeus fca- 
pham 4'fcendit vt fugeret, fed multis pofteum in eandem infi- 
lientibus merftis, acnecatus cft.cuius dum corpus ad litttis dc- 
uolutum fuiflet, mdiciploticx aurcx eognitum cft, quamCx- 
far Alexandrix prxmifit, & fic AlexandricJaddcditioncmde- 
fperatione cocgit. Qutbus patratisr rurfus jtgypti rcgnfiCleo- 
patrx dedit. Deindc vcro Syriam peruagatus.Pharnacfi in pon 
to deiccit. Indc Romam fecundo rcgteflus diftator & conful eft 
appclIatus.Dcinde tranfiens in Apnricamomnes Pompei duces 
ac nepotcs debcllauit, filiamquc cius Pompciam & Fauftum & 
Sillam Afrranium & poftremum interfecit.Cato veroapud Vti- 
eam fefe intercmit.Suetonius.vbifupra. Quzftori vlterior Hi- 
fpania obuenit.vt cum mandato populi.R.iurc dicendo couen- 
tus circuirct.Gadefq; vcniflet.animaduetfa apud Hcrculis tcm 
plum Alexandri magni imaginc ingemuit, & quafi parrzfus 
ignauia fuam , cj> nihil tfiea fc memorabileactum cflct.in xta- 
te qua iam Alexandcr orbcm terrarum fubegiffct , cmiflioncm 
continuoefflagitauit,ad captandas,quam primura maiorC rerii 
occafiones in vrbe etiam confufum eum fbmnio proximc no- 
ftisfnam vifus crat pcr quietem ftuprum matri intulifTe ) con- 
iectores ad ampliflimam fpem incitaucrCt, arbitrium terrarum 
orbis portendi intcrprctantcs , quandomater.quam fubieftam 
fibi vidiflet,non alia eflet quam terra,qux oTum parcns hrctur. 
Dt initi» imperij Ctfaris. Cap. XXXVI I. 

Rlchardus . Deriique Cxfar Romam reueifusrerum fum- 
mam ac potentiam quam grxci Monarchiam vocant.fo 
lus fibi pracfumpfit. Siccrgo in Ro. republica Imperium 
obtinucrunt Monarchi,& repctitum eftpofttempota confulum 
iuflu parendi. Anno ab vrbe condita. 721. ab exaftis vero 
Rcgibus. 370. ac pro regibus Impcratores fnnt appcllati . £u- 
fe.in chro.Primus itaqucapud Ro.Caius IuIiusCxfar fingula- 
ic arripuit imperium. CfpitannoRcgni Cleopatrc,3.Hyrcani 
vcra 30. fcilicct ztatis quiotae quingerefimo 44. muudi vcro. 
3. 19 16. & imperauit annisfere quinque. Abhpc Romanprum, 
Prineipes appellati funt Cxfarc». 

■ De vitn iulij Ctfaru & firitia tiufdtm in armit , 
C»p. XXXVIII. 

SVctonius.de xij.Cxfaribuslib. i.Hic fuifletraditurcxcelfa 
ftatura ,colore cadido.reretibus mcmbris.ore paulo plenio- 
re, nigris vegctifque oculis, valitudine profpera, nifi cp re* 
pente animo linqui autctiam pcr fomnum extcrreri -fblebar. 
Comitiali qhoquc morbo bis inter tes gercndas correptuscft. 
Circa corpofis curam morofior , vtlion folum tonderctur dili- 
gentcr ac raderctur,fed vcllcrctur etiam,vtquidam exprobrauc 
xunt. Cafuicij vero defbrmitatem iniquiflime ferre fxpc obtre- 
ftatorum iocis obnoxiam expcrtus. Ideoque & dcficieiircrrf qa- 
pillum renouare a verticc confiieuerat , vini quidcm parcifli- 
mum ne inimici quidetn negaucrunt, circa viftum. C.Oppius 
adeo indifferentein docet, vt quondam ab hofpite conditu oleii 
pro viridi appofitum afpernaotibus czteris folum ct iam !ai gins 
appetiflc dicat, ne hofpitenautrufticitatis.aut ncgligcn-tizat- 
gucte vidCtetur ,cloqucntia mnabili aliis militari quareatit 
aequauit ptarftantiffimoium gloriim, autexccflit. Reliquitfc 
rerum fuarum commetarios .deqoibus Ciccrofic rcfert.Corr). 
mcntarios fcripfit valde quidcm probandos , nudi funt refti ac 
vcuufti & omniomatu orationis tanquam vefte detrafta . At- 
morum & equitandi peritiflimus , laboris vltta fidcm paricns 
erat in agmine,noimunquam equo,fxpius pedibusanteioar,ca- 
pite detefto.fcu Sol,icu himber cflct, longiflimas vias incredibi 
fi celeritate confccit.expcdmis meriroria fheda.ccrciia pafluuta 
millia in fingulos dics fi flumina morarentur,nando trai jcicns, 
vel innixu* inflatis vtribus, vt perfxpe nuncios.de fe pizucne- 
rit . Ancipiti praelio equosdimicccbat, & in primis fuum , qOa 
maior pcrmanendi ncceflitas imponeretur.auxilio fog? crepto. 
vtebatur autem equo infigni pcdibus prppc humanis,& in roo 
dum digitorum virgulis fciflis, qucm nec paticntrm fclToris al 
terius primus afcendit . Inclinatam aciem fblus facpe rtftittiit, 
obfiftens fugientibus, retinenfquefingulos, & contortis fauci- 
bus conucrtens in hoftcm . Alexandriac circa oppugnationem 

Contis eruptioue hoftium fubita compulfus in Scapham pluri- 
us eodem przcipitantibuscum dcfiliflet inmare, nando per 
duccntos pafluseuafit ad ptoximam nauem.clata leua.nc libc|- 
|i quos tencbat madcficrcnt,paludamcntum mordicus trahens, 
»e fpolio potiretut hoftis. 

Q**litir f* hnbtbat trga fnbdit»t, trga partt. 
C»p. XXXIX. 

DElifta tieque obferuabat omniavneque pro modo exeqiie- 
bat ur,fed defcrtorum ac fcdiciofbrum & inquifitor & pu- 
pjtot accenimus coooiucbat in caetxris , ac nonnunquam poft 



magnam pugnam atque Viftoriam remiffb officiornm mune- 
re,liccntiam omncm Iafcioicndi paflim pcrmittcbat, jaftarcfo- 
litus milites fuos eciam vnguentatos bene pugnarc pofle,nec 
militcs cos pro contionc , ied blandiore nominecommilitoncs 
appcllabat,nabebatque eos tam cultos, vcargcnto & auro poli- 
tis armis ornatct, fimul ad fpcciem , & quo tenaciotes eorum 
cflentin prxlio metu damni, diligcbatquevfqucadco vt audi- 
tadade Titutiana barbam capillumquc fummiferit.Necante 
dcmpferit quam vindicaflct, .quibus tebus, & deuotiflimos fibt 
& fortiflimps rcddirtit , apud Dirachium fczua excuflb oculo, 
fcmore & liumero transfixus. 1 2oJftibus fcuto perforato cufto- 
diam porrae commifli caftelli retinuit.Acilius naualiad Mafli- 
liam prxlio inicfta in puppem hoitium dcxtcra,& abfcifla tran 
filmirin naucm vmbone obuios agens . Studium & fideserga 
cliences,nc iuucni quidem Cxfari dcfuetut .nmicos fcmpertari- 
ta fcehcitatc indulgeutiaque craftauic.vtGaioOppio comicart 
ti fc perSilueflte i:tr , correptoque fobitovalirudine diueifbrio 
loco,quod vnum ciat ccflcrit , & ipfc humiac fub diuo cubue- 
rit . Simuitatcs contra nullos cxcepit tam graues , vt vnquam 
non occafione oblata libens deponerct.fed & in vlcifcendo na- 
turaleniflimus.In P. Clodium Pbmpeij vxotis fuavadukerum 
atquc cadem dccaofa pollutarum ccrimoniarum reum teftisci 
tatus ncgauit fequicquam comperifle, quamuis,& Mater Au- 
relia & Soror lulia apud eofdcm iudiccs omuia cx fide retulif- 
fcnt,intcrrogatufque cur rcpudiaflet vxoiem.Quoniam inquie 
meos tam fu ipicione quam criminc iudico carcre opottere. 
Dt Nect Arifitbili rj* txaltktione AntipMri. Cap. X L. 

COmeftor . Cxfar autem poft Scnatus, & Pompei rugam 
transmarc Iontum rcbus omnibus Romaque potitus fb 
lutum Ariftobolum cum duabus cohortibus in Svtkrr» 
mifir,facilc pcr hunc Iudjam fibi pofle fubijci ratus vcrorrt fpcs 
Carfaiisfriiftratacft,nama ftadiefisPompei veneno petij^Ari- 
ftobolus , fcruabarnrquecorpuseiiismeliceonditiim pr«>hibita 
fepultura^doncc iuflii Antonij in monumcntis rcealibus fcpul 
tus cft, occiditurque filius eius Akxandcr Antiochix a Scipio- 
ne fecuri pcrcofTus, fupcrflcs Antigonusciim fomnbus fuis.ad 
Ptolemeum Mancifilium confugit.acccpitque Ptolemeus mi~ 
norem fbrorum Alex. ndriam vxorcm, ex qua ( vt qnidam cta» 
duntjfufcepit Lifaniam Abylinf poftea Tetracham. Poftca fa- 
ftum eft pralrtim in Emathia , cui interfuit Antipater & Iudxi 
fab PompeioiQui' cum icdifict in Iudxam timcns Cxfarisim 
petum Iiberos fuos ad Arabas cognatos cornm tranffflifit. Mot* 
tuo autcm Pompeio Antipater ih clicntelam Caefaris fe cohra- 
lit, chius virtus in praslijs cdm plurimum enituiflct , fetths efl 
amiais Cxfatis . Qucm Cxfat Romana cioilitate^mul & im- 
munitatedonauit.eiufque gtatia Pohtifitatum Hircsrtooofifif- 
mauit.Dt nique Antipater ipieprocurator Iude? dctJbtatoseft» 
& Rcgnum Hitcano conctflum «'ha tamen nc Rex voearetur. 
Poft hoc Antipatcr filium maiorcm Fafcllon Hierofolyrhis fub 
fe piocuratbiem ftatuit, &■ Hciodem Galikas prcefecit, - •• 
DtprtftigijtmvrtiiCtfarif. Cap. XLI. 

SVetonius. PonoCacfkri futura Ctjdeseuidentibus prodigij» 
dcnunci«ta eft, paucosantc mcnfes eum in colonii Capa* 
dcdtffta^ge luiia coloni ad exttuendas viHasveroftiflima 
fepulchra dcficercnt , idque-fo ftudiofius facetcnt, quodalt- 
quanrofum vafculorum operi* amiquafcrutantcsreperfeKanr, 
tabula xnea in monomento f in cnjo dicebatur Capis conditor 
Capua; ftpulms) inuenta eft fcripro literis graecis vetbifcjtte h?c 
fenter.tia. Quahdocunque oiTaCaplsdetcfta effcnt, fbrevtlu- 
lio prognatiis manu confanguiMeorem necaretur, masnifque 
mcx Icalix cladibus vindicaretor.Onitts rci ne qnis fabulofam 
aut cemmentitisfrn putet , auftor eft CotneliUs Balbus familia- 
s iflimus Gcfaris . Proximis dtcbus cquorum grxges.quoi itt 
traijcicndo Rubicone flumine confccrarat, ac vagos, & finecu- 
ftodc dimifirat.compcrit pertinaciftiiV.e pabulo abftinerc , vber- 
timque flt-rc.&ininiolantem frKSnutt^caueret periculum.quod 
non vltra Maftias idus proicrtetur . Ptidie autem idus eafdem. 
auem Rcgaliolum cum laurtp ramulo Pompeianx cutr» fe in- 
fercntem.volucrcs varij gcneris ex proximo nemorc profecutat 
ibidem difcerpfcrunt . Ea vcto noftc , cui illuxit dies cxdis, 5c 
ipfe fibi vifuscft pcr quietem intctdum fupra nubcs vblitare, 
alias cum lone dexteram iungere,& Calphurnia vxor imagina 
ta eft collabi faftigium domus :Maiirumque ingremiofuocoa 
fcdi, ac fubitocubilis fbres fponte patuetunt. Comeftor. Cen- 
tefimo die ante mortem eius fulmcn cecidit iuxta ftaiuam eiua 
in fbto,& dc nomiue cius fuperfcripto Clitfram ciris capitalcm 
abrupic , nofte prxcedente diem obitnseius, fcneftrx Thalamt 
eiuscum tanto ftrepitu apcrtx funt, vtcxiliens a ftratisruicu- 
lam domum xftimarec.Eadem die cum iretin capttoIium,date/ 
iuntei litciae iudiccs mottis imnuneotis. Qu* dum refcrrctai 

occifus, 



Digitized by 



Google 



Libcr Sextus. 



medfM , in nuntt eiutinuentaefant nondum folutx. Diefo» 
qucnci apparuerunt rres foles in oriente, qui paulatim in 
vnum eorpus folis rcdafti funt , lignifieantes , quod domi- 
nium Lucij Antonij & Matci Antonii & Augufti in Monar- 
ehiam rediret , vel potius, quod notitia trini Dci & voius torj 
orbi fiitura imminebat. 

Dt Ntce tiufdtm & extquijs. Cmf. X L J I. 

Rlchardus . Dentquc Caefar dum Reipubliwe ftarum iuxta 
morem maorum clementer inftauraret actoribus Bruto 
& CalCo in cuna vigintiquatuor vulneribus confoflus interijt. 
In lucconiuratione. z.6o.fcrunt cotifcios fuifle. Romanus ita- 

3ue populus dolore ftimulatur.Capitoiium cum auctoribus cf 
is incendere voluit , apud quos etiam ita poftmodum memo» 
labilis facius eft , vc omnes pofteum Imperatores appcllaren- 
tur Caefares ■ Suctonius. Animaduertens Caefar vndique fe ftri. 
ftis pugionibns pcti.togacaputobuoluic.fimulquefiniftra ma- 
nu finum ad ima crura 2eduxic,quo honeftius caderet etiam irw 
icriori parte corpons vclata acque iu tribus, & 20. plagis con- 
fofluscft, vnotattrummodoad primum i&amgemicu finevo- 
ce edito. Pcrcuflbrum Cefaris fere neque trienio quifquam *m- 
plius fuperaixit,nequefua morte defunftascft. Damnatiom-t 
nes, alius aliocafu periir.pars naufragio, pars prarlio. Nonnulli 
femec eodcm pugione.quo Ccfarem violaueranr.interemerunc» 
Comeftor. Occifus cft aatcm Caefar dolo Bruti & Cafltj, anno 
aetatisfuae.jeT.corpuseius pro roftris combuftum cft. Sutuitau ' 
tempopulusin forofolitam coluranam lapidis numidici- 20... 
prope pedum fupra quam rumulatus eft.qua: & Iulia difta eft» 
£x chrcnicis . Inuencar funtautem in manu eiusliterae pcaeca», 
uentes.de coniuratione,quas (tlegidct vciquecauiflet. 
De Imftrio OSmuimni Augujii £r eius fultbrititdine , 
C*p. XLIIJ. 

EX chronicis.Romaaorura.fccundus rcgnauit Oftauianuv 
C*far Auguftus annis. 56". a quo & caeceri Romani Im- 
peratores Auguftiappellati funt.Cccpic annoquincaeaeta 
t's quiagencefimo, 4S. mundi vero. } . ipn .Hugo Flotiacen, 
in hiftotia ecclefiaftica lib .8.E0 nullus Romanorum Imperato- 
rum in bellis felicior, nec iu paec modcratior fmt. Adolefcen- 
tiam tamen fuam ciutlibusbellis implicuit,& Iliiricam, & Pan- 
noniam occapauit, & Siccambros & Aftures Hifpaniae populo* 
fuperauit, & eiufdem terrae popalum Barbarum & agreftem Ro 
manis legibus anformauioNorici quoque Dalmacae, Mefi.Bof* 
roani,Crates,Daci, & Sarmatae ducum eius funt fupcrari vircuw 
te, fed antequam Regni Monarchiam obtinuiiTct, ita inter ip- 
fum & Antonium Romana Rcfpub. diuiu mancbat , rt Augu. 
ftus Iuliam & Galliam & Hifpaniara . Anronius vero Auant 
Poutumqae poflideret.erat aucem Auconius gencr eius. Sueto- 
nius liber *. Fuitautem Auguftusforraaeximia,& per omoc* 
aetacis gradus venuftiflima, quamquamomnis Lenocinii negli 
gens,& in capite commendo tam incariofus.vt raptim complu 
ribus fimul tonforibus operam daret, ac modo tonderet, modo 
tadetet barbam.coqueipfotcmporeaut lcgeret aliquid.aut fcri 
bcret, vultu crat aut in lcrrnone yel etiam tacitus adeo traquil- 
lo faeueroque, vt quidam ex ptimonbus Galiiarum confcftus fit 
inter fuos eo fe inhibicumac remolituro.quominus vtdeftina 
ret in tranfttu alpium pcr firaufationero colloquij , ptopias ad- 
jniflus in praecipitium propeHerecoculos habuit claros.ae ruci- 
dos , qaibus exiftimart volebac inefle quiddam diuiui vigoris, 
raudebatque fi qais fibiacrius contuenti quafiad fulgorem fb 
_'is vultum fubmittcret, ftatuta brcucm , led quae commodiutc 
& sequ itate membrorum occul taretu r, vt oon nifi cx coropara- 
tione alterius aftantis procerioris intclligi poflct. 

DeStrtnuitmte& feritim eimt in re miiitmri . 
C»f. XLIIII. 

ITaque nationes male quietasad obfequium redegit nec vl- 
li genti fine iuftis , & necefsariis caufis bellum intulit. Di- 
fciplinam militarem feucrifllme rexit.nec lcgatorum qui- 
dem cuiquamnifigrauatehibernifque demum menfibus per. 
ntifitvxotem interuiferc. Cohortes fi quae ceflifsent loco de- 
cimatat ordeo pacuit . Centuriones ftatione deferta , itidem vt 
manipulares capitali animaducrfione puniic , pro caetero deli- 
clorum genere variis ignominiis aftecit , vc ftare pcr totfl diem 
iubcrccaute praecorium , interdum runicatos, diftinctofque 
nonnunquam cum decera pcdis, vel cefpitem porcantes.Nihil 
aucem minus impetfecto duce quam feftinationem temcriu- 
temquc conaenirearbitrabatur, crebro id iacuns latis celeri- 
ter Seri quicquid Ucis benefiat , bcllum fufcipiendum omnino 
negabat,nificummaiorcraolumentifpcs, quam damnime- 
tur oftenderetur . Nam minima commoda non minimo fe- 
clantcs difcrimine, fimiles aiebat cfie laureo hamo pifcanti- 
buSt cuius ahrupti damnum oulla captura penun poflit . Vr« 



5 4 



bcm promaieftate imperiiornaum , & innndationibus incen- 
diifqueobnoxiam excoluir , adeo vt Mrcfit gloriacus marmo- 
ream fe rr 1 inqaere , qaam la critiam accepiflet . Item fzcu la- 
xibusludisiuucncsvtriufque exns prohibuic nullum no&ir- 
num fpcctaculam fceqaenure , nifi cum aliquo maiore natu 
propinquiori . Impecracis a Senacu decein adiutoribus vnum- 
qucmqueequitcm rarionem vitat rcddcre cocgit,atquecx im.- 
probattsahospoena , alios ignominianotauit plures admoni- 
tioae, fed varia , notauitque aliquos quod pecuoias lcuioribus. 
vfutis mutuati gtauiore fienorccollocaficnt. 

De tikeralitut* , (*r kumilitmte tiufitm . 
C*f. XLY. 

Llberalicatem omnibusocdinibus peroccafiones freqaenter 
cxhibuk. Sed vt falubrcm magifquam ambitiofuro prin- 
cipcm fcircs, quzrencem de inopia , & chariuce vini populum 
leueriflimacoercuitoratione ,fatis prouifum diccns a Genero 
fiio Agrippa,productis in vrbem pluribus aquisnc homiuesfi- 
tirent.Regna quibus iure belli potims eft pneter pauca , aut eif- 
dem quibus aoemerat reddidtt , alienigenis cqntributt . Regcs 
fociosctiaminterfemetipfos mutuis neceflitudiiVibtis iunxit, 
premptiflimasaffiniutiscaiufqaeatque dmtciciz confi'iator, 
& fautor,plurimorum liberos educauit fimul cum fuis, & infti- 
tuit^lementUequeeiasciuilitatifque mulu , & magna docu- 
menu funt , cum Aemiiio Aeliano Cordubenfi inter cattcta cri- 
tnina maxime obiceretur , quod male opinari de Oetare fo- 
Jeret.conucrfiisadaccafatorcm coramotoquefimilis, velim in- 
quithoc.mihi' probes , nec quicquam vltra aur ftarim aut po- 
ftea inquifmit . Tibcrio quoque dc eadem refeduio violentius 
apud feperepiftoIamconquerentire£cripfitiu > Aetatituae mi 
Tyberi noliinhacre indtHgere, & ntmiam indignari quem- 
quam efle,qiiidc me mala loquatur,Qtis cftenim fi hoc habe- 
mus , ne quis nobis inalefaccre poffit . Templa quamuis fciret 
ctiampro confulibus decerni folere , in nulla umen prouincia, 
nifi communi fuo Romsqae noraine recepit . Nam io vrbe 
quidcm pcrtinaciilime abftinuit hoc honore , argenteas. eciam 
Aataasolim fibi pofitas omnes conrlauit. Domtniappcllatio- 
nem, vt maledictum , & opprobrium femper exhorruit. Cura 
fpetxante eo ludoj pronunciacum eflec in ratmo : O dominum 
aequum & bonam , & vutucrfi quafi deipfodictum exuluntes 
comprobaflcnt , ftatim manu mlcuqne indccoras adulaciones 
reprxflit, & in fequenti die grau iffimo corripuit cdicto ; domi- 
numque fe poftea appellari , nec a Jiberis quidem aut nepori- 
bu» fuis ferto.vel ioco paflus oft,atq } eiufmodi blanditias etiam 
inter ipfos prohibuit . Non temeie vi bem oppidove vllo e<ref- 
fusaut quoqaam ingreflus eft.nifi vefpera aatnodtu , ncqucm 
orficij cauu inquietaret.tcftem fe in iudiciis , & interrogari,& 
tctcUi aequiffimo auimo patiebatnr. 

De fietmte, & mjuhmtt ipfius in fubditos . 
Cmf. XLVI. 

HOrum anguftius feeit, non audens extorquere pofleftori» 
bus proximas domos. Nunquam filios fuos populocom- 
mcndauit, vtnonadiceret (imerebantur. Ejfdem prxtexutis 
adhuc aflurr ctum.ab vniucriis in theatro , & aftantibus plau- 
fam grauiflimc quaeftus eft , lu ainicos magnos , & potcntes 
in ciuieate eflc voluit,vt umen pari iurc efscnr quo caeteri , tc- 
gibufqae iudjciari js aequi tenercntur . Reucrtcntem a prouin- 
cia noo folum fauftis omnibus, fed & modulatis carminibus 
profequcbantnr . Obferuatum eftctiam, ne quociens introiret 
vrbem , fupplichimdequoquarnfuroerctur. Patris patriar co - 
gnomen vniuerfi repentino maximoque confenlii detulerunt 
ci . Nonnulli Patruinfamijias teftamento cauerunt , vr ab has- 
tedibus fuis praelato titulo , victimaein Capitolium ducerenrur, 
votumque pro fe folucrctur , quod fupcrftitcm Auguftam re- 
Jiquiflent. Reges amici atqae focii, & fiaguli in luoquifque 
Regno Caifareas vrbes condiderunt . Filiam , & Neptes iu in- 
ftituit, vt etiam lanificio afluefaceret , veuretquc Joqui aut 
agere, quicquam nifi propalam , & quod in diurnos commen- 
tarios referretur. Extraoeorum quidem caetum adeo prohi- 
buic,vc L. Tucinio clato decoroque iuueni fcripferit quoodam 
param modcfte cum feciffe, quod filiam fuam Baias uluutum 
venitTct . Nepotes, & literas , & naure aliaque rudimenta per 
|e plerumque docuic . Amicitias neque facile admifit , & con« 
ftaaciftime retinuit,non tantum vinutes ac meriu cuiufquc 
digne profecutus , fed vitia quoque , & drlicu dumuxat rno, 
dica perpeflus . Patronus doroinufque cft non mious fartic- 
rus , quim facilis , &clemens. Dioroedem difpenutorero a 
quo fimul ambulante incurrenti repcnte fero apro per mecun» 
ooieclus eft , maiuit tiroidiutis arguere , quiro noxae , rcm- 
que non minimi periculi : quia tamcn fraut abcrac io io> 
cum vcrtit . 



Digitized by 



Google 



Speculum HifEorialeVincentij. 



* • t>e Parfimonia eius in viHv & eloqttentia ingemo 
eiufdtn*. C*p. XLVII. 

AEquidem thoroeum cubuifleaiunt.nifi humili, &modi» 
coinftraro. Vcttc quoque non temere "alia quara do- 
meftica vfus cft , a forore, & vxore&filia neptibnfquetonfe- 
ft i . Towis nec reftriftis ncc fufis , clauo nec lato necangirfto, 
Calciameiitis altiufculis , vc procerior quam erar videretur. 
Cenain tcrnis fcrculis , aut cum abundantilfinte feuis prxbe- 
bat.vt no nimio fumpm ita fummacomitate.cibi minimi erat, 
vini quoque uatuta parciflimus , non amplius ter bibece fupcr 
cce.um folitus neque temere intcrdiu bibit ,'fed pro potione 
fumebat pcrfufum aqua frigida panem.auc cucumeris fiuftum, 
vil laftucnla: thyrfnm , auc receiisandumvc pomarri i fticci vlf 
nofioris . Eloqueuriam ftudiaque liberalia ab ztatc prima , & 
capidc,& laboriofiflime excrcuit . Mutinenfi bello in tanta 
mole retum , & Icgifle, & fcripiiile, & declamafle quotidie 
traditur . Genus eloqucndi fccutus eft elegans'", & temperatum' 
viratis feprentiarum inepnjs,& reconditoium verborum(vt ip- 
fedicit) foetoribus , prxcipnam curam duxit fenfum animi 
quam aperti/lime exprimere. Scdnec Tybcrio parcens exoleus 
interdum , & reconditas voces aucupanti. MaTcum quidem 
Antonium incrcpabat, quafi ca fcribaitem , qux mirenrur po- 
tius homines quim intelligant. Ingenia iacculi fui modis 
omnibus fouit . Reciunces , &benigne, & patienter audiuit. 
Componi camen aliquid de fe nifi.& feri©,& a prasiuntiflimic 
offendcbatur . Tonirrua, & falgura pauio/rofirinius cxpaue-' 
fcebat, vt femper & vbiquc pcllem Vimli-mariiji circumrtrrct,- 
pro rcmedio atque ad maioris icmprftatis fufpUiofrem in ab- 
ditum, & concameratum loeum feiecipcret . 

Dt hi(, juein principiaimpjtrij fuijtauLrua*. 

C*p. X L V III. . 

EVfebiusin chro. Aruiolmpcrij Augufti primo inter ex- 
tera porrenta, quxfafta. iunttoto orbc, Boi in tiiburbio 
Romx ad arantem locutus ett , fruftra fc vrgeri , non 
enim frumenu fed homines breui uVfururos . Laberms mi- 
xnorum fcriptor decimomenfe poft-Caij luiij Cfcfaris interi- 
ta puteolis moritur . Publius Mimographus natione Syrus , 
Romx fcenam tenet , Ciecroin Formiano foo ab Herenio , & 
Popilloocciditur.o^ xtatis ftixanno, caput eius ctrmmanu 
dextera pro roftris poficum iuxta quod coronata Popihj mili- 
tis imago.qui eum occiderat . Ouidius Nalbflafcitur iu Pel~ 
lignis. Caius Falcidius Tribunus plcbis legem Juiit : «e quis» 
plus teftamcnto legaret, quam vt quarta pars hseredibus fuper- 
eiTet. Anno fequenti e ta berna mcmoria trans ryberim oleum 
terra erupit fluxitque lota die fine intei miflioae, figrrans Chri 
fti gratiam in gentibus . Anno fequenti Cornincius. Poeta 
militibus dcfcrtus interijt , quosfxpe fugientes galeaios-Lepoii: 
rcsappcllarat. Huius foror Cornrficia cuius iniignia extant 
cpygrammata . Eo quoque tcmpore Coruelius nepos fcnptor 
hiitoricus clarus habetur.Marcus Bauius pocU,quem Virgitiut, 
in bucolicis notat in Capadocia moritur. 
De prtfeSitr* Herodis Afcnloniu, & vxoribnt eims & filijs 
* &fili*but. C*p. XL IX. 

COmeftor . Inter hrc Herod«s Afcalonica ab Antipacre 
patre fuo procaratore Iudex a Cxfare confticuto pri- 
mus Ptxfeftus cft Galilex. Qui cum natura ftrenuus- 
eflet Principrm latronum Ezechiam cum fequacibus eius in- 
terfccit.adeo qudd terram quietam reddidit , vc publiceHero 
des pater Galilex cancaretur. Habebat autem vxorem nomi- 
oe Dofidcm fed ignobilem, dc qua & Antipacrem fufcepic, fu- 
perduxicque Marianncm Ncptcm Hircani , cuiusctiam amore 
circumfcidit fe,& faftus eft profelitus . Habuit fiqaidem vxo- 
tcs nouem.ex -quarum fepcimum numerofam fufcepic fobolcm;' 
fcd de his paucos numerare liifBciat . Primogenicus eius An- 
tipatcrex Dofide.Alexander,& Anftobolus Marianu;, Arche- 
lausex Mathata,& Samaritide, Herodcs Ancipas, qui poft Te«< 
tratcha fuit, & Philippusex Clcopatra, & Hicrofolomytide, 
Herodem tamen huncquidam Mariannz filium putant . At 
vero ludaeorum optimates Fafelum , & Herodem apud Attto- 
niumaccufabant.quod rerum fummam vi pofliderent, nomen 
ranram fupcreflet Hircano , Herodes aut muncribus placauit 
Anconiura.reuocans ei in memoriam pacris fui. anciquam «um 
eofamilianutem.cum autcm dcnuo Antiorhixa.c.viris Iud(is 
accufarecur atteftante ctiam Hircano , percunftabatur Hirca- 
num Antonius.qui nam rebus agendis cflent aptiifimi: cumq; 
Hcrodem,& fratrem eiusalijs prxtuhlfct , hdaratus Antouius 
eosde procuratoribus Tetrarchas Iudex peclarauit. 

Dt Reftitutiene jfntigeni inregnum. C*p. L. 

ABeuute autcm Autcmio RqmamPachorus.Rex Parchoru, 
iu manu valida Eufratcm tranfgrcflus eft , ad quem dc-v 



H 



fccndens Lifanias Antigoni filiusnepos Pcolemci ex AlcXatf* 
dfa poll cirus cft taienta mille, & virgincsquingentas, vt Antr- 
gonum in regnum reducerct . Acceptis itaquea Paclioio muf- 
tismiflibus Paithorum Antigonus Hieruialem ex[ ngnabac, 
& Fafelus, quidem rnuros , Hcrodcs domum regiam cuftodie- 
bat . Sed cum intraiTctvrbem Aiingonus in dicbus Pentheco*- 
ftcm cciaminforodrmicatum eft,cumquedc pace traftatuni 
eft,AntigonusParthorum rcgem arbirmm in dolo depofcebat. 
Egrefloautem Hircano cum Fafclo , & Antigono ad Pattho- 
nim Regiih Hircanus , & Fafelus in itinerea Parthis compre- 
henfifuuc. Quo acccpto Herodes noftuad iditmeosconcri» 
bules fuosconfugic, pra:mifit, quidem vxores , & filios, & vni- 
ucrfam ftipelkftilem , & ipic fubfequens impctus fiibfequcn- 
ti-im fiiftiliebat.grauiorcs autcni Partis ludaeos , in fugaciper- 
tus eft,cum quibus fexagefimoa citntate ftadiodimicauit ,ibi- 
que ob incrcdlbilcm viftoriam caftrum munitifflmum poftea 
nimauit, quod Hcrodion vocauit . Dimiffis aurem vxonbus, 
& hbnisin oppido Maflada fnb cuftodia frattis fuilofippi ia 
Patram ciuitacem Arabum perrexit.Parthi vero non folum An- 
tioonum reftituerunt ln regnum, verum etiam Hircanum , & 
Faieltim vindos ei rradideruc verberandos. Atille Hircant auri 
<uias dcntibus ttucauir,nc ,quando mutatis cebus folutus Pon- 
tificatum tecip;rct, ab intcgris enim iacra celebrari oportec. 
Fafeli vefo virtutc przuentus eft . Qui cumncc ferucopiam, 
nec.manusliberashaberet, ad faxum fraftocapire expirauit, 
cognito , quidem qudd Hcrodes euafcrat.ait Je arquanimiter 
mo, i.quia yltcrem viuum rcliiiquerct . De Hircano (iint , qut 
dicant ,qubd Medicus ab Antigono, fibimiffusinauriculas 
eius venenum pro mcdicamento infudit , & mortuus cft. 
Iofcphus veroreferteumad Parthos miflum , & diuhabitum 
Judibno . 

Qu*lifer Htredetfer Antenium ereatus eft Rex lude* . 
C*p. ■■ Ll. 
Erodcs accepta niorte fratris Romam properauit pri- 
moquc caulam ?ix cxpofuic Antpnio , qui mifcratus 
eiuscafiim , & miratusfenatui perluafit, vtHerodcm 
Ragcm ludcae declararcnr . Coronatus igitur Hcrodcs Augu^ 
ftu, & Antonio hincinde aftantibusincapitoliusnduftuseft, 
tbi & dcctetum fenatus fuper hoc fafto rcpoficum eft . Re- 
mitluseftin Iudxam Herodes duoque principcscum coVcn- 
tidio» , & Silo, qui eum in regno coUocarent . Cum ergo 
Wniflcnt in Galileam , Stlonetn Antigonus mcrcede corrrt- 
pit , & ptopterea congredi aduerfus Antigonum fimulatis 
occafibnibus ditTerebat , cnmcjuc tamdcm obfcdiflcnt Hic- 
miaJom Romani , tum pro hiemis afperiute , tum proino- 
pia viftus ab obfidione difcedentcs, in Idnmea & Galilca 
hiemabant, nec tamen Hcrodcs tunc ociofus crar/ed lacronum 
rnultitadinem perfequensetiamin caucrnis cos igne fuffoca- 
bat. Inter quoserat quidam fenior feptem filiorum patcr,quos 
ipfc occidit in hunc modum . Stansin orcfpeluncx fingnlcs 
cuoeabat nominatim , & prodeuntem quemque filiorum ttn- 
cidabac,nouiilime& vxorem. Tandem fenem confoflum vul- 
lierefuper mortuos mifit , cum autem accepiflet Antonius do- 
loin Silonis, mifitSofinmcum Herodein manuvalida. Qui 
venieus in Iudxam occtrrrcnte fibi Papium Vicit,caputque eius 
Fcrori f'i*tn fuo in folatium fiatris fuioccifi tranfirrifit . Tan- 
dem quinquemenfibusobfctfa Hierufalcm cum in fcxtoRo- 
mani vi irruerent in eam, nulli parcebant aeuti , licet Hcrodes 
rogarctvtparccrent. Antigonus quoque dcfccndens ad pedes 
Soii) proftratuseft, quem non miferatus Sofius, fedirridens 
Antigonum appellauit, & vinflum ducensad Antoniumre- 
meauic.ouem Ancontus fecuri percuflic. Confirmatufquc cft: 
Herodcs in Regno Iudcx quarto anno ex quo Romz diadema 
fuJccperat.Indeeft q> quandoque plures.quandoque pauciorcs 
anniregni Herodislcguntur. Tranfitum eftitaque regnum 
de Iudaadalienigenam imminente Chrifti aduentu . Audiens 
Hircanus Herodcm regnantem redijtin Iudxam & in prifti- 
num ftatum rcftitutus eft.exccptocp non miniftrabat. 
D« Vrophetis in eo »dtmptetis. Cmp. L 1 1. 

EVfebius ,in chroni. Anno igitur Augufti dccimo Hero- 
dcs Antipacris Afcalonic? filius, & matris Cipridis Ara- 
bice reguum ludxorum a Romanis fufccpit. &annrs. 
38. regnauic . Ex tunc ergo deficienre Priircipatu Pontifi. 
cum regnauerunt Herodes , & filij cius poft eum vfquead vl- 
timam captiuitatem Hieruialem , ncquaquam ex fucccflione 
faccrdoulis gcneris Pontificibus conftitutis neque perpetui- 
tatc .vitx fecundum legem Moifi fcruientibits Deo , fcd igno- 
bilcs , quidem & alio tempore alij . Nonnullique quoque mo- 
dico tempore facerdotium a Romanis Imperatoribus emebant, 
tunc complew cft Prophewa qu* dicitNon defirict Princeps eit 

Jlida 



Digitized by 



Google 



LJberSextus* 



luda, &c.In hoe ctiam loco Dhriftus, qucm Daniclis fcriptura 
fignificataccepitfinem, nam vfquead Herodem 4o.facerdotes 
erant reses Iudxorum, qui impcrare coepcrunt ab inftauratio- 
pe tempu, fiib Dario vfque adHircanum annis quadringcntis 
oftingentatribus in mcdio rranfaftis , quos Daniel quoquc fi- 
gnificat diccns,& (cies,& inteliigcs arbitrio (ermonis rcftauran 
3i, & xdificandi Hierufalcm vfque ad Chrifti principatum el>- 
domades 7.& cbdoniades 7t.qux fcilicet ebdomades.7£.faciu t 
annos 484. in quibus faccrdor.es per vnftionem confecrati re-- 
gnauerunr vfque ad Hircanum. Qub extremo omnium a Par- 
this capto,Hcrodes Antipatris filius nihil ad fe pcrtinentem Iu 
<dxam ab Augufto , & fenatu acccpit. Et iterum poft cbdoma- 
das.7.& tfi.interibit crifma,& fiiper tcmplum inquit abomina- 
tio delblationis. Itaque Herodcs Anamclum quendam dc Babi 
lonia accitum Pontiricem Iudxorum conftituit, & poft cxiguu 
tcmpotis Ariftobolum fratrcm vxoris ftix nepotem Hircani 
fitcccfibrem ei dedit , quo poft annum interfcfto rurfuin Ana- 
jnclo reddidit (accrdotuim. 

Dt Nece Antonij,& Cleopatr*. C*p. L 1 1 1. 

HVgo,vbi fupra . Porrb cuni elle lafciuus Antonius corre- : 
ptus amorc Gleopatrx Agypti Reginx,repudiata Atigu- 
fii forore ipfam fibi Clcopatrani matrimonio copulauit,& Au- 
gufto-bellum indixit , (ed Auguftus apud prima nouorum mo- 
tuum figna,cum tricentis nauibus a Brundtifio in Epyrhu traf- 
meauit. Antonius vero occupaucrat atticum littus.fed vbi ven- 
tum eft ad prxlium,& Augufti claflis ccepit Antonij nauigium 
zurbare, Cleopatra Rcgina cum aurca puppe,veloque purpurco 
prima fugere ccepit, & ilico infccutus eft eam Antonius. Infta- 
recjue vcftigijs Auguftus , quod ccrncns Antonius propria fe 
manu intcremit.Rcgina vcro ad pcdes Augufti prauoluta tcn- 
tauit oculos eius,fcd (preta ab eo difparuit. Qux.vbi (c trium- 
pho feruari cognouit, & incautiorem nafta ctwodiam,in Mau- 
ibleum odoribus refertum iuxta fuum fe coliociuit AntomQ. 
Deindc admotis fibi ferpcntibus morte (bpita cft.Tunc Augu- 
ftus potitus Alexandria vrbe omnium vrbium titnc opulennf- 
fima, Romam triumphans ingreflus cft, quibus patratis Parthi 
indyti nomini eius fama inuitati , licet iam (e parcs Rornano- 
rum magnirudini crederent, Romana figna, qux Craflbinter- 
•fefto dirupuerunt,vltro ei reddiderunt > & obfidibtts traditisfir- 
stum faedus ab eo fideli fupplicatione fiifcipcre meruerunt.Eu- . 
jcbius in chronicis.Igitur Clcopatra,& Antonio a femet inter- • 
Jeftis , & Alexandrix regno deftrufto anno Impcrij Augufti 
«ouintodecimo ^gyptus Komana prouincia fit, quampritnus 
Cornelius Gallus Poera rcxit . Et ex hoc loco quidam ptimfi 
pnnum AugufUmouaichix «fnpptitant. 

X)j Apologia Hertdis apud Augufium. 
Gap. LIUI. 

Llber vbi fiipra . Herodes igrtur Rex Iudaiex gentis Anto- 
nio,& Cleopatra iam cxtiriftis fponte ad Auguftum naui- 
gauit,& depofito diademate,fc illi obtulit humili qiudcni ha^bi 
tu.fed regia mente, & hiseiim adorfits cft verbis.Ego inquidns 
Augufte fateor mc fidelcm Antonio fuifle (bcium, vtpotoqut 
ab eo rcgnum fufcepcrim, ca tamen necefli tate arma non tuli 
aducrfiim te.no n quafi bdli panidus,vel amici defertor,fc-d do- 
mi rebus agendis occupatus , ingratum tamcn fibi me non fen- 
fit Antonius , cuietiam adiumcnca exercitus , & frumenti co- 
t>iam mifcrim abfens . Nuncautem 6 Cxfar vicifti Antonium 
legionibus tuis, maxime vicifti eum cum filijs tuis, vicifti Im^ 
peri; Romani virtbus, quod dereliqucrac, & abnegauerat.Cer- 
te viftus eft Antomus viribus tuis , led magis tnoribus fuis,vi- 
cerat enim eum Cloopatra vxor , & i£gyptius amor, canopea- 
4ue uixurics.Viftus eft,quia maluit cu Cleopatra vinci , quanv 
nne ea vinccre, vicit eum mulicr infcllinior fuis,quam aduer& 
tijs. Deniquc viftuscft, quia me audire noluit,obftruxcrunt.n. 
mcntcm eius Cleopatrg cupiditates . Viftus fiim , & ego cum 
Antonio,minorc tamcn flagitio, quam illum Cleopatra , vicit 
xne Antonius ille Barbaram, egoamicum non dercliqui modo 
vero ad te vcnies fequcftraui a me rcgni infignia,(cd non abie- 
ci virtutis conlcientiam, vt volcs Iudatca. Ad hoc Cxiar.Salue 
inquit,& nunc magis vtcre regno tuo,quoniam non inttidemus 
virtutibus,(cd delectamur,dignus cs .n.plurimis imperare,quia 
fic tueris ainicitiam,vc & in aductfis pofitum non aoneges ami 
cum,& idcirco magis cxpetcris a nobis,quia nullus belli te mu- 
tauit cuentus,non enim Antonium dcfcruifti,(ed Antonius-te, 
qui magis acdidit Cleopatrx , qham tibi . Infipientia illius te 
nobis acquifiuit, qui fibi perniciofam elegit Cleopatran»,& te 
fidelem repudiauit. At non cft mirum,fi a tc Clcopatra defcifle 
re fccit Antonium,cum a mc ctiam eum diflbciaucrit, & ex co 
fcrtc imperij hoftcm rcddidetit.Nunc autem adoriemur inre- 
Jiquum , vt non requiras Antoniiun , nec enim diguum cft , vt 
Speculum Hifbriale. 



cjuem bello vidmus beniuolentia non vincataus. Et cnm hoc dt 
xiiietimpoiuit coronam capiti eius. 

Z>e Ampliatione regni eiut, <£r tdificijs, qtu txtruxit. 
C»p. L V. 

AMplificauit autem munificentiaRegnum illius dans ci Ga 
daram,& Hipponcm,Samariam,& Ioppem,ttirrimq; ftra- 
tonts, & maritimas ciuitatcs, ex qnibus Hcrodes turrim Stra- 
tonis in gratia,& honorem Cac(ans,poft modum albo lapide rc 
nouauit,"& anlicis xdificijs vcnuftauit,& Cxtatcam mutato no 
mine iuflit appellari.ui bcm quoquc Samariam quam ntinc ha- 
ftem appeIlant,non folum exatdificauit, (edctiam repleuit inha 
bitanttbus, extrtixit prxtcrca Hierofblymisturrim magnam,^ 
appellauit Antoniam , propter Antonij gratiam vcteris amici. 
Cxlari quoque condidit templum ad fontes Iordanis,adeo im- 
mcmor religionis, vt homini tcmplum conderet,& vfitm Gcn- 
tiliuni in Iudxam reduceret . loiephus inlibro antiqttitatum 
16. Hcrodesiraque confumptis pecunijs fuis,audiens Hircanu 
ante (e Rcgem apcruifle tumulum Datud,& tria millia talcnto 
rum inucniifc,apcriens & iple noftu mgrcflus eft.dum nollet ip 
fe hoc ciuitate (entirc, & pccunias quidcm dcpofitas ficut Hir* 
canus no inuenit,ornatum verb,& vafa aurea plura tulit.Dum- 
que dilieentiorem inquilitionem faccret , ac vcllet intcrius in- 
gredi advrnas in quibus Dauid,& Salomonis corpora erant po 
fita,duo Satellites etus flammistxufti (untab interiori parte 
occurrentibus , tunc ille timore perterritus eft egreflus , & pro 
piaculo monumcntum cx lapide candido antc ianuam magni- 
ficcntiflimis conftruxit cxpcnfis . Comeftor. Edificauit autem. 
Hcrodcs in Aicalone domum rcgiam , & deinde agnominatus 
eft Afcilonita, natione cnim Idumcus fuit cx patre , Arabs cx 
matre: Notula (iiper Hiftoriam Comcftoris.Vcl proprie diftus 
eft Afcalbnita Auus eius.qui & Herodes Afcalontta fuit natio- 
ne,& edituustcmpli Apolhnis.cuius filium Antipatrum paruu- 
lum raptierunt latronesIdumei,& cum eis tantiim fuit,quod et 
poft fafttts eft Princcps corum vndc,& Idumcus diftus cft.Co- 
mcftor . Pofuit ctiam Hcrodes Aquilam auream fuper (pccio- 
fam portam templi immenfi ponderisin honorem Komanoru, 
Iudxis id xgre fercntibus,fecit qtioquc Herodion in qub fcpul 
tus eft,fecit, & Eafelum in memoriam fratris.ncc crat locus re- 
gni idoncus quein.vacuQ in honore Cf fatis rclinquerct,dcdit- 
que ei Cxfar quadringentos Galbtas latellitcs^lipatores Cico 
patrx immanes,& fanguiuis humani auidos. Qui cu prius Elcu 
therij dicerentUr a fluminc Eleutherio (upetioris Galatixiiip/. 
qucm orinndt fnetant de cxtcro Herodoagi difti fiint. 
De Keet Mtriagnts vxerit fiu, £r eiut offim/k in filiot . 
C»p. L VI. 

FAfta autem eft diftenfio inter Mariagncm , & fororem He- < 
todis Saloman,hxc illi mxretricium,illa huic ignobilitatem 
obijcicbat . Confilio vcrb fbroris Hircanum dojo decidit eo, 
quod rcgnum fi.bi deberi Hircanus diccrct . In (blatium vc- 
r6 Mariagncs Ionatham fratrcm cius cum eflet decem , & fe- 
ptem armorum Pontificem ordinauit, (edecontra Saloma fug- 
gerente , occifus eft Ionathas co , quod ad Rcgnum vidcretur 
afpirare. Cumqueaccularet Saloma Mariagnem de adulte- 
tio, addidit, qubd exprcfle-imaginem ftiam mifcrat AnrOnio, 
vt ad amorem fuum eum incitarct , quod vt agnofccret Hcro- 
des propcranit ad Antonium Mariagncm fub cuftodia viri Sa-< 
lome collo collocans , certa ci tradens interfignia, fub quibus fi 
nunciatum ci foret Mariagnem occideret . Dum aittcm mo- 
ram facerct Herodes vir Salome , qux fibi fttcrant imperata 
Mariagne indicauit . Reuerib autem Hcrodc vxor cuin in fi- 
nu cius dormiret cum lachrymis . qux de mortc cius impetra- 
ueratindicauit,cxilien(qucaftiatisHerodcs fctfcitabatur a fb 
rore.dormiuit ne vir tuus cum Mariagnc,qux ait, dormiuit Jta 
tim Mariagnem occidi fccit , & viruin (broris verum.de morte 
vxoris quam fupia modum diligebatindoluit , adeo , vt tan- 
quam lunaticus ctebro in amentiam verterctur , rilios autem 
quos de ca fufceperat Alexandrum , & Ariiiobolum Romam 
mifit hberalibusartibus erudiendos . Poft hoc redterunt a ftu-> 
dio filij eius , & erat Alexander acertimus perorator , hoium 
vnus,fcilicet Ariftobohis filiam Salomc Am>ttx fiix duxit vxo 
rem.alter filiam rcgis Capadocum. Iamaue licentius dc fucccf- 
fionc Rcgni cum patre dilccptabant, ob hoc oftenfiis pater An- 
tipatrum eis prxponcre fatagebat, tn tcftamcnto quoqtte aper- 
te iam fucrat fucceflbr dedaratus . Proinde prxdifti frattes 
dc morte patris occulte traftabant . Quod prxlentiens pater i, 
fc eos reiccit. Hi vero Romam nauigauerunt , vt patris iniu- 
riam defcrrent ad Cxfarem. 

De Mnrce Vtrronej? lnuiibut eins. Cty.LVII. 

EVfebius in croni. Anno Imperij Augufti quintodccimo re 
gni veto Hcrodis quinto Marcus Tcrcntius Varto prope 
Tomus Quartus. I nona- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifforkle Vincenti/. 



jionagenarius morinir . Auguftinus , tibro 6. dc Ciuitate Dei. 
Quis Marco Varrone curiofius deoru figmenta quxfiujt? Quis 
inuenic doctius, quis confiderauic attentius, quis diftinxic acu- 
tius,quis diligentius pleniufquc confcripfit ? qui tametfi minus 
eft fuauis eldquio, dottrina tamcn atque (entenci js ita refcrtus 
eft.vt inomni cruditione,quam nos fxcularem,illi autem libe- 
ralcm vocant , ftudioflim rerum tantum ifte doceat , quantum 
ftudiofum vcrbomm Ciccro delecuc Denique,& iplc TuIIius 
fauic tale ceftimonium perhibcc,vc in libris Achademicis dicat 
cam ,quxibiveriarurdi(piitationem fehabuifle cum Marco 
Varrone , hominc inquit omnium facile acutiflimo,& vbi cun- 
cca dubicanda cfle contcndit , addidit fine vlla dubitatione do- 
ctifli mo,profccto de hac re fic crat certus.vt auferret dubicacio 
nem,quam (blct in omnibtts adhibere, canquam dc hoc vno ec 
pro Achadcmicorum dubitatione difbuuturus fe Achademi- 
cum fuiflct oblitus. Inprimo autem Iibro cum ciufdem Varro- 
nis litcraria opcra prxdiurer,Nos inquit in noftra,vrbe pcregri 
nantes errantefCjue tanquam hofpites,cui libri quafi domum re 
duxcrunt,vc poficmtts aliquando, qui & vbi eflemus agnofcere. 
Tu xtatcm patrix tu defcripciones temporum, cu facrorum iu- 
ra,tu facerdotum,tu domefticam,tu punlicam, cu fedium rcgio 
nuin locorttm , tu omnium diuinarum humanarumcjue rerum 
nomina gencra,officia caufas apcruifti.De illo etiam Terentia- 
nus elcgantiflimo verficulo breuiteraic. Vir doctiflimus vnde- 
cunquc Varro,qui cam multa legit.vc ei aliquid fcribcre vacaf- 
fe miremur, cam mulufcripfic,quam multa vix quenquam le- 
gcre poruifle credamus. 

De Liberis eius , opinionibus circn dtmna . 
Caf. LVIII. 

HIc tamen Dcos ica coluic colendofcjue cenfiiic , vc in ipfb 
eo opere liccerarum fiiarum dicac fe cimere ne percant, 
non incurfu hoftili, (ed ciuium negligetia de qua illos vc 
luc ruina liberari a fe diric,& in memona bonorum per eiufmo 
di libros recondi acque feruari.4 1. hbros (cripfic antiquicacum, 
hos in res humanas diuinafquc diuifit,rcbus humanis 25 .diui- 
nis id.tribuit.Ideo aucem dicic lc prius fcribere dc humanis re 
bus,quam dc diuinis,quod prius exucerinc ciuicaces,deindc ab 
cis hcc inftituu funt . Dicic autem alibi ex naturx formula fe 
fcripturum fiiiflc (i nouam conderet ciuicaccm , quia veio iam 
wcrem inueneiac non fepocuifle, nifi eius confuecudinem (c- 
qui. Hij auteminquicfih mi videturanimaduertifTcquid cflet 
Deus,qui credidcrunc eum eflc animum motu, & racionc mun 
dum gubernantem .Dicitctiam anciquot Romahos plusannis 
100.& 7o.Deiim abfq; fimulachro cohiifle . Quod fi adhucin- 
quic ro5fiflet Caftius Dij obfcruaretur, eiufdeTnix ceftem ad- 
hibet rcntcm Iudzam,nam qui primutn inquitfimulachra po- 
pulis pcfuerunc,& mencum dempferunc, & errotem addiderunr 
prudenter cxiftimans Deos faciJc pofle in fimulachiorum ftoli- 
ditate contemni,dicit autem idem Varro arbitrari ic Dcum ef 
leanimum mundi,quem Grxci Cofinon vocant,& huncipfum 
mundum eflc Dcum , fcd ficut hominem cum fapicntcui fit cx. 
corporc & animo, tantiim ab animo cllc fapicntem, ita mundu 
ab animo tantiim dici Deum. Mudus auteni inquit ;n duas par 
tes diuiditur,ccelum rerram. Item ecelum in ethcra,& acra,ter 
ra vero inaquam, & humum.Has omnesquacuor partes plenas 
cfle animam dicisin ethere,& acrcimmortalium,in aqua & hu 
mo niortajium. A fummo aut circuicu cceli, vfque ad circulum 
lunat ethcreas animas eflc ftcllas ccelcftes Dcos inuifibiles.Iu- 
tcr Lunar vero girum,& nimborum, & ventorum cacumina ae- 
jeas eifeanimas,(cd cas animo non oculis videri/juos & vocari 
Heroas, & Lares, & Geiuos . Idem in 7.1ib. Marcus Varro tria 
gcnera Theologix eflc pofuit S. vnum fabulofum, quo vcuntiu 
pktx, alccrum naturalc, quo Philofophi , tercium ciuile quo 
populi.Sed ciuilis Thcologix turpitudines erroneas Philofophi 
cis interprctatioiubus velut,altioris doctrinx ipccie dolorarc co 
natur,videlicec tanquam visanimx mundi ,x)uam putauic per 
cuncta difHi(am cx partibus molis huius in quas vifibiiis mun- 
dus ifte confurgit , & multiplici adminiftrationc naturx quafi 
plurium Deorum nomina acceperit. Aftor. Huius autem Var- 
xonis hoc diftum memcrabile legitur, minc in fegetibus aiunt, 
nunc in hcrbis frumenta bona fuRC,nolice ibi nimiam (pem ha- 
qerc. Sxpc audiuimus intcr os,& orTam mulu inceruenirc poi- 
fc,verum incer herbam, & ofTam longum inceruallum cft.Extat 
igitur fnix Varronisad Athenienfcm auditorem morales atqj 
nocabilesjde quibus has paucas,qux (cquuntur cxccrpfi. 
De Sententijs Varronis rneralibus. 
Caf. LIX. 

CVrri natura litigat, qui mori graue fcrt, duplex eft malum, 
cum quod necclle e(t,molefte ferimus.Loquaris,vc omncs, 
lenuas, vt pauci. In mulus contra omnes faperc dcfipcrc cft.Fi- 



&e rcfcras gra tiam inuite danti. Vix datum ne putes benefjcif 
led prxdam. Semel dcdic, qui rogatus, bis non, extorquere eft 
plulquam rogarc. Turpiflimum eftin dacis (pcrare, ptilcherri- 
mum cft cum fcenorc data rcddi.Ex animo dantis ccnfctur mu 
mis magnum. Amici diuitum palcx fiint circa grana.Vis expc- 
riri amicum calamitofus fias . Non rcfert quis , lcd quid dicat. 
Alit concordiam,mores ad cohabicancium animos formarcNe 
mofuum putet, quodcxtra ipfum eft. Vir bonus patriam (uam 
quocunque it fert (ecum, & omnia (tia cuftodit.Eo vultu dimit 
tendx funt diuitix,quo accipiendx.Vtdgus quicquid cum gau- 
dio accipit cum flecu amiccic. Non cam laudabile cft mcminif- 
fc, quam inueniflc,hoc enim alienum cft,illud proprij muncri» 
eft.Fides cft media opinionis,& fcietix.ncutrum actingcns.Ele 
ganciflimum cft doccndi genus exemplorum fubdicio.Facilicat 
mtelligentix veri parit negligcntiam . Amacor vcrind cam (pc 
cut qualitcr dicitur,quam quid.IHum ehgere eruditorem que 
magis mireris in fuis, quam alienis.Omnia nofle eft impoflibi- 
le,pauca vero Iaudabile. Suncquxdam,qux eradcnda eifentab 
ammo fcicntis,quia inferendi vcri locum occupanc,mulcum in- 
tereft vcrum rem ipfam an libros inlbicias. Libri non nifi fcicn- 
tiarum paupcrcularum monimcnca uinc, prmcipiainquircndofc 
rum, vc ab his negociandi principia (iimac animus . Eo canciim 
ftudia intermituntur nc obinitcancur. Gaudec natura varieu- 
te.Nil magnificttm docebit , qui a fe nil didicir, Falfo magiftri 
nuncupantur audicorum narracores,(ic audiendi func,qui rumo 
res recenfent. Tam ridcnda eftin fcne puerilicas, quam obftu- 
penda in puero opcimorum morum conftancia. Sic multi libror 
deguftant,vc conuiux delicias.Scd cito tranfcur(a,cicius labun- 
tur.Renuit Philofophia faftidientem ftomachum ad fimplicem 
cgnam hilarem inuiuc conuiuam.Cannale fifliim eft aura,qux 
accepta memorix,non commcdat.Non cflemus paupercs,fi nc- 
fciremus quid cft paupcrtas . Nclcirc quid eft paupcrtas opci- 
mus eft ad fiimmas diuicias progreflus. Non eft mi(er,nifi qui 
fecfle credic. Nufquam deueniec,qui quot vidcc fequicur cal- 
les.Non tam modefte qnis fua miracur quam aliena,hoc aucem 
fi t quoniam nemo fibi inuidec.Impentix fignum eft, quod dif- 
ficilhmum eft exigerc cico fieri.Nulla iactura grauior eft fcien- 
ti, quam temporis. Viatorcs no eunt,vc canc, fic & vica non fui 
caufa fic,(ed vc ea prxclarum aliquid fiac.Qyi in maenis excel- 
lit cciam inuicus laudabitur,Non eft fcelicitas, qux (ecum reci- 
pit mifcriam.Adulationis eft (uecime, cum laus poftulacionem 
przccdic . Abijciendi func inerudicorum concempcus, ii vis ad 
fummam progredi. Mulci laudem amiccunc, quoniam ipfi eant 
de fe prxdicant.hoc autem vno modo fapiens felaudac,qttxid 
ipfo apparcnc bona in alijs prxdicando . Defidcrata non nabiu 
magni funt.habiu vilcfcunc.Vtile,fed ingloriofumcft cx illabo 
rato in ahcnos fucccderc labores. 

De Comelio Qnlh , & Plauto , & VirgHio. 

Cap. LX. • 
I Nno Augufti decimooctauo.Gncus Corndius Gallus Fo 
. A roiulienfis pocu,a quo primutn /Egyptum recum fupra 
XXdiximus 45. xutcs fux anno propria lc manu inrerfecir. 
Mcliiila Cormus primus prxfectus vrbis faftus fextadicma- 
giftracui (e abdicauic in auilcm poreftacem cfle conceftans^n- 
no eiufdem 10. Munacius Plautus Ciceronis difcipulus orator 
habetur infignis. Qui cum Galliatn comatam regeret Lugdu- 
num condidit . Macrobius in Iibro Sacumalium . Hic eft Plau- . 
tus,cui in iudicio amici moleftum tcftem deftruere yolenci , & 
interroganci,quia fucorem eum cfle fciebac,quo arcificio fe tue 
ictur,ilTc vrbancrclpondit, Galliam fubigo, futorium hocha- 
betur inftrumcntum, quod in adulterij exprobrationem faceta 
conuercic ambiguiute : Gallia cnim dicebacur vxorPlauci. Ex 
chronicis.Anno eius vigefimoquinco, Virgilius Brundufij mo- 
ricur, Sencio, Saturnio,& Lucrccio cynja Confulibus ofla eiiu 
Neapolim cranflau,in focundo ab vrbe miliario (xpcliuncur,ti 
tulo huiufinodi qucm jnoriins ipfo dictauerac. Mantua me ge- 
nuit. Calabri rapuerc. Tenetnunc Parthenope, cccinipa- 
fcua , rura, duces. 

D* Comnundatione Virgilij , geftis eiut. 
Caf. LXI. 

HElinandus libro vigefimofexto . Conftac Virgilium intcr 
omncs optimum fitiiie Poetarum . Macrobius dicit eum 
nidlius fcicncix fuifle cxpercem . Ittucnalis cum Home- 
ro comparat diccns .. Conditor iliados canubitur atque Maro- 
nis.Alulbni , dubiam facicntia carmina palmam. Idem tamca 
cum de interprcuntia Iibidinis hoc modo reprehcndit.Nam fi 
Virgiiio puer, & colcrabile dcftchofpicium , cadercnc omncs a 
crimbus ldrij. Auguftinus in libro primo, dc CiuitatcDei, fic 
commendac eundcm Virgilium . Virgilitim inquic propcerea 
paruulilegunt, ?t Pocu magnus omwumquc prxciariflimiis 

atque 



Digitized by 



Google 



LiberSextus. 



66 



Btqaeopamtu teneris ebibitt» annisn6 facile obliuionepofiit 
aboleri. Ab hoc Virgilio multa dicuntnr mirabiliter actiuu 
in porta Neapolis Campnnix dicitur fccifle Mufcam jeneam 
qux omnes mufcas ab vrbe cxpellebat . In eadem vrbe dicitur, 
Macellum fic conftruxifle , vt nulla ibi Caro putrefceret . Di- 
citur quoque campanile quoddam fic conftroxiHe, vt turris ip- 
ia lapidea eodem modo moueretur , qud campanx cum pulfa- 
bantur, fed hoc verum non videtur,cum vftis campanarum no- 
dum inuentus eflet.nifi forte vfiis earum prius fuerit apud pa- 
ganos,quam apud Chriftianos , fcd & hortum quendam fic fe- 
eiffe dicitur , vt in eo non plueret . De balneis quoque eius in- 
credibilia narrantur . Creditur etiama quibuiclamabco fa- 
ttam illud miractilum,quod diccbatur faluatio Rome,quod in- 
ter fcptem miracula mundi primum computatur . Eratautem 
ibi confecratio omnium ftatuarum, qux ftatuas fcripu nomina 
in pcdore gentis cuiits imaginem tenebant, geftabant, & tinti- 
nabulum vniufcuiufq; ftatux coUo appendebatur.ErantcjHC Sa- 
cerdotes dic ac nofte femper vigilantes , qui eas cuftodiebant, 
& qux gens inrebcllionem confurgcre conabattir contra Impe 
rium Romanorum ftatua illius commouebatur , & tintinabu- 
Jum illius mouebatur in collo eius,& vtquidam addunt, ftatua 
ipfa mox digitum indicem protendebat verfus illam gentem,& 
veriiis nomen ipfius gentis, quod in ea crat fcriptum.Quod no 
mcn fcnptO continuo Sacerdos, Principibus deporubat,& mox 
cxercitusad eam gentem reprimendam mittebatur. 
J>i Diftis , & fcriftu linfitm. Ctf. LXII. 

HIc cft Virgilius cui cum obijceretur ab inuidis,quod alie- 
nos verfiis iuo operi infcrcbat refpondit , magnarum efle 
Tirium clauam cxtorquerede manu Hcrculis, hic Virgilius di- 
cebatpararc fc verfiis more ritucjue vrfino,nam,vt illa oettia fc 
tum edidit ineifigiatum infotmem4ue , poftea lambendo con- 
Jummat,& format, fic ingenij iiii partus recentes rudes efle fa- 
cie , & imperfecu,fed dcioccps tracbndo, colendocjue reddcre 
Jus quafi vultus.St oris lineamenta.Augufl.in libro io.de Ciui- 
tateDei, dicitquxdamprophetata cfle a Virgdiode Chri- 
fto , vt illa. la noua progenies ccelo dimittitur alto , & te duce 
fi qua manent fcclens veftigia noftri, irrita perpetua iblucnt for 
midine terras.quibus Virgilij verfibus hoc Aug.addidit.Quod 
inquitnon a feiplb dixifle in egloga ipfius 4.ferme, vcrfu indi- 
cat vbi ah Vltima Cumei vemt iam carminis aeus . Vndein- 
quit hoc a Cumca Sibilla di&um effe incQcuntcr apparet Hie 
xonymo non placcnt hxc dicu , & fimilia Virgili j elie prophe- 
tiam, fed a Virgilio ccntonibus artificiofe Chriito coaptata ef- 
fc . Quod & Iudorus confirmat dicens . Centones inquit apud 
grammaricos vocari folenr, qui dc carminibtu Homcri,& Vir- 
gili j ad propria opera more centenario ex mulcis hinc , & inde 
compofitis m vnum fartiunt corpus a facultatc cuiufque mate- 
rix.Denique Proba yxor Adelphi Centonem ex Virgilio de fa 
brica mundi, & dc Eaangelio ptcmflime exprefllt,matena com 
pofita (ecundum veriiis, & verfibus fecundum materiam conti- 
ijuatis.codcm modo & quidara Pomponius ex eodem poeta in- 
tcr cxtera ftili fui ofiacniteum in honorem Chrifti compofttic 
£militer,& de libro jEueidos. Illud quoque fciendum eft Virgi 
Jiumnonum eloquentem eflc neque futffein profa,quamin 
verfibus faciendis, vndc Scncca in iibro 4.decIamationum.Ma- 

fna quoquc ingonia non plus, quam in vno' eminucrunt opcrc. 
r irgilium ilfa mgenij fcelicitatis inoratione foluu reliquit. 
Ciceronem doqtienua fua in carminibus deftituit. Aftor. Vir- 
gilius tres libros tetii m creditur edidiffe, vt in Epithaphio eius 
apparet, vbi dicitur. Cccini pa(hu,rura, duces.per qux rria fi- 
gnificantur,BucoIica,Georgiea,& &ncida,proinde VirgiJuis de 
<ulice,& Virgilius de ethna quos Aureiianenfes ad oftcntatio- 
flcm , & iacuntiam circunferunt interautores Apocrifos fe- 
parandifunt. 

JD* FUfenks librerum ittts. Csf. LXIII. 

DE illis autcm trtbus hbns paucas has fententias notabile* 
qux fequQturexcerpfi. Virgiljus in Bucolicis.Pallas quas 
condidit artcs ipfa colat . Trahit fiia quemque voluptas. 
A Ioue principium Mufx, Iouk omnia plena . Illc colit terras, 
cjai legttis florcs, & humi nafcentia fragra.Frigidus 6 poeri fu- 
gitc.hiuc latet anguis in herba.Et quifouis amores, Aut metnet 
dulces aut experietur amaros.Vltima Cumei vcnit iam carmi- 
nis xtas.Magnus ab inregro fbtculorum nafcitur ordo. Iam re- 
«lit , & Virgo rcdeunt Saturnia rcgna.Iam noua progenies cce- 
2o dummiratur alto . Grandia fxpe quibus mandauimus ordea 
Itilcis . Infcclix lolinm , & fteriles nafcuntur auenx.Non omnia 
Boffumusomnes . Ptigidus in pratis cantando nimpitur anguis: 
Qui amanr ipfi fiot fbmnia fingunt. Numero Deus impare gau 
det.Tardi vcnere bubula.Omnia vincit Amor,& nos ccdamus 
Amori.Idem in Georgtcis libro i. Labor oouua vincit Impro- 
^eculum Hiftoriale. 



bus,& duris vrgens in rebns egeftas. Fcelix qui potnit rerum co 
enofcere caufas . Idem in libro fecundo. O fortunatos niinium 
fua fi bona norint Agricolas, quibus ipfa procul difcordibus ar- 
mis , Fundit humo facilem victum iuftiflinia tclltts. Idcm in 3. 
libro. Optima quequc dics mifcris mortalibus xui . Primafu- 
gtt.fubctmtmorbi triftifquc fcncftus.Frigidusin Venercm fe- 
nior fruftra^ue laborem Ingratum trahit , & fiquando ad prx- 
lia vcntum . Vtquondam m ftipulis magnis fine viribus ignif. 
In caflum furit . Iam vitulos hortare viamcjue mfifte domandi. 
Dum faciles animi iuuenum dum mobilis xtas . Idcm in 4.1ib: 
Eft legum feruanda fidcs fuprema voluntas. Quod mandat fie- 
ncjue iiibetjparcre nccefle . Re» animos incogmu turbat. Idem 
inlibro i. i£ncidos. Soluite cordemetum Tcucri fccludite cu- 
ras. Res dura, & regni nouius me talia cogunt Moliri.ldcm in 
libro i. Furor & ira mentem prxcipiunt . Item in j. Quid 
non mortalia pe&ora cogis Auri facra fames ? Idem inlibro 4. 
Degeneres ammos rimor arguit.Nufqiiam tuu fides. Improbe 
amor, quid non mortalia pedora cogis . Idem in quinto fibro. 
Varium & muubile femper foemina peaus habet.Idcm in 7.I1- 
bro-Non mihi fi lingux ftntccntum, & corpora cenrum. Ferrea 
vox omnes fcelerum deprehcnderc formas . Omnia pcenarurn 
pcrcurrerenominapoflum. A&or. Hxc de Virgilij diaisad 
prxfens futficiant, vixit autem fecnndum chronicas annis % j. 
H* Ortu BtMt* Msrid Virgimj frtrumciato per Angclnm. 
Gp. LXIIH. 

ANno Imperio Augufti circiter 17. Nata eftBeauVirgo 
Maria Mater Doraini iuxu librQ loachim, & reuelatione 
£itum Sanftx Elizabeth . Hicronymus in Hiftoria Ioachim, 
& Annx.Fuit autemex ftirpe Dauid oriunda,in Nazarcth na- 
tt, Hierofolymisin tcmplo nutrita, patcr cius Ioachim, matcr 
eius Amu dicebatur, domus patcrna cx Nazareth, Marcrnunt 
genus ex Bethiccm erat ,viu eonim erat fimplcx , & recu, & 
pia , omnemcjuc fubftantiam fuam tripharic ditufcrunt , vnam 
panem tcmplo, & templi feruitoribus impendebant, aliam pc- 
regnnis,&pauperibuserogabant,tertiam fibi,& familixfiue vfi 
bits referuabant,itaDeo iufti, hominibtispij,perannos circiter 
ao.caftum domini coniugium fine prociearione libcroruni cxcr 
ccbant , vouerunt tamen fi Deus cis daret fobokm, cam fe ip- 
fius feruitio mancipaturos cmus rei gratia , tcmplum Domini 
fingulis per annum feftis frcquentare folebant . Cum autcm in 
Encenyj Hierofolymam loachim afcendiffct.Ifachar Pontifcx 
videnseuminterconciuesfuoicumoblatione afcedentem fore 
uit eum cum muncribus fuis , dicenseius munera non Dco di- 
gna poflc vidcn , quem ipfe indignum prole iudicarct , maledi* 
ttumcme efle, qui non genuiflet fcmcn m Ifrael.cuius ille oppro . . 
brij obiedu pudore c6fuftu,ad paftorcs,qui cum pecoribtis fuis 
in pafcuis erant (eceflic , non enim domum repedare vohiit, ne 
forte a contnbuhbus.qui hoc a faccrdote audierant eodem op- 
probrionotarerur . Cumqueibraiiquandiu eflct quadamdie 
dum foliis eflct, Angelus Domini « aftitit cum immcnfo kmi 
ne,eiufque vifionepcrrcrritum compefcuit dicens.Noli timere 
Ioachim,quia ego ium Angeliu Domini miffus ab co, vt annun 
ciem tibi oiationes tuas exauditas, & elcemofynas afcendiffe in 
confpcftu Domini, vidit quip- e pudorem tuum, & audiuit ftc- 
riliutis opprobrium non rc&c obicftum , & eccc Anna vxor 
tna parict ubi filiam, vocabifcjucnomen eitts Manam.hxc erit, 
vt vouifh ab infantia fua Deo confccrata , & Spiritufanfto rc- 
plebitur adhuc ex vtcro Matris fux.Omnc immundum non co 
medet , nec bibct,nec intcr popularcs forinfeais , fod in rcmplo 
Domini erit conuerfario eiuspta xiate procedente (iait rpfa mr 
rabihter ex fterili nafcetur , iu ibcoinparabrtitcrVirgogencra- 
bitaltiiEmifiiium,>quivocatasIefus fecundum nomcnfuum' 
Saluator erit omnium gentium. Difcedens ab eo Angelus app^ 
ruit,& ante vxori eius eadem annuncians . Ita iuxta Angelicum 
prxceptum vterquc de locis in quibus erant promouentes afcen 
deruntin lerufalcm&ad portam auream fibi inuicem obuian-' 
tes de mutua viftonc iiia Ixtati , & promiflx prolis certittidinc 
focuri , dcbitas Domino humihum eruditoris gratias retule- 
runt, itaque adorato Deo domum regrefli promiffum certi,.& 
hilares expe&abant. 

Dt NMtmitati eiufitm. Cnf. LXV. 

COncepit ergo Anna , & peperit filiam , vocauitcjue eam 
Mariam, & cum trium annorum fpacium volueretur,ab- 
ladaum Vkgincm ad templum Domini atiduxerunr. 
Erant autem circa templum quindecim gradus inxta , quin- 
decim graduum Pialmos , nam qnia in-monte fitumerac tcm- 
plum , alure holocaufti , quod foris erat non potcrat fine 
gradibus adiri. In horum immoVirginem conrfjtuerunt . 
Cumquefe exuerent , & cultioribus cx morc fe vcitibtis in-' 
ducrcntf vugoconaos figilUcsm gradus fiueduccnti», &Ie^* 
Tomus Quartus. I 1 uanos 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 

mnti»maauita*fccndit , vtpcrfeft* xtatiin hac caufar.ihil eftpulchra effe poemau dulcia fumpto . Et quocunqne velctvt 

deefle putares.Igttur facrificio celcbrato,fecundum morem le- animum auditoris agunto. Vt ridentibus arrident, ita flciiciba» 

gb,& voto fuo perfefto , virginem intra lepta templi cum alijt afliint . Humani vultus , fi me vis flere , dolendura eft . Pri- 

virginibus ibidem educandis dtmifernnt, & domi reuerfi funt. rnum ipfi tibi . Triftia meftum vultum verba decent. Quid fe 

Hildefonfus Toletanus Epifcopus * Bcata virgo Maria nifi in ret hic dignum unto promiflbr hiatu . Parturicnt montes, naw 

vtero matris fan&ificata eflet , minime eius natiuitas colenda fcctur ridtculus mus . Rcddere, qui voces iam fcit pucr , & pe- 

eflet , nunc autem , quia auctoritate torius Ecdefix venera- decerto Signat humum, geftit paribus colluderc , & iram 

tur , conftat eam ab omni pcccato originali immunem fuiflc, Colligit , ac ponit temere, & muutur in horas. Inberbis inue— 

per quam non fbhira malcdictio Eux matris (biuu eft, verum nis tandem cuftode remoto. Gaudet cquis canibufque,& apri- 

ctiam benedi&io omnibus condonau eft . Nullis ergo quando ci gramine campi . Fcrens in viuum fle&i monitoribus afper. 

sata eft fitbiacuit dcli&is, nec orieinale peccatum tn vtcro fan- Vulium tardus prouiibr prodigus eris . Sublimis cupidus , & 

crificata contraxit . Ex mariali. Sandx Dei genitricis Marix amara relinquere pernix . Mulu lenem circnnueniunt in com- 

xiauuitas olim , quia ignorabatur, diu in E cdefia non celebra- moda , vel quod. Quarrit & inucntis mifer abftinet , & tiniet 

batur , fed fic diuinitus reuclau eft . Sohurius quidam fan- vti . Vel quia rcs omnes timide gelidccjue miniftrat . Dilator. 

&x vitx fuit , qui fingulis annis armoniam in ccclo no&e nati- Spelongus, iners,auidufcjuefuturi.DiiEcUis,quzrulus lau- 

uitatis cius audiuit . Qui cum miraretur, quod hoc alio tem- dator tcmporis afu . Se pueo caftigator, cenfbrque minorum. 

pore non audirct , rogauit Deum , vt fibi oftendcrct quid hoc Omne tulit puncbim , qni mucuit vtile dulci . Non fcmpcr fc 

fignificaret . Cui Angelus Domini apparcns ulia retulit. Vir- riet quodcunque minabitur arcus . Quandoque bonus dormi- 

go perpetua , qux Deum genuit hac nocte nau fuit , quod li- ut Homerus . Hxc placuit femel , hxc decies rcpctita pLace- 

. cet ab nominibus ignoretur , ab Angelis ift ccelo ccleorc ha- bit . Non homines non Dij non conccflere columnar . Vt gra- 

bctur . Qtia reuelatione diuulgata eius Nauuius ab Ecclcfia tas ifiter menfas fimpbonia difcors . Et craflum vnguentum, & 

cclcbrari inftituta eft. fardo cum melle papaucr . Oftendunt , poterat duci, quia cg- 

Dt B»n*mdtlt eiufdm Virgimt. C»f. LXVI. na fineiftis . Aut prodefle volunt aut ddecUrc Poeue . Auc 

IAcobusfilius lofeph in lib. dc infantia Saluatoris . Cum au- fimul , & iocunda , & idonea diccre vitx . Nunquam te taj- 

tem eflet virgo Maria trium annorum iu maturo grcflii am lant animi fub vulpe latentes . 

bulabat,& pertediflimeloqucbarucquafiiam eflet ttigintaan Tltfculi EfifttUtrum tmfdtm. C*p. LXVIIL 

norum . Iu orationibus infiftebat, & facies eius fplendcbat,vt . Dem in libro £piftoIarum . Nemo adeo fcrus eft , qiuno» 

vix poflet in eius vult quifquam intendere.Infiftebat autcm la- 1 mitefcere poffit . Virtus eft vittum fugcre , & fapientia pri- 

juficio,& omma,qux mulicrcs antiquar non poterant,ifta tene- *ma , Stulucia caruifle . Dimidium faai, qui bene ccepitha- 

ra xtatc pofiu expticabat,hanc autcm regulam ipfa fibi ftatue bcc Impiger eztremos currit mercator ad idos. Per mare pas- 

rat,vt a mane vfque ad tertiam oratkmi infifterct, a tcrtia vfin pcriem fugiens per faxa per ignes . Vilius argentum cft aat» 

ad nonam in textrino opere fe occuparct,a nona herum non re virtutibus aurum . O ciues ciues quxrenda pecunia primum 

cedcbat ab oratione vfque dum Angelus Domini ei appareret, eft . Virtus poft nummos . Si curatus inacquali tooforc capij- 

de cuius manu efcam accipcrct, omnis fermo eius iu erat gra- los . Occurri rides fi fortc fiibuncula pcxx . Triu fubcft umi- 

tia plcnus, vt in lingua cius cognofcerctur Deus.femper in ora- cx , vel fi toga diflidct impar . Rides, quid mca ctim pognx 

tione,& in fcruutione legis Dei permanebat . Eratque ibliciu fententia fecum . Quod peti jt (pernit , repetit , qivod nuper 

circa Ibcias fuas, ne aliqua ex eis, vel in vno peccarct,ne aliqua omifit. ^Eftuat, & vitx duconuemt ordine toto . Diruir, zo- 

iniuriola.vel fuperba circa parem fuam exifteret,fine intermif- ficat, muut quadrau toutndis . Semper Auarus eget . Inai- 

fione benedicebatDeum,& nc ferte in fitluutione fua a laudi- dus altcrius macrcfcit rcbus opitnis , & videt illius proipcra 

bus Domini tolleietur.Siqtus cam falutabat, ipfit pro refaluu- cum bchry mis . Inuidia Siculi non inuenete tyranni . Magis 

tionc , Deo gratias refpondcbat, quotidie efca quani de manu tormentum . Ira fiiror breuiseft, animum fegc, qui mfi parcc 

Angeli acceperat ipfa untum refiuebatur .Eam vero,qux a Po Imperat, hunc frenis , hunc tu compcfce cathenis . Quo lcmel 

tificibus tribuebatur, pauperibus diuidebat,frequenter videbat eft tmbuu recens feruabit odorem Tefta diu . Mooiois mui- 

cum ea Angelos loqtu , & quafi chariflime obtemperabant ci. tum^ue monendus , Priuaus, vt quxrat opcs,& tangerc vttet 

An-.bro.in pb.a.de virginnatc . Sit nobis unquain m imagine fcripu . Ne fi forte fuas repetitum venerit ohm . Grcx auiura 

dcfcripta virginius Marix , c qua velut fpectuo refulgeat fpe- plumas moueat cornicuia rifum . Furtiuisnudata cohribusjp- 

cies caftiutis,& fbrma virtutis, virgo erat corpore,& mente,cor ie quid audes . Quid mihi diuitix, fi non conceditur vQ. Vxo- 

de humilis,verbis grauis,animo pradens, loquendi peritior,le- rem cum dotc fidcmque, & amicos. Et gcnus,& formam rcgi- 

eendi ftudiofior, non in certp diuitiarumUed in prxce pauperis na pccunia donat . Ac benc numatum decorat uudcla Venuf- 

fpcm reponem^ntenu operi.verecunda lermonc^arbitrum mc cjue . Paruum parua decent . Forte per anguftam tenuis vulpc- 

tis non nominem, fed Deum quxrens, nullum Ixderc,omnibus cula rimam Rcpferat in cameram (rumenti » paitacjuc rurlus. , 

benc velle.maionbus afl'urgere,xquahbus non inuidcre,iacun- Irc fbras pleuo tcndcbat peftorc fhiftra . Cui muftda procul» 

tiam fugere.Qiiando illa,vel vujtu Ixfit parcntei.vcl quando fa fi vi» ait eftugere iftinc.Macra canum repetes artum qucm ma 

ftidiuit humilcmi» quando rifit dcbilem?quando vitauit mopc? cra fubifti. Naturam «xpelles furca , umen vfquerecurrct . Ee 

nihil toruum in oculis^oihil procax in verbis.nihil in actu inue- male pcrrumpet furtim faftidia viftrix . Seruict in xternum, 

recundum,non geftus fractior, non inccffus foIutior,non vox pe qui paruo ncfcict vti . Impcrat aut fcruit colle&a pecurua cui- 

tulantior,vt ipfa (pecies Corporis fimulacrum fieret mentis , & cjuc. Quem rcs plus nimio delecuucre fccundx. Muutx qua- 

figura probiutis. Auguft.in hb.de natura,& gratia.Exccpta iu- ucnt tu quamcunque Deus tibi fortunaucrit horam, grau fo-> 

que fanda Virgine Maria dc qua proptet honorem Domint raemanu. Ccelum non animum muuntqui uansmarccuc- 

Bullam prorfus cuni de peccatis agitur habere volo quxftion6, runt.paupcr cnim non cit cui rerum fuppctit wfus. Si vcnui be- 

fcimus cnim , quod ei plus gratix collatum fuerit ad vincendfi ne fi lateripedibulque tttis njl Diuitix poterant rcgales adde- 

«x omnipartepeccatum»qiix concipere^ic parere meruit qucm re maius.Oderunt peccare boni virtutis amorc.Tu nilnladmit 

conftat nullum habuiffe peccatum,hac inquam virgine cxcepta tes in te ibrmidine panx. Mors vltima Unca rerum eft.Princi- 

fi omncs ianAi , & fanctx cnm bic viuercnt interrogati cflent, pibus , placuiflc vins non ultima Iaus eft . Arcanum tu fcruta- 

vtrum finc pcccato cflent.omnes vna voce cLunaflcnt.Si dixer» beris vllius vnquam . Commiflumcjue teges, & vino tortus, 8c 

miu^quta pcccatum non habemus,&c. ira . Nec tua jaudabis ttudia , aut aliena reprendes . Stulti- 

Z>t B orMtit Bttt» , <J> liiru tiut fyfitfctilU fttrris . tiam patiuntur opes . Qtjid de quoque uiro , & cui dicas fx^ 

i LXVII. pe caueto . PercuncUtorcm fugito , nam garrulusidcm e£k 

EVfcbms in chronici» . Armo Imperij. Augufti . regni ve- Nec retincnt patulx commifla fidcliter aurcs . Et fcmel emif- 

ro Herodis x f.Horacius jr 7- xutis fux anno Romx mori- fum uolat iarcuocabiie uerbum . Falfus honor iuuat , & mco» 

tur. Aftor. Htc Horatius intcr fatiricos , & hricos poetas lati- dax infcmia terret . Qtiem nifi mendofum, & mendacem. Vic 

nos obtincrc principatum dicitur,& grauiflimus pocu a Hiero bouus cft quis ? Qiti confulta patrum qui leges iuraque fer- 

uvrno appcllatiisyion propter grauiutcm actuurn, nam incon- uat. Qup multx magnxqtte fecantur iudice lites . Qup /e/poa 

tinentiiilmus fttit, fed propter grauiutem fcntenuarum.Scrip- lbre,& quo caulx tefte tenentur . Qtialem commcmles ctianv 

fit autem hbros fermonum, & epiftolarum, & carminum.oda- atque etiam afpice , ne mox. Incutiaiit aliena ttbi peccata pu-w 

rum,& poetriarum , cuius moraies breucs, & paucas fcntentias dorcm . Fallimur & quondam non dignum traderemus , ei go. 

exccrptas hic inferere voIuit.Oratius. in poetxu.Debemur mor Quem fua culpa ptxmet dcccptus omitte tueri . Hxc qutd- 

Unos,KU%aciue.Mortaliafacupaibunt,&adhucfubiu^ Adte poftpaulo vcntura pericula fentis. Nam tuaresa g i-' 

dfcCum pauper,& exul vterque Proijcit amputtas, & fexquipc tur paries cum proximus ardet . Et neglcfta fblcnt inccndra fu 

4alia verba. Si curat cor Ipe&uus tetigific quercla. Non iaus mcrc vitcs .DuJas inexperu» cultura potentis anua . Expcr- 

tus 



Digitized by 



LiberSextus. 



tus metnir, dum tua nauis in alto eft . Hoc age , ne mutata rc- 
trorfum>te ferat aura.Ncn cuiuis hominum contigit adire Co- 
rinthum.Odcrunt hilarcm triftcs, triftemq; iocon.Sedatum ce 
Jeres,agilem,gnauumq^ rcmifli. Potores bibuli media denofte 
phalerni . Oderunt porrefta ncgantem pocula . Nauem agerc 

"lgnaius nauis timet . Abrotanum xgro , non audet nifi qui di- 
jicit dare . Quod medicorum eft,promittunt Medici.Traftant 
fabrilia fabri. Scribimus indofti doftiq; pocmata paflim.Pere- 
gre eft animus fine corpore velox . Dum vult libertas vera di- 
<i merafjue virtus . Virtus eft medium vitiorum vtruwjuc re~ 
daftum. Alter in obfequium plus xquo pronus . Alter rixatur 
de lana fxpe caprina . Sunt qui nil reftum nifi quod placuit fi- 
bi dicunt . Rcm tentare pudor,quam vires ferre recufent. Sunc 
oui turpe putant parcere minoribus , & qui imberbcs didiccre 
fcnes perdenda fateri . Denique noh omnes cadcm mirantur, 
amantCjue . Tres mali conuiux prope diflentirc videntur . Po- 
fcentes vario muhum diuerfa palato . Quid dem quid non 

' Jem,renuis tu , quodiubet aiter. Quod pctis id fane eft inui- 
fum,acidumtj; duobus . Singula de nobis anniprxdantur eun- 
tes. Eripuere tocos Venerem conuiuia ludum. Multafidcm 
promifla leuant , vbi plenius xquo . Laudat , venalcs qui vult 
extruderc mcrces. 

Vlofculi fermomm tiut. Cap. LXIX. 

IDem in lib.fermonum. £ft modus in rebus funt certi dentq; 
fincs.Quos vltra citraquc ncquit confiftcrc reftum.Dum ftul 
ci vitit vitia contraria currunt. Paruula nam exemplo eft ma 
sni formica laboris . Ore trahit quodcunquc poteft,atque ad- 
3it aceruo . Qucm ftruit haud ignara , ac non incauta futuri. 
Quz fimul inucrlum contriftat aquarius annum . Quid iuiut 
immenfiim te argenti pondus , & auri.Furtin dcfefla timidum 
deponerc terra. Quod fi comminuas vilcm redigaturad aflem. 
At ni id fit, quid habet pulchri conftruftus aceruus. Milia fru- 
snenti tua triuerit area centu . Non tuus hic capietventcr plus 
«Hiam meus.Item.Quis humana fibi doluit natura ncgaris. An 
▼igilare metu cxanimcm noftefque dicQuc. Formidare malos 
iures incendia feruos.Ne te compilent fugientes,hoc iuuat ho- 
1-um.Scmper cgo optarem pauperrimus effc bonorum.At fi co- 
«loluit tentatum fhgore corpus. Aut alius cafiis lefto te affixit, 
habes qui affideat , fomentaparet medicum roget,vttc fufei- 
«et ac reddat natis charifque propinquis . Non vxor laluum te 
vnlt non filins , omnes vicini oderunt , noti pueri atque puclkj. 
IMiraris cum tu argcnto poft omnia ponas . Quifham igitur h- 
bcr, upiens fibi qui impcriofus. Qucm ncque paupcries,nequc 
jnors , neque vincula terrcnt. Omnibus hoc vitium cantoribus 
interamicos. Vtnunquam inducunt animum cantare rogati. 
Iniuffi nunquam dcfiftant. uEquum clt pcccatis veniam pofce- 
«ireddere. Rurfiis.AflitreguIapeccatis, qux pccnas irroget 
xquas.Traftari mollius xtasimbeciUa (blct.Virtus fama decus 
«uuina humanaCjue pulchris. Diuitijsparent.quas qui conftru- 
xerit iUcClarus erit fortis, iuftus fapienfq; euam Rex,& quic- 
<juid volet. Tantalus a labris fitiens fugicnua captat. Flumina, 
nam vitijs nemo fine nafcitur,optimus iUc.Qui minimis vrge- 
tur. Gaudcnt prx nomine molies aiiriculx.Abfentem, qui ro- 
ditamicum.Qui non defenditalio culpante folutos.Qui captat 
hfushominum famamejuc dicacis. Fmgerequi non viiapoteft 
«ommifla tacercQuid inquit,hic niger,hunc tu Romane caue 
to.Sic teocrosanimos alicna opprobriaixpe.Abftcrrent vitijs, 
fcomo faftus ad vnguem. Populus quoquc ftultus honorcs fxpe 
dat indignis.Hic numinos aurumcjue recondit.Ncfei us vti.Co- 
pofitis, metuen/que velut contingere facrum. Muitorum inge- 
aium res aduerfx nudarc fblcnt,cglarc fccundx. - 

flofculi tarminum eiu/dem. Cap. LXX. 

IDem in hb.carminum odarum. VaUida niors xquo pulfat pe 
de pauperum tabernas . Regumcjue turres. Vitx fumnia brc- 
uis. Scd omnes vna manet mors. j£quam memcnto rcbus in 
arduis.Seruarc metem.Nihil intcr ett an pauper, & infima De 
gente fub diuo moi eris . Sxpe vcntis agitatur ingcns . Et celfx 
grauiore cafu.Dccidunt turrcs/eriuntq; fiimmos Fulgura mo- 
tes .Rebusinanguftisanimofiis atque fortis apparc lapienter. 
Fdem nihilcft ab omnipartc bcatum. Album,vt obicuro dcter 
get nubila ccek> . Sxpe notus, ncquc parturit himbres Perpe- 
zuos,fic tu fapiens fimri memento. Triftitiam vitxquc labores. 
Specielonga rclcccs , dum loquimurfugitinuida./£tas, carpe 
dtcm , quam minimuin credtda poftero. Sperat infeftis mctuit 
fecundis. Alteram fortem bene prxparatum pcftus. Heu fuga- 
<es labuntur anni^iec pietas moram. Rugis,& inftanti fenectx. 
Afferet , indomitxque mortf . itqua teUus pauperi rcduditur 
tegnumquc pueris. Dulce , & decorum cft pro patria mori. Iu- 
ftum,& tenacem propofiu virum non auium ardor prauaiu- 
beutium , non vuitus inftantis tyranni mcnte quaut foiida. 
Speculum Hiftoriale. 



6 7 



Crefcentem fequitur cura pecuniam . Magnum paapcries op^ 
probrium iubet,& facere,& pati . Nec fcire fas eft omnia,pau- 
iulum fepultg diftat inertix celata virtus . Non pofltdentem 
multa vocaucris rcftc beattim • Reftius occnpat nomcn bcati, 
qui deorum muneribus fapicntcr vti , duramque callct panpe- 
ricm pati . Aftor . Hxc de flofculis hbrorum Horatij ex- 
ccrpta fui5ci.it . 

Di Triumphis Romanorum,& paeationt orbii fub Autufio. 
Cap. LXXI. 

ANno Augufti trigcfimofepttmo , Herodis autcm vige/i- 
mofeptimo.Tyberius delctis Vindciicis,Armcnijs,& PI- 
nonijs triumphauit.Orofius.Claudius ctiam Drufiis pri- 
uignus Cxlaris Galham Grxciamque fortitus eas fubcgit.Ide 
Drufus Tibcrij frater in Germania Sufipetes , deindc Tcfte- 
cos,& Chacios perdomuit . Marconiam pcene ad intcrnetionc 
cecidit , poftea Cherufcos Sueuos,& Siccambros fortiffimas na 
tiones,& quibus natura vires confiictudoCjue expericntiam vi- 
rium dabat paritcr vno bclio , fed etiam fuis afperos fuperaiiit. 
Quorum virtus,ac fcricas ex eo confidcrari potcft,qu6d mulie- 
res quoque eorum fiquando prxucntu Komanorum intcr clau- 
ftralia concludebantur,deficicntibus tclis,& qualibct rc,qua ve 
lut telo, vti furor poflet, paruos filios collifbs hnmi in hoftium 
ora iaciebant . tn fingulis filiorum nccibus bis paricidx. Tunc 
etiam in Africa infulanos , & Getulos Iatius vagantes Choffus 
Dux Cxfaris artatis finibus coercuitatquc a Komanis limiti» 
bus abftinere metu compulit. Tibcrius ctiam Germanos bcllo 
arripuit,e quibus quadraginta miUia captiuorum, viftorabdu- 
xit.Quod rcuera beUum maximum, & fbrinidolofum qtiindc- 
cim lcgionibus per tricnnium geftum eft , nec fcre vllum ina- 
ius bemim ficut Suetonius atteftatur , poft punicum fiiit. Piib 
quoque rurfus aduerfiis Vindelicos Miiliis cft. Quibus fubaftis 
viftor ad Cxfarem rcuerfus eft Lugdunum . Sub eodem quo- 
que tempore Quintilios Varus cum tnbus legionibus a Ger- 
manis rebellantibus mifera Superbia, atque Auaritia,in fubie- 
ftos agens funditus deicftus eft . Quam chdem Rcipublicx 
Auguftus adeo srauitcr tulit, vt fxpe per vim doloris caput pa 
rieti collidens cumabat. Quintili vare redde legiones.Agrippa 
vcro Bofphoranos fuperans hgnis Romanis , qux illi quondam 
fub Mitridate fuftulerant rccuperatis,viclo$ad deditionem coe 
rit. Aftor. Itaque pacatis omnibus de Virgiue Maria nafci vo* 
uit Dci filius. Glofa fuperLucam . Auguftus duodccim anras 
circa tempus Natiuitatis Chrifti in pace regnauit, vt etiam ad 
literam complecum videaturillud Propheucum. Conflabunt 
gladios in vomcrcs,& lanceas in falces . Non lcuabit gens con^ 
tra gcntem gladnim , &c. tali tempore voluit Chrilhts nafci, 
quia pacem magnopere quxfiuit , & amauit, & pacis amatores 
immifit,voluitetiam,vtdtfcipuli quosadprxdicandum miffr» 
rus erat qnocunquc vellcnt fecure tranfire poflenc , & ab im- 
mentium feditionum fcruore tremenda Romani noininis vm- 
bra protcgerenmr. 

2>t Coniutio Beait MaruVirginis , fyloftph. 
Cap. LXXII. 

Hleronymus vbi fupra. Virgo itaque Domini Maria cum 
xutis proceflu quoridie etiam in virtutibus proficicbat, 
& quia pater , & mater dereliquerant cam .- Dommus a f- 
fumpfit eam: quotidie nanque ab Angelis frequcntabatur,& di 
uina vifione fruebatur , bonis omnibtis redundabat. Icaque ad 
I4.pcruenit annum.Tunc Pontifot publice denunciauit,vt vir- 
gines,qux in templo conftitutx hanc xutem impleffcnt dom& 
reuertcrcntur, ac nuptijs operam darcnt.Cui mandato cum cx 
terx pronx paruillent, fola virgo Mana hoc fe facere non pofli 
rcfpondit.Siquidem, & parentes fuos fc Domini feruitio manci 
paffc,& tnfuper feipfam Domino virginitatcm vouifle.nec eam 
violarepoife. Pontifex igitur in anguftta pofitus,cum nequc co 
tra feripturaui,qux dicit. Vouete,& reddite.votum confringen- 
dum putaret, nec morem gcnti infiictum introducere audcrer, 
confiiium habuit cum primioribus,quid faciendum eflct,omnr- 
bufq; in communi placuit Dominum fuper hoc cffe confulcnv 
dum, & cxteri quidem orationi incubuctunt: Pbntifcx vero ex 
more ad confulendum Dominum acccflit, nccmora,& cundis 
audientibtis depropiciatonj loco fafta cft vox , Ifaix yaticinio 
requirendum eiie,cui virgo commendari,& defponfari dcbcret 
iilo,fcilicet. iEgrcdieturvirga dcradice iefle,&c.Cunftos iuqj 
dc fainilia Dauid nuptijs abdes non coniugatos , virgas fuas ad 
altate iulht aUatutos. Erat^ue inter cxteros homo nomine Io- 
feph, quicum virgam fiiam attuliflet, & ipfa illico florcm gcr- 
minaflet,atquc in cius cacuminecolumba dc ccelo venici>$ cofe 
diflct, liquido omnibus patuitipfi virgincm defponfandam fo- 
re,igitur nuptiaium iure celcbtato,ipfe inBethlecm recedit do 
nium fnam dilpofiturus, & nuptijs ncccflaiia procuraturui.vir.- 
Tomus Quattus. I 3 go 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti;. 



Kautem Domtni cum fcptem,alijs virginibus coUaftaneis 
isquasafaccrdotc acceperat ad domum parentum rcucr- 
fa cft . Iacobus filius Io(eph vbi fitpra , Ioleph autcm poft flo- 
ritionem virgulae Cux acccpit Mariam , licet prins rcnuens , 
quia fenex erat,& illa iuucncula.datx fitntci in (blatium quitw 
que virgines, quae eflcnt cum ca in domo fua,quibus ctiam da- 
tum cft a Pontificibus (ericum, hiacinftum,bifl"um, purpura,& 
Jiuum,miferuntque intcr fe ibrtem vnaquxqtte virgo quid fece 
rct,& faftum eft , vt Maria purpuram nendam acciperct ad ve- 
Ittm templi domini, dixeruntq; ei alix virgincs.Cum tu iunior 
fis omnibus purpuram obtinere meruifti , quafi ergo in fatiga- 
tionem fermonis,coeperunt eam etiam Reginam Virginum ap- 
pel!are,apparuitque Angclus domini in medio earum, & dixtt. 
Non erit fermo iftc in fatigarionem milfus.fcd in probattonem 
veriflimam prophetatus . Expaucrunt illz a confpcftu Angcli, 
& rogauerunr Mariam , vt indulgcret eis.orarct^; pro illis. 
Dt Cnufs di/ponfationis eiufdem. C*p. L XXI II. 

Hleronymus fuper Matthxum. Adeo autcm non de fimpli 
ci virgine,fed de dcfponfata filius Dei concipitur. Primo 
quidem, vtpcr generationcm Iofeph origo Marix mon- 
ftraretur.Secundo nca Tudxis.vtadultera lapidaretur.Tertio, 
vt in &gyptum fugiens haberct mariri (blatium.Martir etiam 
Ignatius quartam addidit caufam.f. vt partus eius diabolo cxla 
retur.Ambrofius fuper Lttcam lib.i. Idco vtrgo Maria fuit de- 
fjjonlata ne temeratx virginitatis vterctur infamia , cui grauis 
aluus corruptelx vidcretur infigne prxfcrre . Maluit enim Dc— 
jninus aliquos deortu fito,quam dc matrispudore dubitarc,qa 
fciebat tencram efle virgints vcrecundiam > & lubricam pudoris 
famam , nec putautt ortus (iti fidem matris iniurijs aftruenda, 
nec voluit virginibus finiftra opinione viuentibus, velamen cx- 
cufationis rclinqui, tj, infamata quoque videretur mater Domi 
ni.Actor.Ideoveropergencrationem Iofeph origincm Marix 
oportcbat oftendere,quta non erat mos apud Iudxos,generatio 
num cathalogos per fceminas texcre , per hoc autem,q<t ottcn- 
dtt Iofeph fitifle dc Dauid,pcr con(cquens,& Mariam,& cx ea- 
dem tribu fuifle oftendtt,quia prxceptum fuit in.Numeris, ne 
tribus commifccrentur pcr comugium , fed quilibet de tribtt 
fua accipcret coniugcm . St ergo Marix genealogiam exprefle 
texuiilet,ipfa nouitas Iudxos tn fcandalum fufcitaflet.Si autem 
gencalogiam Iofeph reticuiflet.non agnofcetemus cx qua tribu 
virgo fuiflct.Dicit autem Ioha.Chryfoftomus,qu6dideo nulla 
mulier fanfta in generationc Chrifti metnoratur, fed tm pecca 
trices.vt oftenderetur iccirco veniflc Chriftum , vt peccata no- 
ftra deleret.no enim venit.vt Iudex,fed vt Medicus.Per hoc au 
tem,vt dicit idem Iohannes Chryfbftomus docct nos t nc de vi- 
tijs parentum erubcfcamus , & vt nullus clcuetur in (itperbiam 
de glpriaparentum, fed confideans progenitores Clirtfti,de fo 
Jis virtutiW glorietur. 

D« Genertttone atnlorum . C*f . L X X 1 1 1 1. 

DF. dtffeicntia Mattha:i , & Lucx , in tcxenda gcncalogia 
Chrifti dicit lohannes Chrylbftomus, cj> Matthxus fcri- 
pfit Iudzis Hebraice, nthilautcm magis Iudxis tn Euan 
celio fuo dclectare poterat.quam ChriliQ cfie natum ex Abra- 
ham cui fafta eft prtraa promiftio,- ideo, vt rcdderet eos atten- 
tos inde tnchoat Euangelium fuum. Lucas autem omnibus coi- 
ter loquens lcrmonem fuperius cxtendit, & inchoat ab ortu f>- 
<ur(bris. Item Matthxus genealogiam dcftendendo computat, 
quia humanitatem oftendit.pcr qtiam Deus ad homines dcfce 
dit.Lucas atitcm afcendcndo, quia (brmam facrameqti aperit, 
A baptilmo cnim Chnfti incipicns v(que ad Dcum alccndit, 
©ftendens baptizatos afcendere ad hoc , vt fint filn Dei, Vh & 
77.ponit generationes, qui numerus remiflionis cft.Item Mat- 
thxusludzis loqucns, qui ex Abraham erat genealogiam vfq; 
ab Abraham cui fafta cft promiflio.Lucas autem omnibus c6i- 
tcr loquens.f.tam ludzts, q. Genttlibus,vfque ad Adam ea ex- 
tendit.quia omncs ex Adam. Idco dicit Matthcus vbique ge- 
nuit.quia filios nattirz tantummodo nttmerat. Lucas vero, qui 
ftiit.quia quofdam (m Iegcm,vcl per adoptionem iiliosinterpo 
nit.VndedicittSlofc Hicronymi,9.Mathan,&Mathath ex ea- 
dem vxore Hefta nomine fingulos filtos genucrunt, Matham.q, 
dc Dauid pcr Salomonem defcendit,prius eam duxit,& rchfto 
vno filio,f.Iacob obijt.Poftea Matltath, qut pcr Mathan delcen 
dit de Dauid,eandem dttxit, & genuit Hcli,& (ic Iacob,& Heli 
fratres fuerunt vterini.Iacob autcm vxorem Hcli fratris fut de 
ftmfti (ine liberts,ad fufcitadum ei femen accepit,& genuit Ic- 
(eph natura quidem fuum, lcd (ecundum legcm Helt filium, 
Dtmortt C*tonis,& conceptiont frtcurforis. 
C*f. LXXV, 

£Vfebius in ChrQnicis. Anno Impertj Angufti 4i.Marctu 
Porcjus CatoLatinus 4edaoiator txdio duplicis quartanx 



femctipfum interfecit. Helinandus,h6c de illa Cdtohe non oo* 
teft intelligi.qui apud Vticam Ce interfecit tcporibus Iuli j Cg^ 
laris , qui ponitur in chronicis Olimpiade I77.01impiadibus 
ante iftum Catonem,qui faciunt annos 7z.(ed neque dc Cato- 
ne Ccnibrino.qui etiam ante Catonem Vticenfcm floruit,tent 
poribus terrjj bclli punict,quando Chartago deleta eft.Dequo 
etiam tertio Catone,qu6d de coelo defcendcrit dirente Tulli» 
liot intelligemus.Deniq; ille Vttcenfisnon tzdio duplicis quar 
tang (c intcrfecit.fed de impatientta viftoriz Czfitris, nec de- 
damator diftus eft, fed Phtlo(bphus Stoicus. Idem tamen ora- 
tor fuit. Dicerem hoc intelligendum efle de Marco illo Cato^ 
ne filio Vticenfis nifi, & ipCe mihi mortuus viderctur longe an- 
te temptts hoc,& ante moitcm Iultj, nam deiilo dicit Tulliur 
in li-3.de oflficijs . Marcus inquit Cato huius noftri Catonis pa 
tcr,yt enim czteri ex patribus, iu is.qui illud lumen progenuie 
ex filio eft nominandus, vf ex his verbis Tullij, 9» ifle Cato Iu- 
nior Catonis filius, iam tunc mortuus fuerit , qui tantum iarn 
ab eo laudatus fit.Deniq; ab hoc anno , quo (cribitur Catoifta 
mortuus v(c|uead mortem Tullij.annis retro computatis inue- 
niuntur annt 4o.Qualis crgo zutis efle poterit quando fic lau- 
dabatur a TuUio,vt tantura laudart mereretur a laudatore tao 
to,nam inter mortem Ciceronis , & mortcm maioris Catonis 
patris huttts tunioris , funt anni tantum quinque plus minufve, 
quamuis,& iUam Tullij commedationem nihil prohibebat in- 
tcUigi de Catone Vticcnfi. Aftor.Eodem anno Zacharias Pon- 
tifex dc ftirpe Abia.qui inter 24,lacerdotibus fumrnos olim ftx 
tutus.a Dauid ocuuam (brtem habuit.cumin die propiciario- 
nis tncenfiim ad alure timiamatis ofterret^i Angelus natcitu- 
rum filium de vxore przdixit , qui confiderans vxoris fteriliu- 
tem,& vtriufque fencftutem, non credidit,& hoc vlque ad dic 
partus obmutuit . Nomen quoque pucri,& magnificcntiam, 8t 
fanftitate,& abftinentiam Angelus patri indicauit.Scd & Eua- 
gelifta Lucas,vt ipfitm puerum quafi hzrediurio iurc nobilita*- 
tum,ac vitz puriutem oftendat, inipfius .'ermonis exordio pa- 
rentes eius quadrupliciter,primo a genere,ab officio, a virx lart 
ftitatc,& longanimitate commedat.Concepit igitur Elizabcth 
& menfibus 5. Ce occulubat, quia paitus fui xutem erubefce- 
bat.Nondum cnitn myftcrium noucrat , quia Zacharias mutus 
ei indicare non poterat, fed pbftea exultauit tn aduentu Marias 
cogniu rei veriute,concepit quidem VHI.Calen. Oftobris,i» 
equinoftio.fautumnali,quado noftes incipiunt crelcere, & dies 
minui.Poftea vcro Maria virgo menfe 6. fcilicct VIILCalend. 
Aprilis,quando dies incipiunt crefccre noftes vera minui. Sex- 
tus quoque Menfis congruit (extx myfterto xntis. 

Dt Angtlic* fiUutationt Bt*t* Virpnis. 
C*p. LXXVL 

BErnardus fuper Mtftus eft. Virgo iu gemmis ornau vim» 
tum.gcminoq; mentis, & corporis pariter dccore prxfulgi- 
da fpecie fiu,& pulchritudinc ftu in ccelcftibus cogniu.coe 
lt ciuium in (c prouocauit a(peftus ita , vt rcgis animum in fui 
concupifcentiam inclinaret, & cceleftem ad le nuncium de (u- 
pcrnis adduccret. Ingrefiits eft igitur Angelus ad cam . Quo? 
puto in fecretarium cubicuji pudtci,vbi ifla foruflis claufo ho- 
ftio fuper (e orabat patrem (uum in abfcondi to , nec fuipicaitr 
dumeft,qubdapertum Angelus inuenit hoftiolum Virginis, 
cui inpropofito erat .fugere hominum frcquentias vitare col- 
]oquia,ne, vel orantis perturbaretur filentium , vel continentis 
caftitatis tentarctur . Clau(erat itaque in iUa hora fitum fitper 
(e habiuculum, (cd hominibus non Angelis. Idem.Auc inqtiic 

fratia plena,verx gratia plena.quia Deo,& Angelis,& homini- 
us gratiofo , Deo per humiliutem, Angelis per virginitatenv 
hqminibusper foecunditatem.Vere gratia plena.quia Dcus to- 
tius boni plenitudinem in eapofutt, vtfiquid nobisgratixi 
fiquid falutis prouenire cemimus , ab ea nouerimus redundarc, 
qux afcendit dclitijs afHucns. Dominus inquit tecum.pater te- 
cum.qui filium factt tuum, & fiium,filius tcaim,qui in te,& ex 
te fibt iungit corpus humanum . Spirituflanftus tecum , qui te- 
cum (anftificauit vterum.C-lofa.Bcnedifta tu in mulieribus,id- 
cft prx mulicribus , quia finc exemplo muliebris conditionis» 
virginiutcm votufti,& quia virgo, & mater eris,& quia Deum 
generabis, Qux cum audiflet turbau eft in Sermone eius, tun» 
de angelica vtfionc, tum de infbliu (alutatione, vel quia ipfitm 
eflc virum credebat, & (bla in cubiculo eratJBcrnardus. Quod 
turbau eft vcrecundix fuit virginalis . Qtiod non perturbau 
fortitudinis . Quod tacuit,& cogiunitprudentix . Etait An- 
gelus , Ne timeas Maria, Spirituflanftus fuperuenict in te, id- 
cft (itpra modum quo in fanftis venire fblet in te veniet.Itaque 
Jicet gratiaiam plena eflct,non fuperflue dicttur ab Angelo Spi 
rituflanftus fuperueniet in te, fed propter abundanrioris gratiar 
plcnitudinem,nam prior quidcro gratu tepleucrat mentcm.fei 



LiberSextus; 



<58 



&a etiim, 8r ventrem, & virtut inguit altiflimi obubrabit tibi, 
ideft<6cculto,& fccreto modo in reintrabit.Idcoque,&quod na 
iceturex te.fanctum vocetur filius Dei.Credo, qubd no habue 
rit,quid proprie nominarct illud cximium,i'lud magnifieum U 
lud reuerendum, quod de puriffima carne Virginis cum amma 
iiu vnigenito patris erat vniendum.Pofuit ergo indcfinite lan- 
«ftum.quia fingularitcr (anftum fuit, & per fpintus (anftificatio 
»em,& per verbi alTumptioncm.Ecceinquitancilla Domini hu 
milicas refpondetur, vt fedesgratiz przparetur. Quz eft hxc 
tam fublimis humilitas,quz honori cedere non nouit, inlolefce 
xegloria nefcit.mater Dei eligitur,& anallam fc nominat.De- 
aique przuenienti fc muneregratuitz promiftionis, iunxit me 
ritis fuz orationis, fiat mihi iriquicnsde verbo fccundum ver- 
bum tuum.Verbum.quod erat m prinapio apud Deum.tiat ca- 
rode carne mea fccundiim verbum tuum Fiat obfccro mihi 
verbum non prolatum, vt tranfeat , fcd conceptum, vt maneat, 
came,lcilicet indutom non vcre , fiat mihi non tantum audibi- 
lc auribus,fed & vifibile oc.ilis , & palpabile mambus, geftabile 
humcns, fiat mihi non mutis figuris in pcllibus mortUis cxara- 
tum, fcd in forroa humana meis caftis vilccribus viuaciter im- 
prefliim, & hoc non mortuum calami depiftionc , fed Sptrituf- 
ianctiopeiatione. 

. J3e Coiueptimu Tdif Dti ex Virgint. Cap. L X X V 1 1. 

COmeftor.Sutiin nvhoc verbo Mariz conceptus eft Chri- 
ftus dc Virgine,plenus homo in anima,& carnc^ta tamcn, 
<j> hneamenta membrorum difcerm non poflenc. Creditur au- 
tem viij. Clufen. Aprilis conccptus,& reuolutis annis jj.mor 
tuus.Auguft.concra Fcclicianttm.Non autem ad Mariam locali 
snotu diuinitas venit, fed ineftabili potenciz iiiz manifeftatio- 
ve,& vterum matrisgignendusimplcuir, & g> totUm cft fubfta 
tiz fe plenitudine oon priuauit, & ztcraus in liio,& moricums 
in noftro,vno mortem guftauit, alcero fufciuuit mortuos.ficq; 
Dcum , & hominem verus vtriuique mediator, nec gcminau 
perfona , nec fubftantia contufa monftrauit . Idcm ln doftnna 
«hnftiana lib.j .Sicut cum loquimur, fit (bnus verbum quod cor 
«le geftamus,& locutio vocatur,non tamenin eum cogiutio no 
jftra coouertitur.fed apud fe manensintcgra,formam vocis.qua 
ieinfinuat auribus;(inealiqualabe mutationis afliimit, ita ver- 
fcum Detmcommutatum , caro tamcn uftum eft.vt habitaret 
in nobis. Iohanncs Damafcenus . Poft confenfum cnim Marix 
.Virgirus Spiritulianctiis fupcrueniet in ipiam fccundum verbfi 
JDomini^quod dixit Angclus,purgans ipiain,& potentiam diui- 
nitatis varbiiteceptiuam preparaus fimul,& gencratiuam,& tQc 
ebumbratutsplam Dci altiibmi /apietiam, per fe,& virtus exi- 
ftens , & copulauit fibijpfi , cx fan&ifhmis, & punilimis ipaus 
virginis (anguibus carncm animatam anima rationali, & intelle 
<ttiua,non anciquz conlperfionis feminans, fed per Spiritumfan 
£tum creans.Aftor.Non ltaque virtus gencratiua fuit exciuu 
in Virgine naturaii ter , fed miraculofe , fcilicct a Spintuian&o 
operatc,qui fiiperueniens in eum dcditei virtutem, qua in mq 
xncnto faceret iftos quatuor actus, feilicet dcfcifionem,conibli- 
.dationem, conuerfioncm,formationem corporis Chrifti. Alia 
tamen videtur eiTc opimo , q, illi quatuor aftus non fuerunt in 
Virgine a virtute gcneratiua, fed a (bla operatione Spirituiian- 
Ai miraculofa . Sed pnma videtur efle mclior, quia fecundum 
cam plenius feruatur ratio Matris in Virginc. Et quidcm a&us 
illi fuerunt imniediate a Spiriculan&o , & nihilominus ex Vir- 
gine immcdiate,& touiiter,fed de Vn ginc matcrialitcr,de Spi 
rituiando eftectiuc.Licet ergo virgo Mater nihil cxtra fufccpe 
rit.fuit uuien vcie,& proprie Mater Chriiii,& plenus etiam cj, 
alia quatlibet fcemina Maicr fih; fui, quia touliter facu cftilla 
jlcfcifio carmi Chrilti ex Virgine^u g, nihil cx viro,fecundum 
<3> medianteadu risgcaeratiua: virginis dcductus cft conce- 
ptus ad debuain quaniiutem.Cum autem Incatnationem filij 
toMTruuta» opeiata Gi.hxc umcn operatio Spirituilando at- 
tribuitur , piop.cr pociliinium eifcctum gratiae Dei,qua homo 
ille nullu przccdentibus mcritis^n iplb cxordio luturg ver 
bo Dei copulatus eft in vnicate pci ibnz,ncc umcn ob hoc dice 
dus eft fihus Spintuliiindi, hcet SpjrKuiian&us hoc operatus 
fit,ne,vel confuiio iit in peribnis, ii dicantui eiie duo pati es,vcl 
Jie Spintuflanctus crcdatur i hoc opere dcdiJjc filio de fua liib- 
ilanua,(icuc patci filio in eius gencatione. 

Cmr DtHs vtlmt incarnari , <y cur filtu in Trinttttt 
VtLut. Csp. L X X V i 1 1. 

ACtor.Vt aUiCni dicit Aug u.gratia Dci non potuit gratius 
comniendari,quam vt iplefiiius Dci vnicus, immutabilis 
iu ic,uaturam humanam indueret , Jpemq'} fuz dilectioms ho- 
minibus darci, homine, feilicet medio, per quem ad lllum ho- 
xno acccdcrci, cuia um longe eiict ab homiiiions,iuitus ab im 
fttjs»beatus a nuku* . Idco ergo Dcus homo fjOus eft>vt gra- 
Specuium Hiltonale. 



tiam fuam , & chai itatem in nobis eommendaret , & vt fupcr* 
biam hominis.qua cccidcrat, humihtas Dei rcdargucrer^ac ii» 
naret,& vt ipfius morbi magnitudinem, quam per tam prxcio? 
fam medicinam ianari oportuitoftcnderet, & vt etiam homini 
dignitatem fuam inter czteras creaturas , pro quo Deus tanta 
faccre.tantaq; pati voluit demonftrarer. Item vtin iplb homi- 
ne Chrifto,cui fTncMHis przcedetibus meritis.vnitus eft Deur, 
gratiam fuam commendarct , & vt pcr eandcm crcaturam ra- 
tionalem,quam vicifle fe gaudebat dubolum vinceret. Itcm vt 
homincm.qui per carncm ccciderat, pcr fuz carnisantidotum 
ianaret,& illuminaret,& nos unquam ciufdem naturz liiz me 
bra fua faceret , & vt non quihbet humanam naturam Deo pct 
vnioncm coniuncum, & in femetiplb,& in proximo honoraret. 
Dcniquc ctiam.vt totum homincm intus,& foris ad fe conuer- 
(iim totuin in feipib bcatificaret, dum & a feniii carnis vidcre- 
tur per cai nem,& a fen fu mentis per diuinitatis contemplatio- 
ncm , totumq; bonum hominis hoc ellet, vt fiuc ingredcrctur, 
fiuc egrtderetur,pa(cuainueniret. Patetquidcm,& Spirituflan 
ftus incarnari potucrunt , non umcn oportuit , fed fihus Iblus 
carncm alfumpfit.vt quia fihus imago patris cft,ad quam,& pcr 
quam eft homo faftus, idem eflet lmago recreationis, qui fuc- 
rat,& creationis.-credcndo enim in eum,& imitando ipium,qui 
eft imago Dei , reciiperat homo in fe fimilicudinem Dci, & vt 
qui fihus Dei crat diiuniute , ipfc lblus clfet hoininis filiusin 
humaniute, nullaquc in peribnis cbnfufio fierct,vt homines fi- 
lios Dei per adophonem faccrct , & vt hzrcdiutem olim (an- 
cus promilfam fratribus fuis idem Dci fihus pcr gratiam ado- 
ptionis confirmaret. Itcm vtpatct.quod per ipfum occafionali- 
ceramiferat per ipfiim efteftiuc recupcraret. Diabolus enim ab 
initio videns filium Dci per omma iimilcm patri, protinus inui 
dit ei,voluit igitur eile iimiiis altiflimo,& hoc idc ad eius fng- 
geftionem voluit primus homo. Itaque talis fieri voluit.vt ho- 
moquihbet ipfinn emularipoflet in bonum fuum , fcihcet hu- 
milcm ipfius lmiundo paflioncm.Quia umen opera ztcrnita- 
tis indiui (a fiint , tres perlbnz fimui iplam fili j incarnationem 
operatz funt: iic tres domicillz , quzvnam ex feipfis mduunt, 
omnes fimul vnicum opus faciunt. 

D« Modt illius vrtitnis , 0" vmtmtt perfon*lit*tis. 
Caf. L X X I X. 

TAlis iuque fuit luiceptio , quz faceret Deum hominem» 
& hemincm Deum . Nullaque potcft intelhgi familiarior 
viuo (iuc comunftio,quia mhil vcrum eft de homine illo, quod 
non (it verum de Dei filio, & econuer(b.Comprzhendit autem 
illa lufeeptio tnpliccm vnionem.fcilicet vcrbi ad carnem, verbi 
ad animam,animz ad carnem. Sed legitur verbura camem af- 
fumpfilfe mediantc amma, quia untz iubtiliutis atquc (impli 
ciutis cft elientia diuma , vt tcrreno corpori non congruebac 
vniri,nifi mediantc rationaU iubftantia , certum cft autem (an- 
ftorum teftimonijs, quod nojrtutura naturam , nec pcrfbna 
perfonam.led perfona naturam afliiinpfit, diamustamen duii- 
nam nacuram humanam fibi vnifle,eam4ue ycre incarnaum ef 
fe.Ideo verb filius Dei nonperfonam hominis, fed naturam af. 
fumpfit,qma cx illa carne,& illa anima non erat vna perfona c5 
polita,quam verbum acceperit, ied accipiendo vniuit,& vnien- 
do acccpit.Quod eigo dicit Aguiihominem a fiho Dci afliim- 
ptum.vci ei viutum,~ad homims vtiquc naturam,non ad pcrfo- 
nain eft referendum . Eft luque Chriftus vna pcrfona gcmina: 
ftibftantiz, quia Deus, & hoino eft. Nec umen huius perfon* 
pars dici potcft alioquin filius Dei creuit.cum homo diuinita- 
ti eius acceflit. At verb non poteft Deus crefecre, ncc ahcuiiw 
rciparsexiftere. Hitmanitas ergo diuiniuti coniuncu degc- 
nerat in accidens,vnde iicut album,& albcdo fua,non funt duo, 
fcd vnum , iu Chriftus , & Deus , & homo non funtduo , fed 
vnum , quomam vna duarum vniutum fubftanuauum in acci- 
dentc deecnerante, binanus illehcet fubiiantialis , non nume- 
rat liibicaa , fed naturas , ficut & binanus accidentiura , noa 
numerac liibiefta , fed fuas naturas . Hinc eft , quod fi Dei fi- 
liui infinius humaniutcs , idcft animas, & corpora infimta af- 
fumpfiilet propter idenuutem umen aflumentis , vna perfona 
eflet, & fi iccundum vnam illarum diceretur Petrus fecundiiin 
alteram lefiis, vere poilct dici Ieliis eft Pctrus, quia licct ahud 
fit ab eo fubftantialiter, idem eft umen ci pcrfonaiiter. . Dcni- 
que liippofito lefu , fupponitur Dci filius , per coulequcns Pe- 
trus. £c hcct in acadens degenerent lllz duz humamutcs, 
erit umen iihus Dci plures homincs , quiahcct vtraque de- 
generetmaccidcns.refpeftu filij Dci , umen in mutuacol- 
jatione vnius ad altcram ,ncuera degenerat , icd a ic muuio 
diftinguuntur, cum finc in diuerfis naturis , Pofito quoqi c, 
qubd Deus Pater fumat eandcm humaniutem cum Fiho, 
Paccr , & Filius erunc vnus homo , & tamen lftc honio crtt 
Tomus Quartus. I 4 olua 



Digitized by 



Gdogle 



Speculum Hiftoriale Vincenti; . 



%lini ab homine illo , fcilicct alieute perfonali non effentiali, 
poterit etiam vcre dici iftc horoo cft PatCf & fihus, non tamcn 
patcr etit filiiw aut econucrio . 

J?» Prtdtflintuitm Chrifii bominis , & tiut p*. 
;u , tte fufitntit, fltnitttdmt . 
Cttf. LXXX. 

NVIIum autem eft uluftrius cxcmplum diuinx prxdeftiru 
tionis,& gutix, quam mediator ipfc.Nec cnim in homi- 
ne illo meritum aliquod prxceflit,vt a filio Dci afliimeretur in 
Ytuutcm perfonx. luque homo ille, cft gratia Dei filius, & ad 
koc cft prxdeftinarus.ideft cx gratia prxparatus.Nec ob hoc fe 
quitur,g> filius Dei prxdeftinatus fit.vt cflet ille horoo .quonia 
cfie honiinem non eft ex gratia Dci filio , fed econuerfo^pprie 
nanque loqucndo fubicfttim gratix non cft Dci filius fiuc dei- 
tas,(cd fola humanitas. Iuq; prxdeftinatio fm Auguftinum eft 
gratix prxparatio , qua Dcus hoirum Chrifto cunflifcj; quos 
imagints fifij fui conformes fieri prclciuit,bona fine mcritis ab 
Xterno prxparauit,nec tamen Chriftus ipfe f m,qd homo dr fi- 
Jius adoptiuus aliquo modo, fcd naturalis trhmodo, qrh illi foli 
dhr adoptiui.qui cum prius non eifcm filij,poftmodum in fihos 
funt adopuei. Sciendum eft autem illum hominem ab fpfa co- 
ccptione rccepifie gratic plcrutudincm,cui /blidatus cft (piritus 
nonad mcnfuram.ln ip(b nanq; habiutois plenitudo, quiaoni 
ni eratia plenus eft,ficut in capite funt o£s (en(u$,in cxtcris aut 
mcbris lolus taftus , fic & fingulis eius mcmbris gratia dau cft 
ad menfuram ,qui de plcnitudmc cius acccperunt, non im eflen 
tiam,fcd fm fimiJitudinem,nunq cnim illara eadem,fcd fimile 




ficiebat.diirn cisfapicntix fux,& gratix munerafm proceflum 
attatis magis,& magis patcfaciebat, ac per hoc cos ad vitx fux 
profcftum,& ad Dei laudcm excitabat,ficcj; Dco patriad Jau- 
dem, & hominibus ad falutcm proficiebat. Dicimus aOt animS 
Chrifti pcr (apientia fibi datam in verbo Dci.cui vmta cft,(qo* 
etiam ipfa pcrfcfte intdligit) oia fcirc.qux Dcus fat,capax elt 
cnim fcientix,& ob hoc id ei congruc fine menfura datum cft, 
euius ipfi naturalitcr capax cft.Non dt autem ei datum omnia 
polle facerc , q«x Deus facit, quia foli diuirutati omnipotentia 
congruit.Sed & licctomnia fciat, qux Dcus,non tn iu clare,8c 
limpidc omma capit.vt Deus , fed ommalia creatuia liquidius 
atque prxfcntius.SimuI ergo Chnllus viator fuic,& comprche 
for.tantamque lapicntix, & grarix plenitudinem ab hora con- 
ceptionis reccpit.vt Deus,ci plcnius conferre nonpotucrit.Ncc 
habuit fidem , virtutcm, vcl ctiam fpcm , quia non cnigmari- 
cam,& fpecularem,fcd clariflimam nabuit de Dco cognnionc, 
ac vcram comprehcnfionem . Habuit tamen quandam ccmm 
boni cxpcftationem, qux non crat alicuius virtutis pioprix,fcd 
ratioms.Charitatcm vcrb untam habuit.q» nulla maior cflc po 
teft.fictit «pfc dicit,maiorem hac dilefti.ne.ha.&c. 

Qutdtttr StcwUiim vtrmuue naturum fit cntut EccJefis. 

*~ Cf. LXXXl' 

IPfc Chriftus eft caput Ecckfie iuxu verbum Apoftoli,quod 
im vtranq; naturam poteft intclligi . Nam i m,qd Dcus eft, 
cft caput fanftorum ommum.quia (piritualiter eos viuificat, 
ac fanftificat,& regit.vtens eis ad libirum fuum,ficut caput mc 
bri< fuis,& i m hoc tota Tnniias cft vnum Ecclefix caput vni- 
nerialis Angc!orum.f.& hominum.Porr6 fm humanam natura 
df mctaphoricc caput Ecdefixex hominibus collccrx, non fo- 
Kim pp naturx confornuutem, quam oportct caput ad corpus 
habcre, fed etiam quoniam ab ipfo procedunt omnes (enfiis, & 
jnotus (piritualcs in Ecdcfia.taquam ad corpus a capite,& hoc 
ttiphciterpei modum.l-meriti , quia nobis omnia charifmau 
meruitrper modum doctrinx, quia nos ore proprio primitus,& 

Soft etiam per prxdicatores fuos docuit ; per modum quoq; fi- 
ci.quia pcr fidem,qua in eum crcdimus,ei aflinulamur,tuu ct 
inquStum homo pp ptenitudinem gratiaram eftcxprcfliiTime 
jRmilis Deo, non autem per modum audoriutis fluunt, fcu jp- 
cedunt ab illo hominc , lcd a fola deiute^Ante Incarnationem 
quoque fuit Chriftus caput omnium Sancraium,etiam fm hn- 
jnaruutem non fimpliciter cxiftcntc,fcd crediu. Vh caput tuit 
Abel tpe Abel fm humanitatem, non qux tunc cflct fimpiici- 
ter,fed qux erat in fide Abd.-fides enim eft fupra tempus,& hu 
manius.qux (ignificatur in fide, communiter fe extcndit ad 06 
tempus. Abd itaque per fidero, qua Chriftum forc chanfinari- 
bus plenum , ac Dco fimillimum credidit, eidem aflimibri vo- 
|nit, & aflimitatus eft. Idcoqueper fidem iftam aliquid in cum 
dc fimilitudine ilhus fluxit . Patct ita,q» Chriftns Virginisfi- 
Jim.cft mcmbrum corporisfui nobiliflimum, idcft caput Ecdc- 
ftx , qux eft corpus ipbus myfticum > quia ficut mcmbra vniuj 



hominis viuifirantur corporaliter ab rna amma,-qnx ledera hi 
lKtincapite,fic omnesfidcles viiuficantur ipirnuahter abrno 
ipiritu^cilicet qui principaliter habet fedem in Chrifio , & fl. 
cut corpus Chrifti naturak conftat ex puriflimis membris , & 
ficEccfefiaex fidelibus mcorrupris. luque naturalc corpua 
Chrifti (acramentum cft corporis eius myftici , de quodicie 
Apoftolus.Vos cftis corpus Chrifti,& membra de membro, id- 
cit Chrifto.Propter huius corporis,& capitis vniutem,loquitur 
rcrrptura de vtroque tanquam.de eadem perfona , vel fub alia 
methaphora^imiuter de fponfo,& (porua. SecOdum boc eriam 
tou Ecdefia diciuir vna domus,vnuspanis,vnum corpus,& vna 
ctiam anima,propter hanc etiam vniutem dicitur Chriftus la 
Sobis,& loqui,& cooperari,& pati,& ddedari. 

®uod ttiAtn tummtur» defettuj ncftrcs, fai ncn ommtt 
fufctfit. Cttf. LXXXll. 

SVfcepit eriam Dci filius arumam paflifoilem , camem quo- 
que paflibilcm, & mortalem, & ficut veram hominis natu- 
ram^u veros homints dcfectus aflumpfit.fi in carne , fame r 
& fitim, & laflitudinem, & huiufrnodinn anima quoque trifti- 
tiam,& dolorem,& rimorem, & huiufirjodi.Non umen omne* 
defectus hominis accepit , quia non defeftus culpx, fed pcenx: 
nec hos etiam omnes^ed lllos vniuer(aliter,quos eum aifume- 
xe homini expcdiebat, fuxq; digniuri non deroeabat.N6 emnt 
fuftepit ignorantiam, nec peccandi proniutem,fiue habilitate, 
nec benc agendi difficulutem. IUos autem humanx infirmiu- 
tis afleftus,ficut ipfiim caniem, & mortem fufcepit.non condi- 
tionis nccefliutc, (ed miforationis volunutc . Na habuit qui- 
dein verum timorcra.vcramcj; triftitiam in hominis natura,fed 
non fi cut nos, qui defeftibus his neceflario fubiacemus pcccati 
caufa. Et iterum in nobis funt hi afrcftus (ecundum propaflio- 
ncm, & pa(fionem,(ed in Chrifto non nifi (ecundum propaflio- 
ncm, quia nunquam his animus eius adeo turbatut cft , vt ali- 
quatcnus a reftitudine,vd Dei coutemplationcdedinaret.Iu* 
que (icut in arca Noe fic,& in anima Chritti omnia pacata fue- 
rant,ita quod nullus ibi ntotus etiam primus repugnans rationi 
fuit . Vnde motus iUc fcnfualiutis, quo naturaliter voluit non 
mori,non fiiit illicitus, quia licet efletad illiatumrationi,non 
tamen ad illicicum fcnfualiuti^uia alius eft afleftus animxle- 
cundum rationem,ahusfccundum fcnfualiutem, & quidem,vt 
Chriftus ipfc morerctur, Dci volunus erat, cuius vcdunuti ra- 
tio confcnriebar, & nihilominus Dd volunus erat,rationicj; cft 
placebat,vt fcnfualitas mori rcfugerct, quatenus ipfc ChViftus, 
& humaniutis in fc vcriutem probaret,& membru futs ingrut 
tetribulationc.non defpcrandi,fedorandi,& vcluntatem luam 
diuinx fubijciendi cxempkim prxberet . Itaque conftat m eo 
duasfuifle volunutes fecundum duas naturas,diuinam.f.& hu- 
manam , humanam quoque duphce rationis .f. & fcniualiutis. 
Prxtcrea necefliutem paticndi in anima, fimul autem patien- 
di , & moriendi in corpore ficut & alios defeftus Ipontc (ufce- 
pit . Igitur hanc ipfam necefliutem non habuit ex necefli ute 
conditionis,cum ab omni peccato eflet immums,fed ex fola vo- 
lunute accepit de noftra infirmiutc . Sufcepit enim de noftto» 
vt noftrum toJleret, ac de fiio nobis tribucret. Sufcepit quidem 
noftum fimplam volunutis vetuftatem.fipcen^,vt noftram du- 
plam confumeret, culpx.f.ac pcenx,fiiamq; nobis duplicem no- 
uitatcm innindcret,iuftitix.(.& glotix.Noundum igitut Chri- 
ftum de omni hominis ftatu aliquid accepifle, qui vcnitomnc* 
laluare.Nain quatuor ftatus hominis diftinguuntur.Primus an* 
tc peccatum, lccundus poft pcccatum, & antc gratiam , tertiuc 
fub gratia,quartus in gloria. De primo accepit pro peccato im- 
muniutem, de 'fccundo pcenaliutera,de tertio grarix plenitu- 
dinem, de quarto pcccandi impoflibiliutem, & perfeftam Det 
contcm plationein. 

Sined ab mfimti ctnctftitnis tttum fiU mtruit f 
& tripntdt , vti fomittm mm bubmt . 
C*f. L X X X 1 1 1. 

PRimam quidem palh bilem, & camem mortalem tilius Det 
!u(cepit,led anima ipu jmpaflibihtatis (iix futurx,fimul,ft 
danhcatioriis fui corporis meritum, a dieconccptionis ha- 
buit . Non Iblum enim qiundo patri obediens Crucem fubijt, 
fcd flatim ex quo faftus eft homo , glorificationcm (iiam mo 
ruit pcr charitatem, (cilicet , & mftitiam , aliafcjue virtutes in 
quarum plenitudinc conditus fuit. Tanu nanque plenitudo 
charilmatum in co fuit , quod m cis proficere non potuit. Vn- 
de dicit Gregorius , quod non habuit omnino luxta meritum 
animx , quo poflet proficcrc. Nonergo plus meruitfibipet 
Crucispatibulum , quam a conceptione pcr gratiam uirtu- 
tum , nec proferit fecundiim animx meritum , quantnmad 
virtutcm meriti , profecit umen quanmm ad numerum roe* 
ritorum , plura enim baboit mcriu in paftioue , quamit 

concc- 



Digitized by 



Google 



LiberScxtus. 



eWeptione.fed maioris virtutii non fticrunt ifla pauca , quam 
amc fuerunt pauciora nam etiam obedientiam , & voluntatem 
petfccum,non tuncprimum nequcmaiorem habuit cum patt 
cxpit.immo perfccte obediens, & bonus extitit , ex quo hotno 
fuit.Et quia nd habuit originale.non eft decimatusin lfibis A- 
brahx,olim hamquecurauoficbatab originaliper decimarD, 
& hoftiarum oblationem , ficut & per circuncifionem . Itaque 
ficut Adam peccante.qut etiam in lumbwipfius erant pcccaue- 
xunt.fic & Abraham dante decimas , qui in lumbis eius erant 
Jecimati funt,illi dunuxat,qui im rattonem feniinalem, & per 
ttctum copulx defcenderunt. Fuerant enim in lumbis cius du- 
pliciter materialiter.f & formaliter, & idco curationc indigue- 
xunt,ficut leui.Chriftus autcm non fic,quia materialiter ibi tm. 
fuit,& non im rationem feminalem, aut peraftum copulx ab 
eo defcendit,fed peroperationem Spiritus fancti, & ob hoc cu- 
ratione non cguit,ideoque decimatus non fuk. Vnde dicit Au- 
guftinus,q> eadera Abrahx caro fimul habuit,& vulnus prxua- 
ricationis.f.in lege membrorum, qux peromnem carncm inde 
propagatam (emmaL iratione quaft tranfcripu eft: & medicame 
tum vulncris.f in carne Chrilh.qux inde (iiie aftu concupifcen 
tiz materiahter tantum diuina dperarione fumpta eft. Illud cr 
eo inquitin Abrahx carne dccimabatur,quod curabatur.no il- 
iud vndc curabatur. In nobis quidcm caro nihil nifi per anima 
coacnpiiccre dicitur,cum anima carnali eoncupifcenria , id eft 
a carne orta fpiritui retucutur, huittfmodi rixa in anima Chri- 
fti non fuir,qm ibi concnpifccntia carnalis eflc non potuit. 
C«r tmttt ttmptrt Jifiulit mcnmari. Ckf. LXXXIIH. 

LEo Papa in fcrmonc dc natiuitate domini . Ceffcnt aute 
illorum quxrelx qui impio murmurc diuinis dilpcnfatio 
[nibus obloqtienr.es de dominicx natiuiutis urdiute cau 
iantur,unquam prxteritis temporibus non fit impenfum,quod 
ia vlama mundi xrate fit geftum.Verbi incarnatto hoc contu- 
lit facienda,quod fafta, & (acramcntum falutis humanx,in nul 
Ja vnquam ceflauit antiquitate. Glofa fuper epiftolam ad Ga-* 
lathas.Magno vtique Dei confilio faftum cft.vt non poft homi 
ais cafiim ilicolcx darecur,vcl Dci filius mitteretur, nifi enim 
hominis (uperbia prius vires fuas experiretUr,fui uberuti arbi- 
trij fufficietiam arrogarct,& legtfm fuperflue daum, & Dei fi- 
lium fruftra veniflc iudicarct.Nc igitur detrahendi vel murmu 
liandi occafionem haberet,rehquit cum Deus prius in liberute 
arbitrii fiib Icge naturali , vt fic vires fhx naturx cognofceret. 
Vbi cum deficeret,ncc fic humiliauit fc ad polcendum gratiam 
fcd fuperbclcgem (criptam legi naturx adiunftam fibi fuffice- 
re puuns,damabat non deeft qui iuipleat,fcd qui iubeat. Vt,igi 
tur,& de ipfa conuinceretur antequam filium mittcrct.pater Ie 
gem (criptam deditqoi peccati morbum dctexit non confum- 
pfit. Quadataetiam morbus intialuit,& infirmitas eft aufta, 
non legis.ftd naturx vitio , & diaboli inftantia , vt fic cogniu 
vtriufque Icgis infufficiecia,& infirmiutc fua,clamaret ad mc- 
dicum , & quarrcret gratix auxilium , & ita faftum eft. Hic eft 
ille Samaritanus , qui per formam fcrui , & compaflionem lan- 
guido appropiauit,eiufque vulnera fanauicqucm Saccrdos , & 
Leuita inaniter pcrtranfibant.quia facerdotium, & lex vetus ne 
mincm ad perfeftum aJduxit. 

Z>* MutumfiUutatione Elifabtth,& Mnrit. Csf. LXXXV. 

POlt conceptum igitnr cxurgens Maria , abijt in ciuiutcm 
Iuda.Iuda nomen cft regni non Tribus. Hicrufalem enim 
in Tribu Beniamin crat pcr quam forte tranfibat ad oppi- 
dum.in quo dicunt tunc Zachariam habiufle, quarto mihario 
a Hieru(alem,& ibi natum lohannem^fc legitur in libro iufto- 
rum,q> beau virgo primo eum leuauit a terra. Ambrofius (up 
Xucam.Non quan incredula de oraculo,nec quafi incerta dc nu 
<io,nec quafi deexcmplo dubiuns.fcd quafi ueu pro voto,rch- 

fiofa pro ofHcio, feftina pro gaudio,abijt in monuna.Quomo- 
o enim iam Deo plcna,nifi ad (uperiora confcenderct , & hoc 
«fi feftinatione,quia nefcit urda molimina Spiritus fanfti gra- 
tja.Di(cite,& vos o (anctx mulicres fcdulitatem,quam prxgna 
tibus dcbetis exhibcre cognatis . Mariam enim,qux antc lc>la 
in pcnctralibus vcrfabatur, non a publico virgimutis pudor, 
non a ftudio afperius montium , non ab officio afpcritas itinc- 
risreurdauit. Difcite mulicres non circumcurfarc pcr doraos 
alienas,non morari in platcis , non aliqtios in publico fcrmones 
mifccre.Maria in domo fcra,in publico feftina. Intrauit ergo in 
domum Zacharix , & (aluuuit Elifabeth, ftatimque exultauic 
infans in vtero eius. Origenes in Homclia prima . Icfiis enim, 
qui in nero illius erat Iohanncm adhuc in ventrc matris pofi- 
tum (anctificarc feftinabat.Dcniquc non antcquam Maria falu 
tarct Elifabeth ftatim vt locuta eif verbum,quod in ventre ma 
tris fuggcfferat Dei filius,infans m gaudio cxultauit,& tuncpri 
aium przcurforem fuum lefiis Propheum fccic Ambrofius. 



5p 



Repleu ergo Elifabeth Spiritns fanfto exclamauit matrcm dfii 
beatificarK.Non prius matcr replcta,quam filius, fcd cum fihus 
repletus eflct Spiritu fancco repleuit & matrem. Prophctauc- 
runtquc matres (piritu paruulorum.fcd Elifitbct rcpleta efl poft 
conceptum . Si autcm primo ingreflu Mariar tantus profectus 
Elifabcth extitit,vt ad falutationcm eius ftatim infans in vtcro 
cxulurct,& ipfa mater Spiritu fanfto rcplerctur , quam puta- 
mus vfii tanti tcmporis,idcft trium menfium Mariz addidifla 
prarfcntiam.Benedidainquh tuin muIieribus.Bernaidus.Du- 
ra inquit ncccfliras,& graue iugum fuper omnes filias Eug.qito 
& fi pariunt cruciantur,& fi non pariunt malcdicuntur. Tu au- 
tem bcncdicu cs,que ncc fterilis manes, nec cum dolore paris, 
& pro maledictionc Ifracl, heatam te dicent omnes gcncrati^- 
nes. Et tu quidem non (blum bcnedicu in inulieribus,fcd fingh 
lariter fuper omnes homines,& AngelosJBenedictus *hictus ve 
tris tui.Bcnediiftus quidem in odore,ficut fcriptum cfl . Eccc o- 
dor filii.m.f.o.a.p.Bcnediftus in fapore.ficut fcnptum cft. Gu- 
ftatc,& videte qm fuauis eft dns.Bcnedictus,& in fpecie^n que 
defiderant Angeli profpicere. Glofa.Audita igiturrefponfionc 
Elifabeth amphus tacere non potuit dona, qux perccperat , & 
qux virginali pudorc acceptum oraculum filentio tcxcrat, iam 
congruo temporc patefecit.Bcda. Ait ergo Maria. Magnificat 
anima mea dominum.&c.Tanto inquit mc Qfis umquc inau- 
dito muncrefublinuuit,g> nullolingu^ oflicio pptcrit explica- 
. ri.fcd iplb vix intimi peftoris affectu valcat comprchcndi , & 
ideotous animx vires ln agcndis gratiarum laudibus offcrro, 
totum in contemplanda magnitudme eius cui non eft finis.cjc- 
quid viuo,fcntio,difcerno graculanter impendo , quia ciufdem 
Iefii ideft (alunris (piritus meus xterna diuiniute lxutw ^u* 
ius mea caro temporali conceptionc fetatur. 

J>t Ortu Prtcurfiris. Cnf. L X X X V I. 

AMbrofius.Manfit autem Maria apud Ehlabeth tnbus me 
fibus.qux enim propter officium vcnerat,officio inhxre- 
bat.Manfit autem non quia domus cam alicna dclcctarec 
fcd quia frequentius in publico videri difplicerct. Didiciftis o 
Virgincs Marix pudorem,difcitc & humiliutem.Iunior ad fc- 
niorem venit,& priorcam falutauit. Dccet cnim vt virgo quan 
to caftior.unto humilior (it.Beda. Tamdiu crgo manfic Maria 
cum Elifabeth.donec partus tempore cdplcto Prf curfbtis Do- 
mini fiii proptcr quam maximf venerat natiuitatcm vidcret.f. 
tribusmcnfibus,&ficreuerfactt indomum fuam. Comcftor. 
Puer autem crefccbat, & conforubatur a Spiritu fancVo,& crac 
in defcrtislocis vfcjue in dicm oftenfionisfux ad Ifrael.Reuer- 
tens autcm Maria in Nazareth , inucnu eftafponfbin vtcro 
habens,qui nolcns cam traducerc in coniugem, occulte voluit 
eam dimittere , in fbmnisautem monitus efi ab Angelo vt ac- 
ciperet eam in coniugem, & ne fiifpicarctur adultcriu cocepttt 
pucrum dc Spiritufancto intimauit , & vt Iefiim vocarct p; {- 
cepit. Et accipicns fporuam in vxorcm cura virgine virgo per» 
manfi t . 

De Dtfcriptitnt oriis.ir ortu Saluatarit. C»f. LXXXVII. 

HVgo Floriaccnfis. Pacatis igitur omnibus regionibus per 
vniuer(umorbcm,!omniquc bellorC fragorc fcdato me- 
moratus Auguftus,Rcmpublica legibus pacifieis adxquare fiue 
nutrire dcfiderans.protuiit edictum.vt defcribcretur vniuci fus 
orbis.Comeftor. Volens cnim fcirc numcrum regionum in or- 
be,qux Romanx fiiberant ditioni, numerum ciuitatum in quz 
libct rcgionc , numerum quoque capitum in qualibet ciuitatc, 
prxceperat vt de fuburbams oppidis, vicis & pagis ad fuam coo 
nuercnt homincs ciuitatcm , maxime vnde tiahcbant origt- 
nem , & quilibet nummum argcnteum prxcij dccem num- 
morum viualium,vnde& denatius dicebatur, Prxfidi prouin- 
cix tradens fc fubditum Imperio Romano profitcrctur. Nam 
& nummus imagincm Cctfaris prxferebat,& fupcrfcriptionem 
nominis , & numcrus eorum,qui cenfiim capite fercbant redi- 

febatur in fcriptis. Afccndit autem , & Iofcph a Nazarcth in ' 
tethlccm , eo qubd eflct de domo Dauid vt profiteretur cum 
Maria vxore prxgnante . Iacobus vbi fupra.Cutn autem irenc 
in Bethlccm dixit Maria ad lofeph • Duospopulos vidco an— 
te me.vnum (lentem , & alium gaudcntem . Qux verba. cuin 
putaret Iofcpheffe fuperfluappparens ci iuuenisitt vcltc fplcn- 
dida interprcutu»cft diccns cam vidifle poptdum Iudxorum 
flentem,& populum gcntium gaudentem. Tunciuflit iumcn- 
tum ftare,& Mariam de co dcfccnderc atque ingrcdi ad fpelu- 
cam tcnebrofam , qux lumen diei pcnicus non habebat . Sed 
in ingrcflu Marif ccepit tota (plcndcre, qtiafi eflet ibi hora diei 
fexta , nce defccitilla lux die vcl noctc , donec Maria pcpcnc 
mafeulum (iium. Quem nafcentem circundcdcrunt Angc- 
li , & natum ftatim adorauerunt dicentcs . Gloria in cxcclfis 
Dco , &cxte. 

Z>« 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale iVuncenri j. 



Di Cbrmeis al initte muruti vfijue ad tUutt ttmpus, 
Cap. L XXX VI II. 

COmcftor. Natus cft dns anno regni Augufti.4i.noc"le do 
minicx diei. Quia fi tabulam coraputi retro percurras, 
inuenies eius anni concurrentem.v.rcgularem Ianuarij 
tcrtij. Quibus iunftis,& fiiblatis 7-vnum remanct . Itaque.8. 
Cal.Ianuarij in Dominica die inucnies.quod concurrrt. Namv 
ea die qua dixi t.Fiat lux,& f i&a eft , vifi tauit nos oriens ex al- 
to.Inchoata eft vcrd f m quofdam fexta xtas a natiuitate Chrt 
fti im Apoftolum qui dicit.Cum vcnerit ple.r.&c. Secundum 
autem alios a die qua baptizatus eft propter vim rcgeneratiua 
datam aquis.Porro itn aiios a paftlone.quia tuncaperta cft por 
»a, & inchoata cft quafi quodammodo fcptima quiefcentium. 
A&or.Ex Chronicis. Hic igitur ftiit annus xtatis quintx qux 
hic terminaturquingetiflimus circitcr po. ab initio regni Da- 
uid millcfimus. I04.ab cxitu jEgypti, & datione legis inillcfi- 
mus quingentefimus nonus a prima promiftionc fbcta Abrahx 
millefimus noningentc/imitstricefimufnonus a natiuitate ipfius 
Abrahg fecundi millefimus decimufquinttts.A diluuio fccundi 
jnillcfimns, tricctefimuflextus . Abinitio vero.j.ijtfj. & hoc 
d&xtaxat (m nos qui ab Ada vfijue ad Abraham ex diuina iu- 
ftitia Beati Hieronymi tratiflationcm annorum numerum ac- 
cepimus, ab Abraham quoquevique ad Chriftumiuxta ciuf- 
dcm Hieronymi,ac Cxfarienfis Eufebij, & iplbntm HebreorQ 
compntationem,qui omncs hiftorijs gentilium concordant, mi 
norcs numeros fccuti fiimas , ca nimirum ratione quam fupe- 
riusin annisiudicum.expofuimus.Vcrum antetcmpora Abra- 
hx tam ante diluuium,quam poft mtilto plurcs anni in editio- 
ne.7o.leguntur,quam in noftra rcpenuntur,etenim vtait Eufc 
biu$,qui antiqtiam tranflationem fequitur,ab Adam vfque ad 
diluuutm fluxcrunt anni duo millia.i4i.& a Diluuio vfquc ad 
Abraham nonigenti.40.qui fimul fiunt tria miUia.184. cum in 
editionc noftra leguntur tantum. 1948. Itaque fimaiorem U- 
lum numerum fequi volueris,& iuxta librum iudicum ab exi- 
tu de iEgypio vfque ad ardifi cationem tcmpli fexingentos an- 
nos numcraucris infupcr & in regno Amon regis Iuda. iz.an- 
fios,quorum.io.tm apud Hebrcoshabenturacceperis,hls om- 
nibus computatis inuemes ab initio mundi vfque ad natiuita- 
tem Chrifii annos.f.millia. w.& hnnc numcrum aflignat Bc 
da, quem ctiam vfualiter tcnct Ecdefia.Vndc vcrfus.Vnitm tol 
le datis ad millia qttinquc ducentis. Nafcenti domino tot Beda 
dat a Prothoplafto. Nos tamcn iuxta minorem numcrum quc 
hucufquc fcctiti fumus cxtcia profequemur. 

Dt duobus animaltbus tum adorantibusinprtfepio. 
Cap. LXXXIX. 

IAcobus. Paftores quoque ouitim afiercbant fe Angckw vi- 
difle in media no£tc,hymnum dtcentcs Deo,& ab cis audif- 
fe.c^ natus cflet faluator hominum , in quo rcftituererur fo- 
lus Ifracl.Tertia antcm die natiuitatis dni cgrefla cft Maria de 
fpclunca,& ingrcffa flabulum pofuit in prxfepio puerum,& Bos 
atque Afinus genuflc&entcs adoranerunt eum, & ipfa animalia 
in medio eum habentia.ficut prxdiftum cft per Abacuc , & in 
mcdio duorum animalium innotefceris , inceflanter adorabant 
eum.Comcftor. Maria ergo infantem pannis inuolutum redi- 
nauit in prxfcpio,quia non crat ei locusin diuerfbrio.Diffidle 
erat paupciibus pro frcqucntia multorum, qui ob idipftm con 
ucnerant vacuas imienire domos,vndcin communi tranfitu , q. 
ci ar intcr duas domos,operimenrum habcns , quod diuerfbriu 
dr,fefe receperir,fub quo ciucs ad colloquendum vel conuifcn 
dnm in dicbus oci j.vcl pro aeris intemperic diuertebant, fbrte 
ibi Iofe. h prxfcpium fecerat Boui,& Afino,quos fecum ditxe- 
rat,tn quo repofitiueft Iefus. Ad quod quidam refcrunt illud. 
lfii.Co?no ;it Bos poflefibrcm fuum,& Afinus prjfcpe Dftifui. 
Et in pifturis ccclcfiarum quc fiint quafi libri laicorum. Sic re- 
prefenuntur nobis . Bcrnard.Ecce vcrbum abbrcuiatum fedt 
Deus patcr fnper tcrram.vultis nofle , quam breuc,quam lon- 
gtim fecit . Coelum inquit hoc vcrbum,& tcrram cgo impleo. 
Nuncautem caro faftum in angufto locatum cft prxfepio. A 
fcrulo etiam ait Prophcta,& in fcculum tu es Deus,& ecce fa 
dtis eft mfans diei vnius . Vt quid le fic abbreuiare voluit dhs 
maicft.itis, nifi vt nobis formam daret humilitatis, hic enim 
ai'.Di'dtea mc,&c. Comeftor.Et tranlettntes Paftores vfquc 
Bcth!ccm,iniienerunt verbum.quod fadu cft ad cos,& qui au- 
diclv.ni mirabantur fuperhis ,qux diccbanttir a paftoribusad 
c<>- .Matia qtmque confcruabat omnia verba hxc confcrens in 
conlc fuo. Beda. Quia Sanctas Scripturas lcgcbat , & fciebac 
P. ophctias,conferebat ea,qux fecum fiint a£ta a domino, cum 
his,qux noucrat a Prophctis ftripta de domino , & collata ad- 
inuicem , ccgnouit inltate corleitium Chexubin Ibciafui vid- 
tus lucc contoidia. 



De Circunafittu eiufdem- Cap^ X C. 

COmeitor.Oelauo.auteni.die.drcitnddcrtmtpuerum, & 
dcci.i!.iucitint nomcn eius cfle Iefum , quod impofitiim.' 
crat ci ab Angelo priiitquam condperetur . Bernardus. 
Ecce verbum abbreuiatum in came amphus abbrcuiarum eft, 
fiifccpta etiam carnis drcunckione. Die natiuitatis minoratu* 
efl paulominus ab Angelis , fed nunc multomihus ab Angdis, 
quia infixus eft vdttt qtiodam «autcno latronis.pro totius cor- 
poris putredine.cauterium fa&um eft in capitc,quid autem mt 
rum fi pro nobis v olttitcircumddi,quipronobis voluit crucifi- 
gi.totus fiquidem mihi datus dt , totus in mcos vfusexpenfus. 
Ador.Chriftus dris non indigebat curationc, quia nullum pec 
catum cotraxit in fua generatione, voluit tli circuncidi propter 
feptem caufas.Prima fuitvtin nobisfidem humanitatis fnxro 
boraret, quia in hoc oftcndit fe veram camem aflumpfifTe non 
fantafticain vt dixcrunt quidam Hxreud. Secunda vt fpem in 
nobiserigeret , fdlicet fpiritualis circuncifionis , qux in nobis 
futura cffin 8.refurre&ionispb omni corrupaone culpx,& pe- 
nx.Tertia vt charitatcm confirmaret,quia tantillus infans/cili 
cet ofto dierum iam incxpit fanguinem fuum pto nobis funde- 
rc.Quarta.vt nobis cxemplum humilitads prxberct , & maxi- 
me Prxtatis,qui Iegcs initituunt,nc fcilicet alijs prxfumant im. 
ponerc oncra,qux ipfi importarc nolunt, ficut ilh quos rcprehc 
dit dfis in Euangeho.Alligant inqt onera grauia,&c . Quinti. 
vt nos: aliorum intcr quos habitamus fcandala vitarc docerct, 
fcilicet conformando nos cis , omnes enim alij infantcs in ilk>; 
populo circuncidcbantur vt dicit Auguft.in lib.confieftt.}.qtiod> 
turpiseft omnis pars vniuerfb fuo non congrucns,vnde &.Pau- 
lus circumcidit Thimothcum vt euiuret fcandalum Iifdxorff. 
Scxta,vt nobis luxurix vitifi,qd" in ifto mebro ddnuinaf , abolck 
ret,vnde ficut primo paftu& eft in 1U0 membro, fic vJtimo in lia. 
gua,in fiqnum fcilicct deteftanonis luxurix,& gulx,quibus fc^ 
rcomnis humana vitainfccta eft . Sepdma vt onyfterium dei- ' 
tatis celaretur, tum propter D^abolum , rD pj> holes indignos. , 
De Stelta Magtrum duce.fr virpnii purificatime. <C«p. XC I.' 

COmcftor.Tertiadedma veto dic venerit ab Onete Hie- 
roiblvmam diccntes.Vbi eft.qui natus cftrex Iudxotum. 
Vidimus ftdlam eius in Oriente, & vcnimus adorare eO. 
Succeflbres fuerunt ifti Balaam,qui ftcllam nouerunt dus vati 
dnio,& a magnitudine fciendx nuncupad Magi . Quosenim 
Grxci Philotophos Pcrfat Magos appeuant . Vencrunt autem 
de finibus Pertarum,& Chaldeorum,vbi fluuius eft Saba , & a 
quo Sabea regio dicitur. Chryfoftomus dicitfteliamante mul 
to tempore.quam Chriitus nafceretur apparuifie , & ita multo 
antc tcmpoie longinquo vcnerunt. Potuit tamen fieri rt in 1 j. 
dicbus fupcr Dromcdarios ldga terrarum fpacia tranfmearet. 
Audicns Magos Hercdes Rex turbarus cft,& omnes, qui erant- 
cum illo. Timuit quidem Rex nc quis de femine Hyrcam,aut 
Ariftoboli natus effet, regnatur* fc taqua alienigena deftituto.- 
Turbatur autem ciuhas.nouitatc miraculi percufla.Dirit eninr 
Ftilgcntius,ftellam tunc creatam notabilem,& difcretam a cx- 
teris.Et in loco , quia ncc in firmamento cum ftdlis minoribus 
erat,nec in xthere cum planetis, fed in aere vicinas terrx tcne 
bat vias. Et in motu,qui'a prius immobilis fiiper Iudxam ma- 
gis dederat fignum vcnicndi tn eam , qui cx dcliberationc fua 
Hiciufalem tanquam caput Iudxx adicrunt. Quibus cgreflis, 
tuncprimo motunotabili prxccffiteos . Quo pcrado'oflicio 
inox efie defijt reuertens in prxiacentcm materiam vnde fum 
pta fuerat.Tamen quidam tra Junt Bedam voluifie, quod in pit 
tcum Bethleem iltco cedderit,& poftin diebusPaulx, & Eu- 
ftochij quafdam Virgines Deo dicatas , miraculose cam vidif- 
fe. Ingrcffi vero domum Magi , quam diuerfbnum Lucas no- 
minauit,obtulcrunt Puero finguli aurum,thus,& myrrham im 
confucta Sabeis obladone.tn fignificates cO eflc Deu, rege,fcd 
mortalem.Et poftquam impleti funt dics purificationis Marix, 
tulerunt puerum in Hierufalem.vt fiftcrcnt cum dnoj.prxfen- 
tarent,& dcderunt lioftias pro eo parturturum , & duos pullo» 
Columbarum,infuncr rcdemcrunt cum quinq; fidis argenti. Et 
crat m Hierufale Symcon fcnex , qtu fpiritu venit in templuni, 
& accipiens puerum in vlnas fciens eum effc Chriftu ait. Nunc 
dimittis,&c,& jpphctizans dc paflionc Chrifli,ait ad Maria,& 
tua anima pertranfibit gladius.i.paffio ipftus . Non.n.finc ma- 
terno dolorc potuit videre crucifigi filium,& fi furredurum fpe 
raret,eadem hora fuperucnit,& Anna prophetifla, & loqucba- 
tur de illo omnibus,qui expecurcnt redemptioncm IfraeL 
Dt Cultu,& reltgiont Magorumac ctterorumOrientn- 
lium. Cap. XCII. 

CHrifbftomus fupcr Matthxum ltb.i. Magiquoque con- 
fettim vt natus cft Chriftus magnum in homine patuulo 
Dcum oftenderunt, cx vcrbis,& adibus, & muneribus.Vcrbis 

quidcm 



Digitized by 



Google 



LiberSextus. 



«uidem ilixernnt.Vhi eft.qui natus eft rex Iudeofum,&cAdi 
bus, vero , quia cum vidiHent eum adorauerunt, & inuenta eft 
ineis fides acutior , quam afpectus, hurruiia nimirum videnti- 
bus,& alta intelligentibus. Muneribus autem,uuia obtulerut ei 
aurum,thus,& myrrham.Lcgi apud aliqucm iftos Magos ex li- 
brisBalaam diuinaroris,appariturz ftellae cius accepifle fcien- 
ttam,cuius diuinatio pofita eft in vetcri tefta.Orietur ftella ex 
Iacob,& exurget homo cx Ifrael,& dominabitur omnium gen- 
rium.Audiui etiam aliquos referentes de fcriptunquadam, & 
fi non certa tn n6 deftrucntia fidem,fed potius dcleaatia. Qm 
cratgens quzdamin ipfo orientis prindpio , iuxu Oceanum 
fita,apud quos ferebatur fcriptura de apparitura hac ftella , & 
oflerendis muneribus huiufmodi nominc infeth fcripu,quz j> 
gcnerationes ftudiofiorum hominum patribus filiis fuis rcferen 
tibushabebatur deducu, elegeruntiuqueduodecim ex feipfis 
ftudiofiores,& myftcriorum cceleftium amatores,ac pofiterunc 
fcipfbs ad expccutienem huius ftdlz,& fi quis cx eis morieba 
tur,filius afiquis propinquorum in eius loco conftituebatur. 
Dicebantur autcm Magi lingua corum, quiain filentio tacita- 
que voce glorificabant Deum. Hi ergo per annos fingulos poft 
jnefTem afcendebant iu montem,qui vocabatur vietorialis, ha- 
bens ln fc quandam fpeluncam in faxo,fontibus & clectis arbo- 
ribus amcniflimus, tbique fc lauantcs orabant,& laudabant in 
filentto Deum tribus diebus,ficque fadebant per fingulas gene 
rationes fempcr expeeuntes , ne forte in fua generauonc ifclla 
illa bcaritudini* oructur. Tandcm igitur apparuit eis defcen- 
«lens fuper montem illum vidorialem,habcnsin fequafi pueri 
parui formam,& fiiper fe fimilitudinem crucis , quzlocuueft 
ets , eofque docuit , & vt proficifcerentur in Iudzam przcepit. 
Profidfccntes autem przccdebat ftella per biennium, & nec ci 
fcus , nec potus dcfecitin peris eorum,cztera verb, quz ab eis 
gefta efle refetuntur in Euangelio compendiofe ponuntur . Vc 
autem reuerfi (itntftudiofe magis, quaui prius Dcum colcntes 
gIorificauerunt,fed & omnibus in gencre fuo przdicauerunt,& 
snultoserudierunt.Dcniq; cumpoft rcfurreaioncm dominici 
juiflet vnus ex Apoftolis in illam prouinctacidem adi&cti funt 
& abeo baptizati.przdicationis tllius adtutorcs facti funt. 
l)t ttrftcutime Herodis,& ntct Imocmtum . C*p. XCIII. 

TVnc Hcrodes vidtt 9 iUufuseflct a Magis,vides em Ma- 
gos ml fibi iuxu condidum renunciaJie,putaniteos vtfio 
ne ftell; efle deceptos,& erubttifle rcdirc ad eum, & ideo 
ab inqutfitione pueri ceflauit.Sed cum audiflet, quz dicu erat 
paftoribus, & maxtme Prophetias Symeonis, & Annz fenficfe 
allu(itm,& de mortc puerortrm bctbieemiurum tracubat,vt il 
le quem ignorabat cum eis occideretur. Propterea per ammo- 
niuonem Angcli fugit Iofeph cum Pucro,& Matre cius in ^t- 
eyptum,vfque ad on tum Herodis. Hugo. Herodes etiam nc 
forte ignobilis, &abIfraeIiuco fcmine argueretur cxtraneus, 
combuflit omnes libros tn quibus nobilius genrit in teplo fer- 
itabatur afcripta,vt dcficicnttbus probamenus, ipfe ad nanc.p- 
tinere viderctur , vtque litam fbbolcm regio ludzorum generi 
«ommifceret,abiecu Dofidc quam priuatus accepcrat, copula- 
ttit fibi Mariaginem-Aftroboli Ncptcm Hyrcani filiam.|Come- 
Jtor.Hcrodes.antcm dum de necc pucrorum difponeretp epi- 
ftolam cftciutus a Czfarc Augufio vt Romam irct,accufatio- 
ni filiorum refponfurus. Qui cum itcr faceret per Siciiiam,ab- 
«liens per naues Tharlenfium Magcuuanfifietatpiritutcbe- 
rnenucombuflicnaues Tharfis , Sm quod Dauid propheuue- 
xat,cum verb cotam Czfare difcepurlet pater cum fiujs,hac Jc 

te facu eft reconciliatto, vt adolelcentes patn in omnibus obc- 
ircnypfe autem regnum dimttteret cm vcllet . Nondum t» 
a fufpiaonibus Iiberatus erat. Vemenfquc Hierofblymam popu 
|o conuocato uibufque fihjs aftantihus,& concordtam frauunt 
a Czfarc facum expofiiit, & fe fucccflbris iudicem conftitutu, 
ne Iudzi rcgoum ad fiios redirurum exiiliraarcnt.itunc confir- 
matus in rcgno Herodcs certius,°quam prtus mites occidit pue 
ros omnes qui erant in Bethlcem , & in finibus cius a bimatu, 
& infra,fccundum tempus,quod exquificrat a magis. Quorum 
tnaxima pars tcrtio milliario a Bethlcc ad auftrum feputta cft. 
Xnnocentes quidem martyres dtcuntuxlaxato vocabulo , non 
^uu teftes Cnrifti,fed quta pro Chrifto occifi funt , qucm & fi 
non loquendo , umen moriendo confefti fiint. Pro quo etiam 
£cclefia pro cis fblennizat , quamuis ad inferos defccnderunt, 
vnde etiam in eorum folcnniutc cantica letttiz fubticcntur.n 
Te Defi lauda.& Gloria in excclfis Dco„p allcluia quidam di- 
cunt.Laus ubi Chriltc,ali j vcro Cantemus Eya. 

D* Fug* Domini m Aegyf/m». €«f. X C 1 1 1 1» 

IAcobus.Ante vero vnum diem,quam Herodcs pucros occi- 
deret,admonituseJt lofcph in fomnis ab Angelo, vt cu ma- 
w,8t pucro per viara Hcxeuu pergcrct in^Egyptum , caincjue 



70 



veniflentad fpeluncam quandam vt quafi fub ca-refrigerarch- 
tur dcfcendit Maria dc iumento, & fedit habens Iefum in gre-. 
niio.Erantque cum ca tres pucri,& vna puella, iteragcntcs , & 
ecccfubito de fpelunca egreffi funt Dracones multi.quos vidc- 
tes puert exclamauerunt,tunc Dhs Iefus cum nondum eflet Bt 
mulus,excuflit fe,& ftetit in pedibus ante cos. At illi adorauc- 
runt cum,& abicrunt. Simiiiter & Leones,& Pardi adorabaiit 
eum,& comiubantur,antecedebant quoque Mariam, & Iofepb 
oftendcntes viam in deferto, indinantcfquc capita fua cum re- 
uerentia.obfequium caudis edulantibus cxhibebant. Erantau- 
tem duoBoues in itinerc eorum faginarii,quos dirigebat Lco- 
nes in ttinerc DAi Iefu cuius neccflaria porubant. Scd & Arie 
tes quifimul de Iudza exieraot,& fequebant,intcr Lupos am- 
bulabant fine fbrmidine. Simul etiam Leones Boucs, & Afim, 
& vbi manfio ficrct fimul ad pabulum acccdcbant, tunc imple- 
tum eft.quod ait Ifaias.Luptis,& Agnus pafcentur,&c. Tertia 
autem die profeaionis (iiz Maria nimio (blc £itigau,vidcs ar- 
borem palmz voltut in ca requicfccre,cumque de iumcnto dc- 
feendiflet,& rcfediflctrefpiciens ad coma palmz,qua alta erat, 
& palmis repleu ait.O fi poflet fieri, vt ex his palmz fructibus 
perciperem , & dixit ei lofeph , tu quidem de palmz frucubus 
cogius , ego autem de aqua quz nobis iam dcfecit in vuibus, 
ncc habcmus,vnde hos,qui nobifeum fimt & nofipfbs refbcilie 
uius,tunc infantulus Iefusfedens in finu Matris virginis cxcLb- 
mauit,& att. Flectcrc arbor,& rcficc matrcm meam de fructi- 
bus tuisjfbtimque ad vocem eius indinaui t palma cacume lu& 
vfquc adplantas Mariz,& colligentes ex ea fru&usquosliabc- 
bat,omncs rcfeai funt,poftquam verb funt collecu omnia po- 
ma eius,indinau manebat,expeoans vt eius Impcrio furgerct 
cuius impcrio fucrat indinau,tunc ait lefus ad ca.Erige tc pal 
ma,& confortarc. Apcri autem dc radicibus tuis fontesoccul- 
tos,& fluant ex eis aquz in faticutem .fic^; factu ett , & pqtati 
funt vna cum iumentis,& hominibus,gratias agentes Deo.Co 
ucrfus autcm Iefits ad palmam ait.Hac digniutehi confero u- 
bi,vt vnus cx ramis ttus transferaturab Angelis meis, & plan 
tetur in Paradifb patris mci,& faau cft fic,cuais videtibus An 
gelum dhi fupcr palmam^iuferentcm vnum de ramis eius , & 
ibat volans.Dixit autcm Iofepb ad Iefiim . Dhe uimius zftus 
^ecoquit nos,fi vis tranfeamus viam maris.vt poffimus per ciui 
utes maritimas pro requiefcendo tranfire.dixit ei Iefus. Noli 
timere Iofeph,ego vobis manfionem abbrcuiabo,iu vt quo per 
triginu dies properandum erac^n hac vna dic manfiunculi p- 
cingatis. Adhuc eo loquente profpidentes viderunt mo tes M- 
gypti,& gaudentes in vnam ciuiute cx duiutibus nomine Sye 
ncm intraucrunt.Et quia nuUus erat in ea notus apud qucra ho 
Ipiurcntur ingrcfli funt templum, quod capitolium eiufdcm ci 
uiutis vocabatur,in quo 36 j .tdola erant pofita quibns fingulis 
diebus honor dcitatis a facrilcgis przbebatur . 
Dtrmm» lAdtrmnAegyftitU tmt ingrtffum. Cf, X C V, 

VT autem Maria ingrelfa eft tcmplum cum infantulo vni- 
uerfa Idola corruermit , & in fadcm iacentia nihil fe etlc 
oftenderunt cuidenter.Tunc iropletum eft , quod ait Ifa- 
ias.Eccc dns afcendcc fuper nubem lcucm,& in e.&c.Cum hoc 
nundatum eflet Affiodifb, venitad tcroplum cum omni cxer- 
dtu fuo4ngreJI'usque cft,& videns vcra cfle, quz audierat fta- 
tim acceflit ad Mariam,& adorauit infantem.quem ipfa in finu 
luo portabat. Deinde allocutuseftomnem exerdtum fiium di- 
cens. Hic mli cflct dns horum noftrorum Deorum,n6 ifti cora 
eo fe profternerent, & in confpectu eius proftrati dnm fuum ia r 
centes proteftarentur.Nos ergo,quod Dcosnoftros faccrc vidc» 
mus nifi cautius feccrimus,omnes potius periculum incurrem*. 
ficut Pharao in diebusillis,quibus fedt mirabilia magna Dcus 
in i£gypto.Comeftor. Tradunt & ficut in cxitu filiorum Ifrad 
de iEgypto non fuit domus &gypu in qua Deo procurance n6 
iaccrct mortuusprimo genitus , iu nec modo futt templum ia 
quo non corruiflet idolum. Cafiiodotus in Ttripartiu Hiflo- 
ruIib.6.Ferturin Hermopoli Thcbaide,cj> arbor.quz vocatur 
Perfidis, multorum languorcs fubcgcric, fi frudus aut fbliura 
aut pars eiuscorticiscolio zgrounuum ligarctur.De hac cnim 
arbose ferunt , cj> dum apud itgyptum £>feph cum Chrifto, 
& Maria Virginc Sancu fugiffct Hetodem, veiufletque ad Hcr 
mopolim duiutem mox ut ingrediebatur,& non fcres hzc ar- 
bor maximum Chrifti Saluatoris aduentum , indinau eft vlqj 
ad tcrram,& eum fupplidter adorauit.Hoc ergo de ifta arbore, 
a mulris audicns euarraui. Rcor autcm Jioc fignum fuiflc factfi 
ciuibus Diuinz przfentiz, aut certc qm ritu paganico hzca.- 
bor propccr magnitudincm atque pulchtitudinem coicbatur 
mota cft,non fercns Chrifti dtuiniutem dzmonibus quippc co 
uemcfeentibus,cum vidcrcnt rerum talium dcftruc°torcm nec- 
non & omnibus fimulachris iEgypuorum fccudum Ifaiz Pror 

phctiam, 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftonale Vincenti). 



phetiam , fugato hic darmoiiio pro teftimonio Chriftireor ar- 
borem vacuam remahfifle.Igirur apud jEgyptios, & Paleftiuos 
geftorum teftimoni.1 confertiantur. 

Dt Ittd* Galileo, & Sexto fytbagorito Pbilofofb». 
Caf. X C V I. 

EVfebius in Chro.Anno dfii.j. Augufti.44.Iudas Gahleus 
ad rebellandum Iudaros cohortatur , Scxtus Pythagori- 
cus Philoibphus agnofcitur.Hiero.fuper Ezechi.Pulchra; 
in Scxti Pythagorici fentenriolae dicuntur.Adulter eft proprie 
fxorisamatorardentior. Quem Iibrum quidl in latinum tras- 
fercns Martyris.Sixti nomine voluit illiiftrarc,non confidcrans 
in toto voluinine.quod in duas partes diuific Chrifti nomcn & 
Apoftolorum reticcri, Nec mirum fi Gcntilem Phdofophu in 
marryrem,& Romanum Pontifict tranftnlit,cum Eufcbij quo- 
nuc Ca:farienfis,primiim pro origine librum Pamphihj marty 
ris vocabulo, commutauit, vr facilius tali laudatcre Hbros im- 
pijflimusPeriarchon Romanis auribus conciliaret. Aftor.Li- 
bium iftum Sexti nufquam reppcri, led cius paucas fcntentio- 
las iftas quodam libro Augnftini notabiles coliegi. Libcrtatem 
arbitrij permifit hominibus Deus,vt pure,& finc pcccato viue» 
tesjfin-.iles fiant peo.Templum eft Deo mcns pura,& altare o- 
ptimuni eft ei cor mundum.Vir caftus,& finc peccato, potefta- 
tcm accepit a Deo efle filius Dei. Comeftor. Porio Iudas ille 
Galilcus fiue Efieus vt ait lofcphus pcrfuadcbat Iudxis vt ne- 

farent tributa Romanis,afIerens eos, qui decimas,& piimitias 
>eo foluebant.non debere (bluere tributa hominibus, & intan 
tum prxualuit harc do&rina , vt Pharifei,& magna pars populi , 
nuxtercnt ab ipfo Domino an foluendum eflet tributtun Ca> 
lari, poftea perijt ipfc,& quotquot ei conienferunt. 

De Triius fiffit Imdtofum friutuis. Cmf. X C V 1 1. 

FVcrunt fiquidcm tunc tcporis in Iudsa tres fcfta: ludeo- 
ruin a communi reliquorum vita diftantcs. Pharifei.Sadtt 
cei,E/Jei.Wi.irifei culru auftcro, & viftu pcrparco vtcban- 
<ur,traditiones fitas ftatucntes quibus traditiones Moyfi deter- 
' nunabant.piftacia chartarum m fi-onte gercbant & in finiftro 
bi achio,quibus decalogus infcriptus crat, cjuia dixit Dhs,hxc 
habebis quafi quid appenfum inter oculos tuos,& in manu tua. 
Et hstc dicebantur filateria a filaxe , quod eft feruare , & thc- 
tath,quod lcgem fbnat.Ifti ctiam maiores fimbrias alns feren- 
tcs.fpinas eis amgebant,quibus punfti in deanibulando tnemo- 
i« mandatorum' Dei fierent.Hi vniucrla Dco deputabant , & 
niarmena?,ideft fato. Agcrc quidem eusr iufta lunt vel ncglige 
re n> arbitrio hominum plurimO cfle dicunt , tA in fingulis ad- 
iutiarc,& marmcnem,quam ex motibus fuperiorum ficri putat. 
p.jepofitisfiiis & natu maioribus nunquam contranum rcfpo- 
debant iudicium Dei futurum diccntes,omnem animam wcor 
ruptam efTe,fblas bonorum animas in alia tranfire corpora vfq; 
ad refurreftionem,& iudicium, malorum autcm ajterriis retro- 
di carccribus.Ec quia a communi hominQ habitu diuerfi , idco 
Fliarifei dicebantur. Saducei marmcncm ncgant Deum lnfpe- 
ftorem omnium dicentes,& in arbitrio homuium fitum efle,vt 
bonum malumve gcrant . Animarum gcne-raliter vcl fupplicia. 
ncgabant vel honores,nam refurreftionem mortuorum tutura 
negabant,animas mori cum corporibus pntantes , nec Angdos 
efie diccbant.folos quinquc libros Moyii rccipicbant, hi feucxi 
ii! mis er5t,ncc interte fbciales,ob quam fcueritatem Saduceos 
ideft iuftos fe nominaI>3t.El{ci verb in omnibus monaftica age 
bant vitam nuptias faftidientcs.non quia <oniugia,& hominuin 
fucceflionem cenfcrcnt penmendani , fed cauendam intempe- 
rantiam niulicruin.iiullam ea.um fidem fcruarc viro putantes. 
Omnia habebant conimunia,probra vngucntum, & balhefl di- 
centesjfqualorcm dccus putabant , dummodoin vefte candida 
femper eficnt. NuIIa eis certa ciuna&,(bd in linguhs domicilia 
habcbant , antc Iblis ortum nihil prophaaum loqucntes, lblem 
vt orn etur orantcs,poft vfque ad quintam horam operantes Jo» 
ti corpus in aquisfimul,& cum fiJcntio edebant,uiramcntfi ha- 
bebant pro pci iurio,fcAa; fiia; ncmiucm adhibcntes,nifi fub an 
ni probatione,recepti aut£ fecum poft annum, duobus alijs an- 
nis mores cius probabant , deprehenf iim in peccatis a le pelle- 
bant.vt hcrbas morc : ccorum dcccrpcns vfque ad obitnan pe- 
niterct cum decem fimul fedcrint, nullus nouem inuitis loqui- 
tur. Spuere m medium vel in dexteram paitemiui vitantes. 
Adeb Sabbaium obfcruabant, ^ necea dicaluum purgabant, 
dolabrum ferebant hgneum,quo in loco fccrctiflimo fodiebaut 
tcrram ad aluum pnrgandum, dimifia vcfte diligenterfe conte 
gcntcs ne fplcndori diuino faicrenr iniuiiam , obid ctiam fta- 
tim foueam rcplcntes.Viuebant.quam logiflimc ob victus fim 
plicitatem,mortem proiuftitiaiudicantcs mcliorc, animasom 
ries a principio creatas,pro temponbus incorporari, cxutas bo- 
»as coi poribus ultra oceanum d^gerc , vbi fit i epofita eos per- 



fi uitio,ad orientem magit malis piocelIoia,& hibenia to&de*. 
lcgantcs.Eiant in cis.qui futura pra-diccicnc,ciuidani cofUti^ 
bus,fcd moderate vtcbantur,nam fi homincs abftincndtifli ar6i 
traien ur,genus humanum dcficetet. 

D« Nee* dtt trum aliorum HertJis,& eius frieri teftm- 
tnento. Caf. X C V 1 1 1 . 

FAftum cft autcm vt quomam Herodes multos orbauerat 
r]Iijs,ipfe fuis mifcrabilius orbaretur,nam per aftutia An- 
tipatn,facu funt iterum fufpe&i Alexandcr , & Ariftobo- 
luspatri,ob hoc fcripfit Herodes Augufto, inmultisfilios accu 
lan&.Mifit Auguftus Saturnitim,& Pcanium lcgatos cum fcrip» 
to,vt coram hts duobus coacto confilio piocerum filios iudica- 
rct,& dc eis fi conuincerc cos poflct facerct.quod vcllet.Audi- 
tis autem hinc inde par ti bus,lcgati illos damnandos pronuncia 
ueiunt,non tamen mortc.Tunc apud Scbaften coniccit eos pa- 
tcrin vincula,compliccs vcro eorum appofuit torquerepater, 
vt in confcflionc cerneretur,fi in animam fium aliquid machi- 
narentur, confeflus eft autem quidam multa fibi promifta ab 
AIexandro,fi patri venenum propinaret,confeflus eit , & tonfor 
de promifiis fibi muneribus, fi dum patri pararct barbam cum 
iugu!aret,addiditque dixifle Alexandrum non cflc fbem pon£- 
dam in Sene,qui canos cingebat vt videretur Adolelcens . His 
motus Herodes,miflis fpiculatoribus iuflit filios occidi,& afpor 
tariin Alexandriam , ibiquc fcpcliri cum Alcxandro Auo iiio 
matcrno.Tunc inicripfit teftamentum Hcrodcs,& Antipatrum 
futurum rcgem inftituit,& Herodem qui cognominabatur Aa 
tipas fiibftituit Antipatro. 

De Odu Herodis in Antifatrum , & tiut incarceratitne. 
Caf. X C I X. 

ANtipatcr vero intoJerabilc odium populi excepit cunfti» 
fcientibus,qudd fratribus fuis conferuaflct calumnias , & 
ob iioc etiani pater cum nonrefto oculo aipiciebat,ad hoc ctii 
Antipatcrmolcttuspatricratquod fratrem fibi fubftituerat, 
eoquod ad filios ipfius Antipatri rcgnu tranfire noluiflet. Alia 
quoque maior cauia inuidiai m patrcm orta eft ci , nani pupil- 
los filiorum quosocdderat,paterna dilectione fouebat alijsne- 
potibus (iiis cos copulans manimbnio. Erant autem fecundum 
Iofcphum paruult relicb de Ariftobolo, Hcrodcs Agrippa, qui 
Iacobum occidit.gladio > & Herodias quam poft abftulit Hero- 
des Antipas Philippo ftarri ino. Timnit ergcrAntipater ne ad 
pupillos fratrum iuorum quandocjue rcgnum reuocarct Hero- 
tles,quia cos ex matris parte contingebat, commouit etiam Fe 
roram in odium Herodis,adeo vt Feroras fcccderct a fratrc, & 
habitarct in terra,-quat concefia ei fuerat trans Iordanem . Ip- 
fe vero etiam patrc nolente quibufdam cxcogitatis occafioni- 
bus Romam properauit, efficaaflimum venenum a quadam ve 
nenifica arabica comparans , & apud vxorem Feror^ reponcns, 
quod interim dum ipie abeflet,per miniftrum quem conduxo- 
rat patri propinaretur,cumque Antipatcr Romf cfl'et,mortuus 
eft Fetoras,perccpitque Herodes de veneno rcpofito apud vxo 
rcm Ferorx, per ancillam iracunde a domina liia recedcntem. 
Itaqne cuocata rcbfta fratris^uTerre eam vcnenum iubet. IILt 
TCto quaii allatura egrcfia,de tedo fe praKipitcm dcdit,fcd fe- 
miuiuaallata ad Regcm ait . Cuin moreretur fratcrtuus , vir 
mcus,3it mihi.Affei huc mulicr vcncnum,quod rcliquit nobis 
Autipater,me vidcntc in igne combure, ne ad inferos confcicn 
tiam patricidij vltricem feram, ego vcrb magnam partemeius 
in igne fundens,modicum mihi propcer dubios cafus,& quia te 
metucbam,rcfcrua'ui,cumquc pixidem cum veneno protuliilec 
expirauit. Acccptis quoque pluribus alijs argumentis, Cf Anti- 
pater in mortcm patris craflarctur,Herodes eum reuocauit ma 
ture,& matrem repudiauit,cumque filium de patricidio publt- 
<e accufaflct, prxicntc vero prarfide Syriae, qui illi diebus Hie- 
rofblymam vcnerat, pofuit eum in carcercapud Hicrichonta. . 
De Morio^T morte Herodis,& nete Antifatri. Caf. C 

CVmque complices filij quzreretpater, vt eos cu hho cx- 
quifitis perimfiret fupplicijs,graui morbo impcditus cft 
accedebat enim fcncctus, cum annos iam 7o.natus erat, 
animumquc cius cladcs filiorum afHigebat. Erant duo viri So- 
phiftici quos non patici adojcfccntium feftabantur , cum lcgc» 
exponercnt,his opportunfi videbatur,rege tabcfccntc vt Aqiu>- 
lam aurcam deijcerct,quam Rex fupcr maximam partem tem 
pli contra patrias leges pofuerat . Qua dciefta,Rex commotus 
uat magnitudine,morbum fuperat & ln contianem proceJens, 
in omnes Ifraclitas iniuriam hanc refiindcre nitcbatur , fcd ad 
przccs pupuli in iblosaftores vltus eft.Illos qitoque qui finibu* 
dimifli Aquilam concidcrant viuos mccndit cum duobus fo- 
phifticis.Dc hinc variis affligebatur languoribus,nam febris «5 
mediocris erat,prurigo intoierabilis in omni corporis fupcrfi- 
cie,aflidiiis vexibatur eoli tprnicntis, pcdcs luteroitc vjtio cu* 

mucrant 



Digitized by 



Google 



LiberSextus. 



mucrarit.p uti c u o teftteutoram vermes eenerabat, oeber anhe- 
licus,& inrerrupta fufpiria , qux ad vradicram Det ab omnibus 
rcfcrcbantur. Ipfe vero Iordancm tranfiens apud CaUrionem 
aquis calidis vtebatur, cumque corpus cius oleo calidiori fouc- 
ri medicis pbcuiflet in arcam plenam dcmerfum , iu diflblutfi 
eft,vt ctiam lumina quafi mortuus refbluta torquerct,tft ad cla 
rnorem aftancium refptcere nifiis eft.cumquc rediflet Hiericho 
audiens Iudaeos mortem fuam expe&antes cum gaudio, ex om 
ni Iudxa nobihores collectos iuuenes condudi prxcepit in Hi- 
podromo,ideft in carcerc orci percipiens Salome vxori fitx, vt 
cumanima etHaret ftatim illos occiderct , vtitaomnis Iudxa 
in mortc fua ctiam inuita plangeret. Nuncij verb quos Roma 
sniferat, redeuntes Epiftolam tulerunt a Cxfare , vt Antipatrii 
in cxilium daret,vel fi mallet morte damnaret.quo nuncio pau 
]ulum recrcatus , cum pomum quo libenter .vefccbatur pctijfi- 
fet, cultellum quoque ad inficiendum popofdt.ftatimquc cum 
tufli violenta diftendererur,circumfptrieas ne quis arbitet im- 
|>cdiret,fc pcrcuflurus dexteram fitftuUt. Scd Adabus coiuobri 
nus eius dexteram cotinuit, ftatimque vlulatus quafi Rcxjnor 
tuus cflet in regia exchatns eft.Quo audito, Antipater exulcas 
cuftodibtts muita promittebat,vt eum (bluerent. Quod cu ac- 
cepiflet Herodes,grauius tulit exultationem filij,quam mortc. 
£t continuo mifits fateUitibus occidit ium , fcpdirique prxce- 
pitinHyrcanio.ftatimque mutans teftamcnttim.Archelaum 
regni fcripfit fuccefl"orem>ita camen quod ab Augufto fiifcipc- 
xct diadema.Poft monem autem filij.f .dicbus exa&is mprtu* 
eft.37.anno poflquam a Romanis Rex declaratus erat. In alijs 
forturuuflimus.in rcbus domefticis infehcifiimus futt.Salome 
yerb quos occidi prxcepcrat abfbluit.SepeUuit eum Archelaus 
anHerodium^ttxca ipfius mandatum,nihil regij omauis in fu- 
neris potnoa prxtermittens. 

Z>t SucctJJSttn Archtlti^y litt fratrum pro rtgnc . Cotp. C /. 

EVietuus in Chroni.Morcuus ett Herodes anno domini.6. 
Augufti verb.47. In cuius loco fucccfCt Archclausfilius 
eius in regno.Comeftor. Arehclaus itaque 7.dtebus in lu 

fndo patre confutnptis, epuUfque fcrialibus large omni popu- 
exhtbitis , qui mOs Iudxorum ob cxpcnlasfuncrum multos 
depauperaui t candida vefte indutu&afcendit in templum , va- 
rijfquc fauoribus a plcbe fulccptus eft.Scdensquc pro tnburu- 
|i,dixit fe etiam a Regis nomine-vellc temperari, donec a Cx- 
ftre confirmaca eflcc uicccflto.promittens , quod pacre mclioc 
ommbus appareret. Quo circa alt j tributa leuari, alii vcctiga- 
]ia tolli,qutdam fblui cuflodias acclamabanc Poftulatis autem 
Archelans annuens.celebratis epuliserat cnm amtcis fitis. Qr-j 
ta eftautem fcditio,qtue in nouis rebus Iblet accidere . Pluri-i 
rhi entm Sophiftas pro dcfcn/ionc legis octlbs lugebant, pm- 
aes fcre Pontificem quera Hcrodcsproprxcio creauerat,amo- 
uendum prodamabant.Inftante autem azimorum dic,cum tur 
ba ab immolattonc prohibercr Poncifice.Archdaus miiro Cyr 
liarcho verbts eos prius fedare acteroauir.cum autem vulnerart 
cum remififlent Cyliarchum mifla grandi turba fatdliiurn,Ar; 
cltdaus circiter nouem millia pcctdit,per voccm praxoni^.om- 
nes redire ad propria commouensik neglecta feftiuiutc redie 
Ttint omnes. Ipfe verb cum Ntcholao, & Ptolemeo Sccretariis 
pacris fui Romam profecrus eft. Salomamque&omncsfilios 
cius fccum duxit , ve cum teftamehtoexttemam .parris yojuo, 
tate tcftarcntur,PhiUppo *ratreregni phxuracore relifto. Prp, 
fectus eft etiam Romx Herodcs Antipas, vt de rcgno habcndp 
cum fratre difceptaret oracore Hyreneopropteracrtmoniacri 
cticendi plurimum confifus, Cxlar quoque accitis optimarj, 
bus Romanorum partibus profcquendi cppiam dedic.. Ibtque 
tnnc Gaium primo ex Agnppa , & filia Jua natum .filium ado- 
ptiuum fcderc iuflit . Archelausfibi rcgnwm dcberi aflerebat, 
artatis merito,&fecundi teftamentiwoiunutc^Ancipos vetb pri 
mum fcmari taftamentum debcre ttebat, quod pacerquando 
compos mentis erat infcripfcrac , fccundum vero nuUum fbre, 
quod ipfum pater impos mentis fecerat, nam & tfic roanu pro- 
pria feappctierac. Addebatautem,qu6d Archelaus vaibram 
regni deuilifler aACatlarcm, cnm ipfe corpus rerum gerenda- 
rum fibi rapuiflet , poftrcmoqubd inkia ppteflatis fuz o.ntil- 
]mm occiforum languine maculaflet . Carfar vcrb rdponfimj 
dirTcrens,fecum decoguasdelibesaba^analiqucm fucceflbre 
rc^nt conftitui oporteret, an toti familixr diftribui priqcipauX 
Z>* Qsfutmr rtgUus i» Iwtob&fimitUft» jUex*mlr*& 
ntrtgm. C*p. C 1 1. 

EOdem fane tempore qttatuor Reges tn Iudxa furrcxifle 
dicuntur , nam in Idiunea duo miUia vetcranorun» Ar- 
chelaum,qui fub Herode miliuuerant rcgem creaueruc, 
Sephori veso Galikat , ludasfiUus Eiechiflatronum prinapis 
ab Herode olimcapu^dtadema fibi tmpoIucrac.Tran» fluaicn» 



71 



quoque Symcl ex feruis reealibus vaftitate corporis frettts a hs- 
tronibus rex creatus cft . Paftores quoque qaendam proceri 
corporis compaftorem , in fimbus Irnad regem fibi ftatucrunt. 
Ob hasc infinuanda Cariari , miflus eft Romam a Varo Philip- 
pus, duabus umen de caufis incidenter vt 8c Archdao fubuc- 
niret,& fi regnum Herodis nepotibus ettts diftribui placuif- 
fet,partem abquam mereretur.Fueruc & cum eo.ro.de Iudarts 
honorati , qui 8.millia Itidzorum Romae tunc dcgentium fccfi 
traxeruntad Cxfarem.Ante capciuicatem enim (fnalem ludart 
per capciuiuccs particularesvbique diiperfi venundati fuerant. 
Eo etiam tempore quidam natione Iudaeus in Sidoniorum op- 
pido educattu,qtiam fimilUmus Alexandro Herodis filio , que 
etiam paterinteremcrat* venitin Iudaram inftinftu cuiufdam 
Uberti Herodis aflcrens fibi regnum dcberi ,tum quia maior fi- 
Itus Herodis crat , tum quia ex parce Matris fiue Mariagnes efi 
contingcbat.Cumqtte plures IudJtorum fequaces haberet Ro- 
mam quoquc profedus cft . Igitur Iudati Romar deeentes vi- 
dendi eins ftudio circumflucbanc. Scifcicaculquequalicer viue 
ret atebac li ftores mifcrcos fratrum aUos fimtles cts mortifitb- 
iecifle, Ariftobolumque fratrem adhuc viuentem , in Creu vel 
Cypro latcre.Sed Carfitr optime vulrum Alexandri fciens,qiio 
dum Romx ftuderet, puer amafium habuerat,cum patre quo- 
que poft difccpcancem plenius nouuerat , fallaciam fimilitudi- 
nis animaduertit,mifitquc Ladum,& qui & Alexandrum bene 
cognofccret.vt ad fc iuuenem addticerec, viutn fibi pollicens,fi 
tantat fraudis prodidiflet auAorem: cumque iJle profeflus eflet 
fe fimulafle proquatftu^ifit Cxfar, ittafbremque eius iuflicirw 
terfid , falfumque Alcxandrum proptcr habitudinem cbrporia 
numero rcmigum inferui t.Tandem de confilio Senacus Carfar 
monarchiam Herodis diftribuit,mcdiam partem Iudaeam , lcit 
Ucet & Idumeam tradens Archdao fitb nomine Thctrarchiar 
poUicitus fc fafturum eumregemfi fedignum praebuiflet. Mc- 
diam vero partetn in duas fccuit Tetrarchias ceflitquc in par- 
tes Herodis Tccrarchae regio transflumen , & GaUlea. Iturex 
verb,& Crathon,& Auranjcis Phihppo deftinatz lunt . Factus 
cft igitur Archdaus quafi Diarchus , Monarchus verb nttnqtu 
fuir.Archclaus.vcrP non fblum in accufacores fitos veram etia 
in fibi fubditos cruddius patre defcuit. 

' Dt Rtditm Dtmini *b Atgyptt & mortt GUfirt fr txSio 
Arehetai. C»p. ClII. 

HVius regni anno primo Angdus dixit Iofeph vt rediret 
cum matrc,& pueroin terram Ilrad.Qui redicnsab vE~ 
gypto poft feptem annos cum audirct , quod Archdaus 
pro patre rcgnab at m Iudaea noluit illo ire , & ammonitus ab 
Angdo iuit m Galileam,& manfit inNazarcth. Aclor. Porro 
de tnfantia SaIuatoris,& opcribes eius vfque ad baptifmum ji& 
lcgitur in EuangcUo,nifi quod Lucas dicit, q, duodeonis remac 
fit in Hicrufalem , & poft triduum didteuminucnoim a pa- 
rentibus in medio doftorum^tudientem & interrogantem cos. 
Comeftoc Sane Archdaus vt contumeliam genens fiti vita- 
ret,repudiauit Mariagncm fratris fiti filiam, quam patcr ei de- 
derat in vxorcm.duxitquc Glafiriam fiUam regis Capadocum^ 
tratris fui Alcxandri quddam vxorem , & morcuo AJexandro 
lubx regiltbiarnuptam , mortuoque Iuba apud pacrem moda 
viduicate degencem. Qux ctim tn Iudxam rediuet nupta Ar- 
chdao irslbmno vidercvila eft inftantem fibi Alexandrum , &? 
diccre.Satisiibi fiterat Ubicum macrimonium, & rurftts retter- 
faadPonaces mcot fratri meo impudenter coniunfta es. Te 
ergo licec inutum recupcraba Quz en>o expolico hoc fomruo 
biduo vix ttiperuixit . Tandem crebro accufatus Arehclatt* 
a Cxfere aduocatur.Quinto quidcm die ancequam vocarctnr, 
noucmjriftasprenas , & maximas a JJobus comedi fomniaue- 
rat.Dumquc acacos vates eonfuIetet.Symon Efleusgcnete,ari 
ftas annos>& boues muutioncs rcrum incerprctatus eft , eo qr 
agros arando verterent,& mutaren&Ideoque eum noucm an- 
nts dixic rognaturum.varias expertn auc reru mutationes mo- 
riturum. Nono crgo prindpacus fiti anno Romam vcnicns 
a Cxfaie damnattts in exiUum pdUtnrapud Viennam dui- 
utem Gallix/ r 
Dt Inuentiene Dotatm lefu m medio dofyrnm. Cap. ClWt- 

£X Glofa fuper Lucam.Et cum factus cflct Iefus annortnfi 
dubdccim afcendertiatlofcph , & Maria fecundum legis 
confuettidinem ad dicnt feftum in Hierufalem , & pucr 
lefiiscnmeis. Qui poft feptcm diesfblennicatis,rcdeuncibusf 
illis remanfic fponcc , fcilicct vt ficuc exhibuerat macri , quod 
debebat afcendenscum ea tanquam homo cum hominibus act 
oflerenda facrificia Deo fic ctiam pacri dcbrtum exhiberct dcw 
cVrinx fpirituaU vauudo,ex quoctilhabctttrargumcntoin,cj« 
pueri non peccanc , qui parentes.fuosrdinqucntes , latentcr ini 
cxnobiafttgiunt,vc ibi tcruiax Deo, iuxu iUud^onum eft viro 

cum 



Digitized by 



Google 



Sp ecu I u m .Hrftor hl d VA n cen tij . 



fcBm pftrfauetrt iugumab adoJefccnria fua. Vnde Duminus ip- 
fc dicit. Simte.paruu.vcad mc.&c.Std quxriur quomodo p.T- 
renteseius ideftpaterputitiuus , & vcra mater potuerit cum 
obliuHccndo relinquerc,qui tanta prouidentia eum nutricunr. 
Reipondendum eft,qu6dm6s erat filijs Ifrael-ad fefta confliien 
tibus, vd ad propria rcdcunubus , quod incedebant ducentcs 
choroj feorfum viri,& feorfum muheres,pueri autem cum qito 
libetparenteindifferenter irc poterant. Vndc Iofcph vidcspue 
mm Icfiiin non elfe fecG,putabat cum efle ctim Maria, & fimi- 
liter ecoaucrfo, fic ergo vcnerunt iter vnius diei a Hieruialem 
fine puero.Et tunc cUm cum reliqnifle pcrccpiflent,iecunda die 
quxfierunt cuminter cognatos,& notos,& co non inuento ter- 
tia die rcgrefli funt Hicruialcm,ficque compicto triduo amif- 
fionis cius,in quo fecudum Glofam prxfiguratum cft triduum 
niortis eius , in quo credebatur amimis , inuencrunt euni tan- 
qiiam iapicntix fontem in medio doetorum fcdentcm , fedta- 
men tanquam excmplar humiliUtis prias andientcm , & qux- 
rentcm quam doccntcm , qa.qui prius reipondet q. au.f.f.cde. 
Imerrogabat ergo non vt difccrct,icd vt nos Jocerct.quod etia 
homines dofti promptiores dcbent efle ad audiendum , quam 
ad docenditmrquoniam aadiens fapiens iapicntior erir. Hiero. 
ad Paulinum.Duodccim annos ialuator implcucrat, & in tem- 
pbfcdcnsde qftionibus Icgis interrogans , magis docct dum 
prudcnter imerrogat.Berrur.O humilitas virtus Chrifti,quan- 
<nm confundis iiiperbiam noftrx vanitatis,paruin quid icio rel 
potius mihi icjrc videor,& etiam filerc non pofl'um,impruden- 
«er me ingercns,& oftentans.promptus ad ]oqucndum,vclox ad 
docenrkim,tardus ad audiendum . Chriftos tanto temporc ii- 
lens,nunquid inanem gloriam timebat?timebarvtique icd mn 
fibi fcd nobis. Itcm ex glof. Inuentus tgitur dcftcndit cum eis 
in Nararcth-Nam quia Dcus,& homo eft,nunc cxcelia diuini- 
tarit,nunc infirma humanx fragilitatis prarferr.Iuque quafi h- 
lius Dei in tcmplo commoratur, quafi filius homims cum par£ 
tibus , quo iubent regreditur, & erat iubditus sliis , ecce quid 
parentibus dcbcamus oftendit.Dicitur autem ibi effc pius fons 
dc quo puer Iefus haurieb.ir,& miniftrabat Matri. 
JDtprimii proeuriueribus , (y morte AugufinU Atktaodtr* 
quoqutftoico. C*p. CV. 

COmeftor. Fmibusautem Archelai in prouineiam reda- 
ftis procurator illuc miflus cft a Cxiare Pomponius,qui 
& quondam Cirini collega in Synam cum fuerat miilus 
conful crat in Iudxam cenibr patrimoniorum , multi fane Iu- 
dxorum, & maxime quidam Cableus Symotvpopulum incre- 
pabam,qu6d poft Deum dominos mortalesferebant tributarij 
Romanorum,Pomponio autcm procurante Iudxam,die azi- 
xnorum cunv mos cflet media noftc templi portas aperiri, Sa- 
naritx quidam occulte venientes in Hierofolymam,per cCcras 
porticus & per totum fanum ofl* iecerunt mortuoruin,«x tunc 
jnaior rempli cuftodia cxpi t exerceri , & ante diem porrx non 
aperiri.Eoaem temporc Philippns Scphorum reparans Iuliam 
nominauit in honore Iulix vxoris Cxfaris, paneas qooque Cx 
foream Philippi dixit, Pomponio vero rcucrfo Romam fuccef- 
«effit ei Marcus fub quo Salome ibror Herodis defunfta eflct 
fcd huic fucccflit Anius Rufths , fub quo moritur Auguftus cu 
regnaflet.j7Jnnos,& menfes 6.& dics.io. Ex quibus 12.. An- 
tonius cG eo regnauit,cum enim ^z.anno regni eius natus cflct 
Doniinus,qui i j.anno Tyberij fuit tncenanus patetCxfarc 
mortuum,Domino i;.annum agente. Quidam tamcn j^.an- 
nos tantum regni fui ponunt.Monuus eft autem anno vicx iiif 
7«.apud Attellem ciuitatem Campanix, gloriatns ievrbem 
marmoream rdinquere,qualatcriciam inuencrat-, & iepultus 
eft in Martio campo. Eufet >ius in Chronicis. Eo terrrpore Athe 
nodorusTharicnns Stoicus Philoibphus,& MarcusErriusFlac 
«usgrammaticus dari habenrur. Aftor. Athenodori kgitur 
efle 1 Ha ientcntia. Tunc icito tc omnibus cupiditaubus efle ib- 
lutum cum eo perueneris vt nihil Deum rogcsnifiquod pof- 
fis rogare pabm. 

Dt Ouidio pntil,£r fcriptii tius. Csp. C VI. 

EO tempore lcgitur Ouidius Naib flormfle , qui icripfit 
multos libros rnftrkos. Exquibus iiim.De nuce lrbellus 
vnm.Inue&ionis in Ibim.libcr epiftolarum lib. 1. Sine ti- 
tulo liber.j.De artcamandi hb. j. Methamor lib.if. Dc faftis 
Iib.6.Dc uiftibus lib. j.Dc pontolib. 1. Dc his ommbus pauca 
eleganter difta,& ea prxcipuc qux moralia videntur exerpere, 
& hicinicrere yolui.Outdius in hb.de nuce. Perumet iniidias, 
quia fcit fc ferrc viator. Cur timeam,tutum carpit inanis itcr. 
Vicinia damno^ux longius abfunt. Nariuum rctment inuiola- 
ta decus,mentcm verba (cquantur.Rcs timida cftomnis mifcr. 
Jdcm in ibim.Definiteflc prius conrxarius ignibus humor. Ec 
tepidus geliduS|flabit ab azc noxbiis.Ec ver aurimo,bnuru: mi- 



icebuar xftas.Atque eadem regio vefper, & otttrs erit. Qnana 
mihriit tecttm poiius,qux fiimpfiinusaimis.Graria comniiflit 
smprobe rupta titis . Pax erit hxc nobis fernpcr dum vita ma- 
flebit.Cum pccote infiimo.qux iblct eflc lupis.Terria ribi fru- 
ges,amms ttbi dencget vaAxt. Dcncget atflatus ven*tus,& aurat 
luos.Nec tibi fol caudus,nec fit tibi htcida Photbc Dcftituant 
oculos (ydera clara tuos. Nec tibi vulcanus^iec ie ribi prxbcat 
aer. Nec tibi dct tellus,nec tibi pontus itcr. Exul inops erres, 
alicnaque Umina luftres . Exiguumque pctas orc tremente ci- 
bum.Nec corpus quxrulo.nec mens vacct xgra dolore , mox- 
quc dic srautor iit ribi noftc dies. Silque miicr iempcr , nec 6» 
miicrabiiis vllL Gaudeat aducrfis fctmina virquc tuis . Qui 
mala cum tulcris plurnna, plura feras . Caufiimque non dcfit, 
dcfit tibi copia mortis.Optatam fugiat vita coada ncccm.Lu- 
ctatolquc diu cruciatos fpiritus artus Deicrat , & longa tor- 
queatante mora. 

fhfculi Moraitt tpiftolmrum thu. C*p. C V 1 1. 

OVidutshbroepiltoiaram . Reseft foliciti plcna rimori» 
amot.Tarde,qux crcdiu lxdunt crcdimus.Quxcunquc 
ex merito ipes venit xqua venit. Fallere credentem non 
cft operoia puclIam.Gbria. Exitus afta probat carcat fucceifi- 
bus opto.Quiiquis ab eitentu fa&a notanda putat. Ars fuit vbi 
a teneris cnincu condilcitur anni . Perlege quodcumque eft , 
quid epiftola lccta nocebit. Te quoque in hac aliquid quid iu- 
uctefle pot.Venit amator grauius quo ferius vnmur incus.Vri 
mur,& tecum peftora vulnus habent. Amor non eft medicabi- 
ns herbis. Scihcet vt teneros Ixdunt iuga prima iur.encos.Frc— 
naquc vix patitur de grege captus equus. Sic male vixque fu- 
bitprimos rude pcftus amores. Sint procul a nobu iuuencs vt 
femina compti.Fine coli modico forma virihs amat. Quod ca- 
ret-altcma requie durabile non cft . Hxc reparat vircs , fcfla- 
qke membra nouat. Quid deceat non videt vllus amans.De- 
paduit profuguique pudor fua figna.reliquit, Pudor eft mifcca 
dnsamori. Leuitcr cx merito quicquid patiare ferendum eft. 
Qux venit indigne pcena dolenda venit. Nulla reparabilis ar- 
te lxfa pudicitia eft. Tangendo iacra prophanas. Non bene cae 
leftes,impia dextra colit. Credula rcs am6r eft. Quxhbet ira- 
risipfedat armadolor. •Cxpifti rochus, quarn dciinis,vltima. 
primis Cxdunt diffimilcs hic vir & illepuer. Quod male inx- 
qualesueniunt ad aratra iuuenci,tam prxmirurmaeno coniu- 
ge nupta minor. Non honor eft.fed onus fpecies lxfura feren- 
tem. Si qua voles apta nubere nube pari.Occurrunt ammo pe- 
reundiinille figurx, morique minus poenx ,quam mora mor- 
tishabet. Imperatheu vemistimidx non imperatirx. Poffi- 
det & vkijs regtut minora luis . Erubui gremioque pudorde- 
iecit ocellos.Hxc fatis in tacita figna fa;cntis crant. Spes bona 
dat vires.Ingentes parturit ira minas . Spes bona fohcito vifta, 
timore capit, nos anxius omnia cogit. Qux poflunt fieri facta. 
puure rimor.Eft fxpc- fiipphci j caula fuifle pium , non laciunt 
molles^d fora bella manus. Ingenium nimijs deficit omnc ma 
lis.Qws cnim ceiauerit igncm. Luminequifompcrproditur 
ipfe iuo. Liscft cum forrna magna pudicitix , cerumen prx- 
mia magna mouent,fed quia creduhus damno folet efle puel- 
{is.Verba,qux dicuntur vcftra carerefide, fic acccpriflima fcm 
per munera funt. Auftor ., qux prxciola facitEft virtus placi- 
dis abftimuflc bonis.Tarda folet magnis rebus incfle fides. An 
neftis kmgas regibus efle manus?Vti!isimerdum eft ipfis iniu- 
ria taffrs. Flamma recem, parua fparfa reiedit aqua, ccrtus in 
hoipiribusuon eit amor errat vt ipii.cumque mhii fpercs firm* 
cfl« nigk . Dehfti fies idcm reprcbenfor , & aftor ^ed mmiu 
properas , & adhuc tua mcflis in hcrba eft, namquc eftmcmi- 
nifle volupus.Fallitur augmio fpes bona Ixpefuo.Auribus in- 
tetdumvoces capumus, & omnem Aduentus ftrepicumicredi- 
musefle tui.Fortius ingenium fufpicor efle viris. Vt corpus te- 
neris iu mens infirma pueUis. Qux feciflc iumt,fafta referre 
pudet. Quis cnim lecurusamauit,cogit &^ibfentes plura rime-. 
relocus. F^hxilte fua quas pccnitcntia nolce crimuia vcra fa- 
cit/alfa timcre uetat. 

FtoreiLibrifinttituk: Cmp. CVIII. 

IDemin hbrofine titulo . Leuefit quod bene fcrturonus. 
Vidi iaftaus motu flammefcetet flammas.Et vidi nullo con 
cutieme mori. Verbera plura ferunt, quam quos iuuat vfus 
aratri. Detraftant prxfii cum iuga priuau boues.Afper xquut 
duri»«oBtundnuroralupatis. Frena minus ienut quifquis ad 
arma facit.Acus inUitos,multoquc fortius vrget.quam qui fer- 
nitium fcrre fatentnramor.Mulu mifer rimco.quia feci m,ul- 
ta protcrue,excmplique metu terrcor ipfc mci, minuetvindi- 
dicta dolorem,qttailibetinfirmas aditiuatira manus . Vrbibu» 
obfeifis clauix munimina poRX.Profuntin media pacc, quid: 
arma times? nox & amor vinumque,nihil moderabilc iiwdenr* 



Digitized by 



LiberSextus. 



IHa ptidore caret.Iiber Amorque metu. Ludunt formofx,cafu 
eft quam ncmo rogauit. At fi ruftirius non vctat ipfa rogat.La 
bitur occuIce,fallitquc voIubilis,alias,volatilis xus,& ceicrad- 
miflis labitur annus xquis. Qui dabit ille tibi magno fit maiot 
Homero.crede mihi res eft ingeniofa dare,fcd nunquam dcdc- 
ris fpaciofum tempus in ira , larpe fimulutes ira morofa facit. 
Fit cito per multas prxdas pctita manus. Impia flib dulci mcl- 
lc vcncna latcnc Di j tibi dent.nullolquc Larcs inopemque fc- 
ncftam,& longas hyemes.pcrpetuamque litim . Militat omnis 
amans,& habct fua calba cupido.Qux bcllo cft habilis. Veneri 
qttoque conuenit xtas , turpe lenex Milcs.ru rpc lenilis Amor, 
tepe foporatos inuaderc profuit hoftes.Viftiq; rcfurger.Quof- 
quc neges vnquam pofle iacerc cadunt. Sola viro mulier fpo- 
lijs exultat ademptis. Sola locat noftcs Ibla Iocanda venit. Et 
Tendit quod vtrumque iuuat, quod vterquc pctcbat . Et prx- 
cium quati gaudeat ipfa facit. Stat Meretrix certo quouis mcr 
«abilisxre.Et miferas iuflb corpore quxrit opes.Non bcnc con- 
ducti vendunt periuria tcftes. Nec bene felcfti iudicis arca pa 
let. Turpe reos empta mifcros defenderc lingua. Quid Oiciat 
magnas turpe tribunal opes . Turpc thori redditu cenlus au- 

ferepatcrnos.Etfacicm lucro proflituiHe fuain. Gratia pro re- 
us merito debetur inemptis. Omnia conduftor foluit merce- 
. ie foluta,non manet officio debitor ille fuo.non habct eucntus 
ferdida prxda bonos.Scindcntur veftes,geminx frangcntur, & 
aurum.Carmina quam tribuent fama pcrennis erit. 

DtEodtm. C*p. CIX. 

IDcm in /ecundo. An tacito vultu lcire futura licct . Tunc 
etiam fomni pingues,& frigidus aer,& liquidum tenui gut- 
ture cantat auis.Quem mctuit qui Iquc pcrirc cupit . Pafcitur 
in viuis liuor poftuta quieicic. Tunc fuus ex mcrito qucmquc 
tuetur honor,quis minor cft vnquam quam ucuiifc labor, cul- 
pa, nec ex tacili quamuis maniiefta probatur. Fcelix quicquid 
• amar defcndere fortiter audct. Hxc nuhi funt tecum.tibi iimt 
communia mecum. Odi nec pofliim, cupiens noneflc,quod 
odi. itquo animo pcenam qui meruere fcrunc. A Ipice vt auri- 
tus milerandx fortis afcllus . Afltduo domitus verberc lentus 
crat. Quod decuit rcges,cur mihi turpe putcm,cft vnum cdo 
minisenieruiffefatis. Pigra reluftanti ceftatin hoite liianus. 
Venator fequitur fugientia capta rdinquit. Scmper & muen- 
tis vriliora potit.Ecrapitinprxccps dominum (pumantia fru- 
ilra.Frcna repugnantem durior oris xquus.Infehx tota quicQ- 
ouc quiefccrc nofte, fuftinet , & ibmnos prxnna magna vocat. 
Stultc-quid eft lbmnus,gclidx nifi mortisimago. Longaquic- 
Jcendi tcmpora fata dabunt. Atvosquod quilquc loquatur. 
Credite credentinulla procella nocct. Quxrit Auarus opcs, & 
quxlaflauitcundo xquora periuro naulragus ore bibit. Sero 
icfpicitur tellus vbi fuue foluto, tcndit in immenfum panda ca 
rina ialum. Fcebx quem fua tcrra teoet. Nauita ibliatus cum 
vemoi cxnorrct imquos,& propc um lxtum , quam propc ccr- 
siit aquam. Eft fcelix dicas quem iua teira tenet. Tutius elk fo 
uillc thorum,legitfc libcllos. Traiciam digitisincrepuiile hra. 
Ettprecium paiog non leue vtta morx. Quod licet ingratum 
cft.quod non licet acrius viit.Pinguis Ainor nimiumquc potcs 
an txdia nobis Vertitur,& ftomacho dulcc vtelca nocct, quod 
lequitur iugio , quod fugit ip/c icquor. In Hammam fiamuias 
ia mare fundis aqua;. 

IdemtU Eodtm. C*f. CX. 

IDom inlibru :c tio. ^iquametu dcmptocaftadt^ca dc- 
mque calta.qux quia non liccat^ion taat^lla facit . Vt iam 
feructnr bcnc corpus aduicera mcns ell.ncc cuttodiri ni ve- 
Jit vlla potelt , ncc mencem feruarc potesucecomniaclaudas. 
Omnibus cxclufis intus adulter crit.cui peccare licct,peccat mi 
juu ip& poteitas-. Semina ncquitix languidiora faut . Dcfine 
«redemihi vitia irritarc vetato . Oblcquio vinces aptius ipfc 
tuo. Vidi ego nuper xquum contra fua vinda tenaccm. Orc 
xc luftanti fulminis irc modo. Conftiutvt primum conceflas 
jcnfit habenas,trenaque m eftulas laxa iacere iubas . Nitimur 
in vctitum femper cupimufquc negau . Sic lntcrdidis immi- 
jiet xgcr aquis. Quicquid ieruatur cupimus magis,ipfaque fu- 
icm . Cura voca ,pauci quod finit alter amant , non proba fit 
quam vir icruat,fcjd adultera cara. ipfe timor prxcium corpo- 
xc maius habct. Quid tibi fbrmoia fi non niu caita placcbic, 
Non pofliint vllis ifta coirc modis. Si fapis indulge Uominx, 
TBltuique fcueros . Exucnec ngidi tura tuere viri. Curia pau 
peribus claufa eft dat ccnfiis honores. Inde grauis iudcx , inde 
letierus cques. Omniapofltdeant,illiscampulquc forumquc. 
Sei uit,& hi paccin audaque bclla gerat. Salicet omne lacrum 
inors importuna prophanat. Ommbus obfcuras inijcit illa ma- 
fius.Viuc pius.moricre pius^ole facra colentem. Mors tamen a 
jjernpUs in caua bufla trahic. Lufianturpcdufqucicucin con- 



72 



traria tcndunt. Hacpodor hac ambr eft,fed puto vincet amor. 
Odero fi potetofi noninuitus amabo . Nequitiam fugio fii- 
gientcm forma reducit . Non iacit ad mores uin bona fbrma 
malos.Exit inimmeniiim locunda licentia vatum. Obligathi- 
ftoria,ncc fua vaiba fide.Non iuga tauios amat,quod umc odit 
habct. Quis furorclt.qux nofte latcncin luccfatcri. Ecqux 
clamfacia* facta rcferrc palam. 

florts Liiri di nrte nnumdi. C*f. C X I. 

IDcm in libio primodearte amandi. Artecito veloque 
ratcs , remoquc rcguntur . Arte lctus currus , arre regen- 
dus Amor . In puero eft xtas mo!li< , & apu rr^i. Vt re- 
dit itque frequcns formica pcr a^mcn. Granifero Iblitum cum 
vehit orc cibum. Aut vt apcs faltufquc fiios rcdolciitia nactz, 
pafcua pcr florcs,& thima lumma vulant . Sic ruit ad cclcbres 
cultiftima famina ludos . Copia iudiciuni,(xpe morata meum. 
Spcctatumvcmunt,vcniunt(pcctcnturvtipfx. Illelocus c-ilti 
damna pudoris habct . Quiquealijs cauit non cauet ipfefibi. 
Parualcues capiunc animos. Ingcmuin c<slefte fuis vclocius 
annisfurgit. Vinaparantanimos faduntquc coloribusaptos. 
Cura fugit,multo diluiturque inero . Tunc veniunt rifiis, tunc 
pauper comua iumit. Tunc dolor,& cui x,rugaquc frontc abit. 
Tunc apcrit mctes euo rariilima nfo.Siniplicitas.artes excutie 
te Deo.Iudicio formx noxque merum nocent.nofte latent mc 
dx vitioqne ignoicitur omni . Horaque formoiam quamlibct 
illa tacit. Vcrc prius volucres taceant xftate dcadx. Mxnalius 
lepori det fua terga canis.Fcemina quam iuueni blandc tentata 
repugnet.Vix erit e multis,qux neget vna tibi. Parcior in no- 
bis , nec tam turiofa libido eft . Lcgttimumfinem flammavi- 
rilis habet. Qux dant,quxque negant,gaudent tamen efle ro- 
gatx.Fcnilior lcges eft alienis fempcr in agris. Vicinumque pc 
cus grandius vbcr habct . Mcns crit apta capi tunc cum lxtif- 
fima rerum.Vt feges in pingui luxuriauit humo. Pefiora dum 
gaudcntncc funt attrita dolore . Ipla patent blanda tunc fubit 
artc vnus.Mulu rogant addcnda dari,data redderc nolunt. Per 
dis,& in dainno gratia nulla tuo. Vt fragilis glacies rntcrit ira 
mora.Flcctitur iratus voce roeate Deus. Prom itcas facico,quid 
emmproiuitterclxdit. Polucitis diucs quilibet eflc potcft. 
Spes tenet in longum femcl cft fi crediu tempus.fi dedci is qc- 
quam poceris ratione iclinqui.Prxtcritum tulcrit, pcrdiderit- 
que ninil . Atfi non dedcris femper vidcare daturus.fi c domi- 
num fterilis fxpe fefdlit agcr. Sic ne perdidcrit non ccflat pcr- 
derc lufbr.Tempore diflicues vcniunt ad aratra iuucnd. Tcm- 
porc lenu pati frena docentur xqui. Ferreus afliduo confumi- 
tur anulus vfu. Intcrit aflidua vomer aduncus humo . Quid 
magis cit durum faxp , quid mollius vnda. Dura tamcn molli 
faxa cauantur aqua. Capta vides fcro pergamacapu tamcn. 
Quod rogac llla timet,quod non rogat opcat vt in(tcs.Inlcque- 
re m vou poftmodum coinpos eris. Forma viros ncglcda dc- 
cet.Ecce fuum vatem libcr vocat hicquoque ainantcs.Adiuuae 
& flammx qua calct ipfc fauet. Sxpeucens voccm vcrbaquc 
vultus habet. Ccrta tibi a nobis dabitur mcnfura bibendi.Offi 
cium prxftent menscjue pcdcsquc fuum. I urgia prxdpue vino 
ftimulata caucto . Et nimium faciles ad fera bella manus. Ap 
tior dl dulci menia meruq; ioco.Facile eft oIa,ota pofie- Dco, 
Innocueviuitenumcnadcft.Sibtqucquequc vidctur amanda. 
PctHuia fit, nulii non fua forma placet. Deleftant etiam caftas 
prxconiu formx. Virginibus curg grauquc forma fua eft.Fal- 
Utc fallcntes ex magna parte prophanum. Sutgenus.in laqueos 
quos iiofucrc cadant.Pugnabit primo , forcaftis & improbe di- 
cet. Pugnanda vinci ; icd tamen illa volct . Vim licet appellcs, 
grata dt vis illa puellis. Quod iuuat inuitc fiepc dcdiile vo- 
lunt. Reddite depofituin , pietas fua fedcra fcrnct. Nec enint 
lex xquior vlla eft.quam necis artifices arte perire fua. Qitpd 
rcfugit multi cupiunt , odere , quod inftat . Pallcat omnis 3- 
mans , hic eft color aptus amand . Nil nifi turpe iuuat , curx 
elt fua cuique volupus . Ergo millc animos cxcipe millc mc— 
dis.Non eadem tcllus paritomnia vitibus illa . Conuenit, nxc 
oleis,hxc bene fatta virent. Peftoribtts mores tot funt quotia 
orbe figurx.Qui (apit innumcris moribus aptusedt. 
Idtm dt Zodtm. Cmf. C X 1 1. 
Dem in lecundo. Non minor ett virtus, quam qtixrere par- 

Iu tucn.Caliis ineft illic.hie erit ar; is opus. Ingenium mala 
fxpe inouenc vt arneris amabilis efto. Formabonum fragi 
le eft quantumque accedit ad annos. Fit minor, & fpacio car- 
pitur lpii luo.Ncc violx lcmpcr,ncc lilia mollia florcnt. Et ri- 
gct amifla fpina relifta rofa. Et tibi iam venient cani formolx 
capilli.Iam venientnigx : qnx tibi corpus arenclam mollire ani 
mum,qui duret,& inftrue formam Solus ad extremos pcrma- 
net llle rogos. Ergo age fallad timidx confidc tigurx. Quif- 
quis es 'aut aliquid corporc plutis habe. Dcxtcra prxcipue ca- 
1 pitin- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentij. 



tiit miulgerrtia mentes.Afperitas odium feuaquc bclla mouct. 
Dulcibus eft vcrbis alliciendus amor.Flectiturobfequio curu* 
tus ab arboi e ramus. Si vircs frangis expcriare tuas. Obfequio 
trahuntur aqttx.nec vincere poflis. Flumina fi contra, qux rc- 
pit vnda nate>.Obfequiun»bTygrefq; domat tumidofq; Lconcs. 
Kuftica paulatim Taur» aratra fhbit.Hi pereat p quos munera 
rimen habcnt.Aurea nunc verc funt fccula.plurimus auro. Vc 
nit honos,auro conctharur Amor . Ipfc licct vcniat Mulis co- 
mitatus Homcre. Si nihil attuleris kbis Homerc fbras. Ccde 
repugnanti.ccdendo victor abibis. Dtim nouus erratamor,vi- 
rc rTbicolligetvfu.Si benc nutrieris tcmpore firmus erit.Qu6 
taurtim mctuis vitiilum mulccrc Iblebas . Sub qua nunc rccu- 
bas arbore virga fuit,nihil affuctudine maius. Da rcquiem in- 
quietus agcr bene crediu rcddit.Si mora tuta.fed breuis, Icnte 
fcunt tcmporc curx. Vancfcitque abfcns,& nouus intrat amor. 
Fccmina quam focjj deprenfa pehcc lc-fti.Ardct , & in vultu pi 
gnora mcntis habet. Furto celetur culpa modcfto. Gloria pec 
cati ett nulla petendafni. Lxfa Venus infta arroa mouet te- 
liimque rcmittit. Et modo.quod quxfla cft ipfa qnx rerc facit. 
Qux benc celari.v fi qna tamen afta patcbiint.Illa hcct pateant 
tu tamcn vfquc ncga.Vt lenis abftimptis panlatim viribus ignis 
Ipfe Jatet fummo cadct in igne cinis. Sed tamen cxtinctas ad- 
moto fulphurc flammas. Inuenit & lumen , quod fuit ante re- 
dit. Sic vbi pigra fitu fccuraque pe&ora torpent . Acribus, & 
ftimuliseliciendusamor. Luxuriant animi rebus plcrumque 
jecundis. Nec facilc cft xqua commoda mente pati.Scmina no 
fcmpcr fulci cum foeno:e rcddunt. Qiii fermone placct,taci- 
turna filcntia vitet . Qui canit artc canat, qui bibit arte bibat. 
Proponas animo mulca fcrcndatuo.Quot lcporcs in atho.quot 
apcs nafcuntur in ibla . Cxrula quot baccas palladis arbor ha- 
bet. Litorequotconchx,totfuntinamoredolores. Quod iu- 
uat cxiguum eft,plus eft,quod Ixdat amantcs . Dcdccct ingc- 
nucs txdia ferre fui.Eft nulla nifi ardua virtus. Exigua cft vir- 
tus prxftarefilcntia rebus At contra grauis eft cuipa taccmla 
loqui. Quod male fcrs afluefcc.feres benc inulta. Vctuftas le- 
nit,& incipiens omnia fentit amor. Dum nouus in vinli coa- 
lcfcit cortice ramur, concutiat tenemra quxlibct aura cadit. 
Mox eadem vcntis fpacio durata refittit . Firmaquc adoptiuas 
arbor habebit opes.Cum mora non tuta cft totis uicumbcrc te 
mis.Vtile,eft admiflb fiibdere, calcar xquo. 

DtJLodem. Cap. CXIII. 

IDcm in tertiolibro . Parcite paucarum crimen diffundere. 
in omnes,lpc&ctur meriris quxlibct puella fuis. Vtilis o iu- 
ucnes aut hxcaut fcrior xtas.Itte fcret fcgctcs,ifte fodiedus 
a<»cr. Dum vircs anniquc finunt tolcratc labores. Iam vcniet 
tacito cuma fencfta pcdc. AdJc^uod cft omnibus opera pru- 
«lentia maior . Solus artifices,qui facit vfus adeft.Vtilc ctt ad- 
miffo 'fubdere calcar aequo. Fcemina ncc flammas , nec fzuos 
effiigit arcus.partis haec video tcla noccrc viris,Fallunt faepe vi- 
ri tencras non larpc pucllae, Paucaqiie fi quarras crimina fraudis 
habent. Venuirae mcmoies iam nunc aeftote icneftg. Sic nul- 
him vobis tempus abibit incrs. Luditeeunt anni more fluen- 
tis aquae. Nec qux prxtcrijt rurfusrcuocabuurvnda.Nccquf 
prxterijt hora rcdire potctt. Vtendum eft xtate cito pedc Ia- 
bitur xtas. Ncc bona tam fcquittir,quam bona prima fuit.An 
«uib* exuitur tenui cu pellc vetuftas.Ncc faciu t ceruos cornua 
lafta fcncs. Noftra fiuc auxilia fugiunt^>ona carpite flore.Qui 
nifi carptus erit , turptter ille cadct . Cura dabit faciem facics 
ncelefta pcribit . Adijcitornatus proxima quxquedics. Fce- 
mina canicicm gcrmanis inficit berbis. Et mehor vcro qux- 
ritur aitc color. Famina proceditdenfiflimis crinibus emptis. 
PrOquc fuis alios cfficit xre fiios. Nccrubor eft emifle palam 
yenire videmus. Quid dc veftc loquar , nec iam fcgmentare- 
quiro . Cum tot prodierunt prccio lcuioie colores . Quis fu- 
ror eft cenfus corpore ferrc fuos. Difcant ctiam ridere pucllf. 
Qnxritur atque illis hac quoque partc dccor.Sint modici ri- 
£his parux vtrinquc lacung. Et funimos dcntes ima libella te- 
gant . Nec tua perpetuo contendant illa rifu , fcd leue ncfcio, 
quid foemineumque fbncnt. Eft qux pcruerfb diflorqucatora 
cachinno. Cumrifit Ixta ett , altciam flere putas. Illafbnat 
raucum quiddam atque inamabilc ndct.Vt rudit a fcabia tur- 
pis afcllc molam . Dicite fceminco corpora fcrrcgradu. Eft,& 
jn inceffu pars infpicicnda decoris. Aliicit ignotos illa fugat- 
quc vtros.Nudaquc per ludos peftora noftra patent. Tunc fu- 
mus incauti ftudioquc aperimur in illo. La fubit dcformc ma- 
]um lucrtque cupido. Iuigiaquc,& lixx iblicitufquc dolor, Cii 
mina dicuntur,refbnct clamoribus xtlier. Inuocat iratos , & 
fibiquilqucDcos. Nulla fides ubulis, qux non pcr vota pe- 
tuntur. Et lachi yniis vidi fxpe madeic genas . Iuppiter a vo- 
bis bcc turpia aunina pcUat , Scd viuic vuos foraiam cuJ- 



tumquc profcflbs. Quidne fiias poutint in ftatione comaj, 
Errat,& in nulla fcde motatur Amor.Fcemina quidfaciar cum 
vir fic moljior illa . Vclles qnas geritis fbrdida lana fuit. Tur- 
pepecusmuuliimturpjsfuicgraminccampus. Etfine fronde 
frutex,& finc crine caput . Scmpcr fiint plura dcteriora bonis. 
Res ett blanda canor. Pro facie multis.vox fiia lcna fiiir. Ma- 
gnttm opus eft morcs corr.pofuiflc bonos. Quod latetignotum 
cft ignoti nulla cupido eft . Ad multas lupa tendit oues prx- 
detur vt vnam . Se quoque dat poptilo mulicr fpeeiofa viden- 
dam. Quem trahat c multis forfitam vnus crit . Ommbus 51- 
la locis nianct ftudiofa placendi . Et curam tota mente deco- 
ris agit . Cafus vbiquc valct fcmpcr tibi peVideat hamus.Quo 
minime credis gurgite pifciscrit . Difcite ab altcrnis vobis ti- 
nunffc quxtclis. Ianua fallaci ne fit aperta viro. Mora fem- 
pcr amantcs inciut. Iudice me fraus eft conccffa repcUere fraa 
dem. Armaque in armatos fumere iura finunt . Candida pax 
homincs trux dccet ira feras. Ora tument ira,nigrefcunt fan- 
guine venx, Nec tumcat vultu damnofa fupcrbia veftro. Mol- 
libus eft oculis alliciendus amor. Odimus immodicos ( cx|>cr- 
to cicdite ) faftus. Sxpc tacens odij fcmina vultus habet.Non 
bene cum lbcijs regna Vcnufquc mancnt. Tunc bene fbrtis x- 
ouusrefcrato carcerc currit. Cum qtios ptxtereat quofque 
fcquatur habet.Qualibet extindos iniuria fufciut igncs.JTur- 
pc iaccns mulicr multo madefacu lieo. Digna eft concubitus 
ciuoflibct illa pati. Muncracredc mihi capiunt hominefque 
deolquc. Placatur donis iuppiter ipfc datis. Qux vcnit ex tu- 
to minus eft accepta voluptas.Experto credite. Non citocredi- 
deris quantum cito credere lcdat. Exemplum vobis non leue 
procis erit. Carpe cibos digitis cft quidcm gcftus edendi.Ora 
nec tmmunda tora pcrunge manu. Ncue domiprxfume da- 
pes.led definc citra , quam cupias paulo , qu.-im potes cffe mi— 
nus.Priamidcs Helenam auide fi fpectet edcntem. Oderit, 8t 
dicat,ftuita rapina mea eft. . 
Fh/culi De remtdio amoris. Ctp. C X 1 1 1 L 

IDcm in libro pnroo de remedijs . Terra falutifcras herbas 
c adcmque nocentcs. Nutrit & vrticx proxima fxpe rofa eft. 
Vt>le propofitum eft fxuas cxtinguere flammas . Nec fcr- 
uum vitiis pcctus haberefuum. Dum licet & modici tangunt 
prxcordia mortus . Si piget in primo jimite fifte pedem. Op- 
primc dum noua (unt fubiti mala fcmina morbi. Ec tuus ina- 
piens ire rcfiftit amor. Nam mora dat vii cs tenei is.morapcr- 
coquitvuas. Et validas fegctes , quod ftiit herba factt. Quae- 
prxbet latasarbor fpaciantibus vmbras . Quo pofiu cftpri-' 
mum tcmpore virgafuit. Tunc poterat manibus firaima tcl- 
lurc reuclli. Nuncftatin immcnfum viribusancta fiiis. Qna- 
le fit illud, quod amas ccleri circumfpicementc. Ettualxli» 
ro fubtrahe colla iugo. Priucipijs obfta fcro medicina paratur. 
cttm mala per longas conualuere moras. Et propei a,nec & vcn- 
turas differ in horas. Qnod non eft hodie , aas mtous aptu» 
erit .Vidi,quod primum fuetat fanabile vulnus. Dilatumlon- 
se damna tulifle morg. Scd quia delcdant Veneris dccerpcre 
fructus. Dicimus aflnluecrasquoquefiet idem. Intereata- 
citx fcrpuntinvifceraflammx. Et mala radices altius arbor 
agit. Dum furor in curfii eft currenti cede furori,. Difficilcs 
adittis impetus omnis habet, Stttltus obliquo de quo .cum 
difccderc poflit. Pugnat in aduei fas ire natator aquas. Impa- 
ticus animus , nec adhuc tractabilis artc. Rcfpuitatqueodio 
vcrba monentis habct. Aggrediar mclius tunc cum fua vul- 
nera tangi . Iam finet,& veris vocibus aputs erit . Quis ma- 
trcm nifi mentis inops in funcrc nati. Flercveut, nouhicil- 
la monenda loco eft. Cum dederit lachrymas animttmquc im- 
plcuerit xgrum . Illc dolor verbis cmoderandns erit . Tcu» 
poribus mcdicina valet , data tempore prodeft. Et data non 
apto tempore vina nocent . Quinctiam accendas vitia irritcf- ■ 
quc veundo . Temporibus fi non aggrcdiare fuis. Ocia fl to- 
las pciicrc cupidinis arcus . Contcmptxquc iaccnt, & finelu- 
ce faces.Qnain platanus riuo gaudet, quam populus vnda . Ec 
quam limola canna paluftris humo. Tam Venus ocia amat.Fi- 
ncm,qui quxris A moris, Cedit amor rebus res age tutus eris. 
Languor,& immodici fub nullo iudiccfbmni. Alcaquc,& mul- 
to tcmpora quafla mero.Eripiunt omnes animo fine vulncrc vt 
res 1 . Affltut incautis dcfidiolus amor . Defidiam puer ilie fe- 
qui fblct odit agentcs . Da uacttx menti quo terreatur opus. 
Quod potuit fecit.ne nil agerctur amauit . Sic venit illc puer, 
fic pucr illc manet. Cuin feinel hxc animum cxpcrit mulce- 
re voluptas. Dcbilibus pennis irritus exit Amor. Sxpe ibi fuc- 
cos quamuis inuitusamaros. jEger , & fatcor mcdicus, turpi- 
ter xgcr cram. Vt corpus redimas fcrum paticris,& ignes.yt— . 
que animo valeas quicquam tolcrare ncgabis. Vt valeas animo 
mulu dojcnda fcrcs.Et mala funt vicina bonis, errore fub ipfb. 

Pio viuo 



Digitized by 



Google 



LiberSextus. 



73 



_>ro vitio virtus crimioa fxpe ralit.Decipimnr caka gemmis, 
auroquetegutttur Omnia , pars roinima eftipfa puella fui. 
Surama petit liuor, pettlUant altiflima Tenti.Somma pctunt 
dextia fulmina mifla Iouis, rumpete liuor edax . 

It$md$$td$m. C*f. CX V . 

IDem in fecundo. Ftigot e foles. Sole iuuant vmbrx gtata 
ficrndafici. Etqux non ptofuut fingula mulca iuuanc. 
Patua necat motfu fpaciofum vipera taurum . A cane n5 
tnagno fxpe tenecut apet. Collige de m ultis grandis acernus 
crit . Qao raa non poflunt ofFeodi peftora iacto . Forfitan 
hoc alio iudice ctimen erir.Sc-ta bipartiu dum mens difcur 
xit vtroqac Aitcrius vites fubtrahit alter amor. Grandia per 
multos cenuantur flumina riuos . Magnaque fubdu&o fti- . 
pite flamma peiit.Succeflore nouo vincit' omnis amor. In- 
trat amormentcs rifu,dcdifcitur vfu. Pattius e multis macer 
dcfidcrat rnum . Quara qux fles damat.tu mihi folus eras. 
Tequoquefallet aroor, ne fit tibi finis amandi . Prxpoficis 
frcnis fxpe repugnat cquus.Vtihus latet qudd non piofice- 
bete fiat.Quse nimis apparcnt retia vitat auis.Pofle pati faci 
le eft tibi impatientia defit. Protinus ex facili grandta ferre 
licct.Miilc mali fpccies, mille falutis etunt.Corpora vix qux 
dam fetro fanantur acuco. Auxilium mulcis fuccui Sc het ba 
fuit. Txdia quate mali faciunr,& txdia fincm.Qui male do 
tati paupcr curn coniuge riuit . Vxotem fato credatobcfle 
fuo.Quifquis amas loca fola nocent, loca folacaucto. quo 
fugis in poputo ratior cfle poces,nam ribi fecrecos augenc lo 
ca fola furores,cft opus auxilio tutba fucura cibi.Triftior ic- 
circo nox eft quamtempora Phxbi. Quxque leuet tutba fo- 
dalis adeft. Nec fuge colloquium , nec fit tua ianua claufa- 
Ncc cenebris lu&us Aebilis abdctuos.Si quis amas nec vi» fa 
cito conugia vices.Hx etia pcdori ixpe noccre foienc. Mot 
bida facta pecos totum corrumpic ouilc . Ne maculct alias 
eft feparanda gregc. Dum fpcctanc oculi lxfos ledunc' 8c ipfi. 
Multaquecorporibus ttanfitionc noceot. Inlocononvn- 
quam liccis aientia glebis . Oe ptope cnricmi fkiminema- 
nat aqna.Manat amot tcclus.fi non ab amarrtc icccdis. Vul- 
nus in antiquura rediit male fana cicatrix.Proximns a cectis 
ignis defenditur *gre_-> . Vtilc eft finitimis abftinoiftc Jlocis. 
Ncc qux ferre folct fpaciancem porticus illam Te fcrat.of- 
ficium neue colatur idem. Quid iuuac a moniiu topidanv te- 
calefcete mentem. Alcer fi poffis orbis habcndus erit- Non 
facile efuiiens pofica recinebercmcnfa . Etmalcum fatiens 
nucrit vnda fitim . Ditm defidctiis cffluat illa tuis.Et mali m 
taceasqoim tc doiuifle loqcraris.Qui nimiommultisnon a- 
xno dicit.amac. Sed melioi i fide paulatim et tingoitur ignis , 
quam fubito,Iente definis tutus cris. Faitac * in tenues radi- 
ciras excac auras.Pcrque gradw molles cmotiacar Amor.Ta 
tiuseft apcumqae magis difccdcre pace, quam petere a tha- 
lamislicigiofa ibta. Attibusttinumerismensoppugnatur 
omantum.Vt lapisequoteis vndiquepulfosaquis. N.c caufa* 
•peii quate diuoicia qaxias. Nccdic quoddoleas, clam 
tamen vfqoe dok_j. Nec peccau tefer , oe diluat ipfa caue- 
to. Vt melioi caufa, caufa (it illa cua. Qui filet eft fi r mus.qui 
dicit mulu puellx Ptobta, fatisficti poftulat ille fibi. Et toca 
ibla nocentUbgito loca confcia veftti.Concubitus caufas ilka 
dolotis habeot . Admoniti recrcatut Amor vufnulcjoe no- 
uatum Scinditur.infitmis caufa pufilla nocct . Non facilt_> 
cfttautumvifaietincreiuuenca . Fottis cquus vifxfemper 
adhinnic equX . Fulminc perpetuo toticns folet altius itc_* 
Scd umen hxc breuis cft ,illa perennis aqux. Turpe vit Sc 
jnuliei modo rancli , protinus boftes . Muneia qox dedetas 
Jiabeat fine lite lubeto.Efle folent magno damna isinota bb- 
xio . Neue pucllarum lachrymis moueare caueto. Vt fterent 
oculos erudiere fuos. Vt pene extindtum cinerem fi fulphure 
xangas. Viuit Sc ex modico maximus ignis ciit.Sic nifi viu- 
xis quicquid tcnouabit amotem . Flamma recandefctt qux 
xnodo nolla fuit.Sunt que. non pofliint aliquo cogente iubo 
xi.Sxpc tamen cafu facta tuuare folcnt. Diuitiis alitur luxu. 
xiofus amot . Non habet vnde fuum paupertas pafcat amo- 
xem.uec tamen hoc canti vt paupei cflc vclis. At canci tibi fit 
non indulgete theatiis . Dum bene de yacuo pcctotc cxdit 
amoi.Eneiuantanimoscithaifqueiociqucl~txque.Et vox, 
Sc numeris brachia mota (uis . Aut nutla cbnctas tibi fit aut 
tanta fit vt tibi cutas Eripiat ,fi quaeft intet vtramque no- 
cet . Vina parant animos Veocti ne pluriraa fumas . Et ftu- 
pcant roulto corda fepulta mcro . Vento nutritur vento te« 
-tinguiturignis. Leuts alit flammas .grandior auta necac. 
Dum fibi qutfque piacct cicdula tutba fumos . 

Spcculum Hifloiiale • 



rhfiuliliM MttbmntrphoJ*u . 
Cap. CXVi. 

IDera ih libioptimo Methamorph.Pionaque cum fpea_c 
animalia cf teta cettam.Os homini fublime dedir,ccelum- 
- que videie Iuflit, ac et eclos ac f ydea collete vltus. ittupic 
vcnx peiotisin euum omoencfas. Fugerepudor verurnque 
fidefque. In quorum fubirc locuro fraudvfquc dolique. Iufi- 
diacque & Tis_t amor fceteratas habendt . Efrbdiuncur opes 
irritamenta malorum.Iaqoe nocens fcrum, ferroque nocen- 
tius aurum Piodierac,ptodit bcllum.quod pugnat vttoqut-* 
Viuitur ex rapto non hofpes ab hofpice tutus. Non Soccr a 
gcneto ftattum quoque gratia raia.Imminet entio vircon 
tugis illa mariti.Filtusante patte pattios mquitit in annos. 
Vi&a ia-cc pietas & vitgo cede madentcs. Vlcima cceleftium 
terrasAftrea reliquit. Quaterra patet feta icgnat Hcrinis. 
In facinusiutafle puccs.lcd irnmcdicabile vulnas. Enle re- 
fcindendum eft ne pars fincera trahatur. Quantum noxx 
iam rcguct vbique Enumetare piget.minotfutt ipfainfamia 
vero. Efle quoque in fatis reminifcitur afrore tcmpus. Quo 
mare , quo tellus cotteptaque tcgia cceli . Aideat 8c mundt 
moles opcrofa laboiet.Quippe vtu tcmperiem fumpferc hu 
moique calorque . Concipiunt , & de his otiuntni cu ncla 
duobus.Cumque fit ignis aqux pugnax.vapor humidus om- 
nes Res creat Sc difcors concordia fcetibus apta eft.Hcu mi- 
htquianullus amot eft medicabilis hetbis. Idem infecun- 
do. Intct vtiunquc tene medto tutiflimus ibis. Vix vlla po- 
tcntia longa eft,non eft mota hbeta nobis.Nemo fc finc cri- 
mine piodic.Heu quam difficile cft crimen,non prodete vui 
tu. De inuidia fic loquitur.Pallor in orc fedec,macies eft cor- 
poie toccnuuquam rcdaanesligetrubigincdcntes. P^clo- 
ta vclle vitcnt lingua cft difliifa vcncno. Rifus abcft.ntli qne 
fcccre dolores , necfruiturfomno vigilautibus excicacuris. 
Sed videt ingtatos contabefcitcj; vidcudo. Succeflus bomi- 
num caipitque Sc carpitut vna Suppliciumquc fuum eft, ad 
opetta^ue nubibtts attis. Poltuit afflatu populos vrbcfquc-^, 
domofque. Vixquc tenet lachry mas,quia nihil lachtymabi» 
le cernic. Non bcne conueniuuc necin vna fede morautur. 
Maieftas & Amot,& catera munimima ruiis. idem in cettio 
libro.Sed tamen hxtct amotciefcitquedoloie repulfx.Mal 
tas tenet ettoi amltcm.Di conditioue cbtiofotum dicit. Ille 
meto fomnoquc gtauis ticubatc videtut.Vltima fempcr. £x- 
pedanda dies hominieft , diciquc bcatus. Ante obuum ne- 
mo fapiemaque funcra debct. Minimum cft quod amanci. 
busobftat.Inopem me copia fecit. ldem io quarto ltbro.Tc- 
pore crcuit Amor. Quoqi magisiegitur.tcctus magis xftuac 
iguis. Qtjid nou fenuc Amot,fas eft Sc ab hoftedoccri, mul- 
torumque fpes inutdiou procorum-i. Idem m quinto libro. 
Subitc minotes fxpe cafusfupeii. Et metu vttes mmuun- 
tur Amoris . Feedacumiic voiuciis ventmi nuncta lu&us. 
Ignauus Bubo durum morulibus omucm_> . Laudate pa- 
rum cftlaudcmur Sc ipfi . 

D$$tdtm. C*p. CXVII. 

IDcm in feato libto. £t nihil eft quod non cfFicoo captas 
amoic. Aulic,ncc capiunt inclufas pcdora flammas. Pioh 
fapcri,quaucum mortalia peAora nodis babent.Ipfo lcc- 
ietis moliminc theieus.Credicur efle pius.laudemq; a crimi- 
ne fumit.Grandcdolons ingcnium eft.roifetilq; venitlolcr- 
tia rebus.Aft vbi blaudiciis agitur oihil hotiidius tta. Itc-m in 
7.lib.Flebile pnoCiptum mcltoi fottuna fecuta cft.lnq; ipfos 
ffua medcnccs. Erumpic cladis abtuntq; auctoiibusattes. 
Qoo ptopiorquifque eft feiuuque fidcbus xgro . In patrcm ' 
l{ti citius venit. At falutis,fpes abiit.finemq; vident in func- 
xe moibi. Indulgeat animis & nulla quid vtile cuta. Vcile_j 
enim nihil cft palfiffl pofitoquc pudote_j.Fontibus_--fi-<tiis 
puteifq; capacibus hxtent. Ncc fnis txttncta prius cft quam 
vita bibendo. Indcgraucs nequeuntmotboconlurgrre tc jp 
fis.lmmoriuncui aquis.Aliquis camen hautit Sc ilus Tanta- 
que fuut mifctts inuifa txdia Ixti. Piofiliunt fi ptohibenc 
confiftere vues. Ccrpora deuoluunt, fugiuutque Penatcs. 
Quifqucfuos.-ua cuique domus fuuclta videcur Etquiacau 
(aiatcc, locus efl in cnmine totus.Credula res amor cft fbr- 
miceparuum genus eft patieulque laboruin. Quxfitique ce- 
naXjfacicsixufqueiobebant credcre adultcrium . Piohi- 
bebaiit crcdete moiet. Sxpe fuum fcrucnsoculis fi.it iia fu- 
lotem . Immenfa eft fincmquc pocencia cccli non H abet , 
fupet omoia vultas acceflete boni.nec iners paupcrq e_j 
Toluntas. Idem in nona . Quis enim fua ptxlta vidtus com- 
mcmotaflevclit. Iura fcnes notint , & quod lictatquc nc- 
phaf qucFafqj fit inquirant lcgumquc cxamina fciucnt,non- 
Thomus Quatcus. K vaccam 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



vaeeam vaeee.nec equas atnor vnt equdrum ,>nt oues aries, 
fequitur fua fcemina taurum,ficquc 8c aues cocunt,interque 
animalia cuncta. Fcemina fosminco cotrupta cupidine nulla 
eft. Idem decimo , nil profunt artes , cum fit immedicabile 
vulnus,vt fiquis violas riguoque papanera in horqp . Li- 
liaqtieinftingatfuluishxrcntia linguis , marcida decidane 
fubito caput illa grauatum,nec fe fuftineant, fpectantque ca 
curatnetetram. Sic vultus mortens iacct,defecti vigote. Ipfa 
fibi oneti eft cemix humeroque recumbit.Retinet malus ar« 
doramantem. Omoia dcbentur morti, pauluraquemorari. 
Serias aut citiut.fcdere properamus ad imam.Tendimus hac 
omncs hzc cft domus vltima. Inter audaces non cft audacia 
tuta. Audentes Dcus ipfe iuuat . Itemin n. Auarus. Viz 
fpes ipfe fuas animo capit.aurea fungens omnia. Exitus in 
dubio eft, ctedira res auctore fuo eft . Quis enim laudauerit 
hoftem.Et obeft quoque gloria multis . Idem in duodecimo 
Tutius cft contendere vcrbis quaro pugnare manu. Ex re no 
rnen habet pauperis eft nnmerare pecus. Turpis fiae ftondi. 
bus arbor. Turpis equus nifi colla iubas flauentia velent.PIu- 
rna tegit volucres, ouibus fua lana decoti eft,barba viris. Id£ 
in dectmo tertio. Innia virtuti nulla eft via. Item in decimo 
quarto.Morte catent animx cuncu fluunt.Nihtl eft qudd to • 
toprxftec inorbe. Ipu quoque affiduo voluntur tempora 
inotu.Non fecusac flumcn,ncc enim confiftere flumen.Nec 
leais aura poteft.fed vt vnda impellitur vnda. Vrgeturque ea- 
dcm veniens vrgctque priorera.Tempora fic fugiunt pariter, 
pariterque fequuntur. Corpora vertuntur, nec quod fuimuf- 
lie fumusUe.Cras erimus. Ignis enim denfum fpiflatus in ae- 
sa tranGt. Hic in aquas tcflus glometata cogitur vnda . Nec 
fpecies fua cuique maner,rerumque nouatrix . Ex aliis alias 
reparat natura figuras . 

VlofculilibriVtfttrmn. Csf. CXVllI. 

IDcm in libropriraodeFaitis.Proiperaluxoritur lingois 
animifque fauete . Necdicendabono funt bonaverba 
die. Iuppitcr arte fua totum cum fpedat in orbcm . Ntl 
nifi Romanura quod tueatur habet . Tcmporecreuit amor 

3ui nunceftfummum habendi. Vix vlrra quod iam progre- 
utur habet P uris opes nunc funt.qaam rrtfci temporisan 
nis.Dura populusdum noua Roma tuit. Nam poftquam for 
tuna loct caput extulit huius. Et tetigit fummo vertice Ro- 
ina Deos.Cteuerunt 8c opes.ft opum furiofa libido. Et cum 
poflid-.ant plurima , plura petunt . Quo plus funt potx plus 
fitiunc* aqueJn precio precium nunc efi,dat cepfus honores. 
Cenfusamicitia panper vbiqueiacet . Nequitiaeftq te non 
fiuit efle fenem^. Faftus incft pulchrts fcquiturque fuperbia 
fotmam.Confcia mens, vt coiqj fua eft ita concipit intra. Pe 
Ctora perfcdto fpemcjue metumquc fuo . Itcro in fecundo. 
Cigid non amor imptobus audet. Item in tertio.Habent par- 
tix commoda magna morx. Sollicitx mentcs fpeque mctu- 
cue pauent. Idcm in quarto.Con fcta mensrecti, tamx men 
dacia ndet.Sed nos in vicium cttdula turba fumus.Sxpe ftat 
inccrtus,& nefcit qua fit eundum.Cum videt ex omni parte 
viator itcr. Idem 10 qninto.Cim luucnilibus annis Juxuriat 
animi,corporaque ipfa vigent,nos quoqtte taogit honor,fe- 
'ftis gaudemus & ans.Tutbaquc fccleftis ambitiofa tamus iu 
ftum prxccnttra modum. Sctlicet interdum mifcentur trifti- 
tia lxris. Regia rcs fcelus eft. Sic agitur cenfura,& fic cxem- 
pla parantur, cum iudex alios quod monet ipfe facit. Tem- 
pora labuntur, tacitifquefcnefcimusannis. EAogiuntftc- 
oo non remorante dics . 

Flofcult Itbrt Triftimn . Csp. CXIX. 

IDcm 10 libio primo de Triftibns.Carrotna promenifit ani 
mo dcducta fercno. Carraina feceflum fcribentis, 8c ocia 
querunt,carminib.debctoraouabeffemetus , Nubila funt 
aoftris tcmpora noftra malis.Ter recur minimo penne. ftrido 
se Columba. Vngmbus Accipitris faucia factt femel.Scilicet 
vtfuluum fpedaturin ignibus aururo. Tempore ficdutocft 
confpicicnda fidcs.Dum iuuat 8c vultu ridct Fortuna fecun- 
do, inde libatas cuncla fcquuntur opes. Vix duotresve mihi 
de tot fupercftis amici , caetera Fortuna non mea turba futt. 
Tot mala fum paflus qaot in xtherc fyderaluccnt.Paruaque 
quot ficcus corpora puluis habet. Illud amicitix fanOum 8c 
vcnerabile nomen, re tibi pro vili fub pcdibufque iacet. Do- 
nec eris fcelix mulros numerabis amicos, tempora fi fucrint 
nubila*folus eris . Horrea formicx tcadu nt ad inania nun- 
q'iam,nullus adamiflas rbit amicus opes.Mobile fic fcquitur 
Fortuox legtttima vulgus.in duris antem remanentem rebus 
amictim.Qualtbet inuifo Cxfar in hofte probar.5cua nec ad- 
muor roctuuot fi fuimina quoxum , ignibos afflari pwiuna 



quajque folent. Pietas 8c in hofte probarar,interdum anda- 
ces cogimus efle metu. Idem in fecundo, fi non peccaftcm_< 
tquid tu conccdete pofles.Materiam ventx fors tibi noftra de 
dit. Si quotiens pcccat homines,fua fulmina roittat Iuppitcr 
exiguo tempore inermiscrit. Heu mihi cur vidi i cur noxia 
lumina fcci? non prodeft quodnon Ixderepoflitidem, noa 
vacat exiguts rcbus adefle Iour. Eripitinterdum , mododat 
medicina dolorem. Omnia peruerfas poflunt corrumpere_> 
mentes . Sunt tamcn illa fuis omnia tuta locis . Quod mi- 
nime nouit nemo docere poteft, crcde mihi diftanc morcs 
acarmine noftri . 

Adbuc di itdim. Cmf. CXX . 

IDem in tertio . Ingenio pij Nafo Poeta meo . Viue tibt 
& longe nomina ,magna fuge. Tu quoque fosmida ni- 
mium fublimia femper . Propofitique tui, contrahe ve- 
la precor. Quanto quis maior tanto placabilis irx.Et faciles 
motus mens generofa capit . Pugna fuum finem cum iacct 
boftis habct. Denique non poflum nullam fperare falutem. 
Cum non fit pcenc raufa ctuenta mex , Infcia quid crimen 
viderunt Iumina pledor. Peccatumque oculos cft habuifle_> 
meum , Ifta decus facics longis vitiabitur annis , rugaque in 
antiqua fronte fenilis erit.Cunque aliquis dicet fuit hxc for 
mofa doIcbit.E t fpeculum mendax cfTe quxrere tuum. Largt 
tur quodcunque libet Forruna rapitque . Eft gracilis fubito 
qui modo craflus erat. Idem in quarto. Eft quodam flere ve- 
luptas. Expletur Iachrymis egtediturque dolor. Ardua per 
prxceps gloria vadit iter. Quia miferum eft vitam porta mu 
roquctueri. Vixcjue fui tutum viribus efle loci . Definetuta 
rueri. Dcque fide certa fit tibi certa fides. O qui nominibus 
cum fis geucrofus auorum . Exuperasmotumnobilitatege- 
nus,Hi duo corporibus mSribus vuus erant. Littora quotco 
chas ,quot amena rofaria flotes.Quot^ue fopori ferum grana 
pepauer habet. Silua feras quot alit, quot pifcibus vnda nata- 
tur,tor prxmor aducrfis. Fett fapiens omni cafu patienter a- 
maros. Frcna nec indomiti more recufat equi, fcilicet,aduer 
fis ^ihibitas exercita rebus.Materiam triftis tempore laudis 
habet,StranguIat inclufus dolor.atque xftuat intus.cogitur 
& vires multiplicare fuas,Turpiuseiiciturquam n6 admitti 
tor hofpes.Pafltbus ambiguis Fortuna volubilis errat .Perma 
net in nullo cena tenaxque loco.fcd modo Ixu manet.mo- 
do vultus fumit acerbos, & tantum conftans in leuitate fua 
eft, ingenium Ionga rubigtne lxfum torpet,& eft multo qua 
jfuitaateminus. Fettilisafliduo finon renoucturaratro, nil 
nifi cum fpinis gramen habebit ager.Contulit ingenium pa 
tientu longa malorum.non paruas animo datgloria yires 5t 
icecunda facit pectora laudis Amor, efle bonum facile eft , 
vbi qudd vetet efle remdtum.Rara quidem virtus.quam noa 
Fonuiia gubernct.Qu? manct ftabili cum fugit illa pcde^>. 
Jdtmdtvttul». 

Q Viamorsfemcliurefuo, nonpios ibidero fungetor 
eodcm.Solps euitans decios quibus aliciuntur multi- 
mode multi.dc qaa fuper omnia mirot.Quis furor eft 
hominesexponere fic Uia forti. Cum folus eafusin talibus 
inueniatut.Vndc venire poteft hominem quod taliter furat» 
Tantus amor ludi tanquam irrefragabilis ardor . Qutdtibi 
cum numeris.quid habctnumerus numetoplus. Otjid curas 
prior alteruter veniet,numerorum. Mirari non fufncequxro 
vndiquecaufam. Non tameninuenionifiquodprxtendofe 
quaces.Ludi luctando folius odore moueri.In fummo cupi- 
dos.ali tcrquc acquirere fegoes. Et dcmum fures fi poflit ad- 
efl"c facuius.Vidi multoriens de patrepaupere natum.multl- 
plicafle fibi nummtfmata muitiplicaflc fibi diuitias alias , ec 
agtos agris cumulafle.Omniadifpergeslufor temulcntus a« 
dulter.Omnia paulatim vendcbat Sc omnibus vfus.Tandcm 
ad xgeftatem iupremam deueniebant.Quem confoetudo ma 
ladifficilifque relinqui. Vini potanditnataros duxit ad an- 
nos. Et bona difpetgit pro confuetudine tali. Quod dcleclat 
habet aliquatenus excufatur. Qui vero facit optatum vt paf- 
catamorem-.. Vtcuiformaeftdefuotque mouentia vetba. 
Saltem muneribus potiatur amica.Quod dele&at habet ali- 

Suatcnus excufatur.Scd qui pro ludo fua difpergit,nihil vn- 
e. Etcufcturhabet,nihileftinfaniusipfo. Scdquianulla 
funtadeo confortia cara . Quia aliquando velit conforta 
carcre . Legem natutx fixam ponamus , & illam. Citcura- 
fcribamus modo qux pofita vocatur . Iu qua pcccabo fi fc- 
cero quod prohibitur . Non qoia peccatum fit , fed quia 
prohibetur . Fcelix qui poflct virare pericula , fcd qui fcan- 
dsla vitaret , longc f celiciot eflet . Nam ficut melius morta 
U corporc nomcn. Quod manet xtctnuoo , fic funt peio— 

ta pen» 



Digitized by 



Google 



LiberSextu*. 



t» perieolis Scandala eorporeis cum fiot eontraria 6mt. Feli 
ciinmus igiror qui vicat vtronque_>. Vnufquifque finiqaod 
manulc digic, & qnod non placet hoc tenuit, Senfibas intel- 
xe&um mulco nobiliorcm , ficatenim Tirtas intcUcdiua fu- 
perftac , fenfibili, fic & nifi fit proportio mendax . Obiednm 
obieclum feparabit & interiori Luci doctrina quae illumi- 
nat incclletlura. Nunquam pnefumacconferre foraneafe lux 
Qnia fi cootaletit remcre ridebirar indc. Tanquam fi candela 
»ehc contcndere foli. Quicquid enim teneat de Oiis fcntencia 
prifca. Vnicos eft Deus & Dominus cui Dii quoque parent. 
Hic Dcas eft virrus quzdam qucecraofilit omnem. Vircntem, 
virtus fapcromaem fimpltciutem , fimplex a noftra fic cogni 
tionc tcmoca fimpliciuce fua quod per fefcibilis ipfa . Non 
«ft a nobis,non quod de parte fua fic Dcfedus, fed nos ebetes 
iumus ad capiendum.Efle ici vires noftras ica cranfgrcdientes. 
rhfcnli libri dt Ponto. Cap. C X X I. 

IDem in libro de Ponto. Pcena poteft demi, calpa perennis 
erirj. Horrent admotas vulnera cruda manus . Non eft in 
snedicis fcmper reuelccur , vt arger. Ncfcio qua natale folum 
dulcedine con£tos Docic, & immemores non fioit effe fui.Ho 
tftis adeft dextera leuaquc a partc timcndus. Vicinoque metus 
tcrtet Tttnmque lates.Cetnis & ignauutn confumant ocia cor 
ftu. Et capiunt vitium ni moueancur aqnx.Parcendum cft atii 
xno miferabire vuloos habenti.Quauts fitfernpermcritisinde- 
bita ooftris , magna tamen fpes eft in bonitatc Dei . Vencris 
damnofa libido.nam fbletin mcftos farpe venirc thronos Co 
fugit intcrdum tcmpli violator ad arcatn,nec petere offenfi rm 
tninis horrct opem . Fortuna miferrima tuca eft , nam timor 
cdencus decetioris abcft. Sarpe creat molles afpera fpina rofas. 
Accipirrem mccaens aJis trcpitantibus ales . Audet ad hama- 
«os iefla vcaire fious. N6 eft confefsi caafa tuenda rei.Vulne 
jris id genos eft>qu6dcum fanabilc non fit.non contrcttari tur 
chis efle puto . Tendie io ardua virtns nunc Fortuoa , ftacque 
cadit<jae Fides , ncc facilc inaeoiens mahisin milibus vnacn. 
Virtutcm prxdum qat patct efle ftii.l pfe dccor refli facli fi prc. 
xnia defunt non mouet,& gratis pcenitcc efle probum, nil nili 
«judd ptodeft carum cft,cn dctrahe raenri.Spem fru&us.auiJe 
sacmo pctendus eric. E rt redkas iam qui fqne fuos amat,& fi- 
Ai quid fitjVtile Jocatis cotnpotat articulis.IIIud amicitiac quo- 
dam vcnerabile oomen • Proftat & in quzftu pro meretrice fe« 
dct. Diligitur aento, nifi cui rortuna fecanda cft . Quae fimul 
intonuit proxima quxquefugat. En egonon paneisquondam 
«nunitus amids . Dum flaait ventiraura fecunda meis. Vt fe- 
xa mot bofo tumuernnt cqaora-venro. Io mediis fmcu naue re 
Jinquoraqais. Sponce fua ptobicas officiumcjuc iuuat,metce 
decarec per feque petenda cft-Externis vtrtus incomicatabo- 
nis,fciiicct,ingcnijs aliqua cft concotdia iancui. Et feruat fta 
•dij fcedara quifqac fni . RufLcusagricoIam, millestcra bella 
gcrehcem. Recrorem dubix nauij puppis amat. Vulgusamici 
xias vtilitate probar. Turpc crir in roifcris veteri tibi rcbusami 
«o. Auxilinm nalla partc culifle taum . Tutpo fequi cafum,& 
Jortunx cedCre amicum_>. Ec uifi fit fcelix eflc negare fuuno. 
Tranquillas criam naufragus horrct aqnas . 

Adhucvndtfupr*. Cap. CXXII. 

QVi fcmel cft Ixlus faUaei pifcis ab hamo. Omnibus asra 
cibisvnca fubcffe pucar. Omnia deficiunt, aninms u- 
mcn omnia vincit . IMe etiam vires corpus haberc fa- 
cit,regia credc mihi reseft fuccurrerelapfis.nomeamidticbar 
bara corda mooct. Lxderc vinos liuor & imufto carpere dctue 
folecGtatius ex ipfo fontc bibuntur aqux.Iuppirer in maltas 
tcmeraria fultnina corquct . Qjji pcenaro cuipa non merucre 
pari. Curaodofieriquxdamroaiouvidemus. VuJncra,quz 
siclius non tetigifle fuicScribcntcs iuuat ipfcfauor , minuit- 
«juelaborem. Cumqaefao crefcens pedore fetuetopus.Quid 
saclArifteo ,quid Bacho vina valetent , Ttiptolomo ftugeS 
pomadata Ahhimco. Excitataudicor.ftudium laudataque vir 
tuscrefcit.&immenfumgloiia calcar habct. Omnia funt ho 
minum tcoui pcndcntia filo-Et fubiro cafa qac. valaeresauqr. 
Ludic in httmapis diuina potcntia tebus . Et cercam prxfcgs 
>ix habcr hora fid£. Vix habec in nobis iam noua plaga locu. 
Quero noo obruerectacici qaoquc Ccfatisiu . Addita funt 
pcenis afpcra vcrba meis,fnnt quippe lntcr fe communia facra 
Poctis . Diuerfum quarauis quifque fequatur icer, ne fadum 
defenfa? tnum mala caufa filetrda eft, oil nifi follicitae fint t»a 
>erba prece$,necraa fi fleta fdndaiat vcrba nocebit.Interdum 
lachrimz pondeu vocis habcnc. Et genus cft mortis male vi- 
uere.fi dcfint vires,umen eft laudaoda volaocas.Larta quidcm 
lactis cecini.cano ttiftia triftis, couenics opcri vtruuiq; fuo eft, 
credicc mihi mifcros prudcntia ptirna religc & fcnfus cfi re c5 
jfiuu fugit rfes Imodcraca cupido cftiQ3_fccu qoifqi cucfop^ui 
Spcculum Hiftotulc* 



74 



tnodo fic timeas,& que ribi leta oidenrar. Dum Ioqacris Jie- 
ri criflia poffe puu- Aftor. Hcjcadprffcnsdedtca* Ouidii 
casifa brcuitacis fufficiant. 

D$ V/derit Maximo , diBit »'mt . 
Cmf. CXXIII. 

PRxterea cemporibus Augufti futt Valerius M aximus ficut 
apparetcx ipfo ciufdem volumine,quoniamde diclis , & 
faftis mcmorabilibus aatiquorum maxiinequc virorum qut 
apud gentiles , & Romanos & Graccos habcbantut famofi vel 
illuftres, addcns ctiam ex propriisquzdam ad virtucum com- 
mendaciooem,& vitiorum dcceftatiooem pettineotiaduculen- 
to fcrmone confcripfir In cuius.8.vcl. j.libro.nifi fallor ica dt- 
cit.Diuus inquit Auguftas qai nanc imperat. Ex hoc ipbos gra 
di voluminc platima quoque in hoc opete per diacrla loca 
inferui,iaxra congruentia temporum illorum quorum illadi. 
fta vel facu fuerunt . Mulca camen adbuc in cifdem libris fa- 
CU, & difta notabilia rcflant quorum ccrca crmpora reperire 
non potui,maIca quoque dida egccgia ipfius auctoris.i. Vale- 
rij.Iccrco ctiam cx eis hacc pauca qu* fequuntur,in hoc loco 
iofcrere volui in hunc modum . 

I>t diStit titu mornlibm. Cap. CXXIl II. 

V'- Alerius in libro i. Lcoto gradu ad vindic^am fui diuina 
procedkira,tarditacemque fupplicij guuicate compen^ 
fatJdcm in fecundo.Fuit antiquotum illa fimpltcicas in 
cibocapicndo,humanitatisfimul,& cootincncise indes cettif 
fima.Nam maximis viris prandcte,& cznate m propatulo no 
ctat verccu&dif,quia nec vllas cpulas habebanc,qaas ocuJis po 
puli fubiicere crubefccrenc. Aliquanto factlior cft uanficus vit 
tutit ad Luxuriam,quam Luxuriz ad virtutcm.Vini vfos olim 
fceminisRomanisignotus fuir,fcilicctne iu aliquod dcdecus 
prolaberencar . Dulccdo vitas multa, & facere,& pati cutpitet 
cogit . . Humanc imbecillitatis efficaciflimum ducamentum , 
eft neceflicas . Quid ptodcft foris ciTeftrenuum fi domi male 
viuitur. Idcm in j. Publicardigione confecraca vircus ,°prt- 
uacalaudaciooenon indigct . Idem in 4. JslHiil um prarcla- 
tum aut tam magnificum cft,qaod non modentione tetnpera 
ri defideret. Illa pocentiacuta cft.quaeuitibus fais modam im- 
ponit. Locaplcccm facitaliaucm non mulca pofljderc ,fcd 
modica dcfidcrare. Vcrccundiaparenacftomnis honeftrcon- 
filijttutdafolemniam officiorum,ionocentix maeittra, chara 
proximis,acccpta alieois, omni loco, & ccmpore taaorabilcm 
prxferens valcum • Quidam excdlcncis polchritudiuij adole- 
icens Spurinius oomine, cu mira fpecic pluriam fceminatum 
foUdtatct oculos,ideoque virisacque parenubus earom fe fu- 
fpeclum cflc fcntiret,ons decorcm vulneribus confodir, defor- 
micatemquc fanditacis lux fidcm quam formam irritamcntu 
aliense libidiois effe. maluit • Scncis Canx Regina Artcmifia 
virum fuurn Maufolum faco abliimpcum,quautopcredciidera- 
uir.cuius ipfa vtuum ac fpirans fepulcbrum fieri concupiuic, 
corum teftimonio qai illam cxciucci offa pocione afpcifa bi- 
biffe ttadunt .. Nulla um modefla faelicitascft, quss maligni- 
tatisdentes viure poflit. Alicnts incommodis fuorum adhuc 
experres infuhanr. Oprimavindcxinfolentia;,varictascondi- 
tionishumanx. Libcralitatis duo fuocmaxime fbnccs-ptoba» 
bilef.vctuin iadicium,& honeita bcniuolentia . 

Dttodtm. C*p. CXXV. 

IDera in libro r.Humanitatis dulcedo etiam ineiferau bar- 
barorum tngenia penectat,otbof<]ae,& ttuccs hoftmni ocu- 
los.moliic , & incer diftriccos raucroncs placidutn ircrrep- 
pcrit. Nulla acerbitatc forcuuse , millis foidibus prccium ca- 
sx piecatts cuilcfcic,quincciam eo ccrcius quo mifcrius expcri- 
mcutum habet .. Sanguioit iogenui muhcxcm , prattor apud 
tribunal fuum capitali criminc damnatam, in carccrc necan- 
dam tradidic.^Is autcm qui cuftodi; prcerac.mifcricordiamo. 
tus.non eam protinus (trangulauicadtcum quoquc filif,fcd di 
Jigcnttr cxcuflx,nequid fibiinfcrrct, dedit,fucurum exiftimas 
vt incdia confumcretur. Pluribus autem lam cranl^dis diebus 
fccum ipfc qufrens quid nam cfler, qudd tandia fuftcntaretut 
curiofius obfcruans.aniroaducrtic filiam» excrco tbtre famcm 
macris fui la£lis fubfidio lcoicntem. Qui eam admirawlis fpc- 
ctacuii nouiusad iudices pctlata, tentiflioncm raulicri impc- 
trauit . Quo cnim non pcnctrat.aut quid non cxcogitat Pie- 
tat, qaid cnim umiwuCratum ,.& inauditum , quam raatrem 
natx ubciibas alium. putatet h«c aliquis contia lcrum nacur- 
ram f^ctam nifi parenccs diligere prima naturzlcx clRt.Idcm 
dc piccacc Rhuis ptcdicatui,qua pattem fuum Cynoma con- 
iimili fotcuna affcicuin,patiquceuflodiatradicum,iam ulrim; 
feoeCtutis,velut infautcm paccoti fuo admotumaluit.Hctent 
Oculi bominum artque ftupcot cu huius facti pictam imagincra 
Ttdcat . Cxtcrae quidc uircucesadjnitarippis.muUu > picc9s auce 
Thomus Quattus, K 1 etum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vjncentij. 



(tiam amotis metetar piurionim hane charicacem ptoximus 
frarernx beniuolenrix gradascxcipic . Nam licutmerito pti- 
mum amoris vinculum ducirur plurima & marima beneficia 
e pacentibus acccpi(Tc,ita proximum iudicaudebccab eifdem 
fimul accepifce.Quam copiofe xcerne, fuauicacis illa recorda- 
tip tft m eodem domicilio antequam nafcerei habitaui,in eif- 
jjem cuuabuiis infantix tempota peregi , cofdem parentes ap- 
pcllaui.Cara eft vxot,dulces liben, locundi amici.affines acce- 
pti/cd poftca cogoitis nulla beniuolentia dcbet accedere, qux 
pciorem exhauriac. Genicio prxcori porcum cgredienti , noui 
gcneris prodigium incidicNam in eius capice fubito ve'uc cot 
nua iriepfcruncRefponfumqueeft eum Regem fore.fi tn vr- 
bem reuertiflec. Quod ne acciderecvolGtarium ac perpetuum 
fibimcc indixic cxilium. Dignam piecatem quje qudd ad foli- 
darn gloriam attinec feptem regibus prxferatur. 

Deeodtm. C*p. CXXVL 

IDdem in lib.6. Paftellius turifpcricus cum de patribus libe- 
riiis mulca loquececiir, ab amicis ne hoc faceflre admonicas , 
" duasrcs q hominibusamarimrae vidcrenfmagnam fibi ii- 
cenriam prxbererefpondic, fenedrncem.vj. &orbicatem. Ma- 
nilius cum ei confulatus omnium confenfu deferretur , & illq 
fubexcuiationeaduerfx valitudims oculomm eum recufaret, 
jnftantibus cunctis,alium inquit Quiritcs qrire ad quem huuc 
hpnorem ttansferatis , nam fi rae eum gcrere coegeritis , nec 
cgo rnores vcftros fcrrc.nec vos meum imperium pcrpeti potc 
ricis . Rotilius cij amici cuiufdam iniufte rogacio'ni refifteret, 
ifq; cum iudignationediiiiTet.quid ergoopus mihi eftamici- 
tia cua ? fi q3 rogo non facis,rndit,immo quid mihi tua? fi pp 
tealiquid inhoncfte facturus fim. Antoniusoraror clariflimus 
cum tticxfti reus agererucaccufatores feruu eius in iudicio po 
ftulabanc , eo q» ab co cum ad ftaprum iret lanternam prxlata 
contenderent , qui Antonium hocnomine vehementiuscon- 
fufum atque follicicum.vlcco hortatus eft.nc fe iudictbus tor- 
quendum tfaderet,affirraans nullum ex ore fao vetbum exitu- 
rum qcf caufam*eius Ixderer.Icaqt plurimis verberibus lacera» 
cns,cculeoq; impoficus, candcntibus etiam laminis vftus, oSm 
vimaccufarionis cuftodia tei falute fubuercic,piom & fortem 
gerens fpiritum feruili oomine inclufum. Panapioni squoque 
feruus admirabilis fidci,cum ad Dominum profcriptum occi- 
dendum milites veniiTe cognofceret,mucata cum co veftc.pct- 
mntato etiain annlo.illuro poftico clam emific/eaucern in ca- 
biculum leftulumque recepic , & Vt Panapioncm occidi pafliis 
eft-Caduca nimium & fragilia/puerilibufqvie confentanea cre» 
pitis funt lfta.qux vires &• opes humanx vocant*, affluficenim 
fubito repenteditabuncur, nullo in loco,nulla in perfona fta- 
bilibusnixa radicibusconfiftunr, fedincerciflirno flara huc & 
illucacta.quos in fublimeextulerant, imptbuilo tecefla dcfti 
eutofque profundo cladium miferabilitet mergant.Iraque nec 
exiftiroari nec dici honadebcnt , cum inflidorum malorarrw 
magnitadine defidcrium fui fupplicent . 

Ittrmmdt ndtm. C»p. C XXV II. 

IDem in iepumelibro . Impium noftrum nontam robore 
corporum quara vigore animorum,incrementuro ac cuce- 
lam fui eomprehendic Humanz fcelicitatisappellationem 
logus confumacqui fe tucurfut malorum obiicit. Rcx ipfe fub 
tilis iudicii (quem fcruncj traditum fibi diadema priufquam ca 
piti imponeret tctencum dtu confideralTe. O nobilem magistj 
fcelicem pannum,quem fi quis penitus quim mulcis follicicu- 
draibus pcriculis acmifcrris firrefcrtus cognofceret, nehumi 
quidcm laccncem collere vellec.Aliquid inatiliter cupccc & in 
co pcrfcuerancer morari bxcdulccdo vicina eft exitio . Idem 
in g.lib.Bonx fidei vendicorcm, nec cetojodorum fpcciem au- 

fere necincdmodorum cognieione - obfcurafeopotcet.Licini* 
tolo com legem fanxiflec, ne qais amplius quam qaihgenca 
agri iagera pofltderectpfe mille comparauicob hoca Popilio 
•ccufatus.primus lege fua cecidicdocuitcjue nihil aliud dcbe- 
reprincipi, nifi qct prins imperaaencquitque fibi.Ocium qai- 
dcm induftrix ftudio maxime videtur conttarium.prxcipue ve 
ro fubnecci dcbec non quo euanefcac virrus, fed quo recreecur. 
Hominem quippererum natura,concinui labotit paricnccrru. 
eflc non finic. Eloquencix ornamenta, in ptonuociatione ap- 
ta & conuenienti corporis motu confiftunt, quibus efi fe quit 
inftruxeritttribus modis homihes aggreditur.f. autes eotfi pe- 
netrando.oculos demulcendo, ammos inuadendo. 

Adhuc dt ttdtm. C»p. C XXVI II. 

IDem in l b.9 Blandum malam luxuria quam accufare aliqS 
ro accufare facilius eft 5 vita re, infetatut operi noftto , non 
vt honotcm vllum recipiar, fed vr fcipfum cognoleens ad f% 
niten tiam impelli, valeat. Qujd de fccminis vltetius loquar, 
quas 5c imbecilhcas rneniis ) & grauiorum opetum negate«f. 



fcclacio omne ftadium ad curiofiorem fui culcutn hortatur co- 
fcrre, cum & nominis & aoimi excellences viros , in hoc pri. 
fcx contiocntix ignotum dtuecciculum' videam prolapfos cffe. 
Quid vitiis fxiius.^rl etiam dsmnofius. quibuf vircus atcecic*, 
rictonz languefcunc , fopica gloria in iniamiam conucrcicur, 
animique pariccr & corpons vitesexpugaantur.Antiochus Sjr 
rix Rex cuius cxcam tt amentem laxuriam exctcitns eft imi- 
catus, magna cx parce dauos aurcos crcpidis fubiectos habuit, 
argenrcaque vafa ad vfum cul inx comparauit, & tabetnacitla 
textilibas figillis adoinaca ftacuit , auro pocius hofti opcabilis 
prxdam,quam vlla ad vincendum ftrenuo raora- Crudelitacit 
norridus eft habicus, traculeuta fpccies, vox terribtlis , omnia 
nimis Sc crucncis tmpcriis rcferca cui filentium darc crementu 
eft. Irx Sc odii affcdius magnos in pedoribus humaois excitat 
ftados,ille procurfij cclcnor.hic nocedi cupidine pertinacior, 
vtetquc confternatjonibus plenus , ac nunquam fine fuo cor- 
menco violentus,quia doloccm cum inferre vult pacicur.ama- 
ta follicicudine, nerltimo non cdtingatanxius,lcd proprieca 
tis eocum imagioes cerci(Emx funt ,quas Dii ipfi in claris per- 
fonis , auc dicto aliquo aur fafto vehcmctiore confpict volunt. 
Auaritia latentiitm indagatrixlacrorum, manifcftx prxdx vo 
rago auidifttma , neque habendt fructa fcelir 8c querendi ca> 
pidicas miferrimajhfcanceomnesScprimuliprxcordia pofler 
dir,qui cum Gracchio familiaris fuiflec, capuc cius abfchindc- 
re,ac pcr vroem palo fixum ferrc fuftinuit, quia Opimius con* 
ful auro ei repenfurnm edixerac Sunc etiam qui tradant cum 
liquaeo plumbo cauatam partem capitis,qoo ponderofius cflet 
implefle. Odiofa Septimuli auancia , Prolotnci vcroregis 
Cyprotum rifu profequenda . Nam cum anxiis foronbus 
magnas opes corripuiflec,ac propter cas pcriturum fe videret. 
ideoque omoi pecuoia nautbus impofica in altum procefliflcc, 
«c claflc petforata fuo perirec arbicrio,& hoftis prxda careret, 
aurum & argenram mergere non fuftinuit , fcd faturum necis 
fux prxmium domam reuexrt. Hic proculdubio non poiTedit 
diaiciat fed a diuiciis potTeflws eft,tirolo Rex tnluix,animo ve 
ro pecunix mancipium mifetabile_/. 

D* ttdtm. Cnp. CXIX. 

STultum iam & infidiofum malum perfidia latcbris fuis ex 
crahacur , cuius efficacifttmx vires lonr menciri & fallere, 
fructus autcm in aliquo admiflb fcelere confiftic,camcn qui 
dem ocrtus cum crudelkacem uefariis vincnlis circundedenc, 
tantum tncommodi afterens humano gencri.quantum falutis 
bona £des prxftat, beatusrgitac non minus rcprchenfionis 
quamilla fequicur laudis . Temerancacis etiam vehementas 
funtimpulfus , quorum idibas hominum mentes concurTx , 
necfuapcricula confpicere.necaliena fadta iofta examinatio 
ne profeqni valent. Temcricati pioximuseft error , & ad I5- 
deodum par.cui camen facilius quis ignofcac,qnia non fua fpo 
tc.fed vanisconcitacusimaginibusculpxfe implicac Huma- 
nx vicxcutfusmodo cranquillo mom peragicucfed femper mi 
nor,dum & cupide votis extendicur ,l& fere fine rationeconfu 
micur. Vix verifimileeftincripiendo fpirituidcm gaudium 
potaifle qd fulraen,& tamen idem valuit.nunciaca eccnim cli 
de, qux ad lacum Tranfimenum inciderat. Mulier vna fofpici 
filioad ipfam porcam obnia facla in eios complexu expirauit, 
alcera quoqUe cura falfo filii nuncio mcfta domi federet .ad 

Iitimum con fpeclu redcuntis cxanimata cft. Sicque quas do- 
or non extinxerat lxritia confumpfic, fed minus mirum.quia 
MuIieres.Calua conful.dum in Corfica quam nupcr fubegerat 
facrificaret,receptis littcris decretas ei a feoatu fupplicacioncs 
nunciancibus , iiicenco ilias animo legeus, orta caliginc > ante 
foculum collapfus mottuus eft, quem qutd aliud quam nimio 
gaudio euectum putemus . Corporis & animx focietas iofir- 
ma vmculo cohxrens , facile dirimitut. Minimoque ftudio 
bonum rctincndum eft, caius caduca pofleftlo, tam leuis afflat- 
ru violentix concufla dilabi poteft . 

LIBER SEPTIMVS- 

D« Imptrio Tybtrij Cdfaris, & ttnit tius initijt . 
Cap. I. 

Vsbb. Mortuo" igitut Augufio Romanorum, 
tertius trgnauit Tyberius annis vigintitnbus. 
Cxpit auccm anno Domini decimofexto.fcili- 
cet , ab initio mundi tetcii. Millelimo nonin- 
gcncefimo fepcuagefimo nono. Sueconius lib. 
_____ tettio. Hicciuilem fe admodom intet initia 
principacus , acpaulominus quam ptiuatim cgit cx plurimis 
* maxi- 




Digitized by 



Google 



iriaxiraifqae honoribns prscer pancos & modicos non rece- 
pit . prxnomcra Imperatoris cognomenquc patris pacrix & 
ciuicam in veftibulo cotonam tecufaoit • Adulatiooes aducr- 
fatus confularem fatisfacientem fibi ac per genoa orarc cona- 
tem.ita fuffugit Tt caderet fapinus. Atque etiara fi quid tn fer- 
raonc vcl continna otatione blandius de fe diceretur t non dubi 
caret interpellare ac reprehendere,& c6mutare coutinuo. Sed 
& aduerfus conuicia malofq; tumores , & ramotade le & fais 
carmina.firmus ac patiens, fub tndeiadabat in ciuitate libera 
linguam meatcmq; liberas efle debere.In appellandis venera- 
difq; fingu!is,& voiucrfis prope exceiTcrat humanitatis modu. 
Cutiam nunej.nifi folus incrauit.Quxda aduetfus fentenriam 
fuam decerni.ne quxftus quide eft. Confulibus palam erar ip- 
fnm quoq; aflurgere,& decedere via.Prxfidib.onerandas ttibu 
to prouincias fuadcntib.reicripfit,boni Paftotis eft tondere pe 
cus,nondeglutirc.Ludorum acmunerumimpenias corripuit. 
Adhibendum fuppelledili modum cenfuit , & per fymoniam 
publicam exemplo quoque iuuare.Senatorem quxftura temo- 
ait g> vxorem pridie dcdudara poftridie rcpudiaftct . Mathe- 
znancos Trbe cxpnifit,fed deprccantibus,ac fe attcm defituros 
ptomittentibas veniam dedit . 

Dtgulofitmtt me trmdtlitMi tiufdtm . 
Cap. 11. 

INcafttis Tyro,iara cnob vini nimiamauiditatem,p Bibe 
rio Tyberius pro Claudio cladtus, fi Nerone mero voca- 
batur, poftea Princeps in ipfa publicoram moru corredio- 
xie,cum Pompeio Flacco,& L. Pifo.nodem contiouumq; bi- 
duum epulando potando^; confumpfit , quorum alceri Syria 
prouineia alrcri pfeduram vrbis cofeftira detulit. Ignotiftimu 
«Jftnrx candidatum nobiliflimis antepofuit,ob epoca in conui- 
nio prppinante fe vini amphoram. Afellio Sabino fcxrertia de- 
e£ donauit, pro dyalogo in quo Boleti & Ficcdulss & Oftreas 
Turdix certamen induxerac.Pecunixparcusac tenax.comices 
pereghnationuexpeditionumq; nungfalario cibatiis tra fu- 
llentebat.Mi/Eones vero & veteranorum rariftiroas fccKex fe 
aiomortem,& ex mortecompendiu captans.Proccdencc mox 
tpe ad rapinas atara vettit.5atis conftat Gulentulu, cai ccnfus 
naximasfuerat,metu &angoreadfaftidium vitx ab eo aftu, 
& ne quo nifi ipfo hcrede moterctur condcmnatu. Cam fole- 
xet ex ledioAe quotidiana qones fapcccoenam proponere,& 
comperilTet Seleucum Grammaticu a miniftris fuis pquirere, 
Cjuosquoquerpetradareraadorcs, atqneita praeparatum ve- 
uite,primum contubcrnio fuo remooir.deindeeciam ad mor- 
tem compuiit,miliccm prxtorianum ob fitrreptum e viridario 
Panonem , capite puniuit . Nulltu a pena hominum oeftanit 
«lie , ne religiofus quidcm & facer . Accufatis damnatifquc_> 
tnultis cum liberis , interdidum eft etiam nedamnatos pro- 
pinqui lugerent .Neminidelatorum fidcsabrogata.omne cti- 
tncn pro capitali receptum. Etiara paucorura fimpliciumque 
verborum, obiedum efl Poetx, quod in tragedia Agamenno 
aem probris lacefliftet , obiedum & hiftorico , quod Brutum 
tt Caflium vltiraos Romanorum dixdlet , animaducrfum eft 
ftatim in auctores fcripra abolita,qnamnis probarenfanre ali 
quotannos,& Auguftoaudicnterecitata.quibufdam cuftodix 
traditit, non folum ftudendi eft folatium ademptus,fcd etiam 
«olloqnii vfus.Citati ad cam dicendnm partim fe domi vuloe* 
•tauerunt certi damnationis, fed ad igoominiam vcxarioneq; 
•riranda.parrim in media cnria venenutn hauferunt.&tn colli 
(atis vtunerib. ac femianimes palpitantefq; adhuc in carcete 
ttapti funt,mori volcntibus visadhibita eft viuendi.Nam roor- 
cem adeo leue fupplicium putabat t vt cum audiflet vnum ex eis 
•Carnulium nomine eam anticipafle cxdamauerit . Carnu- 
Irus me euafit . Precanti etiam cuidam peenx matutitatem_< : 
BTcfpondit. Nondum tecum in gratiam redij . 

Dt formm & gtjiis ac ftudijt itus. Cmp. 77 7. 

COrpore fuit amplo atque robufto , ftatura q iuftam exce- 
derctjlaros ab humetis & pcdorcceteris qaoq; mcmbris 
*vfq; ad iraos pedes xqualis & cogracns.finiftra manu agilior, 
*«8c validior, articulis ita firmis , vt recens & integrum malum 
«sligito terebraret.oculis pgrandib.& qui qit mirum eflet nodu 
jctia in tcnebris viderer.fed ad breue>& cQ primuro e fomno pa- 
araitTet,dcinde furfam hebefcebant.Inccdcbatceruicc rigida & 
«bftipa.abdudo fere vultu.PIerumq; taci«s.NulIo aut rariili» 
xxio rrmoneetiam cu proximis,eoq;tardiflimo aec finemolli 
«quadamdigitoramgefticularione. Qux omnia ingrata erant, 
■atq; arogatia plena. Vaiitudine poftesrima vfus efluCirca Deos 
i8c Religiones negligentior.plenufq; pcrfaafionis Mathemati 
«tae, cunda Fato agi putans, tomtrua tamen przter modum ex- 
c>auefcebat , & turbatiore ccelo nuuquam non coronam lau- 
scajncapite geftabat, quod rulmineafHari negeturid gcnus 
Speculum Hifloriale « 



Liber Septimus. 



75 



frondis.Artcs liberales ftudiofifljme coluit,affedatione,& mo 
rofitatc nimia flilum obicurabat in oratione > vt aliquanto ex 
tcmpore quam a cura preftantior haberetur. 

Di fmmif» tmulitu Ludibrto intimpiriljidis. 
Cmp. Illl. 



EGifippus in lib.2.Tcmporibus huius Tybetii fub quo paf- 
fus eft Dm,famofum ludibtium Paulinx fpedaciilimi ge 
neris fceminx Rorax percelebratum efl . Qux cum eflec 
przftantiujmi decotis,& eminentisgratix,tcntauMundimal 
tidicis ptxcibus , nee inflcxa vitio iuperftitionis patuit errori. 
Nam fubordinacis Ifidis Sacerdotibus,qui velut Anubisman- 
data prxferrent ad ca, a> eam ad templum inuitatet , deleda- ' 
tumq; fe eius fedulitate, & pudicitia habercq- ci fecrcra node 
comutere vellct.Hzc illa lxtaaecipiensadMaritudctuIit Deu 
fuis adefle votis.ab eo fuam pofci pTcntiam,negare fe no pofle 
obedientiam • Itaq; & cx fua & ex mariti fentcntia pcrgit ad 
templum Ifidis,nodem exigit, remotiiq; procul arbitris.quafi 
facri myftcriicognitioncperccptura > (efe ftralis fuls copofuic 
xftimans cj> ad eam Deus funs venitct in fomnis.Veru vbi ali- 

3nid nodis j>ceflit,quo facilius fomno plcna dcfiperetur Mu 
usaflumpto Anubisvultuatq; habitu aduenit,& inofculaei' 
ruit.Expergefada muliere, Anube fe eiledicit. IllaDeumefle 
ctedens,& fe beatam cfle aflctcs,q- ea vifitare dignatus fit.am- 
plexum petenti non negauit, prius tamen teferes vttum Dcus 
nomini mifceri poflit, iJle ptomit ex{pla,c)> & Iouem fuoimu 
Dcotum Alcmena fufcepit,& plures alix Deos pepererut,dc fe 
quoq; & illefuadet Deum efle generandum,muhet itaq; poft 
concubitum rcdit ad Maritum Ixtior dicens,q> Dco fit mixca,.. 
& eius promiflio Dcu gencrarura.Fit iugens in ftupro mulie- 
ris Mariti gaudium.poftea occurric Mulicrt Mudus,& ait.Bea 
ta Paulina concubitu Dei, magnus Deus Anubis , fed dike te 
ficut Diis ita & hominibus non negare, quibus Dii cnbuut qct 
tu ncgaucras.quia ncc formas fuas noli dare, nec nomina de- 
dignantur. Ecce ad facta fua Deus Anubis vocauit & Mundu 
vttibi iungeretur.Quidergoprofuit tibj duritia tua, nifi vt te 
lo.miridiarum.q tibi obtuleram oompendio dcfraudaret,Mu- 
lier fe illnfam iutelligens,& dolens iniuriam pudiciti;,fraude 
Marito confefla eft, & illi Principi qrelam dertilit, qui motus 
potcntis viri contumelia atq; attocis flagitii comento.Sacerdo 
tes e remplorapir,qflioni fubiicit,confeUosnecat,fimulacrum 
Ifidis Tyberidemcigit,Mundo aut fugiendt poccftas perroifla 
eft, eo quod in arapris & formx gratia fupcratus Ixuius xfti- 
maretur rouldadus. Quod igitut ludibrium imperante Tybe 
rioacciderit prxteteundum non putaui , vtex eo colligatur 
deformiras imperacoris:ficuc enim boni Principis vita qux- 
dam bonicatis fcriptio & viuendi forraa cft , ficcius colluuio 
lcx flagiriorum_> eft. 

Di Hiridt Ttttmrtbm & Proeurmtort lttdt* 
Vmlirii , tr peft di Pilmto . 
Qmp. V. 

EVfebius in chronicis. Anno Tyberij priroo regnauit He, 
rodes Tetrarcha,poft Archclaum annis i^.Gaius Afinius 
oraror Afinii Pollionis alius.cmus & Virg. meminic, di- 
xis a Tyberio fuppliciis enecatur.Anno ciutdem tertio-Liuiux 
hiftottogtaphus Pataui motitur.Ouidius Poeta in exilio pcrir» 
& inxta oppidum Thomo fepelitur Anno J. I J. vrbes corruc- 
runt terrcmotu Ephcfus, Magncfia,Sardis, Mofthene, Mega- 
hiero,C(farea,Pniladelphia, Bimolus.Themifcime, Mythy- 
na,Appollomadia,Hircania. Comeftor potrd Tyberius Au- 
gufti fucceflor.vxoris eimlulixfilius Valerium Gracum Pro- 
curatorcm mifit in Iudxam > qui quxftum pntans, pietateno 
palam vendebat faccrdotij principatum & ammouens Anna, 
Hifmaelem Pontificera declarauit.Sed & htmcuon poft mul- 
to abiiciens Elezatum Annx filium furrogauit , poit annura 
& huucarcens Symonem inftituit , fed & poft annum Iofip- 
pum,qai &Caiphas appofuit. Tum poftannos ii.reltn- 
quens Iudxam Romam teuerfuseft, cuius fucccflor mifluseft 
a Tyberio pontius Pylatus>iub quo Hetodcs in honotem Ty 
beri j.Tyberiadcm xdificamr . 

Dt tdie ludtorum in VyUtum. Cmp. VI. 

HIs tcmporibus Tyberius moltos reges ad fe vocatos noo 
remific Interquos Archelaum Capadoccm retincns, 
regnumeiusin prouinciam vcrtit, & Mafcafam caput regni 
Cxfaream nominauit . Sane Pylatum Hieruialem vcniens, 
& flatuas Gefaris, qux in fignis militarihus inerant lecum fe- 
rens ignorantibus Iudxis , eas in ciuitatc confticuit , Cxfare- 
amque rediir. Cumque pluriroi dc Hicrofolymisad eumde- 
fccndiflcntfupplicantes de fignis aroroquendis.nam oblegern 
Iudxorum qui przceflerant IudexProcuratores,iogrediabfqi 
fignis confueuerant.Sedic per tnbunali Pilatus.militcfque ar • 
Thomus Quaxcu*. K } matos 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



saatos eitcuniponens,morcem eis minabacur fi noo acquieuif- 
fcnt. At illi mottcm potiut cligebant, c]. npatriat ieget pto- 
phanatft. Admirans ergo Pilatus conftanciam Iudeorom in le 
galibus conftirotis.aufcxri pcepjt imagines.itctu Pilamt Hie- 
xufalf veoieos videoscj; vtbem aqux pcnuria Jaborantem,ape 
xuit Gazophiiacia templi,& exnpibus templodicatis , aquas- 
dudum cxpirxdificarc.fufcipiensinitium torrencis,qa > ftadio 
rum duum millium ioteraaUo diftabac. Iudxi »ero acclamaue 
rant, vt ab illo opere ceffaret. Ob hoc Pilatus mulcos Iudeoru 
ocddit.plerofq; Uuciauit.Inrermiffum eft aut opu$>quia Iudeji 
Jegationem accufacionis in Pilacum ad Tyberium ditexcmnc. 
f># pr*die*ti»nt lob*nnit Baptiftt, £rb*ptifmo 
Dtmini. C»p. y //. 
' A N ao tj • Imperii Tyberiiiadum eft rerbum Diii fup Io- 
jt\ hanncm iudeferco.n bapcizans ft pxxpicans, folatium 
xedcmpcionis renunciaret . Et venitin regiooem Iordanis.ba- 
ptizant baptifmate paenitftix.qnia ad pceaiceociam baptizan 
oos mpnebat,& non nifiquos pcenitentes videbatbaptizabat, 
j> dicansfutunimbapcifmam in xemiflionem peccacorum , & 
procuius affuefadione etiam baptizat . Eodem anoo dicunt 
quidaru fcxra Chiliadcm incxpiffe.quorum ratio h*c eft.quia 
sn hoc aDnocermiuar.ac.ft circuocifio,& inchoauit bapcifmus. 
Quidam ab incaroatione ponunt, alii a paffione Dfii eam in- 
choaffe reftantor, dicentes fex ta & feptimam quiefcentium fi- 
mulincxpiffe. Vtebaturaut lohannes Cilicio de pilis Came 
Iorum,& zona pellicea & quodam Locuftarum genere vefcibi 
li rtcbatur,& melle filueftti. Tunc venit Iefus a Galilea in lot 
danem rtbaptizarecurab eo.Ador.Licec.n.non haberet pcm. 
originale.tn feptem caufis roloic baptizari fmglo. Primof.rr 
bapcifmum Iohanntscfiprobaret.Secundo ve ofm iufticiamle 
gis implere nolens.f.legem aliis imponere.quam ipfe n6 fua- 
xer,ideo etiam voluit citcunidi, Sc in teraplo otTerri, & come- 
jdcre ripicum pafcha:Tcmo vt exemplu numilicatis nobis pbe 
recf.in boc q> a sTuo baptizari dignatus eft.Quarto vc tadu fui 
facri corporis aquas.i.vim rcgencratiuara cis coferrec. Quinto 
vt per vifibilem columbx adueocum tpiricoffandi aduentu in- 
uifibilem in laaacro bapcilmi ondcrec. Sexco rc nemo qoanto 
libec fcus.bapcifmi grariam fuperflua iudicarcC Septimo, vc p 
hoc q> baptizaturnlius Dei , oes renatos filios Dei fratxcs fibf 
facerer fiue oftenderet. Comeftor.Et ipfc Icfus ctac indplens, 
quafi anootum lo.in ttecefimura annum incxperat, i j. tn die 
bus eiufdcm anni ttanfadis , * fmhoc vixit Iefus tm jx. Sc 
dimidio.Nam eadem dte reuoluco anno,conuercic aquain vi- 
rram, tc in feq aci pafcha.f. J x. anni incaccecacus eft Iohanncs. 
Inpafcba fcquenci.f.j t.anoi decollacus eft. Io cercio pafcha.fi 
jj.aooispaffus eft Dns.Ecica vixit j t-anni* iotegris,& de jj. 
quanrum fluxic tempotis a natali vfque ad pafcha , quod pro 
anno diroidio computatur.Chrifoftomus tamcn dicir eum iam 
compleuiffe jp. annum. Ecfecundura hanc opinjooem vixit 
Dominus t j.aunis integris,& tantum de quarto quantum cft 
m nauli vfque ad pafcha . 

Dt etUmb* f> voct pMtrit. Csp. VIII. 

IEfu baptizatofic orante pto baptizandis vtacciperet fpi- 
ritumfcm.confeftim afcendit deaqua,& ccce apti funt cce- 
li.i.ineftimabtlts fplcndor fadus eftcirca eum,ac fi cceln ae- 
reo,& fidereo referatis.fplendor cceli cmpirci terris iufundere- 
tur,& fpirituffcus corporali fpecie columbx venit Sc fedit fuper 
caput cius. Actor. Dicic glo.cp veta fuit columba.i.verum corp* 
columbx formatum ad horara habuit.non quia fpirituffana' 
jlludcptpas aflampfetit in vntonem,i1cat filius catnc, fed ta- 
»um adoemonfttationem.Cyc videti inuifibilis poffet. Et hoc 
yt fpmramfandu rn baptifmonobis dati onderet. Qd.n.coeli 
opetfunt , q» fpirituffaoaus venit, q> »ox pattts infonuit, hxc 
oia funt nobis myftiCJ. Sed quarc pocius in columba renic g 
sn alia fpecte.vt & natniz fux timplicttatem,& eum in quf de 
fcendcbat.miti & mileticotdf pcone ondercr,columba.n.fim- 
plex cft & manfiieta. Ice m quia baptizatos teplet feptS donis, 
q" figoaotur iu cokimba,quibus conttaria funt feptem ritia ca- 
pitajta . Columba.n.gemuum habct $ cantu , cccc fpiritusti- 
snoris concta fuperbum. Alienos pullos tang fuos nutrit, ccce 
rpiis pietatts contrainuidiam.Superaquas fedet rt accipitrem 

{uifain aquis vmbra decliner.ecce fpus fcientia; contra iram. 
ta.n.mencem pturbat, vt non f uidcat infidias Dyaboli, & i6 
nec caueacvn dr ianna olum vicioram, quia impedic ira alum 
ne &c Item nidificat in petra,ecce dooum fortitudinis contra 
occidiam, Non viuit derapina ficut aliae aucs, q minimas aui- 
culas inuaduot, quibus fe & pullos nutriunt , cece fpus confilii 
concra Auaricia. Vifum rccuperac, ecce fpus in tcllectus contra 
luxuriam,qux hotem facic btutal£,(icutequum & mulum,qui 
bus non eu intclicclusi Purograno vcfcitur,ecce fpus fapictix 



coutragukun.Dicif.n.fapientia a faporcSed dicit glo.q> iS fn> 
per dnm in columba fpus apparui t.quia nos per manfuecudme' 
colligerc venic.Super difcipulos aut io igne.quia eos ad confik 
menda pcti rubiginem in fe & aliis venicbac accendcre.Scd cjrt 
tur de columba tfta quid factum eft? Et dicit glo. g> ita de illa 
feotirar, ficut de aliis figuris sn quib. Deus apparuit,^ explets 
orficio fuo refoluebanCin piacitf maceria.Comeft.Tuc cogno 
uit Baptifta qif dixic fe ante ncfciffe.Quia.f. Chriffus folus ba> 
ptizarcc.i.poceftatcbapcifmi fibi recineret.fed bapcizandi mi- 
niftetium aliisdaret.Qui.n.miferatci bapcizarecum folirarii 
vitam ducexec, hic etiam dixerot ei , qoia multos baptizabis, 
fed interillos fuper quem videcis fpiritD defcendentem & ma 
nentem,hic folus eft,qui bapctzacin fpiricufaodo.Ec ecce vox 
pattis audita eft de fublimi. Tu es filius meos diledus &c. 
2>4 Uitmit & tntatitmt Dcmim. Csp. I X. 

ACtot.Exelo.Tuncf.poft bapnfmum fine mota ductos eft 
a fpiticufancto,qui eu dcfignauerat in bapcifmo^ui qaot 
repletmittit ad pugna,& pbetcis forticudincm.in defec 
tum, q3 eft incer Hierufa?£ & Hiericho, vbi figuraliter dr qui- 
dam incidtife in larrooes,& reuera lacrooes ibt habicaffe ad lic 
tcram ptobat ipfe locos, qaiadicifdomin.i.fanguisppcffuuo 
nem fanguinis,qibi fiebat. 16 afit dicitq» Samaritanus cadem 
via defccndit,quia carne indutus filius Dei,quieft cuftos homi 
num eafdcm t.taciones ibi fuftinuit. 16 aut in defettfi duci vo- 
Juit.i.in locum certaminis,quta in deficrto pognaCafperis^qm 
Adam in paradifo deliciit arauens victas eft obledamentis. D* 
dus eft ergo in defcttum vc cencarefa Diabolo.Io cetari voluir* 
-vt tenuciooes fuperando nobis poteftaci fuperandi tribucret fi 
cut & moci, vt motce fita nrarn deftruerec.Ec hoc ftacim poft ba 
pcifmumperhoc nobis infinuansA poft perceprionem graciat 
ftacim fequif tencatio , illos.n.pulfare negltgic ita Greg.quot 
qxicco iurefe poffiderefenrir.Comeftor. Cum ergo ieiunaffet, 
40.dieb-& ^o.nodib. poftea efiiriic . Exemplafaoc ipfios hic 
numerusin Ecdefia poenicencialis eft.Vn & poft Epiphaniam 
non ftatl ieiunac Eedefia.fed citeiter poft 40^ies,quafi ipfo tpe 
ieiuoium fuum effe cofecuriuum dnici ieiunii fignans, ob hoe 
quoq; vtper pcenitentia ondamurad rcquiem afcendere,ficuc 
quadragenarius afcendtt ad quinquaginta,eft.n.numecus fupa 
bundans & congregacis olb.partio. rais aliquotiesafcendit ad 
quinquaginta.MouebafautdiaboIus ^o.dierum iciunio.Scie- 
bat.n.tot dtebus Moyfi legem daca fuifle ,coc annos filios If- 
xael in xremo pane Aatgelorum vixiffe. Cum vexo fentit Dihn 
«furire.qd non legif" de Moyfe & Helya,acceflit vt rentarec fi 
cum poffcc deiicece in pdm, & vc exploraxec fi eflcr Dei filius» 

3uia audirec rocC hanc.hic eft filius meus quemfciebat aiiqui 
o venturum,& fe per eu ptStem amiflum.fcd rfq; ad iudicifi 
futurum non expcdabatTentauit afit in eifdem tribus quibus 
Adam deiecerac.fcd non ordine codem.Primo in gula.rt efu- 
xicns panem ridensimmoderatocibiapperituacccndercf. Se- 
cundodeauaritia, vt fupermoncem onderct ei oiaregoa mu- 
di.Tenio per fuperbiam.vt iadacer onderec fe filium Dei.Tuc 
abiecit eum Diis.vt coofumpta omni tentatione ad q vcnerar, 
xeceffi: Lucifer a Dno ad tp"s. Tpe pafiionis rcdiit timote mox 
tis putans eum deiicere.Tuncautoioo vidus, religatus eft in 
infcrno.in dicbus Antichttfti folucndus.fecandum Apocalip- 
fim Iohannis. Credendus eft autem hominis aflumpufle fot> 
mam,in qua Dominum circumducere&colloqui poflctei. 
Dt primsvecntitn* difiipmltrttm. Csp. X. 
Vadam autem die ftabat lohaones & exdifcipulis dus 
duo, quorum vnus etat Andreas , & videns Iefum arn 
bulantem dixtt ei.Ecce Agnus Dei.Ob hoc illt duo eius 
difcipuli fecati funt Iefum , & viderunt vbi manerec. Inueoi» 
cns aucem Aodreas Symonem fracrem foum , dixic ci. Inuo 
nimus Mefliam,& duxiteu ad Iefum. Intuitusauteum Iefus 
diiit.Tues Symon Bariona,tu vocabcnsCcphas.qcleftintec- 
prctatum Pettus.Bariona hxbreum eft,& fonac filtus lohana, 
copofitum ex corrupto & incegro . Cephas hxbreum cft Sc Sy 
xum. Perrusgrxcum & latinum. In craftioo volens Icfus rc- 
dtre in Galtleam,inuenit Philippum, & dixitei. Sequcreme. 
Hic inuiniens Nathanaelem fracrem fuum , adduxic eum ad 
Iefum , qoo vcntente ad fe , ait Iefus . Ecce vere Kraclita, in 
quodolusnoneft. Exglo. Vcrumwmen quia dodirfimus 
eratin lege.noluiteum Domious in Apoftolum cligete cunu 
aliis , quia omnes Apoftolos voluic eligete de tdiocts , vc con- 
iunderec mttodi fapiences . 

Dt trdint hifltru *b hinc vfqut *d inc*rcn*tiontm 
lok*nnit C*p. X I. 

COmeftor. Ec egreffus eft Iefus Galilcam . Hucufque cft 
idem ordo hiftorix euangelicx apud omnes deinceps ra« 
sic otdinacuc vfque ad incatcctationem lohannis. Habec aa- 

ccm 



Q 



Digitized by 



Google 



Liber Septimm. 



7 <5 



eem E edefia qtiod eadem die , fcilieet, reuoluris annis < Hxc 
Itia fadta funt adnentus Magorum it.dieprimiannibapti- 
fmus eadem die tricefimi anni , vel } i. mntatio aq in vinutn 
cademdietcuolucoanno. Notula Bcdaquoq;dicit,q>poftan- 
no renoluto eadem die feeit miraculum de quinq; panibns & 
duobus pifcib.vn & dies illa folet dici Epiphanioru ploralirer, 
i.tlluftrationutnChrifti, 5 plures eo die fa&r funt. Qnasetia 
cjuidam propriis noIb.diftmguunt.Epiphania vocantes illam, 
q J? ftellas fafta eft in ccelo aereo, Theophaoiaro illam,q in ba 
pttfmo.Becphania illam,q~ in domo,Fagiphama illa.q in cibo, 
tage namq; df cornedere.Comeftoi.Communior aut eft opinio 
Dnm poft illud miraculum in domo fadum difcipules vocaf- 
fe,& occutte pdicafle vfq; ad Iohanms carcerero. Aclor. Itaq; 
ipfa dic Epiphaniar in CanaGalilez vjcolo, ad nuprias inuita- 
tnscum matxe virgine.aquam in vinum connertitthas.n.qui- 
«Jam autumanc fuiflc Ioha nis Euangeliftar, quem etiam n aiut 
volentes nubere reuocauit.Ambulansaut mxta ftagnum Gene 
farcth, qd & mare Galtlcz.vcl etiam lacus Tiberiadis dr.ueru 
Pcttum & Andream fimulq; duos Zebedei filios. Iacobum & 
Iohannemad fe vocauit,vt dccaptura pifcium tranfirStad pi« 
icacionem holutn.Qui ambabus nauibus tn verbo ipfius reple- 
tis pifcibus telictis, aliquantolum eum fecutifunt, fed itctum 
ad fua rediernnt. Deinde in Nazarech venic.&dic fabbati fjr- 
aagogam tngrcuut.jpphetiam.lfaie. legtt,§ in fcipfo repletam 
endit. Poft hoc in Iadacatn.i.in rcgnum duarum tribuum per- 
xexit,ibiq; cum dilcipiths fuis motam fccit.Quibietiam difci- 
pulis baptizantib.Iohanncs etia inEnnon iuzta Salim bapti 
zabat,& multosad fe venientes admtttebat.vn Iohannis difci 
xtnli maimurabaacquia magiftri fui gloriara zelabant.Iohan 
xiesautcoinminuidiaretundebat,fcq;non Chtiftum,fed cius 
saancium.ncc fponfiim,fed eius peranymphu cfle diccbat.Dns 
«uceorum inuidiam cognofcens ad ditcm pafche, feftfi in Hie 
«ofoljmam afceadit,ibiq; tunc piima vicc dc templo venden ■ 
tes & cmentes eiecit. Comcftor. Ibidem quoq; pfentiens orta 
contra fe Pharifeorum inuidiam,& maxime cum audiflet po- 
ftea traditum Iohannem , rcliqait Iudaeam & abiit itemm in 
Calilcam. Arguebac.n. Iohanncs Hexodem pp Hcrodiadcm, 
•quia i m legem^ receperat non lioeret fratri habcre vxoie* fra 
*xis,eo viuente. Super Matheom legtcuc 9, Hcrodias filia fuit 
«egts Arethf quaro auferens Philippo.ortis inter eos quibufda 
JSmuItaubus in odiotn Philippi dederat Hcrodi,qaia &fratres 
inuicem inimici erant, fupcr quo cum argneret cum Iohannes 
fuggeftione Herodiadis mi fit eum in ca rceremj. 
DtAftrtafrtdicstitnt Demini, tUSitnt xij. Aftfttlunm. 
Cmf. XII. 

QVod cum audifTet Ihefus vcnit'& habirauit Capharnau 
in finibns Zabulorum & Ncpralim & aperte pdicabac, 
dicens. Pcemtentiam agiceap.e.rccc.Et nrcuibat totam 
Galilcam docens in Synagogiscorum,& fanansoem languo- 
jt in ppFo,& abiit opuuo eius in tota Syriam.Etglo.fupMa- 
ibeum. £1 fecurae funt eft turbae multac quadtipartite,. f. Alii pp 
«celefte mjftcttum.vt difcipuli.Alii pp curationcm infirmita- 
«um.Alii iolafama & curiofitate.experiri voletes fiveraeflcnt 
*\ dtcebanfdc illo.Alii ppinuidia volentes cfi caperein aliquo 
Terbo & faclo & accufarc. Alii ena pp mtracula panum feque 
batur eu pp cibu corporale. Comeftor.Vidcns etgo Ihefus tur- 
bas.afcendit in montem,& cum fedifler.vocauit ad fe quos vo- 
luit ipfe,& fecit ci3 illo xij.quos & Apoftolos.i.miflbs nclauit. 
Quare verd lacobus Alphci poftetiot in cathalogo numcretur 
Jacobo Zebedci,& minor vocaf & ille maior,cu progatiua fan 
(«icacisfuajfadusfirab Apfis poftca Archicps Hierofolymo- 
5tji»& fenior ille faetic,mecico qritur . Ad qd mclius vidc ndum 
aicimus, cp Anna mortuo Ioachim de quo fufccpetat Matiam 
virginem,dataeftin vxoiea Iofeph Genero fuo Cleoph; fra- 
«xi ipfius Iofeph,dequofufcepta filiam,vocatarncj; Mariade- 
<Jit vxotem Alphco.de qua nati funt quatuor confobrini,Iaco 
J>us, Sy mon,& Iudas Apfi, & lofeph qui & Batfabas, qui pro 
Juda poft cum Mathu elcctus fuit.Et hi quatuor p cxteris co- 
ianguineis dicti funt Fratrcs Dfii.qaia non folucognati erat, 
ied & putabantur Agnatietus tanqTexduob.frattib.Iofeph & 
Ocophadefcendentes.Interquos tn quafi anthonomafice la- 
cobus didus eft Frater D6i , quia 5 fimillimas ei fuit in facie. 
ltcin mottuo Clcopba Anna nupfic viro tertio .f. Salome, fu* 
iceptamq; ex eo fifiam vocauit Mariam ficut& alias prius. Et 
lianc duxit Zebedcus.habuitq; cx ea fihos Iacobum maiorera 
Iohannem,qai licct poftcnor nacu,tnroaiotdic)us eft,quia 
Tocatus eft a Dno & prius adhsefit ei.Qu.dd & &omana obfer 
auat Ecdefia.vc finguh in ordioib-fui» priores fint prius ordina 
sti.ua dicic Hieronymos. Alii verd videnees mulicres agaomt- 
m*ic folcic no!b.virora,vt Marcbia cathoms^dixcrunt niiori- 
Speculum Hulohalc . 



bns viris niortuis,bas duas Matiai nupfiffe Cleophx & Salom?, 
vel priores viros fuifle binomios , & dicunt Zebedeum Clco- 
phatn,A!pheum Salomx. Aftor Senrentia Hieron yroi notatur 
m his verfibus. Anoa viros habuit Ioachim, Cleopha, Salo- 
meque_>. Tres parit, has ducunt Iofeph, Alpheus, Zebcdeus. 
ChrtftQ prima, iofeph, Iacoburo.cum Symone Iudam. Ahe- 
ra quar reftat lacobum parit atque Iohannem_* 

D* ftrment Dtmim in mtntt. Cap. XII 1. 

ELeuatis vero Iefus ocuiis docebat eos , dicens. Beati pau- 
peres fpu &c,De hoc fermone videfefle diflonantta incer 
Macheum & Lucam,Matheus.n.dicit eu fadu in monte, 
Lucas verd poft defccnfum montis in loco capeftri.Item Ma- 
theus trn difcipu|is,L(icas difcipulis fimttl Ac curbis.IteMachc' • 
fedcndo.Lueas ftando.Sed rncfec Aug.in glo.quia potuic cfle, 
Tt in monte 1 a.Apoftolis electis f motiem huoc primo faceret. 
& poftdefcenfum tnontisaltu fimile turbis fimul & difcipulit 
vel etia q> clectis duodecim in fupetcilio montts,poftea defcen 
dens in ali§ planici£,q tn eflet in monte fmonem faceret vni- 
cum tuibisfimul,&difcipulis. In hocfmone pfecteexprimit* 
docttina noui Teftamenti,quancu ad mores,& ficut vetus Te- 
ftamencum datu eft in montcfic & nonu. £t vc dicic glo.ficut 
in vcte.teft. primo propoounc*io.pcepca,in qutb.confiftit fum- 
mum olum pcepcornm,& poftea p partes.i.j? particulana pce- 
pta explicaneyta Dns in principio froonis fui,7- virtutes jppo 
nir.ex quib.pendenc oia.q in monce docuicSic & quilibet pdi 
catot in principio f monis propooit thema,in quobtcuiter co 
prchenduntur ola.cj per fingulas partes funtcxplicanda. His 
eciam virtUcib.di/Fereiitias piniorumptoponk : quib.f.ft ptcm 
virtutib.propofitis.additetia odauam.qnon ta fiogulans vir- 
tutis.q probatio vcl etiam pcrfcclio aliarum eft oium.f.patien 
tia. Nam patientia opus pcrfeotttm habet. 16 nec ei jponitur 
pmium fiogulare ficut aliis, fed c6e.f.regnum coeloru, qd* etta 
prius paupiiiti adiecerat, vn dicit glo cp octaua redit ad caput. 
Sciendu auccj* ficut in ordinefmonislro Matheum ponuntur 
icptem virtutes,ita & f m Lucam jpponantut quatuor ad quas 
fimiliter oTa q fequuncur referri pofluot.huius auc diflercntiac 
ratio myftice eft ( m glo. Macheus .n. refertfmonem factudi- 
fcipulis in fummitate montis. Lucas verd turbis in loco cam- 
peftri.vn ille refert f m q> percinet ad petfcAos.Ifte verd f m qct 
pcrtinecad impertedos: oAonanus.n.pertinccad perfedione 
pcopccr oclauam aetacem in qua eric fumma perfectio.quatcr- 
narius ad imperfedtionem pcrtinet , & propter quatuor elc- 
menca, quibus homines carnales fubiccti funt. Licer etgoea- 
dem infinuentur,fecnndam Macheum,& fecundum Lucam.ibi 
tamen n6 octonariothic autem, fabquatcrnario, manfuctudo 
enim & pax referuntur ad pacienciam , mundicia corpoi is ad 
paupertatem fpiritus.mifericotdia ad efuric iuftttiac.haec etiam 
quatuor pofTunt aptari quatuor virtutib. cardinalibus.Na paa 
pertas fpiritusad temperancia perriner,efuries ad iufticiam.lu-. 
ctus ad prudencia , pacientia ad fortirudincm, harc fecnndum 
glofam. Hicron. Et fccundum glo. aliam Mathcusdefcribie 
tancum beatitudiueseledorum. Lucas vetuetiam reproborft, 
quia rudcsauditoresadhucminis,& terroub.ad bona compcl 
lendi fnncperfeclisaucem fatis eft pratmiflis inuitar<_>. 
Dt ctntunitntim fepttm virtutum cttm ftfttm dtnit. 
C»f. XIIIl. 

NVnc vidcndum eftde nuroero & ordine hat5 (eptem vir 
tutum.Ec nota cp ficuc in catniclabroerant fcptf lucer- 
naE,fcptem infulbria>& fcptf emunctoria,& hzc fibiin- 
uicem defcruicbant,ita cp hoc i mone dnico difiungunr*cres fe 
ptenatii-f.fepte pctitioncs oronis dnice >qoib.pctiinf: fepte do-. 
nafpiriruflancri,vtdicctur infra.fepcemq', vircutcs,&fept£ bea 
titudincs.Pcr fepcem lampadcs intelligunt; fepte vircutes.q lu- 
cent in tabernaculo Ecclefiae fandae cota Dno.Scptcm infufo- 
riaquibusteplcnturlapadcsoleo.func feptem pccitionesoro- 
nis dnicx.Quibus impetran(urfeptedona,vt ex eis rcpleantnr 
feptcm virtutes,vt pleniusfolgeant in patria.In hac^i.vitaqua 
tumcunq; proficianr,plene fulg-re nou valent.Sed mulus lor 
des,& multa impedimenta concrahunccxlicinula.i.ex carne, 
q ignc fpitituflaocii paulacim confumicur. Ec hatc oia puiga- 
buncurperillasfeptem bcaticadines. Hatc ergo vc diftum eft 
fibiinuicem fubfetuiunt. Vn dicic glo.cp fingula: virtutcs,vt im 
pleantur poftulant fufFragia feptf donorum, q .(. feptcm dona 
fcptcm peiitionibus dnicat orationis impetranrur. Paupercar 
quidem fpiriras dono cimoris replecurcontra fuperbia.Luccus 
dono fcienciat illuftratur,vt fciat h6 qutbus maiis itiuoluarar. 
haec contra iram .quatfenfum mencis curbac. Efuricns mfticie; 
fptricu fortitudinisfulcirur, ne in via laflafcat,hzc contraac- 
ctdtam . Mifcticordia fpiritu confilii regitur , vt fciat homo, 
cui vci quando mifctandum fit, hxc contra auaritiam.qux fi- 
Tamus Quattus. K 4 bionu 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



brola retinet,mundicia cordis fpirira incellecras replce\conru 
luxuriam,q hofem facir brutu,vt fic (icut equus & multas,qui- 
bus noneft intellectus.Paci refpondet dooum fapientix,ho.n. 
nifi pacatus fie totus in fe , tc erga jpximam non pot cceleftia 
contemplari , f cd quando pax eft ioter atam & carnem', tunc 
fpirirus (apiencix erigit aiara ad concemplacion&Ipfa ecia fpi*- 
xitu fapientix pfectx fubiicit caroem fpiritui, rt fiat pax quia 
▼c dicic Greg.Guftaco fpirita defipitols caro, hasc «ontra Gula 
q rm terrena fapit.Et nou q> Ifaias feptem dona fpiritutTancti 
enumeiat defcendcndo.hic autem tc (eptetn virtutes tc feptem 
dona fiuedonorum peticiones enamerantur afceodendo.quo- 
niam Ifaias ibi agit de incarnatione.p rjdefcendit ad nos.hic 
aut tradic doctrina virtutum p cj dcbemas ad eam afcendere. 
Di ortiont dominic* . C*p. X V. 

POrro huic fermoni inter alia multa interferiturotatio do 
minica.cui eciam Dns ekemofinam ac ieiuniumadiuxic, 
quia vt dicit glo. oratio auicula eft q pencrrac ccelum. E t ha- 
betduas alas.f.eleemofina Bc ieiuoiG. 15 primo agit de eleemo 
fina, q ppollec ieiunio, 8c magis ad charirace pertinet,magifq; 
Deo placet.Sicut ipfe dicit,mifericordia volo ,8c non facrihciu. 
Poftea verdde ieianio tc medio loco de ofoae,qaia ipfa ora- 
tio his quafi doabut pennis a dextris tc fioiftris fubleuata coe- 
lum pcnetrat.Portd de oratione tangit tria.Locum>cu dicit in- 
tra cabiculam tuum,& modu cum dicit.NoIite multum loqui, 
& materiam cu docet,7.petitiones,dicens.Pacer nr &c.Forma 
aut orandi nobis tradit pp rria.f. vt pcr hanc Deum honocem', 
tc rt ab eo folo petamus , tc vc quid petcndum fit inftruamur. 
Porrd hxc oratio fuper oes alias priuilegiata eft in cribus .f. io 
dignitate,in breuitate.in foecuditatc.In dignitate quia a Chri 
ftoediu.Vn dicit glo-quia nulla otatiomagis fpualis eft,c[ ifta 
4 ex ore veritatisjpceilic.ln breuitate pp fcptem.f.vt cito fciaf*, 
rr mclius memorue coraedetur.vt frequentius dicatur,vt dices 
txdio non afficiatur, vt uemo de ignoranria excufetur,vt Dns 
cito exaudire ondatur.vt magis affectu § voce rogetur. In fce- 
cunditate,qnia in ea ola petenda c6tinentur:oIs.n. petirio aut 
eft de bonts adipifccndis.aut de raalis mouendis, ola mala aut 
pntia funt>& hasc petuntur ibi amoueri, libera nos a malo, aut 
futura & hoc ibi. Ec ne nos ind. in ten.aut pcerica tc hoc ibi, 
dimitte no.debi. nfa. Item olabonaaur fuut tpalia,& hocibi 
petuntur.Panem nrum quoti.da no.ho.auc fpualia fiue gratui- 
ta,& hocibi, fiat voluntas tua.aut xcerna,& hocibi.adueniae 
regnum cuum,Huicaucofoni prniccicuccapucio beniuolentie, 
i mglo. & hoc a quatuor,a perfona rogati,cum df pf,a perfo- 
na rogancis , cum dicitut nofter , a perfona afleflbrura , cum 
dicitur in ccelis .i . in fanctis hominibas & Angelis , ab ipfi> 
negocio, cum dicitur. Sanftificecurnomcn tuum->. 
Di Ad*pt»tiont fipttm pttititmtm *d fipttm d*n*. 
Csp. XVI. 

IN his autem fcptem pcticiontb.feptem dona fpirirufTanti pe 
rancac,quibuscciam congtuunt feptem virtutes fupradidrx, 
quibus (epcetn beaticudines promiccuncur hoc mo. Sanctifi- 
ceruc nomen tuum.i.da nobis fpiritum fapienrix , quo locun- 
dati tibi firmiflimc adhxreamus.ne a fdtate tui nols in aliquo 
difctepemus, & hseceft perfecta pax. Adueniat regnum tuu.i. 
da fpiritum intellcctus.quo mundemur,vc Deus videatur,& p 
faoc regnare intelligatur.Fiat voluntas tua &c.i.da fpiritu c6- 
filii , quo impleamus voluntatem ruam , q maximipficicuc in 
mifericordia,inxta illud.Mi fericordia volo & no facrificium. 
Panem nrum quo.dano.hoi.dafpm fortitudinis, nedeficia- 
tnus in via,fed femper magis ac magis efuriamus iuftitiam. Et 
dimittenobisdcbita nfa.i.da fpm fcicntix,quo peccata nfaco 
gnofcentes lugeamus,& fic nobis dimiccantur. Et ne nos indu 
cas in centationem.i.da fprn ptetacis,quo manfuefa&i, nec ir- 
xicemus,& fic irricemur,& fic in tenucionem non inducamur. 
Sed libera nos a malo.i.da fprn timoris quo io fpirira humilia 
ti a peccato liberemur,quia timor Dni expellit pctm. Alia tfi 
glo. adaptat ordine retrogrando.Amenj.nat, vcl amen.i.vere 
vel fideliter. Vndcdicit glofa. Onge.quod pet hoc fignatur in 
omnibus his petitionibus indubitantet a Dco tribui quod pe- 
titur,fi prxdicta: conditionis pactum feraare noh negligamus, 
f.vt debitoribus noftris debita dimittamus . 

Dt coniun&ionibut illic infirtis & dt fojftjftnit. 
Csp. XVII. 

NVnc poteft quxti cur iftx quatuor vltimx petitiones c5- 
iuncnonibus copulancur, & non cres primx.Item cur in 
uibus primis fic tin mentio de perfona rogati , vbiq; dicendo 
tuutn.in quatuor atlt vltimis exprimif periona roganris, vbiqi 
n-ponitur nos vd noftrorum.Rndeo ad primum,quia 6 m glo. 
trct primx pcTtinent ad ftatum fututxglorix Cum.n.dicitur 
uncificctur nomen taum.i.ficat cft fandura nobisoftcadatui 



petitut Dci rifio fiue fruitio.qua perficirar ris rationalistCuai 
dicitur aducniat rcg.tu.pecicuc fecuritas,qua irafcibilis.' Cunt 
dicitur.Fiat rolunus tua,pecitur dileccionis confummacio,qua 
concupifcibilis.Prima refpondet fidei.Secuda-fpei.Tctt ia cha- 
xicaci. Ec quia cunc eric Deus ola in omnibus.f. in ractonabili 
rcrius, in irafcibili fccatitat , in concupifcibili bonius, idem 
increatum per iftas tres poftularur', ideo rujUa intex cos con- 
iundtio intercedit, feduncuinrerquacuor vltimas, q pcrcinec 
ad ftatum vix vbimultis indigemus. Idcoque plura petunt tc 
omnino diuerfa. Martha namqi folictta eft & curbat* erga plu- 
xima.Sed vnum eft neceflari um, qd erit in patria. Ad 2. ifide» 
g> ea, q petuntur in tribus primis omnino perfecu funt , quia 
in futuro eric plena perfcdio, & hoc in Dco,vc dictum eft,'io 
fit iu eis mentio tantum de pctlbna ipfius in quo folo eft per- 
fcctto. Qjj* aut petuntur in quatuor cxteris imperfccla func, 
quia nihil in via pecfectum , imperfcdio aut ipfaa nobis eft, 
& in nobis:ioibifacimus mentioncm tantumde nerfona nfa> 
Vel ideo.quia trcs primx nobis cdmunes fiinc cu Angelis,qua- 
tnor aut vltim; nobis folum neceflarix.non Angelis iam Dco 
fruencibus. Nou tamen q> mcdia petitio.f.pancm nfum &c.i6 
ponirur ung confinium prxcedenrtu,& fcquentium, quia co- 
municat cum vtrifq; in rebus petitis,ibi.n.peritut panis^jui de 
ceelo dcfccndit .f.Chriftus,qni (ra humanicaccm maxime cft 
viaticuro,& fumitur in facumento,& nobis folis conucnit itt 
facramento. Secundu deitatem vero nobis prxrnium eft , tc 
panis Angelorum, & ita conucnic nobis & illis , idco hxe pc- 
titio abfque coniundione additur ad primas,tribus autcm fe- 
quencibus incercedente coniunftione copulatur . 

Dt ordint AiflorU poft firmtntm Dominisd qiujHtntm 
lohtmnit . C*p. XV 1 1. 

FlnitofermoneDns Difcipulosad prxdicandura mifit cfi 
poteftate cutandi , vt ipfa miraculorum operatio fidem fa<- 
ceret eorum fermoni, inftruens eos,qud pergerent,& quid fa» 
cerenr,a quo abftinerent,& a quibus cauerenc,& a quibus noa 
timerent. Ipfe quoquedemonce dcfcendens tactu fanauit le» 
profum.non (blumpropterocculcum rci miftcrium, fed rcno 
bis forma humiliucis pbcrct, ne quis hominc pto quacunqoe 
corporismaculationc fpeineret & abhorreret,& rt fe non efle 
fub Iege, cj leprofum tangerc j>hibuerat , fed potius dnm legM 
oftcnderer,& eciam rc gcatiam euangelii, fupra legem eflc do- 
ceret. Ingreflus aut Capharnarum cutauit leruum Centurio- 
nis,& Petti focrum. Ante porum veto Naym fufcitauit vidae 
filium. Porrofcribam rolentemcum fequi vt figna faceredi- 
fceret ad lucrum & ranam gloriam rcpulic. Alium verd abfq j 
dilacione fequi fefc iubens , nec pattem fepelire permiGt.Tra- 
liens aut lacum Gcnexarcth, rentis tc mari fxuientibus iropc- 
xauir,& in terra Genczaroxum tranfueclus^bi duos obfcflosa 
legionedxmonum curauic Qui ridclicec dxmones vc ab ho- 
trunibus cieCti func, eis falcem in rebus fuis oocere volucrunt, 
& ob hoc porcorum gregem inuadentcs duo millia fubmerfe- 
iunc,q> vciq; pmificDns,non rt eorum impix rolutati cederet» 
fed vt ipfa interfecrio porcorum eflet occafio falutis horainu. 
Huius autem occafione paftores fuget unt,& holb. in vrbe nu- 
ciaueront. Itc vt oiideret,q\dignior fit h6 beftiis.cum pp falu- 
tem duorum hominum perire permific duo milliaporcorum» 
tc eriam pp myfterium.quia nifi quismorc porci vixerit.dtabo 
lusineum poteftatem non accipit. Reuerfusaut Capbamaunt 
curauit in domo paraliticum ante fe pcr tegulas fummifluro, 
primo quidem remittens peccata,q fuetant motbi caufa, quia 
caufa ceflante debet cfFcdus ceflare. Tranfiens aut pei Sama- 
lix regionem, cum venilTet in agrum Sichcn fup putcu lacob 
iacigacus fedic , ibiqj Samaritana,ac p eam cxteros Saraarita- 
nosplures conuertir. In Galileam vero rediens filiumRegult 
rerbo abfens fanauit , & in domo Leui fedens ad couuiuium, 
contra cjrelas Pharifeorum,& fcipfum de hoc q> peccatotcs re— 
ciperet,& difcipulosde hoc,cj>noniciunabant,excufauit.Itc- 
tu lari filia (ufcitauit, ad cj du iret Emorroiflam fanauit.Duoc 
quoq; Caecos illuminauit, & demoniacum Cxcum furdum ac 
mutum faoauit , fcq; non in poteftate Bcclzcbub hxc facere 
oftendrc. Poft hxcvcquidam dicunc vocatus in Nazarethad 
prandium in domu Pharifei , Magdaknxdimifitpeccaca, qS 
plures fadtum dicunt in Bethania, fed nec locus.ncc tps in eua 
gelio exprimif. Sane Maria remiftls peccatis fccun elt eum,&: 
audiebat eius verbum.Iuq; cum ei in domo fua (ufcepto Mar- 
tha miniftraret,Marix pars.i.contemplacionis ocium eius mt- 
nifterio prelaca cft.non quia maioris fic meriti.fed quia tuitioc 
& iocundior , & quia diuturnior . Nam & adtio Marthx ia 
quibufdam aliis prxfcrtur ocio Maria::quia,fcilicet, huic vitss 
in qua homo ad laborem nafcuut eft congrucntior,& quia me 
ntorurn fcecundior,& quia plutibus vtilioi < 

Dc 



Digitized by 



Google 



Liber Septimus . 



77 



Dt qmfiitnt Itbannis i» ttfiimtnijt Cbrifii itifft . 
Cap. XIX. 

IOhanes antem vinctus cum audiffet miracula,quz faciebat 
Chriftus, dubitantes difcipulos mifit ad eum intetrogandu , 
an ipfe cflec Chriftus.Non.n.ipfe Iohannes dubitauit tjni di- 
Xcrat.Ecce agnus Dei. Videtur tatnen »elle Gregorius q> djibi- 
tabat.an per fe an pet aliu fpoliaturus effet infernum,& ldeo 
quaefiuic.cu cs qui vencurus es au ali.cx.quafi dicerct propeeft 
vt defccnda ad populu meu. Qui ergo te nunciaui fuperis,» is 
«t denunciem in inferis.Iefus aucem amouit eorum dubitatio 
nem.oftendens certa figna fui adueatus. £t illis abeuntibus co 
snendauic Iohanein tutbis multipiiciter, neturba: (ufpicaren- 
tur eum liuore motu fuiffe & »e fcirent eurh non fibi.fed difci 
pulis haec quacfifle. Vndeprimo cornmendauit eum deconfta 
tia fidei.deinde a vicVus afperit atc, ab ofEcii dignkate , a vitr 
puritate,aliorum fanctotu comparacione,a tcmporis commo- 
-ditate.Attamen *bi dicit qudd jntet natos mu.non fur.ma.Io. 
JBap.Muliet non untum lciucn femineum,fed etiam fractio- 
aC ezprimit. IdeoCbtiftuscxcrudicuT, quia (m hunc modurh 
bcata vitgo MnJier noo fuit.Vnde fubiungit. Qui autemcai- 
nor eft in regno ccjorum.maiorcft illo.Quod de ipfa Ghrifto 
cecte fccudum glofam acctpitur, qui mnc iu Ecclefia mtlitsn- 
tcminora multis rrputabacm. Ahter quoq; fecundum glofam 
hloniflimus Aogelus ccjlt »el minimos faactonira qui lam ia 
ecclefia ttiumphantcregnatcum Deo, maior cftin chatitatc 
«juolibct hominc adhuc peregrinante in mundo. 

DtmnttipticilamU ithaimit Bapttft* . Caf. XX. 

SAoe Bapuftadomiriificutex CNangelica hifto. cotligi po- 
tcft comendabilis fuit in tribustPrimo in natiuitate.in qua 
fanctkatecius atte{tatur.7.mrracula,ptius qudd Angelus vi 
fibilitcr apparens eum nafcirurum annahctautt/ecandura-, q> 
linguam lacreduli ligauictcttktm.quod infiecundos& fencs 
parentes fccundiuic, qnattum q»6d eomipiritus in Ttero fan 
«ftificauit & repleuir, qoiotum q> fatoatori aoftro nondum na 
tus cxultauit,fextum quod fpititu mater repleta Mariam Dei 

Seaixticemptophetaoitv feptimfi q> iam natos loquzlat» crc- 
enxi reforraauit-Icem fecnado miribitisfiiir eius Tita, & hoc 
in tribut Primo ut humilitate,quia co*> tam famofus*ffet »t 
poffet putari Chriftus fi Teller, negauit fe non folum effeChri 
stum,fcd hclyaffi &propfaetam,& hoc contra eos qot raetanr 
fe de genere,vita,& fcientia.Item in abftinentia,non folu cibi 
& pocus, & veftis.fed etiam forati j humanae focietatis, qni* in 
dcfercis habitabat . Vnde Antta dcletti &c. Item in pacicntia, 
yt contta Phatifeos qui dicebat daemonium habet.Srteoerunt 
ih eum quaecunquc voluerunt:, & tandem contra Herodem , 
cjui eum.ad voccm faltatricis decollauic . I tem tetcio mirabilis 
«iit eius doctrina,& hoc fimUker in tribus.In prophetia,quia 
aolus inter prophecasquem prenunciautt digito oftendic. It6 
iu ptaedicatione<auia neminem palpaait , quin Ctipfum reg£ 
CHerodcm argueoat in facie propter HerocUadem.Itejn inxo 
.filijs. Prudcnter.n.coo(ulcbac fingulis ad fc vcnicotibus f m fta 
tusin quibus eranc,vrrurbis, poblicanis,& militibus,Propter 
luecttiadrfuiffcmirabilis.in »ita ptiefenti.Quibus refpondec 
«lia tria,quibus mttabihs appatebit in glotia.f^riplex aureola. 
Trima,quia virginiutem a natiuitate conferuauit. Secunda » 
<juia praedicator fuit. Tertia quia marcy r.Haec cria rarofimul 
an aliu fanctis inucnimus. Vn.Scrra ter denis &cln cribus ct- 
go apparet mitabilis in terra,3c in tribus in c?lo. Vnde & huic 
«cftimonium perhibenttrcsdeccelo & tresdetcrra. Dccceto 
patermictcus. Spirituflanctus inftruens. Filius commcndans. 
Tres in tcrra. fcilicet fpititus cius «rdens & lucens,aqua bapti 
imi,(anguis martyri). 

J3t trdint hifitrU ftfi autfiitntm Ithtnnit vfipu sd tms 
dtttllntitntm . Cmp. XXI. 

POfthocdominus.71 difcipulos.f.alios a praedictts is.defi 
gnauit.i.Ggnantcr infticuit.vt licut.11.Apoftol1.11. tribu- 
bus deftinati fuerat,fic & hi.71. totide linguarum getibos 
cuangclium praedicarent, & ficut in Apoftolisforma fmt epi- 
/ioporum.fic in iftisforma fccundiordinij presbyteroru. Qui 
aonilfi bini & bini, cum gaudio funt reuetfi , glnriantes fibi in 
tiomineChtiiticciam Dcmonia fubiicti Idcoq; Sathanaspcr 
iaperbiam corrucntis excmplo dcterrencur.&.ad humilitatem 
a Domino reuocantur.Qui cum tran*irct fabbato per faca.Di 
fcipuli eius efutientes vt hominesgtana cdcbant manibus co 
frtcata.Vnde Phatrfeis eos dc fblutione Sabbaci tcdarguenti- 
fcus.exculabat Dominus eos,tu, quia neceflitatem famis fufti 
nebant.Gcut Uauid,quando pancs propofitionis comedit.tum 
«quia ptaefcnte & auctotitatcm praebente ipfo Dominofabba- 
to hoc faciebant.Io altcto quoque fabbatoSynagogam mtta- 
uit«& cotam ipfis iufiduncibus mancum faoauiuQuadam dic 



cum in monte pcrnoctaflet in oratione.afceBdcns in nanicn- 
lam docebat tutbas ftantcs in littore, propofoitq; eis quatuor 
parabolas,primam de feminc.quod irtquatuor locis cecidit» 
lecundam de Zizanijs bono femiuc fupctfeminatis , tertiam 
de gtano Sinapis, quattam defermcuto abfcondito iq cribus 
farinae fatis.In tertia quidem.qood diciuir, finite vttaquc cre- 
fccrc vfq; ad mef.videturcffe conttarium Paulo qui ait,aufcc 
temalum ex vobifipfis, Sedquonia inter triticum aotequam 
yeniat adfpicam & lolium grandis fimilitudo cft,& vix diflin 
gui poflunr,hocintclligiturdeambiguis,illudautem Paulide 
ma nifcftis.Tunc dimiflis tutbis in domum venit,& qwapti-. 
mam patabolam expofucrac cis in naui,fccundam cis petcn- 
tibus illicexpofuit.Infuper & ahastrcs illis propofuit.prim^ 
f.dc thefauro abfcondito in agro,fccuudamde bona Margari 
tha inuenu & etrtpta,tcniara de fagcoa in mare miffa. Vcnies 
autem in pattiam fuam.doccbat in Synagogis Iudaeotum,vn^ 
de & mirabautur patantes cura efle fabrum.quia Iofephfabrt 
filium.Ideoqj non nifi paucos ibi curauit,proptet incrcdulita 
tem eofum.Vndc cum diceretvNemo ptopheta acceptus cft in 
-pa.fua.rcpleti funt ira.Et cikieates cum dc vrbe , duxetunt ad 
fupercilium montis,vt pt(ciditarcnt,fed ipfe per mcdium co- 
rum ttanfijt,mnc eoimcuadere volutt,quia p^nicencia: locurn 
adhucillis tderuabac,& quianondum hora pafljonis venerac, 
& quia hoc mortis gcnus non elcgerac. Adhucoftenditur ibi 
locus,qui dicitut faltusdomini.f.atilliatio a Nazareth coottt 
Meridiem , vbi Dominus defccndehs impreflit fe rupi. £c ce- 
dens ei rupes,feciteiquafiJocum latibuli, iti quo adbuc Teftt 
gia tugatum veftimentorum eius,& omnia Iineam«nta,qu«a 
tergodomini fuerant, imprefla notancur . 

Dt dtctlUtitnt IthvmitBaptifif. Cnp.XXIL 

COmeftoxJa illo ccmpore. Herodes Tettarcha dicm nata- 
lis fui cclebrauit cora prihcipibus & Primis Galileae.tbi 
puella; ftlranti datum eft caput Iohanis in difco pro munere 
£ft autem T£s rotundum.dcfupcr valdeextentum . Cfedij^ilc 
eft cp Herpdcs cum vxore dc ncce Iohanis, fub tali occafidtie 
facicuda prius4ecreto rra&auerar. Actor. Nota in Iohanc fi- 
duciam cor«piendi,quam facuint tria.Primum tmmunitasa 
peccato,quia wrpe eft doctori &c. Secundum contemptus ter 
renorum, quia exenia & dona &c. ipfe nec etiam de cibo 01- 
ratrit.Tettium zetus,& ipfe erar ardens . Herodcs auccm feptS 
modis pdccaim,Pf imo,quia adukehum cum vxore fratris fin 
comifit.Sct:undo,quia corteptionem n6 luflinuit. Tcrtio quia 
diem natalis fui fuperbicndo celcbrau^Quarto^quia laltacii 
ci dedic.Quinto.quiainordinare iurauit.Sexto, quia impietate 
fub fpecic pietatis palliauit.Scptirao,quia innocentcm interfe 
cit.Comeftor. Ttadiint IohanuE in caftello Arabiae dicto Ma 
cberonta, vinctum & truncatum , coipus vero in Sebafte vrbc 
Paleftiiif fepultum.caput autem rn Hierufalem humatum eft 
iuxta Herodis habitaculum . Offa eius tempore luliaqi Apo- 
ftatf fparferunt Genttles,inuidentes miraculis.qua* fiebant ad 
cius monumccum, quxmrfuscotlectaabeildecremata lunt, 
puluis ventilatus. Quod quafi itn rnattytium in iam mortuo 
quidetn reprefcntant ucfcientcs , dum in natiuitatceiusofla 
colleda vndccunq; crcmant, dum autem colligerenmroffa, 
quidam Monachi a Hierofolymts mixti latentet colligenti- 
bus,magnam corum parcem tulerunt.Tempote vero Marcia- 
ni pnncipis.duqbus Monachis ottentalibus , qui ob orationi 
Teocrant Hietofolymam Iohannes icuelauit capuc fuum.Sed 
Don multu poft.incuna pcrdiru.portatum eft ab aliis in Aedif 
fam vrbcm Pheniciae,& in quodam fpecu in vrna fubrerra n6 
paruo tempore ignobilitcr reconditum, donec denuo idcm Io 
hanes caput fuu oftendit MarceHo religiofo Abbati &presby- 
tero.dum in eodcm fpecu habirarer.Quod cum illc Iulioramo 
ciufdcm vrbis epifcopo indicaffct eleuatum eft.Ex quo tcmpo 
rc in cadem vrbe decollario fohannis.cclcbrari c;pic,ipfa die, 
vtarbitramuti quacaput inuentum cft fiue reuclatum . Alfj 
tradunt non cflc feftum decollationis , fcd dc collefSione of- 
fium eius ptius facta & combufta . 

Ttfiimttti» ltftphi dt lohtumt Baptifia r> de dtmino Itfu <^ 
titu fatit ctrptrali . Cap. XXIII. 

IOfephus aliacaufam ttaditnccis iohanms Biptifl?, dtces 
eum praedicafle hominibus infticiam , & obtcntu Baptifmi 
multos congtegaffein vnum. Timenfq; Herodes difpendium 
populi lui (equentis Iohanem,occidit cum.Et icfcrt Iofcphus 
ludzot rradidifle Herodfob hoc mirabilitetin proxuno vi- 
ctum ab excrcitu Arethar Regis. Idem quoq; Iolcphui domi- 
ni Icfucommendationcm poniti n hunc modum . Iofephus 
in li.auciqukatum.iS.Fuit his tpibus Itfusfapicns vir, fi cum 
virum nommare fas eft,eratenim mirabilium operu cffedor, 
& doCtor eoruro,qur libcnter,qu« Tera funt audiut,raultofq; 

libt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



fibi IudeorG & maltoi adianxit ex getilibus.Chriftus hic ent. 
Huac aeoifatione primotu noftrx gentis,cum Pilatus in cru- 
ce erigendum decreuitTet, non deferaetunt eom hi,qui ab ini- 
tio cum dilexeiancapparuirenim eis iternm viuus,fecundum 
«juod Prophetx, vel nzc vel aliade ipfb futura pudixcraot . 
S ed & vfq, in hodiernii diem Chriftianorum , qui ab eo dicli 
funt perfeuerat & nomen & genus . Iohanncs Damafcenus 
|i.4.fpfe quoq; Iofephus vt ait biftoria ttadit Dominum Ie- 
fum vifum fuifTe communitet ciliatum.i.coniuncu fupercitia 
babcntem.bcne oculatum,longum vultum habentem. Hiero- 
nyraos in expofitione pfaimi.44.ad Principiam virgine.Que; 
r ttur quoroodo (it fpeciofus forma pr* filiis hominum de qoo 
in Naia legitur.Non cft (pecies ei ncqidccor , fcd ibi quidcm 
ignobilius corporis proprer flagella,& fpuu,& alapas,& cla- 
uos,& iniurias patibuli commemoratur,nic aotcm pulchtitu- 
do virtutum in lacto & venetado cotpote, non quo diuinitas 
Chrifti hoibuscomparata fpcciofior (it, harc cnim non habec 
compatationem.fcd abique paflionibus crucis pulchtior fuit 
Vniuerfis virgo de virgin?,qui non ex vohltate viri,fed ex Deo 
natus eftinirj enim habuiflec in vultu oculifq; quiddamfide- 
reum , nunqoam eum ftatim fecuti fuiflent Apoftoli , nec illi 
■qui ad comptchendedum eum venerant corruiffcnr. Idem fu- 
per Matheum ltb.pnmo Fruftra igitur argoit -hic Porphitius 
& Iulianus Auguftus, vel imperitiam hiftorici menticntis.vel 
ftuttitiam eorumquiftatim fecutifunc faluatorcm quafiir- 
rationabiliter quemlibet hominem vocantem fint fecuti, cum 
tatz vittutes,tanta figna prxce/Tcrtnt.qux Apoftolot antequa 
credcrent vidilTe non dubium eft,& ccrtefulgor ipfe & maie- 
ftas diuinitatis occultz.quzctiam in humana facie rclucebat, 
cx ipfo primo a fpeltu cos ad fc ttaherc poterat.ficut magnes 
lapis anulos & ftipujam &fe(Was (ibi copuiat. 
Hifloruftritt poft lohsnnit dtcollstiomm vfy *d domini 
trMufyurationtm . Cap. X X 1 1 1 1 . 

ACtor.Audiuit autem Heiodcs famam Icfu , & att loan- 
ncm ego dccollaui.Quis aute eft ifte de quo audio talia, 
& quzrebat vidcre cum.Quod cum audiflet Iefiis fecef- 
fit in deiertum locum, vt fois daret locum vitaudz tcmcritatis 
& ctiam vt parcetet inimici$,ne.(.homicidiumhomicidioi&- 
gerent.Illic multas tutbas eutn fequentescurauir,& dequinq; 
panibus & duobus pifcibus circiter quinq; millia hominum fa 
tiauit.de fragmentis quoquc.n cophinis repletis. Obhoccu 
turbz vellent eum in Rcgem rapere.quia fub tali Rege videba 
tur eis fc non pofle cgcrcaiccndtt in roontem folus orarc.Por 
xo nauicula in qua difcipulos eum pratcedere trans fretum iuf 
fcrar, iadabatur fluctitnis.Vnde videns eoslabotantes,quarta 
Tigilia noftis ambulas tuper aquas ad eos venit,& Pettum du 
metgeretur erex>t,tuncq; vrntus cefuuit.Altcta die curb* ci- 
bum qucm eis dominus dederat commendabant,manna tame 
quod paucs comedcrat f rxfcrebat.Et tunc dixic cis vetba fpt 
xitualiadc corporc fuo,quz quidem carnaliteraccipientcs & 
ab horrentes abierunt rctro.Quid.ira Pharileus ipfum ad pta- 
dium inuitatum, fupet hoc q> non lotis manibus manducarct 
increpauit.qucm Dominus econtta de Hipoctifi, & quia ira- 
ditioncs fuat feraabant contra mandatu Dei.redarguit.Abies 
«utem in fincsTyri& Sydonis.Chananeam hutniliteracfide 
liter ad fc clamanrcm exaudiuit,& filiam tius a vcxatione dc 
snonis curauit.Indc ad locum maris c6tr« Dccapolim.i.regio 
aem decem tnbuum vcmt.ibiq; furdum & mutu curaui t.Poft 
«fccndes Hierololymam ad diem fcftom, in probatica pifcina 
ianguidum fanauic , ac Iudcos murmutances g> operaretur in 
fabbato.rationabiliter initruxit dicens patrem fuum non tan 
tum fcx primis diebus vt pucabac optraium fuiffe , fed etiam 
cperari T fqj modo.feq; operaxi cum illo.Addidit & de potefta 
te fibi data a parre.morcuos .f.refufcicandi & ludicandi JPrzdi 
Xit & dc Antix&o, & 4 eu reccptun effent venientrm non in 
«omine patris.fed fuo.Relidis illis iterum fecus mare Galilee. 
in defertumabijt,ibiqide 6.paoibns &paucis pifcicu|is,qua- 
tuor millia yirorum abfq; mulieribus & paruulis fatiauic . Su- 
timq; nauieio tranficns in partcs Magedam,qox & Damiata, 
cecum ibidcm fanauit.Vcniens aut in parccs Ccfarca: Philip- 
pi,fidei confelGonem a Pccro pro omnibus accepiceiq; claues 
ecclefiae fedacurum promifir,& tbrce tunc ei foli.vel poft refur 
xcdioiiem cum aliis dedit.Tunc difcipulis fuis pafllonero fua 
pracdixit.cofqoead cius iraitatiouem fnuiuuit . 

Ordo Uiftoritab binc vfqut »A Sctnofbtgiam . 

PCa^. XXV. 
Oft dics fex Petrum & lacobum & Iohannemin monte 
Thabor fecum duccns,cora cis fe transfigurauit > & in car- 
ne mortali immortalitatis fuse gloriam ucut vomit often- 
•lit. Scquenti vcio die Lututicum quem dt(«ipuli fanarc n6 po 



tu;rat,ad prxces patris fanauit.Et cum venitTetCapharnaum 
accedcnttbus quxftonbus cenfus,capitis.Pcttum ad mate rai- 
fir.qui ftatetem in orepifcisinuencum, pro fc & prodomino 
fol lit.licctenim Dominus haberet loculos^a tamen,qua* fibi 
dau erant ad vfus pauperum in proprium vfum expendere no 
luit.Cum autem quaeuffent in via quis eorum maior efTct, ac* 
ccfTcrun t ad Iefum quxretes vt hanc eis quxftiooe detetmina 
ret.At ille vc eos ad humilitatcm reuocarec,in huius rei cxem 
plum oftendcns cis paruuium.amplexans cum,quem cradunc 
quidara fuiflc Martialem Lemonicarum Apoftolu.Porrofca- 
dalizatores Pufillorum cruendosac proijcicndosofiendic pet 
methaphoum mrmbrorum,& ad oftedendum quanti fint pu 
filli apud Deum.ptopofuic eis patabolas ttes. f. de oue pcrdiu 
& inuenta.de dragma fimiliter,& de fiiio prodigo . Addidit ec 
de roodo corripiendi fratrem fecreto peccancem,& de remitte 
do pcccanti vfq; fcptuagicffepties.i. 4090.vicibus.Qupd aute 
peteoti dimittendum fit,pcr parabolamferut fuboftcndit, cu- 
ius dcbitum dominus teuocauit,quia conferui mifereri noluir. 
Poft hocludxam venicns Pharifeis quxrcntibus de caufa di- 
mittendx vxoris, refpondit fola caufa fbrnicatiorus eam di- 
mittendam, legem vero de ltbello repodij obduritiam cotdis 
eorum fuifle conceflam.Adhuc dicencibus difcipulis, non ex- 
pedit nubere,neomnem concinenciam putarent meritotiam. 
diftinxit eam triplicem/.natiuam,& fa£tiuam,fiue coacum,& 
voIuntatiam,quxdicitut victoriofa,& hxc fola e(t meritoria . 
Poft hoc abiit in Galilcam,quia in Iudxa quxrebat cum intet 
ficcrc. Adetant eo tempote qoidam nunciantes ei de Galileis» 
quotum fanguinem mifcacrat Pilatuscum facrificiis eofum» 
quidam enim dicens fe Dei filium multos feduxent de Gali- 
lcis.Quos cum duxiflet in Garizim, vbi dixerat feafcenfutum 
tn cflum coram eis,dum facrificarent ci.fuperoenit Pilatusip 
fumq;cumomnibusoccidit, timnuit enim ne& Idxos fedo- 
ceret Cumq; putarSt eos pcrnTe,ideo quia nequiores eflcnt ce 
tctis GaliJcis^iit dominttsludxos n6 minus itis fcclcratos,& fi 
militetnifi ptniterent perixuros.dipcr quodixit eis fimilitodi 
nem ficulnez,non facientis fructum.Cuq; docetet fabbatis in 
finagoga.fanauit ibi MulietS a fathana. 1 8. annis incuruaum. 
A SctnofbtgU vfyi md Znctni». Csp. XXVI. 

IMmincnte Sccuophegia confanguinci ipfum vt ad diem fe 
ftum Hierufalcfn afccndcrct,ibiq; gloriam miraculoru oft6 
dcret inuitabat. gloriam cius quxrctes vc eius parricipes fie 
rcnt.Quibus ille non acquieniclcdpoftea latentcr afcc ndit.Ec 
alu quidem diccbant eum cfle bonum , alii vero fcdoctorcm. 
lactavcro difTcnfione in turbadc eo .mifli a. Principibus& 
Pharifcis miniftti vt apprehenderenc eum.fermonibus cius ca 
pti redictunt dicentcs,quia nunquam fic locutus cft homo.Cut 
autem veniflctiu templum diluculo^blbluit Muliercm accu- 
fatam deadulterio, vbi crectus nuidcm dedit fcnceutiam iuftt 
tix,& icerum ercctus mifericordtx , quoniam xque vtiumq j 
proprium eft ei , punirc.f.& mifcreri. Tunccaueredocensao 
auaritia,quia breuis cft hominis vita.propofuit cis fimilitudi- 
nem dc diuitc, qui ptae fruduum vbcrtace delibcrabat horrea 
fua ampliare.Cum autcm inter cztera fe cfle lucem mundi & 
filium Dei dicerccac fc eflc prius quam Abraham fieret, volfr- 
tibus illis eum lapidare,fe abfconditac dc templo cxiuit.Ptas- 
tericus autcm Czcum natum illuminauit,& adolefcentcquat 
ientem de via falutis.figna petfectionis docuit, omniaq; pro 
Chtifto relinquenubus premium duplcx promifit.PhariKis vc 
ro fuperbis eum deridcntihus,eo q> cotu Jex bonaccrrcna pto> 
roittcret contta corum auatitiam propofuit eis excmplum de 
dtuite purpurato.difcipulis autem parabolam de vtlico.alum 
quoquedcdenario diurno Cum autemfabbato maoducarec 
in domocuiufdam priocipis Pha rifcotum ,coram Pharifeis 
infidiantibus fibi fanauit Hydropicum, fimul & probauic eis 
hoc licere in fabbato,quontam ca dic licebat etiam pecus ex- 
ttahetc fi lapfum efletin puteo,habent cnimin fuis uaditioaji 
bus,operum geneta dctetminata citciter 70.3 quibus vacaodu 
cft in fabbato,fed intei illa non elt curatio.maxime quz fit fo 
Jo verbo.Prxtcrca contra l^harfcotum fupcrbiam hortabatu* 
inuitatos ab dilcubitus humiluatem , ipfumque inuiutotem 
ad paupet um potius quam diuitum inuitationcm.Tunc dic6 
te quodam dc difcumbcotibus, beatum fore qui panem in rc- 
eno Dci manducabit, patabolam de cxna propomit . 

DtEnctnijs. C«p. XX VII. 

FActa funt autem Enccnia Hicrofolymis.i. fefia dedicatio- 
nis,& hicms eut.,Siquidem hocfcftum non ad primam v 
vci fecuna templi dedicationeffl fpedabat , fed ad teitia . 
Primacnttn fuitin Autumno,quiaSalomondedicauittemplu 
decima dtc Scptcmbtis , & vfquead illiustempli cuerfioncm 
ficbant fingulis anou fcfta duojcadcm dicCexpiatio & dedim 

tio. 



Digitized by 



Google 



do.Cnffl rera rerdificatusn foit templum a redeontibus de Ba 
by lone,dedicatu eft in vet e.f.daodecima die Marti), id eft. iz. 
Laaa. Cora aatem Anciochus Epipbanes polluiflct templam 
fordibas Idolotum, & ptophanaffet vtenulia eius,Iodas Ma- 
chabeut filiot Affamonei de genere facerdotali maadauit tem 
plum,& reftituitvtenfitia in locis fuis,& dedicanit iilud quin 
ta die Drcembru.TsBC Iefus iatemploia patticu Salomonis 
•rnbulabat,id cft in portico templi , vbi Salamonad oraodum 
itare folebac Cfiq; iudxi infidiofc ab eo quaererenc.vrrum ip- 
fe effct Chriftus.refponfum temperaait dicens.Opcraquc. ego 
facio tefti.perhi.de me.Etcum vellcnt cum lapidarc quafi bla 
fpht raium.quia fe efle vuum cum patre aucrens.innuebat fe ef 
fe Deuro.Etiam fcripturam facram homincsDeos vocare,re- 
fpondit.Sicqs ambiguitate nominis eos mitigauit,& cras Ior 
danem abiit.Com aurem acccpiffet Lazaraminfirmari pernu 
ciam fororam.manfit adhucin loco vbi crat duobus diebtts, 
Tt compleretur illiut qtoatriduum. Tunc in Bethaoiam abijc, 
cumq; vocis (bts virroce fufcicauit. 

D« td{mi fnfcit»ti»nt,& ludunttn centr» Itfmn 
tenfpir/uiene . Cmf>. XXVIII. 

PEtras Rauennenfisepifcopua . Lazate inquit veni torac 
Vbi Chtiftus cepit Infcri totes pulfare,& animam Lazari 
xepofcere.occurrit ei Tattari tota foris poceftas.prsjferens cdi 
cram fpetni regis antiquum de pe,namm iurc& latam tot fsj- 
culit a Deo fenccntiam.Et videns hominem,fcifcitabatur quis 
cffet,curfolas,aut fine tremore tremendos morttsacceffus la» 
ceffereauderetrCaitcfponderuntminiftn refurrcctionis An,- 

rJi.Ipfe cft Rez gloriz.fortis in pre.Iio.Ad hxc Tarur^.Ego 
egem gloriz (cio cunclis ia ccto przfidere, caiut nutum tota 
creatura non poteft fufferre , hunc aucem video hominem dc 
terrx iimo concreturo,& tnortalem,habituquoqs bominibos 
Tiliorcm.citoq; fepeliendum,& me$ ditioni fubdeodum.An- 
gelis aatem pcrfiftcntibus ac dicenttbus.Ipfe cft Dominas vir 
tucum,& redempcor otnnium.ipfe caput tuum calcaturus, tc 
imperium conuiturat,teqs iudicio fuoperditurus.qui rcos ca- 
pcre iuffas actrahis innoccntes, landtolq; decipis, & ipfi fiiio 
Dei comminaris.redde igitur voum prius quam multos exol 
•ere cogaris. Adhuc Tartarus ifta non credens,per nuncios re 
currit ad ccelum,hcc inaidiofainterpoIationedeplorans.Ego 
Domine & fi crcacurzcaa: triftiq; fcruitiomaocipacus pratcc 
pta cua fetuo,& peruigilo ne fcntentia? tuar vetuftum ius quit 
immutet. Sed apparait bomo qoi dr Chriftus , filium tuum fe 
cffe iatrans.Sacerdotes tuot notans,& fcribat aiguens.Sabba- 
tatua violac,& legem foluit, taaufqs quocidie procedic auG- 
bus.vt Lazarom iam in noftro aucemancntem.cffract is Infc- 
ti ciauftnt conecureruere.Aurcitofubueni^utfi femel patefe 
cericianuastomnet qaostot feculis fetuaoimus amittes . Ad 
hoe filiut de finu patris refpondit. I uftum cft, vc carcer & pcna 
isocentes tencat.non innocentis.Quamdiu autem propter A- 
d* folius culpa Patriarchas,Prophetas,virgines,cartos,coniu- 
ges , & eciam parualot boaam & melum ignorances Carntfex 
tftc crudeliter ad fecrahere nou ceifac. Pacer ego moriac , ne 
moriancur omnet,ego debitum Adas foIuam,& p.optct fcnte- 
tiam tuam fanguiucm meum fundam , vt adre creatura 
tua redeat , & prctium cati fanguinis mei rcdemprio fit mon 
toorum. Ad hasc toca crinuas Lazarum przcepic cxire,& Tar- 
tarus ad rcrtdendum omnet pic mortuos Chrifto iuffus eft obe 
dire . Tunc Chriftut aduocatioue perafta clamauu voce ma* 
gna.Lazars veni forat.mox Tarcurus Lazarum ad fuperna r« 
tnlic,riment nedum tardius vnum referrct , oruncs cogetctur 
•fferre.Sic facauaeft viuorum relacor.qni rapcox conuieueras 
cffc morruoram. Comeftor .. Creditur au-cm hoc foiffe faclum, 
co die qua legitar in qaadragefima , hoc eft fexca feria ance . 
Ifti funcdiet, prima.f. die mcnfis primi S m legein . Mukiiarn 
afcenderaiicad diem feftum Pafch^, vt fauwhcarcnt fe. Hoc 
iuque miraculo diuulgato, Pontiaccs & Pharifei colJegerunt 
conciliam cooua «um, timentcs pcr ipfuro amittcregentem^ 
tc locum.eo q> omnis turba poft cam iret.eiqs ctcderct,& ipfet 
lacra eorum vana ecabolenda else doceret . TuncCaiphaa 
Fontifex licet nefciens prophecautc , qudd mors cuis huma^ 
no geneti expediret. Ielusautem palam aute eosambularct 
«Jcfiit,& in deferto iuxta ciuitatcm fcffrem fecelfit. 
X>» mtuuutpijltlk dtmiai Ufk &Ab*g»riB.e&u Sdiffiat. 
Cm^ XXIX. 

ADrianut Papa ad Catolum. Reuetatione quidem fideliu. 
de partibus orientis fjpe agnouimua , q> redemptot hu- 
anani gcneris apptopinquantedic pafliouis cuidam Rcgi EdiC 
lenas ciaitatis dcfidctaus eum corporalitet cetoete.illumq; ad 
fe coouocanti, vt & pedccutiones Iudeciram anfogetet.Ac aui 
«Vta* mitacuiotum opetauoncs , o; iauiutum cutauoucf tlit 



LibcrSeptimus; 



78 



& populo fuo impartiret : refpondit . Si fadem meam corpo- 
ralicer cernere cupu , en tibi vultus mei fpecieni transformata 
inlintheo dirigo.perquamdcfideri) tui fcruorem rcfrigcres, 
& quod de me audifti, nequaqua impoifibtle fieri cxiftimes, 
poftquam th copleucro ca quz dc me fctipca func , ditigam ci 
bi vnum ex difcipulis meis , qui tibi tc populo tuo famtatet 
impertiat,& ad fublimitatem ndei vos pitducat. A&ot. Alibt 

3uoq; legitur,cp Legati Abagati ad cum rcuercentcs cum fin* 
one in qua facies Saluatoris terfa emicuit CG appropinquaf 
fent eius palatio abfcondcrunt cam fubtus tegulam,in qua iti 
dem imago eadem apparuit,8c ipfa quidcm Sindon Roma per 
uenit,vbi & vfq; hodieefse »idctur,t«gula vcro in ciuitate re> 
man(it,fc vfq; ad praifciis ibidcm bonoratur. Eufcbius in hi- 
ftotia ecclefiaftica lib. i.Ipfc fiquidem Abagarus noraincgen 
tis vltra Eufraten pofit? p incipatum nobilitet tcncns,moibo 
quodam corporis irrcmcdiabili quantum intcrhomincs teno 
batur.qui cumdenomine Icfuck demirabilibus virtutum eius 
audifset, fupplcx ei per cpiftolam faclus exorat milso 111 rem 
homine diurini morbi vinculis quibus tencbaiur abfolui. Scd 
ad pratfens quid£ a domino corporis cura cius differrur.dignus 
tamen cfficitur rcfcripco epiftol* Saluatotis,io qua fimul etia 
promittiturei,cp nonmultum poftdcfidcrii fui confcqueretux 
cffcdum.Hsc igitur in archiuis publicis edifse delictipta rcpe 
limus.in his cartis quz gefta Regis Abagari (eiuataantiqui- 
tus continebant. Abagarus Euchaniz filius Ropatcha.Iefu falf 
uatori bono,qui apparuit in locisHicrofolymorum.falutern. 
Auditii eft mihi & dc tc,& dc fanitacibus,quas facis.fine medi 
camentisec herbis,& q? vetbountum cfcosfacisvidercclan 
dos ambulare,leprofos mundas,& immundos fpiritus ac da> 
mones ciicit,& cos qui longis argritudmibus afrliguntur curas 
mortuofq; fufcius-Qgibut omnibus auditis,dc te ftatui in aoi 
mo meo vnum efsc c duobus,aut quia tu (is Deus, tc de ccelo 
dcfcenderis,aut filins Dci fis.qui h*c tacis,proptctea ergo fcrt 
bens rogauerim rc,vt digncris vfqs ad me fatigari,& stgritudt 
nem mcam qua iam diu laboro curaia.Nam & illud compati, 
qf Iudzi murmurant aduerfum tc& volut tibi infidiati^ft au 
tem mihi ciuitat parua quidem,fcd honcfta>quz(ufBcut vtri- 
qucEzemplum rcfcripci a Iefu pcr Ananiam cutforem.ad Ab 
agarum Topatchum. Beacus es,qui cccdidifti io me,cum ipfa 
ne non vidcris . Scriptum cftenim de mc, quia hi qui vidcnt 
non credcnc in mc,& qui non videnc me,ipfi ctedenc & viu{t. 
De co autem quod fctipfifti mihi vt vemam ad te, oporrec mc 
omnia propter quc mifsus fum hsc implctc,& pofteaquam co 
pleucro.rccipi mc ad eum a quo roifsus fum. Cum etgo fuero 
afsumptus,mitta tibi aliqucm ex difcipulis mcis vt cuiet egri- 
tudinem cuam , & vitam tibi atquc his qui tecum func f ta> 
ftcc . Et ciuitati tuae przftct vt nullut aduetiariorum vnquara 
voseiupctarcpoflit. 

D' Thathto Apefttlt ptft Afitnfitntm Demiai »d ttmdrtn Re 
gtm mijft . Cnp. XXX. 

ERatautem his epiltolisadiundum hoc lingua Syriorum, 
]uod mfra fcriptu eft. Poftea veroquam lefus afsumptus 
cit, mifit ci Iudai qui & Thomas , Thadeum Apoftolum vnu 
cx 7o.Quicum vcnifset Abagarus confidcratis mirabilibus 
quz facicbat,rccotdat us eft,cj> ipfe cfsct.de quo Ieius (cripfe» 
rat fibi dicens. Cum auc£ foero«fsumptus,mictaro tibialiqud 
de difcipulis meis,qui zgticudincm tuam fanet.;Ec vocans ad 
feThobiam apodqucm mancbac,ait adeum.Audiui quod vic 
quidam potens veoit,& manet in domo tua.adhuc eu ad mc • 
Cumqj rcdilscc Thobias, veniam inquic Thadcus , quoniam 
mazimc propter ipfum mifsus lum . Poftcta igit* die ftatim in 
cius ingrefsu.vilum eft Abagaro. diuini ucfcio qu id fplSdoris 
in vultu ApoftoliThadei . Quod cum vidifsec Abagarus ado- 
rautt eum lupcr quod admirati funt omncs qui aiftltcbanc re» 
gi,ip(icmm oihil horum vidcbant, quu loli Abagato focrac 
oftenium • Qui tc dicere ccpit ad Tbadeum . Vcrc difcipuluf 
es Iefu filii Dci.Ec Thadeus tcfpondicQuia magntficc credi- 
difti in eum. qui me mtfit propcerea mifsus fum ad te . Tunc 
ait Abagarus ad eum.Vfq; adeo inquic ctedidi ci.vt & Iudcos 
quicum crucifixcrunt(vclim G vlia mihiadclscctantaezcrci- 
tus copia tfucidare, & fi noo Romani regni au&otitas impe- 
dirct. Et Thadeus ait. Doroinus nofter voiuntatcm patris fui- 
impleuicqua impleca afstimptus cft rurfus adpatrem. Dicicei 
Abagatus.Et ego fcio & ctcdoin cum, & patrcm cius.Et Tha 
dcus . Ptoptetea inquit,pono manum rocam fupcr te in notnt 
ne eius. Et cum hoc fccilset , ftatim oroni zgiicudinis motbo 
quo tcnebatur abfoluitut.Non folum autcm illu m,(cd & Ab- 
dum qucm Abdz filium podagralaborantcm, multofqs alios 
vrbis illtus ciues variis obfcfsos (anauit mcomodis E: fic ope- 
tatnagna &udmuauda pcrficieus ptxdicabax vctburo Dct, 

Pwit 



Digitized by 



Google 



Speculumffi 



%>d hoe antem- Abagarus aic ad Thadcum. Tu quidem cura 
virtuce Doi hoe fncis.verucn qurfo tr.cnaira mihi de aduen- 
to Iefn quomodo fadus fie , & de virtute eius in qua faciebat 
lixcquxatidiui.EtThadeus. Craftino congrega mihi omoes 
ciues tuos,& feminabo in eis verb>im virx, vel aduentum Irfu 
quomodo fuit.vel qua de caufa.Q^n defcendit quidem folus , 
fedafccnditautem cugrandi multitudine ad patrcm raum.Iuf 
fit crgo Aba£arus,vtomn?sciuesconuenirenr,& audirent pr^ 
dicationero Thadei , & poft hxe iuflic ei dari aurum & argen 
tum, fed ille non accepit dicens, fi nos ooftra dereliquimus , 
qaomodo accepiemus aliena ? 
Ht Vltimo *dmtnm dtmini in Hierufalem .Cap. XXXI. 

EV(ebiusinchro.Annoitaq;iperii Tyberii.iS.Icfos Chri 
(Vus fecundum ptophetias , qox de co fuerant prrlocot* 
ad palEonem venit.anno.f.xtatis fuas.} j.Comeftor.Facta 
«ft autera dum completcncur dies aflumptionis eius, firmauf c 
faciem fuam vc itet in Hierufalem. Aflumpcionem Iefu dixit 
Llicat non folum tempus quo aflumt debebat de mudo ad pa 
ttem.fed etiam fecundum prxceptumdeagno pafchali,qtti de 
cima diemenfis primi aflTumebacurde gr<*gt,& feruabacur vf. 
que ad quartamdecimam . In hunc modum lefusderima die 
i.ioramis palmarum vcnitad locum paflionis,& manfic ineo 
stfqoe dom pafluscft.Aftor.Ipfc ergoIe(us faciem fuam firma 
nici.impetcetrita mencc locum quo pati dccrcucrat petiic,(icot 
in petfonacius dicit Ka.Pofui facicm meam vt petram datifli 
snam.Comeftor & in ingrcfto cuiufdam caftclli occntrerunt ei 
decem Icprofi.Qui dum luflu eius facerdoccs pererenr.muuda- 
ti, funr.quorQ vnus qui Samacitanus erat tediit & gratiascgir, 
cascen vero qui Iudxi, pcrmanferunt ingrati.Potro Samanne 
qui inuidebant euntibus in Hierufalem adorare.noluerunc efi 
sWpitio recipcre.vnde irati lohannes & lacobus , voluerunt 
igncmeccelo ad eosconfumendos impetrate. At huiufmodi 
vinditfta.cj laudata cft in Hclia.in iftis eft a domino reprobara, 
quia hoc non appetebant ex cbaricate ficur ille.fed ex ira.Tuc 
iccrum prxdixit eis fecreto fe mortcm crucis pafluram, & ter 
tia dic refurrccrarum, vnde filii Zebedei putantes eum in Hie 
rufalera catnalitet in prnximo regnatnrum>faggeflerunt Ma 
tri fue , vt petetet munus iine nominc , quo conceflo peteret 
cis coofclEoncm in eius regno . Cognofcens Iefus eorum te- 
xneritacem, rcuocauit cosad hurailitacem.oftcndens per hoc 
cos venturos ad fublimitarem potitis quam per honoris am- 
fcitionem . Prius autcm quam ingredetetut Hierico, cecum 
nacum illuminauir, & eadem vrbcm perambulaos in domum 
Zachci diucrtit .' Ingrcflo vero Hierico duos cxcos fccus via 
icdetes.quotom vnus cfat Batthimcus fanaoit.Igitur antefex 
dics Pafcb x venit Bcthaniam.f.ante ramos palmaru , qui dies 
fextus erat antc pafcha.fi numeras ipfum & diem pafcbx com 
quaruor incerpofitis & cratin domo Symonis,qui ftiit lepro- 
ius,& adoroinofanatus, fcd tamcn adhuc priftinum nomen 
xnancbat,ficut adhuc dicitur Matheus Publicanus.Multiq; Iu 
dcoium venerunt illuc.quia conuenerant ad diem feftum,non 
ptopterlefum tantum,fed vt viderent Lazarum. Cogttauerut 
crgo principes faecrdotum.vt & Laxarum lntcrficerent.Fcce- 
xunt autem ci cenam.eV Manha miniftrabat,& Lazatus vnut 
erat difcumbcntium,qui( vt Aug.dicit dc vctbis dcmini) con 
niuis intcrrogantibus loca pe,narum & fedes inferni,diligenti 
narratione indicauicEt ha inferi in longis remporibus igno- 
xaci.candcm innenerunt proditorcm Maiia eigo apetuit alaba 
ftrura,& cffundebac vngucncum ftipcr caput Fefu,& etiam vn 
sit pedcs cius,& exterfit capillis futs. In memonam huius rei 
codem fabbato> dominus Papa debet etogare pauperibus . Hi 
cnim funt pedcs domini fedentis in cejo adhuc ambulantei in 
tctra.Cuius largitionis occupatione eadem die n6 mgteditot 
adaliquam ccclefiam.cam ceteris diebos quadragefiaix ftatio 
nem faciat ad cclebrandum miflam. Indignabaiur aucem Iu- 
das Scbanochis quafi de petdico vngnento,quia fur erar,& lo 
culos domini habens,vxori & filiis dabat,quz furabatur. 
Dt fufctptitnt tim in r*mit p*lm»rum . C*p. XXXII. 

MAne autcm faclo afccndebat Icfus Hierololymam & di 
tcipuli eius.Et cum veniflct Betfage,qui erac viculus fa- 
cerdotum,in latete montis 01iueti,mifit duosdedifcrpulis ih 
caftellum quod coram eis erat. i. in Hierafate, vt adduceret ei 
Afinam,& Pullum,qui crant alligati io biuio.Afioa dicitur co- 
xnunis fmfle paupcribus,qui propria iumenta non habcbant. 
Cumqt in ea quis operatus fuerat pabulum dabat ei & pullo, 
qui patitet ad opera communia nutricbatur . Nondum emm 
quifquamafcendcraceum lnhocirineredum afcendcret Hie 
>n(alcm, pucant quidam eumcfurifle,& acccflifleadficum.Et 
cum non inuemfletin ea nili foIi3,air.Nunqua ex tc amplius 
czeac ftu(Sus,& ftacim aroit. Quod ucetaptid Mathcum lcga- 




idr fcquenti die facmm , potamus recapitnUndodicrani . fit 
cum jpproninquarttlcfusad deicenfum montisOJiueti.mula 
dclcendetiu cum to Uibfternebant veftimcnta toa in via . Alii 
cedcbant tamos de arboribus,& ftcrnebapt in via.Turba aut£ 
multa,quz venerat ad diem feftum,& poeri : & plebicula Hie> 
toiplymoru tollcntes- tamos oliuaru,proceflerunt ei obuia,& 
'9 pr?ccdebat &cj fieqaebantui clamabast Ofanna.i.falua ob 
fccio.Et quid£ Phaiifeotu dceurba diccbatei vc increpatet dt 
- fcipuios.quibus icfpondu.Si hi tacoerint, Japidcs claroabut* 
quia bis tacentibus in paflione,petra; fciflx clamauerunteum 
dnm mudi.Et vt apptopmquauit fleuicfup cimtat6dices,ga tc 
cu fubaudi.flcres fi cognofceres ruina tua tututa, & cam eius. 
JDt ftcundatiiBienevindetitium & tmtntittm dt ttmple. 
C»p. XXXIII. 

AT Iefus tnttauit templum ptopcer tria.primo Sm glo.Jve 
doceret oos formam religionis.fvt quocunq; pergimus» 
ptimum domu orattonis fi ibi cft adcamus, & pet oratio 
nes Dco commeodatt, fic ad agenda negotia fccedamus.ItcnK 
quia locus publicus erat vbi poflet inueniti oftcndeni fe non 
inuitum,fed fponte pati.Itetn vt oftenderet ruinam vrbis, pro 

3ua fleuerat.maxiroe ex (accrdotum culpa procefluram. Sacec 
otes enim auatitie fuae confulentes in porticibus tcmpli ho- 
ftias vendebant cuiufcunque generis, ne venientes de longin- 
quo mhil ofTcrrencfi hoftias prxfto non inuenirent,& ne etii 
pauperes.qui nihtl fecum pettulerant.excufationem prxtende 
cent pecunix non habicx,pofuerat ibidem Nuromularios qui 
mutuam fub cautionedatentpccuniam.Sed quia iex non pa- 
tiebatur vt a fratribus fuis vftitas accipcrent,excogitauctunt , 
vt collibiftas facerent . Collibia enim apud eos dicuntur vilia 
munufcula,vt cicetis & vua»paflx>& pomorum ditierfi generis 
quafi quod in nummo n6 licebac in calibus licerec.Quod prohi 
buit Ezechieldicens. Vfutam & omnem fuperabundantiam 
non accipietis,Sic& hodiequidam fubnomine chariraris vfn 
tam palliant.Et factoflagelio de fuoiculis eijcicbat cmentes Sc 
vendences dicens.Ne domnm orationis faceiet fpcluncamla- 
tronum.Ncc fincbat vas ahquod Dco non dicatum ttansfcrri 
per templum.Tradut quidaro.q» quidam fnlgor radiofus egte 
dicbacur ex oculis ipfius,quo terhti Sacerdotes & Lcuite, nora 
poterant ei re(iftete.Hietony.fnpet Math. j.li.Inter figna om- 
oia quat fecir, hoc mthi mirabiltuS efle vidctnr, q? vnus homo 
in illo tcmpore contempcibibs.& ia tantura vilis.vt poftca cra 
cifigeretur Scrtbis & Pharitciscontta fe feuicutibus, & lucra 
fua vidcntibos deftrui, potuerit ad vnius flageJlt verbcra tanta 
molttmdinem ciicere.menfafq, fubuertere , & cathedras cou- 
ftingercarq; alia facercqoc infinitusnon fecifsct cxcrcitus. 
Igneom enim quiddam atqj fydexeum ex ocuiiseiusradiabat, 
& dioina mateftasin facielucebat.Comeftor.Etaccefsctotad 
eum ceci & claudnn rempIo,&fanaait eosir admiraces pria 
cipes Sacerdoram & fcnbe,dixeroot ei.Quod fignumoftendit 
nobis.quia hzc facis.Quafi non ctedimus tibi licere,etgo otii 
de nobts fignum quo crcdamus.Et refpondit.Soluite templum 
hoc & in ttibus dicbus exci. il. Hoc autem dixit lelut noo im 
perando vel confulcndo,vel hottando.fed ptxdicendo . Et rc- 
fpicicbac diaites.qui mtttcbat muneta fua in Gazophilacium. 
Vidit autem & quandam viduam paupcrculam mittentc duot 
srrcot numulos valentcs quartam pattem ficluf. obolos quin- 
aae,& dixiteammififseplufquam omncs,quia totum viclum 
loom mtferat,alii vero ex abundanti fibi pattem n6 totum.?Di 
xit autcm ad quofdam qut tn, fe confidebac tanquam iufti pto 
openbus fuis extetioribus, & afpernabantnr crteros parabo- 
lam de Phatifeo & Publicano, & intulit q> omnis qui fe cxal- 
tat humtliabi tur. Aftor.Et cum vefpeta iam eflet hora.circom- 
fpectis omnibus tediit in Bechaniam & ibt manfit.quia vc di- 
cit glo.Hierony.paupet & nulli adulatus.oullum in cantavr- 
be inuenic , qui hoipitium ei datet,erat ergo diebus docens in 
templo,nodibusexiensmorabacnr*in Bcthania.Ideo torailla 
feptimana dicit* p?nofa,quia per totam tllarn laboratiit domi 
nus.recrcado.licut perprimam mundi cbdomadam opcracus 
cft ctcando. At princeps Nicodemus prae timore populi vel vo 
iccundia difcendi , quia magiftcr crat.non dte, led nodte do- 
cendus ad eom vcnit, quem dominus interrogatus de tntroita 
rcgni Dei inftraxit • • 

Dtbisqtu geftt in fitttnd+ftm*. C*p. XXX I II L 

IEfusaucem itcrnm diluculo venit in tcmplum & fedens do* 
cebat populom.Phanfci aut{ videntes & lnfidtames ei.qoia 
fcicbant com e(se manfuetum & mifericordix predicatoreta 
& ob hoc habere gratiam & fauorem populi, ad duxeiuntei 
Mulietem lapidandam (ecundom Iegem,vt fi iudicatet cam Ja 
pidari.quafi crudelem eum irridereat,& non habentero roife- 
acoidiam,quam p opoJopr;dtcabat,fi autcm ditnk(i,quafi ho 

ftem 



Digitized by 



Google 




timusi 



79 



"fteth legit cohdemnarent. Ipfe autem vtraraq; calumniam ih 
iudicio ptudenter euitanit,quia & iuftitia & mifcricordiam rn 
iudicio feruauit.PtotuIit enim iuftum iudicium falua miferi- 
cordia , prius tamen digito fcripfit in terram.Qiji fine pecea- 
*o inquir veftrum eft,&c. quid antcm fcripfit ad literam incer 
tura ert.Quidam tamcn dicut q> id quod eis refpondcbar.Hie 
lony. videtur relle in quadam epiftola eu fcripfifle.Terra rer 
xam abforbc viros iftos abdicatos.Vcl fm gl.terra terram accu 
ias.Vclfortepcccataeorum fctibebac.Mulier.iiiquit.vbi func 
-qui te accu.quafi di.qui Tcnerant ad quid venerat ad quaren- 
■dam iuftitiam.fugati funt tudicio iuftitiar. Nemo te condem- 
nauit,quia quilibct eorum fciebat fe fimiliter inquinatu, nec 
cgo condemnabo, quafi diceret . Illi dimifcrunt te indcmnata 
propter peccata fua,& ego te abfoluo ei mifericotdia mea. Va 
de &amplius noli peccare.Sicut fupra protulit iudicium iufti 
tuefaluatame' mifcricordia,& hic profcrt iudiciura mifericor 
dix/alua iuftitia.f roglo.f. vt mifcricors pcccata pneterita di- 
«nittcos & vt iuftus nc amplius peccaret intetdicens.Nam vni 
uerfie viae domini mifericordia & veri.Et notatur hxc in fum- 
roa. J.qua obferuanda funt iudicibut in fcntentia profercnda. 
•Primum eft matura & difcreta deltberatio.f.vt non prxcipirc- 
tor fentencia.fed diligenter examinetur.frm illud Iob.Cauftm 
cjuam nefciebant.d.m.Vnde & dominus aodita caufa, non fta 
cim prorulir fententiam>fed tacuit ptimd,& fcribcbar in tcrra 
non quiaignoraret,fcd vtnot infttueret, ipfaetiam difcretio 
•uiotatur tndigito. Secundum eft proximi compaflio , qtia de- 
bct iudcx fe tncliuaie vei mcuruarc ad exemplum Chrifti. f. 
vt non fine dolore compaflionis proferar fentenriam & inui- 
tus.Tcnium eft iudicif rccutudo.f.vt non fle6iatur praecibus , 
-rcl muneribus relaliquo tali. Vnde Chrifti fenrentiam prola- 
turus erei it fe.Quartum viras proprix purgatio.fi nc qua , ne- 
xno poteftalium dignc iudicarc.fm illud. Qni fine peccatoeft 
&c.Quintum mifcricoidix cum iuftiaannexio,ad cxcmplum 
Chtifti.qui vtramq; fctuauit.vtdidtum eft.Nec deberhomo ho 
xninem iudicarc finc mifericordia, quia iudicium fine miferi- 
cordia,&c. Venerant auteni qoida gcntilcs.vt adotatft in die 
fefto,& dixerut Philippo.Domine volumus Icfum videre, qui 
afiumpto Andrea dixit hoc lefu.Et dixit Iefus. Venit hora vt 
clarificemr filius hominis.quafi dicctct. Plenitudo gcntiG cre- 
dituta cft . Qnod non mfi poft paflionem fututum infinuauic 
dicens.Nifi grannm frumenti &c.Pater darifica me ex bac ho 
xa.Et venitvox deceJo.Etclarificaui,&iteru clarificabo.i.cla- 
rum genui,tc,nec dcfiftam . Vel ietfuodum hominem clarifiea 
oi in oaptifmo,& irr transfiguratione,& clarificabo in rcfurre 
.dione & afcenfionc & iudicio , & dicebantqudam tonitruu 
-iaftum fuifle,alii q» Angelus locutus eft ci, Sc att lefus.Proprer 
■vos hxc vox fa&a eft. Nuncprincepshuiusmundieiicerctur 
foras.i.princcps amatorum muodi perdet poteftatem bomines 
poft fe trahendi , Et egp fi exalratus fucro &c. Et cura vefpera 
cffet facta redibat iu Bethaniara . 

Dtgtftiittrtitferu. C*p. XXXV, 

ET iteru redics diluculo tcrtio Sabbatiin templfi.docebat 
populfi, & acccflet unt ad cum principes . In qua* poteftate 
hxc facis?quafi diccrent.Quid eftjtj» cijcisde templo quos vit, 
cum non lis hoftiatius,& doces nobis inconfultis.Iefusanteta 
oppofitionetn reddidit oppofirioni',n'en folutionem,qUafi cla- 
•num dauo retundens.Qupd autem-aperieda etfet verttas aliis 
& non ipfis,&qnarc indicauit pcr parabolam duorom filioru 
«ruotara vni dixic pater. Vade irt vincam meam, & rcfpondit . 
Nolo.poftca raracn iuit.Alii vcrodiiir Vadc,& iefpondit,va- 
do,fed non iuit . ■ Ad idem propofuk patabolam de cnltoribus 
Tita; fanguinariis,& poft hoc aliainde inuitatis ad nupttas re- 
galcs, ncc habctibus veftes noptiales. Tunc Pharifei volerues 
«um capere vetbo.proponuncci qnasfttonem apud Indatos or 
cam.de rcibuto CxUri loluendo,ve) non foluendo, dtcentibus 
quibufdam (bluendum e(Tc,quafi pto fecuritate & quieteteo q> 
Romani proomnibus mibtatent Pharileisautcraccontra w- 
.tentibus, tanqtiam qui dccimas&oblationes & votafavlegc 
Dei foluebant, humanis legibiis (ubiacercnondebctcnt.Ipfc 
^vero fic tefpondic,vc & Dco & Cxlari iura fua feruarer,& eo- 
Tum calumnias prndenter uudercr. Ue Muliere quoq; 7-viro- 
xum quaeftionemaSaduccis propofitam fo(uit,& quia Prophe 
atas non tecipiebit, aodotitate £xodi mottuotum relurrcdio 
nem probanit , fed & Pharifeuoi tentando interrogautem dc 
'tnandato legis,primo & (ccundo inftruxir , & quis eflct vetc 
proiimus noftcr per parabolara fauciatt a Samatitano curati 
oftendit.Quodq; cflct Dei filins per auclontatem Dauidpro- 
bauit. Tunc etiam docuit Scribarum quidem & Pharifeorum 
do{trinamaudtendam,fcd eorum vitam non imitandam ,dc 
tnulcit cdmiuibus cosacrttcr arguensX4c axnbitjonc.dc iacrc 



dulitate,& peraerfado<5rina,degola & fupeftitione,& auari- 
tia.de hipoaifi,5£<rudcriratc.Egfeflus autem dc tcmplo praedi 
xitdifcipulis euerfionem terapli,fignaq> euerfioms vibis,& fi 
gna aduentus fui, quzdam quidem vttiufltbet propria quaeda 
vtriq; eommunia. P«rdixit«iaiB ipfius aducntus incertuudi 
nem.ttibusfimilitudinlbusenis tertorem introducens.f.fiilgu 
ris,&diluuij.& furijs.Porro in liladie dequolibct hominu ge 
nere dicitquofdam affumendosin tegnum,& quofdamtclin 
quendos ad fupplitium f.de agro pratdicatiouis , qui pertinet 
ad Ptxlatos,& de mola adionis,quxad coniugatos,& dequte 
te contcmplationis.quse ad continentes.Secu ndu harc ttia gc 
neta ttes parabolas ptoponit tprimam ck vigiha Patrisla-* 
milias vcl ianitores.quantum ad Prslatos.Secunda de decem 
virgtnibus.qoantnmad coHtemplatiuos. Tcrtiam de talentis 
mulripiicandis,quantum ad adtiubs.Tandcm vcro dcfcnbit vc 
tilationem arefjquse fiet in extremo iudico.Comcftot. Pini- 
tts autem fcrmonibus his.eadem die.f. 3. feriadixitdifcipulis 
futs.Scitis quia poft biduum.i.quintaferia ad vcfperG Agnus 
pafchalis immolabitur , & tuncctiam filius homitustrade- 
tur vt crucifigatttr . 

D« hit qttc gtfla/unt eptnrtnftri* . C*p. XXX VI. 

TVncf. quarta feria Principes Sacerdotttm videntes I«- 
fum abiiflc &dixitTe Non videbitrs me amodo.congrega 
ti funt cum feniofibus populi in atrium Cayph?,& qu*reb5t 
vt cum tenerent & occideient,non tamen in die fefto,ne fot-. 
te tumultusficret inpcpulo. Audiens aute Iudas cos congrrga 
tos.abijc ad eos,& pepigit cum eis de Icfu ttadcndo pto ^o.ar 
gSteis, fotte «|uia runc audierat dominum tcrtia dic moritutu 
& putauit enm in mortedetincte , mortem imminentem fibt 
lucratiuam facere voluit. Exglo. Pwmiflaeftautem fuperius 
caufa, quar compulirludamadvendendum domiiTum. Cum 
enim eflet fut& Iqcttlos babens , & viderer vnguentum fuper 
caput & pedes domini efriifum,quod putaucrat elTe vendendu 
& fibi ttadendum ptetiu.vt aliquid indc furaretur.Quod pcr- 
didcrat in rfFnflrone vnguenti.voldic recompenfareiri vendi» 
tione magiftriEt fortc hicfuit caufa quare Matheus hoc fa- 
dum Mariajrecitauit.f vtconglucnter fubiungeret factum lu 
dz,quo vencHdrt Dominum,tanquam contiriuans efFeiSti ad 
caufam QoTd vuttis mthiinquit dare, & ego efi vobis trtda i 
Quafi vile mancipium vcnalccxponcns.ponit in eorum pote 
ftate quantum Velint dare.Cum enim vilta exponuntur , folet 
quxtere venditdr ab emprore.qtum dabis?Cu aiitcarC,ec6uer 
fo.NotuIa (uper hiftoriam.Quod autem quatta fcria antc paf 
fionem vcnditos foerit Domrnus , oftf dit ea die ecdefia lcdlio 
nem przmitteos ■epiftola; , in qua Icgitut j Ecce raerceseius , 
cum co. In memorfam quoq< venditionis cius pcr toturn an 
aiinQ in ieiuniis penitentialibus hzcteria fecuudum teticflo- 
cum poft fcxtam fcriam.Actor.Fadla itaq; hac pac*tione,qua;- 
rebat oportunitatem tradcndi eum •fine tutbis. 
Dectna Domini & inftitutione Ekchdrifii* . C»p. XXXVII. 

PRima autcm die AzimorQm.i.ih eadem die 111 cuius vefpc 
ra erat agnus immolandus & edendus cum azimis,pra:mt- 
fitdifcipulos vt patarenc. Et ita fecundum lohannem ve- 
nit illuc, & difcubtt ad c^nam aim difcipulis ante dicm feftu 
Pafchx.i.antc primu dicm Azimorum , qui cclebernmus crat 
" inter feptem dies pafchales.Sciendum enim q> hoc homen Pa 
fcha eqmuocum eft ad tfia. Altquahdo cnim Pafcha dicebat' 
vcfpeta,quaagnusimmoIabatur,Vtibi. Scitis quia poft biduti 
Palcha fict. Aliquando aotc ipfc agnus vt ibi.Vbi vis paremus 
tibicomederc Pafcha.Aliquandoverofcptem dics fequentcs<, 
in quibus edchantuf azima, vct etiani azima ipfa, vt tbi . Non 
introicrunr pnetorium necobtamtnarenrur, fcd commedergt 
Pafcha.Hacequiuocatione dccepti Grxci.conficiuut de fermE 
taco.Dicuntcnim in parafceut lunam decimam quartam fuif 
fe,& in vefperailliusiuifle Pafcha ludatorum . Std Dominu* 
inquiunt fciens fe eadem die paflurum.f. Icxta feria aii ticipa- 
uit comedcre Pafcha.f.in die pnecedcnti,& tunc fuit luna.ij. 
Vndcquiatunc licite(vtdicunt) potuitcomedete fctmentuin 
ideo & ipfi confjciuntdcfctmeutato.ProUciiitautem ctroreo 
rum ex hoc Ioco,quia putant hic aCcipi Palcha pro dic immo 
lationis,fed accipitur pro ptima dieazirhortim , »t dictam cft. 
Er etiam fi vetum cflct quod dicunt dedie Pafcliar,mhilorai- 
nus crrant,quia quacunq; die Dominus comcderit Paicha. i. 
agnum,credibilc cfteum comediflc cum azimis fccundum le* 
gem.Pt ;tcrea dies ipla prxcedens vcfperam immolationts.nec 
dicebatur Pafcha,nec erat folenois,& ita ttedecima luna non 
fuit ptoxiraa di«s antc diem fcftum Pafchg.Comeftor.Et nota 
Cf nufquara lcgitut Dominum cdmedifiTc carncs, ntfi agni pa 
lchalis.Surgcns autema c?na lauitpedesdifcipulotum.Ex eo 
cuim quod duit qui lorus ett oan tudiget utfi vt pedcs lanet i 

perpcnditur 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



perpendMtut a quibufdata tj> Apoftoli baprizati,erant . Er cum 
xecubuiiTctiterum docuit eos quare hoc feccrat.in exemplu.f. 
rnurao libi feruiendi.Icfus autem turbatus fpintu di xit. Amcn 
dico vobis.quia vnuscx vobis metradirurus eft. Turbatuscft 
Iefus,mifericorditer corapatiens Iudas qa€ notabat.Sic & fan- 
crimifericordiccr turbantur, cum vrgeteoscaufa a zizania fe 
parare triticum ante meflem.Mentitur ergo Philofophus.qui 
dicit ai rurbationem non cadere in fapientem.Et diccbant Cn 
gillatim. Nunquid egu fum Domine?Qui intingir,ait,mauu 
jnecum in ca.&c. Duodccim in eodtm catino cum Dno ede 
bant.alij non,qua(i dicetet,vnus e duodccim me tradet. Forte 
ideo dizittntingit.quia fuccus agreftium lactucarum necefla- 
rius erat ad vfum agni Recumbebat autera difcipnlus, quem 
diligebat Iefus.in finu eius,non aliter vt creditur nifi quia di- 
fcuinbebat inclinatus antepectus dni.Huicfubmifla voce ex- 
praelfit ptodirorem,cui.f.panem intinftu porrigeret . Et tunc 
Sathanas introiuit in Iuda.aon tuncpiimo>fed vt quafi pro- 
prium poflidecet. Actor. Tunc Iudas ne vid eretur tacendo fe 
prodereait Nunquidcgofum Rabbi.At illc.Tu dixifti.Non- 
dum cota cxprimit eum,pdt. n.fic intelligi.Non ego dico , fed 
tu dicir.Vel quia latenter notatus no rcfipilcebat. manifeftius 
cum notabat.quafi.d.Tu tc ipfum prodiaifri,non ego.Et exi- 
uit Iudas continuo.Erat aut oox.tunc ait Iefus.Nunc clarifica 
tus eft filius hols.i.eiecto rcnebrofo remanferunt foli mudi cu 
fuo mundatore.Etaddidit.Continuo clarificauiteum Dcusj.?i. 
clartficabit.Quod p6t intelligi de refurrectione.vcl de iromine 
te traditioDe,per qua mortuus appatuit his qui in infcrno eu 
expe&abant.Cf nacibus autc tllis benedixit pane & frcgit.Or 
do veiboru mifticus cft fm glo.Benedixit,quia uatura huma- 
nam quaro afTumpfit.gratiadiuinz virtutis implcuit. Fregit , 
yt oftenderet corporis fui fractioncm, no fine fponte fua fore . 
Accipite inquit,& comeditc,&c.Non hicintclligendumefta> 
difcipuli fumptum corpusdemarju drii fibi roiniftrarent,fed 
ipfemctmioiftrauitqui & confccrauit.Etcft (enfus.Accipite, 
& comedite.i. accipitc facramentaliter,& comedite fpiialiter. 
Hoc eft corpus mcum &c. Et rota q>in canone,qn bacc vetba 
proferutur.Hoc eft corpus mcu,Hic eft fanguis meos,ex virtu 
te horum %eiboium fit trailubiUntiatio.Vnde ctedibile eft do 
xninum, cum eadem verba dixit,mutaflc panem & vmum in 
carncra & fanguinem,& tunc candf vim lllis contulit in po 
fleru.Vn dicit Lucas cuaddidilTc.Hocfacitc meam comemora 
tioncm Quibus. f. vcrbisinftituit hoc (actamcninm & tacite 
in prjemiflum dcfiituit. 

J>* prtdiBitn* negatitnit Petri & trina trstitn* dtmini . 

<-*P- XXXVIII. 

TVnc ait illis Iefus.Ocs Itadalum patiemini in me in ifta 
nocte.Scriptum eft.n.percutiam paftorem.&c.Et cumdi- 
xiffet Petrus . Et (i oes fcandalizati fuerint rgo nuquam 
fcanda Refpondit Icfus.Pnufquam Gallus bis voccm dcdcrit, 
terme esnegaturus. Sed Marcushoc plcniusexpreflitcxte- 
xis,poft pnraam.n jiegationem Pctn.Gallus ftatim cantauit, 
fed ante Galli f m cantu idcm bis ncgauit>& ita ttina negatio 
Petri antc priraum cantum Galli inchoau eft.ante £ mimple- 
ta- Alii vero Euangelift* dicetes.Prins g Gallus cantet ter me 
tiegabis.de inceptione agunt. i-trinam inchoabis ncgationc. 
1A arcus vero dc copletione eius fcriplit. Et ait Pe trus.Et fi me 
oportetmori tccum.noo tc negabo.Non mentitur, quia cre- 
didit verum efie quod promittit.Tunc fubdit IcCus eos confo 
laado longu fctmonf ,qucm fcnpfit Iohannes diccns. N6 tur 
bctur cor vcftrtim &c.Tunc vemt cum illis in villam ,quaedr 
Gctfemani.q eftad ladicf montis 01iueti,& inttoiuit Iefusin 
horiQ cum difcipulis fms.Et cum lntraflct.dixit eis,Sedete do 
nec vadam & orcm,& vos £t orate.ne fnccambatis tetationi . 
£t affumpto Pctro & duobus filiis Zebedci tanquam fccreta- 
xiis fuis , vt quibus oftendetat glonam (ux maieftatis eifdcm 
Ct reuclarct triftitiam paflionis,c;pit contriftari,vt veritatem 
probarct hois alTumpti.Et benc dr,cfpic,quia ipfe motus trifti 
tiae non ei dnatus eft,fcd fubiecit cu voluntati diuinae. Hanc 
aut triftitia im glo paflus eft, non folu timore mortis , quam 
ipfa natura abhorret, fed pj> infcjiciratc Iud r ,& fcadalu A po 
ltoloru, & ciefhonf & coerlione Hierufale. Venies autad di- 
fcipulos inucnit eos dormietcs,& dicit Pctro,quia prae cf terii 
crat|gloriat'.'Siciionice.q.d.(icerat facifdu. Vcl fic implesqct 
promiferas V igilate &orate, quia fpiritus quidem promptus 
cft ad confitcnclum,caro aQi infirma ad tollcrandu.Tunc abiit 
iccundo & orauir,& appaiuit ei Angelus conforus in eomo 
tam fenfualitans.f in. qaam mmoratus cft paulomiuus ab An- 

Bclis,illiun/.motum >qui ez horrebat moiie,(icut et ipfc Chri 
us ratione con fortabat cum.dicens ad patrem.Non ficut ego 
yolo,fcd ficut tu.Pioh ibcbat ctciua Angcltu a vcxauonc cox* 



porali.prout oportunum erat. Vnde eft illod. Angdis fuis Dcof 
manda.&cQuod dc toto Chrifto bene accipitur f m glo.id eft 
de capite & de mcmbris.Etfacrus eft inagonia,contramott£ 
Iaquafi vincebat in animo, quod poft vicitadiu ipfo.f.refao- 
gendo.Et factus cft fudor eius.ficut.gutta: faoguims dccurrea 
tis in terra . Et rediit ad difcipulos & inuenit eos dormietes . 
Tertio abiit & orauit 6 m glo.vt et nos a peccatis prxteritis ve 
niam,& a prasfcntibusnvalis cutelam,& afutuns malis caote- 
lam aDeo poftulcmus , & vtad ttinitatcmorationem dirigar 
mus>vcl cotra trinam tetationem, orationisciypeo tuearaur. 
Tunc venit ad difcipulos,& ait illis. Dormite. Ec cum paulu- 
lum dormiflcnc ,ait Sufficit. Surgite camus , ecce prope cft 
qui me tradct . 

De ligntitn* Dtmini^ eiut cendemmtitnt ttrnm C*yph*,fy 
fufftndit lud* . C»p. XX XIX 

COmeftor. Adhuc eo Ioquente, venit Iudas cum cohortc 
militum accepta a praefide , & tutba miniftroru accepta 
a principibus facerdotum & armis^dato cis figno prodi- 
tionis>& fufccpto ofculo, cum dixiflet quxrentibus. Ego fum. 
abierunt retrorfum & ccciderunt.Poftea tenuerunt eum & liga 
uerun t,& adduxerunt com ad Annam piimum.non quia col- 
lega Cavphx,fed quia focer eius. Adolefcens aut fequebatuc 
eum>amictus Gndonc fuper nudo corporc.qui reltcta findone 
aufugit ab cis.Tradunt quida hunc fuifle adolefcentc, Iohaa 
nem.quem tunc fuifle adolefcentem>longa poft eius vitaindi- 
tio eftjfequebacuraut eum Pcrrosa longe.Iobannes notus po 
tifici introduxit Petru.Interrogabat aiic Icfum Pontifex de do 
drina eius.Et cum dixiflet Ie(us.PaIam locurasfum intetroga 
eos qui audierunt.Vnus miniftrorum deditalapam Iefii. erat 
aQt Petrus ftans in atrio & calefaciens fe.qui poft trinam ne- 
gatione recordatus verbi qd dixerat Dns, egreflus fleuit ama- 
re.fugiens.f.in caoea>qu mSgallicantus appellatur.Mane fa 
&o conuenerunt apud Cavpha Sacerdotes & Seniores populi 
& Scribz & Phar lfci, & auxretcbant falfum tcftimoniu cotra 
Iefum,& dixeiun t duo falfi teftcs.Nos audiuimus eu diccn tc . 
Poffum deftruere templfi hoc maoufadutn,& poft triduum no 
manufaclu cdificare. Cumqt non refpohderet Icfut.exutgens 
Cayphas dixit ad Iefum.Adiuxo te per Deu viuu, vt dicas no- 
bis.fi tu es Chtiftus filias Dei benediOri.Et refpondit Iefus Tu 
dixifti. Tunc Ptinceps Sacerdotnm fcidit vcftimeta fua dicgs. 
Blafphcmauit.Quid vobis vr. Et dixer ut. Reus cft mottis. Tuc 
cxpucrut in facic eius.&hoc propriu erat Iudeoru fpuere in fa 
ciE eins>qu£ abicicbant,& adduxer&t vinctu in prctoriu,& tra 
didciut efi Pontio Pilato Piatfidi,& no inttoierunt.ne cocami 
narCtur funttado domrl gentilis.tonc Iudas p^nitcntia duflos, 
retulit.jo. Argetros.dicts Principibus Saceidotu J?eccaai For 
tc Sathanas qui pofledctat cu>poftq. fccitqd voloit.receflit ab 
co,& ideo potuit Iudas dolcrcqct facerat,vt ex dolorciterum 
intraret in eum Satharus> & feceret cum fibi manum inicere. 
Na proieclis argenteis in tcplo abiCs fcquco fe fufpEdit. Aftoc 
Ex glofis. Vt f.ondcret fe perofum cjlo & tertcltem vt in ae* 
re cii d eraonibus habitatet. Ite vt aiceiiar ftringerctar laqneo, 
qa(.voc£ proditionis protulerancDieit in Hieron vmus fupct 
pfa)mu.iog.o>magisDcu offcndit Iudas.qfi fefufpendit,Qin 
hoc cj> cum prodidit-Et crcpuic mcdius, cmifi* viiccribus . In 
hoe quodammododelatum eftoti>quo ofcuiacusetatdominfi 
ne per os.f.efriinderetur.Vtrum autcm eadiefe fufpendcrit,an 
diftulcrit dubium cft, fcd quod ante refun cctionem diii fupcr 
pfalmu m habetur.Qjjidam autem dixetuut>cj>audita rcfuxre* 
Aionc, quam non fperabat fc fufpcndit. 

X>« difcufjient ttmf * tittt ctrsm Pilttt . C»p. X L. 

COmcftor. Cum autem Iefus cflct in prattorio, exiit ad Itt- 
dacos Pilatus, quasrcns quamaccufation£affcrrcntaducr- 
fus hominf huc. Et primu cum accufanerunt in duobus.quia 
prohibebat ttibutum dari Caefari,& quia dicebat fc Chti&um 
rcgem cflc.Incians crgo Pilatus io pr»orhim,primam caufam 
nuliam rcputans,quia forteaudierat lefum dixifse.Rcdditc q 
funtCaefaris,Cxfari,& quf iunt Dci Dco.Dc fecunda dixit ad 
Icfum.Tu cs Rex Iudxorum}qui>refpondir. Regnum rncura 
non cft de hoc mundo.CuiPilatas.ErgoRexcstu?refpundit 
Iefus>tudicis>quia Rcx fum ego.Ad hoc veni in mundum,W 
teftimoniuxn pcrhibca vcntati.Cui Pilatus.Quid eft veritas i 
Ex Euangclio Nicodemi& lofcph.Refpondic Iefiis. Veritaa 
de terra orta efl Dicit Pilatus.In terris vcrius non cft.Refpost 
dit Icfus.Intende vcucatem defccndifse in tcrram , & nunc iuV 
dicatur abhis qui in tertis habent potcftatem. Intuitus auterm 
pfes in populo,vidit platimosdeludaris lachrymantes.& ait. 
Non omnis tnultitudo vult cQ mori. Dicut eiSeniotes ludfi. 
Ideo venimus ois multtudo vtmoriatur.Stans aut vir quidana 
Iudcu» Nicodcmus aatcpwfidcm pronuunciabat Icfum mul- 

tami- 



Digitized by 



Google 



ta miracula fecifse in populo/sadeas emn dimitti. Aliut etia 
q a idam ludxus cxiliens dizit. Ego per } 8. annot iacebam in 
lc£to,& qaidam portauerut me in lefto ante eti , & ad vocem 
eiuf fine mora fanatut fum,& alius dixit.Cecus natus fum, & 
tnifertu s mihi pofuit manus fuas fuper oculos meos,& ftatim 
~-vidi.& alius.Curuus eram & erexit mc. Alius quoq; dizit.Le 
ptofus cram,& mundauit mcMalier veto quardam Vetonica 
aomine dixit.Sanguine fluens erara.ii.annis,& tetigi fimbria 
veftimenti eius,& ftecit fluxus.Dicunt ludxi.Legem haberaus 
Mulicfem io teftimoaio non recipere Dicunt alij.Ifte ho Pro- 
pheta cft.Demonia enim ei fabiccta funt.&c. Pilatus ergo fa- 
<&a fedicione in populo,nefciebat quid faceret,& quxrebat oc 
cafionem dimittendi eu.Comeftor.Et iterum eziens,dizit Iu- 
de,is nullam inuenio caufam in eo, At illi damabaiit.Commo 
uit vniuerfum populum incipicns a Galilea vlq; huc. 
Dt Oufiont Htrodis,& iudicio Pilati. Cap. XLI 

CVnqjaccepiflet Pilatus q> homo Galileus e(Tet, quia He« 
todes erat Hierofolymis httdiebus,volens ei d=ferre,mi- 
. fit efi ad iilum,Tt dhs Galileat Galilcu.rel abfblueret vcl dam 
. naret, & idrorccociiiatusel) Pilato fup nece Galilcoruqua p 
«Uximus. Quicom interrogaflec lefom in multis.necaccepif- 
fet,tefponfum abeo,fpreuiceum,& lllufirei ^lrimanseum fa 
tuQ.&remifit indutum reftealba.TuncPilatusdixit Iudxis , 
quia aec ipfe nec Herodes inueniebant in co caufam,& ideo 
correptu fiagcllis dimitteret.Tutba aut vniuerfa clamauit.Ctu 
cifigeeum.Cunqi Pilatus renuiner,acctifabatiteum in tertio, 
«juia Dei filium fe fccit,clamabant et.Si hunc dimittis.non es 
. «micus Cxfaris ots qui feRegem facit contradicit Cxfari.Au 
diens hxcPilacus,eduxiccum,& feditpro tribunali in locoGa 
batha, erat aut parafceue quafi hora fezra, cumqj accufaretut 
Iefiis io multit nihil refpondir.Per diem aut feftum Pafchx cS 
fueuerat Prxfes nouiter inttodu&a c6fuetudine,dimitterc vnQ 
de vin£is.qu£cuq; petiuent,in mcmofia quia ead£die egrefll 
crant de feruitute Pharaonit,cumq; optionem dcdifiet cligen 
di Iefuminnocentem.aut latroncm Barrabbam,ciegeruntBar 
a-abba, tunc mifit ad Pilatu vzor fua.Iara.n-Dei nutu poterat 
diabclus cognofcere fignu crncis , & ideo laborabat ne Chri- 
fius moreretur.Forte vero fancti gaudebant in inferno,vn hoc 
notauit ex euangelio Nicodemi & Iofcph.Cogitanteetgo Pi 
lato quid ageret delefu. mifitad eum vzor eius nomine Pto- 
cula dicens-Nifail tibi & iufto illi &c.refpondentrs Iudxi di- 
zerunt Pilato.nonquid nondizimus tibi.qoia maleficuseft. 
JEcce fomnmm immifit ad vzorem tuam.Comeftor.Videns au 
*l Pilatus Cf nihtl proficeret.lauir maous & Iefum flagellis t% 
fnm tradidit cis vt ctucifigererur.Iorre ideo cxfum, vt fatiati 
HagelKs a morte defifterent. Adhuc columna cui alligatus fuit 
.▼eftigia craotisoflcndir, 

Tfcf&ufiont militum & crmifixion* Domini. Cap. X L 17. 

Mlhtes ergopixfidit fufcipienres Iefum ezuentes eum , 
cifcumdcdctant eidamidem coccineaad fimilitudinS 
purpurx,qua Reget vtcbantut.pto diademate auiS ple&cnces 
«oronam dcfpinis impofucrunt capiti eius,credibile eft autc 
cculeos cotone. cruot£de capite extraxifle.Scd & flagellis cru 
ct dorfi excraccus eft, & fanguinis fudor alias partes corporis 
vnxic, vt non tantum manus & pedes & latus dtcamus afper fa 
ianguine.fed tou vefte cincu Chriftu afcendifle de bofra.Pro 
/ceptro aut dcdcrant in manueiusaruadinem , &illudebant 
ci tanquam regnare voletiti nec »alcnti,& flezo genu dicebat. 
Aue Rez Iudxoru.Ideo in Parafceue cu oratur pro pfidis Iu- 
«lxis,genua non flcdtimus . Et ezpuentes arundine pcrcu tie- 
fcant caput cius. Ezucnteseum putpura teinduebat eum vefte 
fna,& duzerunt eum vt ctucifigeretur, baiulantcra fibi cruc£ . 
Sequcbantut afit Iefum muliercs plangcntes eum.qutbusipfc 
cit. Nolite flere fupet me, fed fuper imminenti ezcidio gentis 
reftrx,& venerunt in locum caluarix.fic dicrum.quia ibi col- 
labantur rei,& raulta ofla capitum ibi fparfa erant.Cum aui£ 
cxucifigerent eum diccbat. Patcrdtmitteillis, quia nefciunt. 
quid faciunt . Tunc fecetunt de veftibus eius.cxcepta runica, 
quatuor partes.quia quatuor crant milites.qui crucifixcrunt . 
cum/Tunica erat inconfutilistcticulato opere facla , & ideo 
noo potuit fcindi.fed fottiti funt de ca cuius efle t. Scripfit au 
tetn PiUtus ciiulum caufxeius.i.in titulocaufam mortiseitis. 
Iefus Nazarcnus Rez Iudxomm.q.d. Ideo crucifizus eft,quia 
Kex etat Iudf orum. Et fcripfit eum hebrajccgrfce, & latine , 
▼t diuerfaram linguarum homines qui conucnerant ad diem 
feftum,legere poflcnt & intelligete.Dixerunt autem Judxi vt 
tnutaret titulum,& noluit.Cruz vero oon habcbat fupcr lignu 
tranfuerfum aliquod,habcns formam thau.Scd Pilatus fupcr- 
pofuit cauillam & tabulam affixam ci,& in tabula crat titulus 
£c~Dicantui autcm in domini crucc fuifle quatuot di uerla li 



LiberSeptimus. 



80 



gna, & forte inrotidem diuerfisgeneribuslignuereclu ttan- 
iueffum tabula fuperpofiu.Truncas etiam quidam cui mfixa 
erat cruz, qui de rupe fuit defbfliis . Inuenirar eoim lignum 
Dominicx crucis & palmx & cyprcfli , & vt quidam tradunt 
oliux , & cedri . 
Dt fufuptitnt l»tronis,fr commtndatitnt Virginis iiaru . 
Cap. XII II. 

PRxtereuntes autem blafphemabat cum diccntes. Vah qui 
dcftruis templum Dei. Similiter & Sacetdotes illudebant 
eidicentes.Alios faluos fccit, fcipfum non poteft faluum 
faccrc.quafi diceret.Nuncapparer,quia no in fe, fcd in Beel 
zebub fanabat,alioqutn potius fe fanaret. Demoncsenim se- 
tietes vires fua? efTc fradtas, hoc aiebant *t dcfcenderet dc cru 
Cf.Taroen in Thobia lcgitur fupet ezercratiooe pi fcu.dcrao- 
nem ftetiflefupet brachium crucis,& confiderafle ; an Chri- 
ftus aliquam maculam peccati haberct.Et iam »nus dc peodc 
tibus fimul Blafpheroabatcum.Alter increpans blafphcman- 
tem ait.Memento mci domine dum veneris in tegoum tuum. 
Etaudiuit a Domino,Hodie mccum eris in paradtfo.Nrc in- 
tcllige de terteno.vnde ezpulfus eft Adam,neq; de Angelico, 
quia ad illum ante Chriftum nemo afcendit,fed in requie, qd 
eft eflecum Iefu.Vcl hodie eris mecum, quod cft efle in Para- 
difo.Forte fuit aia huius cum anjmaChtifti in fiuu Abrahx, 
& cum illo tegreffa.Et quia tunc non penetrauit latto ce;loS , 
& ez aliis locis fctiptutarum errauerunt quidam.dicentes cflc 
mulra loca beatotum prxter c;lum paradifum.f.Adx, & loca 
in aere.& in tetra vbi bcate viuent,nec taraen Dcum videbunt 
Stabat autiuzta crucem Mater Iefu,& Maria Cleophe,& Ma 
ria Magdalena, & Iohannes. Ambro. fuper Luc. Fugicntibus 
Apoftolis.Maria ante crucem ftabat,& piis fpectabac oculis fi- 
lit vulnera,fpe£tabat non piguoris raoitem,fed mundi falucf. 
Aut fottaiTcquia nouerac pet filii morre roudi redeption£,au 
la regalis putabat fe fua morte pubiico mnnere aliquid adiutu 
ram. Scd Iefus qui factus eftficut homofine adiucorio intcr 
mortuos Iibet,fuf«epit quidem Matris afFc£tum,non quxfiuit 
ad oiura redemptiooem hominis adiutorium.Comeftor.Tunc 
dizit Matri de Iohaone.Mulier ecce filius tutis.Et Iohani ait. 
Ecce Mater tua.Ex illa autem hota cum efletbeata virgocum 
Apoftolis iftefpecialem ciuscuramhabcbar.Hiero.Pudicifli- 
ma virginitas nulli difcipulorom rectius, quam virgini com- 
mendata eft.vt efletad inuicem gtata focietas,& floridus afpe 
cras,necnon & venuftas conuerfandi vetnansaltetnatim, pu- 
dicitiarum fplendore dccoracus . 
De ttntbris vnmtrfaltbus atris,& ctnfumatitnt Daminica 
pajponis . Cap. X Ljl I 1 1. 

ACtof.Sezta autem hora factx fuottencbrx fecundu glo. 
ne fol pendentem Deum fuum vidcrec, iux ra illud Ifa.Eru 
befcet Luna& co.Sol.Ncc mirum, quia verus Sol patie- 
barareclypfim. Vcl ne impii luce illius fruetccur. Et hoc fup» 
vniuerfam terra.Vnde legitur.q» tunc Athcntt vigebat ftudiu, 
& cum inquififlent Philofophi caufam tenebratu^cc inuenj- 
re pofsent,dixit Dionyfius Ariopagita,q> Deus naturx patieba 
tur.Et fccerunt ei atam,& fupericripfcruc Ignoto Deo.de quo 
Jegitur in actibus. Ideo dicitglo.Ne putetur fieti cofueta ccly 
pfis,per tres horas tencbrx factx funt.fa feztavfque ad nona. 
Nec poterat tunc £t efse ccly pfis.quia luna erat, 14.& ideo ple 
na, tuncaut cft in oriente quando fol m occidcnte . Propter 
iftas tres horas nos ter celebramus tcnebtas, & et »c triduanx 
monisdni quafi triduanas facimusczcquias.Eufe. in chro.In 
Ethnicotttm quoq; commentariis b;c ad verbum fcripta repe 
t imus,cj, in eo temporcSohs facta eft defeciio.Bithinia tetre- 
motu concufsa,& in vtbe. Nicena xdes pltrrimx corruuunt . 
Scribit fuper his & Flegd Olimpiadarum rgtegius fupputator 
diccns.Quarco anno ducentefimffecundj Olimpiadis indgna 
& excellensintetomnesqtt;accidetaiit ante eam.defectto So 
lis facU eft hora diei fexta, ita vt in tenebrofam noct£ verfus 
fic,& ftcll^in c;lo vifx fint,qu(omnibushis congruunt, qu; 
in paflionc Domini accidetuht. Comeftor & circa horam 110- 
nam Icfus clamauic.Heli Lamazabacham.Ec dixerunt quida 
Hcliam vocat ifte. Ht Romaoi erant non intclligcntes Hx- 
br;um clamabat autcm federeiictum a Patte.quia craditus ca 
lamitatibus videbatur dere!iclus.VeI quiafere inucilis videba- 
tur eius paflio , quia de toto geuere horainum non vidtbatur 
quisredimi nifilacto,quiferc folus credebac incum.Vnde di- 
cic in pfalmo.Siogulaticer fum ego,donec tranieam.Eiccpca. 
f.beata virgine,quam tuneetiam ctedidifsecredimusinhuiuf 
modiVnimfemper ipfa excipitur-Pofteadixit Iefus, Sicio. Ec 
vnus cx miiitibus implcutc fpongiam accto , & impofuit eam 
afUndini,fuppoGtam ifopo & ctrcum!igatam,& dabac ci bibe- 
ic. Pocuic dsc $ vilc vinum fccum tulcrant ad bibeodum , lc 

cx ca- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincen ti/. 



tx ealore quafi aeetura factum efl. Vnde ad notaodu eins acre- 
' dinem alios Euangelifta dicit.Vinum mirratum.alius cnrn /el 
le mixtum,cumq;libafTetIefus»cetam dixit.Confummatum 
cft,quicqnid.f.oportebat ficri antequam moreretur. 

Dt mortt Domini, fgnii in tltmtntis tfttnfit . 
C»f. X L V. 

EX glo.fuper Math.Iefus autem circa horam nonam cum 
clamaflet ad patrem, fpiritum emifit , & fic & Adam poft 
meridtem cura peccafler,voccm Doraini audiuit.Et eft ordo ra 
tionis,vt quo tempore clatiGt Adx prxuaricanri,eo tempote pe, 
nitenti latroni ianuam rcferaret Paradifi. Aftor.Et nota,q> be 
oe dicit Mathxus.Emifit fpiritum. f.tanquam columbam ex ar 
ca.qux ramum oliux tulit.i.rec6ciliatiooem nofltam Deo pa 
tri.iuxta illud reconciliati fumus Dco permortem filii ciuslo 
hanoes dicit, tiadidit.f.quafi prctinm noftrx redemptionis fol 
ucns.Marcus & Lucas dieunt,expitauit.PaiTus eft antem domi 
nus, vt dicit Hugo Flotiacenfis eodem anno,qno Iohannes ca 
pite cefus eft.8. kal.Aprilis.in quo Adam formatus eft, & di- 
cit glo.fuper Math.qudd omnia elementa conditori fuo roo- 
rientt compatiebantut.Comeftor.Eteccc velum templi , quod 
etat ante fanctafanclorum fciflum cft a fummo vfq; deorfam. 
Fotte etiam velum appenfum ante fores templi ,quod ad trgg 
das forcs appofitum dicit Iofephus.cum interiori fciflum eft. 
Nam & in enangelio Nazateotum,fupetliminare templiinfi 
nitat magnitudinis fraetu efle legitut.Auditasq; voces in aere, 
Tranfeamus ab his fedibus.Terra quoq; mota eft.petrx fciffx 
funt.monumeuta aperta,& quidam fancli furrcxerunt a mor 
tuis,& venerunt in Hierufalem,& app arucrunt multis . Fotte 
hi fuernnt dequibus fuper epiflola ad Hacbrcos legitur, qudd 
multiarfectaueront fepeliriin Hiernfalem,vtcumDominore 
furgente refurgerenr.Vtfum autem aliqui eorum ficpermanfe 
xint>& cum dno afcfderint ncfcimus.Quod autem aliqui mot 
tui funt itcrum.poftquam Dominu refurrexiffe teftificati funt 
fcirous.quia corpora qoornndam adhuc quiefcnnt in Hierufa 
lcm,& Schariotn vnus corum fuifle perhibetur.His vifis.Ccn 
tuiio,& qni cum eo cuftodicbant Iefum,timcrunt tt diceban t 
Vete filius Dei erat ifte . 

Dtvulntrt domini luttris <fr iUummntitnt ftreujftris . 
' Cmf. XLVl. 

IVdari aute ne remanctent pendcntes in cruce in magoa die 
fabbati,fogaueruot PilatQ vt ftangerentur eoru ctura,& tol 
lercntur,ne feftu horrore cruciatos fcderatur . Cumq; mili- 
tesjprimi fregiffent ctura.&vcuiflent ad lefum inuenientes eu 
mortuura.os non comminuerunt ex eo,fed vnus militum lan 
cea latus eius aperuit. Actor. Vigilantet fccundum glo.dicit Io 
hanncs apetuit,non percuflit.vel vulncrauit , vt inrruat qudd 
ibiquodammodo hoftiu vitxapertum eft,quiaiode factamen 
ta Ecdefix manauetnnt , fine quibus ad vitam rron inttatur . 
Vnde fequitur-Et continuo exinit fanguis & aqua . fanguis in 
xemiffionem peccatoram , & aqna ad lauactum baptifmi fan- 
ctificandum.iuxta illud Zacharix.Eritfons patens domusDa- 
uid.&c.Ec hoc factum cft ad litteram miraculofc.i.fupra viitu 
tem Natutx, quia dc corpore mottui non folet exire fanguis 
oec aqua.hoc autem ptxfigutatum eft , quando facu eit Mu- 
lierdc latere viri dormientis. Comeftof.Ec qui laceauit efi ( vt 
tradunt quidam ) cum fere calliga ffcnt eius o culi,& cafa teti- 
giffct oculos eias fanguinc,date vidit . Ex gefiis eius. Protin' 
illuminatusin Chtiltum cretLditjvnde.militix cedcnsjnftru- 
ctus ab Apoftolis.i n Cxfarea Capadocix. 3 S. annis monaftica 
Titam duxit,& in omni fanftitate permaocns verbo & exem- 
plo plurimos ad Chriftum conuertit. 
Z>t mmrtyrit tiufdtm Longini militit . Cmf. X L V 1 1. 

HOc cum prxfes O&onius cognouiffet.cxhiberi eum iuf- 
fit,& ait illi.Quis vocaris?relpondit, Chtiftianus.Opoi 
tct enim vtdonum gratix Chrifti prius confitear.Prx» 
fes dixit . Qjji ante fueruut nihil de hoc nomine luctati fuuc 
Nomen tuum edicito.Qui refpondit.Longinus vocor.Cui Prc. 
fes.Cuius prouincix estKcfpondit Ifaurix.Prxfes dixit.Seruus 
es an ingenuus.Refpondit.Cutialis fui,& diu fjculo militaui, 
& omnia qux habebam fratribus meis dimifi, & illi mihi inde 
dabant fingulis annis centum foiidos , quos fcmper paupcri- 
bus erogaui . Prxfes dixit . Ergo tanquam ingenuus factifica 
Diis, vt quirte viua$,& non penis dcficias Longinus refpondit 
Nemo poteft duobus domiius fcruire,na Dcus mcus docct, & 
iubet orane bonum . Dii veftri iubent contrariam . Prxfes di 
xit Nimiu loquxris.fed facnfica Diis, & indulgebit tibi Deus 
tuus, quia ncceflitatercgali coactus hoc facis videoenimq» 
ptx abftincntia tua p?rus tolletate non potetis . Qui rcfpon- 
dit Immo tu cfficerc Chiiftianus, & indulgebit tibi Rex uus 
cum vexum Dcum cognoueris. Ixatus prxfc» , iuffit eiomncs 



dentes auferri,& linguam abf.idi,Longinus tamen loquxJara 
oon perdens dixit. Si credis veros effe Deos,q uos tu colis fine 
me & cofringam illos,& defendant fe fi pofluot,& fi mihi no 
cuerint,credam,quod veri Dii funt, fi autcm nihil nocuctint . 
crede Deo meo.Prxfes dixit.D* poteftatem.Et accipieos fccu- 
rim,omnia Idola & qnicquid erat in templo confregit,& co- 
minuit.Et omnes demones cxeuntes de Idolis,in prq(idem,& 
in omnes focios eius protinos intrauerant,& fimul infanien- 
tes & latrantes fe cius pcdibus proftraucrunt.Et ait illis Longt 
nus.Cur inhabitatis Idolis? Refp5deiunt vbi Chriftus non no 
minatut,& eius fignam non cft pofitum,ibi eft babitatio 00- 
ftra. Longinus vero aftanti populodixit. Vultishoshabere 
Deos & coltre,an vt cffugem eos in nomine domini?Ecce vi- 
dctis ptxfidem veftram (trb pedibus mcis fpumatem. Populut 
ergo clamabat dicens.Rogamus te landumDci.ne fioas d;mo 
nes hic rltetius habitare. £t cum oraflet Longinus,exclamau 
tcs dxmones cxierunt,& multi hoc videntes ctedidetunt.Poft 
paucum tcmpus ipfc Prxfcs a diabolo inftigamsdixit Longi. 
no. Ciaitas ifta difcefli t a facrificiis Deoru per magicat attes 
Chriflianorum,fi hoc audierit impcrator, cmncs petibimus . 
Affrodifius commentarienfisdixitPtxfidi.Eum qui nos faoa 
uit,& ciuitatem liberauit,torqueri vis.Pr;fes dixit. Fantafma 
fuit,& illudit fcnfus noftros. Affro. dixit. Nihil tacias feruo 
Dei.ne dcterius contingat tibi.Tunc itatus Pixfcsiuflit Af- 
frodifio linguam fecari,& ftatim otante fan&o Longino Prc 
fcs cecatus cft.Tunc dixit Prxfcs Affrodifio.Fratcr ora domi- 
num Longinum, »t oret pro me , quia ftulte cgi in eum . Qui 
refpddit.N6ne dixi,Nolli nocere feruo DciJnounc vidcsq, cgo 
lingua abfciffa loquor ? Ptxfcs aic Ocoulos perdidi, fed & to- 
tum corpus meum gtauiffimc ciuciatur.Longinus dixit.Si vis 
fanati^occidc mc cttius,& tunc orabo pro te, & fanabetis , & 
ftatim iuflit eum decollati.Abiitq; ad corpus eius, &proftra- 
tus cum lachrymis p^nitcntiamcgit, &conttnno vifum rece 
pit,Et honotifiee fepclicns cum,in fide Chrifti permaufit.Ha- 
ias paffio celebr atut idibus Mattii . 

Dt ftfulturm Dtmini . Cnf. X L V 1 1 1. 

COmcftot . Ipfaaute die parafceuc cum fcro factum eflet 
venic Iofcph Decutio , id eft vnus dcordinccurix , ab 
Arimathia,qux eft in Ramatha diucs & inftus ,-de quo 
ctiam quidam putantconfcriptum cffe pfalmum , Boitus vic 
qui noo abiit &c. non enim confenficactibus & coofiliis alio 
. tum,& pctiit a Pilaco corpus Iefu . Veoit & cum co Nicode- 
mus,fexens myrrhx &aloesquafilibrascensum,& acctperuc 
corpus Iefu,& muolutum findone quam cmerat lofpch.liga 
uerunt lintheis etiam aliis,& quia in fimplici findone inuolu 
cum eft corpus Iefu,inftituitSilueflerPapa,vt facnficium alu 
xis in linco tantum panno cclebretur. Demonumcnto Domi 
ni dicit Beda fupex Math.qnod domus fuerit rotunda,de fub- 
iaceoce xupe excifa Untx altitudiuis, vtvix homo maou ex ten 
fa culmen poffct attingcre , introitum habens ab oricnte cui 
xuagnus lapis appofitus etac pxo hoftio.In parte eius aquilona 
xi locusDominici corpotis de eadem petta xadhis cftXepte pe- 
des habenslongitudiuis Colox vero monumcnti & loculiru- 
bkundo & albo dr efse permixtus.Ex cuangdio Ntcodemi . 
Cum autem petijffet.Iofeph coipus Iefu & fepcltffet.audicn- 
tes hoc ludaii quxtebant tllam , fcd & Nicodcmum & alios , 
quifteterant coram Ptxfidc,& opera eius manifcftauetant ei . 
Oibas autem fc occultantibus, folus Nicoderous ofledit fe eic 
quia ptioceps erat ludxorum, fcd & Iofeph Cg oftendit queox 
apprehendentes ludxi iufferunt cuftodirt vfq j poft fabbatum 
diceotes fe datutos catoes eius volatilibus c^li & beftiis teri^. 
Iocluferuot ergo eum in.cubiculo vbi non erac feneftra, & ho 
ftiu cubiculi fignauerut Aonas &Cayphas,& cuftodes pofue- 
tunt. Comeftot. Erat aute.Matia Magdalena & alteta Matia 
confidcrantes vbi pofitu crat corpus Iefii, & teuertentes para* 
uerunc vnguenca,quandiu licuiteis operari.Sabbato.n.quiei;e 
iut.Ec pofaeiut;Iudxi cuftodes fepulchto,&fignaucrut lapide\ 
Dttridutmtrtit tiut . Cnf. XLIX. 

ACcor. Vt autdicit Aug^ontraFelician&,fic in fcpulcrofi. 
lius-Dci catne fuamoricndo non dcferuit ficutin vtcro 
virgmis cdnafcendo forinauit . Mortuus eft etgo non difce- 
dente via.ficut paffus cft non per eunte potentia. Quod autem 
aliqui obiciuncaiam tangmediara diuinitatcm&carnevoi- 
uifse & ideo diuifa carne ab aia.diuinitate quoq; a catne fcpa 
ratam fuifse,foluitut pcr hoc.qudd multiplex cft medium par 
ticipationis, vt in coloxibus adimilationis & hocmd rnediu e 
ala loter carnc & Deu fiue diuinitatfi. Eft.n.fimilior diuinitati 
g cato.quia fimplicior.Ite fimilior catni q. diuinitas^a minus 
limpkx.Ite eft mediu probationis,vc in fillogifmo.Ite c&inua 
tionis, vt i unca.kc coiuuctiouis,v tglutinu,& amot iocer am a 

tcs. 



Digitized by 



Google 



tes.De hoc medio verG eft , g> eo diuilb lequitur diuifio extre- 
moru,hic aute no fic.Ata igitur Chrifti ad Infernu dcfccndit, 
caro in (epulchro iacuit/apictia cC vtroq; pmafit,q in Inferno 
( vt ait.Ambro.) lume vitx fundebat xtcrnx.Notadum,g> ala 
CJirifti in triduo mortis eius.licct a came (eparata, multu vtili 
tatis habuit ex vnione fui ad vcrbO.Na ola (ciebat, q Deus (cit 
etia actualiter,& eram habuit n6 mefurara, & potetia (poliadi 
InfernQ.quorQ nuTlO habuiflet fi (eparau fitiflet.Caro ettam ex 
vnionc fiu ad verbu hoc habuit, g> fi in eo ftatu aia infunderet, 
infirmitaseius no grauaret atam , ncc fcictii vel alios habitus 
minus intcnibs habcret, neq; lxfio cius vftim virtutu aut virifi 
Tctardarct,& q> putreliere no potcrat.Vn Pfal.no dabis fanttu 
tuO viderc corrup.Notadu vero,g> opinio Magiftri Pctri, q di- 
cit ChriftQ fuifle hoiem in illo triduo,ia rcprobrata eft a dofto 
ribus.Tres.n.opinioncs fiint,circa verbi incarnatione. Prima di 
cit, q> filius Dei non afliimpfit hoicm ,pprie, & g> eft qd £ m g> 
ho,& g> Chriftus eft dtio.Secunda dicit,g> filius Dei no aflutn 
pfit hoiem .pprie.fed natttram hots, & g> cft qd f m g> ho, & g> 
Chrifttis eft vnQ folu.Tertia dicit,g> aflumpfit corpus,& anima 
Tt habitO.Dux primx dicunt,g> Chriftus m triduo no fuit ho, 
qa tuc no fiiit vnio alx ad carnc.q (bla facit hol em. Tertia di- 
cit,g> Chriftus ftiit ho in triduo,co mo g> concedtt, g> filius ho 
cft.i.humanatus.Ifta opinio reprobata eft-th dicerc,g> Chriftus 
jn triduo fuit hd,non eft hxreticQ,eo mo quo ipfi dicebant,fed 
falfum vt crediinus.Na illa fufccptio triplice coprxhcdit vnio- 
ac.f vcrbi ad carne,verbi ad alam.at c ad carnS,ied hoc no fiiit 
in triduo.Quare,nec illa (ufceptio fuit in triduo.Quod aute in 
jllo triduo (poliaucrit Infernum,dicit Apoftolus adColof.Ex- 
eolians inquit principatus,& poteftates.i .infcrnajcs. Abraha au 
fcrcndo,& I(aac,& cxteros iuftos tn Inferno detcntos,traduxit 
f.quafi viftor f>da p medios raptores, vcl traduxit.i.logc tradu 
xit.f.in C£l0,qn afccdes m altQ.cd.c.Ipie inquapri* tnQphas.i. 
expugnans cofdem principes per (eipfilm. Iteui tn aftibus dtcic 
Petrus de (eipfo.Quem Deus fufcitauit (blutis doloribtis infec 
xii,vel qtiantum ad ipftim,qucm dolores inferni nulLttenus Ix- 
lerunt.vel quantum ad alios ,qui per eum ablnfcrni doloribus 
ibluti funt,licet autem eflcnt in confolationc qtiietis in finu A- 
fcrahar.non tfi penttus a dolore inferni crant foluti fm Glo.No 
cnim line labore fuftinebant dilationem fux deliberationis , & 
ingrcfiiis regni.De quo Zacha.Tu quoqtie in (imgttine teftamc 
ti tui,&c: Inhuius rci fignttni Iofeph mifliis citin lacttm a fra- 
tribus.Hieremias a Iud$ is.Daniel a Chaldeis.Banaias quoqtie 
Jefcendit inlacutn in diebusniuis,vt leonem interficeret. Tuc 
implctO eft,quod Dhs dixcrat de (cipfo.Sicut fuit lotus in uen 
tre cetij&c.Qiiod intclligedO eft finodochice f in Hicrony.futt 
cnim Dhs in (epulchro, p partcm parafccue.f ab hora nona , & 
deinceps,& p intcgrum (abbatum , & pcr partem diei domini- 
cx.f.per tourn no&em (cquenrcm fabbatum , qujc deputatur 
diei dominicx (ecundum nouam compuucionem . Et ita per 
Sinecdochcm fuit ibi ttibus dicbus naturalibus,qui comprehe 
dcrunt trcs dics,& trcs noftcs vliiales. 

Dt Aducntu Mulierum tuiftfulchrum, & rtfurrtSient 
Domini. (Zaf. L. 

VEfperc autem Sabbati.i.tequente fabbatum, id eft in no 
£te,qux feqtmur dicm fabbati, & ptinct ad dicm dnicu 
£ in noua cdputatione, qux.f.nox tucefcit.i.tranfijt in lu 
cem,vel luce terminatur,in prima (abbati venit tnaria , &c. Et 
cft ide modus loquedi. Velperc fabbati,& prima (abbati.i.poft 
labbatum.Vel pot dici.g> vencrunt ad lit.& vclpere fabbatt, vt 
dicit Mattheus,& poftea mane,vt dicit Marcus,quia (xpe ibant 
& redibant . Vndc Gio(a,g> diucrJa tempora aduentus iftarum 
Jtfulierumin Euangelijs dcfctlbuntiir , non eft mcndacij 15- 
gnum,fcd (edulx viiitationis oificium,dum crebro abeunt, & 
occurrunt , & non fe patiuntur a (epulchro Domini diu abeflc 
▼el longius.Venit Maria,&c.Marcus fic habet.Maria Magdalc- 
na,& Maria Iacobi,& Salome emerunt aromata , &c. Propter 
hoc quidS dicunt no fttiflc nifi duas,quidam tres,(cd g> tres ma 
gis tenet Ecdefia. Qui autcm dicunt dttas,(ic exponunt verba 
Marci.g, Salome expofitto eftalterius Marix cuiusnome tacet 
& dicit lohan. Chry(bfto.g> hxc fuit Matcr filiorum Zcbcdci, 
& vocata cft Salomc,quafi bmomia.Poflct etia dici,g> in prin- 
cipio dO vencrunt n6 erat mfi du£,poftea afit plurcs.Comeitor. 
Et dicebant adinuicc.Quis reuoluet nobis lapidc ab hoftio mo 
numenti?Et rclptctentes uiderunt reuoIutO lapide,& Angelum 
fcdentc fup eu. Ia.n.tcrremotus fadus fucrat dho refurgente, 
& dau(b fcpttlchro egrcflus erat Icftts. Vn cuida Monacho (an- 
£r,t Lauren.extr.t muros,ab incarnatione dhi anno. M. C. XI. 
miranti de cingulo fuo,quo cindus erat inlbluto,& fic&o an- 
/*e eQ vox in aerc facta eft. . Sic potuit Chriftus claulo exire (e- 
puichro.Angelus aut poft tulerat lapide, vt cgrcflum m fa&um 
Specuium Hiftoriaie. 



LiberScprimus. 



81 



indicarct.Prx timorc afit eius exterriti fiint cuftodes , & iacc- 
bat vclttt mortui.Actor.Dicit Glo.fun Matth. Scpulto dno in 
vi.fabbati quamdiu,licuit operari.t.v^; ad occasu Solis Mulie 
res vngufita parabat,hoc £ m Luca. Et qa prz anguftia tpis op* 
illud implerc n6 potu erut,tranfactoTabbato,id cftoccidcte So 
le,vbi Iicentia operandi rcdijt,cmerunt aromata . Etqa nocte 
prxoccupantc (cpulchrO adne ncn potucrunt,maneadierOt.Vn 
Marcus habet.Valde mane.M.itthcus autem.A pnma partc no 
ctis.i.a vefpcra noctcm (igntficat,in cuius finc vencrunt a'd mo- 
numetfl.Ideo aute fic nominar ca, qa ab illa hora ex qua fabba 
tnm tranlactum erat,liccbat eis facere,qctvolcbaiit.f.vngiienta 
parare,& vngerc corpus , & tunc ctiam tm Glo.cxpct uiit prx- 
parare,fed ( vt difhim eft ) nox ipfa rctardauit cas, ne poflcnc 
habcre acceflum ad monumcntum v(qtic mane. 
Qualiter glorificatiorum fmm Qhrifius meruit. Cttp. L I. 

NOta , g> Chrilius humtlitate pallionis tneruit (ibi tria.fi 
accclcratione gloriolx refiirrccrionis, qa no expeftauit 
generale futura.HocnotaturabApoltoIocO df.Propter 
qd & cxaltauit illO.f in refurrcftione £m Glo. I e glorificatio- 
nc (iti nols,qcT notat cO fubdit . Vt in noie Ieftt oe gcnu flcc. 
Verumth in oibus operibus fuis mcruit fibi vita xtcrna ia habi 
taadieconceptionisadfimilitudinc AngclorQ. Nacxpari cha 
ritate fecit opcra fua,& oia fucrunt xque meritoria fibt, qa in 
vnoquoq; opere fuo meruit totum prxmiO. Vh (icut dicit Apo 
ftoltts.Chriftus fa£tus eft obediens,&c. pp qct Dcus.&c.ita po- 
tuit vere dixille,curauit Paralyticum.vel locutus eft Samarita 
nx.vel qttodlibet aliud opas ronis fecit , & pp hoc Deus exal. 
&c.hoc tn potius dixit dc humilitate p.i(fionis,pp quanda co- 
aptatione,q fit p contrariu etia mcritO, & prxmifl.f.vt oftcnde 
ret humilitati paflionis riidcrep cotrarift exaltatione rcfitrre- 
dionis.ficut cO dhs vcrepofletdicere.Beati,qui lugent, cjm tpfi 
pofltdcbunt tcrra, maltut tn dicerc p n quanda contrarij coap- 
tationem,qm ipfi confoIabuntur,nec eft con(cqucns,fi Chriftus 
primo operc,qd fecit meruit tottnn prxmium fuum,g> idco (e- 
qucntia eiusopera fupcrflua fuerint, quia illis operibus plenitis 
meruit,q. prius meruerat,&fi non quantum ad vim mercndi,q 
attendit penes charitat£,c] nunqua creuit in eo,th quantttm aa 
numerO mcritorO,qui attcnditur pcnesopcra, nec eft remunera 
tus fupra merita ficutalii (anfti, iple eft.n.inter holes exccptx 
excellentix.quia ab ip(b inftanti concepttonis citts data funt ei 
canlinau non ad mcnfur2:vn qa (iimma charitate habuit,(um 
mQ prxmium meruit,&ttanonpotuitremitnerarifiipra meri- 
tum.Fuitth m prxmio cius miicncordia Dci,non qnantum ad 
eflenttam prxmti,(ed quantum ad radicem mcriti.i.quantQ ad 
fupertfliicntia gratix operantis.qux fibi d.ita cft non ad mcnfit 
ram^hxcn.gratta fttit radix meritt , & p hoc prxmij ,qux dau 
cft ei ex (bla mifericordia Dei , & fic etiam in prxmio Chrifti 
locG habct,qd df.Vniucrfx vix dni mi.& ve.Quod aurem df. 
Donauit illi nomen.t.honorificentiam,titper omne nomen.i.iu- 
per oe notninale.Hoc nomen eft qcf vocatur Dcav. Scd nonnc 
etiam antc rcfurredioncm habuit hoc nomcn, vtiq;,fed hoc df 
quo ad oftcnfionem , quia qttod ante refurrcftionem occul ttim 
erat Sm illud. Vcrc tu esDeus abfconditus,poft rcfiirrcclione 
in euidenti pofitum cft.f.vt (cirent ho!cs,& dxmones ipiiim cf- 
(e Detim.Quod crgo a conccptione acccperat £m. Glo.df ci do 
natum poft refurrectioncm pp manifeftationem.Propteiea ^p- 
prie loquendo Chriftus non fuit bcatior poft rcfiirredionem, 
quam ante Beatitudo.n.non confiftit in duplici ftola, fcd tm in 
ftola animx,quia (bla anima cognofcit;& diligit,& ftuicur Dco 
quod ett beatitudo xtcrna.f m illud. Hxc eft atucm vita xter- 
na,&c.Et hanc habuit Chriftus pcrfecum ab inftanti coccptio 
nis fux,ncc habuit aliquid admixtttm dc fuo cotrario, ideft de 
vera mi(eria,quia vera miteria eft folum peccatum,& potuit q- 
dcm ad illam perucnirc fine merito pafhonis, quia potuit con- 
fumpu mortaliuteimmoruliutis gloria veftiri ,. led non (iue 
mentoiuftitix,& charitati^.aliarumque virtutttm. Non cnim 
Chriftus homo cfle potuit,in qtto plenitudo virtutum , & gra- 
tix non fuerit,nec virtutcs ei inefle potuerunt, cihcto mortali- 
tatis indtito,quin per cas mereretur. 

Qubd Sol* humilitate fajpmis tntruit nobis ingrejfum 
Paradifi. Caf. LII. 

VT quid crgo voluit pati , & mori,fi ei virttites ad mereiw 
dum illa (uffictebant. Pro tc , nonpro (c , ut ipfius paf- 
fio vcl mors tibi eflet forma,& cau(a,forma virtutis,& hu 
militatis, caufa glorix , & libertatis. Meiuit enim nobis per 
niortis,& paflionis tollcrantiam qtiod per prxcedentia n6 me- 
ruerat.fiaditum Paradi(i,& redemptionem a peccato,a pfna,& 
a Diabolo. Itcm nota,quod Chriltus huiniliute fola palfionis 
meruitctiam nobis tria,fcilicct liberationcm,& lanttx Paiadifi 
apcrtiooem , & vium xternam . Nam fi omnibus opcribuc 
Tomus Quartus. L fuu 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vincenti/. 



fuU zqualiter fibi meniit.rwn thoibus zqualiternobis meruit, 
uam fi nihil meruit , qcT ad r>cccatumptinerfr,vtremiffionern 
vel fatisfaftionem, ixda aute funt opera charitatis meritona 
tjh,vt )pfum diligcreex charitate.quxda meritoria, & fatisfa- 
ftoria.vt cleemolyna.ieiunium, inartyriu.n.Vnde dicimus , g> 
{uimilitas paflionis Chrifti non fuit trh mcritorta yitz xtcrnx 
& fibi & nobis.fcd etia fatisfaftoria pro peccatis primorC pare- 
t6, & ideo p c5 mcruit nobis apertionc,q.a p ea fbli datumjert 
precium rede ptionis noftrx. Tanta.n.fuit humilitas in redem- 
ptione.quata (uperbia in prxuaricationc.Et fi ante mcruit alijs 
operibus nobis vitam xtcrnam, quantum crat cx vi merendi.i. 
cx natura charitatis.non tii ianux apertionem,quja in hoc Iblo 
opcrc (blutum eft debitum pro quo exdudebamur a Paradi(b, 
& qdem Abrah3,& alij fanfti antiqui meruerunt introitu Pa- 
radifi quatQ fuit ex fe.fed th iM hxrcditate non potuerO t in- 
trare,1icet promeritam, & etia fibi j>mifiam , ga obligata erat 
debitis.ficut contingitin hxrediutibus naturalibus, vndc opor 
tebat g> dcbitum peccati prius (blueretur , quod faftum cft in 
paflione Chri.Ite dicit Apo.ad Thi.g. Chriftus deftruxit mor 
te vtramq; fm Glo.f.animae,& corporis.Vndc. Qui morte no- 
ftra moriedo deftruxit.&c.Licet.n.oes fili j ire nauamur,& oes 
moriamur.th mors corporis dupliciter deJtruftacft.f.quantum 
ad ccrtam fpem refurgedi,qu5 habemus ex refurreftione Chri 
fti capitisnri , & etii quantQ ad timoris rcmotione.f.quia mo- 
do apcrta ianua nonita timetur mors corporis a fanftis viris 
iicut olim.qnoes defcendcbantin InfernC. Similiter mors aiz 
duplici ter.fquia in baptifino virtute Chrifti confccrato,ols rca 
tusoriginalis peccati,& aftuaUs abolet,& etia ipfe fbmes , ain 
carnc remanet debiUtar. Neutra tft mors adhuc penitus deftru 
fta eft.fcd in futura refurreftione penitus ab(brpta erit (ecun- 
dum illud Apoftoli . Cum autcm mortale hoc inducrit im- 
mortalitatcm , tunc fiet fcrmo , &c. 

D( Uor* Domimce refurrtHionis. C*p. L 1 1 1. 

COmeftor.De hora quidarn refurreftionis Dnicc varie lo- 
quuntur auftores.Hierony.in li, i i.quxftionum , diat g> 
refurrexit vefpere fitbbati. Ambro.in fine cxpofitionis luce di- 
cit,g> jpfunda noftc.vh & Mulieres potuerCt ad monimetO ac- 
ccdere cuftodibus quiefcentibus,& Prinripes Saccrdotu dixe- 
runt,g> Di(cipuli eius nofte venerunt.Auguftautem dicit,g> di 
lucuIo,cui con(cntiunt,qui dicunt dhm.4o.horis mortuD fuifle. 
f.quatuor horis vefpertinis parafceues, & 3fi.duarum noftium, 
& diei intermedicVndc & poft rcfurreftionem totidem dieb' 
pnte afcenfioncm in terra moratus eft . Et hxcEcdcfia magis 
approbat.Vndc mane prima fabbati,&c.Ecdefia quoq; aflenti- 
- re vf in hoc,g> matutmas laudes jp dhi refiirreftione celebrat. 
Pro prxdifta vcro fcntentia Ambrofij facit, g> Sanlbn in typo 
refurreftionis,mcdia nofte furgens tulit portas Gazz.Sic ergo 
anima Chrifti rcdijt ab inferis,& reddiu eft corpori fafto im- 
paflibili.Pctrus Lumbardus.Habuit quidem, & ala illla bonum 
aliquod in fepp mortcm,quod no ante.f.impaflibilitatem, nec 
th bcatior.quim ante vcl melior,quia non fanftior. Comeftor. 
Vtrum autem tunc fafta dt impaffibiUs, cum egrefla eft a cor- 
pore,an tunc dcmum cum rcddita eft corpori , ne fine corpore 

tlorificaretur, non memini me legifle. De fanftis quos eduxit 
einferoo.fi quzritur vbi fuerint poft refurreftionem,Deus no 
nit. Vel ficut dicitur de Domino, fuerunt in cxtremis maris.i, 
fiipcr ampliflimos fines orbis. 

De Diuerjitote uduentus Mulitrum , & numero Jngt- 
lorum. C*p. LIIII. 

ACtor. Quxritur de diucrfitate aduentus Mulierfi ad ft- ' 
pulchrO,cj vr cflc in Euagdiftis,& ctia de diucrfis appari- 
tion:bus,& nuinero Anecloru.Nam de Maria Magdalena dicit 
Matth.g, cognouerit reuirrcftione AngeJo reuelantc. Iohannes 
dicitea ignoraflc,& dixifle.TulerOt dnm,&c. Item Matheus di 
cit eam pcdes dhi renujfle.Iohannes dhm ca xhibuillenc tan- 
gerct.Matth.dim ca gauifam fuiiTe.Iohannes neuifle. Ite Mat- 
thcus dicit cas vmcum Angelu vidi(fe.Lucas,g Iohanncs duos. 
Hzc oia (bluuntur p ordinatione hiftoriz,g hic ponit Auguft. 
in GIo.Dicit,n.g> pnma (abbati diluculo venerunt ad monumc 
tum.vtoes Euangeliftx confentiunt.Ia.n.faftum crat.quod hie 
df dc terrcmotu,& rcuolutionelapidis,& terrorc cuftodu. Ve- 
nit aut Maria Magdalcna.cj cxteris feruentior erat. Vn & Ioha 
ncs ei (bla comemorat,tacitis alijs,quz cum illoerant. Et vi- 
dcns lapide (iiblatQ antequam diligentius infpiceret, credes fu- 
blatum corpusjcucurrit & nunciauitPctro , & Iohanni.fm Io- 
hannem,qui ctiam currentes ad monumentum,& non inucnic- 
tcs corpus crcdidcrunt,quod dixerateis Maria.f.corpus eiie fu- 
blatum,& abierunt. Maria autem ftctit ad monumcntum foris 
plorans.fin horto, & tuc vidit Angelum fedentc fuper lapidcm 
tcuQlutum,dc quo Matth,& Marcus^Ad cuitu vcrba Maria du 



fleret indinauit (e & profpoitin monumentum , & tune vidie 
duos Angelos (edentcs.vnum ad pedcs,& aliQ ad caput,de qui- 
bus Lu.& Iohan.Qui dixerunt ei,f m Iohanne,quid ploras. Ec 
intelliguntur hic (urrexiflc Angcli , vt & ftantes viderentur, ut 
dixit Lucas.Etdixcruntfm Lucam. Quid quxritis.viuentf cil 
mortuis,&c.Poft hoc conueda Maria rctro, vidit Icfum ftatfc, 
ftn Iohanncm,& non agnofcens eum putabat HortuIanQ , fed 
nominata ab eo cognouit cu. Qui & dixit ei.Noli me tangere. 
N6 du.n.afcendi ad Patrem meum/upple in corde tuo, qa tne 
non credis zqualem patri effe, fed fublatum tanquam purfi ca- 
dauer. Ac fi diceret.Quia tanquam mortuum quzris,viuentcm 
ungere non mcreris /Tunc egrefla cft de monumento , id eft 
de loco ante lapidem cflbfum,& cum ea aliz mulieres.quas f m 
Marcum timor inuaferat,& nemini quicquam dicebant. Et tfio 
occurrit eis Iefus fm Marcum,& (alutauit eas,& tenuerunt pe- 
des eius.Sic colligitur Angelorum locutionem bis eas habuifle 
venientes ad monumentum,& etiam ipfius Dhi bis.f.lcmel qa 
Maria eum Hortulanum putabat,& nunc iteram cum eis occur 
rit.vt eas ip(a repetitio in fide confirmarct . Vcnit ergo Maria 
Magdalena annuncians Difcipulis, & aliz quz cum ea erat f m 
Lucam.Sed adhuc obijcitur de Angelo, quem dicQt Mattheus 
& Marcus eis apparuifle,quia Matthcus dicit cum fedifle foris, 
Marcus vero intus,dicit cnim , g» introeuntes in monu.vi.iu.fc. 
in dex.Ad hocpotcft (blui duphciterfm Glo.nvcl dicendo , g> 
duo fuerunt Angeli,vnus mtus^iltcr cxtra, vcl quod eft jpbabi 
lius,vbi dicit Marc',g> introicrut in monum&Q, non eft intelli 
gedu,g> intrauerunt ipfum lapidc infciffum , in quo pofitC fue- 
rat corpus.fed inaliqua fepta quibus ambiebatur,& lbi viderut 
AngelQ in aliquo fpatio ante perra fedcte fiip lapide reuolutu. 
De Argumentis Dommice refurreclionis.ry numero Aff*- 
ritionum. Csf. L V. 

ANno igitur i^.Impenj TyberijjCxlaris adhuc procurato 
re Iudxf Pilato mortuus eft dns,& refurrcxit.Refurgens 
autem veritatem refiirreftionis multis argumentit comprobra 
uit.multa in corpore fuo oftendcns przter naturam corporis im 
mortalis,vt fic veritatem refurreftionis aftrueret, & ab Apofto 
lis,& abeorum pofteris omnem omnino caufam hzfiutionis 
amoueret.Comedit.n.& bibit cum eis,cum corpus fpirituale ci 
borum alimonia minime indigeat. In corpore proprio dcatri- 
ces oftcndit,cum a natura corporis immortalis penitus aliena 
fit omnis deformitas ricatricis.Sed quzritur dc cibo illo.quem 
comedit , quid faftum fir, non.n.in nutrimentum corporis eius 
cefGt,cum eflet glorificatQ? Rhdet Comeftor,g> cibi ab co ftira 
pti ante mortem ccfferunt corpori eius inahmoniam,poft refur 
reftioncm vero fumpti abfumpti funt, ficut aqua mifla in igne 
confumitur.Vnde glofa ibidem . Aljter abforbet aquam tcrra 
fitiens,aliter radius fblis calens.illa indigetia,ifta poteftate. Co 
meftor.Prxter hzc argumcnta. Lucas (cribcns hiftoriam aftufi 
Apoftolorum ponit,& alia. Fuit.n jrgumentum refurreftionis, 
g> per dies.4o.apparuit cisloquens de regno Dei, no eft aut in- 
telligcndum,g> fingulis.^o.dicrum apparuerit Apoftolis,fed in- 
fra numerum tot dicrum dccies apparuit eis , vt ex euangehca 
hiftoria colligitur.Ipfa namque dic refurreftionis quinquics ap 
paruiflc legitur.Primo Marix Magdalen^.Secundo muheribus 
rcdeuntibus dc monumcnto,qh tcnuerunt pedes eius,& adora- . 
uerunt cum.Tertio Petro. Quarto duobus euntibusin Emaus. 
Quinto deccm Apoftolisabfcntc Thoma. Sexto poft dies ofto 
apparuit eis przfentc Thoma. Septimo feptcm Difdpulis appa 
ruit in pifcaaone ad marc Tybcnadis. Oftauo in monteTha- 
bor qh conuencrant in Galilca.I ta ante diem Afeenfionis appa 
ruit ofties,ipfa uerd die apparuit bis.Semel i i.Apoftolis czna- 
tibus in cjnaculo,ccce nona apparitio,ftatimq; poft comeftionfi 
Apoftoli 11.& alij Difcipuli, & Mulieres dc ciuiute vnanimi- 
ter cgrefli iuxu Dhi prxceptum.vcnerunt in montem OUueti 
& ftatim Dns apparuit cis.cccc decima.Aftor.Primoigitur iux 
ta Marcum apparuit Dhs Marig Magdalcnc.vbi dicit glofa.Be 
de.Ideo primo mulicri apparuit, vt qux prima guftauit morte, 
prima guftaret refurreftionem . Item ne perpctui reatus apud 
viros opprobrium fuftincret,qux in virum culpam trafcfiderat, 
transfundit & gratiam.Item ldeo peccatrici,& tantx pcccatric» 
apparuit. Primo vt oftendcrct, g> vbi abundauit ddiftum.plfr. 
rumquefupcrabundaret, & graua.Item ne.CaUquis digne pjni 
tens de vcnia dcfperet,vidcnscam quondam tot vitijs fubdiri, 
nQc adeo a Dho dileftam,vt ipfis Eu5geliftis, & ApoftoUs dhi 
refurreftionem euangelizaret.Vt autcm oftendat tuangcUfta, 
quam magnapeccatrix fuerat, & pcr hoc in ca gratia Dci cui- 
dentior fiat.addit.De qua eicccrat fcptem dxmonia. Vt crum, 
ait Greg.in Homel.fupcr Luc.feptem dzmonia Maria habuit, 
quz vmucrfis vitijs plcna fuit, fcptcaarius cnim aumerus vni- 
ucrfitaus eft. 



Digitized by 



Google 




timus. 



82 



s 



t>e ApparitionefoBa Tefiph,& altereatione luaUorum cum cu~ 

ftodibus fepulchri. Cap. L V I. 
.^- Rxterea.qur m Euangelijs leguntnr de apparitione Dftt 
\J polt refiirrc&ionc.lcgfltur et in Apoftolo,g» vilus cft Iaco- 
bo,& qninscntis fratribtts fimul.fed nec tempns, nec modfl 
Jcterminat.Quida' dicfit.q» Iacobus mortuo dno vouit (b n6 co 
mefturu.doncc Chrifttis rcfurgeret,& ideo dicOt.q» cade dic re 
lurreaionis npnaruit illi. Fuernnt & qui dicerct Iofeph eadem 
vefpeta,qua fepeliuit dhm .1 Ittdxis incarceratfl , & NicodemQ 
totuifle.ac deinde factfl Difripulfl.Et antc a.ios ftatiw apparuit 
Ioleph in carcerc ad confolandfl eum.Ex Euangelio Nicodcmi. 
Poft Sabbatfl itaq; Iudjei, qui incltiferat Iolcph iuflerunt etim 
prxfcnt3ri,& apenentes p daue fiijna hoftij non inuenerunt.ftu 
Pcntibus aflt olbus fiip hoc,ecce qda de mihtibus , q cuftodie- 
JbSt (epulchrfl,intrauit Synagoga dices. Nobis cuftodictib' mo 
■tumetu faftus cft tcrremotus,& vidimus Angelu dni,quo rcuo 
Juit Iapide monumcnti,& (edit fup eum.prx cuitts tiinore facti 
itimus velut morttii,& auditiinms efl diccntc mulieribus,q ve- 
rerant ad fepulchrG,q> (itrrcxit Iefus,& prxccdcret eos in Ga- 
ilea.Conuocantes aflt Iudxi oes militcs cuftodcs (epulchri,di- 
xerunt eis.Qux funt muliercs illx ad quas Angclus locurus eft 
& quare non tenuiftis cas.Qui rhderunt,Mulieres,q fuerint ne 
fcimus,& nos prx timore Angeli qtiafi mortui fuimus.qOo cr- 
go apprehendere illas potuimiis.Dixerunt Iudxi,vitiit Dhs.qa 
116 credimus vobis.Rhdcrunt militcs.Quata miracttla (acicnte 
Iefu vidtftis,& non credidiftis?qflo crgo nobis crederetis, & ve- 
xe vt dixiftis viuit Dns.f.qucrn vos cnicifixiftis.Datc nobis lo- 
icph.que indufiftis in cuhicttlo,& nos dabimus vobis Iesfl, que' 
«uftodiuimus in lcpulchro,rhderunt ludxi.Ecce domus Iofeph 
in Arimathia eft,rfidcrunt militcs ,• fi Iofeph ctt in Arimathia, 
& Ielus cft in Galilea.fic audinimus ab Angelo dicentc mulic- 
xibus,hxc audicntes timiieruns v.ilde,ne fi iioc audiretur a po- 
j»ulo,oes crcdereVin Iefum. Et congrcgStw pecunia multa dc- 
dernnt miHtibus,diccntcs,&c. Tres aute viti venerunc dc Gali 
lea in Hierufalem.f.Phinces Sacerdos,& Adda pccptor,& Ag-^ 
eus Letrita,& dixerunt prineipibus (acerdotum , & oibus Itt- 
Ixis.qui in fynagoga erant.Iefum qucm crucifixiftis vidimus 
cum 1 i.Difcipulis loquentem inmonte Oliueti, & poft hoc in; 
Cgluaftendcnte.Hocaudientcs ^rincipcs faccrdotum, &fenu>: 
res dixerflt illis viris. Date gloria Deu i(raelu% date:coiifcflto- 
nem fi vera (unt qux dixiftis,rhdei iint illi. VhutDeus Abra- 
liam,I(aac,& Iacob,quia fic vidinius vrlocuti fumus, ftatimq; 
cxurgentcs prwcipcs faccrdotum tcncntes lcgem .tn manibosv 
dixerunt eis.Adiuramus vos p Defi Ifraei^vc ainplius no amur 
<ictis verba hxc, q locuti eftts nobis dclefu. Et dcderfit eij pe? 
cunia nutlta,& miferunc cum cistrcs viroE Tt deduccrcnceos. 
inrcgionibus luis,vt nnllo modo ftarcntiri Mienifalem. 
Be R latoone tofeph fuper liicratione fiM,& cureere. C.LV I I. 

COngrcgatiq; ocs IuJ^i.fccci unniiitcr fe.lamcnratiartent' 
magnam.dicentes. QuDuVcibhoc tT^num^uod faafl .eft; 
inlliacl,& tollcntcs thomum charwe, fcriplcrunr ad lo- 
lepl) dkcntcs. Pax tecum,&.oIbusyquirtccum'func,fcimus q.a. 
peccauimus in Deum', & in-iO.';Dignareergo veniread tilios- 
tuos,quiaadmirati:fiiratts de afliimpttd&otua, Dfis.n.hbcrauit 
f e,dc rhaligno confiho noftrd.Pax:tibi Dfialofeph,honotabihx 
ab ol plebc:Mi(eruntq>(cptem viros amicosJo&ph. Quosulia' 
o(culatus,fu(ccpit in domum fium. Alia antern dte afcen flit fu- 
per Afinum funm,& vcnit cnm ilus mHierufolem,& occurrcn- 
Ses ei Iudxi falutauerCc,& ofculan.funt cfl ocs,fit(ccpitq3 efi Ni 
«odemusin domum fuam,& fccit ei comiiuium. Alia aute die 
conucnientes ludxi dixcrunt ad eum . Da confeluoncm Dco 
Hrael,quia.n.conrriftati (umus-deco , g» fepelifti icorpuslefu, 
includentes te iri cubiculo pp dicm fabbati,poftera die qutfrc- 
tes te non inuenimus,& adirurati (umus nimis, & pauor cdpre-< 
tiendit nos vlq; nunc. Et nunc prxfirntc te coram Dco manifc-, 
fta nobis,quid de te a&uin fit a-ndi t lofeph. Qrn mc redufrftis 
in die parafceuead ve(perum,dum ftarc incractoncin dic lab- 
fcati noftc mcdta fulpepCt eft domus in qtta era in quatuor An- 
gulis,& vidi lefiun ficut fulgorcm Iucis,& prx tiinore cectdi in 
cerram > & tcncns manttm mcam elcuauit me de tcrra,rolq; p- 
fudic me,& extergcnsfaciem inea ofculatus eft mc,& dixit mi- 
hi.Noli timcre lofeph.iefpice in mc , cgo fum Icfiis que tufe- 
pelifti.Et tenens manum mcam deduxit mc ad locum vbi fcpc- 
tiui eum,& oftendit mihi findoncm,& fafcialc in quo caput ei 9 
kiuolui.Tunc cognoui,quia Iefus eft.Et adoraui eum,& dixi.Bc 
nedivtus.qui vemc in noie dhi . Ft tencns manum meam dnxic 
me in Arimathiatn in domum meara dicens. Pax tibi, Ylip.ad; 
4o.diem non exeas de domo tua.ego autein vadam ad diliapu- 
losmeos.Cum hxcaudiflcntPnncipes Sacerdotum , &Iudxi 
(ftupcfafti funt y 8c vckit otorcui ccciderunt fuper taaes fua& irt 
Speculum HiftonaJct 



tcrra,& cxdamantes dixerunt. Quod eft fignnm.quod factum 
eft in Ifracl- Quida autem nominc Leui dixic.Eso noui dc co» 
gnationc eius timentes Dcum , qui cum orationibtts (cmper iti 
templo oftcrebant ]>eo Ifracl.fed & Symeon Sacerdos quando 
oblatus cft pucr in tcmplo.fufcepit cum in manibtis fuis, &c.& 
ait.Nunc dimittis fermim ftmin domine, &cxt. 
De iliis qui eum Domino refurrexerunt , de coniuratione Ca~ 
rini,& Ltuiej/. Cap. L V 1 1 1. 

SVrgcs autem lofeph in medio dixit, Benc admimmini,qm 
audiftis,quia [cfus vifus eft a morte refurgcns,& tn ccetum 
afcendens.plus autem admirandum eft, quia non (blum fiir 
rexit,(i.-d multos alios mortuos (ulcitauir, qui & mttltis vifi sut 
in Hierufitlem.Et nunc qnia fcimus oes Beattim Symeonc Sa- 
cerdocem magnum, qui ftifccpic Icfum infantcm in manib 9 itt 
tcmplo,habui(lc duos fili»s fratrcs germanos,& nos in dormi- 
tionc ac (epulturx eorum iutcrfuimus, ite & vidctc monume- 
ta corum,apcrta.n.funt,quia rcfurrexcrrmt , & ccce in Arima- 
thia funt viuentes in orationibus. Et quidcm audiuntttr dami 
tes,nemini autem loquentcs,fed fiint vt mortui filentes.Eamus 
igiturad eos cum omni rcucrentia,& coniurcmus cos, forfitan 
locjucntur nobis dc refurreftione fua,& myfterio hoc. Hxc an- 
dietesafltocs gauifi funt.Et euntes Annas,& Caiphas.Nicode 
mus,& Iofeph,& GamalicI,non inuencrut cos in fepulchiisfed 
ambulantes in Arimathia inuencrunt cos ibi in oratione flexnt 
genibus,& ofculantes cos cfl 01 ucncrationc, & timorc Dei.pcr 
ouxerunt cos Hierufalc infinagoga.daufifq; ianttis tollentcs le. 
gcm diii, |>ofuerunt in manibtts cotfl.coniurantcs cos p Deuht 
Adonai.qui p lege,& Piophetas locutus eft dicentes. Dicite (l 
crcdius,9> ipfefit Chrift',q. vos rcfufcitattit a mortuis,& enar- 
rate nobis qflp rcfitrrcxiftis.Hanc ergo coniuracione audientes 
Cannus,& Lcucius,contremuerunt corpore, & gemucrOc cor- 
de.fimulq; in c{IQ refpicietcs , fcccruntq; digitis fuis fignaculit 
Crucislup Imguas fuas,& ftatim fimul locuti funt dicetcs. Da- 
te nobis fingulos thomos chart.r,& fcribemus , q vidimus , & 
audiuimus.Et ledentes (iripferflt finguli fic diccntcs.Iefii Chri 
ftc Dhe Deus , rcfurreflio , & vita mortuorum permittc nobii 
loqui myfteria,qux per mortem crucis tux operatus es,qa con' 
itrrati fiimus per nomcn tuum.Ttt cnim iti(fifti (erttis tuis , ne- 
mini referrc tux maieftatis focrcta.qux in infcris fccifti. 
Relatit eorundem de iUu/lratione Inferni inaduentH 
Ckrifii Cap. LIX. 

NOs cum eflcmtis cum natnbus noftris pofiti iri caliginc 
tcnebrarum, (ubito fafttis eft attreus (bhs color, purpu- 
rcaq; lux,illuftras fup nos. Statimq; humani gcnCris Pa 
ter Ada,cfl olbus fandis Patriarchis , & Prophetis cxultauei flt 
dicentes.L.ux lfta auftor eft luminisxtcrni,q nobis jOmifitco- 
rtcrnfl lum6 fufl tranfmitterc , & exdamauit.Ifitias Prophcta, 
& ait.Hiceft filiusDei.lux patris , ficut pdixi cfl a.fhuc viucre 
in tcms.Populus,q (edcbat m tenebris.v.l.m.&c. CQq; cxulta- 
remus oes , Iuminc,qcT fuperluxit nobis, fuperuenit ecnitor np. 
Simeon,& cxultas dixit oibus. Glorificate Chiiftfl filittm Dei", 
q.a t gocfl ltiiccpi irifafwe natC m manibus meis in t£plo,& Spi 
tftu Fandto cdpulfus dixi. Nunc Dhe viderflt oculi mei falutare 
tuum.&c.Poft hxc fitperuenit Hcrcmicula , & inte.-rogatusab 
olbus qs dlct,rndit.Ego (iim Iohanncs, & Prophcta,& vox al- 
tiflimi,prxiiii ante facie eius pparare vias eius,ad dan.fci.fa.p; 
c.in re.&c.& baptizaui cum in flumine lordanis , & ipfe filius 
Dei ex alto vcniens (edentibus nobis in tencbris orict. CQ aflt 
audiflet Ad3,dj> rihus Deiin Iordane baptizattisciret.cxdama 
tiitad iihum lufl Scth,&ait.EnarrafiliPatriarchis,&Proplio 
tis;qux a Mtchacle audifti qh ad portas Paradifi te mifi,vt ibt 
Dhin rogares tibi dari olcum dc arborc mi(ericordix,qao cot 
pas mcum pertingeres cum eflcm infirmns.TQc Seth appropin- 
quans ait.Cum orarem ad portas Paradifi - pparuit mihi Angc 
lus Michael diccns . Noli laborarclachtymis orando pro oleo 
ligni milcricordix,vtpertingaspatrcm tuttm prx dolorc corpcw 
ns (iii, quia nunc nullo modo potcris ex eo accipere, (ed m no> 
uiflimis diebus qh completi erunt anni quinq; nnllia dttccntij 
ttmc venict fup terraamanttflimus Dei hlius Chnftus,q rcftt 
fcitabit corpus Adx,& aliorfl corpora mortuorum cuin co.Ipie 
vcniesin lordanisaqua baptizabitur,& olco milencordix ittf 
vnget oes credentes in(c,q'uirena(ccndi funt ex aqua,& Spiritu 
fan&o.f in vitam xtcmam. TQc DeifiliusChriftusincroducet 
patrtm tuum Ada,ad arbore milcricordix in paradifitm. Hoc 
audicu tcs Pa triarchx,& Prophetx.cxuluuertint valde. > 
DeDefcenfitChriftiadinfcroi. Caf. LX. > 
— T ccce Satha Princcps,& Dux mortis aducnics dixit ad 
fi InfcmQ.Prxpara temccipsfl fufcipcrc Icfiint, q. fe cloriai» 
Chriftfi fih& Dei efle,& h6 cft timens morte , & dicehs. 
Triftis cft anima mea viq; ad mortem. Multaquc aduerlatu» 
Tomus Quarcus. L i cftnu- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



eft tnihi malefidjs fuis,& quos cgo mortuos ad te perduxi, iple 
viuos a re abftraxir.Rfidens infcmus ait , Multi fiint qui a me 
dctcnti funt,qui dum vizeruntin terris mortuos a metulerunt 
non fuis potentijs , fed prxcibns diuinis, & Omnipotcns Dcus 
eos a mc abftraxit.Quis autem cft ifte Iefus,qui vcrbo fito line 
prarcibus mortuos vtdicis a mc traxit,forte ipfc eft qui LaiarO 
jam fctentem,quem ego tencbam mortuum.per vctbum Impc 
rij ftUTcddiditviuum : rnditSathan,Ip(cefUiIeIeftis.Ait infer 
uus.A Jiuro tc pcr virtutes tuas,& meas ne illum ad mcperdu- 
cas.ego.n.qui verbum Imperij cius tunc audiui,pauore contre- 
jnui,& ola mca officia fimul mecii turpat* funt , nec ipfum La- 
> arum potuimus tcncrc , fed excuticns fe vt Aquila per omne 
agilitatem,& ccjeritatem faliens cxijt a nobis,& ipia terra.qua? 
corpus eius tcnebat mortuum ftatim rcddidit viuG. Ita,& nunc 
fcio,quia fi illum ad me pctduxcris, oes hic ih carccre crudeli- 
tatis daufos,& vin&os fbluet,& ad vitam diuinitatis fiia; pcrdu 
cet. Cumq; adinuicem bxc loquercntur fafta eft vox vt toni- 
truum,& fpiritualis damor.Tolii.porus prin.ve.&cEt dixitln 
fernus ad impia fuaoflida.CJaudite portas arrcas, & veftcs fup 
ponite,& fortiter refiftite,ne captiuemurtenetes captiuitatcm. 
Clamauit autem Dauid diccns.Nonne cum adhuc m terris vi- 
uercm prasdixi.Confitcanturdoo mifcricordiar eius,& mira.e, 
fi.ho.quia contcret pprus arreas,&c.Et fafta eft iterum vox ma 
gna cum tonitiuo diccns.ToIlite portas prin.ve.&c.rfidit Infer- 
nus quafi ignorans.Quis eft ifte Rex gloriar. Dauid aute dixit, 
Dfts fortis,& potens , dfis potcns m prarlio,ipfc eft Rcx gloriac, 
hoc co dicentc fuperuenit Rex gloriar Dfis maicftatis in forma. 
hois,& artcrnas tcnebras illuftrauit.-infolu ta vincula diftrupit:& 
inuictas virtutis auxilio fcdetcs nos in tencbris vifitauit, Hoc vi 
dens Infernus,& impia cius pfficia,expauerunt jn x>prijs rcgnis 
agnita clariratc tanti luminjs,dum rcpente Chriftum vidcrunt 
in fedibus (uis.exdamaucrunt dicetes.Victi fumus, Quis es ttt 
tam magnus faccus paruus , excelfus Imperator in forma ferui 
apparens,admirabiljs prxliator.mortuus in fepulchro iacuifti,& 
Viuus ad nos defccdifti>& in tua morte vniucrfj tcrrita eft crea 
tura,oia commota funt (ydera, & nunc fitctus cs inter mortuos 
liber,& rcgiopcs nf as pturbas.>Quis es tu, q. iftos originali pec 
cato aftrictos.tua potentia captiuos abfoluis, q. peccatorO tene- 
bris cxce;catos,diuina Iucc,& fplendore pccfundis, Vn es tu Ic- 
fu,ho ta fortis.tl fp]cndidus,& a criroinomundus. Ille.n.mun- 
dus tcrrenus,qui nobis riquc huc fubieetus fuit , & noftris vli- 
bus tributa per(bluir,plia nunquam muncra inferis tranfinific, 
Qius crgo cs ? qui fic intrepidus noftros fines ingreftus es , nec 
folum noftra fupplicia non vcreris , & infuper dc noftris vincu- 
lis omnes auferre conaris. 
Ve Religatione S*thM*.,J? infernifpoliatitmt. Cttp. LXI, 

TVnc Rex gloric Dns maieftate fua mortcm couculcas co 
prchendens Sathan Principe igneis cathenis couftrictum 
tradidit in Infcrni poteftatem, & attraxit Ada ad fua da 
ritatem.Infermts autem fulciptcns Sathari, cum nimia incrcpa- 
tionc dixit ad efi.Q princeps pditionis Bcel£cbub,derifio An-« 
geIorfi,& fputfi iuftorfi.qd hoc facere voluifti Rege gfiar cruci- 
Igere,in cuj» mortis cxitu,t£u nobis Ipolia ^mififti.Ecce iftc 
Iefus firma carceris hoftia confregit,mortis captiuos eiecit.vin- 
ftos (bluit,q fub nfis folcbat fufoirarc tormeus. O princeps Sa 
than,diuitias quas acquificras p lignu jSuaricationis,nunc p li- 
gnum faluationis pdidifti.du huc Chnftu Rege gfia: fmpendi- 
fti.O princeps,& autor mortis.origo fupbiar.dcbueras primuirt 
iftius Ie(n c3m mala rcquirere,& m quo nuJJa cul^a cognouifti, 
quare finc rone efi cr ucifieere aufus fuifti , & ad regionc" nf am 
innocete,& UiftQ perduxifti.ac totius mudinoxios , & iniuftos 
pdicUftirAduerfum te,& aducrfura me cgittnAmmo.n.cogno- 
/ces quanta tormita,& intinita fupplicia jn mea (cmpitcma cw- 
ftpdia paiTurus cs,harc eo Joquetc ait ad efl-Rex gfiat. Erit Sa- 
than princeps fub tua potcttate in loco Adx,&fiuoru eius.om- 
nifiqj iuftorQ.Et extedes manu fu2 dixit. Vcnitcad meoeslan 
fiimci,& oes.q habetismeaimagineatq, fimilitudine.Deindo 
magna voce dixit.Exaltabo te dfie,qrh fufcepifti mc.&c.Et tc- 
li£s dextera manQ Adar^ifcendit ab infcris , & oes (anfti fecuti 
fimt cu.Tunc exdamauit Dauid.Cantate dnocanticum nouu, 
qa mirabilta fecit.Et ols multitudo (andoru rndit. Gloria harc 
cft oIbus(anctis eius,Ame AHcluia.Poft hoc damauit Abacuc, 
Egrefliis es in lalutS populi tui,&c.Et oes lancti rnderunt. Be- 
ncdi&us,a vcnit in nole dfii Dc s Dns,& illuxit nobis. Michcas 
quoq; e\clamauit dicens . Quis eft Dcus ficut tu dfic aufercns 
iniquitati,& tran.pcc.&c.E t rrtderunt ois fahcti. Hic eft De 9 
nf in *ternum,& in (aeculum (arculi,ipfe re.n.in ff .Sicu t & om 
nes Sanfti Pi ophetar.de fuisprzdiccis laudibuslacra rcferebat 
& omnes fancti, Amen,& Alleluia damantes fequebantur Do 
ounum,qui inttoduxit eos in ParacUfum, 



D# Qccurfu Enoch,& Hekt,& Latrcms itxtri in ingrtjf* 
targdtfi. Caf. LXII. 

ETocctirrcruntcis viri duo vetufti dierum ,quos interroga- 
uerQt. Qui arftis vos,qui nobitcum in Infernis nondu mor 
tuis fuiftis,(od in Paradifo cuin corporib' vcftris collocari eftis. 
Kndit vnus cx ets.Ego fum Enoch, qui vcrbo Dei huc tranfla- 
tus fitm,& ifte Helias,qui huc in curru igneo aifiimptus cft , & 
v(q*, nunc morte non guftauimus , (ed adaduentum Antichri* 
fti rcforuati fiimus,diuinis fignis, & prodigijs cum eo praeliatu- 
ri,& ab eo in Hierutalcm occidendi,poft triduum vero,& dimi. 
dium dierum iterum in nubibus allumendi fumus.Cum hoc Jo 
quercntur ecce fuperuenit alius vir miferrimus portans in hu- 
mcris fuis fignum crucis.Vidcntcs aCt eu oes lancci dixerut ci. 
Quis cs tu,& quod eft (ignu q> portas in humcrisJqui rndit.La 
tro fui,qui cum Ielu crucifixus vidi mirabilia creaturarum , q 
fadta funt p cruce eius,& credidi efi olum creatore , Regeque 
Omnipotente.Dcprccatas quoq; fum eu dicens. Memeto mct 
dfie du venens in rcgnu tufi.q ftatim deprecattone mea fufci- 
pics,dixir mihi.Ame dico tibi hodie mecu eris in Paradilb , & 
dedit mihi fignum crucis dices.Hoc portans vadc in Paradisu, 
& fi non dimtlcrit tc ingredi Angclus cuftos Paradifi , oftcnde 
ei hoc fienum dicens.Chriftus filius Dei nuuc crucifixus huc 
me tr3(inifit.Quod cum fcciftcm ftattm Angelus mihi aperies 
me introduxit , & collocauit me ad dexteram partem Paradtfi 
diccns.Ecce modicum fuftine.& vidcbis ingrcdi omnishumant 
gcncris Patrem Adain cum filijs fuis tanfSs , & iuftis Chrtfti 
Dni crucifixi. Audientes (ancti verba Latronis,vna voce dixc- 
runt.Bencdicrus Dominus omnipotcs, Deus miforicordiarum, 

3ui talem gratiam peccatoribus dedit,& eos ad Paradifi gloria 
cduxitjvitamque certiftimam.Amen. 

Z>« Fine mrrMtOMt , if eittt defcriptien*. 
Cttf. LXIII.. 

H^c funt myfteria.quae vidimus.cartcra amplius enarrate 
pcrmiftt non fiimus, ficut conteftatus cftnobis Michael 
Archangelus,qui etiam nobis iulEt ire trans Iordancm in Jocu ; 
optimum,& pinguem, vbifitnt multi,qui nobifcum refurrexe- 
runtjiiui tm tribus diebus permiifi fumus in Hieru(alem cele- 
brarc Pafoha Dni cum viuentibus parentibus noftris,intcfti- 
monium re(urrcftioni*-dni noftri Icfii Chrifti. Poftquos trca 
dies rapti fiint innubibus oes ,qui npbiicum relurrexerunt , & 
trans Iordanem perdiiSi fitnt,atque amplius a neminc vifi sfit» 
Igitur poftquam fcriplcrunt harc oia finguli in thomo chartx.. 
Carinusquodfcripferatdeditin manus Annar & Caiphar , & 
Gamaliclis. Luciusautcm.quadfaipforat^Jedit in manus Ni- 
codemi,& Iofcph. Et fiibito transfigutaci fiint candidati nimis. 
&oon fimt vin amplius,Scripta autem eorum inuenu fitnt ar- 

3ualia,mhil magisVel minus littera vna. Harcigitur admiran- 
a Carini,& Leucij di&a audiens ois finagoga Iudf otum.dixe 
runt inuicem. Verea Dno fafta funt ifta.Et excuntes dc fina- 




omnia,& pofuitjn codicibus publicis prattorii fui. 
De Afcenfune Dotmni. Cttf. LXIIIL 

COmcftor.Ante.diem igicur Afcenfioras appaniit Domin* 
octies,vt fitpta dictu t&, ipia vero die his (emelXvndecim 
Apoftolfs comedetibus in cf naculo.Oes fiquide ta Apfj,quant 
ahi Difcipuli,nec rion^tiMuIieres,q habitabat in tlla parte Hie, 
rufalc.quar df McDo.fiin montc Syon, vbi Dauid conftruxerac 
fibi palatifi,& crat ibi cenaculu grandc ftratu.in quo practepit 
fibi Dris parari Pafcha,vbi tunc nabitabant Apoftoli. 1 1 .catteri 
au t Difcipuli, & Mulieres habitabat circuquaq; p diuerfit ho- 
jpitia.Et du comederet. t i.in carnacu!o,apparuit eis Dns,& cx- 
probratut Tcrcdulitare coru,& duricia cordis,& comcdit cfi cia 
&c6ue(ces pcepit abHierofolymis ne difoederet/ed expcdarec 
^miffione patris. Hoc didka pcepi t eis vt egredcrcnt dc ciuit* 
tc,& euanui t ex oculis eorfi.S ta timq: poft comeftionc Apofto- 
li. 1 1.& alii Di(ciputi,& Muhcres de ciuitate vnanimiter egrefi 
fi iuxta Dni pccptu.venerunt in monte Oliueti, & ftatim Dh* 
jterO apparuitcis. Tficq couenerat carperunt ipfum interroga- 
re dicetes.Dne fi in tpehocrcftitues rcgnO Ifracl tpalc.fiquan 
tC ad quofda imperitos,& camahter fitpietcs, q, ridetes alicni- 
gcnam rcgnare,& Iudaros eflc fitb prarfidc , quarrebat de rcfti- 
ttitione regni. Alii vcro magis inftructi,de dilautionc Ecdcfif . 
Noneftinquit veftrum nofle tempora,&«. Sed dehis,quat ad 
vos fpcctant, eliote foliciti.quia vosrcuera aecipietis virtutem. 
fiipcrucnientis Spirrtus fitndi , cuius virtutc roborati , critla 
mihi teftes rcfurreftionis mex , primo in Hierufalem , fccun- 
db in Iudara , poftea in Samaria, & tandem v(que ad vltimunt 
tcxrz . Ac fi udtc diccrct, ante regni iUiu^. rcfticutionenfc 

noa 



Digitized by 



Google 



non (blum Hierolb!yma,fed ocs Iudxx fines,& Samarix mudl 

etia tcrminos Euangelij fama p circuitu pcurr«.Primo fiqui- 
dc pdicatfi cft I Hierufale,fcd pp lapidationc Stephani,& mor 
tc Iacobi gladio occifi.egrefli iunt de Hierulale pdicStcs in fi- . 
nibus Iudxx.Poftea tranficrunt.ad Samaritanos, , & inde jpccf- 
ferut p vniiterfitm orbc.EtcQ hoc dixiflet,eleuatis manib' poft 
bcnedidione videtibus ilhs eleuat* cft,& quafi in quoda globo. 
baiulz nubisafcedit.vtp hoc oftedcrct.qa ols creattu-a parata 
eft obfcqui creatori fuo. De loco afccfiotus dtcit Sulpici' Epus 
Hicrofolymitanus,quia cum ibipoftca xdificata eflet Ecciefia 
locusin quo inftiterut veftigia Chriftiafcedetis, nuqua potuit 
fterni pauimeto.iuimo refihcbat marmora m ora cbllocatiu,cal 
cati eua pulueris a Dho.hoc dicit documetu cfle,q> vcftigia im 
prcfla cernuntur,& cadc adhuc fpem velut prxflis vcftiguster 
ra cuftodit.Cficj, ia Dhsraptus eflet a confpedu eorum adhuc 
tn(u(penfisvultibusafpiceietinccju mifli funt Angeli v(fenc- 
ftos de abfcntia dhi confortaret, & vt Dhm in ccjum afceWfle 
tnonftrarent.i.in rcgionem Angelorum non ficut Helias,qui ra 
ptus in curru igneoafccdit v(q; ad fiiblunare rcgione, neceam 
tranfcendit,fed tm tranflatus eft in Paradifum tcrreftrcm , qui 
adco eminet.vtpertingat ad fublunarcm regtonem. 
Dt Reditu Difcipulorum in Hierufidtm& tUftiont M*tbU. 
commtndatione lofeph. Cgp. L X V. 

POftqua vcro afccndit Icliis, reuerfi litnt Difcipuli a mdtc, 
q dr Oliueti pp copiam oIiuaru,(abbati hhs lter.i.itinerc'' 
fabbati diftans a Hierufalc.i.fpacio milliarij,quia no arrt-' 
pliorifpaciolicebat Iudxis jpgrediin (jbbacodc ciuitatcvel. 
dc villa,in qua crant,fcd p milie paflus poterant circa deambti- 
larc.Vctuseditio habet a inonte trium iuminum,fic autcm di- 
dus cft mons oIiueti,quia dc noctc cx pacte occidentis iliumi- 
oabatur igne tepli.qui erat iugis in altari, rnane ex parte Oric 
«ali primos rccipicbat radiosfolis antequain llluitraret c iuita- 
t£,& habebat etia copia olci.qd eft fomentu lumrnis. Cuq;xe- 
grefli t-flcnt in Hicrufalc,ocs vnanimiter Apoftolos v(q; ad oo- 
xum hofpitia conduxciut. Tuc acceflerut Apolioh in cenaculu, 
vbi uiancbat ipfi. In diebus illis.i.in ipfb raeduulio tpis , intcr • 
tifccnfionc,& Spus fandi mifiioneJoco Iudx elcctus cliin Apo 
ilolu Mathias vnus ex 7o.difcipulis,q. & Dhi miracula viderut 
& dodrini audierunt,Na ftatuerunt Apti duos tllos alijs prx- 
fcrentcs Iofcph,qui vocabac Barfabas , q.-cognominatus eft Iu- 
ftus,& Mathia dc cuius laude fiibticct,q.a $ laude (iirfici t ei in 
Apoftolatu eligi.Iofcph vero comendat , nc tanquam indignus 
reipui vidcrcttir.lftclofeph fiiit frater triu Apoltoloru filiorum 
Alphei,nec fuit Apoftolus.Ex martyrologio. H« Iofeph prxdi 
cationis,& ianciitatisoificio infcruiens, inultacji pro hdc Chrj 
fti pfccutionc a Iudaris fuftinens, victoriofifltaio fincin Iudxa 
quieuit.De quo refeit.q, vcnenu bibcrit , & mhil criftc cx Jwc 
pertulcrit,pp diufidc.Hui 9 natale colitur tertioC.nl. Augufti. 
Comeftor.Et dederunt eis ibrtcs,& fors cecidit fiip Mathia, & 
annumeratus cft cum. 1 1 . Non cft m q, v t endum lbrubus vt tra- ' 
dit Hieronymus pro hac audoritate , qu»a primlcgia paucoru, 
communcm legem non faciunt , nondum enim figurx lcgales 
ceflauerant.Idco adhuc pofitas funt lortes , fictit in ve.tcf.i2pe 
fcctum legitur.fi quis tamen compcllatur vti fortibus Apoito- 
los imitetur.lcilicct piarmilla orationc ad dominum. 

De Aduentu Spiritus fmHi. Ctp.hXVl. 

PRima vero dic Pcnihecoites,du cffcnt m przfato carnacu- 
lo Difcipuli fere.izo.vtriufq, (cxus^mifiione SpusCindi 
expcctantcs, & in orationepfcucraiites,fragor,ci.dam mfo- > 
nuit in acre,tanquain aduenicnus (pus.i.fbru vehcmetis.Th ve • 
re Spiritus (anctus df vehcmens,quafi a mente.i.a mentis affe- 
ctibus altcnans,ycl iuxta qd att illc clareualleniuj.f.in Bern.mc- 
rito df vehcmens quafi veii adimens.i.xterna damnatione. Et . 
repleuit ille (bnus vel Spiritus fanctus oes in domo icdentes,&' 
apparuerunt illis diipartitx linguae tanqua ignis, id eit radioli , 
ignei in modum linguarum, inhdentes capiubusiinguloru. Ip- 
la aute ipccies aeaturx in qua Spiritus iandus vifibiliter de-. 
lcendit,ad qucm vfum tunc dcfcendcrit in Apoftoloscxpref- 
Ht,(pccies.n.ignis oltendit Sptritum fandum tunc eis datu efle • 
ad robur.lpecies linguarum ad (cicntiam, lmgua.n.lcientia ex- 
plicat,ignis vcro tcltam roborat. Datus eft ctiam Spirttus ian- 
&us Apoftolis ante paflioncm,qh, milli funt ad prxdicandum, 
& didum ell cis./Egros ianatc, dxmoncs cijcitc , poft rcfurrc- 
Cboncm qtioque datus cft ad alium yliim, qh inlurHauit,& di- 
xiteis.Accipite Spnitum (anduin , &c. Tunc cxpctunt varijs 
linguis loqui.Erant autem in Hietulalem ludxi viri rcligiofi,& 
in iudj:a habitantes , & pp illos mulu alij (upcrucnicntes.fcre 
cx omni natione,qux fuo cnelo cit , quia multu captiuitatibus 
difperfi fuerant Iudxi,prxapue fub Antiocho 1 piphanc , qux 
capuuttas fuerat vicimor htuc fado , & raodb ad dicsi fejttun 
Sf eculuai Hiftouale. 



LibcrScptimus. 



83 



omnesconuenerat.Audito ergo .ftagore,quiin(bmierat in aere 
conucneruntoesad Difcipulos loqucntes,& mirati funtc|m au 
diebat vnufquiiq; lin^ua ftia ilios loqucntess Ali; atttem lrride 
bant.eos dkentes . .Quia mufto pleni funt.i.vchcmenrcr cbriji 
quia veliementior crat ebrietas dc mufto , quam dc vino dcfc- 
cato. Ador.Dicit Glo.Bcrn.g» quamuis hxc dicerent inidcdo, 
myftice th verum erat , quia non vino vctcri , quod m nuptijs 
dcfccit,fcd mufto gratix (piritualis crant implcti.De quo Dns. 
in Matheo.Nemo mittit vinum nouum,&c. Comparatur.n.Spi 
ritus (andus mufto,pp plurcs proprietates. Comparatur etiam 
igni,vt ftipra didum eft,quia ficut ignis in fua natura cft inuifi- 
bilis.fcd afliimpto alio corpor* vf ,& diucrfi colons apparet, pp 
matcrias in quibus ardet,fic Spiritus fandus vidcri non poteit, 
nifi per crcatttras in quibits operatur. Ite quia exurit peccata, 
purgat corda,accedit aflcdum,illumin t intcllcduni.Vcl I igne 
pofliint notari.7.dona Spiritus (andi, idco igni Spiritus fandits 
comparatur,quia purgat pcr donum timoris, timor.n.dhi expel 
ht peccatum,ficut ignis confumit rubiginem fcrri. Item lique- 
facit per donum pietatis , ficut ignis mctalla,ceram,& pinguia. 
Item congregat per dontim fcientix,ficutignis Etherogenea vt 
diuerfa mctalla m vnam maflam,(n;.n.& Spiritus fcientix , qtti 
docet bcneconuerlari intcr maloSjConiungit.n.malis bonos.im 
illud.Habitabit lupus ctim Agno,&c.quia impleta eft terra fcie 
tia Dfti,hic cft crgo. , qui liabitarc facit vmus moris in domo. 
Item coiblidat per donum fortitudinis. Vndc Apoftoli rcccpro 
igne Spiritus fandi ita fuerunt robutti,g> qui prius euam ccde 
bant modico tiinorijam ibant gaudeiues a confpedu confilij, 
&c. Qm aruit tanquam tcfta virtus ecrum igne Spiritus fan- 
di,&c.Itein elcuat per donum confilij.f.vfque ad cflum.fm il- 
lud.Vade,& vende omnia.qux habes, &c.& habebis Thefaitril 
in ccelis.Itcm illuminat pcr donum intcllc&us,fm illud.Docc- 
bit vos oeiu veritatc.Ite accendit per donum famcntix quo gu 
ftantur celeftia,& quanto plus guftantur tanto ferucntius dcli-. 
derantur,Vm illud Ecclefi.Qtii me xdtint.&c.Hic eft ignis, qui 
iugiter debet ardcre in altan cordis fccundum lcgcm dc qup 
dicitur,concaluit cor nieum,&c.Ignem ueni mittcrc , &c. 
Dt Prtdictione Petri, 6> conuerfione 080 miilium ludtorum. 
Cap. LXVII. 

COmeftor.Tunc (tirrexit Pctrus ctim 1 i.oftcndens eos 110 
efle ebrios , fed Spiritn fando repletos ab illo mino,quc 
ipfi interimerant fm.Phibibphias dc ipfo prxdidas.his 
auditis comptmdi (iint cordcEt ita impleca cft Prophctia Io- 
hclis,quia poii ignem Spirittis fandi Ibctttus eft fumus compu- 
cboms.Ad quos Petrus.Penitcntiani inquit agitc , & bapcizc-' 
mrhi,& accipietis dontim Spiritus fandi vt loquamini variis lin 
guis ficut & nos,hQC,o.crat fignuin fauuiurc m piimatiua Ec- ; 
dc(ia,quia fcie ocs afccndentes dclauacno variis liiiguis looue- 
bantur, & appofitx funt numcro fidelium die illa.f.ipfa dic Pc- 
thecoftes atx circiter tria millia.Erat aut quida cbttdus a nati- 
uitatc, qui in Glo.Paraliticus df ,iuxta porcam tcmph , qux df 
ipeciofa,a (pcaali.quodam omamento,quod appofuit ct Alcxa 
der Hircanus.Ibtdem etiam pofuit Herodes Aquila aurcam,ic 
erat porta atrii virortim mundorum.Ifte rogabat Petrum, & lo. 
hanncm,ut elccmofyna accipcret , cuui afccndiflcnt in t emplfi. 
Ad quem Petrus.Argeutum inquit & aurum non cft nuhi, q<? 
autein habeohoc tibi do. Et apprcheufa manu eius dextera ele 
uauit eum,& protinus (auatus eft. Videns Pctrus populum ad- 
muantcin fupcr hoc miractilum.locutuseit ad eos. Qnid intuc 
mini in nos,qiiafi virtute noftra hoc feccumus, fcd Dcus patrii 
noftrorum glorificauit filium fuum , qucra tradidiftis, & ncga- 
fiis.Nomen eius.i.inuocatio.dedit ifti fanitatem. Tunc lupei ue 
nerunt Sacerdotcs*& nugtitratus templi , & ltidignati funt ocs 
communitcr,quia ita magnificabant eum.quem ipfi damnaue- 
rant quafi rcum,& Saducci (pecialiter dolentcs , qtiia prxdica- 
bant refurredionem , quam ipfi negabant, & imeccrnnt manus 
in eos,& pofueruntin carccrem. Multi atitem qtii audierQt ver 
bum hoc credidcrunt , & fucritnt qui cadcm dic contieifi funt 
ad fidem quinquc millia. Altcra autc die congrcgati funt prin- 
cipcs Sacerdotum.i.qui pnncipatum habebant inter. 14. Ana- 
nias,qui olbus prxemincbat,& Caiphas,& Alexander,&Ioha- 
nes,qui poft cum erat,exccllentiore!, & quotquot erant dc gc- 
ncrc iaccrdotali,& Seniorcs,& Farifci traditionum inucntorcs» 
& Scribe legis expofitore*,euocantcfquc eos dcniinciauerut, ne 
omnino loquerentur,nec docercnt in nominc Icfu. Ad quos il- 
li.Non poflumus inquiunt,qux vidimus non loqui. At illi coni 
minantes dimifcrunt eos , non audentes in eos manus iniiccrc 
pp populum.DimuTi autcm rcdierunt ad fitos in Syon, & nun- 
ciauerunt eis . Qu« cuin oraflcnt, motus cft locus in quo erane 
congrcgati , &in tcrrcmotu iterum miflus eft Spintus landus, 
& loqucbantur variis linguis vcrbum Dei cum hducia. 

Tomus Quartus. L 3 Dt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vincenti/. 



Di CommmntMtt •vit» m prhfritiu* ectltfim. Cttp. LXVIII. 

MVltitudinis vcro credentium crat cor vnum, & aia vna, 
erantq; illisola coia.Tunc Iofeph Leuites Cypnus ge- 
ncre cum haberet agrum vendidit iUum,& pofitit prae- 
ctum ante pedes Apoftolorum. Videquia cu dixifiet Leuites, 
additum eft, Cypnus eenere,vt oftfidererur natusin difperfio- 
ne,& inter gentilcs liccbat ,pprium hf e.Et cft adhXrendum ver 
bo Bedc fiiper hunc Iocum,& tenendum hunc fuifle fbciu Pau- 
li,non illum qui cum Mathia ftatutus eft.quia hic Barnabas iU 
lc Barfabas appellatur.Vnde Lucas nomcn interpretationis fci£ 
ter addidtt,vt huius ad illum drrfcrentiam faceret. Vir autem 
quidam Ananias cum Saphira vxore fua voluitefle cum colle- 
gio iuttorum ,vt haberet neceflaria vitx finc labore.Et cnm vo- 
uiffer, non ibluens votum, defraudauit de prxcto agri fui.con- 
fcta vxore.Quod ftatim prxuidens Petrus in fpiritu,ait.N6 eft 
mentitus hominibus,fed Deo qui fcrutatur corda.Ananias au- 
diens hxc vcr ba.cccidit & exptrauit. Qn.n.primo promulgant 
leget,fblcnt ad eas fanxicndas graues vindiftx exerceri,vt ngo- 
rem legispromulgatx , fanxiat farueritas vindiftx. Vnde & iri 
initio iegis nafcentis pro collcftione lignorum in fabbato lapi- 
datur hotno . In initio facerdoti j duo fili j Aaron igoe confiim- 
pti funt pro ablato igne alieno.Faftus eft autcm timor magnus 
in omnes.qui audicrunt.Simile etiam accidit vxori eius, & fe- 
pelierunt cam iuxta virum fiium,fuit enim hzc cofueru do Hx 
brc6ram, vt coniunftionem carnis fequcretur coniunftio pulue 
ris,& quia Mulier formata eft de cofia viri. 

Dt Ctnftmti prtdicatitnt Apofttlorum, & mirtuuiit,(f dt 
GmruditU. Ctp. LXIX. 

PEr manus autcm Apoftolonun fiebant figna,& prodigia,& 
augcbat ur credentium multitudo . Et ponebant in plateis 
infarmos in lcftulis , & grabatis, vt veniente Pctro , vmbra 
corporis illius obumbrati liberarcntur ab infirmiutibus fuis, 
quia Petrus priuilcgiatus eft in miraculis , & maiora fccifle le- 
eitur,quam Chnftus.Exurgens autem PrincepsSaccrdotum,& 
Saducci rcpleti ftint Zelo,& iniecerunt manus in Apoftolos , & 
pofuerunt eos in ptiblica cnftodia. Angelus autem Domtni per 
noftem apericns tanuas carceris eduxit eos. Intrauerunt Apo- 
ftoli diluculo in temphim,& docebant plebem. Tunc abijt ma- 
giftratus cum miniftris , & adduxit cos fine vt.non audens eis 
facere molcftiam propterpopuhtm,qui fauebat eis, & ftacucrOt 
eos in concilio,& ait rllis Pontifcx.Prxcepimus vobis ne doce- 
retis in nomine ifto.f.Iefu,& ecce rcpleftts Hierufalem doftri- 
4ia vcftra.Et refponderunt.Obedirc oportet Deo magis , quam 
hominibus.Hocaudient.es diffecabantur cordibusftiis. Tuc fiir 
ges Pharifeus Gamaliel lcgis doftor honorabilis vniucrf? plcbi, 
praecepi t vt ad breue amoueremur. Iftc Gamaliel.vt dicit cle- 
mens tn quadam Epittola,fuit difcipulus ApoftolortMn,ficut Ni 
codemus de concilio Apoftolorum crant inter ludxo», vt fxpe 
mitigarcnt furorem eorum aducrfus eos.Ait ergo.Viri Ifraeli- 
tje.attenditcvobisquidafturiaeftisfuperhominibus iftis. Ac 
fi diceret.Non debctis fubito iudicare, fed expcftare,quia fi o- 
pus corum tm cft opus homtnum.per fc deftruetur,fi autem eft 
opus Dei,ftabttnec poterit doftrui,& hoc oftedit cxemplo duo- 
rum.f.Theodc;,& ludx Galilei. Thcodas Magus,vt tradit Iofe- 
phus,dicebat le Prophetam, ad ciiius perfiufioncm multi ven- 
ditisomnibus fuis,& fublatis ex vrbc facuftatibus,venerunt ad 
Ripas Iordanis,& promifit fc fafturum pott triduum vt diuide 
retur Iordanis,& tranfirent ficco pcde, ncut tranficrunt filij If- 
rael. Et dum cxpeftarent in illo triduo,fuperucnicns procura- 
tor prxfidis Synx cum multitadinc arquitum , multos cx 
eis occidit , & caput ipfius Theod^ Hierololymam reportauit. 
Poft hfic extitit Iudas Galileus in diebus profeflionis.iJeft de- 
fcriptionis vniuerlalis ab Augufto fa£tx, quando vmuquifq; (bl 
nens cenfiim capitis profitcbatur (e fubditfi Romano Impcrio. 
Ifte Iudas Galileus fuit Efteus gcnerc, & vt tradit Iofephus p- 
fuadebat Iudxis,vt nesarent tnbuu Romanis,aflerens cos, qui 
decimas,& primiuas (oluebant Dco,non debcre tribuu homi- 
oibus>& intantum prxualuit hxc eius doctrina, vt Pharifei , St 
magna pars populi quxrerent ab ipfb Dommo an (bluendfi ef- 
ict tributum Cxfan.Poftca perijt ipfe , & quotquot ei confen- 
ferunt.Confenfcrunt crgo cxnorutiin Gamaliele , & flagella- 
tos dimifcrunt. 
jjtvty.DisttMtMdmmifttrimnDtifltclU. C*p. LXX. 

CRelccntc numeio Dilcipulorum, idcft Chriiuanorum £1- 
BMm eft murmur Grxcorum.t.Aduenarum,genulium in 
ciuitate conuerfanuum,vcl Iudzorum,qui fuerunt in di- 
fperfione nati,& IteV Grxcos nutriti aduerfus Hxbreos, vcl q,a 
vidux Grxcorum in quotidiano minifterio non admittebant, 
vcl quia minilierio quotidiano grauabautur.Vidences aQt Apo 
ftoh conuocantes mulutudincm dixenint.Cofidcrateinter vos 



fratres.viros ex vobis boni teftimonij vtipfi mmiftret vel ffinc 
Biiniftraotibus^ios vcra orationi,& prxdjcationi vacabim»,elo 
gerunt ergo vij.Stephanu.f & Philippu,&Procoru,& Nichano- 
rem,& Tymonem^c Parmena,& NicholaG aduena Antioche- 
num.Hos ftatuerunt illi.qui elegcrant,ante confpcctum Apofto 
lorum,& orantes Apoftoli impofuerun: eis manus. Horum vi- 
cem hnt in Ecclefia Archidiaconi,propterea inftituti,vt portec 
ppndus ncgociorum,vt Efi liberius vaccnt doctrinx, & oratio- 
ni.Sed Epi uoftri tpis,quu deprch£dunt Archidiaconos in hu 
iufmodi adminiftrationc minus circun(peftos prouida quada 
cautela,dant operam huic adminiftrationi,& vide, 9^ quia legft 
tur Apoftoli orantes impofuiffe manus, ideo fiunt orationes la 
ordinibus.Hac etiamauAoriutc , in quibufdam Ecclcfijs ma- 
nus tmponuntur diaconibus in ordinatione. Qui atitem manus 
eis non imponunt,(ecum habent audoriutemBedx.Quod eih 
diftA eft,& orantes impofucrunt eis manus, dicit intelhgedu 
eflc^ftum poft, quia poftca eofdcm ordinauerunt miniftros fa 
cri altaris,& dominici (anguinis,& tunc eis manus impofuerfit. 
Vndc & faccrdotibus cum ordinanttir,manusimponuntur. Ver 
bum autem Domini crcfcebat, & multiplicabatur numerus Di 
ftipulorum in Hieruialem , multa etiam turba Sacerdotum 
obedicbat fidei. 

Dt Lapidstient Sttphmu,& prim» difptrfitnt ZctUfU. C.LXXI. 

STephanus plenus gratia, & fbr.fe.pro.& figna ma.in populo. 
Surrexerunt autem quidam de fyna.difpu.cum Stephano, 
& nonpoterant refifterc (apientix, & (piriuti.f qui in co lo- 
quebatur.Tuncintroduxerunt duos falfos teftes , qui teftifica- 
rcnt eum dixifle blafphemiam in Dcum,& in Moyfen.Et dixit 
ad eum princeps Saccrdotum.Nunquid hzciu fehabfit.Tunc 
aggrefius eft Scephanns facerc grandem (ermonem, in quo qui 
arguebatur de blafphemia in Deum,& Moyfen, przmittitDei 
commendationem dicens,Deum,qui locutus eft in patribus, & 
Prophetis eflc Dcum maieftatis,& gloriz . Etlbtim afccndic 
ad commendacionem Moyfi,inchoans ab altiori.f a commenda 
uoncpatrum,a quibus defcendit Moyfes. Poftca.qui dicebanc 
eum dcprauare locum fanftum , fubdit de commendatione u- 
bernaculi,& templi. Tabernacnlum inquit teftimonij fuit cura 
pauibus noftris ln dcfcno ficut difpofitit Dctu ad Moyfen Io- 
quens,vt faccret iUud fecundum formam quam vidcratin mS 
tc,quod habuerunt patrcs noftri vfqj in diebus. Dauid. In die- 
bus autem Salomonis templum ubcrnaculo fucceftit . Poftea 
inczpit eos argucre , poftquam purgauit (e a crimine obiefto. 
Dura inquit ceruice , & lncircumciS cordibus , & auribus.vos 
femper Spiritui(anctorcfiflius,ficut & patres veftri, qui & ftri- 
debant dentibus in eum.Intucns autem in cf Ium,vidit gloriam 
DeLEcce inquit video celos apcrtos,&c. Tunc exdamatcs clau 
fcrunt aures fuas^uafi abhorrcntes audire blafphemiam, & im 
pctum fcccrunt vnanimiter in cum, & cijcientes eum extra ci- 
uiutem lapidabant.Et teftes duo.f.falfi.auia in lege dictum eft 
de blafphcmo,prima manus teftium lapidabitcum, depofuerCc 
veftimenu fua,ne inquinarentur uctu illiu$,fecus pedes adolc- 
fccntis Sauh.PofitisaQt genibus,clamauit dicens. Dfiencfta- 
tuas illis hoc peccatum,quia nefciunt quid faciunt. Multi enint' 
cx eis ipfum occidendo xftimabant fc unplere Iegcm . Et fafta 
eft pcrlecutio tnagna in Ecdefia,qux erat Hierofolymis, iu cj» 
oes Difcipuh przcer Apoftolos , qui,vt paftores grcgis, cxteris 
erant conftatiores,difperfi funt p rcgioncs Iudxx, & Samarix. 
Aftor. In hac difperfione,lcguntur etiam Difcipulomm multi 
cxifle fines ludxx. Interquos fiiit Beau Mana Mag.& foror 
cius Martha cum BeatoMaximo poftmodum Aqucnfi Epo, 8t 
alijs pluribus,de quibus dicetur infei ius.Comeftor. Tunc prx- 
uidentcs Apfi,g> ad gcntes impofterQ cflent tranfi turi, ^puiden 
tcfq; fidclibus,qui crat in Hicrufalem rcroanfuri,ordinaucrunc 
Iacobum Alphci Epm Hiero(blymorum,& impofuerQt ci ma- 
nus Petrus,Iacobus,& Iohanncs. Ideo Epi non a paucioribus,^ 
ttibus Epis hodie confecrantur. Saulus vero deuaftabat £ cdc- 
fiam,difcurrens per domos,trahens viros ac mulicres,& deuu- 
dens in carcercm,neminem tfi occidebat,dno cuftodientc ma- 
nus eius,ne fanguine innocentum polluerentur. Qui autcm di- 
fperfi fuerant pertranfibant de loco ad locum Euangclizantes. 
i>« Gtftit Phtlippi Diactni primi^r dt Simont Mngt.C. LXXII. 

PHilippus autcm Diaconus iccundus a Stephano defcen- 
dens in ciuiutem Samarix , prxdicabat ibt Chnftum , 8t 
intendebant turbx vnanimiter his,qux a Philippo diccbi 
tur.videntcs miracula,qux faciebat.Erat autem ibi SymoMa- 
gus fcduccns gentcm,cui aufcultabantomnes, xftiniantcs eura 
Prophcum vcl Angelum,vel et Dei fihum , quia mcntes corfi 
demcntaucrat,id eft magieis artibus fiibuerterat.Cum^ue crc- 
derent Philippo EuangcJizanti de regnoDei m nonune Iefu 
Chrifti bapuzabantut . Sjmon quoquc vidcns Philippum 

faccre 



Digitizegl by 



Google 



facere miraeuta.qnalia & quanta ipfc focere non poflct fidc ba- 
ptizatuseft.rt familiari.-seiadh.i..cre-,&addifceretarte , qua 
fimilia facerepoflet.Cu aut audiflent Apfi.qa reccperat verbfj 
Dei Samaritaui,mifcrtintad eos Pettu,& Iohane , q. orauerut 
jj ipfis.vt accipcret Spfim fan&u vifibiliter.C6ftat.n.q» jnuifibi 
fiter acceperat cu baptizaa eflent in no.c I >hi lefu.Collat huc 
PhilippG fuifle Diaconu 116 Apfm,qci tn vr ex Glo.Aip Matth. 
<qa manuG impofitione rcfcruauit Apfis.q pptcrea hodie rclcr 
uatur iblis eoru Vicanjs.i.Epis,q. manus impomint,& frontcm 
liniOtin confirmationc, vbi dat Spus fandtus ad robur.CQ atite 



LiberSeptimus. 



84 



caicitrarc.i.potentiori rebcIlare.Viii aute,qui comitabantur cfi 
eo ftabant ftupefacti. Audiei.tes quidem voccin ipfius Sauli, no 
eius,qui loqucbatur cum eo.Et iiirrexitdc terra factufq; ctt cf 
cus corporc,qui primo fucrat cxrus mente.Ad inanus aute il- 
lum traheiiics,manibiis.f._uis manus eius tcnentes,& quali cx- 
cum duccntes.Iiitroditxcrunreu DamafcQ , & erat tribus dic- 
bus non videns,neq; mandticans.ncq; bibcns.In quotruluo cre 
ditur a Spirttu fancto didiciftc Euangcliu, vt gloriatur ad Ga- 
lathas.Nec tc moueat fi qhq; lenatur conucriio cius fafta,pri- 
mo anno dfticar paflionis,qhq; fccundo. Alteru.n.de anno vfua 



audiflct Sim6,qa p impofitione manus Apoftoloru daret SpQs li.qui incipit a Cal.Ianuarij, altcruni de anno emergcnti diciti 
Ltn&us, obtulit eis pecunia,voies emere hac poteftate ad lucrG. Erat autc Damafci ChTittianus note Ananias,& dixit ad illum 

____ J _»* • ■ A __ j ■_■ ■ m T t -_.—.-___ - ._. ___.__.__ __ _ _ _ _ _* /* __ _fV | __ J __.__£ _ _____ __ 



Ad qu« Petrus. Pccunia.inqt tua tecu fit.fupplc.duces te in p- 
ditione.Cor.n.tuu no cft re&G Dho pgnitentia inqttit itaq; age 
ab hac ncqtia tua,& roga DeG fi fortc dimittat tibi. Simo aut 
icies fcindignum a Dco exaudiri,noIuit cxorare,fcd ait Aptis. 
Prxcamini jp me.vt nil fiip me vcniat horu,q dixiftis.Petr' ve 
x6,& Iohancs redicbat Hicroiblyma , & mtiltis Sainaritanoru 
ciuitatibus Euagelizabat. Aftor. Ab hoc Simone initifl, & no- 
p6 habuiffimoniaca hxrefiv, q, huius fcelens aftor pritn* fiiie 
innouo tcftamento,ficut & Giezi in vcteri tcttamcnto. Vh j>- 
prie dhr Gicfitje venditores fpualiu.fimoniaci aute cmptore* 
corG.Vfualitcr tn vtriq; dhr Simoniaci. Eft.n.Simonia ftudiofa 
iroluncw emendi,vel vendedi (pualc,vcl anncxu Ipuali. Coine- 
ftor. Angelus autc dhi locttciis eft ad Philippum dicens. Surge, 
& vade contra meridianu ad via , q delcenuit a Hierulalcm in 
Gaza.Et fhrgens abijt.Et ec«c:vir JEthiops Eunuchus potcs in 
domo Candacis Reginf ,q crat liip oes gazas eius.Erat.n.con- 
fuetudo Eunuchoru cultodireThelauros potctum.Vencrat hic 
adorare in Hieru(al{,& vttradit.in al»)s hiftorijs ,p eu mifcrat' 
multa dona in Hicrulalc tcplo Cadaccs.Na oes Rcgin.r Ethio 
|>u diccbantur Candaces ficut Romani Imperatores Ca.(arer, 
nec habcbat rcgimen regio illa nift a fgminis. Cuinq; reuerte- 
rcf Ethiops illc fcdens fup airrQ, 81 legcns Elaia Propheta,ro- 
jjauit Phitppum vt a_ccnderet,& fcderer fecum. Qui Euangeli. 
^abat ilit Ic(iim,& baptizauit eum. Et cum afcendiiiet de aqua. 
Spiritus domini raputt Philippwn,& tnuentus eft in Azoto. 
J>$ Trsnfitn tiufdem fbiUfft tttcjorumcpu diaconorum. 
. C*j>. . L XX III. 

EX MartiroIoeio.Hic Philipp» Diaconus fignis,& prodigijs 
inclitus apudCa-larea reqitTettit .Iux ta qticm' tres virgines 
illius filiat Prophcriflr iacent tomulata.. Htuus natale celebra- 
tur.S.Idu. lunaj. Ite quarto idus Ianuarij apud Cyprum beati 
Nichanoris Diaconi dc 7.primis;quigfa frdei,& virtute admi- 
wndus.gloriofiflima: cft coronatus. Itc.io. Cal.Febru.Natalia 
Beati Parinene de 7.Diaconibus.Hic quoq; traditus gf * Dei, 
3 fratribus iniunftu ofriciQ ■pdicationis plena fidc confumans, 
Martyri j gloriam adcptus. Ite quinto idus Aprilis Natalis £aa 
cli Pcrcon diaconi,de lllis 7-Hic etiifidc, & miracuiis p cfarti 
apud Antiochia martyrio coronatus cft.Ite 1 CahMaij Nata 
Ji s Beati Thimonis Diaooni dc 7.primis , qui primus apud Be- 
rua doftor refcdit a dcindc vci bu dni dillcminans vemt C<v 
xinthu,ibiq; a Ittdxis, & Grascis vt traditur primo flacnis tuie- 
ctus,fcd nihil laefus eft , deindc cruci affixus martyrium implcx 
uit.Eufcbius in hiitoria Ecdcfiaftica lib.3.Porro Nichobu vnQ 
ex illis 7.Nicholait{ hatrelis fux autorem hf e fc iaftabant. Scd 
Clcinens Alcxandnnus in 3.ftromatu lib.hocdceolbibit.Pul 
chra inqttit valde vxorc hic habuit, & poft afcenfione Chfi cu 
sncreparetur ab Apoftolis tanquam de iniuria Zclotipix, ^pdu- 
cVa in medio vxote (iia.fi qs vellet ea hfe pmifit.Ex qua occa- 
lione illi , qui fub eius noic fecta fibi jppric libidinis aflumpfc- 
xfitijpmifcuos nuiK,& illicitos concubitus appctunt. Mihiaute 
copercu cft NichohQ nulla prorfus agnouifle mulicre,ptcr eam 
qua ia vxorem acccperat.Cuius ctia libcr,f{min{ quidcm v(q; 
ad vjtima fcnedutem virgincs pmanferunt,blius aute eti5 ipie 
Janftitatcm incorrupti corporis cuftodiuit.Quod cum ita fc ha 
teat , conftat illud, qd* in medio Apoftolorum $ Zelotipia: iii- 
Jpeftionevxorem ^pduxit, ex contcmptu vitij vcl libidinis ge- 
ftum , quopcr hoc concinentem fclfc oitenderet eius rei quain 
xninime videbatur cxpeterc, con temnendam magis , quam cx- 
petcndam carnis cdocens voluptatcm. 

De QoMterJione P*uli,& ini/io prtdicationis. C*f. LXXIIIL 

COmcitor. Paulu. adhuc ipiians minarum,& cardis in di- 
fcipulos dhi.i.ad cafdcm eorum alpirans acceflit ad prin- 
cipem (accrdotum, & pctijt ab co littcras ad fynagogas, 
«}uz erant Damafct , vt cius au&oritate (i quos inueniret Da- 
mafci huius viae vires ac mulicres, vinftos perducerct in Hieru 
talera.Et cum appropinquarct Damalco,fubito circumfulfiteu 
lux do ccelo,& cadens in terram audiuit. Saule Saule,quid me 
pcrfequeris>in mcmbris.f.mcis. Dunun cft tibi contra ftimuiu 
Speculum Hittoriale. 



in viiii dhs.Vade in vicum,qui vocatur Rcctus,& qua-rc SaulQ, 
ccce.n.orat. Ac & diccret . Non eft timcndus',quia faftus eft dt 
Saulo Paulus,de lupo agnus,ecce cgo rcuelaui ci aduentu tuum 
abies Ananias,intrauk ad cu lmponcs ei manQ. Cdfcttim ccci* 
derunt ab oculis eius quafi lqiiam_;,& vifum recepit. Ft furgcs 
baptizatus ett,& continuo lngreflitsp lyna2ogas,prxdicabat,& 
confundebat Iudxos.atfirmans^quia hic clt Chriftus. Poft hoc 
no:u.cita. funt ei infidix Iudxoruin ,iqtiia cuftodicbantportas 
ciuitatis die ac nofte vt cum dolointcrficcrent,non Iudzi, fed 
Ciues Damafci.praspofitufqucgentisArctbf Reeis ad pctitio- 
nem luda.orum.Dilcipuli autem eius nofte dimifcrnnt cum in 
fporta pcr murum.Bcda iiiper aftus Apoftoloruni. Non autem 
(tatim poit baptifmum fuum vcnit in HietufaJcm ad Apotto- 
los,lcd vt ipfcGalathis fcribit,primo abiic in Arabiani , & in. 
de cft reuerfiis Damafcum. Vtrum autcm prima vel fccunda 
vice per.ulcrit infidias non faciic patet, 

2>* Hifioria ajfumftionis Beate. MarU Virginit& quditer Afo- 
ftotit reutlata eft. Cap. L X X V. * 

ACtor.B.atani vcio Dci gcnitnccm Mariam,qua.da Ccri- 
pturx dicunt lccundo anno poft afcenfione dhi migiafle 
a corpore,& codem anno rcfurrexiflc,atqucin coelQ cor- 
poraliter a.itimpea fiuflc. Nam Milctus Smirna; Epifcopu^ ha>c 
dc dcrmitione ciiis fcribit.qua: a Iohannc Apoftolocui com T 
mcndata fticrat audiflc fc aflerit in hunc inodum.Miletu.v.Lc- 
uncius/]ui liobifcum , & cnm Apoftolis conuerCitus elt,animo 
temerario difcendens aviaiuftitizdevirtiuibiisq>'idciii A|>o 
ftolorum multa vera dtxit, de dodnna vero corum mulca me- 
titus eit.Scd & tranfituin Bcatx Vu^inis Maria. ita lmpio de- 
prauauit ftilo , vt Ecdefia Dei non folum legere noluerit , fcd 
etiam audire nefarium fit.Nos ergo vobis,qux ab Apoitolo lo 
hanneaudiuimus, hxc fimpliciter icribentcs,vcttrz fratcrnita- 
ti dixerimus. Cum Dommus Iefus in crucc pcndens matrein 
fuam Iohanni qucm pi x cxteiis diligebat difctpulu commcnr 
dauit,cx illa hora in lohams cura permanfit quamdiu vitx hti- 
iusincolatum.tranlcgit. Et dum Apoftoll mundum (brtibinin 
prxdicationem'fumpfiflcnt,ipfain domo parcntum lllius iuxta 
montem oliucacon(edit.Secundo igitur anno poftquam cclum 
Chriftus afccnderat,dum die quadam dcfideno Chrilti fuc4.cn 
fa lachrimaretur^cce Angelu.v dhi antccam aftans,(alutauit ca 
& addidic . Eccce raraum palmx de Paradilb Dei tibi aituli, 
qucm portari facias antc ferctrum tuum, cum in die tertio a(- 
lumpta fucris de coipore . Eccc cium expcdat te Ghus Dei.cu 
vniucrfis virtutibus cocli.Cui Maria dixit. Rogo te vt congre- 
gcntur ad me omnei Apoftoli Dei mei. Quod annucns Ange- 
lus^cum magna claritatc difceflit. 

Qualiter ad eam Apoftolit congrtgatis, eifiliut fuut apparuit, £f 
animam eius m coelum prtmifit. Cap. L X a V i. 

ACcipicns virgo palinam ilium,quz mmia cla.itatc fulge- 
batjCgreiiain montcm ohueti orauit, & fcdijt. Et eccc 
dum liibito prxdicaret Iohanncs in Ephefo hora tertia 
dic domtnica tcncmotus fadus elt magnus, & nubcseleuas eu 
addttxit ante hoftium domus vbi crat Maria.Qux vidcns euiu 
exultauit,dtces fc tertia die de corpo.edifccfluia,ohditq; ei ve 
ftimeta lepulturx fux,&palma luminisq acccpcrat,monens vt 
illa fcrri antc Ieftu faceret,cn ad monumetum pgcrct ille.Quo 
ait ego (blus parabo excquias, nifi veniant fratres, & coapoitoli 
mci eit reddcndu honore corpufctili tui. Ecce aut fubito p imr 
periu Dei , oes Apfi Dci dc locis in qbus pdicabant in nubein 
rapti funt,& dcpoii ti antc hoftiu domus vbi erat Maria . Incer 
quos etia Paulus,q afliimptus erat cu Barnaba in miniiteriQ g6 
tiu.Et falutantes fc inuicc,mirabant cur eos dhs illic cogregal- 
fct.Cut]. vnaninutcrorallent DcC,vtcau(am ruiconucntu.fi- 
bi oitcnderct , ccce fubito vcnit ad eos Ioiiannes, & indicauit 
eis oia hxc.Ingrtfli aute domu lalutatterunt Maria, quibus ipia 
rcfalutatis dixit.Non me fraudauit Deus conlpcctu vcltro.NQc 
vos deprccor,vt omnes vigiletis, vnanimiter vlq; ad lllam hora 
in qua Dns veniet,& ego fum receflura de corpore . Cumque 
conicofiflent,& confolautes cam triduo Dci. l.indjbu> yacmsW 
Tomus Quattus. L 4 dic 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



iic tertia eirca horS rcrtiam ocs , qui crant in domo illa fbpor 
irruit,ncc vllus vigilarepotuit.njfi /bli Apoftoli,& tres virgincs 
oux ibi crant.Et cccefubito dcfccndit dns Iefus, cum multitu 
dine AngeIorum,& Tplendore magno . Et Angeli himnu dicer 
bant laudantes Deu.Tunc ait Diis. Veni clecta mea, & intra ia 
tabemaculum vitz ztenix. Tur.c illa ^ftuiiit fe in pauimento 
adorans Deu,& ait. Benedi&u nomen glorix tuar dfte.qui me 
dignatus es humiilima' ancilla tua eligere , & arcanC tuQ mihi 
eomcndarcMemor cfto igitur mei RcX gloriac. Tu.n. fcis.quia 
in toto cordc meo dilexi te,& thcfauru mihicreditC cuftodiui. 
Sufiipc itaq; me,& libcra dc potcftate tencbraifi, vt nullus Sa- 
thanz impctus mihi oceurrat.nc videa tetros fpGs obuia venic 
tes.Cui faluatnr rfidit. Cu cgo mifliis a patre jp falute mundi 
fuiflem in cruce fufpcnfus,ad me princeps tencbrarO vcnit , (ed 
nihil in me fui opens inuenire vales.vicrus abfceilit . Tu ergo 
vidcbis eu lege qdc humani generis,p q fbrtitura cs fine mor-. 
tis,fed non tibi poterit nocere,quia cgo tecum fum , & crua te. 
Vcni crgo q.n m6 expcdat te cf Icftis militia , vt introducat te 
in Paradifi gaudia.Hxc dicentc dno illa fupra lectum dccubuit 
& gf as agens dho fpiritum emifit. Vidcruntq; Apoftoli animl 
eius tanti candoris cfTe,vt nulla mortalis lingua poifit enarrarc 
Tunc ait dfts Apfis,Accipite corpus,& dcfcrte in dextera patte 
ciuitatis ad Oricntem > & ibi inuenietis monumcntum , in quo 
poncntcs tllud,expecure donec vcniam ad vos. Hxc diccns,tra 
didit animam Michacli prxpofito Paradifi.Et ftatini difcedcns 
cum Argelis afccndit ad cctlos.' 

De Exequifs eiufdem virgmit,fr mhseulit per eam tunt 
ofietifls. C»p. L XXV 11. 

TRes antem vi ginesq ibi crant vigilantes, /ufccperOt cot 
pu ,& lauciunt more funeris.Cumq; ipoJiaflcnt illud vc- 
ftibns.tanta claritate rcipfenduit, vt tangi quidcm poflet 
n obfcquio , vidcri autc prz nimia luce coruiiante non poflct. 
Cumquc vcftiflent illudlintheis,paularim lux illa fubtracta eft. 
Erat autem facies Mariz lilij Honbus fimilis,& «dor fuauitatis 
magnx cgrcdiebatur cx ea. Tunc igitur lanclum corpus impo- 
fueruntfcictro. Elcuanfq: Pttrus a capite ferctrfi cantare cz- 
pit.Exijtlfrael de .fEgypto. Portabataut Paulus cu eo corpus, 
& Iohancs p.ilma lum inls ante fcrctru. Czccn auteni Apoftok 
cancbant voce fuauiflima. Apparuit etia corona nubis fup fere 
trfi magna valde,ficut circulus iuxta fplendore Lun*,& Ange- 
lorfi cxercitus erat in nube cantum fuauitatis emittcs , rcfbna- 
batq; tcrra maenx dulccdinis fbnitu.Tunc cgreflus populus de 
■vrbefere.i j.mfllia hoium mirabant dicetes. Quiseft hic fbn' 
tatg fuauitatis.Diftuq; eft illis.Maria mater Ielu exiuit md de 
corporc.tt Difcipuh lefu laudes circa ea dicunt. Et rcfpicietcs 
viderunt feretrum gloria magna circundatum. Vnus autcm ex 
iliis,q. crat Princcps Sacerdotu in fuo ordine, furore, & ira re- 
pletusjdixit ad reliquos.Ecce tabcrnaculQillr*,q nos,& oc gen* 
noftrfi turbauit,qnale gloria acccpit. Aaedcnfq, voluit lectum 
cuertcrc,& corpus ad terra deiicere. Statimq; manus eius arue 
rC t ab ipfis cubi rjs,& ledo adxierfit. Et cleuatibnj Apf is fere-. 
trC.pars ipfius pendes ibat,& pars ad lcftulu adhzicrat, torque 
baturq; iupplicio vehcmenti. Angeli quoq, qui crant in nube, 
ecuflerut populQ czciute.Tucpnnccps illcclamabat . Dcf cor 
te fanftc Petre , nc dcfpicias me in rita neceilitatcqa crucior 
4 valdc.Qui rhdit. N6 eft mcu tibi dare auxiliu.Si aut credis ex 
toto corde in diim Icfum,accede ad corpus,& ofcubre lcdu , & 
dic.C edo in Deu,& in Dei fiiium , que ilta portauit in vtero. 
Et fic larga pietas cius,qui faluat indignos , dabit tibi falutcm. 
Quod cum lllc feciflct itatim ois dolor rcceflit ab co, & ianat* 
eft.Tunc czpit Deum largirer bencdicerc, & de libris Moyfi te 
ftimonium in laudes Chrifti reddere,ita ctiam vt Apoiloli mi 
rorentur,& flerent p; x gaudio noujinis dni. Petrus vero dixit 
ei.Accipe palmam de manu Iohanms , & ingrediens ciuitatem 
inuenics populum multum czcattun , & annuncia eis magnalia 
Dei.Qui autem crcdidcrint.poncs palmam fupcr oculos corum 
& vidcbunt.Erat.n.populus multus plangens,& dicens. Ve no- 
bis,quia fimilcs racti fumus Sodomitis cecitatc perciilTis. CQ- 
que ille mandatum Petri complcflct,qui crediderunt vifum re 
ceperunt.Quinquc tamen ex eis ui duricia cordis pcrmancntes 
mortui fanuRegreflus autcm Princcps Sacerdotum ad Apoilo 
los tulit palmam enarrans omnia,quz facta fueranr. 

Dt Sepultur* , & tffumptien* corforis in ceelum. 
C*p. IXXVIII. 

APoflx/Ii vcro portaotcs corpus ad locum deftinatC pofue- 
runt in m numetum nouum,clauibq; icpulchro expcfta- 
bant iedcntes ante hoflium ficut preccperat dhs.Et ecce fubito 
aduerit dhs IefU',cuminnumerabili exercitu Angeloiu,& cla- 
rhate maena,& ait ad ApoftolosJPax vobifcum fratres. At illi 
tndentes ixcrunt Jiat miiericordia tua Dne fupcr nos,cjuead- 



modum fperauimusin tc.Tunc Saluator alr. Afiteqnam ad* pi- 
trcm afccdcrem,vobis-pollicittis fum,q> vos, qui fccuti eftis me 
in rce.&c. Hanc autcm ex tribu Ifrael elegit iuflio patris mei, 
vt habitare. in ea,quid ergo vultis vt faciara ei. Rhdcrunt Apo 
ftoli. Si placeret ame potentia maieftatistux, vifum fueratno- 
bisicruistuis , vtficuttu deui&r morteregnas ingloriatua, 
hoc corpufculQ refufcitans, tccfi ea duceres in ccIC.Tunc ait Ie 
fus.Fiat mxta veftia fententia.Pixcepit ergo Michaeli,vt defer 
retanimam virginrs.Et paulopoft ecce Gabricl reuoluit lapidi 
ab hoftio monumcmi.Et ait dns.Surgc amica mea, & jpxima, 
quz non fcnfifti coitum per corruptioncm , non patiaris in fo- 

{mlchro corporis refo'u tione.Statimq; fiirrcxit Maria dc tumu 
o,& jpuoluta ad pedes dni.adorauit cC dices.Non poflum dne 
dignas tibi gfas rcpcndcre.jp bcneficijs,q conferrc dignatuser 
miniancillz ruz.Sit nomc tuC bcnedidum in izcula. DfisaGe 
ofculatis Apoflolis,& (aJuutis,eleuatus in riube receprus cttin 
ccelum , & Angeli eius cum eo bcatam Mariaffl in Paradiiitnr 
dcfcrcntcs.Apoftoli quoquenubibus fufcepti, reuerfi funt vnuf. 
quifqtie in fbrtem przdirarionis fiiz. 

Quid De prtfata hifloria fentire liceot. Csp. L X X I X» 

ACtor.Hatc hi toria lice: mter apocrifas fci ipturas repuee 
tur,p>a rft vf eflead crcdendum , & credcntibusvtilisad 
Jcgendum. Hoc autcm fblum ibi vidcri p6t a veritate diflbnO, 

fApoftoli tam cito difperfi 'fuerunt poft afcenfionem dni , cft' 
ufcoius in Ecclcfiaftica hiftoria dicere videatur eos longe poft' 
iuifle rifperfbs.f.imminentc captiuitate , quz fada eft per Ro- 
manos.Scd ibrte primo difperfi funrpcrloca vicina,& ad extre 
mum tranficrunt pcr rcgtone» longmquas.Na, & Hugo Floria-' 
cen.dicit,q> primb difperfi funt pcr rcgiones Iudxz , & Sama— 
riz,ac dcmum abierunt ad gentes . Vcl fbrte, qd ptius fa&um 
erat,EufebitislongepoftrecapiuiIar.Nam q>longejnte captiut 
tacem difpcrii funt , liquet cnam ex hoc.q. Paulus per tres an- 
nos a conucrfionc fua veniens Hicrofblyma, neminem Apofto* 
lorum vidit,nifi Pet um,& Iacobum Apoftolum. Et forfita de 
afliimptionc B.irnabz,& Pauli, vel hzc hiftoii.Tjoquiturp anti 
cipjtionem vcl hiiloria actuum per recapitulationenn Ctterfi,- 
tb beata virgo afltimpta fit in cjlu corporaliter, Vt przdifta hi-^ 
ftoria rcfen,Ecclefin quidem non aflenr,Apoftohfq; lA inagnis 
& ortodoxis viris pic ctcdi tum cft,& fidelitcr przdicatum.Na 
& Augttft.m fermonc de afluraptione cittfdem virgims ita !b» 
quitur.Qui Mariam in vita prz czteris graria fiii coccptus ho 
norauir ,pium cft crcdere g> in morte fpeciali cafn griria hono- 
rauit. Putredo.n.& veraiis , obprobriG clt htimanz coditiouis. 
A quo obprobrio cu Icfus iic alienas,Maric natura excipitur.q; 
Iclus de ca fnfcepif1<- probatur. Caro eih Iefu,caro Marix elt. 
De ReueUtitm f«8* fufer boc /knSimomali tVifobeth. 
Csp. LXXX. 

DEhocctiam cxtatvifio functimonialis cuiufSam Elifi- 
beth,in qua iiclegicur. In anno quo mihi per Angelum 
dorhmi anunciabatur liber viarum Dei in oftaua dic af- 
iiimptioms matris domini in hora diuini iacrificij, fui in exccf- - 
fu mentis,& apparuit mihi illa confblatrix mea domina cnelo- 
rum more fuo.Tunt ficut ah vno cx icmoribus noftris przmo- 
nita fueram,rogaui cam dicens , Domina mea placet benigni- 
tati tux , vt dc boc nos ccrtificarc digneris,vtrum iblo fniritu 
in cotlum aflumpta fis,an etiam m carnc.Et dixk.Quod inqui- 
ris,nonduin fcirc potcs,fittttrum tamen eft vt per te rcuclctur. 
Ego iuq: toto illo anno,nihil dehoc,vcl ab Angclo qui mihi fa 
miliaris erat.vel ab ipfa cum fe mihi przfcntarct,amplius inter 
rogare audebam . Sed iniunxit mihi frater ille aliquas oratio- 
nes,quibus hoc impetrarcm ab ea.Euoluto atite anno cQ adef- 
ftt ruriiim fcftiuitas illa afliimptionis , eram langucns xgritu- 
dinc multoru dierC, & vt era iacens inlectulo, tpc diuinifacri 
fici j , vcni in mcnns eXceffiim. Et vidi in loco valdc remoto fe- ' 
pulchrum multo lumine circunfufum,& quafi fpecie Mulicris, 
circunftante Angclorum multitudine . Et poft pufiUum erecta 
de fepulchro pariter cu illa multitudine aflantium eleuata eft 
in fublime,& in celum euecta. Poft vcrb modicum tpis q. hoc 
vidi progrefla eit domina mea ad hofttum luminis in qua eain 
videre confueui,& flans oftendit mihi gloriam fuam.In eadcm 
quoquc hora afiiftcbat milii Angelus dni,qui vcncrat mihi an- 
nunciare decimum przfat: Ithri lcrraoncm.Et quzfiui ab co, q 
eflet vifio quam vidcram.Qui rftdit. Oftcnfum efi tibi hac vi- 
fipnc,qQo tam carnc,quam fpiritu dna noftra in coelum afliim- 
pta fit.Poft hoc itcrum ab eo icifcuaca fum,quoto die a dormi- 
tione eiusaccidit eius iefiirre£tio corporalis. Et de hoc rurfiim 
bcniuolecertificauit me dicens.Eo dicquo nunc cdcbracurei' 
afl°umptio,dc hac vita migrauit.40. autem poftillum.f o. Cale. 
Oftobris.refurrexit.Sadi vcrb Patres,quia nullain ccrtitudine 
eiiu corporalis aflumpcionis habuetunt , idco tantum dic dor- 

muionis 



Digitized by 



Google 



LiberSe 



tairiom* eius foletrntcm futuertmt, qnem aflumptionem appel 
Iaiterunt,iIIi qui etiam carne affumpum indubiuntcr credidc- 
runr. Explctis autcm duobus annis , rurfiim domina mea mihr" 
apparuit.Diimquc mecum confcrret fcrmones plurimot, inter- 
rogaui eam quanto tempore poft Afcenfionem Domiui vixe- 
rit fupcr terram.Qmbus verbis meis placide refporulit/e fuper 
tuxiflcannointegro ,& tot diebusquot fuerunt a feftiuiutc 
Afcenfionis Dominicx vfque ad diem afltrmptionis fiix . Et* 
liunguid aio , nonaffuerunr fcpulturx tux Apoftoli Dominir 
Rcfj>ondit.Omncs affiicrut, & cum magna vencrarione corpus 
meum terrx cornrnendauerunr.Quadam autem dic Anntincia 
tionis Dominicr.cum itcrum Domina mca mihi appareret,au 
ti fum,& hoc fcifciuri ab ca, cuius xuris fuerit,quando annQ- 
«iaote Angelo vcrbum Dei concepitHuic qtioque interrogatio 
«i mex fic rcfponderc dignauclt. Quindecim, inquit anno» 
xunc habui, atque infuper tantum tcmporis , quantum eft , i 
commemoratione mex Natiuitatis vfque ad fcftum Domini- 
XX Annunciationis. 

DiMirncttlis poft tius nffumftitnem fmr Utm gtftit. 
C*p. -LXXXI. 
' A Ctor.Poftafliimptione.vcr6 fuam bcatiflima Virgomul 
X*.tis miraculisperdiueifasorbis partes dinerfis quoqiiete- 
poribus clarificata eft. Ex quibus quxdam fidc digna, & a reli- 
giofis viris approbata, ad lpfius honorem,& lcgcntium xdifjca- 
tionem,htiic operi infcrere voluimus breuiter in httnc modum. 
Ex Mariali magno.Beatx Marix bafiiica, a Conftantinb mira- 
bili opere fabricata rcnitct . Ad quam addu&x columnx , cuin 

Cx magnitudme leuari non poflcnt, ac diebus fingulis caflb la- 
>re fatigarentur, apparuit artifiri fanfta Virgo per vifum di- 
Ccns.Nou moleftus clfc.coiungc tibi trcs pueros de fcholis,quo 
rum adiutorip,quod vis implerepoflit.Quod ctiam factum cft, 
prxftitumquc dt populis foccurc mirandum fpecucnlum , vt 
quod mulntudo virorum fortittm leuatc nequiucrat, trcspucri 
abfque virtutcperfccti corporis.fumma vclociutefubleuarcnt. 
Xn vrbe Toletana , cum ab Archiepifcopo in die Aflumptionis 
Bcatx Virginis Marir.miflai um Inlcmnia agerentur,& apopu 
Jo preccs Domino dcuote fundcrcntur^intCripfiusMilfx fecre- 
ta,quxdam vox qnxrula de Ccelo etapfa crt in hunc modum. 
Heu,heu,quam dira caiamitas, quod intra fiiij mci Saluatoris 
ihundi, filutifere Crucis figttaculo (ignati gregis manet , & re- 

fiat Iudaicx gentis infanta, qux filium mcum vniciim lumcn, 
falutcm fidelium,um fccundo conniciatur, & Crucis fuppli- 
cio mortificare cooatur . Hxc enim cum intentionc fcdula po- 
pulus pcrcepiflct Archiprxfulis,& plebis communi confilio de- 
crctum eft , vt ad domcs Iudx6rum eiufdem ciuiutis acccde- 
rent.& pergcrent , & qudd virginafi vocc conqucftum enV pru- 
denter,& folicitc perquirerenr, Omnibus itaque domorum ab- 
cUu perfcruuntibus , inuenta cft quxdam imago cerea , cjuan» 
quafi viuentcm ad Chriftianf fidei, & profefliorhs dedecus /pu 
tis colaphis, ac morte Crucis perimcte defiderabant . Hac igi— 
tur inuenu Chriftiani dolum , & perfidiam ludxorum dolue- 
nuit,ipfb(quc mox neci tradiderunt. 

D* lUo.jui fiiium Virgmit pro fi fidtiufftrtm ludto tradidit. 
C*p. LXXXII. 

INvrbc Bizantca ftut quidam, qui nominis fiii famam voleru 
extcndcre Iargas,quas habebat opes in longos iumptus coepit 
cxpendere.Cumq; largiendis deficerct opibus propnjs fum- 
pto ab aintcis mutuo xrc multum etiam iilud expendit . Et cfi 
iam,nec pecunias , nec amictim,vel etiam Chriftianum a quo. 
mutuarettir inuenirc pofiet , Iudxorum quendam adi j t, obmxc 
rogans,vt ci mutuo aliquid daret. Qui cum radem omnino pe- 
teret,& illcpjnitus non haberet , qui3 ei traderet , quia inquit 
alium vadem mucnire nequco, vcl!cs,ne pro vade acripere Do- 
roinum meum Iefurri.Chnftum quem colo.IUc ait.Iefum Chrr 
ftum Deum efle non crcdo, fed quia cum homincm iuftum , &• 
proDhcum effc non dubito.hunc mihi fi pro vade dederis^ndu 
fiitanter accipio. At illclpfum inquir,quia tibi prxfentem darc- 
sequco,per imaginem fiuun vadem prome,& fadeiuflbrem tri- 
buo,o> fi a te conftitutu diem prxtcricro, fcruus tuus in poftc- 
rttm tiam , & nihilominus tamcn tuam tibi pecuniam poft ter- 
minum reddam.UIe refpondit. Fiat, vt dicis. Ambo igitur pari- 
ter.amborumque amici conuenicntes ad Ecdefiam Beatx Ma- 
rix Virginis aititerunt cius imagini , imaginem fili j fui m gre- 
mio tencnti fuo. Manum igitur ipfius imaginis Chriftianus tc- 
ncns,& ipfam pariter Iudxo tenendam tradens, vadem pro pc-t 
cunia dcdit.Quid plura^Chriltianus accepta pecunia nauem pa 
rat,merce multipuci oucrat per xquota ettertur , & vfque ad 
Barbaras nationeslonge dBizantio eflertur.Venditis mercimo 
nijs fuis.ditatur nouis , naues multipltcat, & peregrinis merci- 
biu onuftat. Dumquc per fingulos dics ncgociamcdiutur,dics 



8j 



ptimus. 

' pccunix rcddcndx memorix elabitur. Cnmcjnc iam non nbi 
vnus dics fupereffct.rcpentcei in mentem venit,g>dies reddcn- 
dx pecunir um prope inftaret , cum locus eitis rcddcndx fon- 
ge valde diftarct.Tunc ftupore percuffus.terrx collabittrr^t exa 
nimis fere,pro eo q» acciderat rcdditnr.Concurrunt famuii oS* 
tiiftanttir ctinfti.caufas doloris rcquirnnt,refponfuni nullum ac 
cipiunt.Tandemad fc rcucrfus air.Quid inania mediuris.Nda 
nc dominum tuum Iefum Chriftuni pro te fideiuflbrem dcdr» 
ftiMpfi ergo pecuniam trade , & vt cam crcditori tuo reftnuat» 
quomodo velit committc.Confcftim igitur fcrimniu fieri fecir, 
pecuniam Iudxo debitam iuftopondere appenfam inclufit,ma 
ri, & ci.qui mare fccit gubct-nandam comnufit . Mirum diftuv 
fcd nihfl Dco impoflibiic faftu. Sub vna nocte pcr multa xquo 
ris fpacia, fcrimniu Bizantex illabitur vrbi,& Iudxi fupra ma-» 
re habiuntis inter vndas manc aftitit domui . Dc qua.f. donio 
mane forte egreflum mancipium inter vndas fcrimniuin con* 
fpexit,manu attingerc nifus eft,fcd eius manui fcrimni fl fc fub^ 
trahcre vifum eft.IUe domum rccurrit , domino qUod vidcrat 
nunciauit . Iudxus ergo exiens , confpectitm fcrimniu protcnfk 
manu arripuit fccum detatum in domum apei uit , & vacuatum 
pecunia lefto fuo ftippofuit.Poftaliquantiim tcmporis audiens,' 
g» Cliriitiauus iile ctict regreffus, & peregrinis inercibus admo 
dum multiplicattts, morc impaticnsad eu.n acceflit,& prxmif- 
fis gratulabuiidis aliquibiis verbis improperando ficintulit.O 
mendaces Chriftiam.IUe .lUtem.Cttr ait ifta profcqueris.Quia 
inquit ille,pccuniain a me accepifti ,& eam dic ftatuto miht non 
redUidifti.At iHe. Omncait, quod mihi prarftkeras ttbi rcddi- 
di.Cui ait. Habco tcftcsmuhosprxftitx pecunix.tu vcro-nnl- 
}um rcddc. At ille. Ipfum inquit habco tcftcm quem,& fideiut 
fbrem.Mecum crgo veni, & eius ipfc tcftimonium audi. Ambo 
igiturEcclefiam paritcradeunt,& imagini Saluatoriscummul- 
tisafliftunt.Tunc Chrtftiantu.I)omineinquitIcfuficut Dei,& 
hominis vcrus cs tilius,tcttimonium pcrhibc vcriuti, vtrum fci» 
licet huic Iudxo reddidcrim quicquid prxftiterat mihi . Tunc 
audientibus cunctis,imago refjwndit.Teftimonium pcrh'bco ti 
bi , qubd dic conftttuto omneprxftitum ci reddidifli bh indi* 
eijs,quod iuimniu qubpecunia claufa fuerat, Jiibk&oipfiuris 
cet. Audics Iudxu« itupui t.figna cognouit,& horruit, & reli&o 
Iutfaifm'», fidei Chrtftianx cttm omni domo fuacollasumifit. 
' Dt lllo pro fUo Virgmit imsgtfi obijcims isculum txctpit. 
Cap. L X X X I I I. 

ESt quoddam mumtipium Aurelianenfi ciuitati proximu, 
quod AucnonnunCupatur.Vbi Ecclefiaro in honorcBeatx 
Manx Virginis ciues xdificauerant . Qui cum aliquando 
obleiii ab hoftibus intra oppidum gcmcrcnt,magis in Dei gcni 
tricis Marix, quam in viribus proprijs confidentcs, cum paruu- 
lis,& mulicribus Ecclcfiam petierunr, & imagini fan&x Virgi- 
nis deuotcafliftentcs cordis, & oris clamore, eius atrxilium de- 
pofcunt.Compleulque precibus lachrimofis, redeuntes imagi- 
ncmfecum defcruot,'& ad tutelam fiu, ac terrorcm hoftium in 
porta tla tueru n t.Quidam autem ex ciuibus ftans in portx cuito 
dia pott imaginem, mittcns in aduerfarioiacula, magnam ftra-, 
gein de hoftibus faciebat. Hunc btentem quidam hoftium nfpt 
ciens,nequiflime,inquit,morccm n6 cffugics.Neciam ribi ftib- 
uenirc poterit cmgtes,nifi porum defcrens vrbem aperirc fcfh- 
ncs. Cumque vibraflet hoftis iactilum in ciuem illum fagitu- 
rium,mirabile diftu, imagogenu erexit,& iaculo fcobijciens il 
lud excepit, ficquc homincm fibi dcuotuin ab immincnti peri- 
culo dcfendit.Qui gaUdtns per Virgincm fc mirabiliter libera- 
tum, itatim fagictam in aduerfarium dirigit,blatpficmtim dei- 
cit,diij>erfus per ora populi rumor facci miractdi,ad hoftcs quo> 
quc perucnit. Tum damatur ab ommbus,q> fanda dci gcnitrix 
pugnet pro ciuibus loci illius. Audicntes hoc hoftcs, ftupore fi- 
mul,& tremorc permoti, arma proijciunt, paci annuunt,Eccle- 
fiarn Dominx noftrx adeunt,& magna donaria oftcrentcs,de cc/ 
tcro fc nihil loco llii nocituros fub teltifica tionc promittunt.Vf-> 
quc in hodiernum diem imagoiila permanct in eodem loco.ia- 
culum adhuc gerens m popiicc etedo. 

Dt Cltrico cuivirg» Uc mfundtns Imgunrn riftntirttuit, 
^ <?ff . LXXXllit. 

LericUs qiridam /fiippctcnte rcrum copia fceculo cicditiu, 
€ matris dormni amoiem , & rcscrcndam citts memoria fic 
V-> an imo eius indixcrat , vt quandocunquc Ecclcfix ingref- 
fus.vel per Ecdefiam ei contingeret tranfitus, nulla forculi foli- 
citudo.nulla furripere pofletobliuk-.quin cum omnideuotione, 
&humiliutcgenuflcxoilla Angelica faluutione cam honora- 
rct.dicens. Aue Mai ia,gratia plena, dominus tecO, &c. Rurfiim 
genu flexo.Beatus vbnter,qui te portauit Chrifte,& bcau vbc- 
ra,qux tclacuuetunt Dominum, & Saluatorcm noltrum. Hic 
altquando molcftia corporis uftus defpcratus cft , untumquc 

dolor 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vjncenti/. 



rdolor ietiaruit,vt Kngfcam ftiam,* labia fua dcmihus fuis com 
mnnducaicr, idipfttm dc mcnibris fuisfafturus fi permittere- 
tur.Cumqtic iam lingu.i,& labiis penitus confiunptis,vehcmen 
ter a fuis in aliis mcmbris teneretur,iacerctcj', horrendus afpe- 
ftu.fenfibus corppris-exemptus.vidit iuxta leftuli fm caput per- 
fbnam confiftere,,pulcbra facic,& reucrendo afpeftti,qtix qna- 
tum darur intclljgi, Angclus eius crat, hic argrot.i fui crumnat 
deplorans.in hunc modum lamcntari videbatur.Quid 6 Domi 
na mifericordix.fons pietatis.hoccine eft glorix,& gratif falu- 
tatorium,hf ccine cft lingtta in bcatificationem ventris, & vbc- 
runi, & partus tuilongo vfu , & ardcnti afteftu fic afliicfafta, 
vrpgne nihil aliud fonarc nofcet in Ecdcfia Dci. Domina Do4. 
nuna fi tu dees tuis, quis adcrit fuis?non fic domina non fic, ad 
nihilutn deuenict fpes hominum fi in te non incipiunt habcre 
refugium,hxc cnm ille in auribus tantum xgri dcclamaret , & 
in eitis tantum oculis deploraret apparuit vtrique Mater Domi 
ni,& quafi fuisfaciens dencgligcntiain ferutilum fuum,dc qua 
infimilabatur,ad lcftum xgrt propius accedjt , extrafta ttaque 
vbera vifa eft protinus immittere in os argri , & (anfti laftis ftii 
rarc infufo,fut>ito fux lingux integritatem, & labiisantiquum. 
dccorem , & in toto eius corpore priftinam rcftauiauit fanita- 
tem, redditifcjuc fenfibus, conrinuo furrcxit (anus , & incolu- 
mis, & faftam circa (1* milericordiam, etiam fi lingua taccret , 
rcpentina vitae, & morum mutationc omnib.us cfpit prxdica- 
re, etenim fe , & fua Dei leruirio mancipans, de cxtcro vitarn 
duxit religio(am. 

Dt Mulitrt, quktn inttr marit vndas parientem prottxit. 

^ __ _ J? ff- LXXXV. 

IN loco qtti diciturfTumba cft Ecdefia (ahfti Michadis Ar- 
changclt honorificc conftrufta,qui locus Oceano cinftus, ip- 
fius zftu terribilis eft propter acce(Tum,& reccflum maris aduc 
aientibus omnibus,& limina Gtnfti Michaclis Archangeli petc- 
re dcfidcrantibus,bis in dic fiiutni prxcendit.non autem vt cx- 
tcra maria gradatim , vcrum prxcipiti curfu.ac tcrrifico (bnitu 
accurrens,fxpc interdpit iter agentcs. Qtiadain igitur feftiuiu 
te ipfius Archangeli, turbis ad eius limina propcrautibus, ecce 
iam in medio arcux pofitis,erat atttem ititer eos Multcr queda 
paupercula vicino portu omnino iam grauida, (bnitus tcrribilis 
maris fitbito intonuir 7 & cunftis prxpeti curfu amentium more 
fugientibus.illa mulicr fbla reraanfit , vfii etiam pedumprxni- 
mio dolore & tcrrore atque labore dcftituta,imierantenim in 
eam dolorcs fubiri.damabaE cum ciulatu,mi(erabihter auxiliO 
petens,fed vnufquilque feipfum tueri cupiens,audirc diftimu- 
Jabat . Igitur humano defidentc auxilio , recurrit ad dtuintim. 
Deum lacbrymabili uoce imiocaas , & eiusgcnitricem Maria, 
fanftumcjne Archangdum Michadcm.Populus quoque omnis 
ad hoc fpcftacultim confiftens mantts ad fidera tendcns , Dci & 
matris eius auxilium flcbiliter inuocabat. Vniuerfis ergo Chri- 
fti auxilium implorantibus aduenitpia Dei genitrix , & vt ipfi 
mulieri videbatur manica fiiper cam proiefta^ita intaftam in 
terriibno impctu maris reddidit, vt ncc minima etii gutta to- 
tiusabyffi vcftimcntailliuscontingerct.Ibi verb quafi in tutit 
fimo habitaculo pofita , filium peperit, finc timorc vllo perma- 
rtens, doncc iterum maie fluftus fuos in fc rctrahensliberD itcr 
ettndi mulieri prxberet . Itaque cum . puero ad httus venit , & 
qux (bta in mari relifta crat cxiens iam non (bla.miraculi fpc- 
ftaculnm omni populo prxbuit. 

De AbbatiJJa frtgnante quam Maria ai infantia Itberauit. 
Cap. LXXXVI. 

FVitquzdam fanftimonialium,nomine & aftione Abbatifla, 
ftrcnue (anfti regiminis curam excquens , & (pirituali zclo 
lubicftarn fibi congregationem ad facri ordinis cuftodiam pro 
rigorc conftringens, kd quia bonorum profeftus prauis animis 
liuoris ingerit poenas, coeperunt ei Monialcs pro bonis mala re- 
pcndcre, & pro impcnfa mirifici cura regiminis odiomm ftudia 
cxercerc,(bciauit quoq; fc intcrion carO infidiatoris antiqui se 
pcr infcfta malignitas , nam cius ftipplantata fiaudtbus, ilia pia 
Mater cum Dapifero fuoinccfti crimenincurrit, & c6cepit,ncc 
tamcn deftitit rcguiari rigore lubicebim fihi gcege ad obterua 
tiam ordinis coarure,& inuriles vagandi iicej^a_jjtnsuhs . dcne 
gare.Iaftantc autcm tempore partus,tam(per inceflum,quam ^ 
cibum a Monialium muliebrj fagacitate imprxgnata deprxhen 
dttur, rclcjuelingularum rdatu m noticiam omnium pcrducit, 
omnefi^uc fe in ca caulam accufationis inuentiic exultant.quani 
fuis voluputibtu aduerfam iudicabant.Scribuntur litcrx accu- 
latrices cominis deprxhenfi Epifcopo jn ctiitis illc locus erat 
diotccfi . Imminehat illa nefdcnte Pontificisaduentum,& ip6 
oncvt- fuo,quod ftudiose celauerat iam gtauisfibimct,quid age 
ret ignorabat.Etat cnim priuata capclla,vbi quotidiano vfu fo-r 
kbat hota Bcatx Virginis dul«ori,quo poterat afleftu dccan, 



tare.hanc ingredient, laudes (blitas dcuotiflime perlbltiit.Finl- 
tis horis toto cordc,& corpore (c in orationc proftcrncns, prxci 
bus lachrymofis, ac profundis fulpirijs pi jflimam Dci ^cnitri- 
ccm Mariam obnixiusorabat,ciiisiteruentu,-& reatus fui vcniS 
obtinerc, & horreda opprobria imminentis fibi confufionis eui 
dcre.Intcr hoc fubitaneo deprefla ibmno.in (ilenrium commn- 
Utis damoribus obdortniuit , cui dotmienti pia virgo duobus 
comiuntibus Angelis apparuit, & mccftam dementer alloques 
ait. Audiuiorationcm tuam.noueris me tibi a dulcifllmo filio 
meo impctraflc, & pcccati vcniatri, &a confufione,quam timcs 
liberationcm pleniflimam,tunc dtiobus Angelis aftantibusprx 
cepit cain prolis onere , quo granabatur exonerare , & cuidanl 
Hcremitx in vidno pofito defcrrc. Cui,& madauit,cius curani 
per (eptcm annos gerere, quod & fecerunt. Deniqtte Abbatifla 
cuigilans, ompiquo pritts cruciabatur onerc carcic (c fenfit, 88 
Deo,& libcratrici fitx inccflabiles grarias egit. Interim inuita- 
tus Antiftcs venicns capitulum intrauit,Abbatiflam vocarc cos 
pit, qux ingrefla , in loco fibi (blito prxfuli (cdere feftinauit. 
quam accedentenvAntiftes opprobrijs aggrcditnr, & iniurijs fa 
rigatam citius exire compdht,duos quoque dericos,qui diuul- 
gatum crimcn explorent poft eam mttrit, qui accedentcs,& at- 
tcndentes.nullumquc in ea fignum vteri prxgnantis dcpre hciW 
dentes.innoccntiam dus prxftih rcnundant,(cd ilk>s ipfe pecu- 
nia corruptos cxilUmans ^pcr lemetiplum rei vcnutcm curio- 
fns explorat^nullumcjue in ea criminis obiefti fignum lnueniesy 
ad pedes eius corruit, veniamcj ue dc illaris imurijsexpofdtK>rri 
nibus,qui ei critrten iniccerant, vehemcnter iratusprxcepit, vtl 
de monafterio dtius exirent. Abbatifla verb eas hcet maliuoltK 
animo, tamcn vera dixifle perpendens ,ad honorem Iiberatriei* 
fitx maluit peccatum, quod fecerat Epilcopo reudarc,quim cri* 
minatrices (iu adueda pati permittere.Itaque coram eo fe hu~' 
militer profterait, cicjue omnem rei ordinem pandit.Miratur il 
lc,& Deum in inuneofct gloriofx genitricis fux pietate bcncdi-- 
ccns , duos ex dcricis ad Hcrcmium pro cau(a pueri fblicitius 
inquirenda tranlraittit,qiu euntes,& de puero (cifciuntes,cdo- 
ftt funt ab homine puerum ea die narum , & a duobus itiueni— 
bus ad eum paulo ante delatum , & ex parte Bcatx Marix fibc. 
ajb ds commendatum.Et reuertentcs omnia Pontifict referunw 
Lxtus igitur puerum.vt Matcr Dd prxceperat cum hominei. 
Dd feptem annis tiutriendum permific , qttem pbft in fui cuid; 
fufccptum ad literas pofuic^ic religione,& fdentia clarum edu- 
cauit.Ipfo qttoque tandem in Domino requiefcente in Epifccw- 
patu ei fucccflit,& Bcatx Dei genitricis Marix gloriam vita,& 
verbis magnifice prxdicauitv 

D» tuero , qni Virginis imagmem anulo defionfkuit . 
. — C^. LXXXVII. 

QVidam pueri derid, antequandam Ecdefiam ludum pt-' 
ix exercebant.Quorum vnus,qui habebat in manu annu-' 
lum ,qucm ei puellaquxdam donauerat, ctrnali amore 
duft.t,timcs nc (brte aflidua pilx percuflione fragerct, diuertrt • 
ad Ecdefiara, vt alicubi eum rcponeret, donec poft ludum eum 
recipcrct.Ingrdlus itaq; ante imaginem Virgmis Marix,tntui— 
tus eam,& admiransciuspulchritudinem,genu flcxo dcuotc (a 
luuuit Virgincm,& addidit. Vcre in omnibus (brmofior,& tlla 
«riam,qux mihi hunc anulu amoris munere condonauit,ideoq;> 
ei renundo,te4; deinccps amarc,& tibi (cruire decerno.ita du- 
taxat,vtego viccreddiuamore tuo dignus inueniar. Sic igitur 
prxfatus puer anulum (iium dtgito imaginis,qucm habebac (ur 
fum creftum indidit, Qtio accepto,quafi codiftum comprobas, 
& fidcm adhibens,mirabtlc diftu digitum fitum imaso coftrin- 
xit . Quo vifo p«cr ftupore pcrmotus drcunftantes aduocat, &. 
reinouiutcm snirantibus filuutionis ordinem, & voti condi- 
tionem enarrat. Quod illi audientcs eum fosculo renttnciare,& 
votura perlbluere hortabantur, quatenus Dei genitricis feruus,' 
& amicus (icut dixcrat habcrctur. At iue fpinis diuitiarum ob- 
ftantibus,xgrequod monebatur audies.ingiatus cxtitit, & poft 
mod>cuni imagtni tnentitus , vxorem ducerc non cxpauit . Sed 
prima noftc nuptiarum, Bcata Virgo Maria, quafi inter ipfiun, 
& vxorem eius mcdia recumbens appartiit, anulum digtto prx- 
tcndens , & infideiiutis cum arguens. Excitatus ille dc(bmno r 
cuca lc palpiubat quf rcns imaginem,& non inucnicns eam crc 
didit dle Fantafma . Itcrum a (btnno dctenttts, vidit eam fibii 
afliftere, non ficut prius blande alloqtieutem, fed cum indigna-i 
rione vultum auertentem , & tormenta duriflinia pro contem- 
ptu fui, & voto irrito comminantem. Euigilans igitur, & itera- . 
ta ammonitionc pcrterritus reliftisomnibtis , qux habebat ea- 
dcm nofte in Hercmum, dam, leceflit, vbi habitum Monachi 
viumcjue profelfus, dominx, & amicx fux cunftis dicbus vitx. 
fuj deuoto animo delemiiuiu 

. - . . • » 



Digitized by 



Google 



3)1 lllo quem fub aquit preteSum ad litut vitrg» ftrduxit 
C»p. LXXXVIII. 



LibcrSeptimus. 



85 



D» ImperMrice cuius cnftitatcm k videnti* ferutrum,eripuit. 
Cup. XC. 



Rat nauis in medio maris pcregrinis onufta,quorum deuo I . Vit quidam Romanus Impera tor.cui prouidi t Dei clemen 
tio,orationum gratia,partes Hierofolymitanas adibatJiu- I L tia vxo rem genere,.& moribus nobiliflimam,ac pulchrirtt- 
'itis Nattta cum fcnfiffet nauem hiaremferius , &aquasir- " X dlntTioneftifltmam, nccntrpis,autcama]isdek-ftatini]los 



rumpere, & fe nullatenus fubucnire pofle.feftinus dmbam,qux 
intus ferebatur in mare depofuit , & cum Epifcopo quodam, & 
alijs quibufdam nobilioribus in eam defcendit: vnus tame cum 
defcendere vellet in mare decidit,pelagiqtie ftatim ad ima mer 
fus nufqttam comparuit, nauta vero quos in naui rcliquerat allo 
qucns,mortis omnibus imminere difcrimen non euiundu.n in- 
notuit , & vt peccata fiia confitentes , fuas animas Dco deuote 
commendarent admonuit.Qui & iu feccrunt,nec longa inter- 
fuit mora.illis in coelum clamantibus, & ecce nauim fttbintran- 
tibus aquis.hiatu maris pcnitus abfbrpu eft. Epifcopus vcrp cfl 
cxtcris lachrymofa fundcns fufpiria , ibciorum animas domino 
commendabat.quorum corpora tam horrendo difcrimine peri- 
re vi Jcbat. Cumque per xquoreas vndas oculorum aciem cir- 
cumuolueret^i forte aliqua fuflbcatorQ corporum indicia vide- 
re poflet, eccc marinis c fluftibus columbas lpeciofas,alibi qui- 
dem vnam,alibi duas.vcl plures fubito vidit emergere,coelique 
jecrcta celeri fiibuolatu penetrarc. Quas cum fociorum animas 
animaduetteret eflc,quanturo fleuetat prius, quia focios prxfo- 
cari vidcrat,unto tunc magis deflebat, quia cum focijs prxfoca 
tus non erat . Qui cum undcm cimba deucftus,tciTX cum fo- 
cijs applicuiflct , ecce focium, quem intcr duas cccidiffe naucs 
in marc duximUs, de mari fubito viuum , & incolumen vident 
exire . Quxrunt ftupentes, & dc rccepto focio exuluntes.quid 
ei accident , quomodo a marinis fluftibusliberari fic potuit. 
Qui ait.Bcaut Dei genitricis cum in aouam caderem «omen 
exclamaui.ficcjue eius.& memoriam habendo,& nomen decla- 
mando ad ima pdagi deueni. At ipfa mifericordix Matcr Vir- 
go Maria, qtix memorum fiiorum immemornullatenus cfle po 
tcft , mihi lub vndis aftitit, pallioque fiio me clemcntcr contc- 
xit, & contectum fub aquis vfquc ad littus pcrdttxit.hxc co di- 
cente , laudes Dco referuntur , & Macer mifcricordiz ab om- 
nibus prxdtcatur . 

D» Iliit ques dt tempejiate maris eripuit , fuelU 
cuius lingutt vmeulum ftluit . 
Cup. LXXXIX. 
« Bbas quidam aliquando in medio maris Brinnntci , ni- 
fiL mia cum alijs multis opprefliis eft tempeftate , adeo , vt 
**■ ■*-omnes de viu cogercntur defpcrare . Itaquc alij Bcatum 
Nicolauro, alij Sanftum Clarum,ali j pium Andrxam,vcl que- 
libet alium inuocabant , vnulquifquc enimqucm Familiarem 
janftum habuerat eum in necefliute fiia familiarius inuoca- 
bat. Aliqua etiam offerebant munufcula,vt moris eft tcmpcfta- 
te marina deprzhenfis . Cumque videret Abbasomnes lftos , 
?el illos minus potentes fanftos inuocare,neminem autem Ma- 
trem mifericordix,fidus marinum , cxtcris omnibus mifcreri 
potetiorcm Mariam nominare. Quid eft inquit,quod agitis fra 
tres,quid cxteros.qui minus poflunt tantum inuocatis,& ipfam 
quxplus omnibus poteft reunquitjs ? bonum quidem eft, quod 
tadtis,fcd multo melius eflct,fi omnes vna voce Matrem mife- 
ricordix acclamaretis. Quo illi prxcepto, omnes.vna vocc Ma- 
trem Dei nbminant, omncs.vt fiii milcreaturprodamant.Et ip 
le quoque Abbas, qui prxter vnum porau nil comederat , qui- 
cjue per duos dics, ac noftes iu arHiftus erat,qubd vix refpirare 
poterat,i]lud refoonforium.Fjlix nanquees, cum fuo verficulo 
Ora pro populo.deuotiflime cum Monachis fuis cantare cepit, 
vixque finierat populus prxccm cum lamcntationc,& Monaclii 
cantum cum deuotione , & sccein fummiute mali lux magna, 
inltar cerei apparuit,qui noftis tenebras fugans,omnes,qui erat 
jn naui fua claritate perfudit,touque pelagi ceflauit tempelus, 
& cceli Regina iubcte, fafta ett tranquillitas.Nec multum poft, 
«ties (erenus iUuxit, & terrx ad quam tcndebat nauis applicuit. 
In fiiburbio Nouionenfi quxdam puella pauper, manu, & arte 
viftum quxrens, dum in die fefto Annunciatinnis Dominicx, 
prout nendo moris cft mulieribus ,filum faliua madctaceret,id 
cft filum lingux eius adhxfit , & labia vtraque quafi conuincu- 
lata diftorfit , labio^ue intumefcentc , pene lingua obmutuit 
pre nimio dolore, os eius deturpauerat uliua coagulau in Ipu- 
tnam,&labia Imgu^ connexa vim naturalitcrcxpucndi amife- 
rSt.PueUa flcbat, & quid ageretignorabat.vicim cam ad impc- 
trandam ccelitus indulgcnuam (anfto prxienuuerunt Eligio, 
fcd redierunt infcfto negocio. Itur poftmodum ad Sanftx Ma- 
rix monafterium principale , ideft ad Pontiricalem fedcm No- 
uionenfis Ecdefix. Ibique m confpeftu aftantium , & proea ro- 
gantium gratia diuina labeUulo vinculum cxcuftit, & populum 
-"ad graoarum a&oncm prouocauiu 



captiuabat,fed inutcera fobrie,& iufte fub legali coniugio fc no 
mcdiocriter diligebant.venitautem in mcntem Imperatoris,vt 
pergeret Ionge lateq; pcrorbem vifitareloca lanftorum. Accc- 
pto itaquc aifenfua coniuge; & regnum, & quendam fratre fuft 
Adolcfcentem attentiusei commcndans, digrcflus eft.Ipfe au- 
tem diftus Adolefccns /pecie deccptus Imperatricis , in amo- 
rcm eius vchcmenter cxarfit, & tandem etiam quo ftimulo vr- 
gcretur ei apperuit,cum^ue ci pluries molcitus eflet,& illa poe- 
nitus renueret, tandem iuueni cxcato ad eius amplcxus fe vcn- 
turam fimulate promifit.Interim vero turrim quandam parare 
non diftulit , in qua duos Adolcfoentes , & duas puellas ad fcr- 
uiendumiuueni mittere curauit , vs necellaria quxque illi fiir- 
fum cum funibus rraherent. Dcterminato autem die quo impe 
ratrix , & iuuenisturrim illam priuatim conftenderent, vt ille, 
quod defiderabat cxpleret,gauifus eft . Scd illo prxeunte, & in- 
trante,pudica Domina in domum rcdijt retento iuuene in tur- 
re.Scdit autcm fub Imperatrice Roma padfica, donec Impera- 
tor redirec ad proptia. Poft quinq; annos audiens aduentu eins, 
gauiia eft valde. Iuflitque nobiles, & maiores deri in occurfum 
cius fecum exire, & vicos ciuiutis omari dccentcr.Fratr£ quo- 
quc Imperatori* inconfultc de turre emifit,vt fratri obuius cxi- 
ret.qui in occurfu illins regiam prxuenir,& verfa vice eam ma- 
le infamauit, requifitus enim a fratre cur tam affliftus,& palli- 
dus^iccrine deformis eflet.Mi frater chariflimcjpeflima Merc- 
trix coniunx tua.ficut cum multis fonucari conmeuit,mcipfiim 
in fcelus psxcipiure fecum tenuuit,nullus cnim ab eius impu- 
dico ampiexu ex qub recefllt prohibitus cft.Quod crgo cgoYcr 
re non potui, fcd ab ea rccedcns in quadam turre m« nunc vfq; 
indufit. Audienslmperatorauasnonfperaueratin vxore con- 
tumcuas nunciari dolore corais percuffus, poene cxanimis in 
tctram corruit. Pott fpacium vnius horx furrcxit , & confona- 
tusaftantium confoIationibus,equum afcendit.In craftinum au 
tem Imperatrix cum comitatu multo ad virum fiiumperucnit, 
oux cum illum,vt dignum erat amplefti vellct.pcrcufla ab eo in 
facicm grauiter confufa ceddit, vocatifcjuc duobus feruis Impe 
rator ait. Quia non eft cum Meretrice cerundum,itc in filuam 
profimdam, & duciteeam ad decollationcm. Qui cum ad locu 
vbi detollanda erat perucniflent,admirantes eius pulchricudine 
dixcruntadinuicem.Priufouam interfidatur cognofcamus ca, 
quia non eft in mundo pulchrior iUa. Irruentibus illis in eam.il 
la fufpiciens in c{lum,vocc lachrvmabiH Dei rcfpeftum,& Vir 
ginis Sanftx Marix efliagiubat aiixilium.Quidam autcm no- 
oilis Heros non longe iter faciens,cum comitatu multorum,qut 
limina Apoftolorum,& Ioca Sanftorum Rom; vifitatierant ati- 
dientes damoribus refbnare filuam, primo putauerunt aiiquam 
ferain in rctibus corruifle,& veloci curfu illuc vcnerunt.Viden- 
teique um venerabijem perfbnam, feruot impudicos diftrahe- 
rc,morri eos concitc tradidcrunt. 

"it AU» cufu confimili circu tmtdtm Jmferutrictm. 

C»f. XCI. 
quiritur muiier, qux eflct, & cur illi ulia contingerer, 
at illa celau dignitatis altitudine fiipplici vultu,& humi- 
k li voce rogauit , vt eam Dominus eorum fecnm duccrct, 
& ab ca andllare obfequium faluo honore pudicitix rcdperet. 
Qui peudoni eius Iibenter annuens,illam ad propria pcrduxi t. 
Quam vxor eius honorifice redpiens, vnicum ei filitiui educan 
dum commifit. Paniulo autera fiifcepto illa maioiem adhibuit 
diligcntiam^uam fi ipfa eum eenuiflet,fugicbat iafciuiam,fre- 
quenubat Ecclefiam , fcd nec lbt malignus fpiritus tencarc de- 
fijt, quam vincere ramen non valuit . Erat quidam Miles in cu- 
na,qui ad amorem eius pertingere cupicns blandis fermonibus 
ac multis promiflionibus ea,vt fibi coniugio copularetnr tenu- 
bat. Ula verb caftc fc cum diligcte rclpondcns , amore Domini 
fui,cuiusfratcr erat,& nubere ei omnino ncgauit.Quamobrem 
crxpit mifef traftarcin animo, quid mulicri, qtix in taiuaeum 
viliute habebat pararet,ut occidcretur.vcl fugaretur.Itaq; in- 
tempdla noftishora duftu diabolico venit, vbi illa dormiebar, 
& intans in finu cius fibi commcndatus,gutturquc pueri filij fra 
tris fiii culrro per medium fccuit , & gladium in manu Mulieda 
dormientis rclinqucns rccfflit.Cum ergo fanguisoccifi pucri r» 
medium lefti decurrerct, & latus mulieris inhcerct,exciuta ve 
hcmenter expauit . Et cum fe mifcram prodamaflet foUdtata 
Mater,& Pater dc filiofurgetcs concito de Icfto venctunt cttnt 
lumine ad ftlium, quem iugulatum videntes,& in manu Mulic- 
mcultrum , quantus dolor cosinuafit,&omncm umiliam vtx 

explicau, 




Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorjale Vincen ti/. 

«xplicari potcft . Vcnit denique (celeratiflimus hemicida.fiftas to amorc gratulatur , charitate a carnalitate aliquaini/pcr fiif- 

Jachrymas ifundens, & voluit occidere tanti (celcris igiiatam dir . focata , non ita deuotc, vt prius in datoi is gloriam allurgir , vd 

fcns fratri fuo. Addttxifti huc Mcretricem , in multis crimini- . gratiam quaeric . Ahquotiens tamcn ad (c reucrfiis compunge- 

luis.in alia patria iudicatam intcrfid.Iam igni tradatur dignam : batur , nec illius carnalitatis impuritatem ferebat cflc impuni- 

«eam facit mors fili j tui. At Hcros illc nobilis, & vxbF7:ins«HH- ^ um, tandcm pepigit foedus cum Deo, vt fumptis pennis colura 

interfici prohibentcs mandaucrtint nautis adportum proximi bx in peicgrinam rcgioncm, vcl in inuiam fblitudinemauola- 



maris, vt eam m alienam terram ducerent. Vcnit ergo perfufa 
Iachrymis faciem, & comam di(cerpens,cum fertiis ad mare, & 
jntrnnit nauem.Cum^ue nautx per altum marc nauigaflent.co 
fiderata eius ipecie allocuti funtcam,vt eis aifentirct. Refilte- 
tiquc ob amorcm pudicitix dixcrfit. Vnum c duobus eligc,aut 
nobis commifccri.atit in mari przdpitari.Refpondit illa le libe 
titis inter flu&us dcficcre, quam eortim libidinofis pctit ionibus 
aiicntircqui mutato cfifiho, in qtiadam alta rupcqux antc eos 
in mari cminebat, domino prouidente eam rehquerunt , vbi cQ 
totam nodem duxiflct infbmncm, fummo diluculo merore , & 
triduaijo leiunio afflicta, parum obdormiuit . Apparuitque ci 
fanfta virgo MaiiaRcgina glorig admirabili facie ftellanteoct» 
Jorum acic,dicensei.Quia multa propter cafti coniugij fcritan- 
dam fidcm fuftinuifti, aduerfa omnis ammodo tentatio impio* 
rtim a te rcpcllcnda cft , & qttas palla cs iniurix manifeftabun- 
tur,co!lige hcrbani,qux cft fnb capitctuo,& quibufcunqucJe- 
profis dabis bibcre in nomine Domini (anabuntur. 

Dt Medtcim , quam ti Bttt* Virgo.innctuit . 
. . C*f. XCII. 

E Xcitata aute m mnlier, & de vifione Ixtificata, cum dcuo- 
iTTToTaTlonTtms hcrbam colligicj, cui fimilem ante non vi- 
derat, & Cyrothccas de manibus fuis cxtrahens implcuit,hora 
autcm tcrtia namx a Dco mifli.itct facientes,iuxu rupcm ifta 
vocati ab ca applicucrunt. Qui videntes cam tam vencrabilem 
efle perfbnam , condolcntes ei reccptam in nauim duxertmtad 
portum. Egicfla autcm dc naui inuenit leprofum vtiltu miicra- 
pilem, atmumque hcrbx portiunculam cum vino dcdit ci bi- 
bcre,& confcftim fanatus eft. Exijt fama eius longc latc^ue, & 
vcnitad ciuitatcmillam inquacratimpius illc Icprofus cfte- 
£h:s, qui fratris fiiium in finu huitts Domine, occiderat.Ad huc 
jnultis precibus addufta, fed ncc abipfo, ncc ab vilo dc familia 
idomus cognita rogatur obmxe a fratrc iilius leprofi,vt ci fubuo 
niat, & quicquid mcrccdis indc velit rccipiat. Illa fc fubuenire 
promittit fi dc omnibus pcccatis fuis coram ca, & feptcm perfb 
nis confeflus fuerit. Et ille qtiidcm confitens multa dixit,(ed ce 
Jab.it fcelus, quod in cam commifit . Refpondit ci Mulicr nil ci 
proficcre medicinam fuam abfcondito vuo criminali , tunc ait 
frater fuus, cuius filium intcrfecerat. Apcri cot tuum,& cmun- 
da abomni pcccato,& fi quidaduerfum me malicgifti , totum 
tibi dimittattir. Reiblutus itaqucin Iachrymis, qualiter egerat 
manifcftauit. Audicns Hcros expauit vehcmentcr,dkes ic plus 
de amiflione nobiliflimz Mulieris,quam de morte filij triitem 
cflc,at ifla rcipondit.Domine mi,cgo fum Mulier i]la,quz ma- 
him pro malo non rcddam, icd bonum pro malo retribuam.Re 
ftitutoque illo (anitati, rogabant, vt ibi manerct,& qucm (ana- 
ncrat in Jponftim acciperct. Quibus non acquicfcens rcceflit,& 
ianando lcproibs nonnullos Ronum incogmta petiit, ibiqj plu- 
mos a lepra mundauit. Scd & fratre Imperatoris vfcifcete Dco 
jnuafcrnt lcpra grauiflima v(que ad mortcm , ad que»iairan> 
dum adducia,(ed a nuUo ,ignita,fimili modo,& huncpccratum 
fuum,quod in cam commilerat confitcri coram Papa, & Scna- 
tu Romano fccit. Quo attdito,Imperator (Jens,& pugnis facicm. 
pcdufqucpeicuticns, miferum fe cxdamauit , nebantquoque 
omncs, qui adcrant , & audierant recordationem Imperatricis 
cgregiz, at illa flctus corum non fuftincns, (ahato prius iuuene 
dixit. Quia ego fum illa.Tnnc quanta lztitia Romanum Popu 
Jum impJcucnt, non eft facile di&u, voluitcjue eam Imperator 
quafi a Dco refufcitatam in vxorcm , & populus in Dominam 
accipcre. Scd illa intra (e ahter agens,dixit ad Papam. Votum 
feci in tribulationibus meis Domino, me nulli vlterius viro con 
iungcrc, fed in Mcnachali vcftc caftimoniam feruare. Requiri- 
tur ergo anima mea dc manu tua, fi timens, vel diligcns homi- 
nem pluiquam Deum veftc (ancu non vclaueris me . Tunc iUe 
tnox eam bencdixit, & mduit. 

2>e Muliert , qtu ccnctptum filio fuertm uiterfecit. 
C*f. XCill. 

FVit quidam Romx diues cum vxoi c fua, vterquc gcnerc no 
bilis,moribus laudabihs, (bla cis proles dcerat , cum ad vo- 
tum cxtcra ccdercnt vniucrfa , conucrfiquc ad Dominum po- 
ftulabant filium cffufi in milericordijs paupcrum,commcndan- 
tcs (e ad omncm contincntiam iccundum Deum . Qui videns 
afrliftioncm eorum dcdit Mulieri conccptum , & pcpcrit li- 
liuni . Quo nato rcgalcs apparantur dcliciz , ibnant organa, 
cboh ordmantur . Jnterea dum decharo Jiliopatcr minus cau- 



rct,vbi ignotus,& ignobilis viueret,vbi puritatis.vel pacis intcr- 
nz foliditatcm (eruarct.Sed quia aflignatus erat vxori.cor eiu» 
ad fui piopofiti incIinauitaflcnfiim.Quz quidem quxrulosge- 
mitus ingcminare capit,& fingultibus concuflb p«€tore cum la 
cluvmis dixit. Quamuis molcitc dulciflimi vultus tui fuftinea 
abicntiam ,hoc iblum tamen amaricati cordis habco Jblatium, 
& glotiandi priuilegiiim,qubd amori meo (bltim video przpo- 
ni Chriftum.Et quia votum hoc (anctiilimum fcio , liberum te 
dimittOjUntum, vtamore cafto me cordc rctincas.IUo cxttlan- 
te, (ed in gaudio vnSricjs confcicntix exulante , Materfamilias 
ioluta a lcge viri.iam licentius , quz Chrifti crant cogitabat,& 
libcraliutcm in paupcrcs exercebat . Jnterca paruulum fuum i 
lafte fulpenfum.a cunis abftraclutn piopcnfius ntitricbat,& de- 
Jicijs rchciebat.omni die,aut Matris hzrebat gremio,aut pendc 
bat in collo.-omni notte niter matris vbera morabatur, omni ia 
Joco in mcmona vcrJabatur . Sic fucccdcntibus, infantie pucri- 
tia,& pueritiz adolcJcentia, ctiam tunc mater non eum ab am- 
plexibus arcebat, non ab olculo repellebar , non etiam a lecto. 
Quid plura? carn.ilis amor,qtiia non inuigilauit cautelx.fe incli 
nauit corruptelx,(ilius pro Marito admitt itur,conceptoq ue fcc- 
ru Mater mifera cordc,& corpore anguftiat, & impcllentc hinc 
indc vcrecudiz, & doloris xltu,pxne in di(pcrationcm Iabitur. 
Spc autem venix ducu , & animata , non dcfiftebat a iciunijs 
orationibus.vigilijs, clecmofynis. Interim vefte ad hoc cogrua, 
vcntris celatotumorc , & per fallani hilaritatcm vultus cordis, 
dtflimtilato dolore, vcntum eftad dicm partus , & tunc magna 
velut marc contiitio cius , hinc enim dolori fuadcbat filentium 
timor,& verccundia.Hinc impcllcbant ad planftum dolor.& an 
guftia, (ic nafcitur infcehx puer fumpturus dc ortu occafum, de 
mitio finem, nam Jzua tygris vix bene natum arripiens fufToca» 
uit,& fuflbcatum ln ima Jatrinz proijciens,propera Jepulturain. 
damuauit. Et tunc quidcm homines um grandc piaculu latuk. 
Suaiiter eam Dtmon *fud rtgem tccu/auit. 
Caf. XCIIII. 

SEd mundi Princcps ctim in anima captiuam Mulierem te- 
neret,cogitauit, vt communc trophcum dc ipla carne ftatup 
ret, volens etiam in eam Jzuire flagcllis , qux fibi Jcruicrat 
in flagitijs . Sumptoigitur Dxmon fcholarisjiclcrici fchcmatc, 
Romam vcnit, curiam intiauit,proceres (aluuuit.Intcrrogatus 
quis cflct. Clericus inquit fum,potens in fcripturis,nullus mihi 
iecundus inquaritionibus lblucndis, in (ccrcus cdiccndis. Ec vc 
pcritix mcx certam habeatis expcriCntiam, dicat quiique quic 
quidperdidit,& ego illi manifcftabo furtiaftorem.Auditilque 
omnium caufis,certo veritatis rclponlb fingulis (atisfaciebat, & 
furti teutn, fugam ctiam fi fur aufugiiie propalabat.Ad noui fa 
mam coniccloris tam cxteri, quam indigcnz conuenicbant.la- 
troncs diffugicbant , aut cfTequalcs fucrant definebant. Interea 
dum ficplacens Rcgi, & Optnnatibuseiusplebi fua damna re- 
fartit ,de orc fuo pendentem rcgc ipfb przfcnte turbam circun- 
ftantcm fic allocutus eft. Si vos crcdulos, & attentos polliccmi-. 
ni anditorcs,mira loqucrer,& quidam vix credibile auditu.hor 
ribilc didu,crudelc actu,vobis enarrarem.Mifericordtz Domi 
ni,quod non zftis confumpti,qu6d Roma funditus noncorruit, 
cum laciuus prx ommbus detcftabile in ca patratum fit. Mu- 
lier cnim iUa , quain (an&illimam dicitis , qux in vrbis veftrx 
plateis, & angulis,fibipcr Hypocrifim famz titulum erexit lce 
ieratiflima.eJt , & ouiriium crudcliflima fceminarum , nam de 
proprio filio conccpttim filium propriis maiubus trucidauit , & 
ne videtetur in latrinam proiecit , ad hanc voccm omnes con- , 
ftcrnati, noli inquiunt blafphemarc mundkix facraiium.picta- . 
tis tcmpluin . Multx faminx con°rcgauerunc virtutum diui-. 
tias, fed hxc fupcrgrella eft vniuerfas, hoc eft inquit ille.quod 
dixi, quia difticile crcdcretis mihi, veniat, vt examinctur,& in- 
tcrim rogus in media p!atea paretur, in quo fi confcfla,vel con- . 
uifta fuerit, viuc-ns iucendatur . Sin autem egoligatis manibus 
a tcrgo medijs iniciar flammis. Placuit Regi,& Satrapis eius,& 
miflis Satellitibus,iuflitcam honoiifice introdud. Cui intran- . 
ti palacum,omncs aifuncxenint . Rcx autcm ip(e (edem ci pa- 
rari fecit, & fibi confcderc iuflit , fadtoque filcntio ait ci . Non 
te latct noui fama vatis, quem fufcitauit Deus in falutcm Ro- 
manx gentis . Quod autcm non paruin dolemus in multis te 
accufat,& non (atis crcdibilia nobis contra te dicitteftimonia» 
confitcrc crgo (i quod fccifti peccatum , & da glonam Deo, vcl 
purga tc a criminc obicfto. IUa autem vnftjoue, qux dc omni- 



Digitized by 



Google 



bw doeet Jn foirinte. Refpondit. Quoniam grauis eft caula , & 
nil fine confibo facere docet fapiens, ncc ego tutum fore credo 
coram Rege , & proceribus eius fine confilij patrocinio allega- 
tionem meam exercere, fic acceptis inducijs egrefla , ideft non 
eft confifa in hominc, fed toto cordcpcr pcenitentiam confugit 
ad Chriftum. 

Quuliter ScMt» Deigtnitrix enmsb opprtbrio liberamt . 

C»p. xcv. 

Vlr autcm vitx venerabilis Liicianus , vel Lucius nomine, 
tunc temporis Romanam ornabat cathedram , eius pedi- 
busprouoluta, cum gemitu cordis, & torrcntc lachryma- 
rum.calamitatis fuX rccenfuit Hiftoriam,rupti(cjue veftibus,& 
euulfis eriminibus.requifiuit ab co.vtrum pcr quodcunque ma- 
lagma poenitentix, curari poflet vulnus peccatricis conlcientix. 
At illc videns compunctionem in ea elle vehementcm, & totus 
fuper cam pietaris vifceribus aftiuens , confifits dc Dei miferi- 
cordia reatus veniam , & vitx remcdium promifit diccns. Ani- 
mxquior efto filia, quia maior eft Dci ptetas,quam quxtti.: ini- 
quitas: nam & Petrus per lachrymas non iblum rcatus fui vc- 
niam,fed & Apoftolici principatusobtinuitdignitatcm.Sic Ma- 
ria Magdalena, per (anftificationem lachrymarum,de vafe con- 
tumeliatmernitelfici vasgloriae.Matrem vero IefuMariam co 
fulo.vt prx omnibusinuoccs, camqueafliduis prccibus frequen 
tes . Ipfa enim vnica fpcs humanx reconcihauonis , ipla prxci- 
pua caula xtemf lalutis, nolo autera tibi multa uuungere,quia 
tempus habes breue, fcd Dominica oratio tibi fit abfolurio pro 
pcccato.His fetmonibus animau Mulier, manus ad ccelum, cor 
ad Mariam leuabat , orans cam in multo fletu,vt cius liberare- 
turinteruentu abimpctitioncaducrlarii , & a confufione com- 
jniini.Sututa iuque die cum familiaribus perexit ad curiam,& 
erat eius fpcs de ccelefti adiutorio pendcns , & cor maxime in 
Maria fiduciam habcns , nec dcciie potuit Mater mifericordix 
tam mirabilibus fiifpirijs pcenitentis, fed inuifibiliter eam pro- 
tegensprxfentia fux maieftatis, iudicandx aftiut ante tfibunal 
terreni iudicis . Hac igitur Beau comite Mulier munita intra- 
nit Confittorium,& a Kege,& a populo rcuercnter exccpu c6- 
fcdit in mcdio omnibus fa&a foeftaculum . Tuncomnium ore 
claufo,& aurc aperta.Rex ait CIcrico.En quam accufaftidomi- 
na prxfens eft, narra fi quid habcs . At ille .intuitus mulierem 
mirabatur,qux hxc cflet. Reuera enim non ipla crat,que; prius, 
fcd altera, quia pergratiam Spiritullancli alterata.cumqueom 
ncs iuftarent.vt foqueretur.Non eft inquit hxc inccftuoU,& ho 
Biicida illa, quam accufaui,hjc eft cnim fancu.hxc fpeciola in- 
tcr filias Hiertualem.hxc eft , qux afcendit de dcferto delicijs 
aftiuensin filium dilednm fuum,quod enim dicere timeo,&,ta 
cere non poflum Maria mater Icfu ei afliftit, camqiie confouet, 
& cuftodit. Ad hanc vocem omncs in ftuporem verfi.frontes ve 
xilk> Crucis armaucrunt , & Diabolus virtutem figni Saluato- 
ris non fuftincasquaft fiimus cuanuit ex oculis eorum. Omnif- 
cjuc conciogaudens Mariaiura gratiamm perfoluit . Et mulier 
fic libcrata a macuia confdcntix, &infamix coram populo in- 
aerut nomen grandc,iuxu nomen magnorum.qui funt ln terra, 
D$ Viim» pmupert , qmsm m txttu fuo btnornuit. 
C»p XCVI. 

CVidam Parochix pi xerat Prcsby ter in lccculo potens , & 
gloriofus.fcd nonniiuus vitijs.quam diuiujs plcnus . Hic 
.ub cura fuahabebatdiuitem nobikm,& pauperculam vi- 
duam. Qui vno tempore decumbcntes tefoonium mortis accc 
pcrunt inTemetipfis, vocatus eft Prcsbvter,vt moricntcm diui- 
tem vifiurct , & accepta confeiGone, data communione,exitu- 
ram animam Deo commendaret.Qui de rapicnda icdummodo 
]ana,non de ouc curanda folicitus , vt diuitis nuncium vidit, ire 
fcftinauit.Inuauit Palatium, pcnetrauu cubtculum,vbi iaccbat 
^iues purpura, & ferico circundatus, auro, & gcmmis oncratus, 
fcper plumarum molliciem refupinatus. Ibi inuenit ctrcuriftan- 
tium multitudinem , fedudoria adulatione diuiu folatia pcr- 
foluentem, coniunx , & filij,atque omnis familia domipum la- 
menubantur.Sed & quainplures ex ipfis ad rapicndam hxrcdi- 
tatem fufpenfi , Ucct verbotcnus mortem auducix , & prx- 
fumptionis damnai ent , eam tamen tacito cogiutionum xftu 
prxcabantur citius vcnirc, & hommem de mcdio tollcrc. Itacjj 
presbyter fecretum petijt, & qualcmcunque confcflionem cx- 
torfit . Deindc feftjone firmau numi uptator, chariuus atfe- 
Aum fimulans compati ccepit, & «ondolcrc, quxrcrc , quid vd 
let, qux pars corporis grauius fe haberct . Inter ancipites gla- 
dios fecuriutem , & paccm falfus Propheu polliccbatur , ver- 
bifque mendaobus hniebat parietcm , cui Dominus ruiuam 
minabatur , Interim fupcruenit quidam ex parte vidux , qui 
Jicercteam in extrcmis agentem , chriftianx falutis rcmedia 
poiiuiare, Sed Prcsbytcr dum fc totum daret ad laftaodum 



LibcrScptimus 



87 



peccatorcm nihil re/pondit . At Diacomw.prope afliftens , pro 
Mulierc dcfolau ad cur cius loqucnt ait . Grande nobispiacu- 
lum, & foeminx periculum , fi noftra negligentia fine confeflio 
nis, & lacri inyfterij participatione cam migrare contigerit. 
CuifellecommotoPresbyterait. O parum fani capitis confi» 
lium.pro vili vidua nobilem relinquerc patronum, nc turbcris. 
inquit Diaconus. Ego fi iubes infirma vifitabo.Is faucntc Prel- 
bytcro , Diaconus difceffit cito, fumpucjue (aluuri Hoftia ad 
vidux tugurium pcruenit . Qux rcbus quidem vacua , fed bo> 
nis operibus plcna , fupcr humum duram,& paruo ftramine c6- 
(iratam collidebat mcmbra iciunijs cxcla . Ille itaqiieinterno 
limine vix benc tacto, oculos lcuans , familix Chrifti in ceno 
iaccnti, vidit aftiftere excubias de ccelo . Mater cnim Iefu Ma- 
ria afliftebat cum choro virginali , qux prxfercbat Untheolum, 
& vultum xgrotantis a (iidoribus mundas , Ctugebat circa fre- 
quens minifterium . His vifis Diaconus ftupcs ftetiteminus,fed 
cceliRcginaeiadmirantimultum aftabilis vifoDci (uo6uefi- 
lio, toto corpore in terram proftrata adorauit eum cum luis vir 
ginibus . Quibus crcctis, data fiducia vir Dci intrauit Maria 
etiam fedcm parantc , ac nc timcret hortantc fedit , confcifio- 
nem vidux accepit, communionem dcdit , & pfalmis obitum 
cius prxmuniuit . Deinde cum gaudio ad domum diuitis pro- 
pcrauit , aftanfquc in liminc vidit nigros cattos circunuiallan- 
tcs Iedum diuitis, quos mifer ille videns, & nimis infefto» fen- 
tiens, rugiebat clamans . Tollitc cattos, tollite, mifero fubiie- 
nitc . Vnus tandem ^tthyops, vocc minax, vultu terribilis, vn- 
cum,quem manibus geftabatfaucibus immerfit peccatoris . In- 
foehx anima nullum in tota conuerlatione lua refrigerium con— 
fcientix reperiens, pauet & trepidat , miferum mors paulatim 
occupat. Dcnique iEthyops illc furcns vncum violenter dc pal- 
piuntibus faucibus cxtrahit, & horribilem dans voccm.infoeli- 
cem foiritum reddit . Irruerunt cxteri malitix complices , & 
pcccatricem animam plagis , & vulncribus afltcientes , immer- 
gunt in locum tenebrarum,& lacum mortis xtcrnx jCum hec 
alpiceret Diaconus tremor tenuit eum , & cadens fadus eft in 
mentis exccflum . Sed mox ei apparens Mater Regis glorix, 
Nc timeasinquit charilfimc, non te diabolica nocebit maligni- 
us,cui parau eft beatitudo coeleftis.His blanditijs recreatus 
Doftquam ad fe redijt , confolatrici fux grauas repcndit , & cx 
nis reuelationibus non parum profecit. 

Dt VtftqmmfimQo Bonito prtfuli poft Mtjfom dedit. 
C*p. X C V 1 1. 

SAnftus prxful Bonitus Aluernenfis , cum cor fuum perfecte 
dediffet , vt perfefte lefum, & eius matrem diligerct , qua- 
damdietemplumB. Michaclis cum turba intrauit, & in 
angulo bafilicx, licct intcr multos folitudinem cordis fibi fecit, 
conlumatis myfterijs, quiqucinfua redierunt,& ipfe folusin la 
tibulo fuo remanfit . Et cuftodcs quidcm ne , quis remanfillec 
pcrlcuuti funt Ecdefiam, fcd Dci ntttu (anfti vtri non potuerut 
tnuenirc Iatebram , Qui obleratisiam Ecdefix foribus, eo fe- 
curius , quo fecretius ctfudit in fe animam fiiam , fadulque iq 
agonia prolixjus, & cnixius orans vidit huiufinodi vifionem.Ec 
ce repcntcdc ccelo fonuit, quafi vox dulcis cantilenx,& mican- 
tibus luminaribus limcn templi cxpit (remcrc tanquam intran- 
tc muttitudine,afpiciebat vir fanftus,& ecce virgo Maria intra- 
bat cum candidato fanftorum Angclorum, & ammartim coetu, 
ficut Rcgina circunftante exerdtu . Choutsille cceleftis dccan- 
ubat laudcs Dominx ciufque filio . Ipu quoque vocem fuant 
cxcrcuicinChriftiprxconio. Per mcdium chori fada cft illa 
proccflio , cumque ventum fuiflet ante altare.. quxfitum eft i 
quibufdam ianctorum, quis haberet Miflam celebrare . En in- 
quit Beau virgo , adcft Bonitus prx (iil vere bonus , & fatis di - 
gnus, cui hoc officium debeat coramitti . Audicns hocillepa- 
uebat, & retrahebat fe,cuius rci lapis, qui ei ceflit adhucfcruat 
indidum.Tandcm quxfitus,& inuentus,dedudus eft,& prxfen* 
uuu ille Bcatx congrcgationi , & miniftrantibus (andis vcfte 
nuptiali ornatus eft.ac diuino altari applicitus.Et poftquam de- 
ditiu celebrauone finfti opcris decus, ac dccenter conlumma- 
uit, Beau Virgo vale facicns dilefto fuo pro munerc calcftcm 
vcftcm ci dedit . Rcs dt nou latis,& apud Aluerncnfcs admo 
dum cdcbns, maximc autcm in ciuitate Aluernix, qux dicitur 
Mons clarus, & vfque.hodie monftratur poptilo veftimentum il 
]ud coelefte.cuius materies,& contexturx modus a ntillohonii- 
num dignold potdt, & cft cximij candoris, mirxcjtielcniratis. 
Altcr veio quidam poft prxfatum lanctum (brtitus cathcdram 
honoris,(cd nou fic caftigationcm honeltatis.fimilcquid fepro- 
mcrcn poflc mentitus eft , & fi in prxfati Archangeli bafilica 
fomniaiiet , Venit igitur procax prxfumptuoliis , intrauic il- 
Iamofficinam fobrieratis, cibo, & potu ingurgitatus . Et quia 
lahorabat ebricute,iubuo fepultus dt graui fopofc,& uoien ia 

his 



Digitized by 



Google 



Speculutn Hiftoriale Vincentij. 



kis omnibus non eft ranuerfus in facrilegium furor Domini.fed 
flagitiofum.finc flagcllo dimirtens miraculofe cum a ianctifica- 
tionis fux domo longe fccit . Fafto enim inanc rcppei it fe ho- 
tno in domo fua, & iii Icfti iuo,dehinc cxiens ad famulos fuos, 
confcfluseft mentisfux infanam prxfumptioncm. nec ccdauit, 
qnam portabat ccelis rcpulfe confufionem.Sdenfb l uc fe cifeftul 
tumprophcran>,& infiniuvt virum fpiritualcm.iam humilius dc 
fe ienfit, &' in fimplicitatc cordis Deum quxrere cautus fujt. 
De Pauperculo viro quem * fUg* dtmonis liberauit. 
C»p. X C V 1 1 1. 

QVidam paupcrculits homuncio in vicinia Aquinenfi habi- 
rans, cum quadam dic per villam deambularct lapidis o(- 
fcr.fione pedcm.quem nudtim habcbat fibi lxfit,& vi do- 
Joris ftibftomachans Diabolum nominauit , dicens lapidem il- 
lum in ncmine Diaboliibi fuhTcpofitum.Et ccce vix adhurier 
monc finito, rcpcnte quafi violenta inicftione aqux feruentisfa 
ciem totam pcrfundi fcntiem, ftatim fubftitit,& fc dc loco mo- 
tierc r.6 potuit. Et oculis eius multa aquarum habundantia gut 
tatim dcflucrc corpit,ita q. nihil omnino videre potuit , ied ad 
dcnn:m fiiam rcduftus, cxcitatc cculi dcxtri pcrdtuame,Iume 
finiftri rccepit. Et ccce tota facics eius in tumoiem c6uerfa,ocu 
lr,nafus,os,ita tumore excrcfcentc difparucrunt,vt no mfi defor 
memonftmm viderctur.Qiiatner autcm dicbus euolutisinfla- 
tio illa paululum cxinaniri toepit, fcd tota facies eius ita ignitis 
puftulis,& veficis turgentibusoppleta eft, vt ab omnibus tlephd 
tico morbo pcrcuflus diccrctur . Poft hoc morbiir ad infcriora 
dcfccndens,a renibus vfque ad fummospcdum articulos ta mi- 
ferabilitct occupauit, vt curuatns poplicibtts tali natibusadhx- 
rerent, adeo , vt horrenda contraftione totus quodammodo in 
globuin vnfi rcdigerctur, ficque tota illa inferiora corporis pars 
jnfcnfibilis manfit,vr fi ignc adnrcrctur, arderequidem poffet, 
fcd omnino fcntirc non poflct . Nunquam dc lcfto per fe fitrge- 
re,ntinquam ic ad fedendum trigei c.vel in quolibet latus rccli- 
narc potuit, fcd fempcr refupinatusiacuit. Per fcncftrcllam ve- 
rb, qux lcfto ciujcontigua crat a traiifcuiitibus fibi clccmofi- 
nam mitti mifcrabilitcr vociferando implorabat,vndc lc luofq; 
iuftentabat, quamuis autcm ctim,& paupcrtatis inopia,& infir- 
mitatis anguitia grauitcrarrligcret , ftudcbat tamen in dolori- 
bus fuis Dco fcmpcr gratias agcre , & pro bcnefaftoribus fuis 
aftidue orarc, iciunijs quotjuc operam dare,peccata ftia lcmper 
prx oculw habcrc,& pro eisliumilitcr Deo fupplicare.Appropin 
quantc aurcm tcnipoi e mifeicndi cius, qno Dcus cum libcran- 
dum prouidciat,quadam dic Rclin rcftionis Dominicx cum 16 
$e fatigatus incdia pcruigil iacerct,& apud Aquitinftum ad no 
ftiunai, laudes figna pulfare audirct,caput erigcns,& verfus prx 
fatum locuin prorenfis manibus reucrcntcr inclinans , Saluato- 
ris dcincntiam cxorabat , tunc ccce fubito cernit fibiquandam 
in fpecie mulicris pulcherrimam,ac reucrcndi afpeftus,& habi- 
tus perlbna afliftcre, qux commcmorans ei patientiam, quain 
dolore habuerat , & bona qux fccerat addidit , nouens preces 
tuas eflc exauditas a Domino,fjc ergO quod moneo,& Aquitin 
ftum te deferri facito, atque in Ecdefia Bcatx Virginis,& Ma- 
tiis Dci Marix coram imagine ipfitis, pro falutc tua interueni» 
& virtute diuini fenties auxilij. Quod cum ille feciflet,Dci au- 
jsilio , & eius Matris pix fnftragioad plenum ctiratus elt. 
Dt luddA , quam k labore partus liberauit , & putr$ , 
qui panem imaeini Chrifii porrexit. 
C*p. XCIX. 

QVzdam mulier Iudaea in partu laborans, & damans pcnc 
vfqucad cxitum anima? anguftiabatur, obftetricuin quo- 
quc obitupcrat fblerda , Iblamq^ue mortem tanti dolo- 
risfincm prxftolabaatur.Interca dnm inter anguftias anima;,& 
corporis anhelaret/ubito lux cclitus cmifla fupcr eam emicuit, 
& vox cum lucc pariter intonuit diccns , Inuoca Matrcm Icfu, 
& libcfabcris,inuoca nomcn Marix, & falua cris.Lucetbris lub 
trafta.fcd vii tutc verbi falutaris intus radicata, muliertoto cor 
dc fidclis, vcl fidens m Domino , Mariae nomcn inuoc-iuit ma- 
gna vocc, & ft.itim foelici partu filium edidit carcns omni doto 
rc.Audientcs autcm fccminae, quxadcrantinttifiim fibi nomcn 
ttn l).ib;intiir,& ftridebant in cam,& nifi e cxlo oculus Dei rcfpe 
^ciHct,ioi tafiis in codcm loco cartim trucidata mambus anima 
cxalaffet . Itaqtic Mai ia fuffiagantc fcetiicntitim ctiani mulie- 
Ttim crucntas manus cnafit . Et poft dies puriricationis fux af- 
fumptis filijs fuisad Ecclefiaiii confugit , ac lcgalibus inftitutis, 
& iuflificationibus carnis abrcnuncians , itigtim fuatic Chrifti 
fufccpit. Spins locnscft fupraRcnum famofns , vbi adoratur 
imago Sanftx Dci gcnitricis Marix cum infante fno. Hucqui- 
dam parunlus matrc cminusorantc, infciflurani panis manu te- 
ncns acccflit.frangenfcjuc micam vagientisChrifti imagini por 
rexit , lutfjue verbis qualia Theutonici pueri balbutiie Iblent 



implorare coepit,Pupe, Papa,Pupe, Papa.' Tanderh im3go'cun- 
ftipotens paruuli, initanrcm fibi reamplcfti,& his verbis perhi- 
bctur affan. Pupe noli flercpoft tridutun mecum palpabis.Au- 
diuit Mater , & intrcmuit fitpcruenicntiquc fcniori Canoniar 
miracutum retulit , qtti prudcnter rem intdligcns , obferua in-- 
quit iam infantcm a die prxdifta non habebis. Protinus infaris 
febre corrcptus in triduo defungitur, vr inter Bethkcmitas in- 
noccntcs conuiuari nondubitetur. 

De Aiultera, & eius emtda quas ad pacem conuertit. 
Cap. C 

MVlicr qtixdam , qux alienum virum a propric vxoris Ia- 
tcre illeccbrofiflimc fiibtrahcbat , quotiens tamc ad Ec 
dcfiam ibat,antcquam qnippiam prccis cxprimetet,quo 
cunque Bcatx Virginis Marix imaginem prius fibi vidcre con- 
tingeret, angclicam falutarioncm ci rcucrcntia,qua poteratex- 
hibebat, coniunx itaquc Viri.qux fil^i adultcrinos prxfcrri do- 
lebat,amplcxus,acerbiflimisin xmulam ftridcbat ardoribus, & 
cum Mariti timorc nihil in cam auderet , nec in publico quide 
grtiniie phas dfet , ad Bcatam Virginem Mariam tota fc con- 
uertit orans , vt illi mulicrculx, qux fe fuo fraudcbat coniugio ■ 
caleftesimprecarcturiras, eiuf^ue fpurciflimas riualitates non 
diu patenturinultas . Cumquc Reginx cceleftis aftcftus contra 
eam lamcntis iugibus fe irritafle putarct, ipfa Virgo Bcncdifta 
eidcm in vifu dignanter appai uit,& ait.Quare fupcr illa mulie- 
re, vluoncs cxpetis a mc.ego plane nihil adueifus cam poffum, 
quia tjitoddiana fcdtilitatc illud mihi mctim dcnunaat gau- 
dium, quo gratius aliud ab vla creatttra audire non poflum.Ex 
quo difto cum animus mulicris a fbliris imprxcationibus defe- 
diffet,conrigit xmulam fiinm fibi quadam dicm occurrere, qui 
cotpit in hunc modum conuitijs lacciferc . O turpis quot mihi 
languorcs infligis , qux & lcnocimjs carnem meam dirimis , & 
prxfentiam quam incorporaliter odi miht obuiando opponis, 
qtiam hbcntcr immo, qtiam debite corpori tuo mala inferrem, 
qux qttotidianum mcti, & auribus,& oculis mcis irrogas doJo-. 
l-cm.Rcftabat illud vnieurn fpci,qubd virgo Dei Matcr in te vl- 
tricctn iacularetUr iententiam . Sed ab hoc animo deddi , ipia 
enim mihi dixit, quod ipfum Auc,quod ipfi depromctequaqj 
dieprxoccupas, imantumeam dcmulccat, vt nullum inconue- 
niens tibi inferre jirxualcat . Quod illa audiens ait. Ammodo 
noueris, qubd Maritus tuus nunqnam me contucturad tui iniu: 
riam , icd & infuper illi meam denoueo pudicftiam , qux mco 
tam pai-uo obfcquio tantam prxititit indulgcntiam , vnde facor 
cft,vt ex eo 1IL1 caftiuti ic reddcret,ifta fimultatem deponeret,- 
& hoc totum ad ialutem vtriufque Mater Dei difponerct. 
De Illo , qui per illam orationem , O Intemerata Damontm 
effugmit. Cap. C I . ' 

HOmo quidam crat ndbilis diuirijspotens , & honoribus, 
ac rcrum arHucntia, bonis opcribus mmus intentus. Dia- 
bolus autem , qui mcntes fiddium a ianfto piopoiito co- 
natur euertere, aflumpto cuiufdam nuper damnati corpore , ad 
domum eius vcniens obfcquium ftium ei iiib mercede obtulit. 
Qucm illc ret ignarus fccum permanere perinifit . Agebat ille 
cullidus, quo fibi amplius crederetur, opns iniHnftum curiofiu* 
cxerccre,& alios obfequio prxucnire , vndc valdc Domino fuo 
acccptus,& ab eo conftituttis cit in domo infirmorum,vt eis mi 
niftrarct, & ncceilaria qiixque prouiderct, vbi non paruo tem- 
porcieruiuitfifta humilitate!, fpcrans opottunum temptis .tcd- 
pere, quando maliux itix laqueos apcriret. Quadam igitur die 
conuenit Domintun fuum diccns infirmos fibi commihbs , pt- 
fcesab copofttilare, afct-ndit antcm Dominus ipfc nauem folus 
cum fblo,vt adopus infirmorum pifcandi propnjs manibusim- 
plerct officium . Tunc Diabolus congrtiam deccprionis horam 
arbitratus.nauem in qua ambo crant fubuertere conabatur, ied 
Dei protcgentegratia , conatus eius ad nihilum redaftus eft, 
Alias qtioq, cum ambo vcnationi infiftercnt, nitebatur ille coni 
tra Doininum luum ex aduerfb fagiftam cirigere , ied Deire-< 
pulfus auxilio in nullo prxualuit ei nocere ; pcrfeuerantc igitur. 
ln bonis viro , odor famx eius vfquequaque diffuius, ad vidcn-r 
dum eum multos ex longinquoadduxit . Interquos.&quidant 
Epifcoous rcligiofus adueniens , benigne hofpitro ab eo ftifce- 
ptus cft, cui Diabolus prxfentiam fuam oftendcre nolens in di- 
uerfbrio fc abfcondit . Cnmquc ad caenam inter alios minime 
vidcictur , ixpe requifitus a Dommo fuo vix adijdtnr , qucirr 
fanftus Epilcoptis intuens , & per fpiritum quis eflet agnofcens, 
interrogatiit homincm,quantO teinpore vinculum talcm habuif 
fct,& quid in domo fiia operis cgiffer,qui rcfj>ondic.Mult6 tenv 
pore aftitit milii,ciufquc operam in multis cxpeiius fum,illum 
valdcneccflaritun comprobaui. Ad qucm Epifcopus.No eftin-> 
qtiit bonus domcfticus,(ed Dxmon peffimus,& aduocansilltim 
ln medium in nominc Chrifti adiurato prxccpit , vt quis eftix 

edicc- 



Digitized by 



Google 



ediceret, & quare tamdiu eum homlne habitaflct. Tunc ille vi- 
dcns fe vltenus non pofle laterc,toum machinationis fiix cau- 
fam aperuit . Eso fum inquit,vnus dc fpiritihus tencbrarum, & 
ad hoc veni ad hunc hommem,vt eum a via veritatis aucrtere , 
frequenter illum tentare aggreflus fum,fcd oratione nefcio qua 
finguhs diebus premonitus,omnem mihi nocendi poteftate eri 
puit. His diftis D^mon conticuit, & relifto corpore in medio 
omni ipe deceptionis fruftratus abfceffit . Interrogauit Epifco- 
pus hominem.qtix eflet illa oratio,qux fic cuacuerat Djmonis 
virtutem , affirmabat ille, vt laicus fe potnitus literas ignorare , 
fed fblam orationem puer didiccrat,quam in lionorc Dci Geni 
tricis Marix, quotidie frcquenubat. Et crat oratioilla.quz de 
Beata Virgine , & Euangelifta Iohannc communi laude dici- 
tur,fcihcet O intemerata, &c. 

J>t Mtliti , qui virgini p*rctns t*m mcnaftcri» tr*- 
didit, & "> t»rnt*m*nt» eccubuit. 
C*p. CII. 

ERat miles quidam diues,& in bellis famofus,qui matrimo 
nium ocium reputabat , licet in concupifcentijs fcemina»^ 
rum eflet totus . Hic ad quoddam torneamentum in Nor 
mannix partibus celebrandutn cummulto apparatu pergens, 
cum per quoddam caftellum tam oculis, quam corde vagus tra 
firet,iuuenculam quandam in itinere vidit, cuius pulchntudine 
captus cuidam famulo, & familiari fito dixit.Vade currc inter- 
roga Patrcm, & Matrem puellx,& fi mihi eam cofenferint.vna 
nofte dabo eis decem Iibras, & infiiper vnam veftem ad opus,& 
omatum filix fiix.Qui cum iufla compIeflet,illa mutatonis in- 
duta,& adpatrisfui Imperium, vtiuuenem fequeretur.indufta 
ipfb Duce ad militis diuerfbrium vemt,& poft cibum,& potum 
communis leftus ambosrccepit. Cumque ille congreffum cum 
pudica virginitatc pararet , & illa fufpiriofb corde fux dignita- 
tis captiuiutem expeftarcr,erat autcm nox Sabbati.quod deuo 
tio fidclium memorix Virginis Mamsconfecrauit, millesait, 
chariffiraa,quod nomen cft tibi cur tale fiiper meafltimpfifti la 
mcntum,cur me fic accipis quafi hoftem,& non amicum.An di 
ligis.qni tradidit te mihi patrem tuum.cui illa voce tremula re- 
fpondit. Maria vocor digneque lachrymis afiicior , & planftum 
facio, quia meliuseft mihi mori,quam turpiter viuere cum vir 
ginitattsdetrimento, maxime cum Mariz continentiam voue- 
rim , & defponderim me vni viro , virginem caftam cxhibere 
Chrifto,volueram,& mores,& habitu fanftimonialium imitari, 
nifi patris mei paupertas redamarer , nam &' agnofeo literas, & 
de Sanfta Maria didici horas, a quodam paupcrculo Clerico, q. 
apud patrem meum diuerforium habet,tunc Spiritus Domini 
defcendit in mentcm militis, & cxcuflit dc cogitatione eius 85 
mamlibidinis,ita,vt diceret, quia nox Sabbau cft,& quia tu vo 
caris Maris^deft maris ftclla,pp noftis,& nols huius nonorabi- 
le Sacramentum iam nunc ceflabit,& cor mcum a tua inquietu 
diue,& corpus a tua inquinatione, nec operor in te opcra tene- 
brarum, fed nox hic quam diei zternac mater fibi dicauit mihi 
ficut dics illuminabitur ad morfi conuerfionem,& nox illumina 
tio mea in delicijs meis fpiritualibus, & quia vt dixifti volunta- 
rium tibi eft Chrifto feruirc in ceetu fancumonialiQ,tcftz Deo, 
promitto, quod fatisfaciam defidcrio tuo, fi veneris mecu,tunc 
illa fitb hac padioms,& pacis forma,dormiuittota node fecura. 
Ouam mane faAo, milttis familiares equo impofitam furtim 
afportauerunt,miIefque eam in monaftcrio.quod iuxu tornea- 
menti eratlocum contubcmio fanfumonialium tradidit , pro- 
mittens fub iurciurando , quod pro mercede eius locum multis 
donarijs honoraret,& fi vita comes efleteam fingulis annis vi- 
Ijtaret.Sed poftea indigc digreflus, feriafecunda la torneamen- 
ti congrcflU occiflus eff , & m eodcm loco,ficut tunc moris erat 
gloriz fecularis ad titulum fui nominis fcpultus. 

D» txtauift eiut , & miraculo fuptr tum tflenfi. 
C*f. CIII. 

INterea virgo Chrifto Virgini Matri Chrifti,cui fe probaue- 
rat placere contendens, & ad fpiritualis illius dilccti fui redi- 
tum pendens.cum gcmitu,&lachrymisilium Chrifto,& Ma- 
rix commcndabac . Scd caetcris militibus finc illo redeuntibus, 
iamque fbe reuerfionispcenitus amifla.cum Abbatifla pcenitens 
«ius fub fallaci promifuone mcrcedis, turpem virginis intrufio- 
nem accufaret , illa Beatam Mariam lachrymofis interpellcbat 
precibus,vt de militis ftatu reuclationem aliquam,vcl modicam 
tato dolori procurarct, cui ipfa Beata VirgoMaria femetipfam 
pcr vifioncm exhibuit,diccns.Parcc Chariflima,parce flectibus 
« fufpirijs. Ego fiim Mater Icfu Maria confblatrix tua . Scito, 
quia quam cito receffit a tc ille tuus in Chrifto deleftus, in tor 
«eamenti congreffii occcubuit , eodemque in loco fepultura ac- 
ccpit,qui quoniam mihi detulit in te,& bona tibi contulit pro- 
ptcr me , veraater ia mortc compunftus ztcmam mcruit lalu- 



LiberSeptimus. 



88 



tem. Ibis crgn ad Abbatiffam", & annunciabis ei cx mc,quate- 
nus illuc citius pcrgat, & coipus huc traflatum in cimiterio re- 
ponat, vt per Eccleuafticorum fuflragiorum communionem ad- 
iuuetur,hoc autem grandefignum,quod tibi locuu fiim rofam 
fiipcr fepulchrum vernatcm repcrics in fiiperficie, cuius radix 
deorefepultipuliulatinvifccribustterrx . Illa igiturgaudenc 
Domine cccleftis Impcrium Abbatifle retulit . Sed ab ea hvpo- 
crifis , & conti&ar vifionis improperium recipiens, cum lachry- 
mis ad Beatam Virginem recurrit , aii ilia ficut prius manda- 
tum ad Abbatiflam iniuxit,& addidit deauodam pcccato eius 
occulto, quod ipfa confiteri, & lachrymis dcbercc punire , & fic 
cum fuo conucntu nudis pedibus ad faaendum , quod iubeba- 
tur,puro corde, & prompto greflii ire . Quod Abbatifla audics, 
& fignum recognofcens, confcflione data, & fatisfactione indi- 
CU,ad locum properatiit,& indicio rofz corpus militibus inuen 
tum,ad monafterium fuu tranflatum.honorifice ibide fcpcliuit. 
Dc PiHore , qutm imago Be*t* Virginis M*ru inicB* m*- 
nu nt c*dtret retinuit, (y interitu blafthemi. 
C*p. CIIII. 

Plctor quidam pro vitz fuz mcrito Dominf noftre familia- 
ris.in partibus Flandriz feccrat fibi nomen doctz manus ar 
tificio.Hic quoque quotiefcuque pingere Diabolnm neccf- 
fc habcbat , turpem turpiter ficutars ci fiiggerere poter.it ex- 
preffius figurabat, cui ilie in vifione noctis apparuit, & cur eum 
ficirriuret cum furore , & ira quzfiuit. Pioor refpondit. Benc 
hoc ago, quia fcmper te pafliis fiim omnium,qu; fcci malorum 
intentorem , & adhuc turpium cogitationum moliris infidias , 
quibusemoUitam animz mez dcmoliaris conftantiam . Et Sa- 
than graues minas mtenuns,moncbat,vt a fiia Izfionc ceflaret. 
Sed iflc ex hoc ipfb animatus eft,& magis , quam ante paratus 
fiifeiure Leuiatna.Poftmodum verb vnadicrum,ipfe in porti- 
cu cuiufdam Ecdefiz Bcatz Mariz Virginis imaginem pinxit, 
& iuxta poffibilitatem artificij,ficut decebatoperc vario pictu- 
rz eidem gloriam , & honorem dedit . Sed & iuxta illud, quod 
ferpcnti dictum eft. Ipfa conteret caput tuum fubtus pedcs ima 
ginis Diabolum figurauit, nigris coloribus turpem, & tenebro- 
fum , ficut dccebat amatorem turpiludinis, & Principem tene- 
brarum. Quod illcnon equisoculis afj>iriens,malignandi potc- 
ftatem a Deo cxpctijr,& accepit,fed fibi ad contumdiam.Chri 
fto, & Matri eius ad gloriam, adhuc enim fufpenfis trodeis , & 
fuppofito firmitcr ubulatu, mohftrum illud pingebatur,& ecce 
turbo vehcmcns omnes illas artis piftoriz macninas concuffi t, 
& in terram excuffit.Quod vt perfenfit homoftupidus ad ima- 
gincm Domini lcuauit cor pantcr, & manum , qux mirum di- 
Ctudoncc venirent,& qui ei fiibuenircnt manu iniecu ipfum re 
tinuit,& feruauit illxfiim,tunc omnes,qui aderant Chnftum in 
matre fiu glorificabanc , Diabolum in fraudis fiix fruitratione 
cumrifu,& cachinno blafphcmabant.Apud Laflentiam quidant 
tn taberna.cum theflara ludcns, & male fibi cedere videns,cu m 
quicquid de Deo eft, & Dcus cft blafphemailet,Reginam quo- 
que Cceli Mariain iaculis detractionum laceflcrc ccepit,& cum 
habens fpiritum in naribus, a capite vfque ad pectus ungula car 
pendo deuemflct, maledictums ventrem illum,qui bcnedictum 
innominc Domini venientem fufcipere meruit, fubita, & hor- 
rcnda mortc fun&us eft . Huius pater fama exciutiu venicbat, 
vt filio fuo lamentabilcs cxequias exhibcnt.cui m itinerc quidS 
vidnus fiius oauloante mortuus occurrit, & aicDurum tibi ap- 
porto nuncium , quia filius tuus fempiterna morte mortuus eft, 
quia Chriftum bbfphemauit,& Matri eitts detraxit.Et hbctibi 
fignum,inucnics cadauer eius a ccruice vfquc ad natcs per me- 
diam dorfi fpinam quafi fedum , & cor in duas partes difliluif. 
fc tabefadum . Hoc difto difparuit , & pater pergens hxc fi- 
gna inuenit. 

Dt luuent illo, qui *bneg*to Chrtfl» Matrem tiut noluit 
*bneg*rt. C*p. C V. 

1N quodam caftcllo Aquitanix militcs duo piincipabantur, 
fed vnus fub aho villicabat,& terram fiiam de eius fcudo pof- 
fidebat . Hbrum maior cum morerctur , filium fuum adhuc 
paruulum manu tcnens,Sc milite illum fibi in principatu fecun- 
dum alloquens ait. Efto huic in patrem,& ipfe fit tibi in filium, 
nutri iftum hxrediutis racx fiicccllbrein,& Dominum Rcipu- 
blicx patrem,& magiftmm.Igitur iUe pucrum poft mortcm pa- 
tris in domo fiu receptum nutriebat , & patcrno affeftu foue- 
bat,ac religiofe inmoribus infbrmare fatagebat. Scd puer 
coxuorum luorum lenocinijs feduftus , & in tabernas introdu- 
ftus,bibendi fecit confuetudincm,& per hoc defpumans in libi- 
dinem pudicitix frena laxabat, & a militc fbllicitc monebatur, 
fcd fruftra, quia monitis non mouebatur . Denique iuuenculus 
omnia abrupuit manumiflionem petijt, & acccpit. Iamque im- 
matura libcrutc potitus , ficut cquus inficnis curfurapido fcr- 

tur 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vlncenti j. 

rens , qubd non laborarct eceteris laborantibus , ita IoquebatBr 
apud fe . O mifer homuncio quanti iapientes , quanti nobiles 
fcci 



tnr in prxecps , totumque ic rtialitiz exponit, omnia fua luxu- 
riose viuendo confumit . Miles autem ille fimplici intentione 
pofleflioncs eius,nc diftraherctur emebat,aut diftraftas rcdime 
do fibi attrahcbat: vt fi eas,quandoque redimcrepoflct, tacilio- 
rcm redcmptionis acceiTum apud ipfum inueniret.Interea dutn 
impudorate pcccans publice mendicaret , & quafi vaspcrditum 
vitupcrationem omniuai commorantium in circuitu audiret, 
eiuidem villc prxfeftus , & ipte Magus, ac maleficus eum ad ie 
vocans,dixit fceius mifcrix condolcre,& tantg calamiuti vclle 
confulcre. Ipfumcjue mutatorijsinduens,ae delicijs ciborum,& 
potuum fecum rcficiens , promific multo mclius ei fore , fi eius 
confultationibus vcllet obcdirc . Quo omnimodam obedicntia 
polliccnte equos afccndcmnt , & ctepufculo ciuitatem cgrcfli, 
quafi fpaciaturi longius proceflerunt . Tunc prxfeftus tuue- 
Bcm alloquens ait. Quid putas.quia milcs.illcpoflefliones tuas 
emit,& diftraftas ctiam rcdirait.vt tu nudus cx ommbus fias,& 
ipletotum diripiat?Scd non turbetur cor tuum.quia duco te ad 
patronum mcum , cui fi conlenlcris ftatim te reftjtuec in gradu 
priftinum. Dum^uc fabularentur, ccce quafi excrcitus magnus 
turba malignorum fpirituum,& princeps Diabolus in medio eo 
rum.Expaucfcenteiuuenead fubitam, & horrcndam vifionem, 
prxfcftus nc timerct hortabatur,patronum fuuin dc quo dixe- 
rat hunc eflc conteftans. Diabolus illos proximare videns dice- 
bat.Fruftra huc hunc adduxifti,quia falfi,& fallaccs fiint omnes 
Chriftiani, veruntamen fi voluerjt Chirftum,& Mariam nega- 
re,quicquid volucrit a me poterit impctrai e.Qui cum poft mul 
tos cogitationum xftus Chriftum negailct, fcd nullatcnus Ma- 
riam confentiret negare, Diabolus eum cum indignationc rcpu 
Iit,ied & prxfefttis eum in ira, & feftinanter reduxit , & ctun ie 
in fua recepiflet cum dc equo turpitcr deiccit , & ablata vefte, 
quani ei dcdcrat , proprijs rcindutum panniculis , de domofua 
nulla fupcr cum motus mifericordia exturbauit. 

Qttaliter Eum Deigenitrix bonorautt , & exaltauit. 
Cap. CVI. 

ILIe vero perambulans ciuitatcm,fortnitu ad Ecclefiam dcuo 
lutus cft,vbi tunc noftis Allumptioni.s Beatg Maric fcftiuitas 
agcretur . Ulic igitur poft nufturnas vigilias captato angulo 
ftabat defblatus, & plorans iolus, plorabat in nofte illa glonoiz 
Afl"umptionis,noftem,qtiam incurrcrat diaboUcc fadlionjs,Ma- 
trem mifericordiz cuius imagoprzfcns crat cum lachrymis 
implorabat, ciimque tota ncfte corcius dolor perfbraret , & fe 
iam confumptum putarct,oricbatur , vt Lucifcr: nam quotiens 
iiipplicans Vireini Mariz vcniam petebat , imago iacra iufi ne- 
fcicnti capitc Hexo fiipplex econtra concurrebat, qucmfupradi- 
(lus milcs ad eandcm Ecclcfiam gratia orandi matutinum lc 
agcns,cum in angtilo ftanteni vidcrct indicnatus eft,& hipocri- 
fim reputabat , quod peccator,totius fabula ciuitatis,locum fa- 
ctum przicntia iua contaminaic przihmpfiilet . Sed poftquam 
vidit , quod fadum cft cum eo fignum in bono , contufus cft a 
cogitatu iuo,confertoqnc cum eopriuatim colloquio, contcfta- 
tus eft eum vehementiflime, vt quid boni egiflcc,& omnia,quz 
in corde habcret fidefiter, ac fiduciahter ci cnarrarct. At illc la 
chrymis fuffufus vcrccundia confufus,quid inquit dc mea boni- 
tate quzris , cum non fit in me nifi malum , immo malitia ipia 
fum,ficut noueiunt omnes , qui in circuitu mco funt,quibus fa- 
€tus fttm in dcriiiim . Et quid dicam ? cum etiam peccatum in 
hac nofte peccauerim , quod humanz aures cxpaueicant audi- 
Ingrciliifque narrationem replicauit, qualiter dcccptus de- 



rc. 



derat manum Diabolo propter quxftum gloriz fcecularis, & 
qualiter ncgato Chnfto timuerat blafphemarc nomen Virgi- 
«isMatris. Audicns jUegauifiis cft,& complexus iuucncm 
dixit . Quia fccifti verbum hoc Beatus es , & bene tibi erit 
Et (i ncfcis tibi dedit Maria fignum propiciationis , in imagi- 
ne fua precibus tuis annucns , & indinato capite viiibiliter oc- 
currens, quando fupplicabas ei . Confortare ergo tu cnim pro 
Jiac rc gencr mcuscris , & noniblum patcrna tibi , quam dila- 
pidafti reddctur , fcd omnis poilcflio mea poft dccefliim mcum 
ad tc ipeftabit . Dcdit crgoci vnicam iiliaiu fuam , icripfitq; 
eum in przienti participcm , & in futuro principem omnium 
poflcflionum itiarum ad laudcm Iefu, & Mariz. 
DeSene Ciftercienji , quem ad nmcrem ordtnis frouocMuit. 
Cap. C V 1 1. 

QVidam miles nobilis depofito cingulo militari, iam fenex 
Chrifti militiam intcr Monachos in Claraualle profcifus 
^ cft . Qui quamuis minus liabcret notiriam litcrarum, . 
pro poflc fiio tamcn fcftabatur bonitatem, zmulabatur rcgtilz 
difcjplinam . Quadam autem dic tcmpore mcflionis cum poft 
lratrcs cxiflctad laborem iuilus eft ibi icdcre , & quiciccre, co 
qubd manus dclicatas, & icnilcs non admittebat labor diificul- 
utistaatx, Scdens autcm pcrcuticbat cor fuum, & xgre fc- 



fccundum carncm hxc laborant, quia fi vias fceculi ingrcdi vo- 
Iuiflent, grandenomen habituri eflent , quantz etiam hic qtiafi 
lampades contemptz, & iub modio abiconditx,tenipore ftatu- 
to dari habent inluccm gentium.alij quidam priores , ali j Ab- 
bates , alij Epifcopi, & tu hic fedes tota dic ociofits inueterate 
dierum malorum, cum antc tc portent pondus diei,& xftus de- 
licati iuuenculi , qui in gloriapudicitix conicientiz non dede- 
runt maculam peccati.Hxc loquens apud ic, vidit in vifu dc col- 
le fuperiori,qui in loco metenttum imminebat,defcendcre can- 
didatam turbam, cui prxcrat quxdam Mulier pulchcrriina , & 
antc eam aliz dux,qux in manibus iuis manutergia portabant. 
Hzc domina venies cum cuneo fuo ialutauit fratres in ofculo 
ianfto, & liiiccpitin amplexibus charitatis fuz. Duabus quoq; 
Comitibus linteola prztcndcntibus cxtcrgcbat puluercm, & fu 
dorcm de Monachorum frontibus,& durius laborantes dulcius 
confblabatur . Senex hzc vidcns ,& qubd Mater Dei Maria irj 
Jpiftum conuentum veniflet nefciens , dentibus fuis in fratres 
Tremebat, diccbat^ue apud lc.Non fic puubant homines fb?cu- 
li finceram, & ixucram rcligroncm clie, qux foeminas reciperet ■ 
non fblum adconfpeftum , & coUoquium, fed etiam ad ample-. 
xum,& ofculum.Cui talitcr cogitanti,vnus de iUa cadidata mui 
titudine appropians dixit. Quid imprudenter cogitas 6 homo. 
' Domina hxc, quam cernis^crt Maria Mater Ic(u,qux venit vi- 
dere meflores fuos : neque enim connncre fe poteft multitudo. 
vifcerum eius, quin compatiatur eis in fiiis laboribus . Et vcrc . 
fcelices, qui hic laborantcs pro Chrifto in fudore vultus fui vc- 
fcuntur pane fuo, quia ad futuram requiem,& meniam plcnam 
pinguedine peruenturi funt , vbi crit Sabbatum.ex Sabbato . In 
reuelationis huius coniblatione , & cibi ipiritualis fbrtitudme- 
ambulauit iUe fcnex rekquum , iter conueriationis fux cur- 
tcns , & alios protiocans . 

Dt MliSusri», que ptupertt fratrts cibauit , fuptrftitUfi 

dcnegauit. C*p. CVIU. 
' Pud Claramuallem quidam cum promifiiTct fieri iemo- 
A nachum, fubito le fccit Mcdicum abftincns notabiliter , & 
*^cum fratrum fcandalo a cibis quos czteri manducabant. 
Igitur quadam die dum fratres gratiam rcddituri adEcclefii 
procedercnt per clauftrum canticum refonantcs, ille amarus, & 
raucidus eo , quod nulla dcliciarum appofitionc fnpcrftitionis* 
ftiz libidinem fratrum cura rcfocillaflet, in auribus domini Sab 
baothjicet ore tacens,corde,tamc importune loqucbatur.aper-. 
tif^ue oculis ipiritualibus vidit in introitu Ecclefiz Mulicrcin. 
inzftimabilis pulchritudinis, qux m manu fua pixidem optima 
cleftuario plenam tencbat, & fratres, qui fapide olera comede- 
rant , & deuote cantabant , fecundum ordincm fuum intrantes. 
communicabat, cui appropinquaas cum fortiter hiarct, vt quc- 
admodum cgtcn de iilo antidoto ccelcfti acciperet,audiuit eam 
dicentein fibi, non dcbeofrater tibi dare,cibus ifte medicinalis 
communisj cft cibus paupcrum iftorum , qtti Monachi iunt non 
medici, nec delicias Kcguin quxrunt.fed cinerein tanqttampa- 
nemcomcdunt. Tu autcm non cs ficut cxteri hominuin,icd 
diucs,& princeps fratrum, vnde circuiie mare, & aridam dcbe- 
mus, vt dcUcias conduftitias , & decentes palato tuo conquira- 
mus . Quod fi a cibis communibus abftines,quia tibi videntur 
caput turbare, ventrem inflare,faltem olus commoduni efle pof 
fct,dequo confuluit Apoftolus,vt qui infitmuscft olus mandu- 
cct.Quoniam igitur in Gahcni facra iuratus. Gahenc tc nefcio- 
cuiusiatis acute profiteris diicipulum,dico tibi.Sapicns homo, 
& fiibtiIisMcdice,cura teipfum.Et vt noucris,quz fim ego,Ma- 
ria Mater mifericordix dicor. vndc & veni hanc familiam mca 
coniblari, vt epulentur in conipcftu mco,& dclcftcntur in Jx ti- 
tia,qui volunutcm propriam non habcnt,nec monafteriutn pcr- 
turbant fingularitatc fua . Quo verbo illc percufliis , & confu- 
fus cum iuramcnto fc conftrmgcret dicens . Si talircr amplhis 
abftinuero , noninucniarin partem ibrtis fanftorum,quoniani 
parum comedcrat , & totus in cibi defiderio crat, fortitct hiare> 
ccepit, & domina milcricorditcr in os cius bucceUam immit- 
tciuc, coelcftis cpuli dulccdinem guftauit , qu; dulccdo tantum 
iapuit palato coidis eius,vt extunc vlquc in finem vitx fux aiii-, 
dius,quam cxteri comcdcrct pancni croflum>& olera licrbarfi. • 
De Vijionibus vtiliter tftenfis Mtnacho cuidam infirmt. 
Cap. CIX. 

FVit quidam Monachus Ciltercienfis ordinis , bene religio- 
fus,iecundum datam fibi gratiam in Bcatz Marix feruitio 
valdc deuotus , huic vt in calore religiofi propofiti eo vtilius, 
quo humilius dcfudarct,fufciuu'it Cnriftus xmulum vnum dc? 
ciauftralibus fuis, qui in omnibus,qux ageret calumniam ei fta, 
tucns, verbis & faftis eum infcftaretur,ncc in hoc lbliim manusj 

Domiai 



Digitized by 



Google 



Liber Septimus. 



89 



Domioi fuper etim extenta,fed adhuc in flagellis duobus, vno 
corporali.altcro fpirituali.Quoticnsenim tonabat, auditum co- 
xtirrui ferre non valent , fere vfqucad exitu animx turbabatnr. 
5ed,& gutta quam rofcam vocant certis remporibus ita faciem 
eiusexulccnbac, vt propterafpeftus fxditatem infirmitorium 
4xpe, & diutius tenere cogeretur. Cumquc ibi pofitus quadam 
xioftc poft matutinas effet cubatum , increpabat animam fuam 
■per dolorem compunftionis in leftulo corporcx quietis. Paueis 
■autS diebus ante euolutis brcui rpis in teruallo monafter i j parrc' 
com Monachis , quafi ferre 15. c corpore Chriftus vocauerat. 
Dum ergo ille m oionibus vigilaret, in exufi faftus vidir per- 
jnediu infirmitorium crafire exercitu Monachorom,inter quos 
Abbatem fuum,& Monachosillos, auiantepauloobierant re- 
cognouic. Quorum vnus adcum diuercens , &ante leftum 
eius fubfiftens ait , Fratrcs .chariflime , nos qui hic tranfimus, 
& in hoc mouafterio dum in corpore viueremus conuerfati fu- 
xnus, omnes quidem gloriamur in fpe filiorum Dei , fed diffe- 
ximuradhuc a regni introitu.proptcr quorunda fratrumnegli» 
gentiam, quorum alii tarde, alii tepide, omnes ingrate prrfol- 
uuntpfalmos,& orationes, quas debeot pro animabus noftris,' 
nec folummo rci funt apud nos, fcd ipfe Chriftus multa habet 
aduerfus cos, ipfum enim prouocant, & cxcitantad vomitum, 
dum tepide votum vitx purioris «mulantur,& fanftx precepta 
xegulz fineferupuloconfcientixtranfgrediuntur. Ipfis fiquide' 
conueuientibus in vnum tempore,& loco orationis,& pfalmo- 
dix.iam noneft fpiritualem clcam manducarc, dum vnufquif- 
que prajfumit corde vanitatem ad deleftandum, anima eoram 
xtaufeac fuper manna cxlcftiquafi leui cibo , & contemptibili.* 
hoc autem iram Dei maxime prouocat , q> in illa hora in qua 
fratres eb reuerentiam Trinitatis inclinanc,aliqui cachinant,& 
de ociofis occulce fignifi cac.alii corde, & corpore rigidi vix poft 
OuamGIoria parri.diftum eft incuruanrur,& necdum perdifto, 
Spiriruifanfto,crcftis oculis noubiliter curiofis per parietcs va- 
ganrur. Alij in modum ftatuarum ad orandum ftantcs.fic fom- 
xto fepulti lunt.vt nefciant quid agatur circa fe,& nihilominos 
tamen incuruant fe, & erigunt ficut, & cxteri,mifera quadam 
- confuetudine.Vade ergo,& dic Abbati ex parte noftra,vt corri- 
j»crc fatagathuiufmocu negligftias fratrum,quibus ad hoc fpc- 
culacor a Domino daras eft.vc anunciet eis peccata ipforum.Jic 
difparente defuiido Monachuslatcnter furgens adEcdefiam 
percexic , & ante quoddam altarc priuatum rotoaffeftu cordis 
orare cxpit,ftacimque fuitin fpiritum,& refpiciens ad feneftra 
qux fupcr altareerat, vidit iucandcfcere radifi folis & ecce mi- 
-rx puichritudinis Mulier peripfam fcneftra introiuit, quxftas 
iuxu cum ait ci.Nofti, qux fum ego? Quo refpondente nefcio 
JDomina, Ego fam inquic Maria Marer Iefu, qux veni Vtcon- 
Jbler gcmitus c uos,& leniam dolorcs cuos.-vidi enim lachiymas 
«uas, & orationes tuas. Et fhftum eft cum hoc dicerc , fratnbus 
inchoroadGIoria patri.more fiio fe incuruantibus ipfacancel- 
Jatis manibus reueren ter,& profundc vfque dum diceretur.Si- 
cuterac in prmcipio ,incuruauit fe .Et rurfum erefta dixitei. 
M onachuj illc monuus, quiperfequebaturtemulriplicitcrfc- 
cundum mulcitudincm malignitatis fux, quia te perfccurus cft 
< pxnas recepic . Et vt verum me dicere credas , efto fanus ab hac 
duplici.quira fuftinec infirmiratis pefte. Extergens manica v.e- 
Aimenti fui iacicm eius cuanuit ab ocur.ipfius.ln craftino vcro 
■xem Abbati fccrete rcferens, miraculo faciei muutx indicio fi. 
dero ipfi,& ceteris ftacribus fccit,ad hooorem Rcginx Cadoiu, 
ii Dominx Angelorum. 

Dt Jmmgint^nt ptrtuff» fmnguintm nddidit, & mlim^um 
m Smrmctnis frmngi ntn potuit. Cmf. CX. 

IVxu caftrum Radulphi eft qucdam Abbatia, quar Dolis vo- 
carur , fupcr qaandam coluranam Ecclefix ipfiuseft imago 
jlapidea ad honorem bcatx Marix virginis fculpra.ad quam cu 
arquxdam paupercula mulier veniret onndi gratia , aderant ibi 
io atrio duo.Brebanuones, qui impropenntcs mulieri, imagi- 
xiem blafphemabant , vaus eriam lapides in imaginem proiici- 
^ieos, vno lapide pcrcuflic , & confregit brachium pucri lefu . 
JEc curo manus illa Japidcacccidiflct.exiemnt guttx fangui- 
■ riis a brachio , ac fieffct hominis viuemis , ftatimque in eo- 
,dem loco Ule, qui lapidem proieeenr expirauit, alter vero cum 
vellct morientem intcr brachia fua colliecrc, vtei aliquod pr$- 
bcrer adiutorium>(htim arreptus eft a demonio, & in fequenti 
die defunctuseft . Eadem etiam fequeoti diecum rurba multa 
icoriuenirec,utuTiaginem,& unguine de lapide fluxum viderec 
iptls videntibus ipfa imago fcidit vcftimcnu fua, fcilicet orna- 
-tum qui circa eam crat lapideum,& collum fuum ,quod confir- 
marum erat monili Japidro, & pedus deaudauit vfque ad ma- 
xnillas proprcr i»nominiam, & iniuriam, que illata fuerat fibi, 
Jk patuulo fuo.Hoc contigic annodominL 1187. temporc quo 
SpccuJum Hiftoriale. 



guerra eiac inccr Philippum Regem Francorum , & Hcnricutn 
Rcgcm Anglif ,alcero confticuto apud caftrum dolis cum exerci 
tibus fuis.Etego.qui (cripfi,fanguinem illum vidi oculismeis, 
& imaginem nudatam ac vcitimcntum reuulfum . Qni aucem 
viderunc eam ante perperracum miraculum , teftancur , <p erat 
prius rubicunda,& bene coiorau, modo ftac unquam exaguis, 
& pallida.lbi procerco cxci illuminantur.daudi curantur,& fi- 
untmiracula.Quandam fandx Marix bafilicam ingrcfli Sara- 
ceni,in omnium fanctorum imagines, quxin maceria eracde- 
picc* haftilium fuorum cufpidcs vibnucrunt.Huicocolum 
crucrfic, illi nafum vel pedcmtruncauerant,omnesprorfuste- 
rebratisaculeisdiffulcaucrunc Adimaginem fanct? Marixti- 
rubant infani, nihil ibiomncs, quamuis,fxpe tentantcs rurbare 
potuerunt, fed cum maxime intentarent viribus effufis inuents 
xnanuserantauttremore irrirx, autalio delatx. 

D» luitt quem btmtm virg» tormmttt ,&gmudijt tfitnfit 
ctnntrtit. Cmp. C X I . 

QVidam Iudxus nomine Iacobusa Londoniaciuiute An- 
glie, apud Vuintoniam pergens,in via prcdonum manus 
incurrens captus cft,plagis afflictus, atque in domum ve- 
tuftam cafum iam minantem traQus.poft mulias iniuriasom- 
aibus rebus fiiis fpoIiacus,ligacisque ad poftem pedibus, & vin 
ftis poft cergum manibus , ibidem rclinquitur folirarms . Vcrfi 
ne penicus deficercr,modico panc,& aqua per triduum fuften- 
tatur,fperabant enim per foi redemptionem magnam pccunia 
aceipere . Sed rertia nofte cum ex laflitudine paululum obdor- 
miflet.aftitic ei in fbmnis fxmina inxftimabili decore reucrcn- 
da,& niuco habitu amifta.qux propius accedens vincula, qui- 
bus mifer ille coftringebarur potenter difrupic , cumque foluic. 
Qui prx gaudio & admiracione euigilas.curiofb intuitu circu- 
fpexit, fi forte aduercerec perfbna, qux illu reftituerec libcrcaci. 
Quod incctius agens , vidit repcnce non ia in fpiritu vt prius, 
fedcorporeo vifu Maria Domina cceli fibi afEftere , & ex cius 
daricate totum ill ud diucrforifi rcfplendebat . Inquam oculos 
meciculofos defigens fic ea alloquitur.Quxes Domina, vel vn- 
dctibi peftus um bcnignum,vt mihimiferofubuenircsin ta- 
uanguftia. At llla-Egofum inouit Maria, cuitu.&genustufi 
malo veftro infulutis, mcq; reriemptorem mudi cdidtffe perti- 
naciter negatis: veni tame ad te vt more meo tibi pro malis bo- 
na repcndS, & ab errore te ad vcrintis cognitionC reduca, atq j 
hucufq; qoam pcriculofc viaeristibi infinuc , qudd vteuide- 
rius cognofcas,cgrediamur fbns.Illa preccdcte fccutus, iubetur 
fupeteuid&e petra, cjuxin proptu ent afcidcre, & intetoalo 
deoifum afpicere, quiiubetiobtcperas,attendit hiatu cerr; vaj- 
le tcncbrofam ipfb afpcctu horribile,flamas fulphureas exalate, 
fxtore intolerabile, olqj gencre tormetoru horrida, & afpenm 
cernir, 6t in his cruciatibus animas dammnatorfi rotari, & mi- 
fcrrimea carnificibus torqueri . Qnoru lachiymabiles ciulatus 
attonitis auribus cxcipiens,pene vfq; ad alam exrerricus cft, his 
vi£s,& auditis,ait ilh beau virgo.Hic carcer,hxc incedia, hxc 
oimoda tormcnta, te tuofq; fequaccs expeftat, nifi iudaica im- 
pienceceleriusdimifcritis, &adfidei Chriftianx facramcnra 
confugeritis; nucautfequereme, vt oftcndi ribi quid et boni 
pro vcftn cxcicace perdideritis , cGq; fupra collccxcelfum efi 
ftatuiffct,afpiciteminusmanfionc pcrlucidam.vifuq; pulcher- 
xima , tx qtia tata optimi odoris fragjatia naribus intuCtis in- 
fufa eft,ac fi illum oium fuauitasaromatumtcfperfiffcr.Ibi vi- 
ditcxtus bcatorum fplcdido vultu folcmnes oigaudiorripu- 
diaces,melos dulciflimoscocinentes ,quibus ftudiofcinfpeftis 
ait Maiia adefi.Hcccft h;icdiusalaium fanguine filij meire- 
dcptarum.qua, & 1 u poflidebis fi lJlu cx mc vera carncaflum- 
pfiffe crcdideris . Sed iam hincreccde , & miniftcrium tibi licec 
indigno reuelatu mcmori er retine.& poft hoc.g^d tibi agcndu 
fjtfol icitc perpedc . Tim<'s Iudatus ne denuo hoftibus fiiis oc- 
currcrcc,ibac denfiflima noftc quo impecus illum ducebac qno- 
nfq; dil ucefccrec. Diluculo afic pergcns ad vibe, q Bacha dicitf, 
quodda Monaftcriu, qd ibi ent adijr, priori,& fratribus, quic- 
quid viderar, & audieratcotuexordinecxpofuic .Baptifmum 
petijt ,& ^ccepit, Iohannescj; vocatus cft. 
Vtfrmtrt Cmrtnfitnfi qutm * Dtuntnum infuUibutlibt- 
rmuit. Cmf. CXII. 

QVidam fratn Cartufienfis in cella fua noftc iaccnri ,fed 
adhuc vigilanti,& celcftia mediunti.Dcmoaum turba 



in fpecie porcoram agteftiumapparuit.furebant vndiqt 
per rotam Ccllolam,& difcurfii infano,riclu horrrndo, dccibus 
ldgiflimis,ac veluc in nece eius cxacutis, pauefaftu ac trementc 
homine , nihilq; nifi mortC pnftolatc circfiftabar , calia eo pa- 
tieteadauft'eft mctus, cQ qucda enotmis magnitudinis hotem 
eadc cella cdfpicit i ttatc g. pnrgo igreffu fuo coucrfus ad porcos 
«jd ingc fegncs facitis ? cur ia hiicno tapuiftis i cut no difccrpfi 
TomusQuartus. M ftis. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



ftis. Qnid dicisinquiurrt magno conara facerenixi fumus, 
fed nihil facere pocuimus . At ille cgo inquit faciam . Quo 
difto vncum ferrcum longis ac recuruis vngulis terribilem roi- 
naci manU procendcns , atque ad virum Dei rapiendum im- 
mo difcerpiendum adaptans eum nimio terrote pene men- 
te exccdere coegitSed ftatim Maria matcr raifcricordix.in qua 
iJIe fpem fuam toum poft Deum pofucrat , vifibiliter afluit, ac 
virgoieui manu practenfa.quo inquit huc venire aufi fuiftis.no 
eft hic refter, nec iam contra eum in aliquo prxualere potetitis. 
Hoc difto.velbciustotum illud nefandu collegiu, vtfumuseua 
nuit. Subfiftit illa poft Dxmomun fugamcum hote adhuc cre- 
mentc, eumq-, his verbis confolata eft : Plaeet inquit qct facis, 
tuiq; animi dcuotionem Deo roihiq; gratam efle noueris , fac 
ergo quod facis,& ad meliora proficere ftude. Et vt aliquid fin- 
gulare tibi in mandatis tradam,ftudc vilibus efcis , abieftas ve- 
Stes amplcftere, operi manuum dcuotusinfifte, his animatum 
hominem rehnquens difparuit . 

Vt qmbufdaai *lus. C*f. CXIII. » 

ITem aliqn cuidam feruo fuo in extremis laboranti apparcs: JTJ Vitquidam virnobilis , & diues, & vxor eius nobihflima 
quxfiuit fi eam cognofceret.Quo refpondenreminime,illa JT quoru manus erga pauperes erat fcmper largifllma.curaq; 



nit,vtnullatenusintrarc valeret. Vere inflatus fuperbix venrj- 
fta pefteper humilem aditum non potuitintrare. Inde ad dor- 
mitorium fratrum grcflum conuertit, & fantafijs fblitis feeos 
inquietare pofle confidens introire tenuuit.fcd eadcm craflitu- 
dine fua ab hoftio repulfus recefli t.Poflrcmo ad refcftorium no 
cendi fpem contulic,ibi propteraliquantulamcorporis curam 
maiorcm fufpicatus mentium incuriam. Ibietiam tot obices 
diuinoram ex lcftione verborum.tot trabes ex dcuotionc audi- 
torum, rot rcpagula rcpperit ex charitate fibinuicem fcruien- 
tium , vt nullo modo vltra valens proccderecogeretur retroce- 
dere. Sicab omnibusofficinismonaftcrij reieftus,aconfpeftu 
xedemptoris pijflimi,&gloriofx Marix virginis Matriscum ea 
quadignus eft coufufione peftifer ille receffit. Cautiergoo 
fratres eftotc,& immenfas gratias omnipotcnti ac mifcricordif- 
fimofaluatori agite , quia & nequiflimum hoftem a nobitcx- 
pulit,& iple nobifcum feftum celcbraturus remanfit. 
X>e fuere in vigili* tafcb* tenttfte, qutm Deigenitrix trifmt 
ablnferne. C*f. CXV. 



dixic,Ego fum Mater mur. Sanftus~Dunftanus dum Cantuarix 
moraretur.moseratei loca fanfta noftu peragrare.Quadam ve 
ro nofte virgo Mariaei venienti occutrit , & (iimmo cum ho- 
nore fufccptum ad Ecclefiam fuam quo tendehat ducere cxpit, 
prxcinneacibus de cboro duabus Puellis illud Sedulij carmen, 
ac dicentibus.Cantemus domino focix.catemus honorcm. Dul 
ds amor Chrifti,perfonet ore pio.Quos verfiis virginum chorut 
refumendo pereantauit.Prxdiftxq, binxcanutrices, binos q. le 
quutur inordinc rerfus fubfecurc, funt.Primus ad ima ruit,&c. 
Sicq; donec vit Dci in oratorium perduftus eft , virgineus cho- 
• rus binos,& virgines binr binos, nixu qtt fcries hymni fc ha- 
beret verfus modulatx funt.Explicit de mariali magno.Iti alia. 
Cuiufdam parrochix facerdos erat opcimis ftudijs prcdirus fed 
litterarum fcientijs non plcne imbutus, vnam tfh miflam fcic- 
bac , quam deuotiflime in honorem Dei genitricis Marix q uo- 
tidiedecantabat.Cuiusintroituseft, Salue Sanfta Parcns . Ob 
hoc a dericis apud Epifeopum accufatus,& acccrfitus , &_fuper 
hbc ab Epo correptus rndit fe aliam miflam non fdre.Ep* fu- 
rore commotus.eum officio miffx priuauit. Qui rcuerfus eft do 
tnum fua & triftatut eft pp miffx priuationem . No&c vero fe- 
quenti apparuit Virgo Maria Epoin vifione, dicens ei aliquan- 
tuhtm fxuera voce, vt quid iu mcum Capcllanum traftafti , vt 
prohiberes fcruitium Dei,& meum abeo fieri ? pro certoigiror 
nouerisrquia nifi citius.vt agat diuinum ofrieium.vt folebac iuf 
feris.die jo.morieris. Hac vifione contremefaftus Eps furrexit 
eoncitus , & mittcns presbyterum ad fe vocauit ad pcdcseius 
procidens.vt ci indulgeret humiliter popofcit JJcindc praecepit, 
vt nunquam aliam mifsam cdebraret, nifi quam de faneu 
Miria cantare folituscflet . Ex tunc etiam ipfum presbyterum 
magnifice honorauit, ae pro Dei amorc, & Sanft* Mari^ quan- 
diu vixit veftiuit , & aluit. 

Dt uifiont eflenf» f*»0« Hugeni Clugniaeenfi tn Nntalt 
Oemini. Caf. C X I Jfl I . 

MOs eft Clugniacenfis monafterij cxteris folcnnitatib.Na 
tiuitatc D&i quoda fingulari affeftu deuotiusagere , & 
canrufi melodijs.cereorum accenfionib.quodq; longe pftantius 
eft fpfiali deuotione.muluq; lachrymarfi ^pfufione cu Angelis 
foIenniiarcHac igif* inftate fcftiuiute frcs more folito fe fuaqj 
ofa feparauernnt.Venetabilis ille pr Hugo, qui adhuc fenex fu- 
pererar capPm vbi fratres conuenerant ingteflus.hxc adoesver 
ba protulit:Noueritisfres,benignu Iefum difpofuifle jis folen- 
nijs interefle.atcontra hoftc nequa inuidia laborart.vt aliquat 
renebraru fuaru nebulas ranto fplcndori polfitimmifcere. Fra- 
ter.n.ait quida fe vtiq; dans intclligi , hac nofte vidit Matretn 
mTa; , ipfum filium quem phti genuit no&e dulciflimo gremio 
continere, eiq; fctSrum AngelorO multitudinc cu immenfo lu- 
mine aftare.Ide Deus puer exulubat,& cordis lastitia geftu cor 
poris,& plaufu manuu demonftrabat , & conuerfus ad Matrem 
aicbat.Cernis Mater noftS natiuiutis meae , q imminet gaudijs 
illuftranda.in qua oracula Prophcutu , & Angeloru pconia re- 
nouabunf*,& de meo ex teortuoia firccjeftia,& tcrreftria Ixta- 
Duhtnr.Vbi eft nunc hoftis mei damnata perfidia, vbi eius pote 
fus.qua ante hoc fingulare gaudiu mundodnabatrQuo ille im 
pudgs audico.de latibulo fuo egreflus a longe fe pnubat,& igno 
miniofc deturbatus cu mulco planctu. & eiulatu, vtadmitterrf 
orabat.Et fi ait in nulla parte Ecclefix admittor, in aliquo falte; 
reliquarO officinarfi teco fufcipiar.Et filius virginis. Vade ing.c 
turcifer,& ne te mca potentia piudicatum lamenteris tenra, q^ 
poteris.At ille folutus arcum capituli petijt.intrateconatus non 
fotuit, in tm.n.& fe ramidu, & intioitfl capitiui anguftu inue- 



filios procrcaflcnt,iamad a:utis lux prouedionem proceflctar, 
celibamque vitam deinceps feruare promifcrant . Et hoftis 
inuidus eorum caftimonix propofitum non ferens,animum vi- 
ri in[vxoris fux illicitum amorcro compulit,vt qui obamorem 
pudidtix fe ab inuicem fcparauerant.in ncftc doroinicx refur- 
reftionisoperarentur.quodnon dcbuerant , riritaquefuccen- 
ius nce libidinis, acceflit ad roulierem recordans eius prioris 
pulchritudinis . Obftupefafta Mulier: multiseum increpauit 
iermonibus , & bonorum operum allocuu eft recordationibus, 
fcd nihilproficicns ad virum ait: Qii^icquid in hacnoftc a no- 
bis fuerit opcratum , ficmaledifturo, & DiabeJo mancipatum, 
concepic & peperit , natufque eft infans vifu mirabilis , crefce- 
bat decore fpcftabilis , & literisdocilis , & cloquentia Jaudabi- 
lis. Paternonattendcbat,quodfeccrat,Mater fcicbac quo«> di- 
xcrac,puerautcmcuma<i annuniduodeciinu perudniflcc,& te- 
nere a parentibus diligeretur : appatuit Matri eius fallax inimi- 
custcui votum de pucro temerc fecerat.dicens . Eftoparata mi- 
hi promiflum anno tertio reddere. Inde Mulier in quotidianor 
ftetus immerfa : promiffionis infoelicis recordatione , pofuit in 
cogiutione diucrfa , Mitabatur iuuenis, quodpopulusde pro- 
fcftu fiio gaudebat , folaque mifcra Matcr fuper illo indefinen- 
ter eum afpiciens flebatJR.equifiu igiturab eacaufam diu qut- 
dcm dicctc diftulir,fcd undem interroganti ait,q> cu in conce- 
ptione Diabolo in propriam obtulit.Tunc Adoielcens nofte fu- 
gicns.q patris fueraot rdiquit , petijtqueanxius nonnullos fa- 
pien tum.vt ei dc fuo. tam periculofo negocio dareut confilinm, 
pcragratis veromuitis prouincrjs tion inueniens , quod quxrcr 
bacvcmt Romam,& inde curn lr:s Dni Pap? ad Hierofolymi- 
xanuro Epifcopum longo itinerc fatigatusacceffit.Qai audiens 
ab eo rem & omnes,qui cum eo erant,icfoluti in fletious adole- 
firentisgemitibusnimiuro condolebant . Igitoc Epifcopus rdi- 
gionisoc tanftiutis maiores qoos potuit congregauit,& de iu- 
Uenisliberationecum eis concionariccepit.Quidain autem vir 
'fiinftiflimusin heremo longe a HierofoiyroiS' cidem Epifcopp 
notus erat,qui fugiebs vifus hominum corporalcs etia cibos re- 
liquetat, hic Angelicis quotidie potiebaturloquehs.&totoarli 
rno conuerfabacur in ctslis, huic ab Angdo dhiinx ce lebratio- 
nisneceflarium miniftrabatur,huic decotloficur nix,candidus 
rncridic panis,quo refieeretur mittcbatur.Pontifice ergo de poe 
ri falute-folicito, venitHijnentem eius<iioina reueJiMio , quod 
Vir ille lanftusapud Deumpoffetfuccurrcrepueia^Quoaccer- 
fito,mifit per pucruru interfignia fanfto vito , quatenus adoli- 
icenti fuccurrcretDiaboIoa Matre donato. Arrcpto igitur lort- 

fo idnere folus difceffit , qucm ante fanftum fenncm Angduc 
uos panes defercns praeceflit. Intelligensvir Dei quodahquis 
volente Deo veniret ad prandium, gratiasegit dominatori oav 
nium, vcnientemquefufcipiens iuuenem , mirarus eft etus pul- 
chricudinS & cloquentiam,&perleftis lireris ab Epifcopo rniffis 
aitad iuucncm. Attende frater pietatis Dci confiJram & Gcni- 
tticis eius auxilium.Habet enim vitgo Maria dominium fuper 
omnes fpiritus malignos,& poteft inferni feras aperire, &fran 
gercrnterioresaditus, bbnixe igitur eadcpreccrour vt tibi fiib- 
ueniat. Iuquedie dominicxrefurrcftionis,quandoia rapicndi 
puerum terminus implcruserat , virDci pro iuuenis liberatio- 
nc.quem in uanum Diabolus cxpeftaucrat, cum lachtyrois, & 
cordis cotritione falurarcm hoftia vtfolituseratobtulit, tiroStf 
vero pueru inter fe & altare conftiruit, quem de loco illo Diabo 
lus parum ante pacem fugiens ad infernuro rapuit. Sentiens igi 
tur Sacerdosiuuencrn fibiab hoftc fublatum ingcfnui t,& vt vir 
go virginum Mater adolefccnti fuccurrcret fiduciarn in metrte 

habuit. 



Digitized by 



Google 



LiberSeptimus» 



po 



Tiabuif. Itacfue pia VirgoMaria fubuenire tion diftulit, ledcor- 
pus, & auimam pueri dc infcrno intcriori liberauit , rclti- 
tuenfcjnc eum i» loco vndc fjblatus fucnt, viri Dei merori G»- 
tisfccit.Cumqtie.Pjx vobis, diccrec vir bcatus . Ercum fpiritu 
tuo,refpondit iuuenij a Daemoue liberatus . Acccptaq; de ma- 
riu eius commanionc fantta narrauitei quicquid defualibc- 
ratione nouerar,& cp multa millia in inferno reliquerar.Deni- 
q uc cius accepta licen t ia, & benediftione 1 xtu s abi j c , & ad epm 
Hierofolym:tanum,ac parentes fuos confolandum rcdijc. 
Dtfitri fufptnft^ttem ipfmftfttm*uit,& idtnttcht dt tttmt trt 
rtfkpt/lmtrttmproctffit. Caf. CXVI. 

FVif quidam Elbd vocatus,freqlienter rcs alienas rapiebat, 
quibus fc, & fuos alcbat. Q_u cum (aiittam D-i gcnitri- 
ccm venerabatur.'ex corde,earhqtie dtiiri ad latrocinadum 
irct czorabar.ac deuotiflime falutab*r.QiiaJam die! furtode- 
prehcnfus , finevlla miferationead fufpendendum du&uscft. 
Cumquceo'fifpeiift> lampcdeseius pchdetent in acre , fiofta 
Maria virgd mircrin auxilium cius vcnics.pcr biduum, Vt fibi 
videbiturcurn fiis lan&ismanibus fuft.-ntauit, necaliquamlx 
lionem pati permifi".CIIi,vero qui eum ftifpenderant,cum ad lo 
cum illum redijtlenr , viJcnxs eum viu£:cm vultu hilari quafi 
nihil mali paticntem, purauerunt eam non plene laqueoinne- 
jtum,& dum acccdentcs gtitrar eius transfigere vcllcnt , iterum 
fan&a Maria manus fuas gutturi eius appofuit, tiec trasfiji per 
mifit.Cog'iofcentes ergo eo referente.cj» fanda virgo auxiliare- 
rur ei , dimiferunt eum abire . Qoi faftus monachus , quandiu 
xixit Deo,& fan&iflime. Matri eivispoltea feruioir. Quida Ar- 
chiepifcopus Cantuancn. Ecclefix.olim a cu ia Romana reuer- 
rens in Abbatia fanfii Bertini.qua; eft apud fandtum Andoma- 
rum hofpitaruscft . Et die craft-.na ductus in capimlum fermo- 
nem xdificationis cum fratribus habuit. Quo fiuito iodica- 
uit cis.cp cum cflet apud Beneuentum, attdillcc a quodam viro 
"religiofo,qui de partibus Hierolblymiranis erat , q» in illa terra 
quinquepialmos inopientes a fingulis Irtcris nomints bcata 
"Mariz in honorcm & mernoriam ipfius frequentari multi con- 
fueuerant fciltcct M .gnificat.Ad dominum cum rribulaier. Re 
tribue.In conuertendo.AH tc leuaui,fing<ilis.Auemaha prxmit 
tentes . Erat autem ibidem m conucntu fandtt Bemni.quidam 
Monachus (ofcio nomine.qui hoc vigilanrer audiuit, & quoti- 
die poft matutinas przd:&os pfalmos in honore beatz Mariat 
decahcare caspit . Accidit igitur vt quadam nocVcfurgentibus 
fratnbus ad vigiliar,ille frater Iofcio non interelTec choro plal- 
lentiiim.So pperior verd chorum circuies cum lueerna, vbi eum 
non inueiut, ad ledhim cicius cius perrexit , ibiqtieeum defun* 
<x jm repperit.eonuociit autem frttres accurrunrftupentes , & 
lugentes V.ifruBvcjueci difcooperientes inuenerunt quioque flo 
rcs rofarurfi, vnusegTfcdiebatur deore , & lingua eius : dtto dc 
oculis,duo de auri nis. La-cantes pro tali miraculo detulerunr eu 
in chorum,& faciedffcooperta cum recen-ibus tofis.diligenter 
intuentes:, in lofa quae de ore cxibat.inucnerunt fcriptum Ma- 
Tia.TcnueruncergoiHum per fcptem dies, donec trcs epifcopi 
eonuenirent , quoium vnus fuit Attrcbacenfis epif-opus , qai 
fuit Abbas Ciftc cicnfis,& raulti alij clericb & laici , qui vide- 
lunc magnaln Dci . 

- Dtmulttrt <ju*tn /tmtrte fufcltmtit.&tnKpectMnmfuttm 
ttnfi-.rttttr. _ C»p. CXVII. 

INrerrito^io-Ltrigoncnfi' erat quxdam -MuIier beatatn- Vir- 
ginem Manam valde amans,ipfi & filio-eius in tandttate,& 
iuftitia feruiciis.Qiice cumadhuc inuecula eflet, quoddam pcr- 
pctrau:t peCcatum,qQod non tam fni pondrre.quslm didtuOoi* 
xibile menti eius naruralitcr, & vcrccunde portenttiofum vide- 
batur.Aliis igitur ftreonHC in bonisopcribus porens, & de caete 
ris cxcellibus pcr annum more Chrirtiano facerdoti (uiconfef- 
iionem faciens , lio« foh/m peccatum dicete fubtetfugiebatpp 
pudoris confnfionem. In fine tamen illud coiifiteri lntcndens 
iion manifefte , led quafiocculteaddebatde coiifuetudine : De 
his,& alijs.fi qua (uixin mc , d- quibus confefla non fum Dci 
tnifericordiam,'& vefttamabfolutionem poftulo. Fre-.iueutius 
quoque ad ecclefiam acccdens , & ante quandam bcatat M .ri* 
virginis imaginenvtoto prouoluro corpore iaccntin amariru- 
diiieaiiimariuatiltum , quem cclabat loquebattit reatum , fun- 
dctis quoquelachiymarum diluuium, Chrifto facicnte,& Ma- 
ria fauente . Tandem animaducrcit vefftitiam conficeiitis;(bJcr 
tiaconfeflbris.etenim frons.gen*col«r fubicomutatus , & tre- 
mul{ fonus vocisanimum riu^eJtarftuan-em loquebamur.Cae- 
pitpiuspaftor pcccacriccm verbis fuauibtis,& fuafibibbns alli- 
eerc , vt ab ea exigeret tanti gemittis, notitiain per confertionis 
ventatem.ca-pitbruto peftott dilferere peccatorum diuerliwrcsi 
&circunltantitis,Dannorrum perUci fitates , & inftantias.vtilla 
corjfcientia; domum cucrieh-s pura <oii»c(lione cjtpr.imerct , (t 
Speculum Hiftoriale. 



quod deliftum reliquiflet.Vel fupprefliffet . Sed liganteos eitr» 
Diabolo non potuit confitcri , nec vires habuit periens , licct ei 
cura obftrtricis aflifteret vigilans . Iple verd quendam de Clu- 
gniaccnfibus priorcm confulit , & ei de mulieris confeffioncfit 
cfitiaadmonico,& przmunito, jpfam, vt ciusconfilio firmare- 
tur deftinauic . Qui ctiam confitenrisaudita confcientia', & in 
fufpiradi modo notata illa vcrfutia , (aiagit vt corcuofns coluber 
de cordis eius latebra educeretur . Sed *juia fcrpens mbmorde- 
rat nonin fibilo,fcientia uon fuit incantatori. Dcuique mulicr 
fine peecati illius confeflione rebus humanis cxempta, & pote^- 
ftati mdiciatia; praefenrata.triftein ezccpitfententiain.Sedpoftu 
lante Maria pro fupplicc fua > & Icfu adiudicante , pependit irf 
ccjefticuria cdiftum, vt adcorpus rediret aiuma pcccatricis, & 
quoniam fineconfeflione non conftat (alus,viuens Sacerdoti c5 
nccretur, & fic denuo moni , quod fuum elt foluens beatorum 
cztui fociaretur. Intcrim pofitum in media flebili propinquo- 
rum frcquentia, feruabatur cadaucr czanimc,& ecce anima fttbi 
xrt reuertehte ferctrum contremuit,corptifque infrcmens,& vo- 
cem planftus crumpens,frago(b fonitu domum coiicuflit.Prjt- 
cipitabant fugam circunftantes , & pi-zoccupabant iter ad por^ 
tam . Sed qui artiuscam dilcxcrant fuftiniierunt,& licct trcpi^ 
di propius acceflcrunt , colligcnces itaqtte reducis vitat cercitu- 
dinem fx motu,& vocc.folutis ftfeijs erexetQc eam Chnfti lau 
des,& Marix przconiainculcantem.Eredaergo, vocaco Saccr- 
dotc,de peccato illocum cztcrisfecic confeflioncm,ac commu<' 
nione accepta aliquantifpcr allocuta circunftantcs pnedtcauit 
fuam libcrationem.continuoque oculosclaufitin morte, & fuf 
fragantibus virginis Manz meritis requieuit in pacc. 
De fttbdt»ctntTtlet»nt,qutm ininfte dtgrmdmtum rtftituit. 
Item ttlmd tx ttdtm. Cap. C X V 1 1 1 . 

1N ciuitate Toletana fint qu idam Subdiaconus , qut" a pri- 
meuaxtate Chtiftum fecutus , fanftamo; Mariam matretn 
eiusfpeciali amplcctabatur aflectu, & ailiduo venerabatuc 
famulara. Quicum quadam diefolcnni Archiprzfuli facra 
celebranri pro miniftetioaflifteret, venit hora vtlcgercc Euan- 
gelium tuzta morem modulationc folenni in loco editiori,& il 
le vefte nuptiali indutus legenti Diacono afliftens taptus eft itt 
fpiritu.viditquc in mentis exceflu fupra feneftram in fronte te* 
clefiz,(edentem Dxroonem in fpecie Slmisehorrida , & crefbr i 
mi,& incollo eiuscornu fcriptorts,thomus erat in finiftra.cala» 
mus in dextra,eumqj tamoculisdiredis,quim auribus fafpcn 
fis,cjua(i curiofum fpedarorem,& fedulum polliccnsauditorem 
ibrious Ecclefi* fcequcncius,& diutiui inhatfiflec, (ubinde (crj- 
ptiubat. Ibidem fiquidem dua> mulierculzconfedefant, qua> 
fecrcto adinuicem fuarum trag;diarum impudicitiaseuoiriebat. 
Rcuelante ergo fpiritu , intellexit Subdiaconus eum qutinSi* 
fnialaccbatcueaccufatorem fratrum.qui ctiam nuncaflumpta 
ex muliebri turpiloquioaccufationismaccria^damnatiohisfcer 
n* antiquum tentaret reparare chirographum . lam (cripcorri 
erat intus,& foris . Sed curo multiloquium locus anguftas nbrl 
caperet,apprchenfam cum dentibus,& vnguibus pelliculam, pe 
ftifer Scriba detrahere c*pit,vt dilataret . Dum fbrciter facier» 
fibi non przcauerct.lapfu cadens repentino , tantum vifus eft 
fragorem dediflc,vt Subdiaconuszftimaret Ecklefiam fundittrs 
corruifll-,c]ui iolus cernebat laifionem. Rifitcrgo & Iztatus cfl; 
cum vjdii ruinam,manus etiam Icuans in praecipitatione pcfti- 
lentis,cadentem profccuras cft plauto cafto,minus tamen cafti- 
gaco . Mirari carperunt circunftantcs,& ftuperc.abominari nec 
leuiter ferre, ftultc, vt (ibi vifum cft inconftantiam leuitatis, ia 
Dei boniine.al taris mihiftro, & praticrtim p' zfenribus vnmcr» 
fi« . jublato autem fpedlaculo fpirituali,ad (c retiertitur homo, 
& recogitans quis,quid,vbi, quando,quibus aftantibus fecerit; 
repleturarrraritudme,& iuduiturconfufione . Reliquum exr- 
quitur miuifterij fui cum modefta compofitione corporis , 8e 
compunctione cordis . Finitis autem falntaribus minifterijs, 
infalucatus relinqtiiiur.czterifqtiead conuiuitim,& ktiti* do- 
mum inaitatis,nppfobnjs,& dcfpedione amaricatus abijcitur, 
nec Vcrctur Archxpifcopus (iif t fderc a cainali bcneficio, qucm 
paulo aute ad fpiiitualia contcmplanda fufpcndetat Dci bcni- 
gnicas . Migiac ergo dcgradatus, vagns, & pr* ft.gus dcclinan- 
doopprobnum . Solitariam.quz 111 ltinereoccurrcbar , hofpcf 
accidiolus intrat Lcclcfiam, ibicji humilitcr ad bcaram Mariatq 
acccdens.ac diunus in orationecum gcmitu & l.ichiymis abo- 
rans, acccilitad cor altum, & excellic fcmctipfum,& ccce ftc tit 
iuxta illum bcata virgoMana.in maieftatc & decoicapp.ir<.ns ? 
qtwe diabolicf accul.itionis confciipiioiiem pcctorieius fupcr- 
ponens,poftquam diuriustriftem deiiniuir tam vulttis.g mcJIt- 
fiuzvocisblandiciisinalta lcrcccpit. Edofhis liomo in filcrio, 
qaid faftoopuslit, fublata vifionert-ddit (ibi,gtacias agic Chri- 
fto & beatf vugini.Veuic' aj Epm demceps.ctn & duplicat; re- 
Tojnus Quartus. M * ttda< 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



uelationis committirur an hanum.conuocate, etiam mulierculc 
diffitetur primo.fedoftenfi chirographi confiftc teftimonio,cti- 
miiiisepo,& laudis Dco dant confcflionem,& hiiTcinde rcmif- 
iipnis,& gratiz rccipiuutlargitatem. Sicqj minifter bea'x Vir- 
ginisamimimreccpitbencficitim,infuper&in Epi fpalegram 
tetipitur, & fi ngulariter mirabilis de cc.tero in eius oculis haber*. 
D» f»UnniX*ti*n» tistiuitatis iffiut virginis, & quarundam 
imaginumtius mirMtulis. Cnp. CXIX. 

SAn&x Dei genitncis ManxNatiuitas, quia ignorabatur, 
diu in ecclefia non celebtabatnr , fed fic diuimrus rcueiata 
eft . Soliurius quidam fanctx vitat fuit, qui fingulisannisar- 
moniam in ccelo nofte Natiuitatis eius audiuit. Qui cum mi- 
raretur.qjhocaliotpe non audirer,rogauit Denm, vt fibi often 
deret,quid hoc fignificaret . Cui Angelus Domini apparens ta- 
lia retulit.Virgo perpetua, qux DcD genuit hac nocte itata fuit. 
Q«I 1 icet ab hoibus ignoretur ab Angelis celebre habetur. Qua 
reuelattone diuulgata.eius Nariuitas celebrari ab ecclefia inftita 
ta eft . Saracenus quidam habebat imagincm beatz rirginis in 
tabula depic~tam,cui a flidue,& humiliter fupplicabat > valdc fe- 
cumadmirans, & perrractans, quomodo contigifle potuerit.vt 
Tirgo pareret, & filium laftaret. Dum autem hoc cogitaret ad 
excutiendam de corde eius dubietaccm incarnationis Chrifti, 
& confirmandam partu-s virginci vcritatcm , fubito cxpcrunt 
de pectore illius imaginis carnez mammillx eruinperc, & ex 
ipfis oleum carpit emanarc. Qd videns ille Saracenus , credidic 
in Deum, & fanctam Matrcm eius , & baptizatus eft . In vrbe 
Conftantinopolitana Iudaeus qmdam imaginem beatxMatix 
Virginisin tabula breui figuratam , & parieti domus cuiufdam 
afExam confpiciens intcrrogauit.cuius eflct figura i Audienfq; 
Og eflet beatx Marix Virginis, iratus valde tulit eam de paiiete, 
& ad vicinam currens domum vbi humana ftercora egeri folct, 
illuceam eiecit.ftatimcj; digna,& ignoroiniofa.raortcconfum- 
ptus,poftea nulquam comparuit,(cd mancipatus, vc credituria 
ti maligni fpihtus, hominum fubtra&us eft afpedib. Quidam 
■Gc Chriftianorum imaginem fan&am requirens , inrer fbrdcs 
•bfcondiram reperit,fubleuanfquceam,& diligenter abftergens 

Clauans fecum honorifice in domo collocatam habuit , & ad 
norem Dei gcnitricis ejc eadem tabula , in quaimago fancta 
rlcpicta erac, olcum ebuliens diftillatc cxpit , vtyue hodie vero 
miraculum pcrfeuerar. 

Dt miratulis tiufdtm circm fanSum Hildifenfum ToU- 
tmnum Mpifcopum oftenfis. Cap. CXX. 

SAncws Hyldefonfus Toletanus E pifcopus fuit, hic fub m- 
dimentis adhuc infantix degens diuino tacrus fpiritu con- 
temptis parentum ac rerom afFcctibus, Agalienfemonafte- 
rium petij t,Monachumque fe in co multis annis exhibuit. Tan 
dcm poftobitum Toletani Archieplfcopi hic Pontifex furro- 
gatus inter caetcra bonorom operum ftudia , fanccam Dei geni- 
txiccm valdefamiliaricerdiligebat. In cuiuslaudede eius fan- 
cliflima virginiute compofuic jnilgne volumen , quodita fan- 
&x Dei gcnitrici complacuit , vt ei ipfum libram manu tenent 
cpparerer,& pro rali operegratias referret . Scripfit autem con- 
traillos , qui deciufdem virginitateac parturitione difputant, 
Vt harrctici alium librum » De Afliimptioneeius fermones, vel 
tracutus quatuor. Deeadem Homeliam Euangelij , ideft. 
De Purificationeeiufdernopufculum vnum . Scripfit, & opu- 
fculum de proprictate perlbnarum Patris,& Filij,& Spiritus fan 
fii.Opufculum aduocationura diuinx actionis. Opufculum ad- 
uocationis in facris. Opufculu aduocationis in facramentis. Lt- 
brum vnum de cogni tione Baptifmi . Et alium de progreflio- 
ne fpiricualis dcfcrri, & multa alia . Volens autcm beacam vir- 
ginem altius honorare , conftiiuit vt eius (blennicas celebrare- 
turfingulisannis. 8. dieantcNataledomimcum , vtpriuscius 
ageretur feftum , per quam Deus Homo natus venit in mun- 
dum . Qu* rurfum ei apparuit,fedens in cathedra propc alu- 
re pofiu, & albam facerdotalem attulit ei dicem:Hoc vcftimC- 
tum de Paradifb filij mei attuli, quo in Dei , & mei folenniu- 
te vcftieris,& in hac cachedra fedebis, quandotibi libuerit.Sei- 
toquecertiffime,qubd nemopneter tein haccathedra fedebit, 
vel hoc veftimentum induere impune valebit. Hisdi&isre- 
teffit. Poftobitum veroHyldefonfi,Siagrius,quiin Archicpi- 
fcopacu fucccflit paraipendens prxdeceflbris fui dcuotionem, 
in ptxdidacatbedracontra prohibitionem fanctx Virginisco- 
fedit , fancfumque veftimentum induere voleas dixit. Sicat 
rgo homo fum , fic fciohominem fuiflc prxdecefibrem meum. 
Cur ergo non veftiar, co quo induebatur veftimento , cum eo- 
dem , quo ipfe funcros eft fungar officio , hoc dicent illo facro 
veftimcnto fe indutt . Sed Deo ftatim vlcifcente prxfumptio- 
ncm eius , in terram cum eodem veftimcntoartius conftrictu* 
awrtuus cecidit . Quod videntcs, qui illk adcranc, magno pa- 



uore conterriti, facrum vcftiinentum, quod indigne acccptitt 
tulerunt , & in Thcfauro Ecclcfix vbi hadenus feroatur n> 
pofuerunt . 

De diSis eiufdem prtfulis in laudcm ipfitu virginis. 
Cap. C X X I. 

IGicur ex Iibris & fcrroonibus quos idf beatus vir Hyldefbn- 
fns de beau Vergine luculcncer edidit , hxp pauca excerptu 
Hyldefbnfus cotraeosqni dilputant de virginiutceius &par 
turitione . Beata Vitgo Maria nifi in vtero matris fanCxificata 
cflet, minime eius Natiuitas colenda efTettnunc autem quiaas 
fioritate cotius Ecclcfix vcneratur , conftat eam ab omni origi- 
nali peccato immunem fuifle, pcr quam non fblum maledifxie- 
Euxmattis foluta cft.verumetiam benedictio omnibut condo- 
nau: nullis ergo quado nau eft delidis fubiacuit,ncc originale 
peccatum in vterofandificata contraxit.Idcm in fcr.dc Aflura- 
ptione eius.Dcfcendit ficut pluuia tn vellus, quia cceleftis him- 
ber.i.vnda diuiniutis virginco vellcre placido fe infundit illa- 
pfu.quando verbum carofaffum eft.Idem in codem.Cum clatt 
ftmmmatricis, & genitalc virgints cflet daufum, &fignamm 
figillo pudoris,non potuit obftare partui integritas corporis.nec 
eguic refetari , quianon potuit.vt efletei tormencum , qut erac 
honor matris,& gaudium,fed toram erat ei pcruium.in ea quic- 
quid crac claufum.quia totu erac deificum quod uamm . Idem 
in eodem.Infansparuus,ac maximus,membris.f.exiguis^Iiuiai 
ute excelfus, per hofpiulis templi finccram deflues caftiutem. 
non Ixfic corpus abfcedens,quod non lxfeut cum vcniflet.Me- 
lius eft, <$ in fermone fit vcrecundia , quam in fide pcriculum. 
Da mihi ergo veniam Chrifte,& parcc ori meo,cp incarnacionit 
tux myfterium temerarius narratot attingo , quia licet tu clau- 
fum dimifcris vceram, nobistamen permififti aperirc ibcredu- 
lius Euangelium. Imicamini macrem virginem, & omnes fan- 
ftos, quos laudatis, quia non untum illis prodcft noftra lauda- 
tio.quancum nobis eorum imitatio, vnde fponfo magis placec 
imiucor deuotus, quam laudator ociofus.vere aluus ille tornati 
lis fuit, qnia in co fapientia feinfluxit , qux incwtcre illo vi- 
num fuum mifcuic. in quo.f.vtero virginis , & aceruum uitici 
& flores filij Chrifti gratia germinauit,quia Chrilras,&aceruuf 
tritici & filius fuic . Ador. Hxc de beato Hildefonfo , & dicxii 
eius ac de miraculis circa eum, & circa alios prr beatam virgi- 
nem oftenfis,ad pnefens dicu fufEciant. Exunt & alia ciuldem 
virginismiraculaicripta, quorum mulu in hoc codem opeic 
infcrius per diuerfa loca pro diuerfitate ttmporum quibus acu 
funt breuiter iafcruimus . Nunc ad hiftpriam yndc digreffi fu- 
musredeamus. 

De prim» mduents* Pmtli in Hitr%f*ltm,fr mirsmlit tetui ft- 
tri & primitijs gentium. Cap. C X X 1 1. 

PAulus autcm poft tres annos a conuerfionc fua venit in Hie 
rufalem videre Petrum, cumquc vellet fc iungcre difcipu- 
]is omnes timcbant eum, non credentes, q> effct dilcipulus, fed 
adhuc perfecutor . Tunc Barnabas Cyprius duxit ettm ad Apo- 
ftolos, Pectum, fcilicet & Iacobum Epilcopum, & narrauit cis 
modum (ux conuerfionis manfitque cum eis dicbus. xv.Deia- 
de venit in partes Syrix , & ibi loquebatur gentibus , difpuu- 
bacquecum ludxisinter Grxcos difperfis . Qui cum vellent 
eum occidere , fratres hoc cogmco deduxcraut eum Caefaream 
Palcftinx , & inde dimiferant eum Tharfiim, vnde ipfc otiun* 
dus euc.Pccrus vero cum przdkando difcurtetcc venicad Lid- 
dam,ibique fanauic paralyticum nomioe Fneam. In Ioppe vc- 
ro fufcitauit a morte Tabitam, ibimultisdiebusmoratus apud 
Symeonem Coriarium . Tandem iuxu prxcepcum &rcuela- 
tioncm Domini tranfiens in Cffaream , baptizauit Cornelium 
cum fuis unquam primicias gentium.Incer hoc illi qui difjpcr- 
fieranta tribulationc,que, incepcrata. mortc Srephani, peram- 
bulauerunt vfquead fccnicem prouinciam Syrix , nemiuilo- 
quentes verba nifi fblis ludxis . Erant quidam ex eis de C V- 
pro & Cyrene , quicam introiflent in Antiochiam loquebatur 
ad Gr?cos & multi credidcrunt.Delatum autem eft ad aures Ec- 
clefix, qu; etat Hkrofolymis.de conuerfione Antiochcnorum, 
& volentes plene certificari,miferut Barnabam in Antiochiam. 
Quicum veniflet,exhortatus eft omnes, vt in propofito peiroa- 
nercnt.vidcns autem Barnabas, qudd non fufncerecad erudien 
dam titam multimdinem venit Tharfum vt quxreret Paulum 
& inuentum pcrduxit Antiochiam , & per annum conucriati 
funt ibi,& docuerunt rurbam raulum. Et runc primo a Chrifto 
capite denominati funt Chtiftiani.qui pnmo diccbantur Difci- 
puli. In dicbus autem iilis fuperaencrCt ProphcixabHictofb- 
lymis Antiochiam,& furgens vnusex eis Agabus propheuuic 
pcrfpiritumfanCxum famem futuram in vmperfoorbc , & ma- 
xime in ludxa.Tunc primo fafta eft collccta in vfus pauperum 
q,uf muu cft per Barnabam & pcr Paulum in Hkruuicm. 

D« 



Digitized by 



Google 



LiberSeptimus. 



• Dt tpifitU PiUti Tibtrit mijfk fnptr Crntifixitnt Dt- 
mini. C»p. C XX III. 

EVfebiusin chronicis. Annodomini j6.ImpcrioveroTy- 
berij.xi. Pilato dc Chriftiano dogmatead Tyberium re- 
fcrente.Ty berius retulit ad fcnacum , vt inter ccwra facra 
sreciperetar . Richardus de fancco Victote in lib.cxcerpttonum, 
<Mos enim erat Romanis, yt prouinciarum iudices fcnatui fcri- 
pto renunciarent , fi quid noui in his quas regebant prouincijs 
«ccidiflet. txlatus ergo fcripfit epiftolam ad Tyberium, dc his, 
•qux perpctiata fuerant io dominum lefum.dcfignans etiam ei, 
«juod ipfe eflet vere Saluator mundi. Adtoi. Epiftolam quidem 
Pilaci tub hac frrma defctiptam reperi . Pontius Pilaras Clao- 
diafalutcm . Nuper accidic.qudd ipfcprobaui Iudxos per in- 
uidiam, fc fuofque pofteros crudeli damnatione peremifle.cum 
«nim promiflum pattcs haberct eorum,quo.i Deus eorum mit- 
teretiilis per virginem fati£rom fuum , qui Rez corum mcrito 
diceretur, hunc me prxfente miflc in ludxam . Quem cum 
vidiflenc cxcos illuminafle, lcprofos mundaiTc,Paraly ticos cu- 
Tafle, Dxmoncs effugaffe, morraos fofcicaflc, ventis impcraflc, 
pedlbus ficcis fuppcr vndas maris ambulaUe, & alia multami- 
.racula fecifle,& omnis populus ludxorum diccrct cum efle Dei 
£lium, principes Saccrdotum inuidia pafli funt contra cu.hunc 
itaque mihi cradiderunt,& alia pro alijs mentientes, eom Mj- 
^utn effe»& contra legem eorum agere dixerunt. Ego autem ia 
cffe credidi , ipfumque flagellacum eorom arbitrio tradidi, qui 
cpm cracifixerunt,& fepulchro auftodes adhibuerunt.at itle mi 
Jitibus meis cuftodientibus die tcrtio refiirrexic . In tanrum ve~ 
«o nequitia ludxorum contraeum exarfit , vc ipfis cuftodibus 
pccuniam datenrquatenusdifcipulos ekis corpus rapuifle di- 
cerent . Sed illi,quod facVum erat tacere non valentes , rcftatt 
iimt curo refurrexifle , feque vifionero Angelorum vidiflc, & a 
ludxis pccaniam acccpiffe , hxc autero ideo fcripd ne quisali- 
-ter xfiirnet credendum mcndacijs ludatorum « Richardus de 
fcncto Vi&ore iib.dxccptionum . Tunc Tyberius curo ftfffra-. 
gjo magni fauoris retuht ad Senatum , poftulant , vt Chriftus 
Dcus kabcretur, at Senatus rccufanir, indignans quod non fibi 
accondum morem cpiftola prima foiffet de ata.ab illa, itaqj die 
«xpit imrou t ari laudatiffima prios modcftia Cxfaris, ifl pcnam 
ienatus cootradicsoris . Eufcbwsin chronicis. Veramcumex 
«onfulcoPatrum Chriftianoseliminari vrbe placuiftct , Tybe- 
rius per edictum accufatoribusChriftianorum coramiaaras cfit 
anorcem, vt fcribit Tertulianus in Apotpgetico. 

2>#. txilie , <£> mcrtt Filati , ff tiut fuectffbrt. 

c» f . cxxnu. 

COmeftor . Hic «uidem Pilatss eom effet procuraror I»- 
deat , Viteilio Prxfide Syrixaccufatus eft apud Tybe- 
riom, accufacuseft etiara a ludxis dc violenta inccrfe- 
ftione innocencum.accufatus eft etiam qodd ludxis reclaman- 
«ibuspooebat imaginesgentilium in templo,& quia pecuniarn.- 
itpoflcam inCorboni redigeret rn vfus fuos.indcfaciens aqua»- 
dpftun» in domum fuaro.Pro bis omnibus cxportatas eft m ext> 
Iforn Lugduni , vrrde oriunduserat,vt in ebprobrium generis 
fui roorcretur . Eufebius . Ita Pontias Pilatus in multas inci- 
donscalamitate» propria ft manu interemit.Comtftor. Mortuo 
Pilato fubfticuir Vitellius fracreni ruom procuratorem ludeai 
Ec volens placerc Iudaris fatisfccit eoruro volunrati, in quibuf- 
dam , quia fcilicet ad eorum petitionero Caipham a facerdotie. 
amouit,& fil ium Annae,qu»iam- morrous erat rubfticuit,reddi- 
ditque ei ftolam fuam illam fblemnem,&anttquam,9u.arr> fai. 
«erdos in fua poteftatcdcbebat habere , vt ea fefliuis dicbu s vte»- 
Tetur.Pilaturenrm cam mdomitm fnam tranftulic , & quaudo> 
diebus fcftroiscrat neceflaria faceidoti, non poterat casn habcte- 
nifi prarcio prcccdcntc. 

2>tp*Hpert»H, &smiitiontNtrUii Agripp*. Cmp. CXXV. 

TEmporc Tyberij morraus eft Philippus Tetrarcha Iwrear, 
& Traconditis regionis.frarer HerodisTetiarchai , mor- 
tuus eft eriarn Lifanias Tetrarcha Abilktx, & ka vacabaot du« 
Tctsafcbiar, & afpitauk Herodes Agrippa ad aittram 'eanim. 
Erat bic Herodes vir magnanimus, & beilicofus , fcd pauperri- 
nius, nepos Herodis Tetrarcha; , & fratrr VTOtisemsHerodia- 
dis,fi)k enim filius Ariftoboli Magni filij Herodis , & ipfa fili* 
«iu fdern . Difpoftiit ergovenrrc Romam , fi fortepoflcc impe- 
irarc a Tyberio akeram Tetrarehiarum vacantiuro, ctnnq; vt- 
uifTcc Romam.vidcnseum Tyberms militem ftrennoifUinuro, 
tetinuit euro fccuro,& fecit vtadbjercret Drufo, cui iaroin vita 
fua tradiderat Imperiunv . Erat autero Herodes vir magnx !»• 
bcralitatis,& vt fibi conciKaretantmos Romanorum.miiiaea- 
pendebat , mulcifque debiris fc obligaucrar . Et vt tradir lofe- 
phut.non foit homo in quo muubimasroitunf adeopoflctdc- 
prchcadi.PrirnQ in hoc cnale contigircitquia.BvXtuas «ftDju- 
Speculur» Hifl»rialc, 



fusfilius Tybetij,decuiusmorreadeoinfblabtliter doluit Ty- 
berius,vt omnesa prsefcncia fua amouerer, qui familiaritcrad- 
hxfcrunt Drufb, nercducerent eiad memoriam mortem eius. 
Et compulfus eft Herodes Agrippa redire in Iudzam,& dcfpe- 
rans prx nimia paupertatcintrauic turrim, vt ibi afEceretur fa- 
mz , & ica morcrecur, Quod fignificauit Vxot fua, fbrori fuar, 
Herodiadi,vxori Herodis Tecrarchj.Qu? fupplkauit virofuo, 
vt reuocaret cum a tutre,& darct ei neccflaria vitx . Et acquie- 
uit ei , & ftaiuit eum in Tyberiade , & ibi afligaauit ei domuat 
& dedit ei neceflaria vitx . Quadam yero die cum efTct Hero- 
des Tetrarcha in Tyberiade,& epularecur, facius hilanor fblito 
iroproperauic ei beneficia fua,qua; contulerat ei fcilicet, qudd K 
berauerat com a pefte famis . Et doluit inde Agrippa vltra mo- 
dum,& difpofoit iterum redireadTyberium,u forte inuenircc 
«nimum eius immuta:um,& hononfice fufceptus cft abeo . Et 
cum haberetTybcrius duos ncpotes,alterum de filio Drufbfci 
lieet Tyberium , & altcrum de fratre Gcrmanico tcilicet Ca- 
iuro , voluit fibi fubftitueie filium filij , quia magis dilige- 
bat eum . 

Dt mutn» imtidU Tybtrij,tt Htrodit Agrippt, ij dt mtrtJJtM- 
ttTybtrij. " C*p. CXXVI. 

HErodcs autem Agrippa magis diligebat Caium , & fami- 
liariusadhxrebat ei , vnde fibi fufcitauitindignationcm 
Tyberij latencem . Quadam autem die,cum federet Agtippa 
in curru cum Caio Jeuatis manibus in coelum dicebat . Vtinartt 
viderem mortem iroporcuni fcnis , & Caium dominum totius 
otbis,hoc audiuit quifpiam fcilicet Aariga ipfius Agrippx, qui 
pofiea cum rcbus domini fui aufogiens , captus eft, & vincula- 
tus,& cum traheretur ad carcercro , petijt fe duci ad Imperato- 
rcm diccns,quia in aure loquerecur ei , quod eflct ad eius vtili- 
catem . Et prxfentatus eft Imperatori,& dixit confulto.quia fic 
optaucrat Agrippa mortem etus , & dominiuro Caij. Tyberiua 
vcro non roultum curabat verba vinculatorum , & detrufits eft 
ille in carccrem . Et cum fa-pe mftaret Agrippa, vt iudicarecur, 
& occideretur , refpondebat Tyberius . Frater fufticiac tibi, 
qudd vinculatus eft,& ita differebat: quia vt refert Iofephus in 
omnibus negocijs fuis roorofus erat , vnde cum ftatucret procu- 
ratores in prouindjs , vix aut nunquam roatabat eos . Quod 
cum faepios quxfitum eflet ab co, quare fcilicet non tnutaret 
piocuratoies, refpondit fein hoc parcere plcbiculx . Scientes 
«nitn procuratores fc ad modicum habere procuratoriu , ernun- 
gunt vfque ad fanguinem,& tanto dominancurgrauius,quan- 
to breuius, & qui tecentes fuperueniunc diffipanc quicquid in- 
ucniunc . Quod oftendit exemplo cuiufdam vulnerati , qui 
cum iaceret in via , & non amouetet multitudinem mufca- 
rum a voluere .fuperueniens alterputauit , qu6d hoc omitce* 
retex imbecillitatc, &abegitmufcas qux operuerant vulnus. 
Ad quem ille-Male inquit fecifti mihi, quia roufcx quas arotf- 
uifti , iam plcnat erant fanguine , & patcius molcftabant me, 
qux autem fuperoenient tecentcs acrius pungent me . Sic & 
procuratoreSjVelofEcialcs recentcr fubftituti.acrius in fubiedot 
dcfxuiunt. 

Dt intmnuuiont ipfittt Htrtdit , rj» dt Mptrit Subtnit. 
Csp. CXXVII. 

CVmautem quadam die more fblito incitaret Agrippa 
Tyberitim, vtextrahcret Aurigam fuum dccarccre, re- 
fpondit idipfom ei non expedire , cum in prcfcntia ip 1 - 
fius vellcc cum vinculatus accufare , & cum in nullo fibi con- 
fcius cflit Aggrippa teftatus eft fe Vclle , vt extrahcrctur , & ac- 
cufarct eum eductuseft ille de carcere , argun eum de ctimine 
lcfir maicftatis : quia op-auerat mortrm Impctatoris , tunc ait 
Tyberius Carcerario . I iga hunc . Intellexit Carcerarius prx- 
ceptum deeo,qui cducius fuerat decarccre , & ligatum rctrufit 
in carcerc.Quadam autem dic cum ambularct Tybcrius in Hi- 
podromo Mclf.in curru cquoruro,& tcneret Agtippam pet ma- 
num,vocato Carcrrario dixitei . Liga hunc , & miratus eft ip- 
fe,& vninerfi, qubd prarciperet Agrippam ligari cum purpura- 
tus inecdercr, quia crat dc regio femine , cum autero dueeretur 
Agrippaad carcerem, patiebaturintolcrabilcm fitim.-quia fplctt 
didecomederat,& fbr eoccurrit erportitor aqua-,& dcdic eibr*- 
berc,& poftquam rcfocillatus cft,proroific ei, <p in proximo re- 
munerarct eurri in rcgno Caij, confidcns q> in proximo cffet Ca 
ius regna>urus,& pofitus eft in carcerc. Quada aut die cu ftaret 
innixus arbori.cuius frondib infidebat Bubo,acceflitad eu vnus 
dc'concaptiuis,& locutuseft ei . Noli inquitaftimare ,'rp adu- 
lando loquar tibi,cum fis concaptiuus mcus,volo.n.indicare tibi 
qi indicauctunt mihi Dij. Erat hic pctitus in augurijj ; cito in- 
quic liberabcris,& in tantum fublimaberis,q?cttunc tibi inui- 
deanc oes amici tui, & in hac profpcritate moticris, rcllnqucns 
bona taa filij s tuis:quamcito autem huiusgeneris alitcm vidc- 
Tomus Quartus. M J ns. 



Bigitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



*isa«npliu$ fupertefcicojquiaquintodieniorieris.cu autem 
«fTet Hcrodesio carcne, defcrebatci Dominuscarceris, fcicns 
cum v rum ncbilem acfamiliarem Caij, & fuftincbat taquam 
ignouns (ibi ficri mulrascaromoditacesab amicis fuis in carcc- 
tc,& fuit per fex mcn/es in carccre. 

Dt MtrttTybtri/ifr fubflitutitat Cdif,& fublimttitiu 
Hirodis Csf. CXXVIU. 

POflea cum eflet Tybenusapud Capreas > ce, pit infirmari, 
videns autcm fe moritururo conuocatis nobilibus imperij 
fui,& duobus Ncpotibus fuis. Caio, & Tybeiio, ftatuit, Vtin 
ctaftino fubftitueret fibi fucccflbrem, & orauit Dcos luos,vt in 
timaxcnt ei mentem fuam.quem ncpotem fuotum vcllcnt fiib- 
ftitui in imperio, & ftatuit apud fe, vt iilum, qui prius vcnirec 
ad cum in craftino conftitueret eum Impcratoicm, vt iu quafi 
per lortem eligeret.Tamcn fignificauicTyberio,vc priorveni- 
lec. Qui mancnoluit venire nifi ptanfus, & vcnitpnor Caius. 
Quem videns Tyberiusflcuicamaie,dolensquia altcr non vc- 
netac, quem vplcbat fubftitucrc ■ Et locntuscft, ad eum Tybe- 
xius . Fili tu fucccdcs mihi in imperio.q» potms debcbatur Ty- 
beiio quafi hsercditario iuie tanquam filio filij . Scd ego vidca 
te vcijero imperio, & noui roentcs Deorum, & conuocatis no- 
bilibus denunciauic «um Iroperatorem , & morcuus cft, & fta- 
tim aliquantulum uifonuic faraa in ciuitate Romana de morte 
Tyberij , & venit quida Ha:breus amicus Hxrodis A grippe. ad 
carcerem.&hebraicedixitd.Mortuuseft Lco,& czpit Agtip* 
pa mkabilitcr graculari adeo, vtquaereret dominus carccris, 

SuajefleccaufatantajcjwJtationis , &confeflus cft > quodillc 
gnificaucrat ci hcbraice mortem Tyberij, & ftatim dominus 
catccris liberauit cum,& ftatuit fibi collateralem in mcnfa. In 
craftinnalii infonucrunt lumores, quad Tybcrins coualuerac, 
& tenia die Romam venturus erat. Tunc arguiteum dominus 
carcerisjquiadeceperiteum, timens nc iocapuceius rcdunda- 
iec,qudd liberauerat ipfum, & mirabiliter veiberauic eum, & 
zctrafit eum in carcerero, Poftea increpuetuqtcerti rumorcs de 
rooite Tyberij,& fubftitotione Caii, & venit Caius Romam,& 
fepeliutt Tyberium honorifice. Voluit eriam ipfa die Agrippam 
libcrare, fed dtfliiafum cft ei,ne vidcreturfacu Tyberij in irri- 
<tum vcllcfubito reuocatc.Poftea petaliquot diesli bcrauit cu» 
&fubliroauiceum,Deditenimei duas Tetrarchias fc tliccc.Te- 
tiarchiam Philippi,& Tctrarchiam Lilante,& impofuit ci di«- 
deroa,& fublimatum in Regcm tcmific in Iudeam. 

Dt Jmftrit Ctjj ,&iius vita ,& fiudijt acludis* 
Csf. CXXIX. 

EX chronicis Romanorum igieur. quarcus Caius Caligula 
c;pit an no domini, j p , mundi vcro.4.M.z.& regnauit an- 
ois .4. Hugo floiiacenfis ii. j. Caius ifte Germanici filius, 
quia in cxerricu natus fuerat cogoominamencum calciamea- 
ti miiicaris.i.Caligula fortius eft. fuctonius Ii.4.Princeps autem 
crcacus Caius, damnacos rdegatofque rcftiruic ciiminum fiqua 
tefidua ex piiore tpe manebac, omnium grariam fccic Jibcllum 
dc faluce fiia oblatum non reccpir,contendens nihtl fibi admif- 
fum, cur cuiquam inuifus eflcc, negauic quoque icauies dela- 
totibus habere , Magiftracibos libcram iurtfdifttonem > & fine 
fut appellatione conccflit, multis incendiorum damna fupple- 
uit.Sutura fuic eminenti.colore palido, corpore enormr,graciJi- 
tatemaxima ceruicis,& crurum,oculis,& temppribus concauk, 
fronte lau,& torua.captllo laro, & circa vcrticem nullo, hiffit- 
tos cetera , quare tranfeunte eo, profpiccre ez fuperiorc parte 
aut omnino quacunquc de caufa Capiaro nominare , crimino- 
fum,& exitiabilehabcbatur.vulcum vero natura tetrum,& ho- 
tidum,etiam ex induftria affcrebac,componensad fpeculum in 
emnium cerrote ac tbrmidtnem > valitudoci ncqs animi neque 
corporis conftitit , incitabatur in ibmno maximc > ncque cnim 
plus quim cribns no&urnis horis quiefcebat , ac ne his quidem 
placida quietc,fed pauida.mirisrerum imagnibuj.vc qui intra 
cattcras pclagi quondam fpcciem colloquentem fccum Viderc 
vifus cft . Ideoque magna parte noftis vigil,cubandiquc c^dio 
nunc thoro refidcns, nuncpcrlongiflimas porticus vagus,in- 
upcare idcotidcm atque cxpeftare Jucem confueueiat , veftitu 
calciam cxteioque habicu neque pacrio neq, ciuili. ac ne virili 
quidem.acdcniq; humano vfus cft.Sa.pe depifos gernmatafq; 
jnducus penulas. manulcacus , & armillacus in publicum pro- 
ceifi:,ahquandofcricatus,& cicladaras, acmodoin crcpidinis 



cubrationis fuae cclu roinabacur lcuius cdptiufq; fcribcdi genat 
adeo cocemnens > vr Scneca tunc maxime placentccdmiflioncs 
merascomponerc,& arenameflefinecalccdicerct.Sed, &alio- 
tum gcnetum arccs ftudiofiflime, & diuerfiflimas cxercuic. ca- 
nendi aiquc faltandi voluptate ita cfTerrebatur , vt ne publicit 
quidcm fpecaeulis ccropcrarcc.quominus Tragcdo proiiunoan 
ti contiuercc , & gcftum Hiftriouis quafi laudans , & corrigeot 
palam efEngerct.S:quis autcro eo fitltancc vcl lcuicet obfticpc- 
tct,dctrahi tulTum manu fua flagellabat. 

Vt txilit Htrtdis Tttr*rcl>*,& Htrtdutdu. 
Csf. CXXX. 

COmeflor.Porio Hctode Agrippa in regem fublimato.tn* 
uiderunt ci omnes propinqui eius,& totor fua Hcrodiat» 
qu* mifcrca fuerat inf;lici, modo tnuidttfcelici, praxi- 
pue quia habcbat nomen Regis, quta vir fuus eratmaioi nant 
filius Magni Hetodis , & nuoquam metuit Rex appellari, fed 
Tetrarcha, perfuadebat itaque viro filo de die tn di£, vt irct Ro- 
rnam & lacagerccomnibus modis.vc fibi compararct nomen 
Regis . At illc maltbat eflc in ocio , quia opulentus etat, vnde 
farpc vxot cxafperata,diccbat. Pcreant opes cuac.quia tu .f.magis 
opesdiligis , quam hotiotero. Tandcm viftus ioftantia vxorts, 
iuitad Caium cum magno apparatu,& ipfa cum eo,& inuene- 
tunc Caiii Bais,Hcrodesaatem Agrippa qui perfcnferat.quoi 
non pro bono fito iflen t.dilpofuic iic poft eos.fed ptaunific pun 
cium familiarem fuum &amiciflimum Caio.pet qucmditexit 
cpiftolam in qua continebatuf.cj» Hetodes Tctrarchaetiam vi- 
uentc Tyberio amiciciam firmauit cum Rcge Partjbonim vtef 
fet rebcliis Romaoo Iropeiio. Et in argumfcum huius reifigni 
ficauicci, cp in ciuiCacibus fuishabcbacarma , quz fufficcicue. 
vo.millibus hominum,cumque veniflec Hctodes Teuarcha^k 
Hcrodias vxot fua ad Caium > & fittis houorifice recepiflec cos, 
fuperucnit nuncius Hcrodis Agrippf,& pomxit cpiftola Caio. 
Perlecla autem cpiftola Caius aliunde inctpicns.cceptt inquire 
rc de ftatu Hcrodis Tctrarch^, & vtrum in ctuitacibus fiiis ef- 
fcttancacopiaarmorum,quanum ipfc audicnc, & non nega- 
uit.E t tunc crcdens Caius verum ciTcquod figoificauctatciHe 
lodcs Agrippa relegauit curo in cxilium, vxori auccmfuc qui* 
crat ipror Herodis Agrippcqucm maximediligebat, dcdit li- 
bertaeem redeundi vt haberet tcrram fuam. Ipfa vctocomiuu 
cft viruro in exilio,diccns.Quia non dimittctec eom in aduer- 
fis, cui communicauerat in ptofpctis. Ec dcporcati, fitnc in exi- 
]ium Lugdunum,vbi poftcamifcrabilitcrmortuifunc.Etdedit 
Caius Calileam quam habuetat Hctodes, Tettaicha Hciodi 
Agrippac,& ita habuit tres Tecrarchias. 

D# fiiltnt& fcriptis titts. Cmf. CXXXI. . 

EVfebius in hiftoria Ecdefiaftica lib.a.Cutus Caij cempon!- 
bus Philon infigniflimus fcriptorum florcbac, oui non fo- 
lumin noftra vcrumctiam in Grascorum philofophia primus 
intcr primos habebatur , htc antem generc quidem a pto anis 
Hebrcus apud Alexandtiam in omnibus claris,& nobihbus vi- 
ris darior ac nobiliot etat. In diuinis autcmlegibus. & patrij» 
iiiftitucis,quantusqualifvcfueric,cxhis qu* nobislibrorD fuo- 
rum tiadidit monumentis omnibus clarum eft.Hicronymus in 
lib.dcilluftribus viris.Philon Iudams nationc Alexandriuus.de 
gcnetc (acerdocum , iccirco a nobis inccr fcriptores Eeclefiafti- 
cos ponitur,qi|ia libium de prima Marci Euangeliftf apud Ale 
xandriam Ecclefia in npftcoram laude vcrfatus eft, non iolutn 
eos ibi>Ied in mulcis prouincijs eft memorans,& habieacula co- 
tum dicens monafteria. Ex quo appatet ulem primum Chtifto 
credcntium fuifle Ecdefiam, qualcs nunc Monachi eflcimitan 
tur.Huncaiunt fub Caio Caligula Romc peridftaruro,quo lc- 
gatusgencis fuae miflus fucrat , cumque fecunda viee veniflec 
adCaium, ineadem vrbelocucum ctTc cum Apoftolo Petro» 
eiufquc habuiflc amicitias,& ob hanc cauum cciam Matd Di- 
fcipuli Pccti apud Alexandriam fecncores oinafle laudibus.Ex^ 
tanchuius praxlara & innuroerabilia opera, in quinquc ltbros 
Mofi.f.deconfufionelinguarumli.7. De nacura & inucncione 
Ji.i.Dchis, qux fenfim precarout & deteftamut li. l.De erudi- 
tione Ji.i.De hzrede diuiriaium li.7.Dediuifioneacqualium 6c 
conirariorum lib.i.Detribus virtucibusli..i .Cur quorandam 
in fcripcurts multa fint nomina li. 1. De paclislib.i.de vita Sa- 

{>ientis li.i. De Gigantibus li.i. Quae fomnia mitunmr a Dco 
i.j.Quaeftionum & (blutionum inExodo' li-5.De Tabernaca- 



Vel cotutnis, modo in fpeculatoria caliga, nonnunquam fucco lo & Decalogo lib. 4. Nccnon & de viftimis repromiflionibus 

#M a* 1 ■ A»W m* — « I ■ - m ■ *h ■ . «* _ — n ^ ■ - . — /T _ 1 M — 1 ' /*_ " _ t 1 ' ___ ' J 1 —!_ I _ V.. _t - _. _J _ ----- *- »«_K_Fk__h mw ■ * _— 



muliebri, plurimum vero autea batba nilmen tenens, cx difd- 
plinif ,Jibeiabilibus nimium crudttioni doquentiae plutimum 
atteadit, quancumuis facundus, & promptus, vriq; u petoraa- 
dum iqaliqucm effec irato,& verba,& fcntentiae fuppctebanc, 
pronundatioq,, & vox,vt neq, in eode Joci prap ardorecofifte- 
nt,6f exaodirctui a procul ftaubus pctoratatus, ftiiftuiu fc la> 



fiucmalcdiftis,deprouidencia,de Iud*is,dc conucrfatione vite;, 
de Alexandro, & q> propriam tarionem habeant muu anima- 
Jia, &quedomnisinfipiens fic de viu noftiorum , de agricul- 
z. deebrieucc z. Suue& aliaeius monumcnuingenij, 



.tura. 



quae innoftiasmanus non pejuencrunt , dcquo vulgo apud 
Graecos didtux Eptatoa Philoaici , Eplilon PJ^tonici ve auc 

Plate 



Digitized by 



Google 



Liber Septimus. 



WatoPhilonem fequirar, ailtPlatonem Philon.unra eftfimi- 
brado&fenfuum Sceloqui). 

Di timirit*tt Caij qu* Dti mltum fibi vfurpauit. 
>■■ C*p. CXXXII. 

COmeftor.Fuit autcra Caius in initio iraporij fui perbien 
ainm fatis manfuetus, poftea cor eius euanuit in elatio- 
nent,&in tanwm prorupit vcfaniam vtab vniuerfis ho 
-minibas imperij fuivcllctcoli tanquam Deus,& dieebatfe fra 
trera louis, vudectiara filiam vnicam quam.habcbat^ponebat 
intcrgcnua louis.vtita quali eommunis Vtrique vidcntur.Sue 
• tonms.Caias itaq; in Caftoris & Pollucis asie faepe cdfiltens.in- 
ter dues fratres medium fe adorandum adeuntibus exhibebat, 
-templum etiam ntimirn fuo- proprium,& Sacerdotes, & exco- 
giutilimashoftiasinftituit . Inremplo fimulachrumitabat au- 
Teum , amicicbatiirque qootidie vefte qua ipfe vterecur.Magi- 
fteria Saccrdotij ditiffimusquifque & ambitione & liciutio- 
nc maxima vicibus comparabat . Ec nottibus quidem plcnam 
fulgentcmquelunamtnaitabatauldue in amplexus atquecon 
cubitum.Interdum verocunrcapitolino Ioue fecrcto fabulaba- 
tur.modo furfurransac przbcns in viecsaurem: modo clarius, 
•nec finc iurgijs.nam vor comminantis audiia cft.donec cxhor- 
-tttus vc rcferebat, & in contubernium vltro inuitacuseft. 
Dttrmd,lit*tttiufdtm. C*p. CXXXIH. 

AVia» Antoniz per ind<gniuret,& raedia ,cauia extitit mor- 
tis, datotamen vt quidam puunt & vcneno, n -c defun- 
Bt* vllura honorem habuit , prufpexir e triclinio arden- 
tcm rogum, fratrem Tybcnum inopinantcm,immi(ib repentc 
tribuno miliram interemit-Sillanum Socerum a i nccem rtcart- 
-dafque nouaculafauccsconipulit.luliam filiam infantcm.nul- 
lo firmiore radicio fui feminiseflc ciedebat quam feritatis.quse 
illi unu iam tunc erat, vt infeftis digitisora & oculos fimul lu 
dcntium incefflret, horreis pratcluftt nonnunquam famera po- 
puloindrxit:Paretes fipplicijs filiorum interertc cogcbat, quo- 
rum vni valitudinem excufanti lectcam fuam raific. Rcuoca- 
tnin quendam a vetere exilio fcifcitarus quidnam ibi facere c6 
fue(ccret,refpondente eo peradulationem, Deos fcmper oraui, 
Tc quod eucnit.periret Tyberius,& iu impcrares.opinans quo- 
que fibi etulcs fuos mortem imprecari, mifit circum infiilas, g, 
▼niuerfbs contrucidarcnr.Nihil magis in natora fua laudare le 
ac/probare diccbat.qnam inuerecundiam. Non tcmere in queo 
quam nifi crebris & ra inutis ictibus animaduerti pafTus cft, p- 
pecuo noroque prcccpco,iu ficri vt fe mori fenciat.Qiiatri ctiam 
palam deconditionefuorum temporum folebar.cp nullis publU 
cis calamiutibus infiguirentur , -fui obliutoncm & imminere 
ptofperi.atc rerum.atquc identidem excrcituuro.cedcs.famcm, 
pcrcftes , peftilentia, jncendia, hiatum aliquem terras optabat. 
Animutn qunque remittcndi,ludoque& epulis dcdito, eadcm 
factorum di&orumquc faraitia aderat Q^otiens Vxoris , vel 
Araiculx collum cxofcularetur , addebat . Tam bona cetuix fi- 
aniil ac iuflcro demetur . Pulchros & comatos.quotiens fibi oc. 
currerent, occipiuo rafo derurpabat. 

Dt impudiciei*iius,&prodig*lit»ti,& r*pin*. 
C*p. CXXXIIII. 

PVdiciH* ncque fuat neque alieo* pepcrcit, cunque omni- 
bus (btoribus fuis confuetudinem ftupri fecir^afdem fxpe 
exoleris fuis profttaurt, poftrcmocondcmuauit eas, quafi adul- 
•eras, & infidiarumaduerfus leconfcias, prodigoruraomnium 
ingeniafupcrauit.commentus nouum balnearum vfnm.portc- 
tnofiffima ciborum atqucccenarum, vtcalidis-ftigidifque vn- 
Cuentis lauarctur, prxciofiffimas Margaritas acero liqucractts 
iorberct,conuiui|sexauropancs,& obfonia apponeret.aut fru- 

f i hominemeftcoporrcrediifticaus aucC«farera.Eabricauit,& 
e cedris liburtinas , gemmatitpuppibus verficoloribtrs velis, 
tnagna cermarum & porncuum & ttklinioru laxi«are r magna- 
^ueetiam ritium & pomiferarum atborum varictatc , quibus 
difcumbens de die inter hortos , ac fimphonias Iittota Campa- 
ni? pcragrarct. Exhauftus atque egciis ad rapinasconnertitani» 
mu.n , vario& cxquifitilliino calumniarum & exa&iomim St 
▼cctigalium genere,vc6tigalu«oua.& niaudiu cxercsit, nullo 
rcrura atquc hominum gcnete otriifib , cui non twbuti aliquid 
imponetet.Nouiflimecontretxanda; pceunia cupidine inccn- 
fus.fscpc iuper immenfbs accruos aureorum patetmffimodtftcn 
fps in loco,nudis pedibus fpacistus,& totocotporealiquam diu 
voluutus cftMilicias refque bdlicas fcmcl attigit.DiuerfiHima 
in eo vitia erant furtrma cofidcntia , & nimius mctus, qam.qui. 
jpcos untopcre conccmneret . ad minima tonitrua , &.fuigura 
conuiucre & capiit obuoiuere,ad maiora vcro proripere fc e ftra 
(P > f»b ledumque cdhdere folcbat Mn Sictlia irrifis multorum 
l»corum miraculis ,tepcntca Meflanauo&u profugit, Etitaci 
V9f Q(is tuutoacnuumare pauefnflus. 

Speculum H.^oriale. 



91 



Dt st*tH*C*ij qu*m in tmph Hiiruf*limm*nd*uit 
trtgu C*p. CXXXV. — — 
Gmeftor.Miut ergo imaginem 1'uam p_er vninerfum Im» 
j perium luiim,vtomnciadorarent eam, & ficfeccrunt 
omnes.cxccptis ludatis. Vndc cumin Alcxa-ndrra ciuita- 
te ona cflct feditio inter Iudaeos & Gentiles , & vcnifler vtra- 
que pars antc Caium vtdifcuterccurcoottouerfia, mter carrcras 
allegationes quas habucruut Gentiles contra ludaros, obieccruc 
eisquia Dcnm fuura, qucm cotnmunitcromnesgcntilcsrccc- 
pcunt, ipfi inhonorabant, quia.f.imagincm Caij nolebant ho- 
norare. Et tunc primo fciuit Caius, quia Iudaei non adorabaut 
iraaginem eius.Significauit ergoPctronioPr^fidi Syn*,.vt fta- 
tuam fuam poneret in tcmplo Hicrufalem, vtfaciji .srccipcrS 
eatn.incircunftantibusciuiutibus.Quod fi fbttcludzi rccla- 
maTent.colledis Romanis legaciombus intrarec Iudxam,& ne- 
mim parccret manus eius, colledo etgoexcrcitu.intrauit Pctro* 
nius Iodawm . Et veoerunt ad eum lud< t de.Hierufalcm cum 
amicis Hcrodis Agrippx,qui erat precordialis Caio,& fupphca- 
uerunr ci, ne ad hoc hortaretur eos , quia prius pcrmittcrent.fe 
occidi,& parabant iugulus dicebanr etiam cp. nuquam amplius 
colerenc tcrram.vt fic inedia afhifti morercntur. Etrcfpondit 
Petronius, non de confilio fiio hoc procelfifte, Ced non audebat 
refi-ftcre mandato Impcratoris , vjdcns tamcn quiagraucmta-» 
6uram iricurreret Caius fi amitteret tributa totius Iudea: , pro- 
mtfitquia opponctct fcCaio pro t-is , & mifit Epiftolam fuam 
Caio per viros honoratos.vt dcfiftcrct ab hoc mandato. Qui c& 
venilfcntadCaium , nonaufi fant fcprarfcnurein confpeda 
Gnj.fcdacccfT runtad Herodem Agrippara, vt fubtteniret lu- 
dans,qaia vua de Tctrarchijs fajs.f.Galilea crat in tudsa, tunc 
Hcrodes inuitauit Caium in craftino , vt comederer cum co, &' 
cum in craftinocflet inconuiuio, admiratuscit deliciasconui- 
uij, & ccpi* mcmorare Caius quanra fuerat Herodcs pafTus prq 
eo.f.vincula Tibenj &aliamulu. Etptxcepit vt pererctqnic- 
quid vellct,& daret ci . At ille refpondic, fibi fufflcere gratiam 
eius, Etcum illc inftaret , vt aliquid peteret, perijr ne poncrct 
ftatuam iuam-Hierufalem in templo, & iracus cft Caius,tamen 
confidcunsanimofiucem Agrippz,quia.iK>lucrat opes- vel ho> 
norcs petcre,acquieuit ei,& fcnpfitPetronio in hunc modum. 
Si notidom pofiucft ftatuaifl templo, non eft nccefle vc pona- 
tur,& fic non tft pofita ftatuain templo. < - . 

D* Siei tiufdim Impirattris. C*p.. -C XXX VI. 

POftca rcfipifccns Caius foripfit Pcttonio in hunc modum, 
Quia-cootcmpfifti mandatum Imperatons & potios dile- 
Xifti muncra Iud*orum,elige ribi quodvisgenus mortis, vtdi- 
fcant omncs non effe tutum obuiarcmandacis Imptratoris, fcd 
Deo procurantc, ita fadum eft, vt prius audirct famam mortis 
eius,quam videret nuncios huius lcgationis . Suctonius. Pcri jt 
emm Caius ingentia faciuora aufos , & aliqiianto tnaioraino- 
liens. Siquidcm propofiieiat Antium & Alexandriarn commi- 
grare,intercmpto prius vtriufque ordinis ele&iffimo quoqj.Q^ 
ne cui dubium videarur, in fecretis eius reperti funt duo libelli 
diuerfo tirulo.alteri Gladius,alteri Pug>o mdcx erat,aimbo no- 
tas,& nominacontincbant morti deftinatorum. Inuenta eft& 
arca ingens variorum venenon m plena.quibus immerfis ihfe- 
cta maria tradu tur.non fine pifcium exitio, quos enccatos 5 ftu ss 
in proxima littora eiecit. Iu bachantcm atquc craffantcm,cum 
placuiflcc Palacinis aggtedi.primas fibi partcs Caffius Chereas 
TribunusCohortis prartorix depopofcit . Qncm fcniorem iaoi 
mollcm & efT;minatum Caius omni probto denorare ccnfue- 
uerat,& modo fignum pctenti Priapura atit Venerera dare.mo- 
do exaliqua caufa giatias agcnti , manum oiculandamoffcrre 
tbrmaum in obfccnum modum.Is primus a tcrgo ceruiccm gla 
diocifum grauiter pcuffit. Dcindc Cornelius Sabinus alrer ex 
coniuraris cx aduerfo prctus traiectt , iaccntem conrra&ufque 
mcrnbris clamitantem fc viurre,cxteri vulneribus.io confccc- 
runt , nam fignum crat ommum repente . Quidam etiam ob- 
fixna fcrrum adcgerunt.cadauer eius clam afporutum in hor- 
tos , & turaultuario rogo fcraiambuftum, leui cefpire obrututn 
cft. Satis conftat bortotum cuffodes vmbris inquietaros , 111 ca 
quoqucdomo , in quaoccubucrit , nullam fine aliquo timore 
tranfacxam nodem.doncc ipfa domus inccndio confumpu fir, 
Petijt vna & Vxor gladio confofla, & filia parieti illifa. Pridie 
quam-periret.fbmniauit fccoiifjftcre in ccelo iuxu folinm lo» 
uis , jrnpulfumqiie ab eo dextri pedis pollice in tcrram prsecipi- 
tatum^Eodem tempoie Olimpix fimulachtum Iouis,quod dif- 
folni transtcrruiucRomam iufTerar.tantum cachinnum repen- 
te edidrt, v t machinis labcfacus opificcs diffugerint. 



Tomus Quartus. 



M 4 LIBER 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 
LIBER OOTAVVS. 




DtpremttientCUudij adlmperium. C»p. I. 

Omestor. Caio igirut cu cfTet Romae, & te- 
direta ludis Citccnfibus cofilio fcuatorum 
i ntetfccJo.orta eft in ciuitate difleiilio inter 
curiam,& milites,& populum. Curia diee- 
bacur Senatores,& viri confulares. Quia igi 
cur viderant Senatorcs fxuitiam impera- 
torum ; & incoramoda, qux inde contigcsat 
Reipub. volueriit pceuitus extirpare Impc- 
riumab vrbe, & voluerunteam redigcreadantiquum ftatum, 
in quoeratante iulium Gcfarcm , vccflct regiruen ciuiutis in 
•rbitrio Confulum, & Scnatorum.Econtra M ilttcs , & Populus 
timentesauaritiam Senatorum,& amantes donatiua Impcrato- 
torum, conflituerunt Imperatorem Claudium auunculum Caij 
virum manfuetum,& pinm. Tunc venit Herodes Agrippaad 
Senatores duces iccum dc nobiIioribus,qui erant in curia (imu- 
lans fe fauere parct eorum cum habcret eos exofos propter mor 
tem Cai).Confuluit crgoeis.vr fignificarencClaudio nemouc- 
rec icifma in ciuitate.icd defiftctet ab hoc incxpto.Et Scnatores 
rogaucrunt Herodem, vt pcrgeret cum eis ad Claudium.Et pro- 
fciius cft fe libentcr fungi hac lcgatione, & mifliis eft cum alijs 
ad Claudium. £t cis audientibus dixit ei, quod dixerat cota Sc- 
natoribus.In aureaut dixit Claudio, vr non defifteret ab incx- 
pco.quiaiple latagrret.vcmaiorpats nobiliu faueretparti eius. 
£t renunciauir fenatoribus,a> nollet Claudios defiftcrc ab incx- 
pto.Et cxpiceis perfuadete,necontrairent,q<iia non poflenc im 
pedire,& allexir,quoftam,& tandcm omncs F.rita finccontra- 
«iictione fafctus eft Claudius Imperator, & pcrfuafione Herodis 
omnesoccifi fant , qui confcoferanc in mortcm Caij, & petijt 
Hcrodesab eo,vt decrerum Caij de ftatua adorandareuocarct 
to irritum.quia impium erat,& acquieuit ei,& prxcepit,vc epi- 
ftola reuocationis per fingulas cioitates Iudex poncretutiu loco 
minetiti,vt videreturabomnibus. Ex chronicis Romanorum 
giturClaudius Quintuscxpit annodomini^j.mundi veto^- 
1006* Er Imperauitannis fere.t*. 

Divhm&meribut tiufdtm. C*p. II. 
£ Vetouiuslib.5. Hic(Imperioftabilito) olum factorom atq; 
O didorom ineum, vcniam & obiioioncm iu perpetuu fan- 
jcitacprxftitit, in femctaug.-ndoparcus, & ciuilis.ptJtnomine 
Imperatom abftinuit, nimios honores rccuuuit.ln cognofcen- 
<lo,& deccrnendo mira variecace animi fuit , modo circumfpe- 
ctus,& Ugax,intcrdum incoofultus,& prxceps ,acnonnunqua 
fnuolasamcnci fimilis , faeuum & fangtiinarium nacura fuifle 
magnis minimifqucapparuit, Appium Sillanum coofoccrum 
fuum,Iuliafq; Nepresalteram Drufi.alteram Germanici fracris 
filiam, crim-.hc incerto nec defenfione vlla data , occidit . (tem 
Gneum Pompeium maioris rtliae virum,& Luc. Sil.anum mino 
ris fponfum.Itcn. 3 < .Scuatorcs treccncofque cquices R.tanta fa 
cilitateanimaduertit.vtcum de nete ipforum (rcnunciante cen 
turioncj faftum cfTe.qct imperaiTet, negaret ie quicquam impe 
raflc.ninilominui tri tem comprobaret.arfirmatious libertis mi- 
lites ofBcio fiinitos, cpad vltionem Imp.ratoris vltro petcorrif 
fent. Idcmtormentaqonum poetiafq; Parricidarum reprarfen- 
ubat.exigebatq; coram quocunq; gladiatorio munere , Vi-I fuo 
vel alieno , i> prolapfos iugulari lubcbat , vt expirantium facies 
videret.Beftianjs meridianis adeoq; dde£hbatur,vra prima lu 
ce ad fpccuculmn defcendcret,& meridic dimiflb ad prandium 
popnlo per'ederet , prarterqj deftinatos ct leui fubitaq; dccaufa 
quofdam committcret.fed nihil ecjue q timidns,& dimdes fiiit. 
Prjmis imperij diebus ncq; conufuia inire aufus eft, nifi fpicuia 
«orescum lanceis circunltarcnc , militcfque miniftrorum vice 
fa ngerentur, neqoe xgrum quemquam vifiuuit niii explorato 
•rius cubiculo, culcitrifque & ftraguli* prztentacis,& cxcuflis. 
Rcliquo aucem tpefalatatoribus pericruutores feroperappo- 
fuit.etiam quidam o!bus,& acerbiflimos, quafdam iniidias te- 
mercdeiarasadeocxpauit, vtdeponere Imperium tcntauerit, 
quodam cum ferro circa facnficanrcm fedeprehenfo, Setiatum 
per prxconcs prope conoocauitjachry mis, & vocirerationc mi 
feratus eft condicionem iuam.cui nihil vfquam tuti eflet,ac diu 
publico abftinuit.nullaadeofufpicio.nullus tam leuis a&orcx- 
ticit.a quo non vel mediocti fcrupulo iniedo ad caueodum vl« 
cifcendumquc «pmpelleretur. 

Dt tedtm trform» ipfius. Csp. III. 

INter caetera in eo miraci funt hotcs obliuionem,& inconfidc 
ratioaem.Occiu Mcflaliaa vzore ( paulo poftquam in tticli- 



nio decubuit,cor dna non veniret requifiuit. Multos,oaosc>pt 
te damnauerat.poftero Itatim die €t in confilium, & ad afcaclu- 
dum admoneri iuifit,& q> moratctur.vt ibmnicuioibs per nun- 
cium increpuic. Uucturus c5tra phas fratris filiam Agrippinam 
vxorcm.non ceilauit omm oronc filiam,& alumnam, & iir gte 
mio fuo natam acq ; educaum prxdicare. Sermonis veroreruqj 
tantam fxpe negligcntiam ondit, vt ncc quis , nec inter quos» 
quovc tpe autlocovcrba facerecfcircaut cogicarecxiftimaret*. 
Cibi viniq; quocunq; & tt>e,& locoappcntiliimusfuic, conui- 
uia agitauitampla,& aflidua.ac fcre patenuflimis locis, vt plc- 
rumq; icxcenceni,iimul difcumberent.nec tcmerc vnquamcri 
cliaio abiccilic nili diftentus ac madens . Conuiux.qui pridie 
ciphum atircum ftibripuifle cxiftimabacur.reuocaco in diem po 
ftcrqm .fiftilcm appofuit.Df et meditatus cdidu, quo venii da- 
rct flatu crepitumq; vcnrris in conuiuio emittendi, cu perklitx 
tu qucdam p pudore cx cdtinctia reperiilet.Soni breuiflimi erat 
na ante media nocte plctumq; euigilabat,vccn nonnunqua in 
iuce diccdo obdormilict , vixq; ab aduocatis de induftxia vocfi 
aiigcfc£tib.exciuretur, auctorius digniufq; fbrmx non defuic 
lianti,vel fcdenci ac pcipue quicicenci,nam & prolixo nccexili 
corporc crac,& ipecic caniciccj; pnlchra/ipimis ccroicib. Cxtc- 
rum,& incedcure deftitucbaut poplices iniuus firmi.Et remifle 
quid vel ferio agentem mulu dehoneftabat rifus iudcccns, ita 
turpior fpomancc orc humetibus uaribus, capice vcro ia quan - 
tu locumque adru.vel maxime trcmulo. ■ 

Dt Ittbt Ztbtdii,(s Htrmtgtnt Mtgt. C*p. 1 1 1 1. 

COmeftor. Cura aut voluic Herodes hccnciam accipere • 
Claadio,& redire ad propria, tuc Claudius dedic ei quar 
tam Tctraxchia.f.Iudeam, & fublimatus cft redicsad $- 
pria.Venit aut primo in Iudxa,& honorificc fuicepcus eft alu- 
dxis,quia in rouitis iuuaucrat eos.Et cu prope cflcr dies Axtmo- 
rum vcnitin Hicrufalem antedicni ftftum.vc purificaretur,& 
mundus intcrc/Tet dici fcfto.Etante diesAximorumocciditla 
cobum fracrem Iohannis,dequoreferc Clcroens Alexandrinusi 
quiacum dctrufus cflec iu carcerem uocte conucrtit ad fidem. 
cuflodem luum,& fimul ambo capite cruncati funt . Ex gcftis. 
Hic itaque Iacobus Apcftolus cum omnem Iudxam, & Sama- 
xiam vifitaret per (iiiagogas ingrediens,& omnia qux a Prophe 
tis prxdicta funt iu Chrifto iinplera ondens. Hermogeoes Ma» 
gus Philetum diicipulum fuum ad eom mifir. Qui cum venif- 
fct cu Phaiifeis ad eum.conabat^aflcrerc , q> non eflet vere Dei 
filius lcfus. Iacobus aiit in Spiritu Unftoconfidentcr agensocs 
aflertionescius euacuauit/>ndens cisex fcriptutis hunccfle ve-> 
rum D i filmm.Ule reuerfus ad Hcrmogene dixit lacobu Chrn 
ftt Apoftcluro fcias fupeiari non pofle.Nam in nomine Chriifi 
vidi eum Datmones eijcicntem , cxcos illuminantem , leprofos 
mundantrffl,omnesfctipcuras ianctasmemoriter tcnet,exqui- 
busoftcndit non alcerum cfle Dci filium,nifi huncquem Iudei 
crucifixeruc Vcni ergo ad ipfum & poftu la tibi ab eo indulgen- 
tiam. Quod ii non fcceris, icias mc ad ipfum reuerti > & petere 
Vt merear ciuseflc difcipulus.audiensautcm Hcrmogenes haec 
replctuseft xelo, & vinxit Philetum, iu vt femoucre no poflet. 
Dixitque ei. Videbimus fi Iacobus tuus (bluerit te ab his vmcu- 
lis . TuncPhilccusmific puetum fuumad Iacobum. Qni cum 
nunciaflet ei, illc fudatium fuum miiii Philcto dicens accipiat 
cum & dicat.Dominus lefus Chriftus crigit clifos,& ipfe foluic 
compeditos.Statim aocem vc de fudario eios cetigit eum is, qut 
attulcrat, rcfolutus eft a viuculo Magi . Et currens ' venit ad la- 
cobum infuluns maleficijs ems . Vnde dolens Magos, arte fua 
excitauit Dxmones, quibus dixit. Ite & Iacobum mihiaddoci- 
te iimul ctiam & Philetom , vt vindicrm me in eo,ne mihi cx- 
teti Difcipuli.mei caliccr incipiant iniultare. 

DttenutrfitniHermt£tuit,(!Tp*pentI»ctbi. C*f. V. 

REnitentesigitur Dxmoues vbi Iacobus orabat vllularec;- 
perunt in aera dicentes.Iacobe Apoilole Dei miferere no 
itri:quia antcquam veniat tps incendij nri iam ardemus. Qoi- 
bus ilic . Quid veniftis ad me^it liii.Mifit nos Hermogenes.vt 
te,& Philetum perducercmus ad ipfum.Mox aut vt ingrefli fu 
mus Angelus Jomini tancrus. Ca;hcnis igneis religauit nos, 6c 
craciamur.Dixiteis Iacobus.In nomine Pacns,& Filij,& Spiri- 
tus fancti exoluct vos Angehis Domini.iu vt rcoertetesad Her 
mogonem uon eum lxdatis: fcd vinchim huc illuro perducatis. 
Quj cumabijfset ligauerunt eum reftibus a tergo mantis,& ita 
adduxerunteum.Coi dixit Iacobus.Staltiflimehominuffl,qua- 
re non eonfidcras quem rogafti, vt mitteret Angelos fuos ad 
lxfionem meam » Clamabant autem ad Iacobum Darmoncs. 
Dimitte nos vt poflimus , & tuas iniurias vindicare , & noftra 
incendia, atille. Ecce PhiIetusantevosftat,cureum non te- 
netis. Dicunt illi , non poiTumus , ncquc formicam contin- 
getc , qux in cubiculo tuocft . Tuac ait Iacobiu ad Phiiemnv 

w ' 



Digitized by 



Google 



LiberO&auus. 



P3 



vt difaant homines iuxta fcbolam Domin i Icfu bona pro malis. 
xeddere.illc te ligauit, tu cnm lolue.Quod cunj feciflec, confu- 
fus,fit humilis Hermogenes cepit ftatcCui Iacobus, vade libex 
▼bi volueris.Non eft difciplinz noftrz, vt inuirus aliquis couer 
catur.Quiait.Ego nouiiras Dcmonum,nifi dederis mihialicjd, 
ot mecum habeam renebunt me , & diucriis pocnis interficier. 
Accipe inquit baculum inncris mei , & cum eo perge (ecurus, 
quocunque volucris . Qui curo acccpiflec eum ab.ijc , & pofuit 
cum fuper eeruiccs fuas,& difcipuloram luorum Zabcrnas ple-: 
nascodicibuscccpitignibuscremare . Deinde rcuerfus tenere 
ccepic plantas Apoftoli, roganseum & dicens.Animaram libc- 
xace-raccipe posnitentem.quem hactenus fuftinuiftj inuideccm 
& dctrahentem.Cui ApoftoIus.Si veram penicentiam Deo ob- 
tuleris indulgentiam conieqoctis. Vade ergo per domos eoru, 
quos-cuercifti.vt pet te teuoces quos tu elififti.ldolum quoque 
quod adorabasconfringe, & pecunias, quas de maloopere ae- 
quififtiin operibus bonis expende.Inomnibus.autemobccmpe 
tauit Hermogenes.& itacoepic in timotc Dci pcrtcctus cfle,vc 
ctiam per eum fierct virtutes a Domino plut imz. Poft aliquan- 
tum verotempus Abiathar Pontifcx vidit populu multum per 
doctrinam Iacobi in Chtiftum credidilTe.per pecuniasexcitauit 
fcditioncs gtauiftimas, ita vt vnusex fctibis mitteretfunera in 
collo eius,& perducetet eum ad Prztorium Regis Herodis ,He- 
rodes autem filius Atchdai Rcgis iuflit eum decollati.Cumque 
duceretur ad decollationem , in via Paralyticum iaccntem ad 
fe clamatem fanauit.Tunc ille qui funem miferac in collo cius, 
& eum traxerat nomine Iofias mifit fe ad pedes eius dices.Ob- 
fecro te vt des indulgenti am mihi, & participem me facias no- 
minis lanctcctcdo enim Ielum efle fifium Dei.Tunc Abiachar 
Pontifcx iuflit os eius pugnis ccedi,& mifla de co relatione ad 
Herodem impetrauir, vr fimul cum Apoftolo decollatetur. Ia- 
cobus autem petira aqua baptizauic eum>& fic vna hora firaul 
cum ipfo Martyr efrcaus perrexit ad dominum. 

Di Difcifulit itufdem Aftfltli, & iibillt tranflntitnu 
liufdtm. Cmf. V I. 

CAIixtus Papa . Sic itaque bcatus Iacobus plures dilcipulos 
habu ic.fed duodecim fpeciales, tres in Hierofolym itanis 
oris elegifle legicur . Quorum Hermogenes Prrful effcctus, & 
Phileras Archidiaconus, poft eius partionem apud Anciochiam 
Multis miraculit dccorati.facra vita in domino geuerunc.Et bea 
tas Iofias Hetodis Dapifer vna cum iplb Apoltolo Manyrio 
laureatus cft.nouem vcro in Galicia cum adhuc viueret Apofto 
ius elegiflc dicitur.Quorfrfeptcm alijsduobus in Galilca pne- 
dicancu caufa remanentibuscum coHieroiblymis perrexeruc, 
ciufque cotpus poft paflionem in Galiciam per mare poriaue- 
xunt.De qurbus bcatus Hicronymus in Martyrilogio fuo fcri- 
f (ir ficut a beaco Eromacio didicit,q> fcpulto in Galitia beati la 
cobi corpore.ab Apoftolis Pecro& Paulo, infulisepifcopalibus 
apud Romam ordinantur ad przdicandum Dei verbum ad Hi 
fpanos adhuc gentili errore implicatos diriguntur.Qnibus ptx 
dicacione fua illuftratis Torquatus Acciatinus TiTcphons, 
Vergij.fecundus Abula.Indalccius Vrci.Catcilius Elibri.lficiut 
Carcefe, Eufrafius Eliurgi.f.idibus maij quieuerunt.Extac vfqj 
faodie optimum miraculam ia teftimonium pnrciofz mortis eo- 
rum. Nam in przfata lolennicateeorum vigilia.f.apud Accin- 
ctinam vrbem ad fcpulchrum Torquatiretro Ecclefiam.annua 
tim arboroliuzdiuinitus florens.mararis fru&ibus onuftacur, 
c quibus ill ico olcum elicicur vndc lampades ante altare eius ac 
ccnducur. Alij veto iuo difcipuli.CAchanafius, & Theodorus, 
vi inepiftola beati Leonisdefcribicur, iuxcacorpus Apoftolife- 
j>ulti func.vnus ad dextetara aliusad finiftram.Porro de libello 
tranflationis Apoftoli cjuid circa qufidam eius peregrioum acci 
derit.cemporibus noftns vobis di cendum eft. Clencus quidam 
Atihi notus Amatot & Peregrinus eicts, hac tranflationem cum 
quibufdam alijs Apoftoli miraculis volens fccum ad patnam 
fuam defcrre.cuidam Femcndo fcriptori in vrbe eiufdem' Apo 
ftoli fcribere fecit, & viginti nummosin precium dcdit. Qiii 
cum libellum dato przcioacciperct,& io bafilica Apoftoli in an 
gulo quodam lolus Iegerct,fuper gremium fuum tot nummos, 
quoc icriptori dcderatreperit, quos a nullomortali fedab Apo- 
ltolo diuinitus impofitos crcdidit,han«itaque beaci Iacobi traf- 
lationem a noftro codice excludere nolui , cum in ea tanta fcri- 
baatur miracula.qua; etiam a Beaci Leonis mihimedifcordant 
<piftola,h*c aatem celebratur.j kal.Ianuan j. 

Dt cmtinenti* timf iem libelli. Csf. VII. 

Aetot^poftolis iuque diuetfa Colmiclimata adeuntibus 
nutu Dci Iacobus Hibcrniseoris appulfns , verbum Dei 
pnedicauic intrepidus.vbi 7. Difcipulos elegifle fertur.CTorqua 
•um,Secudum,Iudaleeium,Tilcfontem,Eufrafium, Cectlium, 
ItfchiaiB, quoium collegio lolium cxtirpatet^ac cdluii «rido & 



diu fterili femina ucrbi Dei coromitteret . Cumqoe dies immi- 
neret fupremus Hietofoly mam cum eis perrexic, ibique Marty 
rium fubijt.cuuscotpus diicipulieius nocte rapientes prf timo- 
re Iudarorum naui impofucrant, & fepulcuram eius diuinx fi>- 
uidenciar coram ittentes , ducc Angelo Galiciam a^ppulcrunt, & 
exeunces.de portu pofuetunt cotpuseius in loco quodam,& p-» 
gences ad quandam fcminam viduam Dominam loci illius qo- 
bilem.fed paganam dixeruntei. Dominus Iefus Chnftus inic- 
tit ad tecorpus Difcipuli fui.vt quem noluifti viuum recipere» 
fufcipias, vcl dcfunctum. Etnarrantesmiraculum qualitet fine 
remigio illic peruenifleAt ad locum illum vbi prius eum pofuc 
rant,adeiusfepulturam petebant.Atillo.dolofi animi,& fctocis 
dixiteis,fe libenterconcedere qcf pctcbant.fi tfi prius Rcgis Hi 
fpauiar aflenfum habercnc.Pt rgentcs autem ad Regcm bcnigne 
obtinent.fed poft paululum iratus, & promifli pcenitens.iuflit 
abcuntesinfcqui & neeari.Etcumiam pontcm cranfiflent.infe 
quentes eosmilitcs roente fubeis ponte, in flumine fubmerfi 
funt.Quod audicns Rex vt dicit Magiftcr Iohannes Beleth fibi 
fuifque cimcns.mifit ad eos rogans, vt fccuri venircnt,& quod 
•romifcrat obtinerent . 1 Hi ergo redierant , & ad fidem Chrifti 
Regem cum populo conuettunt. Hoc aodiens praedifra dna dc 
fubmcrfione militum valdedoleus,rcdeuntibus ad fc difcipulit 
& ex parte Regis prarfarum locum pecencibus.Habeo inquic iu 
illo monce duos Boues quos enntes aflumite,& plauflto iungen 
tes.qux neceflatia funt dcferte,& locum ficucvolueritiszdifica 
tchoc aut dolofe diccbat,fciebat cnim eos boues indomicos ?f- 
fc & Silueftrcs, & ideo putauit q> non poflcnt iungi nec applir 
cari,vcl fi applicarentur currerent hac vcl illac.cunumq; difli- 
parent & eos occidetent .corpufque dei jceict,fcd non cft fapien 
tiacontra Dominum.IIIi.n.malitiam eiusnon aduertcntes roor» 
v tem adeunt , & ftatim Draconem flammiuomum inueniences» 
cum in eos irruerec.virruce crucis oppofit* pcr medium vctrem 
findunt.Itrdeq; Thauros accipiunr,& eis vinutc Dcitnitigatis, 
fancti lacobicorpus imponunt,& fic nullo ducepalatium Mu- 
lieris inttantes ca ftudencc & conuerfa ad fidem gratanter obci 
nent quicquid volfit.Sepulro igr corpore,& de fumptibus illiut 
Dn; fabncata (iipcr illud Ecclefia.difcipuli eius ad pdicandaai 
difperfi funr. Duo tfi ex eisexcubantes ad eius tumiilfi reman,- 
feruor, & poft mortc fuam iuxta eii fe rumulari fcceruncAfior. 
Cum igf 8.kal.Aprilis.f.in Annunciatione Dnicafuerit decolla 
tus,& S.kal.Atigufti.ab Ideria vfque ad Compoftellattaflatus, 
& t . Kal.Ianuarij,fepultus,quia materia fcpulturas vfqucadla- 
nuarium ab Augufto durauit,ftatuerunc fanfii vt in Ecclefia fe- 
ftum eius,8.Kal.Augufti.f.in teporcmagiscongruocelcbretur. 
D« cnrctre Petri& inttritu Hertdit , tyfuctiffttm 
Agriff». C»p. VIII. 

COmeftor . Pecrum quoque Herodcs apprehenfum mifit 
in carcerem , quia in diebus azimoram non Hccbat ali- 
quem occidere. Et przter cuftodcs carceris tradidit eum 
cuftodicndum quatuor quaternionibus militom,volens poft pa 
liha producerc eum populo.vt ipfe populus occideret cum.noo 
ipfe Herodcs, vt Iacobum, quia magis videbatur eis gloriofura 
fi ipfi occiderent eum,quia princepserat Apoflolorum. Cumaa 
tem in ctaftino produfturas eum eflcc Herodes ipfa noc>e pet 
Angelum a domino liberatus, venic ad fratres,& narrauit quo» 
modo eduxit cum dominus. Alia nofteabijtin alium locG prz 
timore Herodis,& Iu dzoru m . Hcrodesj au cem com requififlet» 
cum,& non inueniiTet.diligenter inquirens.de cuftodibus,vuu 
nouiflent quidoam factum eflct de eo.iufli t eos adduci ad fe vt 
vrndicatet io cos , non tamen vindicauit Domino procurance, 
vt folutio Pctri nulli noceret . Imminente enim negocio,de- 
fcenditHerodcsaludeainCzIaream PaJeftinz propinquan» 
Tyro & Sidoni,vtnoceretTirijs& Sidonijs.gbus iratus etat. 
qcT audientes Ty rij & Sidonij venerunt ad Blaftum , qui erae 
Cubicularius Hcrodis , eccuflosThefaurorameius, quiaerat 
amicus eorum,& patronus,& eo interprete concrliatt funt He- 
rodi.non.n.potcrant fuftinere inimieitras Regis tam vicini.Se- 
quenti vero dic Hcrodes veftitos vefte Regali frdcbat pro tri- 
bunali apud eos,& concionabator ad eos blandiens eis.Populut 
autem exhibcbat ei Laudes Dtodebitas,& n6 homini.Et dum 
adulatori js fauoribus demulceretur,& oblatos fibi diuinos ho- 
nores non refpueret.tefpiciens fuprafc vidit imminftem & in- 
fiftentem capitt fuoin funiculo Angelum.ideft Bobonemmor- 
tis proximz nuncium . Et tunc vt tradit lofephus inclinauit fe 
ad eos.qui fibi applau debant & dixit eis. En cgo Deus vefter mo 
rior.Sciebat enim iuxta qd dixerat ei Augur fe infta.).dies poft 
vifionem Bubonis moricuram.Etconfeftim vt habctur inhifto 
ria percoffit cD Angelus domini.i.fafta eft fupcr eum viodi&a 
Dfii, quia per fjnq; dies ventris dolore craciatus eft.corrodebSt 
cttim vcrmcs viiccra ci»,& ita paulatim cfifumptus a vermibua 

cxpiraait. 



Digitized by 



Google 



Specuiam Hifixmale Vincentij. 



c*pirault.ReliejultatnefiIium,qui dictus eft Agrippa,fcd boeo 
gnominatus eft Hetodes , q adhuc erat Rom*,nec habuit totu 
regnum patris; habuit enim terra duarum rribuum, & dimidia 
vltra lordancm. VndelegitUr, quia fidolesdc Itidea imminerc 
euerfione Hicrufalcm, per admotionetn Augeli feceflcrunt i n 
regnum Agrippx. 

Dt Ordinatiene Pauli, rjy> Barnaia, & qualittr di&ut tfi 
Paulut. Caf. IX. 

HIc redit hiftoria ad ordinem fuQ , & cdtinuatnr ci, id qcf 
fupradiftu eft collecM facH .1 fidelibus Antioehix.mifTan» 
pauperibus inHierufalem pcr Barnabam,& Paulum.Barhabas 
Igitur , 6V PaUlus reuerli fuuc a Hcrofolymis aflumpro fecum 
Iohanne, qui cognominarur Marcus, poft repletum mifterium. 
Eratauto in Ecelefiaque; fi erat Anciochix, preter eos,qui vene 
rant a Hicrefolyrhis,prophctx ) & doctores.Qui audito confilio 
fpirituflanti remiferut Paulu,& Barnaba in Hierulalcm ad Pe- 
tru ac Iacobfi , & Iohanne, qui erac ibi i, qui gauifi funt audito 
rnadaco Angcli, vel SpfifTancci,& ieiunantes & orates impofuc- 
rQt eis manus in modfi ordinatorum. Ncc dc ordinatione Apo- 
ftolorum aliquid lrgitar , vel <p Dominus impofuerit eis ma- 
hus.De Petro tamen cenfl habetur, cj> Antiochizmiflam cele- 
brauerit.fed Apoftolis potuit pro ordinatione fnflicereqct di&fi 
cft eisa Domino.Hocfacite in meac6memorarionc Et illi qui- 
dem mifli a Spiritufahco codem duce itineris , qui feparauerar 
eos a ccteris, abieronc SeleuciS,& inde nauigauerfit Ciprfi.Ha- 
bebant aute fecfi in minifterio Iohaue,qui rognominatur Mar 
cus. EtcO pambulaflent vniuerfam infula vfq; ad Paphfl,inue- 
nerunt Pfcudo prophetam ludeum nomine Barien , qui erat cfi 
Sergio Paulo proconfule. Tradumautc fancti,cj> aSergioPaulo 
conuerfoad fidem diotus eft Paulus , vnde hic primo fit inbi- 
ftoria mentio de hoenominc.Solus Origeties dicit, quia fempcr 
fuit BinomiusdicTtis.f.Saulus,& Paalus.vel inacccptone Apo^ 
ftolatus priinoforcitus eft hoc nomen , vt qui primoaSaulo p- 
fceutore dicebatur Saulut de faperbo factus humilis , pio Saulo 
dicereturPaulusquafi humihs,& modicus-Vndequafi oomca 
iuum interpretandodicit fcmmimum Apoftolorfl, videturau- 
tem ij.anno apaflioneDomini promotus ad Apoftolatum cfi 
Barnaba,& fortitus Pauli vocabulum & xiij. ^pfcctus ad magi- 
ftetium getitium. Cui facis confonat Ecclefiaftica hiftoria , vbi 
legitur prxceptirm Apoftolis,vt poft paflionem per i a.annos p- 
dicarent in Iudca Xiij.autem anno cxperunt paulatim trafiread 
gentes nondum ex toto, peftea olno exierunt de finibqs Iudex, 
Dt Itintrt oorum.fr prtdtcatttnts caufa dontc rtditrunt 
Antiochiam. Cap. X. 

CVmaut.iPapho nauigtflent .venerunt f l> Pergen ciuitate 
Paphilix , & tiinc Iohannes difcedcns ab eis reuerfus eft 
Hierofolyroam, Paulus vero, & Barnabas venerunr Antibchia 
prefidicqu; eft in Grarcia.Et ingrefli fynagogam die fabbati fe- 
elerunt quafi audituri legem n6 piedicaturi.Poft lectionem au- 
tem furgens Paulus , & manu filencuim indicens aggrefluseft 
facere magnum fermoncm inchoans a patribus, & defcendens 
ad Chriftum ac diccns. Norum fic vobis viri fratres , quoniS p 
faunc vobis remiflrn peccarorum annunciatur.a quibus non po 
tuiftis in lege Moyfi mftificari. Scqueti vero&bbato pencvni<- 
uerfa ciuitas conuenit.vcaudiret vcrbum Dci,qct viieutes Iu- 
dzi repleti liint Ze1o inuidiac, quocommoti czperunc contradi- 
ccrehis,quxa Paalo dicebantur blafphemantes.BIafphcmus e- 
nim eft.qui ex inuidia obloquicur vcntati. Tuncrcpleti zelo 
Dei Paulus,& Sarnabas conftanter dixerunt. Vobis oportec pri- 
mum loqui verbum Dei tuxta verbum Domini dicentis. Non 
fum miflus nifi ad oues,qu? perierant domus ifracl: fed quia re 
pcllitis illud , & indtgnos vosfacitis, ecccconuertimuradge- 
tes.Audientes aut gentes mStionem de falute fua gauifi funt,& 
glotificabant Deum, & crediderunt multi ex eis . ludzi tamen 
concitaban t Mulicres religiofas , & primarios ciuitatis , & cie- 
cerunt eos dc finibus fuis.At illi excuflb puluere pedum in cos, 
venerunt Iconiu. lbiq ; prfdicationi eorum credidit copiofa mul 
titudo ludepru.&.GrascorO.&demorati funt multo temporeibi 
fiducialitcr pr^dicates, Domiuo praedicationem eorum niiracu- 
lisconfirmante. Ercum fadus cflet impetus Gcntilium, & lu- 
daeoram cum principibus fuis , vt contumeliis alficerent Apo- 
ftolos, & Iapidibusiugareat eos, confugcrunt adciuitates Li- 
caonix.f Liftran, & Dcrbco Et crat vir quidam Lrftris claudus 
ex vtero matris ftrae,quia'necambularc<nec ftare poterat iuftuf- 
que a Paulo in note Chrifti , vt furgeret, ftatim exihjt, & am^ 
bulabat. Tatbatafitcum viderent putaKat-Paulum, & Barnaba 
Deosefle.&in formahumana eisapparuifle,& vocabat Barna 
ba loue, quia pnor cfle. videbatur, Paulu vcro Mercuriu, quia 
femp iuxu eoru opinione JouS comitabacur, g. eloques,& I iccc - 
xatus fitiflc ciedit^ck facudu hoibus pftace putabat^ Vudc Mcit 



curius quafi medius curres inter aare»,' & linguas a Latinit ,a- 
Grarcis-veroHcrmes, quafiinterpres dicltur. Deniq,- fupucnc- 
rant ab Iconio, & Antiochia ludari.&cScita tis tutbis in pfccu- 
ttonc Pauli lapidabat efi, &eiecerfit eu qua fi vile cadauer asftt- 
matcsefi mortufi eflc.Dequa lapidati&ne ad Corinth ait.Semei 
lapidatus fum . Poftea difcipuli eius circfid ederfic efi afliftctct 
ei,& refpirauic , & nefciccibus Iud;is reporcaaerut eu \n ciutta- 
&;& coualuit. Poftcta die profcetus eftcfi Barnaba in Derbf,& 
ptxdicauit ibi,poftera redierfit per eafd£ ci uitates.p quas vcne- 
rat c6firmates frarres in fide,& Conftituebat fe Epos, quiae- 
rat migraturi, & incerti vtrfi ad eosamplius eCntreuerfuri. T5- 
dc vcro nauigauerfit Annochi5,vnde,& prius exierat.& mora- 
ri funtibi non modico tempore cum difcipulis- . 

Dt Prime ttneilia HitrufnlemeeUbrnfh fuftr qutfiiene 
iegalmm. C<»». X I. 

TVncdelcenderuntquidamde Iuda» Chrifliani quidem', 
adhuc tamen iudaizantcs,qui fnefant de fcfta Pharifasoru. 
Fafta cft auccm non minima feditio inter eos,& Paulum , & 
Barnabam. Quia' prxdxabaut fidcm abfque legalrbus noh fi\f- 
ficere, & confcntiebant eis multi veteri-contuetudine imbatr. 
Etftatuerunt ,vtptohaclitedirimend« aftenderent in Hiera- 
lalemad maiores Apoflolos , fcilicerad Petrum,& Iacobu Epi- 
fcopum Hicrolblymorum.Anno itaque Claudii quarto.afcedit 
Paulus cum Barnaba Jflumpto Trto.ficut jpfe refe/t ineptftofa 
ad Galathas. Etqui defcenderatit deludxa a&eridcrunt con* 
«ra eos, quidam , fciliccr de herefi phanfeomm ad fidem con 
ucrfi . Qui cum veniflcnt Hierofolym?m ,& eflenr in prxfin 
tia apoftolorum Perri , & lacobi ; & Seniorum furrcxcmnr- 
contra Paulum, & Barnabam diceures. Oportetcircuncidi fi- 
deles, & fcruare legem Moyfi ? &audira vcriufquc parcis ftn- 
tencia conuenerunt Apoftoli , & Scnioncs , vt iudicarent fu- 
per hoc. Et poft multam difccptationem furgcns Pctrus o- 
ftendens rationabiliter non efle im'poix«ndurn fidelibus io- 
gum legis, quia ipfc confilio Dci bapt.zauerat Cornelium, & 
pixdicaueratgent!buseuangelium,& Deiis prcdicatio. em eiu* 
confirmauerat fide mundans corda corum, gt antequam bapti». 
7arentur vifibiliter mittens fuper eos Spiritufan&um , nec in- 
dicens eis obferuantiam kgalium j & liatim carpetunt Paulus. 
& Barnabas natrarequanta figna , & prodigia Dens fccerat in 
gentibuspcreos.Aftor. Poft hac lacobus autoriiatc pontilicali 
protultt diftinitiuam fcntcntiam , quia qua>ft:o«fta mota eft kt 
tcclefia Hierofolyrrrltana cuius Eptfcopus erat , nec poterat ad 
alium tranflferri nifi per appellationem ,Pctrusetiam nondum 
erat conftitutus in cathedra p6cificali,fed paulopoft,fcilicet eo- 
demannoafccndic Romam. 

Dt Diffinitiua ftntenti* Ucebi fufer prtdiBs qutfttont. 
Otf. XII. 

EGo inquic Iacobus iudico eos , qui degenribus contiertun. 
tur.non cogi adgrauitatem legaiium, fed confulo.vt diri- 
gamus ad eos epiftola, vtabftineant fe ab immfiditia Idolatriav' 
& veri Dei cultores fint,& a fornicarione, vt fint cafti,& a fuf- 
iocatis, necarnec eorum comedant, &a fanguine, nc illnni b'i> 
bant.Ideo hxc quatroor fpecialitcr deceruit gencilibus conuer . 
fis prohtberi, vt ab vfu malasconluetudinis reuocarentor. IdV 
lattia enimmaiimeingentibus pullulauerat, fornicatio quoq ; 
quafi natarale quiddatn'& nullius tcatusrcputabaturintergev 
tes. Euotetiam proniad efFundendum (anguirtem, & conine» 
uerantbibere fanguinem immolatum Dijsfuis . Idcoprohibid 
funt ab idolatria,& fbrnicatione, & etiam a fanguine fondeu-> 
do, vel bidedo. Sed de tercio,id eft de iufTocato,magna cft qu*> 
ftio.cur eis prohibitum fit.Et dicunt quidam.q? duo prima proT 
hibita fucrunr fimpliciter,& ad Icmper,(ciltcctidolatria,& fbr- 
nicatio,alia veroduo non nifi ad tempus, fcilicct donccconfir- 
maci eflcnt genrilrs in euangelioi quia enim proni cranc qtiid» 
eorum ad fiiffocandum homines, vt fanguincm hnmanum co- 
mcdcrent, & etiam confueuerant biberc fanguinem idolis im- 
molacum.vcl hoftiarii a (eefiufum.Ideo proh.bitum, eft cisad 
tempus omne fufTocatfii & «vmnis fanguis doncc a priftinacfi- 
fuetudine reuocarcntur. Vel ideo hxc eis iivprimitiua EccJefia, 
prohibita funt,quia Iudfi huiufmodi edulia abominabatnr pro 
confuetudiiie legis. Ideo etiam eis ad fidem Chrirti coucrfisco- 
ccflum eft,ab huiufmodi abftinere, ne fide Chrifti abhorrcrcr, 
& quia matcr finagoga, vcl lexcum honorc dediicenda erar ad 
fepulchrum: Vnde u gentiles non abftinereut ab 'huiufipodi 
Iud;i fbcietatem corum abhorrcrct , ncc habitaret voius moris 
in domo.Confimili ca circunfcidit PaulusTimotheu,& ec fsrb- 
ciificauit § m lege.fcd pofte retractatfi cft ab Apfo ad Titum.fc 
vbi dicit . Ola munda mundis . Alij dicunt q> oia ifta fimplictw 
ter prohibita funt & ad fempcrtfcd ibi non accipitur fuffocaoim 
pto quolibct fanguinc, fed rcftringitut fufibcatio ad opprefiio. 

ncm. 



Digitized by 



Google 



LiberO&auus. 



P4 



),<|Q* dt intet hortines fcilicet qua maior opprimit mino- 
Xcm,fotcior debiliorera , quod roaxime (blet fieri inter genciles, 
Sanguis eciam reftringitur ad humanum faiiguinem.qui prohi 
bctur cffundi.Sanguiseniminfcriptura fignificare folet homi- 
«idium > vnde Oauid propter homicidium dicitur vir fanguU 
uum ,huic fententi» confonat glofa.R,qux dicit. Hxc necefla- 
I i« funt fine quibus non eft falus. Prxrerea noluerunt Apoftoli 
determinare hoc nomcn fuffocatum , vt habcrct locum myfte- 
rium.Per fuffbcatura enim fimpliciterfurnptu imelligitur pec 
«atara non confcflum.aliquando autem minus proprie fumitur 
cexrus.vr locum h ibeat fpiritualis fenfus. Ad auctoritatcm Hie» 
tonymi fuper Ezcch.qo* folet hic obijci poteft dici>q» n6 con- 
dcmnantur Sacerdotes.quicomedunt fuflbcatum de tranfgref- 
fione.quafi a fuffocato tcneantqr abftincrc, fcd tantum de gula, 
& leccaeitate. Solcntcnim volatilia occidere fuffocando fiue iu 
gulando.iu q> fanguis non eftunditur, fed remanet inrus , quia 
Scutdiciturex hoctencriores,8c dulciores funt carnes,6c ficcft 
ibi lcccacius,qux non conuenit Sacerdotibus, 

Dt impUtiont totim ligit ptr Chriflum. Ctp. XIII. 

APoftoli igitur hzc fcnpferunt cis , non quia h*c fola fuf. 
ficerentad perfeftam circucifionem fpiritualem.fcd quia 
in his maxime peccabant, vt fupradiftum eft.Sc ideoab 
his fpccialiter 8c prxcipuc eos abftinere.pneceperunt . Czteras 
autem prohibitiones , 8c prxcepu lcgis moralia volucrunt eos 
audire io finagogis per fingula fabbaea, vt paulatim in cognitio 
ne,6c obfetuantia diuinx lcgis prortccrent . Nam illucconue- 
oicbant conuerfi ex gentibus,8c Iudxis conuerfis ad audiedam 
legcm. Vnde poft pra-difta vcrba fubdjt lacobus . Moy fes enim 
in finagogis per omnefabbaram legitur. Ac fijdiccret fer. B, 
preceptorura acerbitate.fcV mulcitudine nolumus cos ad prcfens 
grauarc&detcrrere , fed procedente tcmpore com frequcntius 
ud Icftionem Iegis,8c Prophetarum conuenit,paulatim vitx in< 
ftituu fufcipient moralia fcilicetadobferuandum , cerimonia» 
liaad fpirituatiterintelligendum. Auguftinus conua Fauftum 
Jib. i.Sunt enim prxccpca vitae agendx , ve illud non concupi- 
fces,8c praecepta vitas fignificandx,vt illud. Circuncidesomne 
saafculinumo&auo die , quxomniaper Cbriftum adimplcu 
funt . icx eniro per Moyfen dau eft.gratia , 8c vericas per Ie* 
fum Chriftum fafta cft . Qur enim lex per fuperbos etiam 
teatu praeuaricationis deuicitangendo peccatum, iubens , quod 
jmplerc non potcrant. Ipfius legis irapicturiuftitia pergratiara 
fpiritus in eos,qBt-difcunr a Chrifto eflc mites, 8c humiles cor- 
cfc . Propherias autcm impleuit , 8c in eo fafta eft veritas pro- 
mifHo Oei. Quotquotenim promifliones Dei, inillofuot, vc 
•it Apoftotus.Icem ipfe legis vniueifa ptophetia , quae non ran- 
tum verbis fed etiam quarundam aftionum figuris Saluatoris 
promittebacaduencum vcricas fafta c(i per Iefum Chuftum. Ex 
cuius aduentu iam reenum Dci cxpit annunciari, quia lex, 8c 
Prophetz vfque ad Iohanncm,iex vt reos facerct , qui defidcra- 
rcnt falutem,propbet<B,vcpromitterent falutem. 
Quadi4'0 Ugit vmbrtctjfuttruntijui» vtruos impUutfl. 

C*p. XII II; 

PRoinde cum quxris cur iam non circunciditur Chriftia» 
nus fi Chriftus non venit foluerc lcgem fed adimplerc. Re 
fpondeo.lmraoideoiam oon circunciditur Chriftianus, quia 
expoliatio carnalis gcncrarionis.que. illo fafto figurabacur,iam 
Chrifti refucreftione adimplcta eft . Ecquodin ooftrareforre- 
ftiooe futurura eft baptifmi facramento eommendatur . Nam 
neque penitus aufrrri dcbuir noux vicx (acramentum , quia re- 
ftat adhuc in nobis futura rcfurrcftio mortuorum. E t in melius 
tamen ideft fuccedcnte bapcifmo dcbait commuuri , quia iam 
faftum cft.quod nunquam faftum erat , vt vicx futuras xceroae 
in refurrcftione Chrifti nobis praeberetur excmplum . Sabbaci 
oeium nouobfcruac Chriftianus,quia iaro in rllo perpetuum ha 
bemus fabbatum , qui dkit . Venitead me omnes,qui labora- 
tis, 8cczt. 8c inuenictis requiem aniroabus veftns . DirTeren- 
tiam ciborum iam non obferuat Chriftianos , quia quod illia 
figuris prophctabarur Chriftus implcuit.non admittens ad cof 
pus fuum,quod in fandis fuis ad vitam aeternam prxdeftinauir» 
quicquid per ifta animalia in moribus hominum fignificaram 
eft. Animalium facrificia iam non jofrert , quia quod talium 
xerura figuris prophcwbatur immolationc carnis , 8c languinis 
fui Chrftus impleuit . Azima iam non obferuat Chriftianus, 
quia quod ifta figura prophecabacur,expurgaco vetcris vicx fer- 
snento nouam vitam demonftrans Chriftus impleuic. Decarne 
agni iam non celebrat Pafcha : quia quoi ifta ngura prxnun- 
fiabatur , Chriftus agnus immaculaws fua paifionc iropleuit . 
Neomenias non celcbrat.quia cclcbratio noux lunxnoua crea- 
toram fignificabat.De qua d cit Apoftolus. Eccc facta funt om- 
bu noua . Iromun ditiarum baptiimau non obferuar.quia iam 



venit Chriftut confepelirc nos fibi per baptifmum in mor« 
tem , 8ccxr. Scenophegiam uon cclebrac , quia tabemaculum 
Dci fideles eius funt.in quibus charitacc cofociatis,8c quodam- 
modocompadu habitare dignatur , quod illa figura promitce- 
Datur.Iufit vtomniaqucexilla fcriptura proprerea pnutisno 
obferuari a Chriftianis.quod Chriftus ea foluerit . Sed propre- 
rea potius rcperiantur non obferuari a Chr iftianis , quia Chri- 
ftuseaimpleuerit. Ipfa quippe talium figurarum obferuatio 
prxnunciatio Chrifti fuit. 

Dt implttiont (trtmonUliutn, Csp. XV. 

ACtor. Itaque quicquid in lcge cercmoniale prxcipirar in 
Chrifto fpiritualitcr implctur,aur in capite , aut in mcm- 
bris.Vnde iam veriratc propalau Iirrcralis eorum obferuantia 
repuubamridolatria.dicenteApoftoload Galathas. EccePau- 
Jus.dico vobis quia fi circuncidamini, Chriftus nihil vobis prb- 
deft . Vbi etiam dicit glo(a,cp non eft leuior fcruitus legis q ua m 
idolatna , hoc autem ideo , quia teropus eorum tranfierat qoo 
Deus per ea fe colendum ftatuerat, vnde de cxtero iam cafla, 8c 
vana penitus in nulio iuuare poterant fuos obfcraatores , ficuc 
ncc idola fuos cultores. Er ob hoc omnino nulla fpes in cis erac 
poncnda.fed tanquam fuperftiriofa, ac per hoc eriam pcrnicio- 
fa proculerantabijcienda,prxtereadicitjbidem Apoftolus. Tc- 
ftificor omni horoini circuncidenti fe,qudd dcbitor eft vniucr- 
fx legis faciendx . Quod intelligitur de illis qui ideo circunci- 
debant fe,quia fpcm ponebant io circuncifione , quibns 8c iam 
diftabat confcientia quod omnia legalia integnliter eranr fer- 
uanda , vnde confcientia licet err»nea ligabat eos : ita qu6d fi 
indealiqua omitterent peccarent proprer confcientiam . Simi- 
litcr eriam obferuando ca pcccabant, 8c iu perplexi ennt,fe4 
teuebantur dcponere crrotem ficut illi qui non ex inuidia, fed 
ex ignorantia Chrifturo Cracifixerunr , puunces fc obfcquiuro 
prxftare Deo . Tempore veromedio inter lcgem tc grarix re- 
uelarionem , licitum erat ea fernare proprer viundum fcanda- 
lum Iudxorum,vt fuperiuj diftum cft . Hxc de cerimonialibus 
legis di£ta funt , qux neminen iuftificabanr , qoia necad hoc 
inftituta! funt,fed datx funt ludxis duris in flagellum.rudibus 
in pedagogum ,perfe6tis au tem in fignum. 

D# complttiont morulmm in Bumngtlio. C*p. XVI. 

POrro de moralibus prxcepris qux femper iaftificaot,8c im- 
muubilitcr permanent dicit Doroinos in euangelio. Nifi 
abondaucrit iuftitia veftra.cVcxt. Ncc ideo roanus Chrifti 
grauiorcs funt quam manus Moyfi . Quoniam fi difEcilius fit 
in fe non irafci , quam non occidere , non concupifcerequalm 
mechati.umen iugum Chrifti leuius eft , qoira onos Moyfi 
propter feptcm, fcilicet propter fbmitis dcbilitationem, proptcc 
gratiam concomitantem , propter aoxilium facramentorum , 
proptcr apertam dotjrrinam , proprer promiuorum xterniutem, 
propter cxempla Chrifti,8c lanttorum.propter hoftis alligatio- 
nem.Manusautem Moyfi dicimus graues non untum proptct 
dcfcftum horum auxiliorum , fcd proprer prxnx crudeliutem, 
6c accclerationcm,quia ftatim abfque mifcricordia puniebatur 
tranfgrcfTor. Eretiam propter cercmonialium multirudmcm. 
Ec dc nac dicit Pctrus in aftibus , Qoid rcnraris imponereio- 
gum.&c.Etnota cpcadem eft pcrfeftioin lege.qux in eoange- 
Uo.vt dicit Auguftinus. Sed mulu qux in Jege obfcure prx- 
cepu funt propter impcrfeftioncm populi cui dabarar.quia non 
fubito poterant afcenderc ad pcrfcftionem iuftitix incuange- 
lio cxplanantx . Et gratia rcuelau lcx fpiritualiter intcllcfta 
cohibebat manum,8c animura-Sed idco dicitur cohibuifle un- 
tom manum , quia Moyfes , vt purus homo puniebat manum 
quam vidcbat,non animum,qocm non videbat,Chriftus autem 
Dcus eft,8c ideo in euangelio tam de extcrioribus quam de in<. 
terioribus peccatis pcxnam determinat. Idco dicit glofa , quia 
mandatum Chnfti non eft eontrarium Iegi , fed latius tegcm in 
fe continens,quim (cilicet intelligerent eam Pharifei.quia nort 
intelligebant ibi prohibita.nifi opera homicidij , vcl fornicario- 
nis , Tclhuiufmodi . Vndc & Dominusait . Non vcni folucre 
legero , fed adimplere . In furoma vcro nou, qudd Chriftus 
legem implcuir, fcilicccfeptem modis . Primo moralia Jeruan- 
do , ficut ipfemet in euangeltodicit . Egoenim qux placita 
funtcifacio fcmper. Et ctiam ceremonialia, quiacircuncifut 
eft,baptizatus,oblatus in templo,& huiutmodi . Item rooralia 
cxplanando , qux Pharifei male intelligcbant . Item confilia 
prxccptisaddendo . Item vmbras legales ccflare faciendo , 6c 
vcriratetaexhibendoquam promittebant. Item nobis gratia m 
conferendo, qua moralia poffimus implere , quxnon potcrant 
impleri timore, proptcr hxcomnia dicitur lex pei Moyfcn dara 
eft, cVcxt. Gratia fecundum Auguftinum pcrtmct ad moralia, 
ideft ad Chariutis plenitudincm.vcrius ad vmbrarura ccrcmo- 
nialium xeucJationem • Implctur aotem lcx vtroquc modo 

(cilicct 



Digitized by 



Google 



Speculum HiltorialeVincentij. 



feilicet, o| cnm fiuntqux ibi prxcepra funt.f.motalia pet era 
tiam o^e.exhibenrar quse ibi Prophecata fiint.f.eerimonia figni 
ficata pcr veritacem euangelicam.Ieem fcptimo modo impleuit 
<2hrift us legem & implet quotidie vc dicit Auguftinus concra 
fauftum.quiaenim inquitetiam fub gtatia poiitis in hac mor- 
talivita difficileeftomnimode implere quxdam legis prxce- 
j>ta,vt eftillud.Non concupifces, ipfe percatnis fux facnficium 
Jaccrdos factus impetrat nobis indulgctiam, etiam hinc legem 
«dimplens, vt q<fex infirmitatc minus rnipletepoffiimus eius 
perfectione recuperemus, cuiuscapitis memfcra facti fumus.Eft 
iraquc rota in mcdio rotx, ideft vetus ceftamentum in nonp & 
econuerfo . Nouum vcroin vctcriqaantumad przfiguratig- 
pem fiue praenunciationem & intelleftutn fpiritualem , vctus 
in nouo quantum ad expofitionem. 

D« mutMtient veterum f*tr*minttrum in nou*. 
C*p. XVII. 

AVguftinns contra Fanftum li.i . In nullum autcm nomen 
relieionis, fiue verum fiue falftim coagulari poffnnt ho- 
fnines,niualiquo fignaculorum vel facramentorum vifibilium 
colligatur . Quorum.f.factamentorum vis valet plurimum, & 
jdeo contempta facrilegos facit . Impie quippe contemnitur fi- 
ne qua non poceft petfici pietas.Proinde prima facramenta que, 
jobfcruabantur, & celebrabantur, exlcgeprxnunciatiua crant 
Chrifti ventuti, quxcum fuo aduentu Chtiftus implefTet abla- 
Za funt, & idco ablata quia impleta.Ec alia funt inftituta vit tu- 
te maiora.vtilitate meliora.aftu faciIiora,numerepauciora,tan 
cjuam iuftitia fidei reuelata & in libertatem vocatis filijs Dei 
iugoferuitutisablato,quod4uro& cami dedito poptilo cdgrue 
bat.Aftot Ecdcfia tamen quzdam legalia tetinuit.vc thurifica 
xionem , non tantum quia fignificac quod fempcr raciendum 
cft , pari namque ratione & illud de carne porcina comedcnda 
xetinuiffet,fed quoniam ipfa lirteralis obfcruantja morralis eft, 
<juod iouenire non eft incarne porcina.vcl in fuflbcato & fan 
guine. In thurificacione namque Deus honotatur, fieat in ma- 
gnitudine St pulchritudine templi matcrialis,per quam fignifi 
tanrurmagnitudo & pulchrieudo trmpli fpiritualis.i.regnicce- 
leftis,vel eaamanimziuftiquxmaioreft(vcaie Auguftinusjto 
tomundo,non cotporis diflenfionc.fed poteftate & virtute-Thi 
miama vcro non retinuit, nevideatur iudaixare. Etquiafacir 
Jius incenfum quodidem fignificat reperirecur.quam ille. fper 
cies aromaticz de quibus Thimiama conficiebatur. Vndhonem 
qnoque retinuit, fed non eo modo quo lcx vtebatur. Illiccniia 
oleo fan£to materiale tabernaculum vngebatur, hicautem 
cnrtfmatefanctoChrifti tabernaculum fpitituale iniungitur, 
ideft homo ipfc cum baptizacur. 
De numtto fturamtntorum nout legit. C*p. XVIII. 

VEuit etgo magnus ille Mcdicus.f.per Samaritanutn defi- 
gnaras ad genu s humanum quod vbique iacebatxgro- 
tum,eique oleum & vinum.i.auftcritaterncomminationum ac 
blandimenta promiffionum infiidit , & eius vulnera ptxeeptis 
felutaribus^&facramentis alltgauit.In feptem natnque facra- 
xnentis nonxlegisomnes nobisattulit taufas falutis fpiritua- 
lis. Caufje etenim tanitatts fpiritualis non funt nifi quatuor, fi- 
cnt & quaraorcorporalis.f.curatiua,conferuatiua > pte.fcriiatiua j 
melioratiua. Guratiua duplex eft, quxdam entrn cotaliter & fi- 
molcurat.vtbaptifmusculpam & pccnaomnino delens quan- 
tura in fe eft, quzdam vero paulacim.vr panitentia.Conferua 
tiuaeft confirmatio. In hacenim datur fpiricus ad robur & ad 
con feruationem gratiae, qux data cft tn baptifmo.Praeferuatiua 
eft Matrimoniumin quo concupifcentia eatnaltsin ruina pro- 
na turpicudinis excipicur honeftate nuptiarum,ne ruat tn mor- 
tale peccatum . Mclioratiua cftordo in quo gratia mclioratur, 
& augmentarur,& etiam extrema vn crio, quia hom i nem in me 
liori ftatu ponic & fecuriotem reddit.Eft etiam medicina qux- 
dam prxdida quatuor folafaci£s, fcilicct Euchariftia,quoniam 
& venialia curat, & ab eis animam prxieruat,gratiam quoque 
eon feruat , quia panis cor homtnis confirmat, & etiam gratiam 
augmentat • Poteft eciam dici, q> eft medicina refumpttua qux 
baptizatis dacuc ad reficiendum animam, ficut corporaliter cu- 
xacis darur electuariura confbrtatiuum, vnde & reduciturad cu 
ratiuam.Sctendum autcm qudd cnm facramenta iuftificare di- 
cuntur, quod contenri eft concinenti attribuirur. Gracia nam- 
que in eis contenta iuftificat,non ergo iuftificant canquam cau 
fa efficiens, fed tanquam matetialis . Suw enim quinque qux 
diuerfimode fanant,ficut quinque quz corpus, nam corpus fa- 
xiat Deus auccoriraciue,medicina efrccciue.dieca comuni feraa- 
riue,vas medici ficutpixiscontcntiuc,Medicusautcm minifte- 
xio. Sic & Deus & antmam iuftificac au ftoritatiue , gratia vero 
Vtmedicina morbum cxpellens , impletio mandatorum tan- 
cjuxm dicu^axrajncnu quoquc tanquam -> afa mcdicinaIia,Sa- 



cerdosautem tanquam minifter, non eft tamcn oinnino iTmile? 
de facramento,& de pixidc, fcd fimile penituseffet fi vna tan- 
tum pixis cflec , in qua daretur mcdicina, rel fi daretur in alia 
non ptodeflet, ficut baptifmus fi daretur in aliquo alioliquore 

3uim in aqua n6 ptodeflet.Quid autem fit facramcnrum oftcn 
it Auguftinus diccns.Sacrainentum eft facrz rei fignum.tdera 
facramentum eft inuifibilijs gratix vifibilis forma , vc fpecies 
panis , & vini, quz funt facrificium vifibilej (ignant inuifibila 
corpus Chtifti quod cft factamentum Ecclefix.Quaedam facra- 
raenta fiiot ncceflitatts,& quzdam voIuntatts.Ncceffiratis fiint 
hzc quinque Baptifmus.Confirrnacio.Euchariftia.Pe nitentia, 
extrcma Vnftip.Voluntatis vero funt hzc duo,Ordo & Macri- 
monium . Item quxdam funcin quibus confenur gratia, vt 
przdicta heceflicacis, & ordinis . Alta in quibus non , vt ma- 
trimooium . ErTecxusfacramentorum eft, vt talia fiintcuilibet 
qualisipfe accedit , idA\ bonisbona , & roalis , ac fietis mala 
fcilicetoccafionaliter bonis funt ad falutem,malis ad iudicium. 
Jdeodicimus, qrd.H facramcnta non dcbcnt conferri pecca- 
toribus, nifi pocnitcntibus , hoc atitem intelligas, depeccacis 
manifefiis , uam ptopter occulra non pofiunt alicui negari 
iacramenra , nift per admonitioncm fccretam , vcl publice in ' 
genere fadam. 

De injlitHtione & potrfintt Baptifmi. C*p. XIX. 

DE infticutione bapcifmi Chrifti quando inceperit variaj 
funtopiniones. Alij dicunt infiitutum cfTeeiim Nico- 
dcmoDominusaic, nifi quis renatns fucrit ex aqua & 
Spititufancto &czt. Alijcum Apoftolisdixit. Iredocctcom- 
ncsgentes , baptisantes eos in nomine patris , & filij & Spiri- 
tuflancti. Sed hocdixit poft refhrretionem eis, quosante paf- 
fionem miferat binos , & binosad p> zdicandom in ludza , & 
ad baprizandum dicens. In viamgentium neabietitis. Iam er- 
go inftitutus crat baptifmus , quta baptiyabant fimul & przdi- 
cabant. Si vero quxritur in qua fonna tunc baptiaaucrunr , 
£tne dici poteft . In nominc rriniratis, fcilicct in ea fottna, in 
quabaptixaucrunt poftea gentcm qux antc paflionem poteft 
intelligi raifletradita, licet non fit fcriptum . Commodiuser- 
godicitur inftituciofada quando Chnftus a iohanne bapcixa- 
tus eft in iordane, non quia mundari volueritcum fine pecca- 
to fuerit, fed quia contacra mundx carnis fuz vim regrtierati- 
tiam contulit aquis.vt qui poftea immergerecuc intiocaro Homi 
«nine fantxx Trinitatisa peccatis purgaretur. Tuncinftitu- 
tnseft BaptifmusChrifti.in quo Trinirascuius myfterium tOc 
iniiotuitinterius homincra baptixar.Cclcbratur autem boc fa- 
cramentumtancum in aqua,vt intelligacnr , qupd ficut aqua 
fbrdes corporis .acveftesabluic, ita Baptifmus macutas animzt- 
fordefquc viciorum abftetgit , vcl ideo vc nullum inopiaex- 
eufarec,quod poflet fi in vino vel olcofierct,quod aqua figna- 
uit,qux de laccre Chrifti manauit , ficuc fangttis alterius facra- 
menti Ggnurn fiiit . Succcflit igirur Baptifmus Chrifti cirrttn- 
cifioni duabus,de caufis. Prima eft, quia maiortumulttsgra- 
tixfignificatur& datnrperbaprifmum quam per circutictfio- 
nem. Circuncifioenim inquantum circuncifio non fignatnifi 
rcmiffionem peccati . Sed Baptifmus fignac & rcmiffionern 
pcccatortim , & infufionem gratiat, & extinctionci» mundana 
& humanat cupiditatisraqua enim abluit & reficir & cxtinguit. 
Secunda caufa eft, quia communior eft. Baptizantur cnim 
tam Mares , quam Foeminae, & non circuncidebarttur nifi Ma- 
ics . Multiplcx autem cft poteftas baptifmi.Icilioct potcftas mi- 
nifter:j,excellentiz, inuocattonis, audoritaiis , cooperationis, 
Poteftatem miniftei ij dedit Deus Saccrdotibus , & ettam omni- 
bot hominibus , inatticuloneceffitatis. Poteftas cxcellcntias 
inteHigitur quafecundum meliorem Baptiftam meliusdare- 
turbaptifma . Et de hac inteiligunt quidam , qudd Dominut 
potuit eam darc feruis, ftd non dedir, ne fpcs poneretur in ho- 
minc, & netoteflentbaptifmi quot homines, vel ferui . Alij 
vcrohoc intelligunt ,de potcftate inuocationis > potuir.n.Co- 
tninus dare Petto vt ad inuocationem nominis Petri ficret ba* 
ptifmus,hoc cnim non ellet contra maieftatem diuinam. 
De tgtntt* & nemine BMptifmi. C+p. XX.. 

DE cilcntia veto baptifmi nobis videtut, quod nccfola 
aqua abluens, vd aqux ablutio eft Babrifmus , nec fo- 
lus caracter , fed illa duo ira vtrinque fit vnusBaprifi. 
tnns, & vnum facramentum ab vnitate gratix fignificatz,li- 
cer diucrfa fim fecundum eflentiam, ficut in facramenro Eu- 
chanftix forma panis , & vini, & ipfum verum corpus Chri- 
fti , nec valet hxc argumentatio . Aqua abluens tranfit, ergo 
non eft Baptifinus.Jicctenim tranfeat inquantum aquaablucs. 
tamen manet inquanrum caracter.Sed obiicitur. ap caracter cft 
BaprifmuSjCum non fit vifibilis fbrma, dicimus, q> non oportet 
quicquid cft in lacramcnto cfle vifibile in formam.fcd fufticit, 

qt'.oJ 



Digitized by 



Google 



LiberO&auus. 



tb (ecundum aliquid fai fit trlfibilis fbrma.fic Baptifmus fecun- 
dan aquam abluentero.Quxrituraucem.Cuieft fignum cara- 
ctcr?Dieimus,g> omnibus,& Angelis,fed homiuibus cft intel- 
ligibile non vifibilc. Dicimus autcm,cj> Angdi indigent illo fi- 

fio.non cnim vident omnia in fpeculo xtcrniutis, fed videne 
t omnia fibi fubiccta fcilicet cxlum , & 'rerram, & fimilia. E a 
vero , qur fiint iu libertate noftri arbicrii , non vident nifi cis 
ondantur pergratiam: quia humanaanima quantum ad libe- 
tnm atbitrium non eft fubie&a Angelo.fed equaliter, & quafi 
immediate fe habet ad Deum. Carafcter ille cum fit illuminatio 
ficut dicit loannes Damafcenus,paffibiliseftqualitasanirn$il- 
luminans finderifim, & eftcaufa marerialisgratix.prxparat e- 
tiim , & habilitatanimamad fufeeptionem gratix . Et per hoc 
quod eft figillum, eft cerritudo, <j> anima habebit gratiam.nifi 
per fe ipfara obftete tit: ficut figillum Epifiopi eft ccrtitudo cle- 
zkn cui darum eft.cp habebit prxbendam. Sciendum autem,cj> 
triplex eft Baptifraus,fiuminis,fcilicet,qui fitin aqua.flaminis, 
qui fitper fidem purificantc, fanguinis , qui fit in fanguiue p 
martyrium . Sed proprie Babptifmus eft tinctio in aqua verbo 
vitae faudificata , ficut cnim pannus tinctus in aliquo prxciofb 
colorc procciofior redditur.quarn prius eflct,ficanima in Bapti- 
fmo flumtnis tincta per caractsrem vel gratiam,hac fimilitudi- 
ne vocauit Dominus paflioncm luam Baptifmum.Tinfta enim 
fuit eius caro in fanguine fuo > & per hoc praeciofior fa&a fuir 
precium noftr; rederaptionis,&pcrhocperuenirad gloriam 
refurrectionis . Cum ergo Baptifmus flaraminis , & fanguinis 
non fint baptifmi nifi pcr fimilitudinem , Iblus Baptsfmus fltt- 
sninis imprimit caracterem;. 

DtForma Battifmi. Cap. XXI. 

AD fbrmam Baptifmi exigontur tria, fcilicet fbrma verbo- 
rum, & intentio baptizandi, & elementum aqux. Forma 
veiborum haec eft.Ego baptizo te in nomine Patris, & Fi- 
lij,& SpirtruiU&i.Quxrirur vcrum verbum baptizandi fit de 
eiTentia vexborum,quz eziguntur. Dicimus, q> uc, verbaenim 
ifta In nomine Pattis,& Filij, & Spirituflancti ad mulu fe ha- 
bcnt.fcilicct ad fignandum ad benedicendum. & ad baptizan- 
dum.Baptifmus enim facramentum neecfliutts eft. & propter 
hoc necefle eft baptizan tem determinatam inrentionem habere 
& expreflam , ne cuagetur animus ad alia, fed intenrionem ba- 
ptfzandi, quam habet verbo exprimat diccndo. Baptizo te. De 
quantitatc aque. dicunt Magiftn , ej> in neceflitaus articulo fuf- 
ficit aqua tanta in qua pofljc intingi pars principalior , fcilicet 
caput . Quo abluto in uli araculo fi puer non fit totus natus 
baptizitus repuratur,vel fi poftea cocus nafcatur viUus,& dubi- 
teturan fic bapcisarus.remedium habemus. Bapnzandus enim 
cft:quia no dicitur iceracura ,qudd dubitatur efle facram.Qux 
ritur poftea de (ubtra&ione verborum vtrum baprifmus fit fi 
tantum dicatur . Baptizo te io nocnine patris , videtur,cj> fic, 
quia in primitiua Ecclefia fiebat fie.Baptizo te in nomine Chri 
fti.vt habetur in actibus Apoftolorum Solutio no eft Baptifmus 
£ tantum dicatur . Baptixo te in nomine Patris. Baptifinus ta- 
cnc* olim fiebat in aomine. Chrifti duabus de caufis. Prima eft, 
vt nomcn Chrifti, qudd erat incognitum hominibus fieret cele 
bre,& amicum.Secunda eft,quianoc nomf.Chriftus dacintelli 
cere toum ttinitatem. Chriftus cnim interpreutur vnftus . Vn 
aus enim dat intelligere vnctam perfbnam.ideft filium,& per 
fbnam vngentem, id eft Patrem, & ipfam vnctionem id eft Spi 
riram fanclum . Sed hoc nomen Pater, non fic pp hoc non cft 
fimile.uraen fi Sacerdos fidelis ita dicat.Baptizo te in nomine 
Patris,& hoc didoobmutefcat,vel puer moriatur, tunc fit veri» 
Baptiftna.Surorausenim Sacerdos fupplet, qudd pie inccptum 
cft a minori Saccrdote . Qnaeritur poftea de additione vtrum.f. 
fitBaptifmus fi dicatur flcrTaptizo te in nominc Pacrk,& filii, 
& SpirirufTanctL & beati PetrLEt dicunt, cj> fi illud vltimum 
addat aliquis cx fbla deuotione non intendens illud efle de ef- 
fentia formx vcrborum, BaptiGnus eft.Si vero credat illud efle 
de eflentia formae,& ptopcer hoc illud addat, no eft Baptifrqus.' 
De corruptionc verborum fimiliter quxritur vtram fitBaptif. 
raus,G aliquis dicat ita.Baptizo te in nomina Patria, & filia,& 
Spiritufanu,videtur,cj> fic.quia fi aliqua vetula ex fimplicitate 
cotrumpat formam verborum , corruptio huiufmodi non im- 
pedit quin fit Baptifmus. Qupd concedunt Magiftri fi retinea 
tur fyljaba; principales , pro quanu autem corruptione impe- 
diri incipiat non eft hominis determinare,fed fi ille,qui corru- 
picverba intendit introducere h;refim,non cft Baptifmus,non 
propter corruptionem vetboruin, fed quia non habet mcentio- 
nemBaptizandi,quae nece.flaria eft ad Baptifmum. 

Dtlnttntitn* Baptiiuuuu. C*p. XXII. 

DE intentione Baptizantis dicimus , ep fi dubitaturan fa- 
&aca fit mioute^n ex intcnuonrBaptixaadi.Tuqc inao 



candum eft diuinura aaxilium fecu ndum Auguftinum.fi cer- 
tum fit.quod totum minute faftum eft, Baptizandus eft. Potro 
fiPatrinusnon credat ncc Sacerdos cum conftet de patuulo,q> 
non credit,umen Sacerdos intendit faccre,quod facit Ecdcfia, 
& vtitur fbrma dcbita Baptifmus eft .- quia fit in fide Ecclcfi*. 
Vnde fic intelligendum eft , quod ait Auguftinus, non , quia 
dicitut.fed quiacreditur.ideft.quia fit in ndc credentium.ltem 
etiam fi nullus crcdercc,& ramen aliquis vteretur dcbiu fbrma 
verborom , & habcret intcntioncm facicndi , quod confueuit 
Ecclcfia Baptifmus eft. Intelligcndum eftergovcrbum confuse 
fic.quia crcditur,idcft, quiafitin fidecredentium, idcft in tali 
fide q uam folet habere Ecdefia , vel haberet fi cflet.Nobis.veto 
Videtur, quia nccduo.nec tres,(eu plures pofluntdeftruere fide 
vniuerfaliter,fed tou Ecclefia poteft deftruere fidem per libcr- 
tatem arbitrij. Vnde non eft ncccflarium militantem ecdefiam 
fbre neceflitatc totali fiue necefliute rei.Et eft fimilc iiT Vniuer- 
falibus . Dicitnr ctiam, q> neceflariumcft vniuerfalia cfleflcuc 
hominem fcd non neceflitate parciculari . Nullus cnim fpccia- 
liter poteft facere , q> nullus homo fir . Omnes tamcu infimul 
iumptipoflunt facere.c^nullusfit.Pofluntenim omnesfeobli- 
gare ad hoc vt nullus genere de caetcro . 

D« Snftifmo fMnutltrmm. Caf. XXIII. 

INBaptifmo Paruulorum cdfideranda funt tria, fcilicet ante» 
cedentia,quae funtorationes, quasdicit facerdos. Et Exorcif- 
rnus,& cathecifmus. Eft autcm Exorcifmus idem,cj> adiuratio, 

3ua Sacerdos adiuut Daemones diccs.Exi ab eo fpiritus immu 
e.Et dicunc multi.cp perexorcifmum expellitur Diabolus, no 
quantum ad peccatum.fed quantum ad hoc, q> non habcat po- 
teftatem nocendi paruulo corporalitcr.Ali) dicunt ficut pr^po- 
fitiuu$,q> quantum ad diminutionem peccati, vnde dicebat, <jp 
fi patuulus deccderet , ftatim poftexorrifmu minores tencbras 
patcretur , quam fi non efTet exotcizatus , & magis perciperet 
deluce fpiritualium.Nobis autem videcur,q>cxorcifmus,& ca- 
thccifmus,&falislinitio,duabusdccaufis fiierit. prima eft pro- 
pter honorem, & fbleniutcm baptifmi. Sccundaeft, adintelli- 

fentiam corum , quas facit Baptifmus,falis enim linitio fignat 
lfcretioncs, quae dantur in Baptifino . Vnde ficut lumen cum 
ponitur in roanu paruuli, non illuminatur propter hoc anima, 
led pcr hoc fignificatur,q> anima illuminatur fpQaliter in Bap- 
tifmo,fic per cxorcifmum non ex pdlitur Diabolus, fcd fignifi- 
catur expellendus . Eft autem cathedfmus idem , q> inftructio 
Baptizandi de articulis fidei . nam in prtmitiua Ecdefia adulti 
Baptizabantnr.fedantc inftraebantnr in fide,& baptizabant in 
fabbatoPafchxad fignadum,q> pcrbaptifmG refurgunt Bapti- 
zatia morte peccati.Vcl in fabbato Penthccoftcs, ad fignandG, 
g> per Baptifmum datur Spi tituflan tus. Igitur vt oftendatur v- 
nus efle Baptifmus.fit etiam modo fic in paruulis,licet quandiu 
fint paruuli.non fint fufceptibiles difciplinx. Etcum Patrinut 
xefpondet.Ctedo, & volo Baptizari. refpondct pro paruulo, fed 
improprieloquitur, & eft fenfus . Ifte paruulus paratuseftfii- 
fcipere fidcm , & Baptifmum,obligat cnim fe patrinus ad hoc, 
vtcum adadultam xtatcm petucncnt paruulus.inftruat ipfiira 
de articulis fidei , & qualtter abrrnunciare dcbet diabolo , & 
omnibus pompis eius.Dicimus crgo, q> licct paruulus non cre 
dat.eft tamen Baptizatur in fide Pamni vel Ecclefue, fic enim 
peccatum non habet a fe, fed ab atio, fic non mundatur per fi- 
de ptopria. fidcm dico notam, fcd perfidem altcrius. Cathecif- 
mus ergo non cft proprie facramentum, fed facramenule, nec 
exorcifmus > fed exufflatio quam facit Saccrdos facramentuni 
eft,& fignificat,q> pct fpirictuflanctiflatum cxufflamr potcftas 
diaboli .Similiter Ultua facramentalis eft, & fignificat fapicn- 
tiamdminam. 

HtlfftRuhmftifini. Csf. XXIII I. 

COncedirnus autem , cj> paruulis in Baptifmo dantur vir- 
tutes. Et,cj> adultiscooperaturad fui mundationcm.Cte- 
dit enim primo libero arbitrio, vc poftea credat pcr fide, 
& fic mundctur . Paruulus autem nihil cooperatur, fcd per folu 
Baptifmum rccipit fidem.per quam mundatur: habet autem fi- 
dem in habitu. Sedeft habitus quidam propinquor actui, 
& quidam rcmotus,& quidam explicitus. Itaque ficut fimplcx 
Vetula fidem habct implicitam de quibufHam articulis, fic ifte 
cum ueneritadannos difcrctionis fidem habcbit,fed iti habita 
implicito, & remoto ab actu, fcd aliaua Icui explicatione crc- 
dctin a£tu. Baptifmus quidcm aftualc peccatum tollittotali- 
ter, non tn originale touliter.quia non quantu ad pxnam, ali- 
quado enim, quod m nus eft maioris eft cohxrentix, ficutgra- 
tu morulia peccau cxpcllic, non umen venialia, qux difhcil- 
lime feperantur.Cum quibus etiam dccedit horooiuftus.Iuq; 
Baptifmusnon aufertmortem corporalcm, &aliashuiufmodi 
penas qainque dc caufis.Quarum priraa eft humiliatio,fcilicct 

mt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifto rialeVincenti/. 



Vt per mifcriam humilietor, qui per fiiperbiam eecidir . Vnde 
Job. Sagit* domini in mc funt , cjuanim indigna.c.fdlicet in 
fuperbiam . Secunda eaitfaeft incuffio timoris,vt homoatten- 
dcns feueticacem virg* domini caueat fibi a gladio,ideft a pcc- 
nainferni. Vnde fcquitur . Et terrores Domini mihrant con- 
tra me. Tercia caufa eft ftimulatio . Vnde in Ofea . In funi- 
culis A.fz traham illos, & in vinculo charitatis . Quarca vt ho- 
mo atteudens huius virz miferiam,conctur quatrcre meliorem. 
Quinta ne boraines magis appetcrent baptizari propter vitam 
corporalem qualm propter fpiritualcm . Dicicautem Apoftolus, 
quod fine pcenitentia fint doiw Dei fciliccc quz donat Spiri- 
tuflanctus in baprifmo . Sedeontradicit auctoricas . Aut homo 
punir,auc Deus punit. Ideo dicendum cft, qudd baptifmus effi- 
caciam fuam habuit a paflione Chrifti p:o omnibus baptiznn- 
dls, quia ( vt dicit Ifaias ) difciplina pacis noftrz fuper eum, & 
ipfe pcccata noftra .ideft pcenam pio peccatjs pertul it in corpo- 
re fuo fuper lignurn , ficut dicit Perrus. Si ergo decedat iftc fta- 
tim poft baptifmum euolabk, quia pcr cotricioncm baptifmutrt 
przcedencem curo paffionc Domnii fufficiencer punitus iudi- 
catur a bomrare Dei . Et dicimus, qudd corpus Chrifti in fe di> 
gnius, & efficacius eft, quitn bapcifmus . Sed nsn fequicur, cp 
iicefrkaciusinqnancum facramentum . Nec etiam Euchariftia 
inftitiita cftad collendam cnlpam & poenam, fcd eft iacramcn- 
tum vnioni$,baptifmus verdcft facraraentum renouationis,vn- 
deaufertomnem reruftatcm cam culp*,quam p;nac,quod non 
facit Euchariftia . Nota , qudd paflio Chrifti' apcruit lanuam 
Paradifi per fatisfadioncm , & per caufam meritoriam & vni- 
uerfalem omnibus baptizandis.baptifmui autcm apcrir per cau 
fam efEcientem finguiarcm . luftum enim hominem fingula- 
lem facit cuolare.Afcenfio verd Chrifti aperuit per effedum. 
De Baftifmo ttiam Htrttitorum noa iterandi . 

Csf. XXV. • 

SAcramenm qtiidem facit iniuriam , qui dicir ipfumpollui 
per poiiutionem Miniftrorum . Dicimus tatrien quod ba- 
ptifma hzreticorum facit qtiofdam filios Doi, vt paruulos, 
quofdam vero non, vt adu!tos,qui imbuti fuiu errore hzretico- 
rum.ramcn verum baptifma recipiunt:vndefi veniantad vni- 
tatem ecclefias.no funt rebaptizadi.Quia dicioAug.Sanandura 
eft quod vulneratum eft , non curandum quod fanum eft . Sani 
autem funt huiufmodi.quantum adillud in quocommsmcant 
cura Ecclefia, fcilicetquantdmadbaptifmum: Si verohaeretici 
paruulos baptizent,dicuncurilli fil»j Ecciefi^.non quoa 1 Domi- 
nus eos genueric de Eeclefia.quas eft legitima fponfa fiia.fed <fi 
de hasreft tanquam de ancilla adopus fccdcfi » . Ecclefia rameii 
fuos reputat quofcumque generat Dominus , fiue pcr ilros , qni 
funtde Ecdcfia, fiueper hirecicos, fiuc per paganos, vndein. 
gredereinquitadancillam meam Sco. Baptifhia igicur hatreti-i 
corum facic remiffionem pcccacorum,& »bi eft Spnituffandtis, 
non in hatreticis , fed in facramentofuo , idcft Spiritoflancttis 
quantumcft in fe, paratus cft dare gratiaro fuam pcr baptif- 
tnum ,nifi per recipienrem obftiteric . Mulciplex autem affi- 
gnatur caufa , quarebaptifmus , non iteratur . Prima eft , quia 
cum baptifmus deleat culpam & omnimodam pcxnam,fi ite- 
raretur difcurrerent homines per campos licenrix vfque ad ex- 
tremam neceffitatem , in qua faccrenc fe baprizari , & fic fta- 
tim euolarent . Propterhoc inftituit Dominus, vt vnicuseflec 
baptifmus . Secunda canfa eftallcgorica , bapcifmusenim ha- 
bet efficaciam fuam a morte Chrifti', quz vnica eft. Tcrtia 
ue fiat iniuria baptifmo . Charatter enim baptifmalis pcr- 
petuuseft. Remanet etiam in hanccicis, & etiam in damnatis 
111 Inferno, vndc non eft fimile de Euchariftia, quia corpus 
Chrifti , non remanec perpecuo in homine , nifi quamdiu 
xorma pants dutat . Ideo non fit inic.ria Euchariftias , II lte- 
ictur . 

D# tccidtntibus *A bnftifmtim reSe velfiSi . 
Cap. XXVI. 

NOn eftautem necefle, quod adultusaccedat ad baptif. 
mnm concricus , potcft enim accederc atcritus , & do* 
lens, depeceatis, & tunc per vircutem baptifmi ei di- 
mitcuntur. Si verd acccdac contricus , tunc lam habcc fidcm, 
fpem,& charitatem , &dimifla funtet peccata quantum ad 
culpam . Baptifrousaucem fcqueus augmentat in ipfo gratiam 
& tollit poenam .ideftomnem faiisfactioneni cxteriorem , in- 
teriorem vero non . Sacramentum igitur,& rem fimul fufci- 
piunt omnes paruuli , qui inbapcifmoab on.unali mundan- 
turpeccato. Adulti quoqne qui cum fidcbaptizancur. Qui 
vero fine fidcaccedunt, vel fifie facramentum", non rem fufci- 
piunt . Qui autem effundunt fanguinem pro nominc Chtifti, 
tc fi non facramentum rem ramen recipiunt , ncc tantum paf- 
fio yim baptifmi implet , fed etian» fidcs , & concritio, vbi ne- 



cefEtas exclu dic facramencum . Fifte autem aceed ens fu fcipic 
baptifmuro, fed non cffcfium baptifmi , quamdiu durat R&io: 
recedente vero fictione baptifmus effedhim fuum habec , idcft 
facic quod prius feciflec fi fiftio non impcdiuiflet : vnde dciec 
totaliter omnia peccata, quc hnbebat ifle ante baptifmum, ied 
non delet iiia qUafcfecit poft, nifi quantum ad culparn , quia 
non eft inftitutusad delendum peccata futura, fcd tantitm prai- 
fentia & praeterita . Et ctiam fi ita effct , viderctur ifti dolus fi- 
ctionis patrocinari:conf)atenim,quia fi non ficteaccefliffet p^- 
nitentia fequens peccata poft facta nequaquam in co cotahtcr 
dcierct. Iiaquede iliis , quse fecic ance baptifmum.non eftei 
iniungenda poenitentia exterior : baptifmus enim noncxigit 
gcmitum ncqucplanfliim: exteriorem intelligitc: nulliis emm 
adultus faluatut etiam baptizatus , nifi habeat pcenitcntiam in- ■ 
tcriorcm , fcilicctcontricionem, fed dc alijs, ouar fccit poft ba- 
pcifmum iniungcnda eft ci pcenitcntia cxtciior, & etiam de ip- 
Ia fiAione fccundum vn^m modum . Eftcnim duplcx fiftio, 
vnafecundum quamaliquis credit baptifnitim ivon prodcfle, 
qui eft fiftio incrcdulitatis, iiiam non ddet baptifmus, cum fit 
baprifmo comraria . Vnde de ifta iniungenda eft pcenicentia . 
Eftalia fidcio , fecundum qtiam quis non contritus recipit 
baptifnium , & hoccft pcccatum omiffionis , vcl negligentitt, 
ifta totalitcrdcletur per baptifmum • Baptifmusenim non fo- 
him gmtiam confert i fcdetiam cumulum •ratiae. Eft enim 
charafier illuminans, ad fciendnm quid tacicndum &quid 
non magis , quam fciatur per fola naturalia , & debilitat fbmi- 
tem ac rcmittit. 

De facramtnto tonjtrmectionit. Cnf. - X X X V I X. 

NViicdc facramentocoufTrmationisdiccndum cft , quod 
cenipore Apoftolorum non legitut ab alijs.quitn ab ip- 
fis peractum": necab alijs , qualm qui locom eoruro tc- 
nencperfici poteft ant debet. Licet autem prajsbytcris hapti- 
iatos tangerein ptctore, fednon chrifmatein fronte fignate. 
Circa eflertciam huius facramenti quinque exrguncur. Primum 
eft forma vcrborum . Secundumintentioconfirrrantis. Tcr- 
tium dignitas confirmatoris , oportct emmquod fit Epifco- 
pus . ' Qoartum eft ipfa materia fcilicct Chnfma.Quintum eft 
locus, in quo chrifmatur , fcilicet frons. Forma vcrborum ta- 
Jis eft . Confirmo ce figno crucis, & chrifmatc faltitis in nomt- 
ncPatris, & Filij & Spiriiuflancti . Daturautem hoc facra- 
mrntum ad robur , vc idoneifimus pugnare & portare nomen 
Chrifti coram r gibus, & hoc fignat'ipfe locus,& materia. Lo- 
cus , quia confirmatio fit in ffonte , nevideliceterubef amut 
confiteri nomen Chrifti coram hominibus. Corde enim credi- 
tot ad iuftin'am,oreautem confcffio fit. &c Hoc facramentum 
non habuit Petrus , quandb ad voecm Ancillz erubiiit nomen 
Chrifti. Idemcriam fignificat ipfamateria fcilicet chrifma. 
Inungunrurcniarrpugiies , vt diffidlius poffint capi ab inimi- 
cis. Conficnur , atitcm chnfroaex olco & balfamo. Olcum 
enim fignificat rittorcro confcientiz , & Iztitiam fpiriiualcm, 
perquamfpiritualia bella fuperantur . Balfamum autcm figni* 
ficatodorem bonz vitz,per qucm interficiuntur fcrpentes, id; 
cftDatmones. Itaquequando Chriftus infufflauit in Difcipu- 
ios dicens . Accipite fpiritum fandum &c. Hzc dacio figmfi- 
cauitgratiam , quz datur in -baptifmo . Semel autem ucrorn 
dedit Spirittimfanctum dccccioindie Pentfiecoftcsad robur; 
& hoc fTgnificauit robur gratiae quod datur in facramento con- 
firmationis . Vndc Vrbanus Papa . Spiriiuffanfti feptifoimis 
graria aim plcnitudine fanct.tatis fcicntiz & virtutis in confii' 
mationcconfrrtur. Et itemm. Omnesfiddcs pcr inipofitioncm 
tfianus Epifcopotum poft baptifrnum debcnt rccipere Spirirum- 
fundum, vt pleniinueniantarChriftiani. Sed diftinguitur ple- 
nitudo dtipUx fcilicct fufficientiz , & hzc daturin baptifino, 
copic,& haec in confirmatione. 

De ceUationt huitts facramenti ad baftifmttm. 
Caf. XXVIII. 

HOcitaque facramentum Melchiades Papa dicic maios 
eflc baptifrnace, quta a dignioribus'datOr , & in dignio- 
ri parte corporis fic, idcft in fronte , vel forte quia maius virtu- 
riim augmentum przftat, li<et bapcifmusad remiffionem plus 
valeat. Baptifmus quidcm eft facramcntum intrantium in Ec- 
defiam , confirmatio vcio eft facramentum prcficicncium , & 
pugnantium contra Mtindum, Carncm, & Diabolum ■ Igitut 
in facramenro confirmationis , non datur alia rcs , vcl gratia 
quam in baptifmo , frd qozdaca cftin bapsifmo confirrratur , 
&rolioratur: vndedicimuS,fineprziudicio , quddidem cft 
charactet baptifmi & confirmationis , in cffcntia : difTercntia 
tamcn eft fccundum rationem . DifTerunt etiam fccunditm fta- 
mm , quiaaliuseft ftatusincipientium , alius proficirnciuni, 
& pugnantium . Nou aretem prwsbyteri dare f dflunt hbc fa- 

cra- 



Digitized by 



Google 



LiberO&auus.: 



9 6 



e«mentam,quamuis poffirat darebtptifmum.quod Vno roodo 
rnaius eft • Qiija facrarocatum dicicur magnum quamor moi 
dis. Primoquantumadefficaciam,- Et hoc moda didtur ba- 
ptifmus magnum facramentum » innouat enim hominem to- 
taliter . Secundo qaantum ad eflcn tiam fuam, & hoc modo fa- 
cramcntum Euchariftiatdicitux magnuta propccr dignitatcm 
cflentiae corporis Chrifti.Tertiorquantum ad fignum, ficut di- 
Cit Apoftolus mesrimoniunu magnum eflefacrarrieutu io Chri 
<lo & Ecclefia, figoificat cnimmatrimoniura fpirituale , quod 
eft incer Denm &Ecclcfiam.Quartoquoadeftcctuspraetoga- 
tiuam & dignitatera , & hoc modo confirmatio & ordd rnagna 
iunt facrarocnta.Dignioreft eaimgratia confummata velcon- 
firmata quam graria fimplex:non prodeft autcm confirmatio,fi 
detur non baptizato , quia coafirmatio eft difpofitio baptifini, 
vnde non poteft eflc fine baptif. maxime cum baptif. fit ianua 
facramentorum . Nec eft fimile de ordine.vbi fi quis maiorem 
ordinem , prastermiflb minore, receperir/ufticic fupplere quod 
obmiflum eft, quia vnus ordo non cft difpofitia alterius, immo 
diuerfi ordines diuerfa habenc officia diftin&aa fc inuicern, 
noneft autem icerandum confirmationis facramentum, cum 
habear charaderem. Hoc facramentum a ieiunis debct tradi,fi- 
cut & baptifmus.mfi alitercogat neeeflitas. 

2>e mflitutione EuthnriftU. Cnf. XXIX. 

DE infticutioncEuchariftiaedictumcftfupcrius fuoloco. 
Hoc facramentum excdlentet dicitur in Eucbariftia.id- 
eft bonagratia, quia in hoc non modo eft augmcnram 
vi rcutis,& gratise.fed ille fumitur cotuc, qui eft fons & origo to 
titts gratix.Cuius figura.prajccffit q nando manna Dcus pluit in 
defetto , vnde panem Angeloram manducauir homo . Domi- 
nus igitur Icfusad inuifibiJia paterax maieftatis migraturut 
celebraco cum difcipulis Typico pafcha , quidam memorabile 
cis commendarc volcns.fub fpccicpanis,& vinicorpus,& fan- 
guinem fuum eis tradidit, vtoftenderet lcgis vetetis facramen- 
ta inter quae praecipuum erac agni pafchalis facrificinm in mor- 
te fua rerminari , ac nouse legis facramenu fiibftitui, in quibus 
«xcellic myfterium Eucharrftiae. Ideo&poft alia dedh , vc 
hocvnutr. artius memoriae Difcipulorutn infigerctur, & ab Ec- 
defia deinceps frequentarerur . Sednon exinde difciplinam 
ianxit io pofterum.rc poft alios cibot fumatnr, fed porius a ie- 
iunis fumi oporter, ficut Apoftolus docer, vt finguiarr reueren- 
«ia diiudicetur , ideftdifcemarar ab alijs cibis , quod dominus 
difp6nendum reliquit . Subalia autem fpccie fumendum infti- 
tuit, vt fides habcret metiram,qaae eft dc his, quas non videtur. 
Et etiam ne abharrerec animas,quod cerneret oculus: quia non 
habemu» in vfii caroem crudam,& fanguincm comedere . Pa- 
Bisautemadcarnem refertut: vinuraadanimam : quia vinum 
operatur fatiguinem , in quo fcdes aoimaea Phificis efleoften- 
«iitur. Ideoergoin duabus fpecieboscdcbratur , vt aniraae& 
carnis fufceptio in Chriuo , &vrriufque in nobis liberaciofi- 
gnifieemr,quia caro Chriftipro falutecorporis, fanguis vero ei 
proanima noftraofFertur . Suhvtrstque tameo fpccie fomirar 
toras Chrrftus , nec plus fub vtraqnenecminus tub alreratao- 
tum fumitur, camen non fic conucrno panis nifi in carnenvncc 
▼ininifiin-fanguinem. Nec debencdici duo faciamenu >, fed 
vnumv , quia fab vcraque fpecie vnum . & idem fumitur w Ncc 
iteramr facramencum>quia bettedictionon reperirur. Aqca ve- 
toadmifcenda eft vino , quia aqua figntficat populum, qui per 
Chrifti pailfifiRcm rcdemptus cft . Cum ighur io calice vinp 
aqua rmfcetur, Chrifto popukt adorutur, & credeatium,plchs 
ci copularur in quem credit. Qaibufdam eriam auctoncati- 
bus colJigimr, quodChriftus.vinuru aqua mixmm dcdit difci- 
pulis . Si quic ramen non intertdens introducere hauefim oMi- 
uione vel ignoranria aquam praetermifit , non videtur efleirti- 
rum facramentO.nam Grxcorum Ecdefia non apponere aquam 
.dicitur , apponenda eft veroiu cam parua quantitate , q> ppffic 
abforberi a vino , quia Chriftus non mutatur iu E cdefiam, fed 
ccdefia mutaturin Chriftum. 

J>t forrrt* rjr r* f*cr*mtnttli. Cnf. XXX.. 

FOrma ergo panis, vel vini , qua? ibi videtnr facramenmm 
eft,ideft facraerci fignum. Haius autem facramenci gemi- 
na-eft res. Contenu fdlicec,& fignificara. Res contenta eft 
caro Chrifti , quam de virginirate traxit , & unguis, quem pro 
nobis fudir . Res fignificata & non cohteo» eft vnitas Ecclo 
fix. Sunt igirar tria diftinguenda hic. Sacramcnrum Sc non 
teseftfpecies vifibrlis, fcilicecpanis,& vini . Sacramcncum, & 
teseft caro Chrifti propna & fanguis . Res vero & non ucra- 
mencura myftica eius carro . Porro fpecies illa vifibilia facra- 
snentum eft gemma: rei, quia vrramque fignificat & vtriufque 
rimiliradinem gtrit expreflam » Nam ficuc panis pravcaetcrit 
cibis corpus refidt & fuftcuut,& vinum hominem letificat ar- 



que inebriat, fic caro Chrifti interiorem hominem pluscastcris 
gtatiis.Etficutexrrrakisgraniscfticimrvtuis pants.ex pluribut 
vuis virmm confluicin vnium fic exmuitis fidelium pcrfonit 
vnica Eeclcfiacdnftat.vndc Apoftolus. V-uus panis,& vnomcor 
pus multifumus» Adhocetiain.eftfimilitudo, quia ficutpa-. 
nis ttiticcus ex puriflimisgranis conftat , iu corpus Chrifti-ve* 
rumquodcraxitde virgineex puriffimis membris purificatia 
operacione SpirituiTanCti. Et ficut vinum ex pfuribus vurs con- 
ftat , ita unguis ex purilfimis ianguinibus . Iu & focicus Ec- 
clcfiaftica ex multis peribnis acriminali maculalibcrisconfiftit. 
Incuius rciTypofactacftarcaDomini de ligtiis fethun, quts 
fiint imputribilia Forma panis dicitur habere cum corpore Chri 
fti fimijitudinem non gratia fiii, fcd gncia panis,cuius fuic fbr- 
ma. Effici t autem quod figurat, vnit enim recipiencem Chcifti 
corponmiftico. Efficitautem ooe permodum caufxefficicn- 
tis, fcdpermodumroateria:. Sicuc enira in alioliquorcqiitrt 
in aqua non darur baptifmus , ita fub alia fbrma quam fub itta 
non datur corpus Chrifti . Licccautem fignificacum mdius fic 
& dignius, qoam fignificans.umcnhic habcc calumniam,vni- 
tas Ecdcfiae dignior eft quam corpus Chrifti,quia corpus Chri*^ 
fti habet digmtatem quandanr.f.qj eft yniium verbo quod nul 
lam habetcomparationemaddignitatcmaliquani Ecclefiae,hec 
autcm vcra eft , Ecclefia fiue vnitas Eccicfix mdior eft, quam 
corpus Chrifti<Sed ha:c.eftfaiu,minUs bonum non facitmaius 
bonum, quia quandoquc intelligitur.facere per modjm caufas 
materialis.aqua cnim baptifmi minus bona eft quitn munditia 
aoimas,facic umen per modura facramenti & macerix mundi- 
tiam animae . Similitcr corpus Chrifti perxnodum facumctui 
& mareria: ucit vniutem Ecdcfia: & purificac & mundificatv 
fcd pctmodumcaufjecfficientisfoius Deus muodac &rtunit<< 
ntpeccau. 

Dt trmnfnbflimtuuion* pmms, & vini. C»f. XXXI, 

Dlcuntur auiem Saccrdotes eonficere corpus Chrifti & fan- 
gumcm,quucorammiflifteriofubftauria paois fitcaro, 
& fubftvntiavini fit corpus Chrifti. Necumen aliquidadditur 
corpori & fanguini.necaugetur corpus.vd fanguis Chrifti.ncc 
conceditur g> fubftanria panis aliquando fit caro Chrifti, & fie 
fiat caro Cnnftj, ficut fanna fada eft panis,& aqua fa6u eft vi- 
num,ncc umen dicicur, farina eft paois,& aqua eft vinum, nec 
dicimus panem vel vinum efle knacertam Corporis, vd ungui- 
nis domini , qaia non de ea matcria fbrmararcorput, fed ipfa 
ibrmarar in iliud & efficirarinallud.Dicicaucem Damafcenut 
q> ex operatione Spiriraflancti fit tlie tranfinis , ficuc & conce* 
ptio Dei. luquc panis vere cranfir in corpus Chrifti. Vnde om- 
ncs locutiooet, quae fignificant cranfiram concedenda: fune,£+ 
cutbae, paaistmnficincorpus Chtifti vel transferrar , vcl tran- 
fubftantiatur, vd mutarar,vel panis fit corpus Chri fti.panis erit 
corpus Chriftijpanis poteft efle corpusChrifti,& ocs illx nega- 
dae.fknt rnqtiibus.non fignarur rranfi tus.ficuc ifte.panit eft cor 
pus Chrifti . De tempore autem tnnfubftanciacionis dicimus, 
q>in fioaJi iaftatiti pfolationishdrum vcrborum,hoceft corput 
incura.fu cranfubftantiario panit in corput Chrifti, & hoc pn» 
nomen-Hoc, vagam &fimpliccm demonftrationem habet fient 
Tu,cnm-quis dicit.Tu aperi>& ncfeit quisiit intus,vd demon* 
ftrar corpus Gimfti acintcllectum, fcilicet corpus Chrifti.quod 
non dt lbi fed erk i Yidetur autem dicendum quod panis,non 
uaniirin altquo inftanti in corpu^Chrifh , fed in cempore, u- 
mennonfttccefltueiquia non prius.traufit vna pars panis in cor 
pus poft aliam.Et propter hoc non potcft dici,qudd.in aliquan^ 
ro tempbre & coto tranfeac, vclpoteftdid q> tranfit in illo touli 
tempore in quo ptoferuntur hxc vetba.Hoc cft corpus menm, 
Vndetanmm teropuscxigicur,& nonminus: itaque fiicceffio 
eft in tranfitu, non ex parte panis , fcd ex parte prolationis vcr- 
borum.Depriotiautem fubftaetia, quxdam rcmancm.CcoJor; 
fapor, fbrma, pondus, quae neccorpUs Chrifti affidunt, necro 
co fundantur.Rcmaneot ergopcr fc fubfiftentia ad myfterij rw 
mm & ad guitus fideique fcftragium. 

Dt hts,qutfupr* nnturam vtl intttLtSum ibifiunt t 
Cap. XXXII. 

IGirar in hoe ucumeoto quasdaro func fccundum naturam, 
quaedam fupra nararam , fcd non fupra intellcdum . Qus- 
dam fapra uatuum & fupra intdleCtum . Supra naturam 
func ibi accidcntia fine fiibiecfe, vt color, fapor, rotundius, & 
huiufmodijfcd non fupra intellectum.quia intellcdusbene io- 
rclligit accidentia fioe fubiedoper abftradioncm.Deus autem 
potencioreftin operando.quaminceHeCtut in inielligeudo, vn«- 
defupra natura& intellectum cft ibi Chriftus , ctiam in tauta. 
quantitate , in quanto eft m ccelo , & nonexcedit terminos i]-' 
lius parux formz.Vndedicit Damafccnus,q> fit ibioperatiotViw 
pra naturam &incclIigentiam.Didmus ergo,quod fubiJla to> 

tali 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiflorialeVincentij. 



tali forma eft Chriftus, ita q> (ub nalla parte per fe, umen cum 
frangitur hoftia.eft Chriftusinceger fub qualibet pane. Ec hoc 
eftnou untum ex confceratione, fed ex confra&ionciconfccra- 
ta enim foit qoxliber pars in fuo toto.Et eft fimile in fpeculo.fi- 
cutenim in fpeculo integro eft vna foia imago, umen ipfo fra- 
&o in qualibet parte rcfultat imago.Ita fub totali forma illa eft 
Chriftus.qui eft imago Dei Patris.tamen frafta hoftia,in qnali- 
bet parte refulcac imago,immo verius ipfius imaginis, quat eft 
filius Deiivnde ficur ex oppofiiione rei ad diucrfas partes fpecu 
]i refhlunc diuerfic imagincs , iu ex prolatione verborum quas 
prxceffi t , & ex ftactionc formx confecucx refu I ut Chriftus in 
diucrfis parcibus hoftia. Et accidentia qux videntor funt ibi fi- 
ne fubiecfo, nec fantin corporo Chrifti, fed afltftunt ei,& velac 
ipfum, vt fides habeat meritum,vndc fallit ibi locusa coniuga- 
tis.Ibi cnim eft a!bcdoj& umen nihil cft in ea album. Sed con- 
tra. Ibi eft fraflio, It aliquid eft ea fractum . Solurio. Quxdam 
funtaccidcntia, quae peralia accidentia non infant fobftantiis. 
Quxdam vero per alia, verbi gntia . Albedo ineft cotpori non 
per aliud accides.difgregatio veto ineft corpori per albedinem: 
Tnde cum ibi aon firfubftantiapanis.albcdoibi eft,& umen ni 
hiJeft ca album,quia nqlla fubftantia.fcd ibicft difgregatio,& 
aliquid cftea difgregans,f.albedo.Eodcm modocftibi fxa&io, 
& aliquid cft ca rraftum , quia ftactio eft fubftanti* mcdianta 
continaiutc.Vndecum ibi fit cdcinuius,veredicirur qadd ali- 
quideftfractumillafractione . Etfic patet.quod non eftfimile 
dc albedinc & de fractione . Item corpus in ibrma propria non 
vidctur.tamen fccundum quidvidetur velaeum.fcd non fequi. 
tur.crgo vidctur, iic non fequitur.ifte vider manu Cyrotheca- 
tam illius, ergo vidct manum illius, nec valct hoc, A cerdos tc- 
j»et corpus Chrifti,ergo tangit,nam hoc verbum tenet.non im- 
portat aliquam immediatione.fcdhoc verbum tangitimpotrab 
De autrundtm inteUitenti* , qu*. dicientur tttwumr 
inmif». Cttf. XXX III . 

QVxriturde his verbis, qux funt in canpne mirTc ■. Iube 
haecpcrrerri permanus,&c quid demonftretur pCr hoc 
pronomen hxc,pofteade hacaufioriuttGrcgori). Vno 
eodemque momento cranfit in ccelum miuiftcrio Angciorum 
eonfociandum corpori Chrifti ; & ante oculos Sacerdotis vide- 
tor . Quatritur quid eftillud de quo fit ibi fermo l Ad primum 
djcimusjq» per hoc pronomen,hec,demonftuntur formx figni- 
£cantes,fed pro vltimo fuo fignificato,f.pro corpore Chrifti roy 
ftico frequentcrin iacra icriptura ponitur fignaos pro figrrara. 
cft enim fenius . Iube hxc pcrferr l.i.iube curpus tuum myfti- 
cum .f.Ecclefiam milirantem perferri per manus , ideft per ope- 
rattones fanftorum Angelomm, quiadfunt facrtficioali»ris,in 
fobltme alure tuum,ideft ad Ecclefiam triumphantem, qusr eft 
in cclis, hoc eft iube iuiigi Ecclefiam miliuotc EccJcfix triura. 
phanti, & hoceft regnum venire ad regnum , & fic ceflat obio- 
£tio. Pcriacramentum.n.Euchatiftixaflrmilatur magis,ac m&- 
gis Ecclefia militans Ecclefite triumphanti .Ad auctoriurcm Grc 
gorij dicirrras.q» impropriaeft, &g»ria diueribram fignifican- 
tur cunfitus,& confociatio & vifio,vnde fic ibi fermo.quantum 
md ilht tria de pane & corporrChiifti & de forma , rfaaeum ad 
cunfirum fit ibi fcrmode panc;quia panistranfit inxoehrm.i.in 
coelefte corpus Chnfti minifterio Angelorum ,qui aHiftunror» 
ficio mifTa;, vtdicunr fanfti . Quantum ad confoctacionem fit 
ibi (ermo de corpore Chrifti , qood traiitde virgine, quia pet 
▼ittutem Euchanftix affocia tor magis , ac magis verum corpus 
Chrifti myftieo. Quantum ad vifioncm fit ibi fermo de forma> 
quae videtur.In huius autem myfteri; ezplcr»ne,ficutformam 
oportet obfcruati.ita ordinem haberi.fi vt fic Sacerdos.Et inten- 
tioncm habcri oportct, vt illudracere intcndat. Aliqui dicunt 
etiam non recte de illo myfterio (enrienrem poffe rntendere, 
non quidem illud conficcrc , quod iam eflet re&e crcdere , fed 
ilhtd agere quod geritur ab aiijs,dum lllud conficitur.Et fic ad- 
hibetur intentio, & impletur myfterium . Illud eciam fitnc po- 
tcft dici,rj> a brutis animalibuscorpus Chrifti noa fumitur, ecfi 
vidcatur . Ex hoc autcm diuiditur forma panis.in trcipattes. 
Vnamittiturincalicem, & fignificac parte illam Ecclefix,qux 
adhucviuit. vndcponiturincalice, quia viucuiuflibeteftin 
fanguine . Et calix fignificat paffioncm huios fceculi . Vndc in 
Euangcl. Poteftis bibcre calicem &c. Alix duat fignrficant duas 
partes bonorum,qui mortui Cunt.Quidam enira funt tn Paudi 
£>,aUj font in Purgatorio . Vna crgo pars caruro, qux in cali- 
cenon ponuntur, cfTercurad liberarionem eorum,qut funtin 
Purgacono. Alia vero ad gratiarum acrioncm , cjuantum ad il- 
Ios>qui font m Paradifb.ficutautcm in manducationc corpora- 
li font quatuor.ita & in fpituuali.Primum eft manifeftatio fpi- 
tiMalis.qux cft diiudicatio corpons Chnfti qualefir,quam no- 
bik qaam viuificaciuum & huiuftnodi . Secundum eft delcfla- 



tio.qua delc£tamur Chri fto . Sblum enim dulce & conuentens 
nutric Terrium <ft aftimilatio fpecialis. Diiudicario autemjUla 
eft ptoprie per fidem , . & fimil/ cer delc&atio . Chrtftus autem 
manducat nos, quia affimilat oos fibiipfi , & vnit per gratiar» 
quam infundir. 

Vtrnm EuchariftU eiim fittiet , vel nutrit etrpur. 
C*f. XXXIIII. 

ITaque dicir Aaguftinus, quod cibus ille non tran&cin ven- 
trem fed in mcntcm . Si aucem quxritur , vtrum formss 
illx caanefcantjvel refoluairtur in alios humorcs.poteft di- 
ci.quod vtroquemodo . Nam potcft ciTe,fi Deus volr.qicibu» 
iUe nutrir,& fatiatcorporalicerquan ui>: adfbrmas.non quan- 
tum adcorpusChriftitquiapptiuseftcibusmenti», quam ven- 
tris . Et hoc dicit Auguftinut , quod quidam fatiantur, & ine- 
briantur tali cibo.fupcr illum4ocam cpiftolx ad Corinrh. Alkw 
quidem cfurit , aJius autem cbrius eft . Dtcit ctiam Innoceii» 
tius Papa tra&atu de ofEciomilTx , quod formc ilix refoluun» 
turki cofdcm humoret,in quosreibloereturpanis., fiibi cffeu 
Corpus vcro Chrifti non nutrit corporali ter. Definit antem ibi 
eflecorputChtifti,quim ctrodcfinitforma panis effe. Neceft 
dicendnm , qitdd definente fotma panis efle , afcendat corpus 
Chrifti in coeltttn, ant Sacerdotc ptofcrcntchatc vcrba, Hoceft 
corpus mcumtdcfcendat cotpus Chriftt dc rcelo, fcd ficnr dice- 
retur fectindum vnam opinionem , quod cx fola oppofirione 
coloraci ad vifum,fiuealiqua mutatione medij aeris fitaliqua 
imagocoloun in oculo, itaex ptolatione horam vctboru, Hoc 
«U corpus meuro,debitoroodo facto a Saccrdote fine aliquo de> 
fcenfu.Ycl motucft corpus Chrifti in altari,& finealiquoafte- 
fo forma panis dcfinente cfle.cft corpuc Chriftt in corio , quod 
prius cut fub illa forma & mqdo non eft . Modo quidem fub 
forma propria corpus Chrifti.tft in corio primo, & per fe,& is 
altari eft verum corpusChrifti,tamcn pcr quandam rcfolutior 
nem , ficut fuperius dictum eft .. Abfit auccm vt inhoneftam 
corporis egcftionem cibus ille fuftineat , qui.corpus,& animam 
adxternam honeftatem parar. Dcqnibufdam patribus fanftis 
1cgimus,qui fola commurtione dominica diebus untam domi- 
ntcisfaginati pluribus an nis vrxerunr ,hoc igitur cocedere pof- 
fomus, pofle fcilicet aliqucm ex virtute Doininici corporiv pet 
diuiaum minculum longo tempore viuere . Seceflumautem 
«i ficri cxinde omnino non pofle. Quod fi fiat feceiTus eo tcm- 
pore aut ex reliqaiis ciborttm prxtexitorum , aut ex deftctu fui 
corporis^id eflc. necefle cft. 

D» indipu fumettibus ,velt/tngentihtt. Caf. XXXV. 

SVmere quidem corpus Chrifti m peccatomoruli no eft ma- 
lum in genere , quia fi aliquis probabilitct credat fc pon 
haberepeccatum mortalc, licet habcat.fumcre rorpus Chri 
fti non eft ei pcccatnm . Et hxc auftorius fi dcfir fides.vcl char 
xitas.indicium fibi manducat, & bibit, intelligciidacftfidcfix 
in confcicntia idcft , ficredat fe habcre mortale . Scdquaritur 
vtmm illi Saccrdos dcbeat dare corposCbrifti , quem fciteflV 
•in mortali peccato. Er dicitur quod fi notorius fit ncn debet 
-ci dart , nccin occulto necin publicotfi autcm non fit ooto- 
'tins,non debet ei negate in publico exemplo Domini , qui de- 
dit corpus foum ludx , qui non erat notorius . Dicimus etiam 
qj afpiccre corpus Chrifti non eftpeccatum ct indignis. ,iromo 
bonum cft,aujacum charitas(vt dicic Augu.)fit idem quod dc- 
fiderium videndi Deum& fracndi Dco.afpicerecorpusChnfti 
prouocatiuum cft ad difccciotrem Dci.multorum petieiones ex- 
«udiuniur tn ipfa vifionecbrporis Chrifti, vhde multitinfandi 
tur tunt gratia:quod fignificatum eft in libro numeiorumjvbi 
iili.quiafpicicbant ferpenrcm xneum liberabanrur a morfibu* 
fcrpcatum ignitorum.Quod viri Bcthfamirat percufH foetunt» 
■quia videvunt arcam Domini , hoc non fuit cx indignkareeo- 
rum, fed quia prohibitum erat eis nc viderenr. Tamen taDgere 
corpusChrifti indignis pcccatum cft duplici ratibne. Prima eft, 
qaia Dcui iniquos odio habuit , vndc ficutcharitas exigitcon- 
iunct'oncm,ita odium feparationcm & elongationem . Etprov 
pter hoc dicitur.Publicanns a longe fians.&cte.Prxfumit ergo, 
qili ei adeo propincjaat vi ipjfiim tangat cum fitindignus . Alia 
cft ratio, quia ( vt dicit Hicronym. iuper Malachiam j.Panetm 
pollutum comedit,.qui adalute Dei indignus •ccedittvnde qu i 
pollutus,cft & ungit ccrpus Chrifti quantum in ipfo eftipfum 
polluit . Qut vero cx fola reuerentia cangit.ficutilJr, qni ftiblc- 
uat de tcrra non pcccat quamuis /it indignus . Sed Sacerdorcs 
indigni , quiceJebranr peccant moruliter , quia vel celebrant. 
vt habeant oblationes , vcl nc incurrant infamiam , vel cxali- 
quaalu iihidine. Dc laccrdotibus veroqui nocturnam patiun- 
tur pollutioncm, diciiux gcncralucr, quodnon debent celebra* 
ce nifi. confefli fuerint. pnus,bifi neccfliras cogat,& ranc conte- 
ddcbcnt & dolctc,huiufoiodi cnim polJutiohabctcSm fcmpcx 

inho- 



Digitized by 



Google 



Libcr O&auus. 



97 



inhonefta. Aatenirneft exrurp» imaginatione praecedeotc, 
auc ex crapala ,aut eX natura «oience fe czonecace , Sc cunc 
«ciam non cftcx natuta indita/ed cx oacuca corrupta,vndc_> 
ibi habct locom au&oricas illa.Bonarum mentium eftibi cal 
pam cognofccre vbi culpa non cft . 
. Dt tiutfit infiitutitnit Imim fterumtnti , £> tpuit tunt 
dutumfitCorputCbrifii. Cmp. XXXVI. 

ESt aut mulciplex ca inftirationis huins facramenti Jrima 
eft commcmocatio pafsioois Chcifti,ficuc ipfe dicic , q tri- 
plex eft.Prima eft commemoratio Amoris,oucm oftcndtt no- 
bis in cruce.quia maiorem chariuccm nemo habet &c Secun 
da eft liberatk>nis,quia per pafsionem fua hbeunic oos a fer- 
airace Diaboli & carcerc infcrni & mortis.Tertia imitationis 
Chrifti.vc./.iraicemur paticnctam & humilitaccro,& alias virc 
tnces,quas oftendit nobis in ccuce.Secunda caofa eft mericum 
fide i,quia meritfi fidei eft & laus,credereqd non vides,& ma- 
aimi tllud qd eft fupra rdnem.Tcrcia eft fnblcnatio fpei, vuk 
caimDcusquotidicprzfentialirer,&corporalitcr cffe intor 
Hos,vc magis fperemus obtinere peticiones nras . Quarra eft 
Vt epulcmur in.azimis fincecicacis,& vericaris.Quinea & vlo- 
ana ad rcmedium peccatoram veoialiurn,cj quotiaie facirous. 
Dicit aut quzdam glo. fuper Leuiticum,cj> Chriftus priuifun 
iumpfit corpus ,& poftca dedit difcipulis:porrd talc dedit qoa- 
Ie cune habuic.i.morralc & pafsibilc.nanc vero fumicur a no- 
bis immorcalc & impafsibile,necrn maiorem habet efficacia. 
luchariftia vcro incincca non debecdari popoio jp fapplcm£ 
90 comrounionis, quia non legitttr Chttftus alicui difcipolo- 
zum rradidiffc panem intinclum nifi Iudae.Tunc vero noa ac 
cepir Indas corpus Chrifti,fed tm pancm.Corpus vero & fao- 

fuisChrifti cum aliis Difcipulis antepereeperat. Etnocaa» 
Ucasdicit Dnm addidiiTc. Hocfaciec in meam commemora 
tioncm,quibus.f.verbis infticuic hocfacrum,& cacite praetniS- 
£]m defticuic.quafi diceree.ficuc vecus pafcha celebciftis in mc 
tnoriam liberacionis populi de Aegypco & manu Pharaonis, 
£c de czceco hociacraroentum frequentate vos & fucceffor-S 
v/eftri to memoriam mei , qui liberovosde tcnebris pcccari 
Mc inferni, & de manu Diaboli . 

De S»cr*tntnta pctniuruit. Cup. XXXVII. 

VT atitdicit Hier.Pcenitenria cft fccnnda rabula poft nau 
fragtutn-Iccm Amb. Pceaitentia eft mala pecrita plange- 
»e,& plangenda iteram non commrctere. Item Aug. Inani* 
cft pornitencia,gTequens culpa coinqninat, nihilq; profuncla 
«itnta.fi teplicancur p&a. Ideo fanediffioiri potcft. Pnla eft 
xirtus vel gfa,qua commilTa maia cum emendationisjppofito 
f Iangimus & odimus, & plangenda vjecrius committere no- 
Jamus. Sic igitur in vecbis pdidhs intclligitur nocoromiecere 
i.nolle commictere.Poteft ctum dici, a> dcfcriptio illa Ambro 
£j data eft ( m effe oprimum pniz.qd cft.qii pe, nitens finalicer 
pexfeucracPceoiceatia quidem non eft virtus fpalis.fed cora- 
anuaitcr ofum.Nec eft in aliqua vi, fed 111 qualibct.i.in aiafm 

2uaJibct vim: nam 6c proptic loqoendo luctus non eft virrus, 
:d ftaciis virrutis.ficuc pax. Pocrd ficnc in aliis quibufdam fa- 
cramentis tria funr, vnttm qd eft facraraentum tm.aiiud ql 
cft rcs cautum,aliud <p eft facrura Sc res. lu 6c hoc (acrm tra 
cft confeftio cum abfoiut ionc Sacerdocis. Sicuc .n.facf m Bi- 
SifiDi in duobuscoufiftic.f.in elemenco& verbo.cV Coofirma- 
tio in duobus.f.chnfmate ckforma verborum:ftain pcenitcn 
tia facf m coofiftit in confvflionc peccacoris , Sc abtolucioae 
Sacecdocis.Ec ficut in facfo Baptifmi elcmencum eft maceria- 
lerefpectu verbi,iuconfcftlo refpccni abfolucionis.Ecficut elc 
Jnencum finc verbo nou eft facr m,ncc verbfi fine clcmcnco.ita 
tonfertio <ineabfoIurione,vel econucrfo. Vri confeflio q fic no 
iacecdoti.vel non fuo (acerdoci,non eft faccamentum,quia il- 
Ji non habent poteftatcm abloluendi. Res tm eft rcraiffio pec- 
cari.SacramcntumeV res eft contritiocordis.Rcs rclpcfluco- 
i"ci1ionis,& facf m refpeclu remiflionis peccaci. Quidam aute 
«iUunc,cj<confc(Eoerfiacqdfigucat.f.tcmiilionem peccaci/ed 
aon omne q4 figucac f.quia non rfficic contritioncm.curo ip- 
f» ficpollcrior nacura,& tcmpore.Ncc eft ncceffefrt dicunt}q> 
£»cf ao noua: legis efficiac otnne q<f figurar,ficuc in facfo alcans 
aTormam pauis figorac corpus Chrifti , nec tn crficit. Sed re- 
■eraformapaois cum forma verbocum erficic corpus Chrifti 
£mplicirer.Icaq; (icut baptifmus crficic gcaciarn m aia bapcifa- 
ti.quantum in fe eft.iu confeffio jput facim cft, contriuoncm 
cflScit,aifi impediatur,vclquaniumadeffe,velquantu ad au- 
cmencum. Vircuccn.coofelsionis vel dacur,vel augmcncaf do 
Jor Sl dcteftatio pcccaci,& datur gra.qua de atctitione fic coo 
critio, 6c ita pacct cj> confefsio eft lacf m prius 9 concricio , tn 
concriciofm quid prius cft.quo.f.ad attritioocm,!" dirfinitio 
»e quidcm facf 1 ppnif vifibilis communitcrad qcmfeufum, 
Speculum Hiftoriale • 



Vfi confefsio eft vifibilis Sc (enfibilis.f.aUdita.Dicant aiit Mc 
giftri,cj> confefsio Sc facisfadio fant vnum facf m concricionit 
& rcmitsionis peccaci , & dicuncur vnum ficurfpecies panis 
& vini ab vnitate principalis fignificati , quod eft peccaci te« 
mifsio . Ec (icut abfolutio forma eft confcfsionis, ita iniun- 
dio fui facerdotis informat fatisfaftioncm , aliter enim rreu- 
truuieflet iaeramentum_i . 

D« tfftSuitMfiem Sacramenti. C*p. XXXVIII. 

IN peccato quidem duo func.ipfum.f.ptlin.i.macula aias.fc 
fequela peccaci.f. obligatio pcenar . Sifrinconccicioncduo 
func,gfa.f.& dolor.qui eft fequela gfx.In conuerfione pec 
cacotis adDcum cria funr.f.pcli defenio, jppofitum non pccca 
di de cccero,& dolor dc peccaro pteriro.Hxc oia poffunr (ie 
ri perfidem incbrmcm.vel cimorem feruilem,vel etiam folo li 
beroarbicrioabfq; gfa de nouo inhjfa, non tn fine Deo prin- 
cipalircr operanre,auia(vc dicicjfine me nihil poceftis faccre. 
Qnauc homo hacchabec,tuncconuercitucad Deum,& io cuc 
Dcus eonuercic ad pcccatocem.gfam ei infundcndo.f m illud. 
Conuercimini ad me, 8c ego conuer.ad vos.Gfa vcro fua.pce- 
nicencia expellit pclrn, & fcquelam peccaci expellic per mot', 
quos elicit cx libcro arbittio.Scd triplex eft fequcla pcccati.cj 
icmanet etiam poftrcmiffionem cnlpc Prima cftobfcuritas 
vifus fpualis, ppquam nnn poceft videre clarc quid facicndu, 
quid iugiendum-Hxc (igaincau f uic in carco illuminaco,qui 
ptimo vidic homines quafi arbores ambulances . Secunda eft 
difficulcas bene agendi.q lignificata cft in inftitis Lazari.qut 
bus ligacus prodiit dc fcpulchro.Tcrtia cft poena temporalis. 
Duas primas expcllit gratia fuis motibus per rnodum caufa? 
efficiencis. Tertia vero per modam roeriti. Idcocj; oportet vt 
proportionetar dcbito modo, quod fit in iniunttione fariifa- 
clionis.Licc t igicur fua pracfcncia expellac peccacum; tfi fcque 
ta gfcquc eft in confefiione & concritione non expellic oino 
fequeiam peccati.ad mious quo ad tertiam.cj per facisfactio- 
nem reclc cxpellicur , Sc ica non fapcrfluic facisfaclio, q valee 
etiam ad mulca alia.f.adgraci;confcruationem,& adaugme- 
ram eiufdcm.ad plenariamabfolutionem.ad fomitis debilica- 
tionem,& ad vicaodum recidiuacioncro.Vfi verfus.Seruatur g 
opus accrefcic gcatia,p;ua foluicur.arq; fomcs languecfugit* 
rccidiuurn.Deus attc qui nullum malum vulc cffc impuaicum, 
ex mifericordia rnucat illam magnam poenam in hancmini- 
mam.Tamcn quidam dicunc,g> pclomociali merecurquis pg 
nam zcernarn & temporalem.led aeternam abloluce & cempo 
ralem condicionalicer.^pptereaqh quis inchoata pnia.fcd no 
dum completa decedir,punietur maiori pcena in vita alia 5 in 
ifta.Ncc cft inconueniens nec concraDei mifericordiam mi- 
oorcm poenam murari in maiorem, quia minor poena iu piiti 
roagis tfficax & facisfaAoiia cft magis graca Deo 3 tooge ma 
ior in Pargacorio.huios 10 eft,quia pcena pnspuiz volutita- 
tis eft : p?na vero Purgatorii de neccffiute , deniq j cu exit h6 
de hac viu esit forum Ecclcfiae , & intrar forum Dei vbt gra- 
mns puniunturroalcfici.Exic forum mifericordiae & intrac fo 
rum Iufticiae: tunc.n.mifencordja coouertitur in iudiciurew. 
D« tribnt fartiiut pxnittntit . Ctp. XX X I X. 

EX guntur igicurad perfeilam pnlam tria.f.coccicio cor- 
dis,coiifcftio oiis,facisfa<Sio opcns. Trib.n.modis Defi 
ofrendimus,cenfcnfu,vctbo,& operere,& ideo trib.mo- 
dis eidem reconciliamur.Hoc cft via trium dierum in exodo, 
de qua g Moyfen datum cft praxepcu Iftaclitico populo. Cui 
cciam rcfpondct Abraha: criduum.qui pcrgrns ad immolan- 
dum fiiium,dic tertia euelatis oculis, vidit Jocu m procul.Tri-» 
duum quoq: Ifaix Prophecc Dei , quonudus& difcaiciatus 
iuic plangens pcccaca populi , hinc eciam per Ofca: de Dho 
df. Vificabic nos poft dies duos,dic certia fufcicabit nos.Ionas 
quoq; de Nin>uc(qua: (ignificabacroundum) dicic q> erar ciui- 
tas magna icinere dierum crium.Mox quoq; ab eodem iuxca 
fepcuaginca interpretesdf,rriduuin quippe deambulatiouis re 
fcrtur ad peccaca cordis,oris,& opcns.cui triduum fubucrfio- 
nis opponicuc.f.concritionis,cofcffioois,& (atisf.dionis.Hoc 
triduo debcmus cxpcftarc Dorainum, tuxca illud cuaugclicfi. 
Mifereor, inquir, turba:, quia iam criduo luftinenc mc . Ideo 
quoque tcrin caoticis dicitur fponf* veni.Vcni.inquic, fpon 
lamea.renidclibano, vcni coronaberis &c. Hatc cft criplex' 
rcfufcicatio crium morruocum ad Domino facta iu eoaoge- 
lio. Scd quales paites pcenitentia: func iftaccia. Dtcimus 
quod duplicicer poceft futni poenicencia. Vno modo vc eft 
punicio vcl veudiCtu puniens , Sc modo hoc func pactes (ubie- 
cliuz. Alio modo vc eft vnum lacramentum de fcptem, & fic 
complcdicuc illa ccta,qua> fuoc eius parces incegrales. Eft au- 
tcm tciplcx forum,Dci,Ecclcfiz,& homiuis. Focum Dei eft di- 
ninafcntcntia.forum Eccleliae Sacerdocis arbicriu , foruhols 
Tomus Quarcus. N propiia 



Digitized by 



Google 



Speeulum Hiftorialc Vincentij. 



jKoprta fcientia. Qui iudicatur in foro proprio non iudicarnr 
»u toro Dei. Forum Dei iufticix > forum Ecclefiae mifericor- 
dix,forum hominis coofcientiae. Prtmum magoom. Secun» 
dummiaus. Tertium mioiroum./, 

Dt Ctntritiont. Cnp. L X. 

ESt icaq; con tritio dolor pro peccatis aiTump tus cu ^ppofi- 
to confitendi & fatisfacicndi.hoc pcipitur a Dno g ,pphe 
tam vbi df.Scindice corda vfa &c.Ifte dolor debet elTe criplex» 
vtaitBernar.Acer.quia offendimos Diim & creatorem olum. 
Acrior,quia pf em nf ra. Acerrimus,quia redemptorem.Caufx 
indudiux contritibnis funt fex. Cogitatio, & cx ea pudor dc 
peccacis commiffis, dcteftatio vilrratis ipfius pcccati.timor de 
die iudicii.flc pcena gehennx.dolor de amiffione pfis cceleftis 
& mtiltipltci offenfa crearorts, tt fpes triplex f.venix,glorix, 
Sc gf x. Pacet auc effedtus eius in parte ex vi ipfius nols. Dtcic* 
n.contritio qoafi fimul cx toco tritio, qu* paffiue imdligendS 
eft,& actjae Sc paffiuc,quia tomm cor ad Ifam quafi tcrirar,& 
fciudif' prx uimia anguftia & dolore. Acliue.quia tanq fortiffi 
ma machina conceric congeriera pc"corum,q quafi quida mu. 
jus feparabacnos a Deo, fiem haec laqos cooterit & cachenas 
Diaboli hxc deftruic carcete infcrnal6,qu6 Dxmones' paraue 
rat iu interno aix peecacrici, & vires Djtmonfi eneruar,qoia 
cocerit brachiu pclSris & maligni, Quia verofeptedona fpuf 
fandti eoncra fepce vicia capitalia diftiogaonCpcr oppoficu,& 
dolor dcp &o non eft ^pprie concra aliquod Vitium,fed contra 
oia, i& nou diftinguituc inter dona. Icem dicimus.q? ficuc de- 
lcdatib aliqn df motus,qub :nhxreraus rei deletfabili.cui an 
nexa eft qdam paffio mulicbris, fic dolor qnq; df motus quo 
abhorrecur pdhn , cui annexa eft triftitia <JJ5 fiue paffio, qhqj 
dr iila paffio contritio.Concritio df dolor primo m6,& fic eft 
tneritoria,quia no eft pura paffio, fed morus, & cft (enfus rei 
aociux, licltabfentis. Naro fcofos quidem carnalis cxigit rc 
pfuem fubftancialicet fpualis non , fed rm i m impffionem vel 
jneraoriam,vn cum tn memoria eft pdtm.poc ala dolere de ip 
fo.E tctiam mclias depcerito^d:pnti,quia pctrri pnsdeleda 
xionem carnalera habct,q recardat dolorera.Aia quoq; dimtf- 
fo pdo melius poc fenttre fcecorem peccari,quia odoratus fpi» 
litualis tunc mclius difpoficus eft. De quaotitate contritionit 
df.luclu vnigeniti fac ribi plan. amarum. Vn t -6t dici q> quiti 
bet vere poemcens magis dolcc de peccacts fuis,C| dc morte fi« 
lii,& fic non fcntiat.Nectn oportet <j> fleat corporaliter.quia 
hm6i lachry tnaf fuot a natura vel a gf a vel a libero arbicrio » 
icd fpiriiu iltter qcf cft tm a gfa, rantaq; pot cfle contricio , q> 
pccoa dimittitur olno. Df auc a Magtltris doctrinaliter, q> tn 
ruftificatione impij quattuor concutrunt teropore firaul 116 na 
tura.f.infufio gr<c,motus liberi arbicri;,contritio,f emiffio pec 
cati.Df aQt impius peccator adult us.Primum quide oon mere 
mur.quia noo fubeft libero arbittio.quia nec co mcremur ^cia 
non eft motus libcri arbitrii,oeq; (m meremur.cu alius mo- 
tos n6 pccdat.fed co meremorduo feqotia,cu fit mocus liberi 
arbitri) informatus gfa.Tertift §de mcremur p fecundu,& eo 
meremut quartu.Q^aito vero nihil mcrcmur.qa noe mocus, 
Dt Conftfltont. Caf. XLi. 

COnfeffio eft Icgitima coram.facerdote pftorum declara- 
tio. Et df confeffio quafi fif vel ex coto vel vodiq; faffio, 
nam ille coafitec*,qui cotum fatet^.Confeffio vtilis eft ad fepte 
f.ad peccaci cogntcionem. Sacetdos .n.debct notificare pccca- 
tori confitenci pclrn-,& qoacicatem peccatt Iuxta llludtcuici. 
H6 in cuius cute & carne &c. Iccm ad fatisfadtoncm. Erube- 
fcentia.n.coufeffionis magna pars cft pnlx . Ircm ad pcccati 
cenamdimiffionem.Ad Dei glorificationcm. Ad mentis locfi 
ditatem.Ad. diminutioncra pcenx ex vt clauium. Ad multitu- 
dinem interceflonim. Dcbct aut cofeffio cflc fimplex & vtilis, 
humilis,fccrcta,frequens,& prompta fiue obediens.Prxcipue 
quoq; debcc e(Te amara.Iuxta iltud.Statue tibi fpe.po.ter.a.Hu 
ios amaricudioisltgna func verccundia,humilitasjachrymx, 
fortitudo vinccns pudorem, & jpnicasobcdience . Itcmdebec 
eflc fdtiaappquatruor.Primo pp inccrtitudinem horz.Secun 
<lum eft,cp moratus in peccaco lcmperaccumulac pclm p<36. 
Tcrtiu eft,cj> qnanro maiore moram feccnt in pdo.canto ma 
gis eloogabic a Dno.& p cofcques tanto dirrtcilior erit coouer 
Zo.Vii principiis obfta &c.f^uarcu quia in excreroa xgticudt 
ne vix pot aliquts vere pcenitere,q uia illuc rapit* inrentio men 
tis,vbi eft vis doloris .: mulra.n.vt aic Aug. occurrunc impedi* 
menta:na morbus vrget,pceiia terret,fili) quos illicite dilexit, 
& vxor & mundus cum ad fe vocan c.Tenc ergo certum & di- 
mittu incertum.i age pniam dum fanus cs.Item debet eflc in> 
tegra,fro illud Aug.Caueas ne verecundia ductus dinidascon 
feffionf. Ad hoc aut g, inregra fit, noue exigunf.f.rp fit voluca 
tiajfidcf, jprtaraccufatpriajVerajnuda^iiilctccajpuia^moroia, 



§lu«ndo <y dt <fukm tporttt tonfttri . Cap, LXlt. 

SCiendam vcro.ouia faltem femel in anno lenemr quilibet 
poflq ad annos dtfctctionic puenent confiteri o!a pccca> 
ta iua,& fufcipe reuerencerad minos in pafcha Eachariftix fa 
cramcntura , nifi fbrce de confilto jpprii facerdotis ob aliqua 
ronabilem eam ad tps ab eius pcepttone duxerit abftioendu. 
Ec(vt aliqui dicuncjtra- illas circunftantias,q trahuntin aliud 
eenus peccati ceocmurc6fiteri,aliasauc non,nifi velimas.Alii 
dicanc,cp ocs illas, cj graniter & aperce aggrauant jpclrn coirfi 
teti tcnemur.fed alias minotas non.Sicttt aui conntens ctrcd- 
ftantias aliqn dimittit ne fcandalizec coofeflbrcm, ira confef 
for debet non inquitere aliquas citcunftatias, & modos pcV? , 
nefcandahzet conficemc. Sic igit* circuoftancia aliqrt oinora- 
ceri debec in conieffionc,fed pcli genos non debet taceti.De» 
bet eria pcl6r dolete & conritcn de bonis omiffis.q.f.potuic fa 
cere,& non recic.Detpequoq,malcexpenfo,& quia jpiimo 
lum alas Deo fubripuicvel in malo c6firmauit. Irc de triftitia, 
g intulit boms pcccando, & de Ixtitia 5 eis rion adhibuic It6 
non folum cogitet quid & qualtcct fcccric , fed q. ioiufte Dcfi 
oftendcrit. Potrd veniaUa non ceocmur apcepto confiteti.li- 
■cit bonii fit.Auclorica* afit Iacobi de conntSdo alcerutru qua 
<tum ad morcalta cft in pcepto, quatu ad vcniaHa confitiu dar. 
Item qd dtcic glo.g, qoocidiana & lcuia coequalicei Sacerdo- 
ti funt paadenda,incclligif de generali confeffione, cj fit in 
Prima & Coplctorio. E c verum cfl,cj> quicunq; ofTeodic tene 
tur fatisfaecre & confiteri fpeciali vcl generali cofeffione, na 
qui non confiteC fe effe pct6rem,eoipfo pct6r efficiC Vn loh. 
Si dixcrimus Scc Ecqoia quilibct tenec*confitcri ad rainus fe- 
mel in anno,qui uo habet oiii veoialia teoef coofiteri illa.Et 
ita per accidcns.Sc ia cafu vcrum eft,c> atiquis tenetur confi- 
teti vcnialia pp bonuobedientix. Porro vtru veniale reqotrat 
c6critione,dicim' q> no,oifi general£,t|a p pn!as,& eleemofy 
nas & aliis plurib.modis dimtttut 1 venialia,& ec inPargatotto* 
ggjwa ptrfonis etnfittndnm fit. Cnp. XLHl. 
I 4 Enecut ergo conficcri ^pprio Saccrdoti, qui tencfei trade 
J. rc tacfa,io quoru collatione vcrtitur fibi pericnlu,nifi fk 
cicc poflc fuum,vc fciat cui dec.Pallit aiic regula pdtdajio quin 
cjuc,in quib.p6t cuidara cft ptas imponerc pnia« in altqua pac 
rochia ab £po>aodirc coufcfllonc alterius parrocbiani,,v).cti 
ille cxtraneus peccauit in parrochia fua.Itg fi mutauit ibi do- 
miciiium.Itcm fieft tbi vagabuodus.Itc G pctnt & obttnoit M 
centiama Sacerdotc foo, quem vidcbatimpcritum & in(ufn> 
ciente.volcnsiread aliuro dilcrctu, vclquta longom iter atrt» 
puit,pctiiclicenuam,at poflctwiicinereconfireri.Iccm inartr- 
culo necefsitatis. Sed nuoqoid in his cafibus poterunt audire_> 
confciltone illi.quib.non cftdata poteftas ab Epo?Rndem' q> 
non tn primis quatcuor cafib.qoia licet ipfi pfuiteotcs fint ab 
foluti cp poffint confircri.no th funt illt abfohici <j> pofsint aa 
dttc. Iccm proprius Sacerdos aon pocuic dare talibus mrifdi- 
dioiicm.fiue ptitem rale.fcd EfSs folus poc illis,^. func in fuo 
Ipacunooalns. Inquiotoverocafufccusdico, quia vcait 
Aug.Tanta cft vis confefsionis, vt fi immineat aniculus neccf 
fitais.ficut quando quis iufirmattir ad mortem, vel dcbet initt 
bellum iuftum,& dceft Sacerdos confireatur ptoximo}, & ita 
non foluiu clcrico,fed etiam laico licettuncconfiteri." ' 
Dtmodo nudiendiconfeftonts & fneiindt inttrrt- 
gntitntt. Cnp. XLlllI. 

PArrochialis Sacerdos rel alius cui Eps dcderit ptatem att- 
dicndi confefsiones pocertt lmponcrc pniarh fubditirde 
oi ctimine nih i.v. calib.Vnus cft de<)nib.eft folSnis pnia 
tuiungenda^ihusde cxcoicatis.quos p6t aliqfi abfolucre,& alc 
qh nuD.Tertius vbicunqj tnuenit irrcgularitate contracB.qi 
ptoptcr itlam debct pceniceotem remictere ad Epifcopum , vfc 
ipfe difpeofec cum eo fi poteft,vel cum litttris fuis mittac eum 
ad Papam. C^ijartus cft de incendiariis.Quintus fi fit conlue- 
tudo in aliquo E,'lfcopacu, quod aliquorum ceita criminaad 
Epilcopum refetantur,nam horum etiam aliqui mitcuorar ab 
Epifcopis ad fcdem Apoftolica propter enormirarera crimiuS 
&ad tertorcm. Eccrcdo quod Epifcopus nou intdligicurdc- 
legare huiufmodi maiora in ftmplici dclegatione , mfiex* 
prefle dictum fit,cum ad iplius corrcctiouem vidcatur fpccia- 
liter fpcclarc. Itcm notaodum, quod ficut pcenitens non de- 
bet nomtnatim fpecificare perfouam cum qoa peccanit , ncc 
circunftantias perquas inrclligi pofsit, nifiefTcc forte no- 
torium, vclaliternon poflet tecte confircri , ira non dcbet! 
Sacerdos perfonam fpecificare io interrogatione , fed vter— 
que infiftat cautc circa qualicatem perfonx , fcilicet , vtfl 
erac virgo vel corrupca vidua vel mctitrix vel cotiiugata , & 
coufanguinca vcl fauftimonialis,& fimilia.Porto ncque ver* 
bo, ncqucfaC^to, ncquc figuodcbet Sacctdos rcuclarc p<c 

cati 



Digitized by 



Google 



Liber O&auus . 



9* 



catt confeffiooetn nifi i'n vno cafu, f. quando aliquis conficct* 
bxrefim fuam & multos cotrtipic , nec »ult aliquo modo re- 
lcipifcerc.runc enim Sacerdos debec dicere oranibus vt vitent 
illum tanquam hxrettcum ipio pmomto,& per fe & p Epm fi 
opus eft. Vh verfus. Eft hxrefis crimen qet nec confeflio celat. 
Dt fuuf*ai»n*. Cttf. XLV. 

VT afit ait Greg.fausfactioeftcaufas pctorum excidere,& 
eotum fuggf/tionib.adiru non indulgere.Duplex eft aut 
occifio pcH. Quxdara.n.eft excifio fimplieiter, q ht p fuga & 
abftinentiam a pci6> qdam violenta, q fit p contrarium,vt ie 
iunium per qtt exciditurcaufa luxurix. Datio eleemofynx p 
5 caofaauaritix.Vti vilibus p qd fuperbix & bmoi Et fic exci 
derc fumitur a Gre. Itaq; Sacetdos fecnper debecahqaam fa- 
nsfafiioneminiungere,lic£t in contriuonealiqn otno tollat* 
quia ipfi non vident hoc.fed Chriftus cui parent corda.ipfe vi 
dir contritionem mnlieris, & ideo nullam alia iniunxit fatif- 
cacttonc.Notandum tn q> ronfeflbres qdam iniungunt ad fun 
damentu fatisfactionis.vtabftinctc ap£t6,reftitucte ablatum, 
fine quib.non pdt efle fatisfactio. Quxda ad expeditiooc fa- 
tisfacttonis,vt viure loca fafpiciofa,mala confortta:qdam ad 
fubftanciam facisfa&ionis, vr ieiunarc.pcgtinari.qdam ad pfe 
&ion£ & fecurita c£ facisfadtionis, vc opera fuperogacionis:q- 
dam ad pfcraatione, vt aliqn abftinetc a carnib.a fottt vino> 
& hm6i:qdam etiam ad matus meritum, qdam ad cxemplum 
proximorum. Et dicimus, q> contutio qnantucanq; parua fic 
oino tollit p£tm,quo ad cu1pa,& pcena xrerna,fcd 116 quo ad 
poenam tEporalcm.Irem magis fau$facitcj.quaiitumcui>q;da 
tio cleemofynx,& magis placct Deo,non th ceflare dc-bet da 
tio elcemolynx.quia petia tcmporalc minuit,& meritum au- 
get,& aliqh ofonibus paupum.quib.dat' eleemofyna confetc' 
gracia & fanitas.vel deuouo.vel profpetitas,vcl augmcntum 
vitx reporaltSjficut dicit Apfus.Confiftic afit fatisfaclio in tti- 
. bus.f.ofone,ieiunio,& tleemofyna.vt ifte ternatius contra il 
]um nrphariu Diabolt tcrnariom opponatf.Ofo contra fupcr- 
biam, ietunium contra carnis concupifcencia.elcemofyna c6 
cra auariciam. Elecmofyna aut eft triplex.Prima cofiftic in cot 
4is contiitionciuxu illud.Miferx aix tux p.d.Secunda in co 
fiaiGonc jpximi.Tertia in largicione & manuali cuta corpora 
li,& breuitcr in quocunq; con(ilio,& fnblidio qtt impedimut 
jpximo-Oroquoqi ttiplex cft.f.vocaIi»,realis,mentalis. Et(vt 
aic Aug.) ipfum dcfidcrium contioua eft ofo. Eft aut ofo pius 
affe&us roentis in Deum tcndens,plcrumq; ne pigriret* in vo 
cem jptumpeos. Vel fic. Of o eft congcries vocft ad aliquid im 
.pccrandam in Deura tendentifi. Exigunt* in ofone xriij.f q> fit 
fidelis,fecura,humilis,difcreta,deuota,vcrecunda, fecreta,pu- 
xa,lachiymofa,attenia,f{cunda,opcrofa,&auidua.Ieiunium 
ctiam eft tnplcx.Pnmum eft corporis a cibo materiali.Secun- 
An affliaionis a gaodio tcfflporali. Tertium Ipiriraale a pct6 
•nortali.Dhsinftitaitprimo leiuniuin Paradifo,& poftea faa 
ctificauit cum ieiunauit in deferto.Ieiunium debenc femp hce 
quattuor comiuri.Clargitas,Ixcitia,hora,& menfura.Ieiunio 
aut ad macerationem carnis anncxa funtduo.f.vigtlix & fla- 
gclla,cj etiam quadripartrra funt.Ptima confiftit in armis p{- 
xntcnti.hb Ccinere & cilicio & lachiymis.Secunda in pecto- 
xis tunfione,& cuiuflibet zgritudimsaffliaionc:vh Sacerdos 
debet dicere pormtenci.g, ota ifta fatisfiiftionis opa fint ei pro 
pa tte penitcntue & valebunt ei ola, fi a Ifit deuota pcnitentia. 
Opuscxchantatefacluinqaancfi pcenale eft facisfaftorium 
in fe,& quanto mjgis pcenale, tato magis fatisfadonu eft.vfi 
oare cencam mag.-s facisfactoriii eft.gdare dece,aliisparib.ta 
darc dccc paupi eft magis fatisfaclorifi,c|dare cetudiuitialiis 
paribus: quia dare deee refpedu pauperis plus eft pcenale qua 
darecentfi refpecm diuitis.Vh Dns dixir. Vere viduahascpau. 
&c.fcd cu dtlectio Dei no fit penalis.illa locutio. Dimifla lont 
«i pfta multa,p accidcs vera cft.na g,a dilexitmultu.fleuit mul 
tu, & dimifla tunt ei pcta multa.i.ptna multoru peccatotum. 
Htftoutmti* & tptrtbus , non fuisfMStrift. 
Cap. XLVl. 

QVia yerooperacxrracharitatera n6 funt fatiffadotia, 
pf nitentia facla in mottali pcl6 iceranda eft, vel iuxta 
•rbitriam (acerdotis reoompeofanda. Item pnia qdam 
eft contmua fm tp»,vtieiunium diutnum,cclcbta:iomiflx,ta- 
Jisiteranda eft » capite,(i interrupta fuit, quo ad tales pcenite 
tias.Vita Naz irrorum figurat vitam piiium. Itc alia cft pma 
interpolata,vn qh f cipitur alicoi vt ieiunetdece dies non co- 
tinuos.fi iciunat qutnq;in charitatc,& quinq; in moruli.no 
«enefoes itetum ieiunare,fed fuflicit ieiunare quinq;qaos ie 
iunauitm mottali.Si potnitcosin bono ^ppofitofactt pntam 
albi iniundam, nonconfciutalicuius mortalis, abfolutus cft: 
6 pcucu pnia rccolat aiiqct mortalcfutficit Ulud coohce- 
Speculum Hiftorulc, 



ri,& dabitur et pnla fi illa tm.Igitor ille qni in morrali facit 
pniam,digne fibi coniuncum,non eft abfolutus a poena,qaia 
non eratdebitor p?nat vtpfnat,fed vt emendcfiuc p^na»(atts 
factorix,th abfoluitur a pcepto Sacerdons, vh non tenec' eade 
itctare>fcdquia non facisfecic tenctnradhuc fatisfacerc. Nam 
iuxca Hie.fuper fpinas feruficqui bohacpatn monali faciuc 
Item Greg. Interim fac quicquid boni potes vt Deus illuftret 
cor tuum ad pnlam. Vn patet q> tllud non cft pnla, fed ppara- 
tio ad pnlam.Sciendum aut.cp opa morttficata reuiuifcut.fed 
non monua opa.Morrua funt q hunt in mdttali.bona ch funt. 
Mortificaca funt illa,q fiunt in chatitace,& poftca moriuntur 
per mortalc.Licet afit pdm fequcs morrificet opa prius viua» 
non th fequitur q> c haritas fcques viuificct opa ptius mortua, 
quia mortificare opa viua,& viuificare mortua non funt con- 
traria,quia non funt refpcdtu eiufdem.qd* patec,quia mortifi 
care opa viua eft mortificare opera faCU in charitate.viuifica- 
re afic mortua eft viuificare opa fada in mortali, q conftat n6 - 
effc eadem.Potru opa mortihcata dicunl rcuiuifccre, non g,a 
valcant ad fubftannam pmij.fed quia redeunt ad ftatu fui oti- 
gtnis.f.charicatis. Ececiadicunt*rcuiuifcere,qniavaletad mul 
ta.f ad maiotcm radicationem chaticatis,ad facilius opandu, 
ad minutione' p;nx Purgatotii.ad virandum cafum.ad expel- 
lendum hottes.ad tfBcacius mercdum,ad fpei roboracionem, 
ad facisfactionis abfolutionc. Stfr ctiam valent opcrafada ia 
mottali ad multa.f.ad tpaliam bonotum multiplicationS , ad 
pcenx tpalis diminutionem veldimifllonem.ad gfx habilita- 
tionSjadaflucfactionem bh operandi.Nam licet nullius pmij 
fint meritoria, propric th Dhs rcmuneratea un§ metitoria 
exfua liberalitate.Intancum.n.diligicbonum,& odit malu,vt 
bonum irrcmuncratum,nullum roaluin impunttum eflc patia 
tur.Interptatiuc ergo opus fadum extra charitatem eft meri- 
torium pmii teroporaiis.Ncc valct haec atgumenratio.Quod- 
libet malum opus cft meritorium alicuius pcena:,ctgo quodli- 
bet bomim opus eltmeritotium alicuius ptxmti. Malum .n. 
exfc&ex voluuute babctq»fit meticorium poenx.bonum vc 
ro cx fola charitatc , qux eli principium omnis meritt, habet 
quod fir meritorium alicuius prxmij . 

DttriflieifcenittntiM. Cmp. XLVII. 

SPecics poenicentix funt tres.Nam alia eft folcunis,alia pa 
blica,alia piiuata.Solcnnis eft q fir in capite qaadragefimcj 
cum folenniucc. Dicifctia lolcnnts licet non ita propne 
qh aliquis inuitus ad pnlam agendam mittiturad monafteiifi. 
Hxc debet imponi ab Epo rm, vel de mandato eius a Sacerdo 
tc,& pto ctiminepoblico,q<I toum coromouetit vrbc,nccde- 
bct imponi clerico,nifi depoGto.Quj fcmel cgerit ea,non de- 
ber poftca jpmoueti.nec miniftratcin ordinefufccpco.Iteno 
dcbec concrahere mf imomum ,fi th concraxcric ccnebit. Publt 
ca df illa jppne.q fit in facie Ecdefix, non cu pdicta foleuni- 
tatc.vt curu imangit' pcgrinatio pet mundum cum baculo cu* 
bitali,& fcapulan, vel vefte aliqua ad hoc cofucta,hanc poflcc 
imponere quilibet Sacetdos fuo Partochtano,quu non uiue- 
nio fibi prohibitnm , nifi conluetodo eflct contraria in aliqua 
Ecclefia.Solenms pnia non debet iterari.fed alia qlibet potelt 
& debet quotiens ho pcccat . Priuata dr ilia q fingulaittcr fic 
quotidie,cum quis pcta fuo difcreco Saccrdou coofitctur. Eft 
afit falfa pnla,cum fic agitut de vno vc no dtfccdatur ab alio, 
vel cu p^nicens aboflicio vel coriali vel negocialt no recedit, 

?[<t fine pcW nullatenut agi pualct.aut fi odium in cotdegef- 
erk, aut fi oftcnfo cuilibcr non fatistaciat.aut fi oftcnfus of- 
fendenti non indu!geat,aut fi arma cootra iuftitiam gerac 
DtNttmert&vfucUuium. Csp. X LVIIJ. 

DE numcro clautum quidam dicunc,q> duplex eft clauis.f. 
fcladifcerncndi, & ptas'ligandi. £t dnt g> p fclam tbluiff 
inielledus pcenitentis per ptatem affccms,non th olno apetit 
fcia.fedptas perfcde apciit & claudicVh ficur in aliquaarast 
qhq; funt dux ciaues,vna q impctfecle apit,& df anciclauiil. 
Alia q perfedcapit, & df mator clauis.iw eft hxc.Std (i fcla 
cft clauisjquodanfclaues in ordine.Obhocdicunt alii,(j>no 
fcta , fed officium difcerncndi clauis eft,qd daftn fufccpuone 
ordinum, vh dicut q> Sacerdoa idioU clauem vttaq; habet,fed 
non confiliartumalrcr!Us.f.ftjam 1 & i&qhq; errat.Alii dicunt 
q> aufioritas difcerncndi cft clauis,& diflctt ab alccra clanc.f. 
a ptatcli.& fol. ficut iudiciucn & mfliua. Au<3orhas.o.dilccr- 
uendi foluit & ligat pet diifiruttoncm fnix.ptas vcro per exti 
cutioncm, vh dare fnlain eft primus vfus c|auium,cxcqui fc- 
cundus,fni hanc opinioucm,g[ctedimus cifc vciam in glo.ftt 
pet Math.fumitur fcladifcetncndijp auttloritate difcerncndi. 
Dicimus etgo q> fcfa non cft dauu, fcd annexa claui tanqua 
confiliaiius.Et pot did g> aperitc recnu ccelotu.mhil aliud cft 
cxclusu recociliari E.ccli; & {troauccre,dauderc vero eft cx« 
Tomus Quartus'. N 2 dude- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vincentij. 



dadete ab EccIefia.Et hoc faeic Deas aadoritatiue, Sacerdos 
miniftc rio peccacot vero vitx metico. Patec crgo quid eft cla 
uis.f po teftas.fiuedignicasdifcernendi, aut exequendi difcre- 
te.qddatur in ordinacioae tam idiotif 5 fapientibus.Qd auc 
, Dnsait \ptis ficimclligimus.Quodcunq; foluericis.i.cuiufcu 
que abfolucionem cofumraaueritis.Cofummatio aut dt refpe- 
ctu inchoationis,quia Deus inchoat folucionem dimiccendo 
culpam,& pceaam zcetnam, & Sacetdos confummat dimic- 
tendo aliquid de poena cpali ex vi clauum p impofitionS ma - 
nuura,& hoc patec in tefarrectione' Lazari.Dixica.Dns. La- 
zate veni foras. Poftea dixtc Difcipulis. Soluite eum, & finite 
abire.Igicur qn Sacetdos iniun git alicui potam minotem co- 
digna,u dccedat illa completa icfiduu fioc dubio foluet in Put 
gatotio, quia Sacerdos non penitus coafammaaic abfolutio» 
nera.fcd in patte.Tnfmillam partem,q confummaait abfola 
tas eftille ia coslo.porro in fi&e.confitente, qu£ Sacerdos ab- 
foluit ertat clauis quo ad gd, & quo ad cjd no.Errac quide f m 
vericacem.quia no foluit.cu th credatur lolu ere non etrat i ta 
iudicii c<juiatem,quia i m excei iota oporcet eu iudicare.ficut 
iudex qui punic innocentem ita allegata,iuftciudicac,#m iu- 
dicii e/rattatem,fed non ita rei vcritate. Alii cxponunt fic.Qi 
cunq; ligaueris &c.iufte.f.Et dnt ifte gcfi ad Tttunq; .f.<|cu ad 
illum qui ligat,& ad illum qui ligaf. Sed hzc expoficio xqui- 
pollet priori.cunc.a.iufte ligatut aliquis, qn Dc* iachoat jiga 
tionem,& Sacetdos confummac.Dicimus ergoq> Diis & to- 
ta cxleftis cucia approbat iufta excoicationem. Sed cjn placus 
iniufte excSicat , tunc non approbat actionem exeoicationis, 
qnia pdtth eft.fed paflione excoicaci. Quia aut fup illud Mac 
Tibi dabo claoes,dicit glo.quas fi cuoc habuiffct.crror poft in 
eo locum non inaeniflet, fic exponitur , quas fi habuiflet ita 
pleoe ficuc poftea, quando fuic confirmacus virtuce ex alco.po- 
ftea non inueniuet in co locum ectot morcalis . 

D# ptrftnis kttbtmikiu cUiut. C*p. X LIX. 

OMnes Sacccdoccs habent daue$,& illi foli.Claues.n.an 
nexz funt otdini facerdotali, fed libetas hnt Sace rdo- 
tes cnrati ligatas hxtctici.excoicati, fufpenfi, teligiofi 
non carati,fed tn differenci modo. Hzrecici.n. hnc ligatas.i. 
tnotcuas,ficat paraliticus manus.Excoicati & fufpenu fimpli 
citer ligatas hnt vineulo.f-excoicationis, & fufpenfioais,ficut 
cjui hnt pedes iigatos,pedes qdem hnc, fed no poflunt eis vci 
ad ambulandu.ScecuIares Sacerdoces non cucaci dicuncur hre 
ligacasimproprie.f.qnnonhabencmateria.i fubditos. Ec qa 
nihil polTunc «ifi de liccncia Prxlaci fui.Sed qricurfi religiofus 
aliquis Sacetdos oon petita hcetia lui Prxlati abfolaat aliquc 
<le licentia Pixlati illius vtrum lic abfolucus. Quida dicunt q» 
non.quia teligiofus ille habet ligatasclaues.Aludicunc cpab 
folutus eft.quia ligatio qua ligacx fuot claues ex partc fua ni 
hil aliud e qq> noneft (ui iuns:hoc afic no impedit quin pof- 
fit abfoluere fibi fabditum.fcd noo debec abfolucre fioe licco- 
tia Prxlati fui,vn male facit abfolucndo , tii abfolutus cft.Ar- 
chidiacooi noa hrit claues.nifi fint Sacctdotes.hnc tn ptarem 

Sigandi & foluendi pei excoicatiooS . Ecdicaotfhaocpcacem 
ue p demandatioqem non officio fux dignitatis,quia Eps de 
mandauit eis vfum clauium quo ad hoc. Alii dnc q> hac ptitfj 
hfc Archidiaconi, ex officio & dignitate fua.quia dicrt decrc 
tum q> ad officium Atchidiaconi pettinet cara Ecdefiaftica- 
rom & ordinatio,& iurgia & contentiofa iunfdi£cio,q penit* 
jnurilts effec nifi hrec ptatem coetcendi p cenfatam Ecclefia- 
fticam. Et ita fic hnc contentiofam iuiifdi&ionem ex officio, 
& dtgottate fua.ita ecia pcacem coerceodi pet cenfura ecclefia 
fticam,nectn habentclaues.quiaexcoramanicare & abfolue 
te non eft ptincipalis vfus & fubftantialis cfaais,fcd foluere & 
ligare in bto fpirituali.qai tancura Saccrdocibus conueuit. 
Dt menfnr» fcttutrum commtnu . Cmp. L. 

DE menfura pcenarum videcur per mulcas aucloritates 
dicendum, q> arbitrio Sacerdotis ptxnx ocs taxant*,con 
fideratis circunftanciis ctimims quantitate, dignitate, 
qaaliate. I'em perfohx dignitate,officio,paupertate,infirmita 
tc,fi>iedebtIitate,complexione,confaetadine,focietate,lachr7 
mts,&deaotionc.Itcm religionis,& tpisqaantitate.uecnon & 
aliis circanftatiis fuptapoficis,Tn Lco Papa..Tpa ptnicudinis 
habica moderatione eonftitaenda funttuo iudicio , jput con<- 
uerforum alos profpexeris cffe deuotos &c.ftcm in oftaoa fy 
nodo.Hoc fit pofitum in iudicio eorum qui pTaoc,vcl quanto 
tpe.vel qaali m6 penitere debeaht,qui delinquut.Vetuntn re 
gularitei jp periurio &adultetioaccxteris criminalib.pclls fi 
ue vitiis, fepcennii pceoiteatia cftimpooenda,itcut Dfis pcepit 
Matiam excra caftra leptcm dieb.egredi,& ficut pp p&m fepri 
fbrmSfpuffcI gfam amifir,ita p pnlam fepteooe tecuperet.Ve 
xutn magis Tclmio' afpa debet Iponi^uCjtnaioritas vlmino 



ricas cciminis cu circnftatiis hoc expofcit, vt patet io fcqrrttl». 
De qudmfdam m*ttrtbus pacnis tn canone txpreffis. C*p. Ll. 

EXcipiuntf.n.ab i(ta tegula pleriq; cafus.f. quib. pp peco* 
ci digniraccm vcl crtminu cnormicatC imponiC maior 
pula,nam ptesbytet fi fecerit foimcationero.dcbec ago> 
re polam dcc6 annoram.Icem fi cognofcac filiam fuam fpua 
l£ q bapcizauit , vel de facto fbnte leuauic , vel in confitma- 
tione lufccpit.vel q fibi c6fefla foic,dcbec agere poiam 1 1. an 
norum,& etiam dcbct depooi, & hoc fi crimen eft manifcftti. 
Si eft Eps ptniteat I c^nnis.Ipfa veto muliei debct ola telio- 
queie,res fuas paupcribus tradete, & coouetfa in monofterio 
Deo vfqsad mortem (eiuite.Itcm quicognouic Monialc agac 
pnlm io.anorum.Dc vicio Sodomitico patet p auctoticacem 
Aag.Iooge maius ctimeo eft 5 cognofccie mtem. Quocunq» 
aut md tale factum excrceatar.pccrg iocer homioem & fcemt 
nara otdioaie & in vafe dcbito,vitium contra oatutam & fo- 
domiticum iudicatur.Item Matticida debetpcenitcre io.an» 
nis.Et dicit Hier. g> vxoticidium maiuspdrn eft.^ mattict- 
dium. Alii vero cSiter dicunt contiatium. Imponitut tn ma- 
iot pnla vxoricidix q. matticid(,c^a homiocs^pmptiores func 
ad occidendas vxores g mattcs.Item jp homicidio cafuali in 
ponenda eft pnia s .annorum.fi culpa pccflit cafum,aiicernul- 
la mfi fone ad caucela.Si quis p ebrieutcm vel voracirare Eu- 
chatiftiam euomuetit 4o.dies poeniteat,fi laicus eft.Cletici ve 
to vel Monachi fiue Diaconi & Prelyteri 70.dieb pceniteat, 
Epi po.Si p infitmitate euomaetit 7.dieb.Debct etiam fumi in 
hoc vltimo cafu diligentet & cremari,& cincres iuxta »lt»te 
recondi.Ex diligenti lnfpedione pdidt* tegulxcu exceptiooi 
bus fuis poceric diligcns indagatorinuenire ^pceflum ad fatif- 
fadione jp diuerfis crimib. 6ta canoncs pniales imponcnda. 
Neq; debct Sacerdos a fotma pdida recedere,ni(i pp cam.Alii 
vero dicuc lndiflicle oSs pf niccncias arbitrarias.Et hac opinio- 
ni viderfamplccli c6fuetudo,ptima tn eettutior,fed difficilior» 
Dt fttalitstt pacnsrnm & vi tlsutium. Cnp. Li /. 

ITem quardam crimioa fnnt, de quibus noo pStquisagere 
pniam, oifi refticuat vfeoanciet^fi tn p6t,qd male accepit, 
v).(imonia,tapina,& hmoi.Item femper debcc Sacerdos in 
iungcre pnlam p concratiura tefpondencem ipfo pfid,vrputa 
Superbo ofonem & humilitacem. Auaro largitatem. Gulofo 
abftinentiam &c.Icem circa pfonas obnoxias aliis aliquo vin 
culo fuitutis caueaCjp pofle, ocimponatcis calero pcenitctia, 
p q. fieret piudicium llhs quibus tenecur aftridti , & pcipue cir- 
ca coniagatos. Icem nota q. in foro polali appellantut Iegiti- 
mx feria tres dies fept imanx.f.fecunda feria,quarta,& fexca. 
Pute vero ac proprie folus Deus dimittit peccata , & debitum 
pceaxztetnz. DicantutautSacedotesligare, & foluerc trib. 
modis. Ligant.n.& folafit.i.ondunt aliquid Hgatum vel folu- 
tom,vn leprofos p fcprius Dns rcfticuic ianicaci,deiode ad Sa 
cerdotcs mific quorum iudicioondetent* mundati.Item Lazm 
ram pttmo fufcitauit , deiode mandauit difcipulis foloete fu- 
fcitatum.Nam & fi aliquis apud Deum fit folutus,noa fn inra 
«e Ecdefiz folutus habctui.nifi p iudicium Sacetdotis.Secun- 
•dus modusligandi eft cu fatisfattionem pui( conficencib.im- 
ponunt,vcl folucndi cfi de ea aliquiddimittunt , tcI per eam 
purgatos ad facf otum coiem admittunt.Tertius modus eft cj 
at p cxcommunicacionem, & iuxra ocs modos eft auftorirat 
jlla cxponenda. Quodcunqi fcduerit fuper tcfram &c, non tfi 
fimpllciter, q.a intetdum Saceidosimmetitosdaoat,& iuftos, 
ac ligatosabfoluit. Vndiftinguequantfi ad hoctriplex indi- 
dum.Primum Dei.Secundum Petti in Ecelcfia militante.Tcr 
tiu furfum in curia coelefti. Primu eft.quo Deus mudarafam 
in concrrtione, & hoc pcedit tcliqaa duo,tpe,digoicate,& c/fc- 
du.Eft.n.ems qui claudic & nemo apetit &c.Secundam eft ia- 
dicium Saceidotis,qui auctotitate clauium ligat vel (oluit in 
terris.i. ondit e(Te ligacum vei folucum a Deo. Ec poft hoc (e- 
quimrtertium.qd eft approbationis.f.coelcftis curix & Ange* 
lorura.Sccundu bunc crgo ordinem ficexpone. Quodcunq; 
Iigaueris fuper terram iudicio Petri.vel iufte.vcl claue non er 
r»nte,erit ligatum & in ccHs.f.pct approbationem cfleftis cU 
riar.Qui quod in bis pars Ecclcfix militans facit in terris, ap- 
probat pars eiufdem triumphans in ccelis. Vtrum afit rcmi/Iio 
nat per malum ficucpei bonum minifttum , dico quod boni 
remittut ex ofEcio & vitx merito, (ed mali tantum ex officio. 
DtpaMAtxeemmunicationis. C»p. H 11. 

ESt auc excommunicacio a communione Ecclefix fcpara- 
tio,& fit ptoptcr contumacia vel aliam mamfeftam ofren 
fam.Confiftit autem h*c feparatio in faciamentis & otarioni 
bus Ecclefiz menfa coipoiali, in collocutione communi , & 
faiucacione.Excomunicacionum alia maiot,alia minonilia eft 
raaior,qux promulgatui in aliquos, vt cfi dkitnr.Eccoicam* 

Petn«a 



Digitized by 



Google 



LiberO&auus . 



99 



Petrum vel Martinnm vel omnes vlurarios.Hxc arcet a facra- 
mftis & ab ingrcflu Eccleiue & coionefidelium.q eft in tribus 
fixdi&is. Minor eft q contrahitur ex parcicipatione cum illis 
g (tiDC in maiori. Hsecfcpatat apceptione facrorum non a c5 
munionefideliu,non.n.tran(ic excoicatioin tcrria pfoiia.nec 
ctiam in quofdam,qui exripiunf in decrccis.De hac poc abfoi 
nere quilibctfaccrdos.de priori tm , qui intulit vel fuperior. 
Item excoicationum qdam eftiufta, qdam iniufta. Iufta cft q 
fitaio corripiedi.&pp. culpa debita iuris ordine fuato.Iniufta 
€ in qua f> dicla obmittunf . Habuit auc orcum excommunica- 
tio ab Apoftoto qui excommu nicauit Corinthium fornicarifi 
tradcns cu Sathanx, vt fpiriius eius faluus ficrcchabuiccciam 
ortum a ?eteri icge ab illa maledi&ione qu* fada eft fuper no 
obfetuantes lcgcm.Aliter etiam defcribicur hoc modo. Eicoi- 
catio eft a qualibet licita cSionc tc! lcgitimo a£tu fepatatio. 
DeinfiiBaaiure & aludict. Cap. Lllll. 

VTraqj aur infligitur qhq;aiure,qhq;a iudice.A iurein- 
fligitur maior in 17. cafibus. Minor autexc6icacic,fiue 
fulpenfio infligituripfoiurcvel ipfo adlu,quo ad Dcu, 
ftatim cum quis peccat mortaliter, quo ad Ocum , & quo ad 
£ccle(iam,cum quiscoicat cura ctcoicacis. Item qndocunq; 
quisin notorio crimine repellicura facris viuus Sc mortuus ni 
ii poenitucrir. Infligitut fiir a iudice vtraq; maior quidem £ m 
lioc,& quofdam alios tih ab Epo , fed hoc intcllige cum fole- 
nirare expfla in iure.Hoc efr.n.fpiritualis mucroEpi.Alii ve- 
xo Prxlati quipfuncEccIe(iiscolicgiacis,& hht iurifdidhone 
fuper fubdicos fuos vt Abbates , Aichiprestyreri vel Plcbani 
poflunc exc&care ecia maiori, fed non cum pdi&a folcnirate. 
Intcriorcs vcro 5accrdotes,Parrochialium Ecclcfiaru, qui no 
hnciurifdiclione m fubditos, vt poflinc inter eos cognofccre 
vcl iudicare ordinarie,non poflunr cxcoicare maiori, nifi vbi 
hoc obtinentdeconfuetudine.na in talib. confuetudo dat iu- 
xifdidionem.Minoraut ab Epis& aliarum Ecckfiaruro Pre;- 
latis infligi pot £ m o£s Potelt attt Prxlatus pcenarn iftamin- 
•fligere fubdito fuo tru,vc ei qui commiccic crime in parrochia 
fua.Maior infligi debcc pro coromacia trh.q trplcx cft, nam 
aliaeft in non vcnicndoadiudicium,uucquia percmpxoria ci 
tatione recepta vcnire contemnic,fiue quia malitiose feipfum 
«cculca!,iiue quia impedit,ne pbflic ad eum citatio pcrucuire. 
Aliaqh citatus vcnit ad iudicium, fed non vulc ftare mri,vc) 
anrc finicam caufxexaminacioDem concumacicer & illiccn- 
tiatus rccedit. A lia vcro qh oflcnfa eius eft manifefta, & iuflus 
aludicenon vulreraeiidare.Quandocunq;ergoaliquis fuerit 
vocatus vel admonitus tribus cdiclis, vel vno peremprorio jp 
oibus porcft t fi contumax fueric,excbmraunicari, nfrdiftincfo 
vcrum jp modica vel jp magna caufa fiebat vocatio vdadmo 
nitio,quia femper eft ibi conrtrmacia q eft maximum crimen. 
Minoraut excomunicacio , poteftfctiaimponi jpaliisculpis. 
Dt abftlutitnt vinculi excemmunicationis . Cap. IV. 

AB omnt vcroexcommunicationemaiori lata a iurc pot 
cxcoicatus abfolui a fuo Epo vel proprio Sacerdote, iufi 
coi.ditor canonis rcfcniaocrit fibi fpecialiter abfolutioncra^. 
Rcfciuat autc Papa ftbi abfolutioneru taliumin fcx cafibus. 
Vnus cftdeillo,qui vcrbera Clericum, quem nulluj p6t abfoi 
cere nifi Papa.excepris cafib.f.fi citin articuio mortis.Si Ho- 
ftiarius alicuius poteftatis Inb prxtextu cfBcii fui malignacus 
Clericum hefir.dum ciigrauicer no vuInerauit.Si Mooachus 
vcrbcrat Monachum vel regularcm, vd ctiam £m quofda Sac» 
cularis (xcularem,dumtn viuantin c6i,(i fit Mulier,fi fit Sei<- 
tius,& hoc fi verbcrauic Clcricum in fraudcm Dhi, vt fubtra- 
heret fe illiusobfcquio, vel fi Dhs op. hoc (ioe culpa fua gra- 
Ue damnum fuftineret.Ec hos duos incellige , nifi cflet grauis 
& enormis cxceflbs.Item fi fucrit Iruis iniuiia,^ incuiic Cleri- 
co.Iccm fifir infirmus velpaupcr impubcs vel fcncx vel valiiU 
dinarius.fi habec inimicitias capirales tn iftis odto cafibus po- 
tcft vct bcrans Clericum abfolui ab Hpo fuo. In primo th cafu 
& duobus vltimis,cxceproimpuberedcbet eis iniungcrc.quos 
abfolui fub debico iuramenti,q> ceflante impedimento ad Ro 
tnanam Ecdcfiam vel cms lcgatum accedant,mandatum fu-' 
pcr talibus recepturi. Sed cois eft opinio,cp non rcuiuifcac ex- 
communicatio femcl extincia.fi camen nollec adimplcre ma- 
darum>impcdimeaco ceflance debetexcommunicati.Secundus 
calus in quo non poc Eps proprius abfoluere,cft de illo qui in- 
ccndir Ecclcfiam,& eft denunciatus excoramunicatus ab Epo, 
nam antc denunciacionem ab Epitxopo potcft abfo. ui.Tcrtius 
cft dc illo, qui frangit Ecclcfiam , & (imilitetcft denunciatus 
cxcommunicatu$.Q.uartus cft de illo qui Icicntct & fp6te par- 
ticipatexcomunicatis aPapa,& cosrccipic ioofficiis.Quin- 
tusde illoquifalfificat litteras Apoft.Scxtus eftdcillo quico- 
tnuaicat cxcomunicacis in crimincTalis.n. ct^aronecrimini» 
Spcculum Hiiioriaic . 



danaci videcur in eu delinquere, qoi danauit ab ipfo cxc6ica- 
tore vel fuo fupetiori, licec non (ic alias fubditus eius , rrTerito 
delidi cftabfolutio requircnda.quu facientem & confcucien- 
tcm par p;na conftringitur , vcru (i d;ffi;ile (itcx aliqua caufa 
iufta,q> ad ipfum excoicarorem abfotjendus accedat^concedit* 
indulgencia iuris, vc prcftita iuxta formam Ecctcfia: iuratona 
cautione,q> excoicatoris mandato parcbit.a fuo Epo abfoluat*» 
velSacerdotc^priOtafnfj vcro iudicisnon pt abtolui rxcoicx 
tus,excepto mottis articuln,nifi ab excoicatorc fuo, vel etia ab 
eias fuperiore i fiadillum fueric appcUatum , vcl (i exc6icacor 
negligencer vel malitiosc diflerat abiolutione , & in aliis cafi- 
bus, in quibus p6t iudicarede fubditis fuffra^aneotum luoru . 
Excoicatus maiori excoicarioneprocontumacia i. quia nolc- 
bac venire ad iudicium , vci ftare iuti.debecabfolui reccpco ab 
eo prius iuramento.q» ftabit mandato £cclc(ix,dcbet aut man- 
datum fieri vt pareat iuti.Cum u?ro pro oftcnfa cft cxcoicatus, 
aut offcnfa manifefta cft per fnlam vcl fafti euidentiam, ita cj> 
non eft locus inficiationi,aut eft dubia-In pnmo cafu dcbct an 
abfolutioncm fufficiens prxltari emenda.In fccundo vero fuf- 
ficirad relaxandam fnlam,fi parendiinaiidarocomperens la- 
cisfadio przbeacur.Debec etiam mandari (ibi przmilla fatisfa 
Itionedcbitaprooffiiifa.cp de caeccro (imilia non committat, 
nifi quantum a inre clt fibi permiflum . Item debec dic^rc iu- 
dex hzc vd aegpoIiecia.Auclotitace qua fungor abfnluo te &c. 
Dt rimiffttnibus vtl indulgentijs . Cap. LV l. 

CVro aut Papa facir gcneralcm reini(Iioi;c pro fublidio ter 
xx fandae vcl fimili , & aiiquis contritus, & conRflus fic 
fcceric elecmofynam habcns piam,& Cacholicam deuocione, 
credens fimolicicerac pure illudquodcunquc (blueris&c. va- 
lct fibi eleemofyna ad onus p^nicentiz fuhleuandum , & hoc 
pp hoc, f pp dcuotam erogationem,& quia obligat eom qui fa 
cic rcmiflionem,immo & totam Ecdefia vt fufffagctur ci.Scifi 
dum tn q> maioritas , & aiinoritasremiflionis p?ua:attcndit* 
fm tria,(.maiorem vcl minoredcuotionem ipfm< pasnitcntis, 
& eorum qni fufTragantar fm miiorem vcl minorcm numrru 
corondem fuffragantium.Valec Cc ad vcnialium delctionc- Ite 
valec pflori offcrenti ex pia dcuotione.licet informi ad grati; 
impetratipnc.Cuilielmus Antifiodorer.^d hocauiem,q, hmoi 
relaxationes tm valeant quantum promittit Ecddia, cxigunf 
fex.Primum eft ptasligandi,atque foluendi,f.vcab(oluacnrtl- 
lc.qui abfoluiiur a Prx-lato vd ab alio de Prxlati prarcepco. Sc 
cundu eft neceflicas loci,& illius cui fic rclaxario ,vt qh no pt 
iciuiureprzdebilitatc, vcl pcrcgrinationes iniunftas faccrc . 
Tertiu cftdeuotio fidci,vt,f.ctedac Ecclcfiam tatem ptatcm ha 
bere.Quarru cft ftat 9 illius cui daf.vt f.lic in ftatu c6:r;ci,opor 
tet.n.cp babcat charitatc. Quincum eft difcrctio,vc,l'difcernat 
apud (e,jp quanto veliec cxonerari,vei quantu vcllct dcdifTc,vc 
abfolutus clfct a tanta pejnitecia.Scxtu eft iufta xltimatio,vt fm 
ej>ei dimicctturipfcrecompenfcr.Scd Ecdefia racetillam dua- 
bus de caufis.Prima eft,quia fi deterrainaretur.non eflcnt fide- 
lcs ita prompti ad dandum.Gcut fi prxdicaretur laicis.cp tin ya 
iet vnu opus meritorium in charitatc faclum ad vitam arcerna, 
quancu mille fafta excra charicar£,n6 c£nt ita propu ad facie*- 
du bona opa.Scda cft.quia (i charicace habec ille cui fic relaxa 
cio,cu chancas no fic (ine fidc, hebic iufta xftimation£dc olb. 
his.Fidcs.n.adiufta chacicati eftiufta acftirnarrix operii fpualiu. 
Ad illa aucforitacc. Qdcuq; fol.&c.didmus, cp intclligedw cft 
iuftc,& piuftcintcll gunf ifta 6 qdnr.Alienacioquidcpccunij 
fatisfadoria e,cu fic verx penalis , & io quatu acTrclaxatioiie 
p^ncpeioris coditionisc paup q diues.fed fimpfrcft mclioris, 
Lquatu ad relaxarion£,q fic p concncione. Cicus.n.& eftlcacius 
conccrif paup cjdiucs cxceris parib. Ec p contricionc tfficacius 
dimircif pfnapdi §pcleemofynaru largicione.Si atobiifif vo 
lutas 1( p fado tepucabif,itellig£du Cquatti ad mcritii vitar^tcr- 
n(, h quatu ad relaxacione p^nx.Nec valcc hoc atgumetatio 
velle merc,ri c mereri, vclle fetuire Deo.eft £ uire Deo ego velle* 
tisfaccre 6 fatisfacerc.dico cja ad hoc,cj> aliqct opus (it merico- 
tiu vd Dei feruitiu,n6 fufficic^cp (i ex charicacc,fcd ad hoc, cp 
fit fatisfacloriu cxigicur q> fic cx chaticace,& q> fic penalc . Ec 
lic quia volilcasfacisfacifdi noeft pc.nalis,no cft facisfacloria. 
jtdhuc dt todem. Cap. L V 1 / . 

POrroin iclaxacionibus pdoru oblitoru.&vocorii fracforii 
cu iufta xftimatione no pat ficri. De his fic in tcl hgcn du.cp 
dimictuncur vci in parte vel in coco.Decruce (ignacisdicimus, 
cp non cftneceflc,q> aflumptacruceftatim cuolcnt (i deccdit. 
Scd illa rclaxatio incclligicur,"vcin pluribus, frequcnccr.n.illi 
quiaccipiunccruccm parati (uncmori pro Cliro,& in hoc jp- 
pofito atigmentatur eorum chaiitas, & pcr hoc concrico,ficque 
dimittif eis p;na, ficucdr de Magdalcna, tja diLxit multu Hc- 
uit muku-Ec ga flcuic multudimiflasut ci pdamulta.Ad illud 
Tomus Quartus. N j eigo. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



«rgo qood Dfit Papa habet plenitudinem poteftacis dicimus, 
quocMiabet vc faciat cruce fignatos patticipes olum fufFragio 
ratn Eeclefix.fed non vt illum,q efi debitor pcene. faciat euo- 
lare Gne Cblutione penx, itnmo necefle cft q> faciat dignos ftu 
#us poeniccntix.Sicut etia non poc facere/niin vfurarius cru 
ce fignarus rcftituac qd habet de vfura.ad hocq> eius pcgrina- 
tio fic ei vtilis.Oe remiflionib.auc quas faciut Epi idem dico, 
qud ad fubditos eorudem.quo ad alios vero valebit tang fim- 
plex cleemofy na,& non plus nifi quib.vtjpdefle poflenr^pprii 
judices fpaliter concefferunt.Nunquid etgo poretic peenitens 
poft collationc talis eleemofy ne., ceflare ab ciecutione facisfa 
dionis fibi abecclefia impofitx,non credottu quia non eft cer 
pis vctu fic adhuc coca illa pcena remifla, tfi qa faltem ex ho- 
neftate debet p ieiunia & aiia bona opa fatisfacere Ecclefiz q 
Jcfit fcandalizando ea.fi fuic pctrn manifcllu.vel etia fi fuit oc 
cultum fubtrahSdo feipfum.cum pp fe reddidic inutile. Quid 
fi oes clerici qui fufFraganf £ ifto offcrcote fint in mortaIi,uu- 
qujd valcbunt ifti fufFragta eorum?non vidof, quia pctores nd 
cxaudit Oeus. Sed dicendu efl,q> valent,qa tria dicuofefle in 
Ecclefia,q femp inuariabilem tetinenc efBcaciam.f.virtus ver 
boruro,vircus facforum, & defiderium Ecclefix.Na ccjam fi to 
ta ecdefia railitaus cflct in mottali, tn ifta valerent his g qui- 
bus fierenc . Vcrum aut Sacetdos poflit facere comutationet 
iciuniorum tt fattsfactionis ad petitionem ipforurn pceoiten- 
tium.Credo breuicer q> fic,dum camcn difcrete & propter cau 
fam & circa fubditos fuos. Non tamen hoc cxtendo ad vota 
juquibos Hrictius proccditur. 

Pereditu ptccatorum,& depurgmtionevem»lmm. 

Cap. lviu. 

QVidam aut dicunt pcla dimifla per reciduuu fimplici- 
citer redire,& quo ad reatum,& quo ad pena,& quo ad 
oia.lfti muniunt fe teftimonioEuangelii.Serueneqoe 
dcbitum &c. Aliidicunt q> non. Sed iodicunfdimifla redirc, 
& imputari,qui pp ingracitudinem ita teus & peccator confti 
tuitur vt ance fucrat.Ifti inducunc jp le illud Naum im 7o.in- 
terpreces. Noniudicabic Oeusbis&c. Tertii quoqjdicuntq» 
non rcdeunt.fed cu comittimus peccata ciufdem genetis dicu 
tur redire quada fimilitudine,ficuc flotet redeut in vere.Quar 
ti dicunt.q» redeunt in quattuor cafibus cm. Vnus eft pp ftacec 
oum odium,vc in Euangelio, Serue neq &c.Secundus ppcri- 
men Apoftafix vel hetefis.Tettius ^ppcer pnlam pnix.Quartus 
fi contennac quis pniam fibi iniunciaadimplere.Duxprimc 
opinioncs func magis folenes. Sed nunquid peccaca femel con 
fcfla tenef quis itetum confiten!Dicas q> non regulariter.So- 
Jent czcipi quattuos cafus.Vnus cum Sacetdos funs,cui eft c5 
felfus.eft impcrit', quia tunc debct cum illius liceutia iterum 
confitcti petito.Alius jpcontemptu fatisfa&ionis. Tertiuscu 
xienorraicace delicti Sacerdos audtto crimine remittit euad 
luperrorem, qui itcrum fibt criminc ezpofico pniam ei impo- 
nic.Quarrus fi qn confcflut cft non ^pponebat abftinere a pec 
caco,vel confeflus eft de vno peccato,& non de alio. Ab infir- 
mis in periculo mortis pofitis pura cft cofeflio pctorum inqui 
jenda.non tn illis impooenda eft qritas pnlae fcd innotefcen- 
da& amicorum oronib.& eleemofynaru ftudiis pondus pnle, 
fubleuandum fi forte migrauerint.na vc att G rc. AT; defunclo- 
jum quattuor modis abfoluucur,auc abfolucionib. Sacerdocu, 
aut pcib.r<26rum,auc charoru elccmofy nis.au c iciuniis cogna 
torum.Venialia delent*fex modis.f.p condignam Eucharifti? 
fumptioncnt.peraq bndicta;afpfionem,p eleemofynarii largi 
tioncm.p oronem pcipue Dnicam.Item per gnalcm cofeftio- 
nem,q fit quocidie in ecrfia.vbi non (olum venialia , lcd etia 
mortalia oblica credeodum cft deleri. Icem per Epifcopalem 
benediftionem, vel faccrdotalcm, & hoc intelligo circa eum, 
qui facit vel accipit ifta vel eorum aliqua cum deuotione. Itc 
yidctuE quod etiam per quolibec bonum opus deleancur. 
PeSacrMmentoextremevtHlionis. C*p. LiX. 

VNctionis eztrema; facrm ab Apfis infticutum legifcit.n. 
Iacobus.Infirroacurquis in vobis&clnquoondicurdu 
plici cx ca hoc facf m infticutu.f.ad pct6rum rcmifllone, & ad 
corporalis infirmiratis alleuiacionf , fi tn ezpcdit vc in vtroq; 
alleuietur.Et (icut in aliis facf is.ita & in ifto.aliud eft facfm.a- 
liud res. Sacrm eft ipfa vrtclio ezterior , res facf i vnclto incc- 
rior.q pctdromrcmiflione,& vircutu aropliatione pficitur. Et 
iiex concemptujvclex negligentia hoc facf m obmittif - prica 
]ofum eft & danabilc. Materia igif extremae vndionis eft oleu 
ab Epo confccratum , ^ df oleu ad infitmotu.In ifto facfo no 
imprimifcharacler, qm eftad cdplemcncum pnTx c| non ha- 
bet chara&crcra.Gt illcmulcx vnaioncs cu in fignihcado fint 
vnum,vel vnu facfm,ficuc forma panis & vini.Proprius auc ef 
fcdus huiut facri cft tcmiflio paorum,^ucm femg confequit* 



digne recipiens.fed n6 femp confequit* corponle tanitatem, 
quta oec expedir.Icem cum lacrm illud fit confuamatiouis,&r 
quanciiad boc ficdigniusqbaptifmus , &confirmatioq func 
initiacionis.cn nonapponufibi baIfamu,qrnexcuntib.fufEcit 
ibi nicor confcientiz.ac inarciculoneceflicatis.nunquid pdc 
alius q Sacetdos iniugcre ficuc & bapcizare,oon,na folus De* 
bapcifmalem infundic gfam ^ppcerca a quocunq; dct", valec. 
5edad remiflionem peccaci opaturclauis,vncuhocfacfm ad 
fcmiflionS fit peccati annexa elt ei clauis facerdotii, ordo igif 
& of o fidei & olcum de eflentia hui' facf i func,ficut de eflen- 
tia Baptifmi func aqua & fotma vcrborum,& intencio bapti- 
zandi.16 vero eft ofo de cflcntia.quia p ipfam habec vnaio q> 
fic facf m.Eft aut talis ofo.p iftam fuauiflimam vel fanoiflima 
vndtione,& fua piiflima miam dimittat cibi De'quicqd pccca 
fti per vifum.p auditum,& fic de aliis.Daf aut tm adultis.qm 
aaualia com m iferunt,& infirrais,quia eius cfFecl* fanitas cft. 
De Siuramento ordinis. Cmp. IX. 

ORdo eft (ignaculum facrum quo fpualis poceftas tradi 
tur & ofEciu.Dicunfaut ordines facfa,quiain eorum 
pcepcione res facra.i.gf a confcrtur, q figuranc ea,q ibi 
getuutur.Tales ecia decec efle mintftros Chh , qui feptiformi 
gfa fpiiflaocci funt decori,quorum dodrina & couerfationit 
formaeadem gfa in aliis cransfundaf'. Igitur in facfo fcptifor 
mis fpfis:feptc funcgradus Ecclcfiaft.f.Hoftiarii,Leclores,Ex- 
orcii1x,Acoliti,Subdiaconi,Diaconi,Saccrdotcs.Oestn cleri 
ci vocanf.i.forcici.Corona.n.fignaculu cft quo fignaftn partc 
forcis minifletii diuini.Corona regale dccus fignificat, & fui- 
re Deo regnare eft,vn miniftti Eccftas Reges efle debenc,vc fe 
& alios regant,quib. ait Pecrus. Vos eftis genus elcdu, regale 
facerdocium &c.Summicas capitis defuper nudatur.vc eoium 
mcns ad Dnm libera monftref q reuelata facie glotia Dei co- 
templcf.CIericus.n.fccretorum Dci non ignarut efle debct.TS 
dcntur & capilli vfq; ad reuelationem fenfuom«i.oculoiu, & 
aurium vc vitia jn corde,& opere pullulantia doceanf pfcinde 
da,oc audiendum & intelligendD veibQ Dci ppediaf.Pro quo 
fuaco reddccur in excelfis corona. Tofurxaut ecclefiafticx v 
•fus in Nazareisezortut videf,qui prius crinefuato.dcniq; ob 
vicx concinentia capuc radcbant , & capillos in ignc facrificij 
poncbanr. Primum igitur ordin6 habet Hoftiarius.cuius oftv- 
ciuro cft ecclefia cuftodire, quem aflumpfit Dns eitceindode 
teplo vendentes &c.Secundu habct Le£tor,cuius eft recle pro 
aunciare lcdiones veterit ccftamenci,& dicta jpphetaru pdica 
re.Huc aflumpfit Diis in medio finagogx,vbi lcgit illud Ifau 
Spiritus Dni (upcr mc.Tertiu eft exorciftaram quoru eftobfef 
fos a Dxrnotiib.liberare.In cuius fignu ipfi accipiunt de mani 
bus Epi hbrum exotciflimorum , hocofficiumaflumpficDns 
Oxmoniacos liberando.Quartum cft Acolitotum.i. Cerofera 
riorum, qui fctuntduos cereos in feftiuis diebus qn legif Eua 
gelium in fignum duorum pcooiim Helie,& Enoch.qui pce- 
dcnt im aduentu.In non fcftiutsdicb. non dcfertur ntfi vnus 
in figou aduentut primi,in qno folut Ioha. fuit pcutfonhunc 
aflumpfit Dhsdicens.Egofum lux mundi.Qpincuscft fubdia 
conus,quoriieftmioiftrare Diaconis.qd fecit Dnsculincheo 
ae pcingcns lauic pedes Di fcipulorum.Scxtus eft Diaconoru.i. 
leuitarum quoru cft pdicarc & Sacerdoti minifttarc , quo vfut 
eft Dns pdicando,& carnem fuam ac fangutnS Apoftolis mi- 
niftrando.Septimus eft ordo Fra:sbytcroium.i.fcniorom,quo 
rum eft corpus Dniconfecrare.qcl fecic Drisin ccena. Corona 
tero non eft facfm fed facf ale.Eft n.pparatio macenalis ad fu 
fcipicndos ordines ficut pfignatio io bapttfroo.Et oota q>ppa 
tac pattc Dni,vn illuddf.Dns pars hxreditacis mc; &c.Porrd 
quidara drit q> fupra facerdotium non eftordo,*qm ifte excel 
lcnciffimus cft,& aliiqui videntur fiiperiores ad iftum rcducfi- 
tur. Alii verodicunr,quibusn6confentirous,q> Epatus& Ar- 
chicpatus fnnt oidiues,& ica funt nou£.Lic£r.n.(accrdotiudi 
gnitTiroutn fir,quancum ad dignitatc rei confecratx.tn Epatut 
dignior eft quantum ad qualitatcro,quiadat poteftatc coofe- 
crandi.Archiepifcoput afit Epifcopum colccrat ez officio,hoc 
tnaliqn & Epifcopus facir.Primacus autem & Patriarchatut 
ab his non difFerunc nifi ia\ maiore & minorcro ptace.Deca- 
nacus,& Archidiaconacus non hncfacrum fignaculu,fed funt 
digicaccs amimculantes ad ordincs. iuuant cnim Eptfcopos . 
Pe lmpedimentt ordittatorum t> primt de crimine. 
& bignmi» . Cap. LXl. 

IMpedimrnta promouendotfi fiuequalesdebeanteffepro» 
mouendi oftendic Apoftolus. Continentur ecia his vctfib. 
Primo pcipicur q> fic fine crimioe pful. Monogamus.fo- 
bris,ptudcs,ornarus,& bofpes.Caftus,doces,o6 pcuflbr.no liti 
giofus.Non ciipidus bn dilpofitus no neophtcus ne. Talia A- 
poftolica q puc rrgulaiuflit.Licctauc videaf icgulam pofuif* 

iein. 



Pigitized by 



Google 



Liber O&aum. 



fcin Epifeopo tm.tn vt ait Aoguftinus, & Ambrofius induce* 
ad hoc probandu au&ori t atetn Concilij , eztendenda eft et ad 
«lios ordinandos. Debct igifordinandus effe irrcprehenlibilis, 
& a propria con(cientia,& a publica fama,& ab co qui in eius 
elcftionem vel ordinationem coofentit.Oportet igifeum fiiif- 
fe viru vzoris vnius.i.monogamu poft baptifmfi im Hierony- 
xnft.Dicit n.g» poft baptifmu hof j>tfus innouato, ncc ftupra, 
nec alia q an Baptifmu fcccrit ob lunt.Vn fi an Baptifmft ha- 
buit vxorem.ej obierir,& poflea aliam dazerit non eft irrcgula 
xis,qui« non fuit Bigamus poft Baptifmu. Hic tfi non adhcri- 
tnus Hicrony mo fcd Auguftino,qui dictt contrariu fup epifto 
]a ad Titfi.Et fi.n Baptifmus tollat p£tm,& peaa jp pclo debi- 
ta,non tn irregukritatem,qm hec non eft p&rft vci pzna pcli, 
fed tmtollitquanda formafacri Ecclefiafttczotdinationi ne- 
ceffaria.verbi gra. Dicit ibi Aug. q> ficutplures anriquoru pa- 
trii vxores,fignanerun t d iuerfas ez otbus gentibus E cdefias fo 
ruras vni viro fubditas,f.Chro,fic nf Antiftes.i.Epus fiuefacer 
dos cuangelicus vnius vzoris vir, fignat vniratS Ecclefiz rxol- 
busgentibos voi viro fnbdfta.i.Chfo.vn fi defit alicui hcc for 
toa (acri non p6t promoueri in Epum fiue psbytetu , licet tn 
aon peccauerit in btgamia,nec Baptifmus cfi ab hac irrcgula 
litateabfoluit.Sicnt nec fcemina q £t cathecumina prima cor- 
cupta fuetit abfoluit Baptifmus vt poffit intet virgtnes Dei co- 
fecrari. Et nota 9» £t fi vnam vzorcm habuit q f ucrit bigama 
xcputabitur bigamus.Similiterfiformcata eft mulier cum alio 
antequaducerct cu in coniugiu,vcl £t vt dicunt quidam cum 
ipfo . Oportec.n. g> virginem duzerit, aliter reputabitur biga- 
mia,& per confeques iple Bigamus. Vnde df vnius vxoris virfi 
debet incelltgi cu triplici cxclufione fic virum vzoris tantutn, 
f.fingularitcr.i.vnius non plurium vzcrum.Itcm tmvxorisnd 
cotjcubiiue.i.qfucrit tantum vxor eius,& nunquaconcubina. 
Item vzoria inquam tm vnius hominis,f.traficiue no plurium . 
Adbmc d* imptdimtnto bigami*. Cap. LXII. 

SCiendfi vero q> alia eft ro in contugio 3 >n fornicatione , 
quia in pluralttate nupciaru fit cranfitus a viro in virii, vei 
ab vzorein vzorem,quod non fitin pluraUtaie fotnicatio 
»fi Vrt cfi vna fit Ecclefia fponfa Chfi tanquam vnius viri, Sa- 
cerdos vel Epus, qui tipu gerit Ecdefix debct efle vnius vzoris 
vir.Fornicatio it vna.vcl multiplex non impedit promotinne, 
Cjuia ibi non deperit forma facfi.Et quia ctipfa EcclcGa cuius 
gcrit ttpu Sacerdos cmotidie fornicatur tn rnfbris fuis pet pec- 
cau mottalia, ltcet tn femper Chfo adhzrcat, io vxer£potius 
oportct cfle virgine q. viru,quta tali matrimonio p viiu ftgni- 
ficatur Ecclefia q non femper fnit cafta.fed ab adulierio.i.Dia- 
bolo tranfiuit ad Chf m. Muliet aut tipti gerit Chf i,qui fcmper 
olmodam habuit tntegritace. Sed cii cztcris aclibus fuis gcrat 
Epus vel facerdos tipu Chf i.cut m mfimonio gerit tipu Ecclc- 
fiz & vxor tipu ChrHRndco g> ficutl mrimonto carnali qua» 
tum ad fi\em ,|icreandam>emittendam,propagandam,nutticn 
dam,pnncipalis perfona cft mulier, vn & abea denoiatur mfi 
tnoniu qualt mf is muniu-i. officiu. Ita & Chf s tn prolc fpiiali. 
Vii nunquid ait muiier p6t obliutfci Sec.lic non valet harc ar- 
gumentatio,Baptifmus tolht oe pctih & feqtielam pdt, ergo 
tollit hanc irteguiaritate q pcccando contracla cft,quia n6 cft 
contrada cz pSfiiuquantu pcrfncft.fed tnquantum eftadio. 
Kam mhilominuscontraCta effct etiam fi cotrahendo, cu neu 
tra pcccafllt. Sunt aut trcs caufic quare non debet Bitfamus jp- 
zooueri. Vna pp irregularitatem fiuc dcfeAum facfi vnitatis cfi 
non fit vntus vnus,txquo carncm fuam diutfit in duas. Alia gg 
przrogatiua otdinu. Tertia ppincontuigcizprzfumptioncm. 
Qua;titurat,cfi confecratioEpi maior (it,& digniorcj.confe< 
cratto vitgiuum,quare pot coufecrari inEpum qui etiam poft 
vzorcm habuit concubina.Et (i qua fuetit conupta vel an Ba- 
ptifinum vel poft fponte,vi,cu pcto,vcl (ine pdo non p6t intcr 
facras virgines confecrari.Ad hoc rfidco, g> facra vtrgo fignac 
ttiumphaotcm Ecclefiam qfioe maeula & ruga eft . Scd Epus 
Ecclcfiam milirancem in qua funt boni & raali . Itetn li ctcdu 
aliquts fecontrahcrecum uirginc&inucotteam corruptam, 
zton dcbct promoueri , nam in tali cafu nonezcufatcrrot ncc 
violccia. Ice (i o^s poft uotu caftitatts cmilsu ^pfcflione cSicpta 
puiiicet cdtrahendo mrimoniu d« facto iter Bigamos iudicat*. 
L)e follmftr pacnititibus,£r curtMlibus no ordtnadis. CLX.Ul. 

PRzter ilia vero q cottnentut in regola Apoftolica,l'unc & 
alia q fifrrequiruncur in otdinando vel cligendo vidclicet 
cj> non fit folemniter pxniteiis,non cutialis, non feruus , noa 
corpote vitiatus.noo lllcgitime natus,nou adultus.in zgtitudi- 
ne.Baptixatus.non pcregriuus vd ignotus,non nunoriszutia 
vel fcemina.Solemniter patnttens non potcft promoncti, licet 
. n.peecatu fit deletum per p^nitentia,remanec,cu aliqua cicacrix 
luat irregulaxitatis q i psu impedit. Scda ca cft umot labcndi es 
^peculum Hiftoiiaic , 



p ftina confuetudine fargens. Tertia eft fcandalam populi.cu 
talis pcenitentia non imponarur nifi pro crtmine publico & 
vulga tiflimo qcf tota comouerit vrbem. Qaarta qa non habe- 
rettrontem redarguendi alios.Difpenfat* aut cu talib.in mino 
ribus otdinib.ppneceflicatem vcl vcilitatcm Ecclcfiz.Dicunt* 
aut cnriales large oes.qui quacunq; conditione func curiz alt 
cuius publicz poreftatis obligati,fiue (int militcs.fiuc aduoca 
ti,fiue iudiceStUue officiales.fiue etiam hifitiones. Et breuiter 
quodcunq; officium hntes hoiteftum vel inhoneftit,ptohibea 
tur oes indiftindie otdinari.oifi primo fint abfoluti a cutia.Pri 
fflo,(Ji quidam eotum funt viles petfonz & frequciuer con- 
trahunt irregularitatcsex officio fuo.Sccundo.cja molcftacur 
Ecclefia multum & incomoda patitttr pp tales quando recipifi 
tur.Tertio quia pfumitur contra eos,g> uon ttanfeantad deri 
eatu voto teligionis,fed vtfugiant ratiocinia Dnoram fuoru. 
Pone aliquem mihi iuramenro obligatil in ceiuu libns ad cer 
tum terminfi folucndis, vel ad fcribendum librum,vel adfet* 
uiendum in propria pfona ad tpus, vel ad aliud fimilejnung.d 
ifte pot intrare monaftcrium, vel rccipcre ordinero. Ad boc di 
cas q> pot intrare rdigtone, non obftantc tali obligattone.aut 
iuramento,dummodo non cz leuitate vel voluncate fubtrahS 
di debitum hoc faciat, fed charitatis feruore & fpirituffanlti 
inte.rna in(pitatione,ncc fadt iniuriam iftc.crcditon. Excufat* 
n.au£totitatefpunanc1i,cui nemop&trefifterc. Monafteriu ac 
tcnetf facisfacerc de his, q ipl« contulit monaftcrio.Si vcro ni 
hil contulit monafterio,g,a nihilhabcbat manus eius.inanis £ 
adtio 5 inopia debitoris excIudit.Si tn poft ingreffum occafio 
ne eius monafteriu aliqua acquiretet.puta p futceffionem ha 
reditariavelaliomotenercfmonaftetium intifi, §tum illud 
cflet.Poceritctia exift£s in monaftcrio fcriberc Itbiu,vclaliud 
honeftam op' facerc ad liberandu fcdummo non ncgligac di 
uinu officium. Et deducanf ezpenfe, ne fic onerofus monafte- 
rio.Crede etiam,q> poteft fieri clericus,quia poteft cedcre bo- 
nis. Remanet tn obligatos poftea ficut ante,& poceft fcribcre 
& alia honeftafacere.dum tn non negligat officium Ecclefiz. 
Dt Struis & torport vitimtis. C*p. LXl III. 

NVIIusfuus dcbctotdinarinifi maoumituf, & tunc di- 
ftingue,aut funtliberi Ecclcfif .autpriuati.In primo ca 
fu pnt otdinari etia retento iutc pattonat*,quo ad hoe 
vt non iniuricnt' EccFz.nec accufent illa, nec teftincent' c6tra 
illa,aliterreuocenturin feruitutem. In fecundocafunonpot 
promoueri nifi prius fncrita Dno confecut' hbercace plcnifli 
mam,ita q> non teneac 1 pftare Patrono operas fabrilcs,q con- 
fiftunt in faciendo,nec obfcquiales.q confiftunt in oon faci£* 
do.Sed nunquid pot Patronus in libcrto,quem petit ordiuari 
rcrinere lalrem opcras fpuales,puta vt in capella fua miniftret 
ei diuina vcl fifes. Ad hoc dicit Ala. qjficde confcuiu Epi & 
mihi videfjpbabilcEt nota q> Dns iu cafib.in quib. habct ius 
reuocandi (cruft ordinatupoterit infra annu trn & nou vltra. 
Et coputac* ille annus a tpe fcientie Dni.Sed quare i uus alic- 
nus confecratus rcfticuicur Dno & noo tes altena confectata. 
Rndco quia in rcbus inatatis non ppendimr dolus. Iiem cja in 
rebus inalatis coitfccratio eft in lupetfide, & i8 non dcbet a 
manu jpphana ttactati/ed in hole eft ala,q tangi non poi.De 
corpevitiatiscolligcbteuitct tenotem olum tn vnarcguta. 
Quicnnqucculpaiita viciatus eftin corpore repellitur.qui ve 
ro fine culpa non repellitur,nifi fcandalum ttmcatut ez nimia 
dcfbrmitare, vcl p ericulum cx nimia debtlicate_>. 

Dt illtgitimi natis , & intgritudint baptt%*tit,& 
ptregrinitfrignotis. Cap. LXV. 

DE illcgitimc nacis ca prohibitionis eft tuplcz.f.digniras 
dericalis, dcteftatio patetni criminis. Et quia cales filij 
folcntcfieimitatorcs pfni fcderis , verumthfi iutratit 
monafterium,& ibi canonice conuerfantur.di: iurc cdi jpmo- 
ucnc ad ocs ordines, fiafs fint idonei, quia Monachatus oem 
maculam abftcrgit,tn*ad plationem non pnt jpnioueci abfqt 
di(pcnfationc.Porr6in fceculo rcmauentib. Eps pocdifpcnu 
re in ordinib.Ezprcflum cft aut iure nouo, q> tiec ad piooaiu, 
necad dignitatcro , ncc ad bnficia cutaaiarum habcntia p6c 
cum talib.nifi p fcdem Apoft.dilpenfari.TaIis etia nec Prarla- 
tus hec Canonicus poc cue de iure in Ecdcfia , in qua pf fuus 
cft vcl canonicus vel Prxlatus.Pone cp aliquis S iccidos gcoc- 
rat filium de legitima vzore,cft qua.l. concrazcrac Laici s.vel 
io minoribusordinib.confticutus,DUnquid entlcpitim" fihus. 
Credo q> fic,qaculpa patentu non dcbet nocere hmoide legt 
timo mfimonio jpcreatis. Si adulc'du fan'diftulitbapiizari, 
& poftca timore mortis conftitut'in zgtitudinc fecittc bapti- 
zari,non potcric promoueri,quia pizlumitur nou vcre poeni- 
tcns,nifi poft baptifmum vita cius,& fides probabiles apparue 
nnt, vd raticasclcticorum cxcgcric. Pcrcgnni poffuiu large 
Thomus Quartus. JM 4 appd- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti;. 



appellati omnes.qui non fitnc dc epifcopatu otdinantis, quia 
nulli recipi debent ab alio Epifcopo ad dignitates vcl ordines 
vel alia facramcota. Ignott dicuntur quorum origo,vita,& re 
gularitas lant ignoti Epo, non diftindo an fint dc codc Epi> 
icopatu an de alio. Admittuntur Clerici peregrini cnm quin- 
aue figillis Epifcoporum fi figilla fintignou , aliter fufficeret 
figillum Epifcopi fui tro fi efler notum.Irem hoc intelligas.cj» 
quando volunt publice populo celebrare,aFsfi vellent lecreto 
ex deootione celebrarc fuftincre poflent Quid fi amifit litte- 
ras,dicas,q> fi probet pcr duot teftes de ordtnationc & conuer 
fatione honefta poft ordinationem, & de abfolutione proprij 
E pifcopi , quod totum debuit in Iitteris contineri, recipietur 
«liter non.et iam fi proprio firmaret iuramento . 

Dt imptdimtntit ttatit & ftxut . Csp. LXV l. 

Clrcaxtatemordinandi diftingue , quia autab infantia 
traditur aliquis militiaj clericali.aut eftgrandeuus qn pe 
tit ordinari . In primo cafu a feptimo anoo vfque ad duode 
cimum pot reciperc o£s minores ordinesvfque ad Acholita- 
tum, a duodecimo vfque ad vicefimumprimum Acholitatum 
& Subdiaconarum,ita cp in vkefimoprimoannorecipiat Sub 
diaconatum,vicelimofcxto anOo Diaconatu,in teiceumopri- 
mo Presbyterarum,poftea fi meruerit Epatotn. In fecundo ca 
fu.f.cum grandeuus eft qui petit ordinari per 7.annos,p6t re- 
ciperc o£s ordines hoc modo.In duobus primis annis recipiat 
quatuot minorcs.tn reliquis qainque annis o£s alios, difpen- 
iatiue tn pp neceflttate poflet Laicus Grandeuus oes otdines 
•recipere pcr annnm & dimidium.Monachus verd per aunum. 
licit aut braoi Xtates ac tporum interftitia ]raliter eflcnt fer- 
uanda,p|erique tn Eporum in turba Clericorum plul^ in fan 
ditate fotfitan gloriantes pueros jpmouerc ad facros ordines 
non verentur.Hic etiam nota,9> hodie tps eft in aliquib.arta- 
rum. Nam de iure coi pot quis ordinari presbytcr exquo ha- 
bet viginti quinque artnos.qd patet ex eo,q> pdt quis eligi ad 
Pecanatu ad tcgimen Ecclefiz parrochialis & ad alia q habct 
ordinem presbytcralem annesam.Eftetia flrmiter teneudum 
q> in vna die oon confcrantur oes ordines minores vni , mfi 
hocobtineatdeconfuetudineEccIcfiai. Item vnos ordo faeer 
com minoribus, velduo facri nullo modo conferanfeodcdie 
vni perfonae. Fceminanon pot characlerem alicuius ordinis 
clericalis accipcre , impediente fexu Sc conftitutione Eccle- 
fis,vnde nec podnnt etia Abbatiflas prcdicarc.nec bcnedicere 
neccxrommunicarc.nec abfoluere.nec posnitentias darc,nec 
omciura aliquorum ordinum cxercere, quantuncunq; fint te 
Iigiofx vel dodbs.Licet igitur beatilfima virgo Maria dignior 
& excellentiot fuerit vniuetfis Apfist nou tn illi.fed iftis Dfis 
claues regni ccelorum comifit . Quidam tn metiontur adhuc 
cum Cathafrigis foeminam recipere chara&erem etia Diaco 
nal£ vel Prcsbyteralem.Inducuntautperfe illud i£.q.i.Dia- 
coniflam,& fiquis rapoeric in fi.fcd illo.c.vocat DiaconiiTam 
illam.fuper quam fbrte fitndcbatur ahqua brnedictio , ratio- 
ne, cuius confequebatur aliquod fpeciale ofEciura , fbrtele- 
gendi homcliam in matutinis, vel aliud quod non liceat aliis 
Monialibus. In illo autem capitulo appellatur presbytera 
quia etat vxor Presbyteri.vel etiam vidua vcl matricuria.i.de 
icbus Ecdefiae curam habens ad inftar marrisfamiiias , & ita 
exponit Concilmm Laodicenfe in fequenti capitulo. 
Z>r trdint ttmptrt & forma cenftcratitnis. 
Cap. LXVII. 

ORdines debent recipi per ordinem, ( m tp fupra nomi- 
nati funt,;fi th jj faltura sliquis jpmeucatur vt vno vel 
plunbus ordinib. ptermiflts aliquem ordinem fuperio 
rem recipiat, recipit characterem nifi aliud impediat, tn non 
debctdeponi.ScdexdifpenfationcEpi, impofitaei p;nit£tia, 
pro eo q> fic ignoranter vel negligcnter medium ordinE pter- 
mifit,ad ordinem ptcrmiflum promoueri pot, interim & fupe 
riotisordinis exccutionc fufpcnfus.Quid ii aliquis jpmourtur 
sn Epm ptermiflb aliquo alio ordine a (accrdotali, & ordinet 
aliquos.nunquid confert ordine.Pot dici q? fic,& ira fentiunt 
ferc oes excepto illo ordtne, qaem non acccpir,que quia non 
habet,dare non poteft, Ordo facerdotalis Sc omnes inferioref 
poflunt cofcrritm in fex tcmporib.anni.f.in fabbaris ieinnio 
rum quatruor temporum, & in fabbato q> prxcedit dtiicam de 
paflionr,& in fabbato faudo Pafchx , Fallit hoc in duobus 
cafibus.Vnus eft <p Papa p6t conferre ordinc Subdiaconalem 
in dicb.dnicis vel aliis |>cipuisfeftiuitatib.Alioscft,quia qui- 
libetEpit pfttconferrealios minores ordines,vnu vj.autduo» 
tn dicb.dnicis vel altts pcipuis fcftis.Scd ordinem Subdijcona 
Icm nun^ nifi iu rpib.lcx pdictis. t Dicnnt etia cjda quibus af- 
fentiojoes ordines in fabbato confcrendos,& ctiam in roanc_> 
iie\ Diiicf polTc confctii.continuatio iciunio ta ab ofdinato 



ie q. ab ordinando.Et ( m iftos manediei Dnicae feqntis trahi 
tut ad vefperam (abbati pccdentis. Et ita fiuc confcrantur in, 
vefpera fabbati,fiuc in mane diei Driice fcqnentis , femper fi« 
clione caoontca iare in fabbato conferunt* , ordo vero Epalia 
dcbet confcrti femp die Dnica,& hora tertia, Item po clericua. 
sn Epm elec^us ordinari in presbyterum in dic fabbati & tn fo 
quenti die Dhica confccran in Epm, licit non poflit fieti dc_* 
altis ordinib.Nam qui recepit vnum ordine in Gtbbato,n6 p6c 
leciperc aliu in dnica , quia intelligercnt" efle collati in vna 
die qd olno jphibitum eft. De forma con fecrationis nota,q> fi 
aliqd tale de quo dubitaf vtrum fit de fubftantia fuerit obmif- 
fum pot ordinatio iterari, non.n.intelIigit*iteratu a> nefcitur 
effc facsum. Si aut fucrit obmiflum id de quo eft expreflum, 
tp non eft de fubftan tia.non dcbet ordinatio iterari.fed qd ob- 
milTum eft caute fuppleri.ftatuto tpead hinoi ordincs confci 
tendos. Eft aiit cxpreflum in iurcqdam non cfle de fubftan- 
na.f.tps,aetatem, vnctionem.Item g> otdinandus a ipprio Ep o 
recipiat ordines.vel q> recipiat ordines fingulos fuatisdebitia 
interfticiis Sc non fimul,non eftde fubftantia.Sunt Sc aliado 
quibus nefcit* vtrum fintde fubftantia vel non, vt mifla ,Sc<p 
fiot ieiuni tam ordinans quam ordinandus,& fimilia,qu( oia 
intclligas eflc de fubftantia,nifi expreflum iuueniretor contra 
rium. Item fi Epifcopus ordinans non fuum fubditum ponic 
fpem in ratihabitione illius cuiusfubditumordinat, poccrit 
Epifcopus proprius confirmare qudd faclum eft. 

Dt S*cramtntt>caniu£ij. C*p. L XV III. 

MAtrimonium eft lcgitima coniunclio maris & fcemine., 
indiuidoam vitx confuetudinem retinens.i.retineoda 
quantameftin feexigens.Hoc aut dico,quia contume 
lia creatoris foluit raatrimonium infidelium qm non eft ratu. 
Dicit*aut boc pp Matrimonium fpirituale.fed aatecarnalem 
copulam licct alteri ad religionem tranfircFmalis caufa Ma- 
trimonii eft proles. Siir auc & fornicationis eatcatto. Et ante 
calpam quidem inftitutum eft trnad officiumprolis^pcteaa- 
dae.poft vero ad officiom & reroedium.Roncs aftt fiuales Ma 
trimonii funt chariutis dilatio, inimicorum tec6cialiatio,bcI 
lorum fedatio.Caafie materiales fant legitimae pfonc.Forma- 
les funt folemnitates,cj adhibent* Matrimonio. Efficies aut eli 
confenfua pcr verba dc pnti in copulam coniugalc,ba;c aOt c6 
prehendit cohabitationem,carnalem copnlam, mutuum,ob- 
lequium.mutuam poteftatcm corporis,q habet alrer in altcru 
& econuetfo. Brata virgo confenfit in coniogalem copulam 
in vniuerfali.Etnota.q» Mrimonium ante carnalem copulam 
fignat coniunclionem Chri ad fidelem alam,q cft feparabilis. 
Poft vcro fignat vnion£ filii Dei ad humanst natura.q £ indif- 
folubilis.Et io Mrimoniu|c6fummatu f carnale copula indif- 
folubilceft,an ve/o folubile eft.qa fpualetm, vn diflbluifper 
morte fpDale,cu alterintrat teligioue- Poft vero cja confuma 
tu eft,&corporaIe,non diflbluit* nifi p mon£ corpotale,& tem 
poral£.Pr;terea vbi eft coufcnfus p verba de futuro & fequic* 
carnaf copula.EccIefia repatat Matrimooiu c6fumatu.Du.n- 
coeunt ipfi interpretanf illud efle tfs pro auo vt videt* erant 
verba de fnturo, vn verba de pfiti p equipoilentia ibi funt.Fal 
litur aut ibi , quandoq; eccfiajvt qn nunqaam confentiut de 
pnti. Dicit* aCt Matrimoniu quafi mfis munium.i.ofEcium 
qm eius officium prius apparet in Matrimoaio ^officium vi 
ri. Cont rah 1 1 aut folo colen fu,qui folus fi defueut.caetera ctia 
com ipfo coitu celcbrara fruftrandEx quo.n.vir confeofit dr_* 
phti in mulierem maiitali aftedu,& mulier in viru fiae verbis 
vel etiam figois cxprimaCcofcnfus, ftatim matrimor>ium eft. 
Sigois i6 dico,quia Surdas,& Mutus pnt MatrimoniQ corra. 
here. Veruntn fi loqai pnt contrahentes neceflaria funt verba 
atum edEcclefiam mutuGconfenfamcxprimcntia,&hocco 
ienfu oportet eos cohabitarc & indiaiduam vine cofuetadinS 
obferuare,hoc facrameotum verbis Adx ore prophetico pro- 
latisinftitutu,primoad offieiu fuit cudixit.Hoc nuncos ez 
oflib.meis, & caro de carne mea,poft pctrh vero & extra Pata 
difum fuit ioftitutu ad remedium,vt carnis vitiu cohiberetur. 
Qui»vnuMvni*i dtttttjft dc ittrt muurali. C*p. LXJX. 

SCicndum cp vnicam eflc vnius de iure naturali eft,fed pro 
tpis exigentia Dnsdifpcnfauitcum patrib.quia psmci exac 
Dri cultorcs.Etquia moderarc & fpe piolis appetebatao- 
tiqui Patres coitu,pp bas caufas & alias fuit difpenfatum cum 
illis,vh qn mos erat,pdfh non erat.non ^ppterdifpcnfationS. 
Cum Lamech autem qui introduxit bigamiam , cz libidine, 
non fuit difprnfatum habcrcquidcm plures,fi«ut occidere n6 
fccundum lc, fed in fe malumeft,vndees caufa fit tneritoriu. 
Notandum vcro q> ius naturale dicitur qudd ia olb. eft. f.in 
concordia oTum rerfi. ItedFiusnaturale qd natura ota aialia 
docuic.Ite dr io$ nattitale , qd diftat natuiaf 16. Et de ifto iuis 

eftmai 



Digitized by 



Google 



Liber O&aut^. 



ior 



xft mattimoniam. Coniundio tamen Maris & fcminx eft de 
jure naturali/ccundo modo dicm. Scd fidcluas, quam dcbct 
vir vxori.eft de vltimo rnodo dido,& vnam cflc vnius.E»,iftud 
Dei difpcnfationcm recipit.Sed & fi proptcr cultum Dci augfi 
dum poteft cum viris dilpenfari.nunquid & cum inulieribus? 
Rcfpondco noneft fimik.quia vir eft caput Mulieris.prxce- 
xca magit pacifice poteft dominari vnus pluribus , quara dux 
>ni,prcterea potcft vnus fccundate gdux vcl tres parefc.prx 
terea vnus verus fponfus cft fandtarum animii. Vnde vnnm ha 
bere plures non interemit facramcntum,quod facit plurcs ha 
bcre vnam.Itaq; fornicatio cft contra ius natutalc fpecule,id 
cft contra ius quod ratio naturalis diclat . Coniuncxioauiera 
jMaris& icctninx eft a natura communi animalium, nona 
naturali ratione. 

Dt fponfalibut qutditer contrmhuntur . C»p. L XX. 

SPonfalia funt futurarum nuptiarum ptomifltoa fponden 
do.i.promittendo dictt.Contrahuurur autem quatuor mo- 
dis. Aliquando nuda promi(Eone,aliquando datis atris fp6 
falitiis,aliquando interuenienteanuli fubarratione , aliquan 
<k> interacnicnte iuram£to,nuda promidionc per verba de fu 
turo.Si vcro per verba t pis prxfcocis coctahuntur vere eft ma 
crimonium,ua g? ctiam fi eam carnaliter non cognofcat,non 
licet alicoi eoram alii oubcre.Et G nupferit.quamuis fecundam 
carnaliter cognofcat eft fcparandus ab ea,& compcllendu* re 
dire ad primam.Item contrahuntur datis arris fponfalitiis. f. 
•liqua pecunia vcl aliis icbus.Pofluntautem conttahi poft fe- 
ptenium,qih tunc dtcuntur liabcre difcretionera tam Pueri 3 
Pucllx,& ez tunc placcre cis cofueuerunr fponfalia. Sed liccc 
ah feptennium contrahuntur velin cunabulis.fi cum veuerint 
*d fepccnium incipiant eis placerc, extunc vaknc,& qoamuis 
Sponfuseam non cognofcac catnalitci tamcn confanguinca 
cms non poterit habcrc in vzorem,nec econaetfo. Etas ad c6 
trahendum matrimouium apta eft in puella duodecim anno- 
rum,inpucrQ.i4.hccc autc.tpontaha pofliut coutrahi fubco. 
djtionc promiux pecunix non tamcn in modum penx potcft 
pccunu ptomitti. Etfipromifta ruerit.non tenet promif- 
iio pcux.ncc poterit peti. Vt fi ita dicatur.fi tecum noo con- 
crazcro dabo tibi centum marcas . Nuda adie&io pcnx non 
Ualct.cuni libera dcbeanr effc comugia . 
J>* tmfibm in quibm fponftli» foluuntur . Cmp. L X X I . 

SPonialia femel coottacla (cmpcr tenfic & Iigant.nifi quia 
foluunmr in oclo eaubus . Primus cftfi altet Spoofotum 
cranfcat ad Religtooem.Quod poteft facere etiam alteto 
inuito ante carnalem copulam . Et ille qui remanet in feculo 
abfoluitur a vincuio fponfalium.etiam (i fuerint fponfaliade 
prxfcnti . Sccundus cft qh Sponfiis non inuenitur,quia tranf- 
fcrt fe ad auam regione.recepca tamen de petiurio,vel de pro- 
aniflione non feruata peaiteiuia.fi per cam fteterit quo minns 
Matrimonium fuerit confummatum.Tertius eft fi akcr Spon 
ibrum incurrit kpram , vcl peralyGm ,autoculosaut nafum 
amiferir.vclquicquam ei turpius eucnerit. Quartus fi fuperue 
niafaffinitasjputa quia Sponfus cognouit cotuanguinra Spon 
£x,vel econucclo.Ec ad hoc fufticitpiobarc folam fami.Qjim 
rus fi mutuo feabfoluuoc.quidam umcii cafum iftum non re- 
cipiunr.Seztus eft fi altcr eoruro fueritfbrmcatus.Scptimus qh 
Sponfa cum aho contiahit.vel Sponfus cum alia & fcquitut 
carnalis copula. Ocbet aucem agere pcnirentiam defide , vel 
promiflione mentira.Scd quid fi cum prima contrazerit fpoo 
ialiadefuturofimplicitcr.cum fccunda fponfalia fimilitcr de 
futuro, fed inccrpofito luraroentoSctcdo t}> dcbet redire ad pri 
mam & agere pcnitentum de periuno.quod commifit iuran- 
do illicitura.Iuramentum verouoa poteft efle vincuhim ini- 
«roitatis.Odauus cafus,eft qnando minor venic ad xtatcm ad 
uJtam,& petit abfolui a vinculo fponfaliuro,& datc fibi licen 
ciam nubendiahi . Ec nota qudd omnes ifti cafas ptxter pri- 
tnum.f quando vult tranfirc ad religionem, intelligcndi funt 
cantum de fponfaubus de futuro, quoniam tuac vere & pure 
dicuntut fpoofalu . Item in duobus cafibus de prxdiclis ipfo 
iure foluuntur fponfalia.f.quando altcr intrat tcligionem, & 
qoando contrahit Matiimooium cum altero,vel cumaltera. 
In cattefis vero cafibusfolueoda funt pcriudiaum Ecclefix . 
Dt triplici ban» ctnimgif. C*p. L X X 1 1. 

DIcu autcm AogU]> tna fuuc bona matrimoriii.f.fidcs,pro 
ies,& facramentnm. Fidcs.i.ndelkas.quae duplcx eft Vna 
vt neutet ttanfeat ad aha vota,vel alii commifceatui»Se 
canda cft vt rcddant libiinuiccm debitum. Bonum autem pro 
lis,Tt ipfa proles religiofe educetur ad cultu Dci, in matriow 
nio enim geniilium eft proks, fed non bonum prolis. Tcrtio 
bonum eft facraroetum fupia ezprefi'um,quodXezcufat a cul 
f a coiium.Scicndum umca quod quatuor dc cauiu finalibva 



cognofcatur vxor.f.caufa prolis,vel reddeqdi debiti,vel vitan» 
dx incontinentix.vel hbidinis cxpelkndx, tribus primis mo- 
dis potcftcfle metitorium vxorem cognofccre , & fine omni 
peccato.Quatto modo peccatu cft vcniale fi coniugali eam affe 
€ta cogiioicat.nec eam cognofccret nifi fua eflct.Si autcm co 
tingit cz tam ferucnti libidine,q> etiam G fua non efiet, tamc 
cam cognofcetct,mottalc eft.Vchcmens enim amator vxoris 
adulteteft.,Sicut autcra cum prxdicatione Apoftolorum ctia 
meritoxiaetat puluis inanisglonx , & crac veniale:fic cum 
vir fanclus rocritotie cognoicit vxorem , & ei placet deledia- 
Oo.pcccatum veniak eft,& cum opcre meritorio.fi vcro difpii 
cct.finc omni pcccato cft.Dcbet tamcn lauari vt intrct Ecclc- 
fiam.quia bonarum mentium cft ibi culpam &c. Illud autem. 
Greg.Concubitus coniugalis non poteft fieri fine culpa,fic cx 
ponitur.i.vix poteft. Non cft atit in oi coitu coniugali libido, 
ga libido eft volutarius appctitus dekfiadi. Et licet dckftatio 
moueatad illicitu.nd th ad illicitu fenfualitatis/cd tonis.cui 
5ja ea refutat non eft pcih, ptxterea illa dckuatio.qux caret, 
mo & otdine.malum quidcm eft, fed non culpx immo penx , 
pcna enim eft rationi qaod non ob:dit ci fuum infcrius.Item 
fi aliqua antecatnakm copulam vouet g> intrabit claufttum, 
cum teneatut non coitc.in huiufmodi 116 vidctur bonum pro 
lis.Econtra bonum prolis cft de efTcntia Mattimonii, quia ad 
hoc eft inftitutum,crgo finc hoc non cft Mattimonium.Item 
ibi non eft fides thoti, nos autem dicimus,quod ibi funt om- 
nia bona Matrimon ii fccundum exigentiamMatrimonii.Vn 
dc hxctenetur reddcre debitum no abfolute,fcd faluo iute fij, 
perioris.Idcoq; non eft petplexa fi vir pctatdebitum.quia de- 
bct adhc.rerc maudato fupenoris.cui tcnctur abfolute.Si autc 
perviolentiam cortumpatutiam non poteft intrare religio- 
nem^iifi dc confeofu matiti.ficut nec coofccrari potcft. Et li- 
cct priusdebcbatur ci aurcola & poft uoo.tamcn 110 punitur 
in hoc in quo non deliquit.quoniam aureola non cft pars pr( 
mii.Notaqubd booum ptolisnon dicitur ipfaproks.qux qua 
doq; qu;ritut proptcr hxrediuriam fucceiuonem.fcd fpes vel 
defiderium quo proles ad hoc quxritur , vt dc religione infot 
mctut.Vndc multi habent ptolcm,qui non habentbonum pro 
lis. Necideo tamen definitcffe coniugium . Itaq;duoptima 
bona quandoq; coroitantur Mattimonium qhq; non. Tertiii 
vcro infeparabilitcr adh;ret quamdiu durat Matrimonium . 
D# bit , *ui ctntrthere pojfunt , & dt tfftHu coniugijftu* 
MMtrimtnij. C»p. LXXIII. 

POteft autem cootrahere Matrimonium omnis homo,qni 
confeutite potcft in coniugakm afFcdum & catnis copu- 
lam,nificxpreflc piohibcatur.Hoc ideodizi.quiailk, qui 
carctvttoq; tcfticuloconicntite nonpoteft.Simihter furiofut 
quamdiu eft in furore conftitutus.uam fi habct dilucida intci 
ualla,& aliquando tcdit ad fanam mct£ nubcre potcft,& tefta 
li & omnia qux alii polTunt.Sed & inter abfcutcs pot per pro 
curatotes conttahi Mattimoaium-EfrcftusMacrimonii eft,o> 
ex quo femel cft intct aliquos nunquara dcfinit eflc , etiam li 
aker coniugum fiat hc.rcticus.nec potcft alter altetum dimitte 
rc.uifi caufa foruicatipnis.fed fi tuc dimittat maneac fiue c6iu 
ge vel receacilietur.hem alius afFcc^us cft.quia mulicr fui coc 
poris potcftatem nou habct.fcd vir.&CConuerfo.Vnde poftq\ 
efl lntcr illos fccuta carnalis copula,uccrcligionem poteft al- 
ter eligere altcro inuito.ncc contincntia proficcn.Elt & alius 
eflldus, quiacompclkoduscftvirtcddeic dcbitum vxott li- 
cet nunquain coguoueiic eam, & econuerfo,non obftante af 
finitatc inique fuperucnicntc . 

D# Sptcitiut ctmungif. C*p. L X X 1 1 1 1 . 

MAtrimonium aliud legitimum eft,aliud clandeftioum . 
Legitimum eft , quando ab his qui in foeminam potc* 
ftatcm habcre videntur vxor petitur,& a patentibus fpo 
fatutjegibus dotatut,a Sacerdotibus vt mos cft benedicitur,& 
a patammphis cuftodicur.ac folcmnitcraccipitur^ialiter prx 
fumitur.non coniugium,fedadulteriu , vcl lornicatio dicituc. 
& tuncdicituiclandettinum.Non tamcn intclligasqubJ non 
poflit fiuc foleronitatibus buiufmodi vcrum cflc Mauimoniu 
fcd loquitut caoonfm illud,quod ccckfia prcjumit, eo quod 
probari non poteft . Vcl dic. qubd in hoc facMmento ficut ia 
aliis qu;dam fuot pettiocutia ad fubftantiam, vt conlcnlusdo 
pixfeoti, qui fblus fuftcit, qufdam vero ad dccorcm & hone- 
ftat£,vi lolemnitatcs ptf dicl;, finc quibus vetum c(i coniugirs 
& kgitimum,quantum ad virtutem,lcd non quautum ad ho- 
neftatem, vnde confukndum cft talibusiofoiopeiiiceiuic, 
vt de nouo confcnuant,vcl iccogDofcani,& approbcnt publi 
ccm facie Ecclcfic, quodocculte" fecctuut, & faciant pc- 
nitcntiam , quia fcandalizauctuntEcckfiam,& cxpofuetunt 
ic maguo peiicuJo.pofsct caim altci attcium dimittete quaa 

do vel- 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftoriaJe Vincenti/. 



io Tellet,& defado Cutn alio conrrahere,& fic in aduIteriOjP 
pter defecrara probationis impune qaantum ad ecclefiam mi 
litantem manere. Item matrimoniu dicicur iniriarum per co 
fenfum de pr*fenti,perfec"cum autem fiue confumatu pet cat 
niscopulam.Interbearam virginem & Iofeph fhit verumma 
tri monium,quia fecondum Auguftinum propofuit fe perfeue- 
xaturam virginem,nifi Deos aliter ei reuelaree. C6mittens er- 
gn virginicacem fuam diuinzdifpofitioni.confenfitin carnale 
copulam, non illam appetendo>fed illam diuinz infpirationi 
in vtroq; obediendo. Po ftea fimul cum viro labiis votum ex- 
prcffit,& vterq; in virginitate permanfit.Fnic etiam perfecru il 
lod coniugium propter ctiplex bonum.Vnde Aoeuftinos.Pro 
lem cognofcimus ipfum Dominum.fide' quia nuTlum adulte- 
xium.Sacranteneum,quia nullum diuortium.Solusibi nuptia- 
lis concubicus non fuit,quia in carne peccati fieri non pocerac 
£ne pudenda concupifcentia carnis,quz accidic ex peccato,fi 
ne qua conripi voluir, qaifuturus eratfine peccato.Quidam 
etiam dicuntMatrimonium iniciatum per fp6falia de futaro> 
xatum per confenfum de przienti , confummacum per carnis 
eopulam.Itcm Macrimonium aliud legicimum & non ratum, 
aliud ratum tc non legitimum,aliud legitimum & ratum. Le- 
gitimom eft.quod legali infticutione & prouincie. moribus nS 
concra iulEonem Doraini contrahicur.Ec huceciam incerinfi 
deles inter quos non eft Matrimonium rat um, quia fine fide 
fic.Ec fic incelligitur quod aic Ang. non eft ratum coniugium 

3nod fine Deo eft.Racum 8c non legitimum,eft quod inter fi- 
eles,legitimastamen perfonas.fed finelegieima folemnicate 
«ontrahtrar.hoc cft ratum,quia inditTolubile. Legitimum au- 
cem , & rarum eft,in ter fidcles , fi tamen fic debica folcnnita- 
te contea&um . 

D» bis <jtu imftdiunt Mmtrimomum tjr dirimunt&primb d» 
trrort prrftnt . Cmp. LXXV. 

DVodccim cameo funcimpcdimenca.quz irapediuncma» 
trimonium contrahCdum, tc dirimunt iam contractum 
fi camen przcedunt Matrimonium,quoniam c6fenfum 
eoniugalemexcludunc.Si vero fequantur non dirimunt.Hzc 
autem his quatuor verficulis conrinenrar.Error,conditio,vo- 
tum,cognatio,crimen.Caltusdifparitas,ias,ordo,ligamen,ho 
neftas.Si fisafhnis,fi fortecoireneqaibis.Hecfocianda vetanc 
connubia iuncta recractant.Prfter ifta vero xij.quas impediant 
Matrimomura tc dirimunt,afia duo func quz impediunt con 
trahendum,fcd non dirimunt concracmra.f.tempus fcriarum 
interdielum Ecclefiae vnde vetfus.Ecclefiz vetitum nec non t£ 
pus feriarum . Impedtunt fieri, permiccunc facta tencri.iErrox 
perfonae ex fui natura non ex conftitucione Ecclcfiacficuc ple 
iaq; raattimoniaie consefum cxdudit;quoniam qui errat,nott 
eonfenrir,& crrancis vofuntas nulla eft.Sed ad hoc qudd erret 
aliquisvel aliqua confentiendo in vnum quem putat alterum, 
neceffarium eft.qudd per vifum, vel auditttm.vcl famam ha- 
beat aliquam notitiam illius abfencis perfonae , quam credic 
iftam pracfencem:quia in penirus ignocum nec affectum , nec 
confenfum dirigere poffumus. Icaq; non confencic in praefen 
tem; fed in illam,quam praefence efle purat,& fic non eft Ma 
trimonium.quia in pcrfona erracur . Si vero nullam notictara 
babeac mulier de perfona abfcnte, non errac in ea fed decipi. 
tur,verbi gratia.Si aliquis Anglicus veniat ad nobilem Mnlie 
xem dicens fe filium Regis Angliae cuius notitiam nullam ha 
bear,& contrahit illacumco credenscu erTefilium Regis no 
impedimr Matrimonium,quia non fuit error perfoozjed po 
tius qualitatis, quae non impedit ficut nec error fbrtunae . Si- 
quidem vna perfona melius feruac bonum Matrimonii,quod 
cft fldes quam alia. Sed quod pulchra melius feruec, qoam rur- 
pis,vcl diucs.quam pauper,rariffime contingit.Praeterea vbi eft 
crror perfonae non cft cfifenfus, nifi fub condicione,vndc,nec 
fuir Matrimonium intcr Liara tc Iacob in primo concubiru , 
ttec fuie peccacum , quia ignorantia facti cxcufar peccatum in 
toto.nec etiam pcccauit Lia,quoniam inftinctu Spiriruflancti 
fic primo crsdica eft.Ec nota.qudd liceterror perfon? noa i m- 
pediatbencdictioaem,vt patet in bencdiftionc lacob , tamen 
impedit matrimoaium,quia propriae benedicir Deus qui non 
etrat. Vndc fcripcum eft.Inuocabunt notnfi meum fnperfilios 
lfracl,& ego bcnedica eis.Macrimonium aurem opus hols eft. 
Dt imptdimtnt» conditionit . Cmp. L X X V I. 

IMpedimenrum autem conditionis introductum cft abEccle 
fia in fauorcm libertatis.de quo breuiter fciendu, q> fi libera 
mulicr cotrahit cu ferao,veI libcr cu ancilla fcienter,renet Ma 
crimoniu, Si vero ignoramer tuillu eftrnattimoniu, nifipoft 
cognouiteius conditionem c6fenfit in eam vetbo, vel facto. 
per carnalem copulam.Item nota,quc*d error deterioris condt 
tionis fcrum$«Cimpcdit Mauunonium couuahendum & diri. 



mir conrractfr ficat i5 difru eft, fed non error paris.vel melio» 
ris.Nam quia no n habet quod obiiciat.Irem alia ratione,quia 
edicrum talr eft profaibirorium,hoceftquicunq; nonprohi- 
betnr «dmittitur. Quid fi Dominis contradiccntibus & inui- 
tis inrer feruos contradla funt Matrimonia non funr propter 
hoc diflcHuenda . Debita tii & con fiieta (eruitia n6 minus dc- 
bentcxhiberi.Sed quia feruus n6 h(t poteftatc fui corporis,i6 
feruittls impedit Matrimoniu , quia fine voluntatedni no pSt 
transferre dniG fui corporis,in mulicte. Circa cdditiones aut, 
quae apponuntar in delponfationibus eft diftinguendum,quo 
niam* atit conditio eft honefta,aut neccflatia.aut voluntaria . 
Si verbeft eurpis fiue inhonefta , auc efi concra fubftanria fiue 
naturam Matrimonii aur non.Conditio honefta,& neceflaria 
eft.aux fi nnn apponatur nihil agitur, vt quando fidelis cum 
infioeli contrahit ea conditione vt conuertatur ad fidem.Ho- 
nefta & voluntaria eft, qux honefte poteftapponi,vc contta- 
haita tecum^i pacer meus voluetit, vel fi dederts mihi centnm 
libras,hoc fi apponatnr fufpendir fponfalia vfq; ad cuStum c6 
ditionis eciam fi incerueniac iuramencum, nifi mtctim confen 
fus de praefenri, vel carnalis copula fuerit fubfecuta, quoniam 
tunc didtur cfle vcrum Matrimonium inter eofque videtu 
a condicione propofira receflifle.Condicio inhonefta cocrana 
ruramfeufubftanttam Matrimonii eftCnm dicitur, contraha 
tecum fi generarionem prolis euitcs, vel donec inueniam alil 
honore vel facuitaribns digniorem,aut fipro quseftu adultera 
dam te tradas,hoc fi apponatur nihil agitur,Inhonefta condt 
tio non contra naturam Mattimonii eft cum dicit.Contraha 
tecum fi furtura feceris, vel fi hominem interfeceris.hoc fi ap 
ponatur infringenda cft.vel pro non adiccta habenda cft,8c ce 
ncnc fponfalia fiue Matrimonium . 

Dt imftdimtnt» voti . Cmp. L X X V 1 1. 

VOtu eftalicuiusboni cu deliberatione facta proraiffio. 
Vd fic. Votuu eft concepcio boni propofiti cura delibe- 
ratione firmara , quaquis ad aliquid faciendum fe Deo 
obligat. Ec licec diuerfa finc vota fecundum diuerfitacem eorfi 
quae vouenrur.Votum tamen continentiaeirapedit Matrimo- 
nium.fed 06 dtrimit. Quis afit voucrc pofticfciendum , qudd 
quilibetfantjmentis niu expreffe prohibeatur,quoniarh votQ 
lege fpirituctancti infpiratur.Prohibenrnr autem coninges v» 
tum continentiae emtttere nifi pari confenfu. Er fi alter vouit 
fineconfcnfu altcrius,vel etiam inttac monafterium,rcuocari 
potcft ab altero coniuge,quod locum habet poft carnalem co 
pulam.Nam ante licet fit Matrimonium per verba, etiam de 
przfenti inter eos contractum, poteft alter ab alcero inuito tc 
xenitenteintrarerdigionem, tc altertemanensin ffculo con 
trahere.Item Seruus inuito Domino vouere non poteft , nec 
monafticam vitam eligere . Item Pueri fiue Pucllae fi votum 
emifcrinranre tcmpu$pubertatis,quodcft in Puero 14. anno 
rum in Puella duodecimo,pater & tutor reuocare poflunt fi- 
ne peccato. Alioquin fi noo reuocaueriar cum ad legitimam 
zutem peruenerint,poft fitmum mancbit tc ratum. Votfi fim 
plexeft quod fimplidter emtttitut,profeffio veravd pnefum- 
pta monacharos vorum facit folemne. Itera folemnizatar pet 
lacri otdinis fufceptionem.Simplex vocum impedit Macrimo 
nium contrahendum rantum,votutn vcro folenne impedit c6> 
Uahendum tc dirimit iam contradum . 

Dt cegnmtiont cmrnali . Cmp. L X X V I 1 1. 

COgnatio tnplex eft carnalis.f.& fpiritualis.ac lcgalis.Car 
nalis alias duas ptzccdit naturalirer,&c6fanguintras ap 
pdlatur.Confanguinicas eft vinculum pcrfonarum ab eodcrn 
ffipitc defcendcntium carnali propagatione contracrum.Sci- 
pitem dico illam perfonam a qua aliqui duxetunt otiginem * 
ficuc Adam fuit ftipcs Chaim & Abel & aliorum qui ab eis 
cefleranr.Linea eft ordinaca collectio pctfbnarnm confangui 
nitate coniundarum abcodc ftipitedefcendenriura diuerfoS 
gradus continens.Lineae funt cres,vna afcendcntiura.Secuoda 
defcendentium. Terriattaofucrfalium feu a latere venietium. 
Prima cft afcendentium a quib.otiginemtraximus ficue Patcr,' 
Mater,Auus,Auia,Proauus,Proauia,Abauus,Abauia.Secuda 
defcendenciu, quiduxcruntorigmeanobis, ficut filius,Filia> 
Nepos,Neptis> Pronepos,Proncptis,Abnepos,Abneptis^Alia 
cft tranfuerfalium feu a latcre venienrium a qnibus non duxt 
mus originem.ncc ipfa a nobis, vt Fratar Soror. Filii duorum 
frartumquidicunturParrueles,vel duarum fororum quidicu 
tnr Confobrini,& eorundem Filii & Neptcs.Duae lincz dcfce 
dentes vnam faciunt tranfuerfalem.vtapparct in hoc excrn» 
lo. Filii duoru fratrum artinent fibt linea trafuer(ali,& quili 
ct eorum refta linca dcfccndit ab Auo eotum commuui. Se- 
cundum leges autem qudibet petfona facic gradum,fcd fccS 
dum canoncs io tranfuerfali linea duf perfouj faeiunt,vt puta 

duo 



Digitized by 



Google 



Liber Oftauus . 



102 



afoo fratret funtin prirao gradu fecundum canones , qui funt 
>n fecundo fecundum lcgcs,filii duoram Fratrum in fccundo, 
qui fun t fecundum leges in quarto , & fic de fingulis fufficiat 
hxcditfinitio.Gradus eft habitudo diftantiu pertonarum, qua 
eognofcitur quota gencrationis diftantia dtue perfoiue intcx fe 
di frerun t gradus ita computantur.Io linca afcendenti Pater & 
Matrrfunt in primo gradu, Auus & Auia in fecudo.Proauus 
& Proauia in rcrtio.Abauus & Abauia in quarco.In defcendg 
ti verohoc modo computantur.Filius, & Filia fuot in primo 
gradu,Fi!ii duoram Fratrum in fecundo, Nepotes eoru in ter 
tio,Pronepotes i n quarto.vltra quem gradum nulla hodie co 
fanguiniras cft , ficut nec vlcra feptimuro olim gradum pro- 
grcdicbatur. Verum ii aliqux perfonz atttnct fibi in vna parte 
m fccundo.vel in tertio gradu. In alia vero in quinto poteruc 
contrahere,quia fempcr ftandum cft rcmotiori perfonzin co 
languinitatc , in boc enim cafu rcinotior perfonaextra mcta 
conianguiiiitatis eziftit,vnde iam non attinct iili.Dcniq; regu 
lariter iemper debet iudicari pro Matrimonio,ni(icontut Ma 
trimonium ius inueniatur cxpreflum . 

Dt tognationt fptrituali . Cap. LXXIX. 

COgnatio Spiritualiseft propinqmtas ptoucniEs ex facra 
mcnti datione velad id tentione,vt ecce baptizat Sacer 
dos Puerum.tu eum fulcipis, «terq; veltrum efteius Pa- 
ter fpirirnalis.Species cognationis (piritualts funt tres.Vna di 
citur compateroitas, quasattenditur intcr Patrcm fpirirualem 
Pueri & carnalem. Alia dicitur pacernitas, quz eft inter illum 
qui fufcipitur,& eum qut lufcipicTcrtia fratcrmtasquarcft in 
tet Filium tuum fpiritualem & Filios tuoscarnales.Duz funt 
fpecies compatermtatis. Vna directa.f.cum ego fufcipio de fa- 
cro fonte filium Bert(,vcl ipfa mcu,& tftam nunquam potcro 
in vxorem habcre. Alia indire&a quando. f. vdiis coniugum 
poftquam funt vna caro erTcdti filium aliorum fufciptt.tn hoc 
cnimcafu amboparentesinfanris compatres cfficiuntur ctia 
alceri coniugum.qui uon fufcipit,quoniam communicantfibi 
coiuges adioncs . Tam dircdta comparternitas.quim indirc- 
«ra Matrimooium impedit contrahendoro,& dirimit tam con 
tracrum.Solcrautem quxri an aliquis duas Commatrcs poffit 
habcre in vzores vnam poft aliam. Sed refert vtrum comma- 
tetnitas prxcedar Matrimonium.vet fequatur.Si prxccdit Ma 
trimonium,vel faltem carnale copulam licite potcft, quia per 
vnionem carnis fequentcm.oon tranfitur ad vnioncm fpiritus 
przcedentem.Si verofequitur,diftinguitut . Etipfa diftinclio 
iis quatuor verficulis c6ptchenditur.Qux mihi vel cuius mea 
natum fonte kuauit. Hc,c mca commater fiiri non valet vzor. 
Si qua mea hatu non cxmefbntclcuauit.Hanc poftfata me* 
non inde vctabot habere. Nunc vidcndu e(t de patcrnitate; q 
attenditur inter fulcipient£& fu<ceptum,nunquam.n. pot ciTe 
Matttmonium intertales.Simiitter nec Laicus,necclericus in 
minoribus ordinibusconftitutus pot Matrimonium conttahe 
zecum illaquam fuismanibus bapttzauit. De fraternitate fpi 
xituali fciendum cft,qu6d omncs filii duorum compattum fi- 
uc ante compatcrnirate geniti (int,fiue poftea.poiTunt legici- 
tne matrimomaliter copulari,cxcepta illa perfona,qua media 
te compatcrnitas eft concracta. Na ifta pertona nunquam po- 
teft copulari alicui filiorum patris fui fpmcualis.Qiixricur au 
tem (i facerdotis filius velalterius viri qui baptizauic Puellam 
poflit contrabere cum ea quam baptizauit pater eius. Refpon 
deo nequaquam,immo etiain ficontracrum fuerit Matrimo- 
Hium feparandum eft , Dc tribus etiam fpeciebus cognationts 
fpiritualis dantur ues rcgulx.Prima cft,qu6d vir & mulicr fpi 
tituali prozimitate fibi coniundi non poiTunt intcr fe cotra- 
bere.Secunda eft.q/ Compatcr & Commater cum (iliis Coro- 
pathsvel Commarris polTunt concrahere . cxccpta illaperfo- 
na proprer quam contracta cft fpiritualis proximicas . Tercia 
cft ftxc.Filii vel Filix Compatrura , vcl Commatrum polTunt 
intcr feconrraheteexceptis pcrfonis illis proptcr quas contra 
cta eft fpiricualis prozimitas . Per tria vero facramenta taotu 
cogoatio fphitualis concrahirur.f.perCachecifmum.Bapcimu 
& Confirroacionem.Illa c.imen quz contrahitur per Cathccif 
tnum adeo czilis cft & inualida cj> viz impcdit Matrimonium 
Contrahcndum,nunquam autcm dirimit contraclum . 
Dt tognatient Itgali . Caj>. L X X X. 

COgnatio legalis elt quxdam proztmicas cx adoptione pro 
nenicns.Adoptiocft cxtranex perfonx in filium vd nepo 
te.vel deinceps lcgitima aflumprio.Spccies eius funt du;. Vua 
dicitur arrogatio.alia fimplez adoptio.Arrogacuriile, qui fui 
iuris eft.id eft qni non habet Patrem,vel li habet cman ctpar us 
cft, & rranfic in poteftacem arrogantis.Et illa fieri debetaucto 
fitate Principis.Adoptatur ille qui cftin poceftatefui Patns,& 
idco nou uanfit ia potcftaum adbptanus > & aoc fit impctio 



Magiftratua.Adoptare poteft Paterfamilias.qni fui iarrs cft,& 
qui generare poteft, na qui generare non potcft,vt Spado vcl 
Frigidus,non potcftadopcarc.Iccm necille qut minoreft.io. 
annis niii iufta caufa inceruenience.MuIier vero adoptare 116 
poteft , nifi ex refcripto Principis in folatiu Filiorum amiflb- 
tum ci conccdatur. Potcftadoptari quilibet tam roafculus , 3 
femina^lumrnodo fint miaorisftatisPatre adoptiuo.ita quod 
Filius eius naturalis cfle poflit.ErTcctus adoptionis eft,vt illar, 
qui adoptatur per omnia quafi Filius babeatur.ira etiam vt ab 
inteftato (ucccdat.Item arrogatus & cius Filii , vcl Ncpoces (i- 
qnos in potcftate habctcranfcuntin poteftatem arrogantis , 
quod non eft in eo qui adoptatur . Icem arrogator teuctur re- 
iinqucre Filio arrogato quaitam partem omuium bonorum , 
qua: habct fiue in ceftamcnto,fiue eum velit emancipare . Scd 
adoptator Filio adoptiuo nihii tcnctur rclinquere nifi ve- 
lit. Spccics autem adoptionis funt trcs . Prima quafi dcfcen- 
dentium attenditur inter me adoptatorcm Patrcm,& Filiam 
meam vcl Neptcm adoptatam.Secunda quafi cz lacere venicn 
tium inter Filiutn mcum nattiralera & Filiam meam adopta» 
tam.Tertia.f. lcgalis aftinitas intei me & vxotE filii mei ado- 
ptiui. fimilitcr inter filium meum adoptiuum & vzorC mcam 
cognatio lcgalis in lecunda fpccie Macrimonium , quamdiu 
funt in ciufdcm Pacris poteftate tantum.In prima vcro & tcr* 
tia omni tempore impcdic indiftincte . 

Dt imptdimtntt criminit. C»p. LXXXI. 

CRimtna multa funt qux impediunt Matrimonium con- 
trahcdum propter eorum enormitatem (icut cft inccftus.' 
Item qui vxorem fuam interfecit,aliam accipere n6 de- 
bet.Item ille.qni rapuit fponfam alterius.Itcm qut infidiando 
Matrimonio propnum Filitim defacrofonte leuauent,vt pof 
(n priuare coniugem carnalidebico & copia fui. Icemillequi 
interfecit presbyterum. Irem folemniter p;nicens.Gcneralicet 
tamen fi hutufinodi Adolcfcentcsfunt & timcturde inconti- 
nentia corum Ecclefia eis cocedere debet licentiam nubcndi. 
£t quamuis multa fiotcrimina, qux impediunt Matrimoniu 
contrahcndum,aulla tamen funt , qua- contractum dirimant 
nifi tria.Primum cft qudd fi aliquis adutreratur cum aliqua cS 
iugara , & ipfc vel ip(a machinatus fuerit in mott£ Viri ipfiut 
adulterx,vel in moncm vxoris ipfius adultett, cum cffeclu Tt 
fimulcontrahant,poftcacontraficrenon debenr,fcd (icontra- 
zcrint (eparandi funt.Sccundus cafus fi przftat fidem adulter* 
<$ ducet eam poft morti legitimi eins Mariti , vel vxoris eiut 
adultcri.Tcrtius eft qoando prxfentialiteream ducir, & cum 
ca con trahit.q? plus cft quam fidem dare deduccndo. Itaq; de- 
bent feparart, quod intclligedum eft cum ambo fciebant impe 
dtmentum,quaodo ficcontrazerunt.fieniro altcr ignoret,tuc 
credent illum cum quoconcrazitefle folutum polfetcuifto 
rfle poftmorrem lcgitimi & hoc propterbonam fidem,quam 
habuit,dctcrminacum eft autem ture nouo, g> fiucante fidcm 
datam,vel Matnmonium de f»&o contradum,fiue poftca,lc- 
gitimatatnen fupcrftite cognouericeam.debec omnino fcpa- 
ran.Illis ergoqui pcccant contra bonum Matrimonii & non 
cancra cflcnciam poccft infligi p^na necontrahant , fi tamcn 
contrahunc contradum cft.Illi vero qui peccanrcontra eflen 
tiamMatrimonii in eodcmdebentpuniri.Vndc & iftequifua 
viuentc cum alia contrahit , mortua prima cogitur remanete 
cum fccunda fi ipfa velit.Tuncctiim primus confcnfus habet 
effcdtum.Si veroipfa non vult,non eft Matrimonium. 
Dt iifpari tultu . C»p. L X X X 1 1. 

DE difpari cultu diftmgue.quod aut fidelis contrahit cum 
aifideli,Iuda>o.fiPagaiio,vcl Hxrctico.Aut infidcles intet 
fc. Aut fideles,& poftea labiror alrer eeru in hxrefim . In 
primocafu nullum eft matrimonium.Sponfalia tamcn potcft 
ndeits cum infidcli contrahere fub conditione vt infidciiscd- 
uertatur ad fidcm.Io fccundo cafo.f.cum coniugcs fiut infide 
les.verum eft matrimouium.Scd fi alterconucrtaturad fidem 
alter vero remanear ia iudaifmo,vcl iu gc utilitans crrorc.fi in 
fidclis non vult cohabitarcfideli.vel (i vult cnhabitarc.non ta 
men fine iniutia & blafphemia nomims Chnfti , vcl vt eum 
pcrtrahat ad infidclitacem,vel ad aliud mortalcpeccatum. In 
iftis tnbus cafibus cotumclia creatotis foluit ius matrimonii 
circa fidclem,& idco potcft contrahcre cum alia.Si vero infide 
lis vult cohabitare fideli finc aliquo predi£torum,6de!is fi vult 
ci cohabitarc benefacit.quia hocroonet Apofrolus ad Coriri 
thios.Si autem non vult non efccompcllcudus,tamcn illa vi 
uente non potcrit contrahere quamdiu durat Mattimonium. 
Quid fi Iudari vel Pagani contraxeruot cum confanguineis , 
fccundum titus fuos, ounquid poft conuerlionem rcmauebut 
talitcr copuIati.Dicas qu6d fic, nifi contrazerint in gradibut 
diuina lcgc ^phibitis.Qupd fi infidclis plurcs habes fiinul vzo 

xcs 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftotf ale Vincenti/. 



reseonnertirar prima tantum eft vxoreius.Etideo illam fola 
potcft rerirrtte.Quod autcm dicit Apoftolus.g» fi quis frater.i. 
fidelis habet vxorem io coniugio infidelcm , & hocconfenric 
habicarc cum tllo.non dimittat illam, non eil preccptum, fed 
cofilmm fecundum glo. Poflet enim eam liciridimirtere pro 
pter fornicarionem fpiritualem , fed Apoftolus confulit non 
dimitterepropterduo.f.vt per virum fidclem Mulicr infidclis 
luerifieret . Et ne gentiles propter feparationem coniugii do- 
ct rinam Chrifti abhorrercnt.Qgod autem dicitui hic,& hcc co 
fentit habitare cum illo, intellige cum fupplctione , id eft iine 
iniuria & blafphemia Chrifti.nec vt eum trahat ad infidclita- 
tem.vel mortale pcccatum.In tali enim cafu debet eam dimit 
terc,& p6t St contrahcrc cum alia . Quia vt dicit Ambrblius, 
non dcbecur rcucrentia coniugij ei qui abhorret auclorc con 
iugi j. Contumelia inquit creatoris foluit ius matrimonij cir 
ca cum que, relinquitur,»c no poffir accufari fi alij copuletur. 
Infidelis autem difcedens,& in Dcu,& in Matrimonium pec- 
cat. Itaq; non eft fides coniugii feruanda ei,qui idco receilit , 
rteaudiret nomen Chrifti. Si veroambo credideriotpcrcogni 
tioncm Deicoofirmaturconiugium.In tertio cafu. C. quando 
fidclescoutrahuntinter fe & poftea altcr labitur in harrefim , 
rei ctiam in infid-litatis errorem non poteft contrahere , qui 
relinquitur nondiftinfto,an interuenerit carnalis copnlaan 
■on.quia Matrimoniuro fiddiutn eft ratum,& ideo nullo cafu 
fuperuenienrc potcftdiilolui . 

De metuvelcoa8ione . C*p. LXXXIII. 

QVi vcro metus vel coaclio intet cedir.non poreft confen 
fus locum habcre,& per cSfcquens nec Matriroonium. 
Vis cft maioris rei impetus qni repelli nd poteft.Mctus 
eft inftaotis vel futuri pericula mentis rcpudia tio . Coactio fcu 
▼is alia leuis,alia vioIenta.Lcuis non excludic confenfum ma 
trimonialem,fed violeota.C.cum quis capitur.vcl trahiturinui 
rus.ducitur vel ligatur. Itcm metus alius cadit in conftantem 
virum,alius non ilie quicadit in cdftantera virum excufat, 8c 
excludit confenfum Matrimonii , vt metus morris & corporif 
cruciatus.Item metus ftupri & feruitutis , iftos quatuor roetuc 
duobus verfibus comprehendas.Excufare metus hos poffe pu- 
ta,quia nefcis.Stupri fiueftatus verberis atq; necis.Item nota 
tptahs metuscadererin vnum, quin6dicerec*cadercin aliu, 
guia non verifim ilc hominem clarx dignitatis in vrbe timuif 
le, vel quod rex parui militis metum timeat . Item fi aperciffi- 
rnas probat iones habeat repellit prxfumptio,qux contra eum 
eft , & lic iudex fccundum diuerfitatcm perfonarum & locoru 
iudicabit qualis iit mrtus, & iudicabit Matrimooiuro aliquod 
Vel nullum . Icem Mulier quae ftetit pcr annum & dimidiu cQ 
narito,vel confenfic in carnalem copulam.nodcbet poftea au 
diri,fi allrgat metum,*vel violentiam.CIerici in quatuormino 
xibus ordinibus coftituti.niii (int in aliqua religione, quae co 
tinentiam ptofitctur liciti poiTunt contrahere.fi veroin facris 
ordinibus,non poiTunt.Et fi contraxerint fepatabuntur. 
Dt ligationt & publita honefiate . Cap. L XXXI III. 

NVnquam vcro aliigatus vxori poteft, vcl potuit aliam du- 
cerc,nificuidiuioarcuclacionc& inftinclu Spirituflandti 
xcuclatum fuent iicut Patriarchis . Tamen ii vxor credit virfi 
xnortuum,& conttahit cum alio.dicq» quamdiuita credir.nec 
illc reuertitur, excufarurab adulterio & foroicatione ptopter 
jgnorantiam fadti. Et filii ( fi quos et fecundo concepit) ludi 
cantur legitimi.fed ftatim cura reucrticur pnmus,debet recede 
xe a fecundo,& redirc ad primum. Quod fi non reuertitur.crc 
dit tamen cum viuete non cxigatdcbitum a Marito,qucm ac 
cepit,fcd ei exigenti.reddat. Scd pone,cj> vir iuit in exercitum 
contra Saracenos, vel in rcgionero longinquaro,& nonreuer 
titur , ac nefcitur vtru fit mortuus vel viuus, quid facict vxor. 
Pic qudd quantuncuq; iuuenculafit , contrahere non poteft 
donecfic cerca de morce Mariti. Sed qualUer ccrtificabitur . 
Refpondeo per iuramencum illius fub quo militauit, vel etia 
loctotuni qui mottem cius bcne nouerunt . Cum autem dicit 
Apoftolus mortuo viro, liberata iit a lege viri, vidctur , qudd 
V xor Lazari noa tenebatut ei,quando fuit refufcitatus.Sed c6 
tra ad Ha-brros. i i.Acceperut Mulieres de refurrcctione mor 
tuos fuos.Refpondco non tencbantur t quia in motte folutum 
• fuit vinculum Matrimonii . Quod autem dicitur accepcrunt 
&c. Hocfadtum cft de honcftate non de neccflicatc,& opor- 
tebat iinerucnire nouum confenfum, & fic nouum erat Matri 
rnomum.Sed fecundum hoc vidctur , qudd fi aliquis religio- 
fus.qui fecit profeflioaem vfq; admortein fufcitaretur,a pro- 
feifionc folucrctur:& poflct manere in feculo.Contra donum 
gratii debt-t ptouocare in mclios.Refpondeo non eft fimilr.ga 
vinculum Mattimonii cft ad horaines,fed vinculum profcflio 
nis ad Dcum . Eft cnim (piritus creati ad iacrcatum . £t quia 



extrcma indifiolubilia funt , ideo & vineulu indifioIubile.Va- 
■de tenetur ad iftud Religioiiis quamdiu potrft, Publicx hone- 
ftatis iuftitia cotrahitur cx defpofatione, puta fi aliquis dcfpd 
fauit pucllam feptem annorum, vcl vltra,& liccteam non co- 
gnofcat,tamcn nullus deconfanguinitate etus potctit eara ha 
bere in vxorem,nec ipfa aliquam eius confanguincam. 
De affinitste . Cap. L X X X V. 
» Ffinitas cft proximitas perfonarum cx carnali copula ve 
/\ niens omni carens parentcla.Ex copula carnali idco disi 
7" quoniam tam per fornicariam copulam quam pcr lrgiti 
rnam contrahitur amnitas.Ex pcrfona igitur addita confangui 
nitati per catnis copulam contrahitur , quia omncs mariti co 
laoguincarum meaium funt mihi arfincs in tllis gradibus , in 
quibus vxores eorum artinent mihi.Nam & qua mihi cft in fe 
cudo gradu confanguinitatis maritus eius eft in primo gradu 
affiiutatis,fic & in iecundo gradu, & ficdecaitcris , quottiant 
gradus computan tur inter affincs rcfprclu confanguinitatis ta 
tum.Et qnod dictum eft de maritis confanguincaru meatum, 
idem per omnia iorelligas de vxoribus confanguincoru,quia 
ego fimiliter fum affinis eis in eifdcm gradibus.Ite omncs co- 
fanguinci vxoris mcae funtmihi affinesin cifdcm oradibus,in 

2uibus funt confanguinei vxotis.Et omncs mci confanguinei 
mili modo funt affines vxoris mcx in cifdcm gradibus in qui 
bus func mihi contangainei.Habebat autem olim ptohibitio 
nem vfqj ad fcptimum gradum, hodie vcro vfq; ad quai tucn 
gradii inclufiue ficut ipfa confanguinitas. Notaqudd fi peifo- 
na,qu; tibi eft affiois per appofitionem generat filium dc con 
fanguineo tuo,filiusilie efttibi confanguineus,& nonaffinis. 
Si vcro de extraneo nihil tibi attinebit.PerappofitionC tibi io 
dixi,quooiam fi tibi cft aliquis affiuis per appoiitionem tui.i. 
g> tu appofitus fisconfanguinitatieius,figenerat filium , ille 
crit tibi affinis ficutparcns fuus,fedin alio gradu.Ircm nota, 
qudd licct moriatur confanguineus, quo mcdiante coatrahi- 
tur affinitas perfona qux fupcruiuit remanet affinis. Itcm con 
trahitur affinitas,vt didum eft,non folum per matamcuium, 
* fed etiam per foroicarium coirum, dum tamen otdinc naturae 
fecus aucem fi extra ordinera.hoc cft exrra vel circa vas dcbi- 
tnm «liquis polluerit aJiquam,quia talis pollutio.ncc facit faa 
guiniscomraixtionem.nec carnis vnitatein perquam contta- 
hitur affinitas.Idcm credo fi inuafit dauftrum pudoris.non ta 
men perucnic ad cpnfummationem operis • 

De impottnti* coeundi . Cap. L X X X V I. 

INterimpcdtmcnta matriroonii impoflibilitascrvcudi maxi 
mum obtinct locnm,quoniam ex fui natura potius quam cr 
conftitutione Ecclefix impedit matrimonium. Et eft vitium 
animi vcl corporis.vel vrriufq; quo quis impedicur alii carna 
liter commifccri.Spccies eius func plures.Nam alia eft natutx 
lis impotcntia,vt frigiditas in viro,& arAario iu muliete.defe 
cmsxtatis in Puero.Alia accidentalis vt caftratio.malcficum. 
Item naturalis,alia tcmporalis.alia perpetua. Teporalis, qux 
eft in Puero impedit, quia qnamdiu inellei non poteft concra 
here.Perpetua vero eft q eft in frigido,q impedit contrahendu 
& ditimit lam cottactum.De coarctattonemulieris dicQuod 
licetfitanatura,fi tamcn poteftci fubueniti bencficio mcdici 
nx, vel per afliduum vfutn cum homine conucnentis ftaturx, 
no impcdit matriroonium,aIiter autem & impedtt & ditimit. 
De accidentali diceuduro,qudd qui inepti funtad tcddendutn 
debitum contrahere non poflunt ficut nec Pueti.Et fi contta- 
xerint diuidedi iunt.Malcficium, ii fic temporale,nullum pr; 
flat impedimentum matrimonio. Si vero pcrpetuum impedit 
&dirimit.Frigidusquidemnullam poteft cognofcere,necmo 
uctur ad voluntatem coeundi,fcd maleficiatus potcftalias co- 
goofcere prxter illam,cum qua malcficiatus eft . Et idco curn 
celcbrarurdiuortiusn tone frigiditatis, no datur licentia vito, 
quddducat aliam, &fi duxeritfeparaturfccundum matrimo 
nium & reftituitur ptimum,quoniam apparct dcceptain fuitTe 
Icclefla.ldem cft G feparatur proprer atclationcm mulieris,& 
i) fa n ibit ali i.Si vcto proptci maleficium fcparanttir , vtriqj 
datur licentia nubendi.Si auteni muhcr proclamat, & dicit <jf 
vir cam cognofcere non potcft , & vit dicit quod fic , & >uta- 
mcto firmauericcj) ea cognouerit ftatidu cft iuram£to viti,cj,a 
caput eft mulicris, ni fi mulier <?ndat fe vitgmc g afpcctii cor- 
poris.Porrodcficicntibus probationibuset ambo coiugesjpfi 
tercnr^contra roatrimoniu n6efiet pp hoc ab Ecclefia fcpara 
du,cu quianounulli inter fe cotra mrimoniu vellct coiludcro 
fi fuc. cofeflioni crcdcret cflc fladu,cu up fauote matrimonii. 
De hit qtu Matrimonium impediunt.ftd ctntraSitm 
ntn dirimunt. Cap. L X X X V I I. 

OMnia vero impcdimentafuperius numetata antequam 
mactimoniiun contiahaturinterucnictia/cruacis diiliu- 

Qiouibu 



Digitized by 



Google 



Liber O&auus . 



103 



CKonibus fuper quolibet impedimento perrralhs , impediant 
Matrimonium contrahendum,& dirimunt iam contraClnra . 
Sed fi pofteaconfequantur non impediunt nec dtrimunt.Gge- 
tera Tero impediant contrahendum,fcd non dirimnn t iam co 
trac"tum,quae funccempus feriarum,& interdi&u Ecclefia:. In 
• quidem feriarura contrahi poflunr fponfalia, & etiam Matri 
- inonium folo coufenfu.Sed traduCtio vxoris,naptiarum folem 
nitas,& carnalis copnla prohibcntur. Tempus lllud taxatum 
cftab aduentu Domini vfq; ad odauas Epiphanisr,& a 70ivf 
<que ad oclauas pafche, , & tribus feptimanis ante feftum beati 
lobannis Baptiftar.De quibus determinatum eft hodie q> inri- 
piunceribusdiebusancc Afcenfionem,& protendutut vfq; ad 
«fiauam Penther.SeqaiturdeinceidiCto Ecdelix.f.qh alrqnis 
prohtbetur contrahere cum aliqua,quia forte dicitur eius cdn 
fanguinea velaffinis, vel fp6fa alterius.vel ppaliud . Illi quo 
xum Macrimonium interdicitur,non dcbent contrahere,fed'fi 
concrahunt,nifi aliud impedimentum perpetuu impediat pof- 
funtfimul petmanere,& non font fepatandi nifi ad tcmpus vt 
agant p(nitentiam,quia mandatum Ecclefiae contcrnpfcrunt. 
Sane vtdiuerfa circa Mattimoniuni pericula euitcntur.ftatu- 
, tum fuit in concilio gcnerali.vc cum Matrimonia fucrinc con 
trabenda,in Ecclefijs per Presbyteros pubiice proportatur Co 
xtetenri termino pr?tinito,vt infra illum qui voluerit & vatue- 
xit.legitimum impcdimftam opponat Et ipfi presbyteri rrihi- 
lominus inueftigent vttum aliquod impedtmentum obfiftat. 
Cum aute" aparucrit probabilis come&ura contra copulam 
contrahendam, contraftus interdicatur exptefle , donec quid 
fieri debeat fuper hoc manifeflis conftiterit documehtis. 
Dtdiuortio. C^. LXXXVIII. 

NEc vero coninnftio nec feparatio Matrimonii faciencla 
eft.nifi aliquibus agenttbus & teftificantibus.Notandu 
verocp fi aliquis confeflus fucrit in tudicio quod ador 
|>roponir,ftandum eftcortfcflioni eius.nifi pcrconfeflionem il 
famfieret prciudicium Matriinonio,deqUo agitur.vel etiam 
alceri Matrimonro.rimctiircnim colludium.Si vero interroga 
-tus in iure negat,- quod proponifprobare debet qui proponit. 
•Itfinonprobat fuccumbir. Itemad omnia quis reftitucndas 
«ftdequibus probauit fcfpoliatum.Item fi Mulier dicat fe ha 
iere vitum fufpeclum,qu6d eain latdat,& vtrifirnilem canfarn 
iufpicionis oftendat, adofficium IudicisfpeClatiuberecauere 
llbi.fufHcienti cautione.q. Maritus traftabit eam in lcdto,& in 
tnenfa,& in omnibns ficut vir tra&are debet vxorem. Et q> no 
hedat eam in perfona veltn rebus , nec aliquo modode hone- 
ftabit eam.falua tamen corre<5tiorre hodefta maritali, &lrmu 
lier non confidit de iurarnento viri.caurionem debct prxftare 
«jnam magis timet.f. pignoracitiarn,vel fidciuflbriam tirbp^na 
proraifla . Qntlibct poteft accufatc Matrimonium ad plcnum 
diuortium ceTebrandum.qui itoWprohibetur.Cum autcm iam 
"*fq; ad qnartum gradum prohibttio coniugali* copulJe fit te- 
ttriCta , fiqvis contra pronibttioncm huiufmodi przfumpiertt 
<opulari,nulla v 10ngiitquitate defendatur annorum, cum tfltl- 
turnitastempotis non minuat pecCatum, fed atigeae Maritos 
poteft accufare & dimittere vxorem propter fornicattonem & 
«conuerfo. Ifta caufa extenditur ad fowicationis fufpicione 
.& violentia, veib» gratta.St probatu eft q> fuerit folns cum 10- 
]a,nuduscum nuda,in codcm loco racens,& hota fecrcta.^Ite 
«redo quortextendituradcrimen iodomiticum.Intclligendu 
«ft etiam tdem de fpitituali fornicatione, fed propter carnalc 
femel commiflam poteft virdimittere vxorem,& vxor virum 
froptcr fpirirualcm non poteft,it velit fe corrigere.Sunt tarnc 
quidam cafusin quibusadultetanon poteft accufari a viro.Pri 
mus fi & ipfe conuincitur fornicari.Secundus fi ipfe proftitUit 
eam. Tertius cum ipfacrcdcbat vtrum deftinCtum , & nupfic 
■lii : nam Maritus rediens tenetnr eam rccipere hort obftanrc 
tali adulcerrb, nec ftcterit fcienter com fc/cundo Marito poft- 
«fuam primus venit.QnartUs^ficogiiitafuerit latcnter abali- 
quo.qucm credebat cffe proprium virUm.Quintus ,eft fi fueric 
%iopprefla,hocautem mtelligode vt abfoluta.Sextus eft.qua 
do rcconciliauir eam fibi poft aduitetium commiflum.vel eam 
' publice adulterancem retinet in confottio matitali. Septimus 
cft qu6d fi aliquismfidehs coniogera infidclem dimtttat, di- 
«o fibi libello replidii,& illa nubatalii fecundnm ritum (uum, 
£ipfe conuertacar fidem,& ipfe tcnctur eam recipere aon ob- 
itante quod ab alio'fit cogmta , cui (c 'coniunxerit nifi alitet 
fuerit fornicata.Effedtashuiusaccalattonis eft,quddfi mari- 
tus probat quod intendit, vel Mulier hoc c6fitcaf,nifi Muiiet 
xephcct contra eum aliquem de pterfictis.7.cafibus abfoltutur 
«b cius cohabitatione, & (eraitute ^ua fibitenebatut,& habi 
tum teligionis ca iouita fumere poteft , & in fifculo fine ea vi 
oexe p otet\(ed taxaca conuaerc tettetat ^uamdia UU »»k • • 



£)# fMqt Ugitmh &iUtgitimis . C*p. LX X X I X. 

LEgttrmus filius eft.qui de legitimo Matrimonio natus eft, 
vel deco,quod in facie ecclefix legitimum teputatur.qia 
nis in vcriratc Matrimonium non fueiit,quando.f.ambo 
coniuncti funt bona fide,credentcs (c legltime copalatos dum 
modo alter corum tantum hoc crcdat . Nam fi Mulier alictii 
coniugato nubat bona fide crcdcnseu folutum, & ex eo filios 
fufcipiat,lcgitimi iudicantut,& vcriq; parentt fuccedur.Siquis 
aucem clandcftina vel interdicta coniugia inire praefumplerit 
in gradu prohibico ctiam ignoranter, fobolcs de tali coniun 
Ctione fulcepta,prorfus illegitima cefcnda eft.de parcntfi igno 
rantia nullum habitura fub(idium,cum illi talitcr contiahen- 
do non experces fcienciar,vel faltem aftc-Ciacotes ignorantizvt 
deantur.Pari modoptoics illcgttitna cft ccnfcnda.fi ambo pa- 
rentes impedimetu fcientcs legitimu.prtteroe inteididu.ct fi 
in c5fpe£tu Ecdefia; c6trahere praifumpfetunt.Ite nota cpqua 
druplexeft ftat' fihoru . Aliisiit natuiales & lcgitimi.vt lunt 
-illi qui de vxoribus procreantur. Alii naturalcs tantum vt filii 
concubinae.f.qni dc foluto& foluta nafcuntur,qux podetcfle 
vxor.Alii ftint legitimi tantnm.vt adoptioi,Alii neclcgitimi 
necnaturalcs<qui (putii dicuntur, vt i(h,qui deadultetio velin 
ccftu nati funt.Scquitnr qualiter non lcgitimi lcgirimacur.Pii 
mns modus eft per fubfequen$Marrimonium:nam (iquis ha- 
bcc naturales filios de aliqua,& poftea couttahit cum ipla.filii 
iam nati Iegitimantur,fcd fi fpurios habct ex ea non efticittn- 
rurlcgitimi.Sccundus fit per (pecialem indulgentiam Domini 
Papar.Hi duo modi fecondum canones reperiuntur- Scqufitur 
& ali i quidam fecundum leges. Vnus cft , fi Pater offerat filiu 
' naturalcm curiae Impcratoris & fiat curialis.Sccundus (i Pater 
decedens in ceftamcnto cum nominet legtcimum h£tedcm,& 
ipfc pollea offetatpiincipi tcftamentum.Tettits fi millo F1I10 
' lcgirimo etiftente,Pacreq; defunclo.ipfe naturalis Filius (erp 

• fuin offcit.Quartusfi Pater in publico inftruraento , vel cum 

• triti m rcftium fufcnpt ooe fcripto eum nominct Filium, nec 
- adicccric uacutalem.Crodefta irem Filioseflelegitimos.quta 

fucccduut in omnibus bonis parentum. Naturalcs autcm.frHi 
in fexta parie harred.-tatis Pattis fucccdere poflunt,fpurit vero, 
& <]ui txdamnatocoitu (untomni profus beneficio etcludu 
tur ■ Hxc dc facramentis vetctis ac uouas lcgis propter illatnj 
Iacobi fenrentiam,qua legalia reuocata funt breuitcr huichi- 
' ftorix intcr (eruimas, nunc ad ipfam hiftoriam rcdeamus . 
De rpi(iol*JpoflolerHm & chronich* Aiincrum 
Pttri&P*uli. Cap. XC. 

COmeftor. Placmt igitur confilium lacobi Apoftoli fenio- 
ribus,& communi confeufu clegerut viros,per quos mit- 
'tercnt eptftolam ctim Paulo & Barnaba,Iudam.l.& Sila.Cuq; 
defceudiflent Autibchiam , eongregata mulrirudine tradide- 
runt cis epiftotirt . Et audita confolarione de tugo legis non 
'imponcndo fibi.gauifi funtftatres degeutibus. Non cft autfi 
■ h"ic prztercnndum q? de pr;fato afcenfu hio in Hierufal? prb 
*dirimeda litc pretaxata, fcrtbit Apoftolusad Galathas in hirc 
'trrodam. Dcinde poft annos. 1 4. f.a conuerfionc mea afcendi. 

• Hierofolymam cum BltnabaafliimptoTito, & contuli cuTn 
eis.f.Apoitoliscuangelium.quod praedtco in gcntibns.Ex quo 
-ahnorurh numerocolligitur , quia eodem annoquo Paulus 
' afccndit Hiero(blymam.f.t4.a conuerfionefua^ecrusafcen- 

dit Rorharri , & eodem anno fedit ih cathedra Epifcopali in 
•qua fcd1.if.annis14.ycro & lj.jj.reddunt . Vtcefimo antcm 
-& quintoanno a ptomotione beati Petri in fedem Rbmanarh 
-' f.vltimo an-no Ncronispafli funt Petrus & Paulus,& fic j 9 a 
conuerfibne Pauli.Vnde coHigirUr Paulum adfidem conuer- 
"fum eodem anno quo paflus eft Dommus, cum conftct Petru 
& Paulum.t o anrio.a paflione Domini qui fuit vltimus Nerb 
•nis paflos efltmartvnum , fi autem quandoq; legatur Paulus 
conuerfus ad frdem fccundo anno a paftione Doinini.Intclll,- 
g-ndum eft feCunda cmergenii raroeu eodcm vfuali.ficut alibi 
dcterminatnm eft. Quartodccimo ergo anno a pallione Do- 
mini.f.quarto anno Claudii afcendit PcttUs Romain, & fedrr 
in cathcdra Epifcopali . icannis fub Claudio , qui regnauit 
I4.annis,& Ncro poftcum totidcra annis. Pnmoquidcm fe- 
'dit Antiochix. 7. annis in fedc Epifcopali, quod neceiTarr5"dt 
i. illorum. i4.oportct intelligi , qui a paflione Domini rliixe- 
^htnt vfqne ad eiuS promotionem in fedem Roraanam. Poft 
feprem autcannos quibusfedit in fede Antiochena confilro 
Dni de Hierololyma afcendit Romam,(ed 111 alcenfn tranfijt 
per Antiochiam,vtconfirmaret fubditos fuos in fide.Et vt ha 

• becut in chronicis fubftituit EnodiuoV in fede Anciochena . ' 

D« boc epud fmutut fttrum torripuit . Csp. X C I. 

IN tranfitu per Antiochiam redargutus eft a Paulo Petrus*, 
<jwacomcdeuscumquibu(damfratrtbus dc Iudaeatimcra 

CtM 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



6ss moleftare.difcernebat eibos , tt itageotes cogcbat exem 
plo fuo Iudaizare.A&or.In hacancem reprchenfionc( fecun 
dum glofam Auguflini ) commcndatur fitmitas & charitas & 
humilitas Pctti . Qiji cum ptimus Paftot Ecclcfix a Domino 
inftitutusfit,talcrn obintgatiooem a pofleriore paftore.f.Pau 
lo pto falutegtegis libcnter fuftinuit,& in hoc exemplu po- 
fieris prxbuit.Laus itaq; iuftx libertatis in Paulo,& fan&c hu 
snilitatisin Pcttocoituit.Dehac autemreprehenfionediiTen 
tiunt Augufti. & Hierpnymus,Gcut & dc legalium poft Chri- 
ftu obfcruacipne.Hieronymus.n.dicicIcgalia poft rcfurrcctio 
ae CGrifti.non debuifle ab aliquo obfcruan.led Pecrum inui- 
tum hoc fecifle ne Iudxos amittetet . Nec io hoc dicit cu pec 
cafle.quta bona intentione hoc agebat , licet illi pcccarcnc,^ 
quafi eiu* exemplo Iodaizabant,nec veram fuiflc reprchenfip 
neilla.fcd fimulatoria,& difpenfatoria.f.vt pet hoctcirent ge 
tes,non efle iudaizandurn,ndentcs tin Apoftolu in hoc rcpre 
heridi. Auguftinus aut dicit Pctru fctuatTe legalta illa,non di- 
fpenfatorie,fcd retc Sc libete,quia ta fibi , q aliis conuet fis cx 
Iudxis licebat ea tunc fcruare, ita tn vt fpem in eis non pooe 
ient.Diftinguic.n.tfiplicc ttatu legaliu.Vnum in quo fuerunt 
quafi viua.f.ante paflione Dni.Tiicn.ofs ludxi tenebatur ea 
feruarecx prxccpto.Secundu in quo fuerut quafi mottua,fcd 
aoodu fe?ulca.f.a padione Dni.cx quo di&u eft a Dno. Con- 
fummarueit vfq; aifidei mauif-ita teuelauone - Hoc.n.tgc 
ecrmillum crat ea obfenu.te Iudejs,<}a Mater mottua erat cu 
nonptead tnmulum reducenda & u-pclienda . Nontnerant 
fub ptec.pco.nee iam aliqua vetiras fututa fubeffc ctedebatur 
quia iam ctat exhibita.Tcttiu in quo fuerunt moitua & fcpul 
ca.i~.poft fi-lcm reuclata.txtiiijc.n.neq jprarcepta func ncq; pet- 
miua,fcd otno ptohibita, ncc cincrcs Mattis fcpulcz de tumu 
]o eruint^.qd eflct fcdil tc bortibilc.Quod cigo Pcttus habuit 
difcretionc in cibis.non fccitdifpeufatiuefm Auguftimi, qa 
boclicebat ci fimplicitet tunc,& ctolbus ludxis couerfis.Sifr 
illa repiehenfio Pctri fm A uguftinu non fuit difpenfatotia , 
. fed vera.Pjccabat.n.Pcttus,incautc vitado minus fcandalii Bc 
dimittedo maius.Etdr q> peccauit renialitct.f.ex ignoraucia, 
quia iimplici intentionc hoc agcbat.Vf aut Aug.vetius fenti 
re qHierpnymus ad roinus de nac tcpichenfiouc. C q> fueiit 
, veta non fimulatotia.ncc difpenfaroria . Hoc. o. dtcic textuc 
apcrtdq? reptebcnfibilis ctat,& q> non ambulabat ad vetitatc 
cuangclii, ncc ctcdendum cithocaliquo rao Apoftolu menti 
tum fuiiTe,maxime cum in doctrina religiouis fccunduta Aa 
guflinum nullo modo menticndura fit. 

Dt tumgtlit Pttri quod MarcHt cenfcripfit . 
C»f. XCII. 

EVfcbius in hiftoria ecdefiaftica li.a.Igiturcu Romanx vr 
bi clarum retbi Dcilume fuiflet cxottu.Sisnonis Magi te 
nebrc. cu fuo auftotc rcftin&c. sut.Setmo auc reritatis & lucis 
qux pet PettU ptxdicabatuf.rniucifoiu mcntes placido illu- 
fttauit auditu.ita vt quotidie audicacibus cu nulla vnq. latietas 
ficret. Vn nec auditio cius fola fufrccit.fed Marcu difcipulum 
eius oibus ptccibus cxotauemnt.ca quxillcvetbo prxdica- 
bat. ad perpctua eoru cdmonitionc hfidx fc tip rucx craderec , 
quo domi fptifq;in huiufcempdi vcrbimcdicationibus^ ma- 
ne tet. Nec t >rius o)>fecrado defiituc.q <j> orau:tat impettarSt . 
£t hxcfuit caufa fcribcndi^d ito Marcu dr euangelitl. Pettus 
tcio vt p Spumfaoc~tu teligiofe fe fpoliatO copetu, futto delc 
clacus.hiic eotti pet hoc deuotioneq; cofidcrans.faSuq; cofir- 
xnauit. Et in perpetuu legcnda fcriptuta Ecclefijs tradidit. Hie 
ionymus in lib.de illufltibusviris. Allumptoitaq; Marcus coa 
gcho.qd ipfe confccetat , petrexit ad Aegyptu»& ptimus Ale 
zandtia: Chtiftu aonuncians,confticuic Eccjefia tantx doctti« 
nas,& vitx contincntia, vt ofs (cftatorts Chtifti ad excmplC 
fui cogetet.Deniq;PhilodilTcrti(fimus Iudxotu vides Alcxa 
tjriz piima ecdefia adhuc Iudaizantc,quafi in laudegctis fu( 
libru fujjcoru conueifationc fcripfit.£t qu&Lucas narracHic 
xofoly m; crcdcntes ot t habuiflc communia,fic ille quod Ale 
xandtix fub Maicofieri doclore ccrncbat memoriz tradidit. 
Dt Romanu Pentificibut mfctrovfomd Siluejlrum . 
C»f. XCI I I. 

EX chtonicis Romanoiu Pontificu. Pcttus igitur Apoftp 
lus filius Iohanis de Becfaida Galilex. poft pa (fione DfU 
anic Epatii fcdit Ecdefix ptinceps annis quatuot.poftqa 
tenuit tpatum Antiochix, fcptf annis. Deinde venit Roma.ibt 
que.3.5. annis Pontificatu tenuit,& Papa efle,fedic annodni. 
4;.Sedita3t impetapt:Tybetio,poft CaioCaligula,poft Clau 
dio, poft Ncronc fub quo Manytiu paflus eft.Linus cxpit an 
no dni.70.fedu annis.iz.impetare Galba.poftVefpafiano.poft 
Tito.Cletus c(pit anno Dni Sa.fedit annis. 1 i.imperance Do 
mitiauo. Clcrncfic cjpit anno Dai.?4>fcdit »uuis,>.inipeiaa • 



tc Domitiano.poft Nerua.AnacIetus Cfpitano Dni.ioi.fecGt 
anuis noue imperace Traiano. De ifto tacet Eufebius in chro 
. nicts,& dicit q> Anaclctusipfc cft Cictus,fcd Damafus Papain 
chionica Romanoru Pontificujqua fcnbit Hieconymo ponit 
. eos pio duobus.Ec dicit g>Cletusfuit natiooeRomanus.Ana 
clctus aut G1ecus.N0 folfi aut in hoc , fcd ct in aliis plutibos 
ctonica Eufcbii ab aliorfi chronicis vr diflbnaie.E uatiftus fe- 
dic annisn6ue.Alexanderannis.io.Sixtus.io.Thele forus.it. 
Iginius^. Pius. 1 1 .Anicetns. 1 1 .Sothter. 1 1 .E lcutciius. 1 j. Vi- 
dtor.io.Zcphirinus.8 .Calixtus 6.Vibanus.4.Pontianns.6.An 
cheius.ii.Fabianus.i4.CoineIius.z.Lucius.3.Stcphanus.7.Xi 
ftus.i.Dionilius^.Felix. j.Euticianus.i.Cains.i i.Marcdiin*. 
8. Quo Maitytiu paiTo ttcr ^fccutiones Dioclctiani & Maxi 
miniani vacauit Pontificatus annisfeptem • Poftea fcditMar 
cclIus'annisquuiq;,Eul'cbius fepte.Mclchi*dcs.4.Siluefter 15. 
Hic Conftatinu lmpetatotc baptizauit , qui & pace Ecdefiae 
tcddidu.na antea vigente petf ccutione p£ni ornnes Pontifi- 
ccsquiinfcde Romana prxrueruntniartyrium fubietunt. 
Cttbmltgut cttenrum vfque *d ianectntium . 
Caf. XCIIII. 

POft beatu filueftrum fcdit Marcus annis duobus.Iuliu*. f. 
Libcrius.7.Fdix.i.Damafus.i8.Siritius.if.Anaitafius. ). 
li)nocctius.i i.Zofimus. i.Bouifacius ttibus.C(Ieftinus.8. Six 
tus noue.Lco.n.Hilatius.i.Siroplicius i<.Fflix.8.Gclafius^. 
Anaftafius vno.Simmachus.i6.Hormiida.i8. Iohanncsduo- 
bus.Agapitus menfibus.i i-jiluctius ragfibus quinq;. VigiLtw 
aunis fcx.Pelagius q uatuor. BcucditSus quatuot .Pclagius dec£ 
Giegotiusdiaconus i3.Sauinianus vno.Bouifaciusmenfibna 
o: o.Bonifacius annis fex.Deufdedicj.Bonifacius fex.Hoo» 
rius.iz.Seuerinus. 1. Boiufacius.f .Iohanncs vno.Thcodom* 

6. Mattinus fcx Eugcnius cribus . Vitalianus. iz. Adeodata» 
qoacuor.Donus.t.Agatus duobus.Leo meofibui-io.Benedi- 
cius incufibus decem.Iohannes vno anno. Couonmenfib. n. 
Sergius annis.i}.Iohaoues ttibus.lohaqnes duobus. Sifinius 
dicbus.aj.Couftantinus annis fcpic.Giegotius.if.Grcgorius 
dccem.Zachatias decf.Stephanus quiuq;.Paulus deccStepbaa. 
nus quatuot. Adriauus. ij.Lco.io.Stephaous fex.Pafcbalis £c 
ptem. Eugcnius nibus. Leo oclo.Benedi dus annis duobus. N*. 
colaus.y.Adrianus quatupr.lohanej.io.Martinus vno.Adm 
nus rno.Sccphanus.5.Formofus.4.Bonifacius.iz.Siephaous 
vno.Romanus roetifibus.^.Thcodorus.zp.dicbus . lobanaes 
annisduobus.Benedidus.^-Leo menfe vnaChuftoforusmea 

. fibus.6.Sergius J aanis-7.Anaftafius dupbus. Dando-rocnfibui. 
4.Iohanncs apni^ii^. Leo.menfibus fcx.Stephanus annis.il. 
Iohanncs.4.Leo,),Stcphaous. J.Martinus. j. Agabuus nooc- 
lohannct.8. BcncdiitUs.i J,co vno.BenediCius duobus.Iohaa 
ncs./.Bciicdic3usri:o.DofHis.i.Bonifaciusn)cnfcTrio.Bcnedi 
ctusannis.8.Ip!ianes.mcfibos S.IohinvsaqiHS io.Gicgorius 
aooo.i.Iohanesmefibus.iQ.SiJuertcr aafus.^.lohancs q vooatf 
Sigo m£fib 9 quin.q;. lobaoncs <j voct Fanafius aaaus. f .Scrgi? 
qui Tocatut Ofpioannisij.Bcnedujtus Fratet Alberici matoj. 
lisannis.K.Iohannes fratcr cius noucaniiis . Bcaedicnisqui 
vocatut Chctophilatus.i} .SUueftci Sauincnfis cpifcopusdie- 
bus.f ;.Grcgonus,i)ui vocacur lohannos Gracianus annis duo 
bus.Clcmens qui rocasur Sugetius menfibus.?. Damafus qui 
Tocacur Popo diebus. xa. Lco fandiflimus qui vocatut Brur 
nusannis $. Viftot duobus^Stephanus qui vocatut Ercdericut 

. menfibus.7.Bencdidlus Belleorncnfis Epifcopus mcnfibus. 9. 

, Nrcolaus qui vocatiK Giraidus annis duobus. Alexandet qui 
vocatur Anfclrr.usannis,n.Gicgoriusqui& Hildcbtanduf 
annis. ix. ViSpxqui& defidcritts Caflineofis Abbas mcnfi. 
bus.4.Vrbaiius fecundus annis. 1 1 .'PaicbaJis fecundas annis 
nouem.Gelafius fccundus duobus.Calixtus fccundus.c.Hono 
lius fecundus.r .Innocentius fecundusuibus. G;kftinus fecfi 
dus menfibus.f .Lucius fecuodus mefibas.io.Eugcnuis tertiut 

7. Anaftafius quartus vno. Adrianus quartus.*. Alexandcr tec 
tius.zi.Lucius ceicrus.4. Vrbanus tcrtius vao.Gtrgotius odta- 
uusmenfibus. i.Clemenstenius annia x.CcJcliinus tcrtiusaa 
nis 7.I.nnoccntius tettiut. i kHooottus terttus.i 1. Gi cgoriu* 
nonusannis. i4.Pofthoc dnTcnfione facia in Ecclcfia Rom. 
vacuit fedcs annis duobus CcJcQinus ttrtius tadera eledus cffc 
fcncx & infirmus.fcdit dicbus deccm & feptem. Act;oi Pono 
Innocentius quaitus adbuc icdet in cachedra.qui iam fcditao 
nis duobus.Nunc ad JBeaix Pctri tempoca tedeamus . 

D< Agripp* fiiio Htrodu Agripp*,& dijftnfion» Ptutti fr 
BttrnMtt. C»p. XCV. 

COmeftor.Anno quoafcfidit Petius ab Antiochia Roma 
f.quaito anno Claudii.Etat quidam procutatot in ludea 
vpleos fibi per violeotiatn.viurparc potcftatc conftitucra 
4i Curnjnwqfoiuificcm^nutaiuu'^ 

tcs 



Digitized by 



Google 



Libcr O&auus. 



tes Iudasi quo hon poflcnt ei refiftere,miferuc noncios Roraa. 
£rat igtt' Ag rippa filias Herodis Agrippx qug pacer decedes 
in manuCaii dimifcrat.Ifte audicos <j> caufa populi fui agere 
cur.intcrceiHt pro eis & obtinuic,& refcripflt Cains ptocarato 
ab buiufmodi exa&ione de£flcret,& Iudxi fignificauerut 
ci vt mitteret eis Agrippam , & faceret eum tanquam rcgem 
et Dominum.Ipfeaacem raifit eum in Iudxatn non tamfi red 
didit ei terram patris,qni totum regnum Auitum obtinuerat, 
fcd dcdic ei Galaaditidcm regionem,& poteftatcm confticue- 
di fummum Pontificem,vel Sacerdotem in Hicrufalem pro at 
birxio fuo,qua negauerat procuratori.Ifte fuit Agrippa in cu- 
aus xcgnu de Iudxa imminente excidio in Hierufalem ab An 
jtclo pxcmoniti fecefleiut ficut habcmus fuper Math.Scd nunc 
p rofequamnrde Paulo & Barnaba , qui adhuc demorabantur 
an Antiochia euagcluances. Poft aliquot dies vifum eis com- 
anodum reuertipro ciuitates inquibns prxdicauerant verbum 
Dei,& vificate fratres & confirmare in fide. Barnabas quidem 
voluit habere in comitatu fuo Iohannem , qui cognomina- 
tur Marcus. Paulns antem noluit dicens,q> iu fronte aciei co ' 
fticutus nimis tepide ftererat,& quiatimore mortisa prxdico. 
tione dcfticcrat,quando.f.a Pamphilia dcfcendens reuerfus cft 
Hieruialem,ideoqj non erat atTumendus ad prxdicacionem, 
sie alios malo exemplo Ixderet , & facta cft diflenfio ita vc di- 
fccderent abinuicem.Et excufanteos laucli.quia non diflenfe 
xuntodio commoti, fcda Spiritufancto ad hoc excicati,vt dt 
«ifi in plunbus locis przdicarcot,& plurcs lucrifacerenr.Bar 
naba* autcm aflumpco Marco nauigauic Cy prum,& cx co qui 
dem quod noluiteum dimitterc.ptrpenditur fuifle ciuscogna 
tus'. Legimr autem fuiflc Confobrini . Paulus auicm proftf- 
&us eftalfurapco Sila,& perambulabacSiciliam & Syriam.Po 
ftea venit in Oeibcn & Lifttam,vbi crac Chtiftianus nominc 
Thimoteus filius mulieris vidux vcl IuoVx.natus de patrege 
tili , coi pexhibebant teftimomum religiofi & omnes fideles , 
aui crant Liftris. Huncconftituit Paulus cpifcopum illorum , 
icd circumcidit eum pro tollendo fcandalo ludxotum , ne.ll 
fcandalizarentur, qodd habcrcnt epifcopum incircumcifum , 
aon tp legalia poft veritatcm euangelti cflent ncceflaria,pau- 
Jatimtamen non fubito-Iudzis eranttollenda- 
JDt Prouineifi * juibus frohibiti fnnt * Spirit*f*3o d* 
Htl*n+rtgm*. C»p. XCVI. 

POfteaduxic fecum Paalus Thimotheum & pettranleun- 
ces per ciuirates prxcipiebantobferuati dccreta Apoftolo 
rum & Seniorum.qui erant in Hierufalem,& Ecclcfix c6 
£rmabatur & cnultiplicabantuc Tranlcuntesaucem Frigiam, 
tc Galacix regionem.volenccs irc in Afiam minorem, prohi- 
biti (unt a Spiritufanfto, qui fcicbac corda hominum » cjjtuc 
aon eflent crcduuii.Nolutrcrgo Spiritufandus fan£tum date 
canibus,& impiosde contemptn prcdicacionis grautusdam- 
naii,'oluicetta has prouincias Apoftolisrcferuari. Philippus 
nanq; & Iohannes prxdicauetut in Afiaminori.Lucasin Bi- 
thinia, a qua fimilit -r a fpiritufancto funt prohtbiti.Origcnea 
ct reddit tcrtiam caufam. Dicit einm,quia Deus prouidcns fer 
uis alimoniam corporalem,ab huiufmodi prouinciis difcipu. 
los ptohibaitpropterillam.f.maximam famen,in qua Hele- 
natuftentauit fiacres paupcrcs.qui cranc in Hierufalem, qux 
failaeft quarco anno Claudii.Necfuic hxcmacer conftantioi 
fcd regiua Abigcuornm.Cuiusamore cap<us Rex Abigenoru 
aluxit cam in vxorem,& concepic ex ea. Et cum nocte dormi- 
zet cnm ea,& pofuiflet manum fuam fupcr vterum prxgoatis 
aDeo auditaeftvox in huncmodum, Videte ne la-datis puc- 
xum,quia magaus futarus cft ln mundo.Qui natus & diligen 
ter nutritus mortuo patre adhuc Poer factos cft Rex , & com- 
xnendatur in multts,quoniam audiens vnu Dcu co|i a Iud;is 
coluu eundem,& fufcepit circumcifioncm & ricus Iudxoium 
Huius maccr Hclena vcniens Hicrufalem ioucnic ftacres fidc 
lcs incdia laborantcs,quoniam erat tempus famis.Et cmit gra 
xium vnquaq; quia attulcrat argenti copia ad emcndu, & fu- 
rrcnuuiteos.Qjgx cum adhuceflcc in Iudza uunciatum cft ei, 

2) filius cius mortuus eflec.E c ftacim rcduc & fecir cxtrahi ca- 
auerfilii de fepalchro,& potcau it in Iudxam.Ec fecic no lon 
ge a Hierufalem exctui duo maufcola. In alccto repofuit coc 
pus filii,& prxcepic,vc cu mortua cflcc in alteto corpus fuu re 
poncxetur > & fic faclum cft,& adhuc appatcnt vcftigia maufco 
lorura . Ec pucaoc multi dcccpci cfle maufcoluro Helcoz ma- 
txis Conftantini . 

Ot trtnfitu PmU in Msctdtni*m . C«p . X C V 1 1. 

CVm autem petrranfirlent M luam Paulus & (ocii citts vc 
aerunc Troadem,& oftenfa cft Paulovifio pcr noctem. 
Appatuic enim ci vir Maccdoj.Aogelus illius gencisaf- 
fimilaiusviioMacedoni jppuccaccliugux vclfoimx (bcciali 



104 



ftans & dcprecant enm dicens.Tranficns in Macedoniam ad 
iuua nos. Hoc aic Aogejus afliimpra pcriuna Macedor.u..Vc 
aucem vifum vidimus, ftatim quxfluimus ( aic Lucas ) it- 
lic proficifci.Hic cnim piimo oftcndic Lucas fe comiccm fu if 
fe Pauli.& fotte nunc primo adhtfic ei.Nauigaces aucc a Ttoa 
de,rec~to curfu venimus Socromaciam, & fcqucnci dic Philip- 
pis, qux cft prima ciuicas Macedonix,q vcnientibus a mari pri 
ma ocurrit.Fuimus aucem ibi per dics aliquot. Ec excuntibns 
nobis ad oxationem obuiauic quardam Puella habens fpiricum 
Phiconicum , quxftuofa dominis fuis, quia multumpctcipie- 
banc emolumencura ex diuinatione eius Et hxc fubfecuta cla 
mabac dices. Ifli homines ferui funcexcelfi Dci,qui annuciac 
nobis viarafaluris,&(ic clamabacmuIcisdiebus,forte Spuicu 
fanAo fprh Phironicum ( vt per eam verum loquxrerutj vigc 
tcConucrfusautemPaulnsexpuliteurode Puella . Vidcnces 
autcm hoc Dni cius apprehenderunc Silam & Paulum, & of- 
fercnceseos magiftratibus dixerunt.Ifticonturbant ciuitatcm 
nofttam cu'fint Iudxi.prxdicatcs quanda nouam religionem 
quam non licet nobis fufcipcre,cu fimus.Romani. lam enira 
decrecum erac a Roinanis , vc nullus de nouo Df us coleretor 
jiifi approbace feuatu,& cucutricaduerfus cos magiftracus.fcif 
fifq; cotu tunicis flagcllatos miferunt in carcctem.Sed pcr Dei 
prouideriam liberaci func, & cuftodc catceris cQ oT domo (ua 
conuerterunt,ficut in actibus plcnius legitur.Et cxcuntes tran 
fierunt pet Lydiam,& vifis frattibusconiblatt funt cos.Et in 
dc profcSi vencrut Theflalonicam,ibic|;coiiuer(i funtde lu 
dxis & gcncilibus multitudo magna.Zelantes aut Iudft,& af- 
(umentes quofdam roalos de vulgo,concitaucrunt ciuicacc ad 
ucrfus cos, frattes vero per ooClem dimiferunt Paulum & Sila 
io B:rocm,& multi dc Beroenfibus credidetuut. Audicntes Iu 
dxi ,quicrant Thcflalonitx , quod a Paiilo prxdicareturin 
Bcroe vcuetit illuc concicantes mulmudine, & ftatim fracres 
Paulum dimifetunt, vtitet v/q; ad Athenas. 

JDt ctpntrfitnt Athtnitnfium. C*p. X C V 1 1 I. : 

IBi difputabanc cum Paulo bpicuri, qui ponebant fclicitat£ 
liois in folacotpotis voluptatc.& Stoici qui in fola nttute. 
Itaq; inter fe diflcnticntes in impugnatiooe Apcftoli vnani 
.mhercou(cnciebant. Et apprchenfum dcduxcmncad Anopa 
gurri.i.ad vicum Marcis,in quo erat templum Martrs , qm A- 
chcnichfesfiogulos vicps dcnominauctanc a Diis,quosibi co 
lebant,& Arich dx Mars. Eratafic ykus exccllentior Ariopa- 
gus,qm etat ibt cura magiftratuum,& lchola libcralifi artiG . 
Stansergo Paulus in medio Ariopagiduii.Viri Athenienfes 
per ola vos iudico fupcriticiofos. Pteceticns.o.& vidensfiron 
lachra veftra iocer cxtera vidi ara.cuius fuperfcripcio erat h?c 
Ignoto Deo.fingulis. n.axis (operponcbaturtitulusindicans , 
cui cflencdedicatx, hunc tnquit Deum ignotumego anoun* 
ciovobis, hiceft Deus.qui fecic mundum , & ola quxinco 
suc, in quo viuimus,mouemur, & (umus.Qupafit hxcara illi 
Dco confccraca eil noftrum cft fiipplcre. Die.n.DAicx padio- 
nis vidcntcs Philofophi, qui Athcnis erauc , tenebras faftas 
fupcr vniuetfam fupctficie terrx,non potuerunt cautam eariS 
iuuenire in naturalibus caufis.Tande ad hoc indtidi funt, vc 
dicetent,quia Deus Naturxpatitur.Et dtxetunt Athenicnfes . 
Conftituamus aram illi D< o- Et dcdicata cft ara,& fuperpofi- 
tus eft ciculs Ignoco Deo.Et cum'.vcJJent oflcrrc holocaufta & 
vidimas illi ignoto Deo,dtxcrur>t Philofophi, Bonorum uo 
ftrotu non eget, fcd facictisgecuflcxionesautcipfiusara ,& 
fupplicabitis ei, quia non qu.ttit oblationcm pecorom,(cd de 
uotiooeaiarom, huuc Dcu ignotuannuciabaccisPaurusafle 
xens cum morcuu fuifle rcfuruxiue^afccndifie in-. c^lum.ni fi. 
ncorbem rudicatuxu. Et cum prxdicarrt rcfurredtionem mot 
ruotum , quidam irndcbant , quidam verodiccbaotJVudie. 
,rous tcdc hoc iterum.quidjin aut adhxrentes ei ciedidcrunc.' 
Dt ctnnerfione f*n8i Dionyfii,& libris tiut . Csp. X C 1 X. 

INter hos ct iuic Atiopagiu Uionifius.Na dum ndhuc diice 
ptarent foite tranfiit cccus cota cis . Et ait Dionyfius P^u- 
lo.St dixeris huicl noieDei.Tui vide.& vtdcrit.ftati crcda Sed 
ne vtaris.verbis magicisego tibi prcfcribo formaverboru hac. 
Iu noic lcfu Chriftt nati dc virgine,ciucifiii,mor(ui, qui re« 
furrcxit .& afccndit in c(lu vide. Vt aiit tolU teturois fuipicto 
prfcepit Paulus Dionyfio, vt ipfe ead£ veiba profcirct.Quod 
cum feciflet.ftatim c;cus vidit, & Dionyfius (c credere coufef 
fus eu. Que poftca P^ulus ordinauit epm Connihcotii. Aclor. 
Hoc idedn.it Bcda.lcd alit vcnus dicuuc (f Achenic^ifinm.Na 
alius fuic Conotheorura vt poftca patcbit.I(reetgo Diony(ius 
cx PhilofophoChriftianus effeclus cft,& Paulu iuper aftra (i* 
cutus,audiuic & ip(c dc ccjeftibus arcaua veiba.fileutioq; pio 
xiraa,qux nobis inquacuorlibrisdimifit fciipta.In^phemio 
fuper Hiciatchu. Piimus libct Dtonifii qui dc c^lefti Hierac* 

chia 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale VihcentJ/. 



ehia infcribitnr diuidit eS inrcr trinas celeftiu rirtutu difpofi- 
tiones.Primaiuq; Hierachia continet Cherabin: Seraphin , 
Tronos.Sccunda Dnariones.rirratet.PoteftateS.Vltima Prioci 
patus,Archangelos.Secundas,qai eftde Hierarchia ecclcfiafti 
ca (imiliter diuidit ea in ttes.Prima eft legalis iam prxterica > 
qux pertinet ad Sacerdotium reteris teftamcri,quod in rariis 
& ralde obfcuris , fymbolis a Moyfe carnali populo diftri- 
tntum eft.Secunda eft Ecclefia noui teftamenti partim fy mbo 
lis rifibiliu facramentoru difpofiu,panim reriratis cotcplatio 
ne perfcdta.Et eft finis prxteritx,initiu reto futurx,que. eft ter 
tia. f.nunc inchoata ez parte in pnmitiis con tepla tioms.petfi 
cienda rero poft gtoria fururx refurrectioni s, qft v ifibihu fa- 
cramenrorfi relaminibus fublat is, ipfam reritatem perfpicoa 
daritate contemplabimur . Tertius qui dedioinis nominibus 
rocatur diainaram nominationum rirtutes conttnet.Quarcus 
infcribitur dc myftica theologia . 

3>t vUimo mduentu in Hitrufaiem & vintulit tiut . Csp. C. 

ACtor.Paulus igitur Athenis moratus eft tribus menfibus 
& poftea fa&is ei infidiis a Iudxis fcientibus cj> deferret 
collecUS,habitocbnfilio,rt riuret eoruinfidias non re- 
<n ria iuit in Hierufalem, fed circueundo per Macedoniam , 
per quam veneratquibufda fratribus tedu ria prxcedentibos 
& expccttntibus eu Troade.donec renirer ad cos.Ec illuc ve- 
siens moratus eft feprem diebus,vltima die.f.die Dnica.cu pro 
fedurus eflet in craftinft difputante illo & protrahCre fermo 
aem.vfq; ad media nocl£.quida Adolefcensgrauatus fomno 
<jui fedcbat fuper feneftram ccnaculi ccciditin terram,& obla 
tus cft Paulo mortuus,& fufcitatus eft ab eo.Qui tranfieus per 
<huerfa loca cura fratribus renit Milctu,& ibt c6uocans pref 
byceros Ecclcfixquxerat Ephefi.fccit eis fcrmonc de cura pa 
ftorali feipfnro eis proponens in exemplum humilitatis & pa 
ticntrx & circa fubditos adhibendx diligentix.Inde pertrau- 
iicns plara loca nauigio,deucnit Tyrum , rbi difluadebant ci 
fratres.qui ibi erant.ne afcenderet in Hierafalem prxdicantct 
fpiritu prophetico qux ci ibi debebant eucnircfi afcenderet . 
Sed ipfe nihilomious profe&us a Tyro, t ranfiit nauigio Ptho 
Icmaidam rrb£.f.Paleftiax cum fociis fiiis,& indc Cxfarcam 
&ibi apud Phjlippum Diaconum manferunt diebus aJiquot, 
cuios.f Philippi quatuorfiltsE prophctabant Pauloquodeug- 
curnmcratin Hieru(alcm,& fifrquidaptopheua ludxa fup 
«eniens nole Agabus- Vnde Difctpuli rogabant Paulu ne irec 
illuc,fcd tpfe nolens eis confentire afcendit cum fociis fuis & 
lafone hofpite fuo de Cxfarea in Hierufalc • Cu au t intrafict 
ad Iacobum colledi funt icniores.Qaibas faluutit.narrauit d 
fingula qux & quan ta fecerat Deus per eius mintftcrium.Qiji 
cum audiflent raagnificabant Deum & dixeruntPaulo.Vides 
frateiquotmiliaiant in Iudxis,quicredideranto£s,tnadhuc 
funr emulatores iegis, volentes pariter cum lege fufccpu ob- 
feruare legalia,& audierantdc te,g» prxdices aboltti ooem lc 
gis,rnde confulitnus tibi,rt fandificcste fm legCCNazareo 
lum cum quatuor qoi habent voiu fuper fe,rt appareat fic fal 
fa opinio,qu{ increpuit de te,& ftatuerant dc etus confenfa , 
▼t Iudxis ad fidem conuerfis non prohtbcretur obferuatio le- 
galiu , ita dutaxat,rt non ponerent fpem in eis • Et diftingue 
cjuatuor fy nodos in priminua Ecclcfia Hierofolymis cclebra - 
tas.Prima de fubftitutionc Mathie. loco IudxSccunda de cle- 
ctione fepte Diaconoru.Tcrtia quaftaturu eft conuerfis ad fi- 
«3e gcntibus non ciTe imponendum onus legalifi,ciim afcendc 
lunc Petrus & Paulus de Antiochia in Hierufal&Quarrara de 
«jua hic agitar.Poftera die punficatus Paulus cu q«atuor riris 
intrautt eu eis,& obtulit oblation£fua ficut & alii.Confum - 
matis aut quinq; diebas.Iudxi qui veneruot dc Afia perfcque 
tes Paulu concitaueru nr o6m populii contra efi,& illis quxten 
tibus eu occtdere,nunciatu eft Tribuno cohortis.f.Claudio IX 
£x ,quimifius fuerat a Fflice prxiide,& luffit eu ligari duabus 
cathenis,donecde ca ufa cognouilTet.Huius autem caufx rcn 
tilationC , & ipfius appellationS qfn aperte fatis Aduum libei 
profeqaitur.ad prxfens prxtcrmitto.tllucq, lcclorfi remitto . 
DtmmltiplieitmUmitAtt ludMrum. Csf. Cl. 

EVfcbiusin hiftoria ecclefiaftica li.i.Claudio vero adhuc 
in imperio perdorante , in ipfa folemnitate Pafch; unta 
ludxis perturbarto & raftitas Hierofolymis accidit.fedi- 
tionccommota,rtillifoli,qui in foribus templi conftipatio- 
nepopolinecati funt.jo. roillia ritorum numerabantur, & 
couerfus cft dies fcft' corti in luAu.Sed & alia qplura Iud;is 
tnala irrogara ct Iofephns per hxc rerba dcfignat. Inflamaf 
inquttfcditio acerbiftima a Pontificibus aduertum SacerdotcS 
&primos plcbis Hierofolymoru,quoru finguli conqueretes 
fibimet perditoru iuuenu & nouis rcbusgaudcntiu manu da- 
«es fcmetipfos propriac faftiouis inftituebant.Qui coufugicn- 



tes ad inuicf.primo cduitiis IaccfTere,tn deinde & faxis inuicC 
fterneretnec qatfqua crat,qui coerceret,fed agebantur oia taej, 
in rrbc non hfite rcdor£. Igitur Pontifices io tanta reocrc pto 
teruiam.rt feruis fuis ad arcas miflis inuaderent dcamai.q Sa 
cerdotibas dcbant > & accidcbat vtnonulli cz minoribus Sacer, 
dotibus,quoru alimontx vi fuerant direptc,ioedia deperircnt, 
itt fcditionQ violcnria ias phafq; c6fuderat. N6nunq reto ia 
tnedia ciuitatc occurrentes fibt crucidabant,pt»cipueqi in dic 
bus feftis Sicarii picbibus admixti,occuIutis pugionibus ober 
rates,vt quifg defignat* eis coroin" incideret pcrimebat.E t;ar 
te nepharia cu corruiflct is, queoccnlto rulncre ftrauerat,tfic 
ideipfi percofibres veluri indignari fe fimdabant aduerfus eos 
qui hoc in media vrbe c6tnittcrent,atq; hoc m6 occulta eorfi 
facinou permancbant.E t primus olum ab his Iooathas Pond 
fez intcrncicur, poft illu qplurimi iugulant^ita rt li ipfis mor 
tibus eflet gtauior metus mortis dfi vnufquifq; in procinda 
fppofitus per mometa fingula fparet intcrnci.Poft hoc inreric 
Ois quibufda addit et ifta.Grauios rero ol hac vaftatione affli 
xit ludxos Aegyptius quida falfus propheta. Qui cfi veniflec 
•d Iudxa h6 Magus,fide fibi prophetix magicaarte cofciuit, 
& continuo.30.fere millia viroru congrcgas, &ducens eos pet 
defertu.pcruenit cu ipfis ad mont£,qui vocatur OJiucti,pa». 
tus inde irtuere Hicrofoly ma,& in faac poteftate vrbem,tenc 
te.fimulqj Romanorfi prxfidia ac plebera tyttannidi fux fub 
iugare fretos per ola his quos fecu eduzerat UteIlitib'.Sed co 
natus cius preuenit Fclix.confeftimq; cfi armatisobuiam per- 
gens,fccum etiam plcbe rcliqua confpirante congreflioncfa - 
« a >Aegypti5 quidem curn paucis in fugam rertit .Perempttt 
rcroalus, altis etiam & captis.tcmere cjpta facile deftruxit . 
Hoc in fecundo hiftoriarum libro Iofcphus refert . 
J>efentc»frlti>rittiHt *cfl«fcMlismtr*libHs. Cmp. CIL 

ACtor.Porro Claudiusfrt io chro.legitur)anno xtaas fuej 
i 4-in palatio moritar.De caias. f.mone Scneca fuccef- 
foris cius Ncronis preccptor eleganti metro lufitTe icgi 
tur.Prxter huc aut libru.tjdr Judut Senec? de morte Claudil. 
Scripfic £t ideSeneca libros morales putiles ad Ebochiu libera 
i£ de bcneficiis libros.}. Ad Neron£ de clcmentia Iibros t.Ad 
PaulS rero de quatuor rirtutibuy Jjbru rnu fcripfit quoq; U- 
bros de moribus,& Iibrfi de remediis fortuitoru.libtos quoqj 
de immatura mortc.Decaufis naranlibus fiue queftionibus li 
bros.SLibros quoq; decJamationu.j.Dc fententiisdmerforfi 
outoru libru.i.Tragedias quoq;dccc.Epiftolas autad Luciltu 
fialbu plurimas.Et ad Paulu Apfro nonullas.Exhis igitur hcc 
pauca hic infcrcre volui.Seneca in hb.de moribus.Edocano & 
difciplina mores facit,& idupit quifq;qd didicit.Bonaitaq; 
c6'uetudo czcutiat,qa*mala inftruzir,Nihiiinteteft. quo ato 
tacias qd ritiofum cft fecilTc.Multos rita difFercntes mors iu 
certa prencnit.Ois iuq; dies relut rltimus ordinaduscft. Vor 
ba rebus non perfonis cftimanda fant.OratorE teputo,fi tifai 
aate oes qd oporret perfuafcris.Monftro fifiscft aaaritu fesai 
lis.Quid.n.ftu!tius efl,§ via deficiente viaticu augcre. Pacerxt 
habeto ca hoibus,cfi vitiis bclIum.Hoc het ols affeclus,vt ia 
quo ipfcinfaoit,in ide putat o£s furire . Nullu pclorum tuotru 
confcium magis tiroucris § tc ipfuro. Aliu.n.cfFugerc potcs,te 
nung.Vires tuas magis amici beneficiis, quainimici miuriis 
fenttant. Alteri fcmpcr tgnofcito,tibtipfi nutiquam.Factlius cft 
Pauperi contcroptum cffugerc,qu4mdiuitiinuidiem . 
rltrts tiufdtm dt virtutibtu . Cmp. C 1 1 1. 

IDem in Jib. dc quatuor vittutibus.Qui Prudcntia fequi defi 
derat.tunc rcfie viuit.fi oia prius (ftimct,fi digniut£ tebus 
oon ez optnione multoru ,fed cz corfi natura conftituat Pru» 
dentis eft propriu ezaminare confilia,& non cito iacili creda. 
litacead falfa ^plabi. Cogitationcs vagas & relut fomno fiios 
non recipias,quibus fi alum oblcclaueris,cu ola difpofueris tti 
ftis remanebis,parce laada.partius rttupera.Nam hfr reprch£ 
fibilis eft nimia laudatio,vt immoderau vituperatio.Illa fiqui 
dem adulatione.ifta malignitate fufpcdia eft.Teftimoniu vcri 
tati non amicitix reddas. Tnbus temporibas animas tuus di- 
fpenfctur,prxfentia ordina,futunprouidc,piattcrita record» 
rc,propone animo tuo & roala futura & bona. Illa vtfufiinc 
tc poflis , ifta vt moderari,ptudens nunquam ocio marcec^U. 
quando animum remiiTum habet,foIutum nunquam * Tards 
accelcrat perpleza czpedit,dura mollit.afpera lcnit,ardua eze 
quat.Ex paruis magna^x apertis obfcura.ez prozimis remota 
xftimat.No te rnoucatdicctisaudoritas,non quis.fedquiddi 
caturattcndas.Ncc quam multis.Crd quibus placeas cogttes . 
Nc in re aitiori tc ponas, in qua ftanti trcmendum,dclcendca 
ti cadendum eft.Scito honeftum & magnum cfle vindiAx ge 
nus ignofcerc. Etis magnanimus fi pencula noappctas , vt te- 
tneraxius,uec formidcs>vt timidus.Tuaidum ooo facit animfi 

mfi 



Digitized by 



Google 



Libcr Oftauus. 



aifl MpfthmflbBii vIm tWdendfl. Ede ettm ftturitfltem bibe 
«itra cbrieutem, wdtu tibi fit ex faeill.nee «4 voluptttem, B»& 
»d cibum accede palatum tuum famw exeitet non ftporct.De- 
fideria tua paruo redime, quia hoc tantum curare debw.vt de*< 
finant. Salubriter babiunon amene , nec Domiflum v«Iu efle 
fsotum 4 domo, 6d domirni k Domino.Ncc paupcttattibi im- 
aiunda fit, nee parfimonia fi>rdida,nec fimplicitat neglefta,n«c 
tenieat uugujda.Quod fi rei tibi exiguc fint,non flnt um* ani 
aw tuo anguftc.Ncc tua dcfleai,nec aliena mirerit, 
Adkutdtttdm. Ctf. CIIII, 
Brmonee vtilee mag»,quim facetoi ama.Reprebenfibllif cft 
rifiii, fi eft immoderatut, fi pueriu'tercfiu<us,fi muliebriter 
•"Jfraftus.Odibilem quoqj facit hominem riluf, aut fupcrbuf, 
aat clartuyuit malignus, et furtiuu*,auf mali» alieni* euocatuf.' 
H6 fit fiatrrilii ,fcd gra» rrbanitai,Salef tui fine dentc fint,ioci 
£ne viliute, rifuf fine cachinno, vox fine damore,incefluf fine' 
tumttttu^uief tibi fine defidia fit. Et du ab alijt ludicur,tu ali- 
<|uid fanfti honefticp traftf»erii.Ti tibi tritte fit taudari 4 tur- 
fibttf ,quim fi uudertt ob turpi.i.Difiici]Iimu continentiai optw 
C& afientationef adelatorum repellere , quorum fcrmone* anU 
anun quadam volupute reibluunt ,nullius per ailenutione ami 1 
citiam merearif , nec ad tuam promcridi perhancacutompJ- 
«JaMion fi< artottsu^MM audax,fubmitta* te non pr« jria*,gra- 
•uute (eruata^droow Ubencer,rcpfchendc patientcr,nonacer- 
ha. > ied bianda verba rimea». Alienotnm tidonm, necunofat 
fi» cxpioratcr, nc<a<t?iu»repren«fl(br,n«* cnm wprobrarione 
«ameftor ka , vrad okmi tic^fem hibritate prarocniaf . Dkcntt 

fjaaej^O CelflnfCtta^^cfev^fbCO^p fTf9a^OeV^OCe^ fttfaYfflJf f^^fCttt^tta^^c^ffOalCfa^Av^a^rtaf atlarf^ 

le cedc Obmk» tsf* jwre» fecem,fi nec infcridre* faperbierKkT 
f a w fa fBM f , nec ibt«nore* refte vinewdo timea», C«»ft»efto • 

ttcnor dbo tndtrimfftim $ctyt*mt,riu qwim wktm#c*\nx bo 

f^UfWeaT fffaaaaaaaVfOa^ aaa^^tVaa^ar j^9vaaaftf£ «a^^fl^9f41fj?/^^^Mdf? aaflala' eSjJa^ faa9fjf^^ 

fJSS^Ji^uifS^Qgid cft iefttria ntfi txtni- 

CB3># JJtV3afoant9ttj*l& iffl^fQ^faVW f^NMfKff'/ 

Wlmuimfkm&CimHmi*, Otf, CY, ■■■■■> 

f^Bfl^^ffitaa^ anu? ^f^aa^taaaVHuafY ana^9c9 ^ttavnVtir^ f jf(n9n^n9 niu^fljj9Kf$ffVflff 

^^t^^Hf^ tta^ a^aa^P a^au«a* fWtflf fflhtaaf ^tflRdHfe^ ^^tVaaValtfiK aa^^Jt^Pa^PJ jttMaa^ ^Bt^ ' 



IOJ 




ftmf&tnHt Cfff) m fttrtif jim jaartf rtttMHf 



r«la«ia< 

tfat fa^^ftaft^^y^Mpj^ f^t^Caft^tVflf a>t9 jVJ ^^Sea^a^a^a^ jha^aaaa^ * 

. Niwiwi eii cMtjfua* CtewMMtta) tMgts&^ 
, mt Vvmaftm dt(ttMjp^mipf«fnmm«tfGcM 
fg*c rra affju iMu i ii^ ^ iuniria* a^a&i etfcmtme* «fefpicere, mu- 
liebreaomn hrJgVeA mofem irar roe j&erere. 1 ratundt&mx, 
gtcfto corpom optu pogrtatirTtmar (u*k rpe^, & a^alco* in r«4- 
mere reiiquunt .Rex ipic fine aculeo eft.> latora ei tdum duaa 
sic, 5c iram «u* inermem reliquicExempiar hoc rnagni* reg»- 
bu* ir*Mm,puc1eat ab cxirnif ammaltbm non trahcrc morc*cfi ■ 
aantoGoouaum modcratior cff« debcar animu» , quanto vehe- 
anentiu* nocct, errat fiuuif cxiftrmat iW-Hitum efie rcgem, vbi 
sih il tutum cft a rege. Sccuriui fccuriCMe mutua pafccnda cfty 
mon eft oput alta^cde^tn-uera^mirMpifcittw muri* turribut- 

tue iepire . Saluutn Regem Clemenua in aperto monftrabitj 
r num eft wexpugnabjjc mpmmetum Amor riuium.Quj4p»| 
cchriuf eft, qtuun viuete cunAit optantibut?R«x laefiit animunT 
iti potcftatc h abea t ^t ponum fi tutc poterit rk>nci,fi mintwtcV 
fjferct, longecjuc fit in4uit r quam in alittnis exorabilior iniurijt, 
aVam quemadmodum magni animi non eft,qui de alicno Ubera- 
tu eft, ied ille, qaiod alteri donat fiui cWtrahit.Ita Clemitemj 
«oco non in alieo>doiore facUem.fed eum,qui cum fuit ftimu« 
lia acrjtetur rjonprofilirJklaBm animi effe iniuriat in fumma po 
aenua paci, nec quicquam gbriofiuteuc Prinripe tmpune latib. 
Verccundiampeccandi faat ipfa demencia regcntf* , gratior 
jcnulta pama ndetur , ouxa miri viro conftituicur, Non rotntut 
principi turpia funt mqlta fuppiicia, quim medico multa vulnc 
n . R.emifu tu imperanci meltus parctur . Natura enim contu- 
aaax cftanimut humanut, & in contrarium, atque arduum ni- 
<ens.Sequitur facilius, quim ducitur. Ferina ifta rabics eft fan- 
jruinc gaudere, ao vulneribus J & abiccro homine in filueftrc ani 
jnaicranfirc, Idem >n ntcundolibro. Maio veri» orTendere, 
«Buam adulando placere . Clcmcntia cft temperantia animi in 
poteftate vlcifcendi , vel lenitas fuperiorit ad infcriorem in pc* 
juscodatucodis. 

S^ccuIumHiftoriale, 



flmtiffituiihtn^tilt. e*f. Cr% 

IDem de benefi. lib.i. Intcrplura maxima vitia nihil eft frtv 
quitius, quarn ingratitudo animi.Non facile dixerim,vtrum 
mrpiut fit inficjan, an repctere beneficiO. Multot experimur • 
wtrato*,plurei facimut , quia aliu* graues exprobatores exacto.* 
reftj ftimtu atiat \tm,8t qct paub poft muneris pceniteat,aliit' 
qua?ruli,flt minima momenu calumniantet omnem pratii cor- : 
rumpimuf, nectantumpofttj beiieficium dedimut , ied etii cA 
damut . Quit enim noftrum contemut fuit ,aut leujter rogari,-' 
flut iemcirQuit non dum 4 fe peri fufpicatu» eft ftontem abdn 
xit,vultum auertit, oecupatione* fimulauit, longis fermonibut, ' 
ftdeinduftria exkfl non inuenientibusocafioncspetendiab-- 
ftulit,j£ varij» Attibui pctvntet elufit ? In angufto ver6 poficuj, 
vel comprehcnfiit, aut diftulit, aut tumide ncgauit, aut promiV 
fit.fed difiiculter.fed fuperduAii fupercili ji,(en maligni»,» vht 
exeuntibut verbit, An gratuf efic quiiquam fld eum potcft,qui ! 
beneficium,aut iiiperbe adiecit.aut iratut impendit^ut iaciga-' 
tui, vt molcftifl careret dedit . Qui vtiqi tarde fecit diu noluirv 
Ita 4 natura comparatum cft.vt aTtius tniuric,qu4m merita dc 
icendant, « ifta cito defluanc,has tenax memoria cuAodiat.Di 
ftcrdjdit benuficia,cjua ie perdidifie cito credidit.At qui inftarj' 
evoncrat priora fequentibui.etiam ex duro,& immemori peftci 
regratiam extundit. Docendi funt.qui libenter accipiunt libea" 
ter reddere,& eos quibut obligati fiint reenimocj) non tantum' 
cquare,fed etiam vincere.Beneficium eft benluola aftio tribufit 
gaudium^uecapient tnbuendo,& in id,qfl*facit prona,ac fpon-' 
te fua parata.Itaque non auid detur refett,fcd qua mente, Ani- > 
mut enim eft,qui parua,& fordidailluttrat,magna,& precio h«]l 
bita dehoneflat, Nbnnunquam magis nos obligat,qui parua d«t 
dic magnifice,quia regum opes equaurt animo.qui exiguum tri 
buit> fed bbencer. Qui ipaupertatif fug oblitut eft , dum in cam 
refpicicQui accipere te putauit,cum daret beneficium.Qui de 
dit tanquam n6 teccpturus, recepit tanquam non dcdi(fet,Qui-' 
occafionem f qua prodeflct,& occupauit,& quacfiuit.Econcram- 
grata funt>licet re, & Iperie magna videantur, quat dum extor» 
quentur,aut.excidunt . Muliogratiut vcnit^uod faali,quioji 
quodplcnamanu datur,. ' 

AdkHtiindm. C*f. CVII. 
T Dcm in » Jibro.Ingratum eft bencricium,quod diu imer ma« 
1 nuf dantit hnfit, Oratiflima funt bencflcta parata occuircn* 
Atia, vbi nulla interuenit mora, nifi in accipiemif verecunduu" 
OrflUiflimif virii nulla ret chariut conftat,quim quc prccU 
but empta cft.Moleftum enim verbum eft,& onerolum demiP 
fikjuc vbltu diccndum rogo. Nihil acerbiu* cit, cj vbiimpctra-' 
fti rogandum erle. ^quioreanimo quidam ferunt fuam fpt p~ •■ 
ieidi,quim tiahi.Quemadmodum «cerbiflinia crudclitatcft.c} 
pctnam trabit.Etmii«ricordiaf scnut eit citoocciderc,quta tor 
mentum vltimum finom fui fecD aifert, ita maiorit gratiat mu- 
nut eft.quo mMut dtu pependic Ol» bchignita* properat,& j»-. 
prium eft libencer tacientis oto fiuerc.Interdum itiJle^ui tu- 
Bttur faikndut cfti vt habcat,nec i quo acsepent fciat.Hafe in» : 
terduotbhficij lex cft^lcerftatim obUuifti debet dati,»lter mc 
mor efle acccpti,Taccat,qui bhficium dedit,narret,qui accepit* 
Pctrahend» cft inanifiacutio . Rct loquontur nobis ucitibut, 
Sunt nocua qua»dam nobis impetrantibut, quc non dare,(ed ne 
gare bhficium ritJEiumemui iuque vtiliutem potius,^ volun 
utem peteatium.Sarpe.n.noxia quaqueconcupifcimuf ,nec vel 
rcs deipicerc, q\pemuiota fint licet , qwa iudicium interpeHat 
afiefttM.Sed cutn fubfedit cupidins,cum impetut ille flagt-antit 
animi, quiconfilium fugat cecidit, deteftamurperniciofot ma- 
lorum munerum aftoret . Quidam furtiuc grauat agunt, & ia 
angulo , & aiaurecn. Nonrit ifta vcrecundia , fed genut infiw 
ciendi. Ingratttteft qui remotif arbitrif gratiat agit . Nun- 
quam improbelpci, quod datur iatif eft, nullum^; eft um ptev 
num orficnun, quod non felliare maligniut pofttc,nullum tam 
aaguftum,quod non bonus interpret extcittat. • > 

jtdhtudtttdm. Ciif. CVIII. 

IDem in j.libro. Qui datbeneflcia Deum imiutur,qui repe-' 
tit fcenerator eft. Pudorem tollit multitudopeccantiO.flt df> 
finit efle probriloco communc maled»ftuin*Regnum eft nol- • 
le regnarc cum poflit . Idem 4<hbn>. Rcntm honeftarum pwe- 
cium in ipfit eft . Ttu-pifiimum damni genu* ctt inconfulta do- 
rtatio, grauiufcjuc cft oencficium male dcdifle, quim non recev 
piflc.Saniuf eft maiit propter bonoe prodelic,quim bomt deef. 
lepropter rnaJoc, Non eit lcuicat i cognito, & damnato crrorc 
difceocre.&i ingcnue attcndendo eft.Aliud puuui deceptut tO. 
Hoc vcro wperoa! ftultibz perfeueritia eft, qcT iemel cfixi quf)> 
lecunq; cft K fixfi vtrunq; fit. N6 eft turpe cu re muure confiliO, 
Quida di abqa* fibi miflum eft munufculO fiibindc inwmpcftj 
uc aiiud rcmutut, & nthil fe debere uftaat,reijciendi figni eB 
" Tomuf Quamu. Q proti- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vincenti; . 



protinus alrud* inuicem mitt.ere, & muntu munere expugnarc. 
Qui nimiscito fi>Iuere cupjt,inuitusdebct : & qui inuitus de- 
bet ingratus cft . Idem in r. libro. Facilius eft barbaras geb- 
tes irapatientes alieni arbitrij regere,quam animum fuum con- > 
tinere , & fibi tradere.Idem in tf.li. Quxris quo.qux habes tiu 
iacies,dando, confule rcbus tuis,& earum tibi certam ,& inex- 
pugoxbilem pofleflionem paramo iblum honcftiores illas factu- 
ais,ted ettam tutiores. Illud quo tediuite putas.cjdiu poflides 
fub ibrdido nole iacct.domus eft,feruus cft,nummi funt . Cum 
ait donafti beneficium eft. Summf malignitatis eft.non vocare 
tjcneficium mfi,qcT dantcm aliquo afficit incommodo. Nemine 
tam alte Jcecula po(ueiut,vt non illi amicus co magis dcfit, quo 
nihil abfit.Nefcis quantum lit amicitix prccium fi non intclli- 
gis te ei daturuin cui amicum dedcris rem ijculis raram.q non 
alicubi magis dceft,^ vbi creditur abundare. Idcm nrrdi.Volu 
ptas fragihs eft,breuis,faftidio obie&a, quo auidius eft haufta a 
tius in contrarinm rcddcns, cuius (iibindc ncccflc cft, vt pceni- 
teat>aut pudeat. Non eft magni animi bcneficium darc, & per- 
ttcie,fcd hoc eft magnianimi pcrdere,& dare. 
.. FJefittUemt dt rtmidtft fertuiterttm. CIX. 

IDcmde remedijs fortuitorum. Stulturoeit timcre,qcT vita 
ronoupoflis.Optimum eft mori cum iuuat viucrcMalis di 
,, <p|icerc laudari cft.Doior fi exiguus eft leuis paticntia,fi gra 
ujs noo leuis cft gloria. Paupcrtas tibi grauis cft, immo tu pau- 
pertati:illa cnim cxpedita cft, hilaris.tuta, tu opinionc laboras 
non rcMulti aliquid comiuntur, & mel mufcx fequuntur, ca- 
daucra lupi,£rumenta fbrmicx, prxdam fequitur turba ifta non 
hominem.Pecuniam fi perdidiiti,cris nunc in via cxpeditior,do. 
mi.tutior,Q<f danum putas remedium eft.Deflcs,gemmis, mi— 
lerum te clamius, g> optbu&ex cufius es cuo vicio.ffta tibi iactu 
ratriftis cft.Non tam molcftc perdira fcrrcs, ii unq.. perditurusi 
babuitTes.Intclligendum eft partcm eflc.innoccntix cxcitatem. 
Oculi enim funt lrriurneuu vitiorum.duccs ictierum . Stultus 
cft,qui deflet mortem mortalium. N:hil hoc nouum, aut muu . 
eft.Naufragium fecifti, cogkanon quod pcrdidcris.fed q> enafe 
hs.Quxreamicum inter refta,& honcfta ofBcu,quxrc in labo, 
ribus.Admcnlam res ifta non quxritur. - 
Flofculi tUtttraUum ytnfttormm. C<s/V. CX. 

IDero dc naturalibus quxitiombus, li.i. Faciie eft exringuere 
fi.tim wnam.lritcr nullos magis.q. intcr Philoibphos arqua dq 
bet eflc libcrtas. Quis non intclligit oia c61uet,udine vtm fua 
pcrderc.Idcm in 1. Nonideo altqua funt minus natura bona,fi- 
vitio malc vtcntiuin nocent Si beneficia narurx vtentium pra- 
ttitate perpendimus, nihil non malo noftro acecpimus. Nilul.n. 
inuenies um manifcitx vtilitatis , qcT non in contrarium tran-. 
ieat culpsuldcm in 3. Hocbabet intcr cxtera iuititue fux natu- 
rx prxcipuum , qcT cum^ad cxitum vcntum eft,ocs in xquo ftir. 
mus,nihil intcicit vtrum molapis vnus didat,an totus mons p 
jnat.Egrcgie Vagellius inillo indito carminc,fi: cadcndii inquit 
mihi eft, e cctlo ceciduTc vclim.Humaud aio a boois artibus ro 
bur venit,& a confidetationcJTaturx.Qind.cit cnim cur egoho. 
rninenviut fet am^mt iagi«am,aut lauccam trcma- Maiora roe 
pericula expccunt,fulmimbus, & magnis naiurx parubus.Pufii 
Ja rcs eft hois viu, fed ingcns res eft comemptus vic^.Hanc qui 
e6tcmpfcrit fccurus videbit maria turbari, iecunu aipicict hor 
rixum uciem nilminantis corji. Quid ad me,<\ magna fint qui- 
bui pcreo^pfiim perirc non magnum clt.Promde fi voluaius ef 
iefecliccs, fineciiominum.necicrumtimorc verfari ( aiainex-, 
penmento habenda.eft. Fluit tps, & qux aiidiuimui fui defent 
pondo , & magni eftipodicum fuiifc.Elcgantcr Lxhus cuidam 
diceti 4o,annos haboo,ho» inqutt 6o.dies.qUos n6 babes .Mors 
raturx lex cft,trjbutum oflkiumq; mc«aluun,malotuuvcj> ora 
niurjj remedium eft, optauit illam qiiiiqitis timct.Mortis nome 
ne (ormides.eftife ilJam cogiutioncmulutibifamdiarem.wfi 
if» tujcrit pofljs ei>& obuiam exirc.Idcm in 4Ji.Quamdiu dc- 
currunt fohu, magnitudincm corum confuctudo lubducit . Ira 
cnim a natnra compofiti fumus, vt nos quotiduna.euam fi ad- 
toirationc digna funt tranfeant, & minima quoqucrerum fr rn- 
fpiiteprodiderintcluicc Ipedacultim Cant.Item in j.libro.Nut 
h tempeftas magna pctduiat ,'procellx quant» plus lubcnt \P- 
riujn,tanto.minus tpmporis. 

Jidhmitfdm. C*p. CXL 

IDcm in iib-6. Contumne mortem, & o!a,qux ad morte dtu 
cunt,contenta funt,fiue bclla,fiue naufragia^uc minarfi poq 
Jera. N unquid amplius facerc pnt, 2 vt corpus ab animo rc+ 
fo!uant,hoc nulla diligentiacuiut , nulla fcelicius donat, nulla 
potcntia euincit.O tc dementem, & oblitum fragilitatis tux,fi 
tunc mortcm tm timcs cum tonat.Viues fi fulmen eftugcris.re- 
pctct tc gladius.pctct lapis,petct bilis,non maximum cx perictt 
Jw.tcd ip cciofifliffiurn iuimcn cft cccmn . Si fenium morus tuc 



infiniu ccleritas prxueniat. Iratis Dijs propidffifj mdnertdun* 
eit.Arumus sx jpia dciperatione funuturJdemin 7.!LQyid p^ 
cipuum rcbus humams eiLErigere animum fiipra mutos,& ^p- 
mdla ibrtunz,quicquid acciderit fic ferre quafi volueris tibi atf 
cidere. Dcbuifle emm vcllefi iciuiflcsoia CK dccretisDeifieri. 
Fkre afit quxri,& gcmere,defciflere eft. QAid eft prxcipuum. 
Auimus contra calamiutes forti»,& contumax Inx«rix,n6ad- 
ucrfus tm, fed infcftus, ncc auiduspenculi, nec fugmt, qui fciae 
Fortunam non expecure,ied facere,& aducrfiis manque intre 
pidus inconfuiufcj; ptodire^iecillius tumultit, riecbuius fulgo- 
re pcrcufl'us,puras ad ccelum manus kuare,nullum boiwm.pete 
re,qcT vt a tc tranfeat abquis debet dare^tbquis amittere,opu* 
re^cT fine aduerdrio oputurJx>nam mcntcm.Difficilisinuen** 
tu cft virtus, ducem rcctorcmq; defidetat,ied fine nugiftro vi< 
t«a difcutitur.Quoudic aliquid fubtiliusuiiquid elcgamius ex4 
cogitatluxurix iuror., vfitata contemnens.Iam non funthoies» 
ad pqpinam dentibus, & ventre,& ote contenri,6t ocubs gulofii 
iiinti Idem in;8.1i. Ttirbam rerum hominutn^j c k fi dc r cn t, qu<- 
fepati nefciunt. Sapienti fecum optime conuemt-Nobts autetn> 
nofipfi molefti fumus, modo-amore noftri, modo tardio labora- 
rau«i.Infa?Iiccm animum nunc fuperbia inrJammamus,nunccu^ 
piditate diftcndimus . Et q<y miierrimum cft, nunquam fingulu 
fumus. Adulatoribus latus ne prxbeas, artifices sfitrad captidoi. 
fupenores.Et abus quidcm adulatione cla vtitur parcc^iius cx: 
apcrto rufticitate fimulata, quafi fimplicius iila, & non ars fiu r 
Fltres DcclvnAtnnum eitu. Csp. CXII. 

IDem in declanutionibus Ub.i. Iocundum eft redue ad anuV# 
qua ftudia^nclioreiq; ad annos reipicere. Nihsl eft tam mot>. 
- tiferum ingerujs.vt luxurixTorpcnt ingenia defidioix iuuc-. 
tutis,ncc minus honeftx reilabore vigilatur,canrandi,faltanui,i 
obfcenacji ftudia eiff minatos tenent. Capillum frangere , & adli 
muliebrcs blandi tias voccm extenuare mollitie corporis cem- 1 
re,cum ff minis,& lmmundiflimis ic excckremundjtijs,noitrai 
rum Adolciicnuum Jpecimcn efttmolles encrda^; naci in vitkr- 
roanent , cxpugnatores alienx piidicitix, negligentes iue.I dern ? 
iri 2. Quc malam taaem lubent fxpc impudicx fttnt . Non.n. j 
dceft illis animus, fcd corruptor. Adolefccns luxuriofus pcccat, 
fc«fix iuxuriofus inianit.Efterat Matrona oculos iaccntes in ttt-r 
ram>& aduerfus oiEcioium iaJuutorem inhumana potius.q ve 
recuda fit.Longc ante pudicitiam fiiam ore.c^ verboneget.Ne^ 
moforater ncgantcm iccrum rogauit.Idcm m 3 .iuMuUebnum- 
viuorum fundamcntum eft auantia. Hxc inter fe raro cocunt, ■ 
vt eadem vox fit dulcis, & iblida. Crudelius eft^ mori iempetr» 
tunere mortcm.Eius debcteflc datnnum cuius dt ptxmiu.Mi-; 
fero fi flcrc non licet,mag js flendum eft, doloh filcnrium impc-* 
rari non poteft. Etiam vbt remedium eft mori,zeius eft occide-; 
rcldcm in 4. Acrior eft cupidius cognofcendi ignota,^ rcpeti < 
di,Nulta flcndi maior eft cauu.q, flere non poflc.Ncceflius ruK 
uigia iaftu exoncrat, ruinis incedia opprimit.Ncccflius eft lcx. 
tcmporis. Nemo quicquam iacilc crcdit , quo crcdito dalendut 
fic Nec infcelix virtus amittit glorix tituium, nec virtutis glo-.. 
riam intei apit fortiura fceliatas. Audit de fuis fortuna muncri 
bus,qux dedit au fcrt,que abftulit reddit: nec vnquam tutus eflf 
idam experiri, quam cum locum imurix non habct.Idcm in j - 
Hoc inxqualc omntum eft, vt vitia fua excuure malunt, quiroi 
eftugcre. Nthil cftpucro tefte certius,nam & ad eosannos per<s 
ue«ut,vtinielbgat,& uon.adeosquibu$fingat. ■ ... 

TlertiTr*gtdi*rutneiHt. G«t>. CXIII. t 
I Dcm m Tragcdia, tjuam vocat Troadtm.Iuucmle vitium efb 
Iregete nonpofle lmpetum . Quo plura poflis plura paticntc# 
Aicras.Violenu imperia nemo dm coounuit, modcraudurie» 
Qui non veut peccarc cum poflit, lulxt, muumum debec liben 
re cui multuin licct. Opunda mors eft ftnc motu morris nto^ 
riltlem in alia , quam vocat Ciephe . Lcne eft miierias fcrre^ 
perferrc graue . Ncicitis cuuidi rcgnum quaiacet loco . Rc-f! 
gnum non uciuntope«,rK>nvdtisTyrix<oIor»a<mauronirider 
trabes . Rex cft, qut pofuit tnetus, & «tui nuU pccloris , qticmt 
non amhiUQ iropotcns, & nunquam ftabius vuigt fauor mouou 
Qtaeft io tuto pofitusloco, & ouanu infra.fe-uidcMnihi credt/ 
tstlhs magna nomuubus placent.Fruftra umenturriura^liim ex« 
celfus ftcti nunquam pauere dcftiti , atque ipfum uriiete fer^ 
rum dtiatcris mei . Q quantum bonum eft obiurenullis»ca< 
pcre fecuras dapes hurot ucenrem . Scelcra nbn intrant cafas* 
tutuicjuc menlacapiturangufta cibus^ Vcncnum maurobt* 
bitur,malam bonx fortunam prgferre hcet. Pcior eft bcl*. 
Jo timor tpfc btlli , nulla ms ma or pietatc uera cft . Quos veu 
rusamor tcnmt tenebtt . RcsDeus* noibrasceleri ciutastur*» 
bine ucriat , habcant quxftus , diitedat uinor . Vitx nuni^ 
auidus eft , quiiquis non vult mundo fecum percunte. oioa 
h. Idcm inOftauia. Luxuria blanda pciUs , victux oibts. 



Digitized by 



Google 



Libcr O&auus. 



106 



op>es auaris manibus.v t perdat rapit.Idem in Hercu- 
]e Eiheo. Nuquam eft ille mifer.cui facilc eft mori,illicita ama 
mr.quicquid licet exciHi t.fbrtuna amore peior inflSmat magis. 

Aihtu ie codem. Cap. C X II 1 1. 

IDem in Hei cule fureiue . Qd" nimis miferi volunt hoc facile 
credQt.Prona cft timori femp in penis fides.Nuilo prxmctur 
. oncre, qui caclum tulit. Virtutis clt domare quem cunfti pa- 
uet,nemo fc tuto diu pcriculis offcrre tam crebris pot. Que <x 
pc tranfit cafus aliqh mucnies , non cft ad aftra mollis e terris 
yia.Poft multa opcra virtus laxari (blct . Qiiemcunq; miferum 
videris hoiem fcias . Qtf fuit durum pati , mcminifie dulce cft. 
£dit verus amor nec patittir m0r.1s.Idcm in Thcbaidc . Regna 
cum fcelere lunt oibus cxilijs grauiora.Qm vult amari,Iaguida 
regnat manu.Idem in Hypolito. Contcmne famam,vix verd fa 
uct.Intrepida conftcnt vcrba. Qui timidc rogat,docct ncgare. 
Hofpcs Amantium crcdula res eft forma fugax . Coelo Iupitcr 
alto vicina petit, non capit vnq. magnos mctus.humilis tefti plC 
beia doirlus. Circa rcgna tonat,honcfta qdam facit fcclera fuc- 
«eflus.Alium filere,qd visprimusfile. Idcm in Edippo.Nefcifle. 
eupies.nofle, q nimium c.xpetis iners remcdiu maloru ignoran- 
\ja eft.Vbi turpis cft mcdicina fanari pigct.Solcnt extrcma face 
re fecuros mala.Quid verba que; ris ventas odit moras.QcJ fx- 
pe ficri non p6t fiat ditt.Idem in Mcdea. Leuior cft dolor.o, ca- 
pcre confilium potylibct ire contra, fufbcfta nc fint longa collo- 
cuia.amputa.Idcm in Agamenonc.Pcrictc mores,ius,pictas,fi- 
aes,& qui redirc cum perit nefcitpudor.Pcrfcelera femD fcele 
ribus tutum eftitcr. Tcmere imus illuc,vn non dccuit abirc,no 
sntrat vnq. regium limen fides precio parata, precio vincttur fi- 
des. Hcu, q.dujcc malum mortalibus additG,vitx dirns Amor. 
Qpero poenitet peccaffc paenx eft inncccns . O cj miferuni eft 
Belci, emori.Kudis eft tyrannus, inorte,qui pcenam cxigit.Dcc 
iilc veniam facile cui venia opus eft.Idcm de immatura mortc. 
Vna.rescft virtus , qux nobis immortalitatem donare potclt, 
*tparcs'Dijsfacere. 

fltrttSpifiolarumeittfdem. C*p. CXV. 

IDctn ia Epiftola primaad Lucilium. Ita fac mi Lucili,vcdica 
te ttbi,& tps, qd" & aut auferebatur, aut excidcbat.aut fubri- 
. picbatur,coJJige,& fertta. Turpiflima.n.iaftura eft,qux p ne- 
gllgentiam fic.Quem mihi dabis.q aliqd prcciu tpt ponat.Qui 
*Uem xftjmct ,[qui intelligat fe quotidie moti. In hoc oes falli- 
mur» g> mortcm ^pfpicitnus, magna pars cius ia prxterit,q.cg,d 
attatis retroeft, mors tencc,durq differt, vita tralctirrit.rcliqua 
ola nobisalicna funt, tps noftiu eft tih.in huius rci vnitis fuga-: 
cis,aclubricx pofleflioneni natura nos mific. Non puto pauperc 
cui quantuUincunq-, cft fat clt.Scra parfi.nonia m fundo eft,non 
M .tm minimum in imo,fcd pefli-mum remanct.Idc in z.Primu 
argumentum compofitx mcntis cxiftimo poflc confiftcrc,& fc- 
cum rooran.Iliud au t vide nc lcftio aftoru,& diucrfi gcnc: is vp 
luminu habcat aliqd inhagumA inftabilc,ccitisingcnijs imnio 
rari,& innutriri oportet, (1 vis aliquid trahcrc,qd"t aio fidelitcr 
ledeat.Nulqui eft.qui vbique eft.Noo prodeft cibus.nec corpo- 
ri accedit, : q ftattm fumptus emittitur. Nihil^; ta vtile cft, qd* 
ifi tranlitu profit.^Nihil zqtirlanitate impedit.vt remediorum 
«rebra mutatio,itaq; diftrahit Kbroritm multitudo,& cum lcgc 
xe noft pofljs qtum habuci is, fatis eft hre qtum legas.faftidicn- 
tis ftoro*ebi eil multa dcguftarc.Cui cum paupettatc bene con 
Henit dtues cft. . Nec q. paru lmbct;fed qui plus cupit pauper eft. 
Qujd.h.refertq.tu illi inarca quantu in horreis iacet,fi no acq,- 
fiu.ied acquirenda coputat . Quis lit diiutiaru modus quxris, 
primushabere.quod nccefl'eeft,proximushfe,quod fatiscft. 
Adhuc de eodem. C»p. CXVI. 

IDem in j.EpiftoIa.Si aliquem amicum exiftimas.cui nonta- 
tundem crcais.qtum tibi, vehcmcnter crras.Errat & illcqui 
amicum in atrio quxrit, in couiuio jpbat.Nullum habet ma- 
ius malum occupatus homo , & bonis luis obfeifus,q. amicos 
fibi putar quibus ipfc non eft. Tu rcro ola cum annco delibera, 
fcd de ipfo prius, poft amicitias crcdcndum eft, ante amicitiani 
iudicandum. Ipfi vero przpoftcrc pcrmilccnt olKcia,qm contra 
pratcepta Thcopbraftt cum amauerint i udicant,& non amat cu 
ludicaucrint.Tam audafter cum amico loquere, q tccum.Et tu 
quidcm,ita viue.vt nihil tibi committas,nifi qd* c6mittcrc etii 
mimico tub poflis.Vtrunq; vitium cft,& olbus ctedcrc,& nulli. 
Scd alterum dixerim honeftius vitium, altcrum tutius.Sic etia 
vtrolq: rcprchcndas,& cos, qui fcmpcr inquieti funt,& eos quj 
feropcr quicfcunt. Nam illa tumultu gaudens non eft induftna, 
fcd cxagitatc; mentis conucrfatio.Et hic non eft quies,qua? mo- 
tnm ocm moleftiam iudicat, fcd dillblutio,& languor.Itaq; in- 
ter fc ifta mifccnda fitnt,& quiefcenti agcndu eft,& agenti quic 
lcendum.Cum natura rcrum dciibera ipfa dicct tibi,& dicm fc 
fccific, ScnQ&aa. Idcm in 4. Tcncs vtique mcaiotia quantum 
Spcculum Hiftoriale . 



fcnfcris gaudium cum prctexta pofita.fumpfifti i^irilcm togam» 
& in forum dcductus cs. Maius cxpcfta cum puci ilem animnm 
depofueris,& te in viros Philolbphix tranftuIcriv.Adhuf.n.non 
pucritia,fcd qo 1 eft grauius puerilitas rcmanet.Et hoc idc pcius 
eftjqdJiabcmtis atictoriratc Senec?,fcd vitia puerorii.Nec pue 
rorum tm,fcd infantiuin.Uli leuia, hi falfa formi Jat,nos vtraq;. 
Pleriq; inter mortis metum,& vita: tormenta mifcri fluftuant, 
& viuerc nolnnt,& mori nefciunt.Fac itaq; tibi iocimda vitam, 
oem proilla folicitudincm dcponendo.Nullum bonum adiuuat 
habentcm , nifi ad cuius amiflioncm preparatus eft aius. Ergo 
aducrfiis oia,qux accidcre poflunt, te adhortarc,& indura.Ne-* 
minem.n,co Forrunaproucxit,vt non ttn illi minarct qtiantum 
promifcrat . Noli huic tranquiilitati confidere, momcnto marc 
concutitur,magnx diuitix funt lcgc natitrx copofitapaupcrtav. 
Lcx aQt naturx fcis qups nccis tcrminos ftatuat,non cfurirc,n6 
fitire,non algcrc.vt famcm litimq; dcpe!l.is,non cft neccflc i:\a- 
na tentaic,nec caftra lcqtti,ad manum eft.qtiod fatis cft. 
Adhue de eodem. C*p. C X V I I. _ 

IDcm in f .Id agamus, vt meliore vitam lcqiwmur, q. vulgus, 
non vt contrariu.Alioquinquos cmendan volunius fugaiuus 
a nobis,& aucrtimus.Iilud quoq; facimus.vt nihil vclint imi- 
tarinoftri.dum timent nc imitanda funt ola. Contra natura cft 
torqucrc corpus fuuni, & faciles odillb niunditias,& fqualorem 
appctere, cibis non trn vilibus vti, fcd horridij. Qucmadmodu 
dcfidcrarc delicatas res luxurix eft,ita vfitatas , & non magno 
parabiles fugere dcmettx.Frugalitarcm cxigit Philofophia, no 
pcnam.Tcmperetur vita intcr bonos mores,& ptiblicov.Qui do 
mu intraucrit nos potius mirctur, q. fnpcllcftilc noitra. Magntis 
illc eft.qui fiftilibus fic vtitttr quo argento, ncc ifte minor cft,q. 
fic argcnro vtitur q uo fiftilibus , Iiifinni aniini eft diuitias non 
pofle pati.Apud Hcchatomim noftrum inticni cupiditatu fincm 
ct ad timoris rcmcdia proficcrc.Dcfi nes inquit tiinerc fi fpera- 
re defieris.Fcrc pcricnla 1 , qux vidcnt fugiunt, & ctim cflugerint 
fccuri fitnt, nosaut a vcnturo torqticmui J & prxtcrito.Timoris 
.n.tormctum memoria rcducit,protiidentia anticipat,nemo tm, 
prxfcntibus mifer eft.Idcni in 6:Uoc ipfiim argumcntu cft ani- 
mi in mcliu; tranflati , q> ritia fua, qux prius ignorabat videt. 
Nulliut boni finc fbcio iocunda cft pollcflio . Pius ibi viua vox, 
& conuiftusjCj. oratio proderit.vn rn icm prxfentc veniasopor- 
tet primu, quia homines amplius oculis.q. auribus credunt.Dc- 
indc quialonguinitereftperprxcepta, breuc,& cfficax p exc- 
pla^Ioem in 7^.Inimjca eft multorum conucrfatio,& vtiqnc quo 
maior eft populus ctti milccmur,hoc plm perictili cft,na & atu- 
rior redeo,& ambitiofior,& luxuriofior,quinctiam crndclior,& 
inhumanior, quia inter homincs fui. Vtrumq; dcuitadu cft, ne 
vel (iinilis malis fias,quia multi funt,ucvc inimicus iiutltis.quia 
diflimiles funt. Rccedc a teipfo quantum potcs. Cum his.vcrla 
re,qui te mcliorem fafturi flint,illos amitte.qtios ti| potcs £)ce r 
rc nicliorcs: Mutito ifta fiunt,& homincs dum docent difcunt. - 
Adhuc de etdem. G»j>. CXVIII. 

IDemin 8. Vitatc quxcunquc vulgo placent,ad omncbonum 
forcuitum fiifpiciofi pauidiq» fubfiftite, nam,& fera, & pifcis 
aliquafpe oblcftantc decipitur.Munera ifta fortunx putatis, 
infidix funt. Quifquis crgo agcrc ttitam vitam volet.vifcata bc 
ncticia deuitet,in prxcipiti curfiis llle dcducit,hmus emincntis 
vitx exitus caderc eft. Scitotc tam bii hoiem culmo tegi,quam 
auro.Cogitate nihil prxter alum cflc mirabilc.ctii magno nihil 
magnum cft. Mihi crcdc.qui nihil agerc vhr,maiora agunthtt- 
mana diuina^; fimul traftant. AlienQ eft,auicquid optando cuc 
nir,non eft tuum.fortuna.qd fecit tuum.Id.em in j.Qui vtilita- 
tis caufa eft, tandiu placebit q.diu vcilis fuerit. Hac rc florcntcj 
amicotfl turba circunfedcc.Circa euerfos folicicudo eft,& ami- 
ci inde fugiunc vbi probant,necefle eft.n.initia mtcr fc exnulq; 
conueniant. Qui amicus cflc coepit,quia cxpedit,placebit aliqd! 
prccium contra amicitiam, fi vllum in iiia placet prxter iplam. 
Ncgociatib cft tfta,non amicitia,qux ad comodum accedit.Aic 
Chry fippus.fapicnte nuUb reegere, & th multis ifti icbus opus 
eft.Econtra lhilto nulla opus eft.nulla.n.ie vti lcit.Quid refcrr, 
qualis lititatus tuus fi cibi vr malus.Vbi fapictt Jtia non placct, 
omnisq.ftulcicialaborac faftidio fui.Idcm in 10.N011 inucmo cu 
quo te maliin efle, q. tccum,fic eft,fugc multitudincm.fugc pau 
citatcm, fuge ct vnum.Sic viue cumbolbus tanq. Dcns vuleat, 
fic loqucrc cum Deo tanq, homines audiant. Idem in 1 1 .Vei c- 
cundia bonum in Adolefccnte fignum eft. Magna pars pcccato- 
rum tollitur,fi pcccatoribus teftis affiftit.O fcelicem.qui fic ali- 
qucm vercri potcft , vt ad memoriam eius quoq; fc componat, 
& ordinct, qui fic aliqucm vcrctur, cito etit vctcndus.fligc er- 
so illum cuiustibiplacct, & vita.&oratio.UIum tibi feniD oft6 
dc, vel cuftodem,vcl cxcmplum : opus.n.dt aliquo,ad quc mo- 
tcs noftri fe crigant nifi ad regulam, praua non corriges. 

Tomus Quartus. O z Dt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vincenti). 



Adhucdeeodtm. Cgf. CXIX. 

IDem in ii.Gratiflima funt poma, cum fugiunt,ille beatifli- 
mus cft,& iccurus fui poflcflor.q, craftinfi fine fouicitudme ex 
pecut.Idcm in i j.Non p6t magnos fpfis Athleta ad ccrtame 
afteric.qui nunq fuggiljatus eft,illc-,q ftnguincm (iium vidit.cu 
jus dentcs crcpucrunt , fub pugno,ncc proie&us alum proiccit, 
fed quotiens cecidit, contumacior refurrexit.cu magna fpe de- 
fccndit ad pugru.Multa.n.adi jcit fibi virtuslacefliu,plura funt, 
6 nos terret.q quz pmunt, & fxpius opinione.q re laboramus, 
illud tibi pcipio nc ns mifer antc tf>s,cum illa,qur vclut immi- 
nftia cxpauifti,forte nunq vctura fint,certe non vcncrint.Qiiz 
dam nos torquem magis.q debeanr,qtredam anteq\ nou debcat, 
quzdam cum omnino non debeant,Siccj; aut agcmus dolorcm.- 
aut fugimus.aut poccitpamus, q multa expcfuta nunq compa- 
rucrunt.Et li futurfi eft,qd iuuat dolori fuo occurrere. Satis ci- 
to dolebit cum vcnerit,nthil tam ccrtum eftcx his,q timentur, 
vt non certius fit , & fbrmidata fubfiflcre , & fperata decipere. 
Quid turpiuseft , q fenex viuerc incipicns? Idem in i4.Multis 
ieruit.q corpori fcruit.q ,p co nimifi timct,qui ad illud ola re- 
t fert . Si agerc nos debcmus non tanq pp corpus viuerc debea- 
rnus,fed tanq no poflimus line corpore.Huius nos nimius amor 
timoribus jnquictat,iollicitudinibus oncrat, c6tumelijsobijcit, 
honeftum vilc ci cft cui corpus nunis charfi eft. Agatur cius cu- 
ra diligcntiflime,ita tum , vt rfi exigit ro, vel fides ec in ignem 
tnitter.dum fit.Etiam in obfcfla via paupcri pax cft, nunq uitth 
conualcfcetncqnjtia nunq fic contta virtutcs coniurabit , vtno 
Philoiophi* nomen venerabilc,& facrum maneat,ncmo ibllici- 
tojjono fruitur. Adijcere diucs aliquid diuitijs ftudct, dum de 
jncrcmento cogiut obhtus eft vfus rationes accjpit, fbrum co- 
terit,fit ex Dominoprocurator. 

Adhuc dt eodem. C*p. C X X. 

IDcm in iy. Qtiicquid faciascito redi a corporcad alum,il 
lum dicbus,ac noctibus cxerce.id bonum cura, qit vetuftate 
fit melius. Qitam iocundu cft nihil pofccre, q magnificfi eft 
c Ienum eflc, nec ex Fortuna pcndcre. Difcedant aliqh ifta infi- 
diofa bona,& fpcrantibus meliora,q aflccutis.Si quid in illis ef- 
fet foljdi ,aliqfi implcrent,nunc afit naurientium fitim concitat. 
Idem in t S.PJus opcris cft in co,vt propofita ciiftodias,q vt ho 
nefta proponas,pci (l-ucrandfi eft, & afliduo ftudio robur addcn- 
dum.doncc bona mens <it,qct' bona votuntas eft,naturalia dcfide 
ria (inita f:int,cx falia afit opinione nafcetia nifl definantno ha- 
bcnt;nuli«s-n.tcrminus falius eit , na via cunti aliquid extrenra 
cft.error aut immcnfus cft. Rctrahe crgo tc a vanis.Et cum vis 
fcire, qctpetis vtrum naturalem habcat, aut cxcani cupiditate, 
confidcra fi non poflis alicubi confiitcre, nam fi longe progreflb 
femper aliquid rcftat fcito id naturalc n6 eile.ldcm in 1 7.Proij 
ceifta ola h fapis immo,vt fapias, & ad bonam nicntem magno 
curfu,ac totis viribus tcnde. Si quid cft, quo tencris,aut cxpcdi, 
aut excide.Mukis ad philofophandum obftitere diuitiz.paupcr 
tas expedita eft,fecura eft,non circunftat illam turba feruorum, 
ad quos pafcendos tranfmarinarum rcgicnum eft optanda fcrti- 
Jitas. Facilc cft pafcerc paucos ventres, & bn inflitutos, & nihil 
aliud dcfiderantcs,q impleri.Paruo fames conftat,inagno fafti- 
dium. Paupettas contenu cft inftantibus dcfidcrijs fatisfacerc. 
Cur crgo lianc contubernalcm rccufes, cuius mores fanus diues 
imitatur.Si vis tacare a!o aut paupcr fis oportet.aut pauperi ii- 
mitis,non poteft ftudium faJuurc neri fine fragiliutis cura', fra- 
gilitas autem patfpcrtas voluntaria cft . Multas parafic diuitias 
non fuit mifcriarum finis, fed commutatio,nec hoc miror,no eft 
enim in rcbus vitium, (cd ln ipfb aio,illnd quoque panpcrtaccm 
nobis gtauem feccrat,etiam diuitias graucs fecit. Qucmadmo- 
dum.ir.nihil diftert.vtrfi zgrum in JeSo ligneo,atrt in anreo col 
k>ces,quocunq;.n.illu traiifttrleris morbum fiifi fecij trasferct,ftc 
nihil rcfert vtrfi »cr alus^ui in diuitijs.an in paupertate ponaf , 
Item de eedtm. Cnf. C X X I, 

IDem in i8.Feftiuismaxime dicbusaio jmpetrandum cft, vt 
tnnc voluptatibus fblus abftincat,cum in illas ols tutba ^>cu- 
buerit,in ipfa fecunute alus ad difficilip fc prxparet, & con- 
tra iniurias fbrtunz inter bencficia firmct. Excrceamur ad pau- 
lulum.ne imparatos Fortuiu deprchendat, fiat nobis paupcrtas 
ianiili?ris,fecurius diuitcs crimus,fi fciuerimus,q non graue fit 
paupcrcm efle.Quanu eft anjmi magnitudo ad id fua Ipontc de 
fcendc: c,g» nc ad cxtrema quidem dcduftis timcndfi fit,hoc efl 
prxoccupare tcla Fortunz.Non eft iocunda rcs aqua,& polenta, 
aut fruftum ordeacci panis, fcd fumma voluptas cftpoffc cape- 
rc ct cx his voluptatcm , & ad id fe deduxifie, qct eripere nulla 
fortunz iniquitas capcrc poflit.Diuitiarfi pofleflioncm tibi non 
intcrdico, fed cfficcre voio,vt illas' intrcpidus poflidcas, qi vno 
modo confcqucris , fi te ct fiflt illud bcatc victurum tibi pfiia- 
ftris,fi Ulas tanq exituras aipcxcris.Idem in i jp.Si potes fubduc 



te illis oceupationibus , (i minuseripe.infreto vixirmis moriaV 
mur in portu.Ide in 20. Taccre docet Philofbphia non dicctc, 
& cx hoc cxigit, vt ad legem fiiam quifque viuat, ne ofoni vita 
diflcntiat,vt ipfa intra fe vita vnius fineuium adiunum diflen- 
iione color fit. Maximfi hoc eft offih fapicntiz, & iudicium, vt 
verbis opera concordent,vt ipfe vbiqj parfibi idemq; (it . Quid 
.n.iapientia fem p idem vclle atq; idcm nolle , licet iftam exce- 
ptiunculam non adijcias,vt reftu fit,qct vclis, 116 pot, n.cuidani 
idem (cmpcr placcrc nifi reftu. Variatur afit quotidie iudiciurri 
hoium,& in contrarium vcrtit, acplerifq; agitur vita pcr lusfi, 
qct tuo bhficio fcirc non potes paupertatis fcies, illa.n.vcros cer 
tolq; amicos rctincbit. Difccdit quicquid non te , fed alind fe- 
qucbatur.Nonnc,vel ob hoc vnum amanda cft paUpertas.q» a q. 
bus ameris oftendat. O qh vcnict illa dics, qh nemo in honord 
tuum menuatur. Huc ergo cogitationcs tux tcndant.hoc cura» 
hoc opera,rcdige te ad parua, ex quibus caderc non poflis.Nori 
licct diuitiss in finu pofius contcmncrc, illc ingcntis animi eft,- 
qui illas rircunfufas (ibi diu multunicjue miratus,q> ad fe vcne- 
runt ridet,fuafijue audit magis eflc , quam fcntit- Magnum cft 
non corrumpi contubemio diuitiarum . Pauperibus incft ( fine 
qua nihil cft iocundum) (ccuritas , quia dclicijs permadiumusy 
omnia dura ac diificilia iudicamus. 

Adkutdeeodm. C*f. CXXII. 

IDem in 22. Qdt inalc implicuifti (oluas potius , q abrumpas. 
Nemo um tinudus eft, vt malit feniper pcnderc,ci femcl ca-» 
dcie.Turpccft cederc oncri, lucuri cuin oflb,qcT fcmtl recc-» 
pifti.Non eft vir fbrtis,ac ftrenuus , q laborem fugit.vbi 6t cre-i 
Jcit illi animus de ipfa rerum difficulute. Peiorc* morimur , cj 
nafcimur.Noftrum hoc non naturx vitium cft.Nemo, c). bfi vi- 
lUCjlcd quamdiu curat,cum oibus contingere poflit,vt bcne vi-* 
uat.vt diu nulli.Idem in 23 .Fundamentum bonx mentis eft nc9 
gaudcrc vanis.Mihi crede , verum gaudium res (euera cft,an tfir 
exiftimas aliquem (bluto vultu,hilari octdo, mortcm contcrhn* 
rc.paupcrtati domum aperirc, voluptates tencre fiib frcrro,mcM 
duari dolorum paticnria , hxc qui apud fe vcrfat,in mdeno gau 
dio cft,fed parum blando.Hzc afit quibus delectatur vulgus.te- 
nuem habentac pcifufbriam voluputcm, & qctcunque inucntii 
tium eft gaudium,futidamcnto caret. Corpufculum et (Jfi nihit 
fine illo heri poteft ) magis neceflariain rem crcde,^ magnanv 
Vanas fiiggerit voluputcs breues pcenitcndas, & nifi magna mct 
dcrationc tempercntur,in contrarium abituras.In dicom pr£J 
eipiti voluptas ad dolorcm vcrgit,hifi modum tenuerfcModuiH 
afis tenere in co dirficile eft,qcf bonum efle credideris.Viri bo-> 
ni auiditas tuta cft , qux fiibit ex bona confcientia, Cx hone(tis> 
confilijs,ex contcmptu fbrtuitorum. Paucifimt, qui ex confilio» 
fc fuaqiic regant. Czteri eoram more, qui in fluminibut inna- 
unt.non cunt,fed feruntur. Quidam tunc viuere incipiunt dum- 
definendum eft.Qujdamantedeficrunt.quaniirKiperent. 
Itemdteodtm. Cuf. C XX III. 

IDem in 24.Qu.iv ncccfle eft mala accerfiri.ac fatis citopaticV 
da cum vcncnnt ptzfumere , ac przfcns tcmpus futuri meta 
perdcre ltultum cft,quiaqhque futurus fis mifcr effe iam mi- 
ferum.Sed ego alia te ad fccunutem via ducam.Si vis omnen» 
lblicitudinem cxuere , quicquid vererisnc cueniat, euentururft» 
vtiq; propone.Et qctcunque illud cft malum tecum,ip(eef> mc- 
tire,& timorcm tuum taxa. Acrior cit virtus ad occupanda peri 
cula,q crudelitas ad irroganda.Multum fuit Carthaginc vincf 
re, fcd amplius inortem.Adeo mors timenda non eft,tt bhficio^ 
eius nihil aufercndum fit aut timcndfi. Antc oia memento de- 
mere rcbus cumulG,ac videre quid in quaq; re fit,fcies nihil efi' 
(c in illis tcrribilc,nifi ipfum tiinorem.Quid vides accidere pue 
ris,hoc nobis quoq; maiuftulis euenit, illi quos amant qbus af- 
fueuerant.cfi quibus luduntJi perfonatos vidcrint extimefcunr. 
Non hominibus tm,ied rebus pcrfbna demcnda cft, & reddedi 
facies fua.Dolor quidcm leuis eft, fi fcrrepoffum,breuis fi ferre- 
non poflum.Hoc t urpiflimfi eft, qd" nobisobi jci (blct.Vcrba nos 
Philofbphix no opcra tractarc,ipif voluputes in tormeu vertft 
tur. Epalz crudiutcm gencrant, ebrietas ncruorfi torporcm,ac 
trcmorcm,libidines manuum, ac pcdum,& articnloru dcpraua- 
tionc pauper inter plttrcs ero,exul fia vbi me notum puubo,alIi 
gabor.Quid.n.nuc lolutnssfi. Ad hoc me natura graui corporis 
inei pondcre aftruxit morior,dcfina xgrotare pofle, alligarc pof 
fc.mori poflit.Turpe c(taliudloqui,aliud fcntire,quantoturpius 
aliud fcribere, aliud fentire. Qiiotjdic morunur,quotidie enim 
demitur aliqua pars vitx, & ttinc quoquc dum crcfcimus , vita 
decrcfcit.Ridjculum autcm eft currerc ad mortem tzdio vitz. 
Virfortis,ac lapicnsnd dcbet e viu fugerc,(cd cxire.Idfe in ty. 
Quod ad duos ainicos noftros pcrtinet,diucr(a via eundum cft. 
Aitcrius cnun vitia cmendanda funt , altcrius frangcnda . Vtar 
Jibcrutc tou , non amo illum niii ottcndero . An profccturus. 

fiin 



Digitized by 



Google 



Liber 0<5fauus. 



i©7 



/fm nefcio, malo mihi fucceflum, quam fidem efle.Nutriendus 
eft pudor; qui quamdiu in animo durauit.aliquts erit bonx fpei 
locu&Panem, & aqtum natura dcfiderat, nemo ad hxc pauper 
eft, intra qux quifque defiderium fuum claulerit, cum ipfb Io- 
uc de foelicitate contendat . Sic fac omnia tanquam fpeftec ali- 
quis,prodeft fine dubio,cuftodetn (ibi impofuifie,& habere que 
xefpicias , qnem intereflc cogiutionibus tuis iudices . Omnia 
enim nobis mala folmido perfaadet . Cum iam tantum profen 
«eris , vt fit ttbi etiam tui reuerentia, liccbit dimittere Peda-- 
gogum r multis autem diflimilem tc ficri , oportct , dum tibi 
tututnnon fit a te recedcre. 

Ittm d* eodem. Cap. C X X 1 1 1 1. 

IDem in xtf.Qux qucrela cft,quod incommodum,fi quicquid 
debebat dcfinere dcfecit. Et quis exitus melior, quam in fin£ 
fiium natura foluence dilabi. Remoue exiftimattonem homi- 
■um.dubiafemper eft,& in partcm vtranque diuiditur,rcmoue 
ftudia,tuam vitam tracu,mors dc te pronunciatura cft,ira dico 
«Ii<j>uu»iones,& litcrata colloquia,& ex prxceptis fapicntO ver- 
ba col!efta,& eruditus fermo npn oftcndunt verum xobur ani- 
mi.Eft enim oratio etiam timidiflimus audax.Quid egcris,tuc 
apparebi t,cum animam agcs,iunior es . Quid rcfert, inccrtum 
eft quo loco mors te expectet, itaque tu illam omni loco cxpe- 
fta. Qui mpri didicit.non feruirc didicit , fiipra omnem poten- 
tuni eft,certe extra omnem.Quid ad illum.carcer, &cuftodia, 
& dauftra liberum hoftium habct. Vna eft cathena,qitx nosal- 
Jigatos tehetamorvitx.Idemin i7.Numeraannostuos,&pu- 
«lebit eadem velfc * qux volueras Puor, hxc denique tibi ctrca 
Jiem mortispfxfta, moriantur ante te vitia,bona mero.ncc co 
jnodatur,ncc emitti tur. Et puto & vcnaliselict non habcret cm 
jptorem, at malaquotidiecmitnr . Idem in 18. Animum dcbcs 
znutare non coHum, licct enim vaftum traieccris marc,fequen- 
tur te vitia quocunque perueneriSjquxrisquarctc fugaifta non 
adiuuet tecum fugis . Onus animi deponendum eft,non auccm 
tibi vlltts plicebit locus,imino quicquid. facis contra teipfum fa 
cis,& motu ipfb noces tibi..&grom.n.cbncutis,ac cum iftudcxe 
xneris malum,omnisloci mucatio iocunda fiet . In vlcitnas-licct 
terras expcliaris,ino,uc4ibet Barbarix angtdo coUoceris,hofpiu 
lis tibi iUa qualiicunque fedes erit ; Magis quis vciieris, <| quo^ 
jntcreft,& ideo-auili foco adijcercdebemus antmtitn.Gum hae 
jperluafione vhiendum eft . Ndifkm tfti angulo natus,& patria 
xnea totns mundus eft. Qu id tam turbidum fieri poteft,qua fo- 
rum,ibi qtioque Jtcet quiete viuere fi neccfic fit, led filiccat di* 
jponere «,confpcitum qooque , & viciniam foriprocul fugjami 
Quid intcreft quot Domini fint, feruitus vnxdLHanc tjui con 
tcmpferic in quantalibct rurba donunantrum eft Jibcr es, initiu 
falutis eft notftia peccari. Nam qui peccare fenefcit,corrigi aoa 
Vulr,ideo quaqtum potes te ipfe argoe , inquirc, in te acatfato* 
tis primunt partibus fungcre , octnde ittdicis, tandcm dcprrca, 
toris.Idemtnl^iMulto magisJtd rern pet unet qualis tiia» *i-: 
«karis ,quimq.ajji«iljjs. Coaabari ntfiturpi rauenc amot 
turpiamtlon ptJftft. '■-.r,i. . :, 

l itmd*e»d*m. C«p. CXXV. - , 

IDcm in 30'. Vcmiahquisatfmortcm iMtus mora,vcnientein 
illam nemo hitarisacccpitvntfi^Ui fe-attiUanvdiu compofuer 
1 at. Idem i» 31 .' Oenerolbs antrrtt» labor nutrityton>oft vhi i 
xnere fwibrtrriMtto in J4. Pars magna bonitatis eft vellc ficfl 
bonum. pmtti*4di€ta,& ftcu tua'intei>'fe*ongrtuac,ac fibtre- 
Jjondeattt, 1 * Vhfforma percufla-fintiNon cft eius animurin rc- 
o» eoius »&» difcordat.rtfcm«i( 3<;Turpis, & ridiculdla rei eft 
dementdrins $cnex,iutictK pf Jurdtum feni vtendwn cft, itv mo- 
res fortuo» ius noV» habct. Artkftus ille tranquilljffimucad fretfi 
Tcntt,qtH m eodetn habno eftquocunque modo res-cadat*. Cm 
Jtaeaggeretttwr vntgarta bona iuprarcs luase.ninet, fiue aliqi 
4t his,vel omnia caius exruflerit mmornon fit. Mors quam ti- 
jmemus intermttbt vita>nort «ripitiVcniet iterum,qui nos in kt 
ceni reponatdie». >Equo fgjtat animo rediturus debct extre. 
•Obferna orbem rerum in fe remcantium, vidcbunihil inhoc 
jnundo extingui,fed vicibus delcendere^c furgere.Idcm in 37; 
Si yis omnia ttbi fubijcere , tc fubijce rationi , tnultos reges fi 
te iUa rexerir, & ab illa difces ouemadmodum, & quid aggtcdi 
^ebeas. Turpe eft non irc, fed tcrri, & litbito in medto turbine 
xerum ftupentem quxrere, huc ego quemadmodum veni.Idem 
in 38. Plurimum proficit fermo, qui minuutim irrcpit arumo, 
3KC mulds opus eft,fed clficacibus.Idem in ^p.Habet hoc opti- 
xnum in fe ge^ierofus animus, <j> concicatur ad honefta,magna- 
xum (pocierum r«s ad ft vocat,& attollic . Animus enixnnoftct 
admodum flammxin motu eft,eo mobilior,& aduofior quo ve 
Jiementior fuerit.Sed feelix , qui ad meliora hunc impctnm de- 
dit,ponat fe extra ius dittoncmq; r fccunda temperabit^ducrla 
«Oojtjumt9t > & akjs adtniranda dtfpiciet. Magnj animi cft ma-« 
Spccttlum Hiuoxiaie . 



gna contemncre, & mediocrta mafle,quam nimia,ncceflc eft.n. 
in immenfuni exeat aipiditas,qu( naturalcm modum rranfilir, 
dcfinit efle remedi j locus, vbique fuerant vicia morcs funt. Ide 
in 4o.Ino|iia verborum,& exilicas minus intencum audicore fa- 
cic cxdio jnceiruptx tarditatii, facthus nmen infidct,qd' expc- 
ftatur,q c\$ prxteruolac,illa qiiidem,'qii£ vericati opcra dac ora 
tio,incompofira cflc dcbct,& fimplcx,hxc popularis nihil habcc 
ven , moucre vulc ttirbam, & inconfulcas aurcs impettt raperc. 
Rcmedia non profitnt nifi immorentur.Quis medicus xgros in 
tranfitu curat. Qucmadmodum fapieci viro inceflits niodcftior 
coucnit, iu oro prclfa no audax.itaq; tardiloqnu tc cflc mbeo. 
Hem dt todsm. C*p. C X X V I. 

IDem in 4i.Saccrintra nos fpicicus ledec.malorum bonoruq; 
iioftrorG oblertutor,& cuftos. Hic prout a nobis tractatus cft, 
iu nostracur. Idem in 42. Mulu tibi poiiem oftendcre.qug 
acquifica acccptaq, libcrcatem nobis excotqucnc.Noftri.iiicfle- 
mus fi ilta noftra non cflent. Circurdpice illa , qux nos agunt in 
infaniam,& cum plurimis lachrymis .imittimus.Icics in his da- 
num eflc inoleftuin,fed opinionem.dani. Ncmo illa pcriflc lcn- 
tit,fed cogiuc,qui fe habec nihtl pcrdidit. Idem in 43. Vir qtic- 
quam inuentcs,qui poflit opcrto Jioftio viuerc , bona conicictvi 
turbam aduocac, nula cc m folitudinc anxia cft atque follicira. 
Si honefta funt.qux facis ocs (ciant.Si tttrpia quid 1 cfert neini- 
nem feire cum tu fctas?Idcm in 4f.Non rcfert,q. lnultos libros, 
fed quam bonos habcas,lcfcio ccrca prodcft,varu delecuvitia 
nobis,(ub vittutum nomine fubrepunt.Temcritas fub titulo for 
titudmis latet,moderatio vocatur ignauia pro rauta timidus ac 
cipitur,in his magno-periculo erumus. Idcm in 46. Iain ctiam 
vbi caufa fiiblata eft metimur confuetudinis caula. Idem in 47. 
IUos rideo,qui turpe exiicimant cuin feruo fuo ccenarc. Qiiare 
nifi quia fiiperbiflima confttctudo cxnanti domino ftantiQ fer- 
uorum turbam urcundcdit,illc quidem ingcnti auiditate diftc 
tum vcnttem oncrac.Serui autem cota noftc ieiuni muticj; pcr- 
ftant.Sicq; fit, vt de domino loquantur,quibus coram Dno loq, 
non licct. Tu autem fic cura inferiore viuc quemadmodum te- 
cum fitperiorem velis viucre . Et quotiens in mentem vcncrit, 
qtuntum tibiin feruum liceat,in mentem ctiam vcniat.tantun 
dem tc Domino tuo licere. Quomodo ftulrus cft,qui equu em 
pturus non ipfum inlpicit,fed ftratttm cius,& frenos Jicqui ho- 
minemex.veftc,autex conditione xftimat. 

ltemdttodtm. C*p. CXXVII. 

— Dem rn 48.Confomum rerumomnium inter nosfacit ami« 
I citia. Omnia cum amico communia habebit,qui multa cum 
*bominc, nifi intcrrogationes vaferrimas ftrinxero, & condu- 
fione ralu i vsero nafecns medacium aftiinxero, non potero a 61 
giendis petenda feccrnere.Pudet mein re tam. feria Scncs ludi 
mus,tnus fyllaba eft, mus autem cafeum rodit, fi/llabz ergo cat 
feum* rodic.Puca me iftnd nunc non poflc foluerc,qa > mihi cx il 
la fcientia pcriculum imminet,quod tncommodum eft. O pucri 
les tncptias » q.d mthi luforialifta c6ponts, non eft iocandi Iocns, 
aperU dccent,& fimpliciatua boniutem, et fi multfi fupefcflet 
xtatis parcc dilpenundu eut,vt fnfficercnt neceflarijs, Ntic vc 
rb,q dcmenna cft fiiperuacua difcere, in tlu tpis xgeftateild6 
in 4?.Q<| non pcrdidifti habes,cornua non perdidifti.ergo cor» 
nua habes.N6vocoadiftas tneptias,ingens negociQ in manibus 
eft. Quid agam,mors me fequitur, vita fugic,aducrfus hoc mc 
doce aliqd .Docilcs natura nos edidit,& rone dedit imperfcfta, 
fed q pfici poflet.Ide in ?o, Qh fatuo delecuri volo,n6 eftjj.mt 
hi lottge qrtndus,me rideo. Cxci duce qcunt,nos aut fine dude 
erramus,& ideo diihculter ad fiuriute puenimus, qa nos xgro-> 
tarenelcimus, initiu eundi ad virtutes arduD cft,q,a hoc primfi 
imbecflle atq; xgrx mctis cft fortnidare incxpcrta, iuq; cogcn 
da eft mes, vc incipiat. Deinde non cft. accrba inedicua^ptinus 
,n.deloftando fanat.Idem in < t.Id agcrc dcbemus,vt iratame™ 
u vitiorit,q\ longiflime profugiamusjindurandus eft alus,& de4 
bdlandx voluputcs,qux fexna quoqttcad fe ingenia ranuaut, 
vitia fine modofinc fineplcqucre,nam iilud qaoq; nccfinis^icc 
moduseft.Proijce qcuq; cor tuD diianiat. Qux fi aliter cxtrabi 
nequirct.cot iptum cu tllis leuellendum crat.Voluptates pcipue 
extirpa, q latronu more in hoc uos aniplcftuntnr, vt ftragulent, 
„ Adbucdettdem. Cap. C XX VIII. 

IDenrin j 2.Quamuis ad eundem finem duo perueiicrint.ma 
ior tamen eft laus idem efteciue.In difficilion materia, ilktm 
elige adiutorem , qtiem magis admireris cum videris , quam 
cum audieris . Quid Ixtaris, qubd-ab hominibus his laudatus 
cs , quos ipfe laudare non potes . Laudatio aliquid- cxhoita- 
tiomsaftert ipfis audientibus , & animos adolcfccncium eoc- 
timulat. Idem in 5; 3. Jn iliis moribus in quikus affictun» 
tur animi , quoquis peius fe habet, minus fcnut.Sotn- 
sium oaxcaie vigilantis eft , & vitia fiut confitai iaruta- 
Tomus Quartus. O j tis 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftorlale Vincentij. 



tis iudidum eft . Omnia impedimenu Jimitte , & vaca bonx 
jncnti . Ncmo ad iHam pcruenit occupatus . Magni artifidt 
eft claufifle totum in exiguo . Idem in % 4. In hoc ( ni fallor) 
erramuj,qu6d mortem fcquiiudicamu<,cum iJIa,& prcceffit,& 
fecuta fit.Quicquid cnim antenos fuit mors eft,illum lauda,& 
imitarc,quem non piget mori cum iuuet viuere. Qux eft cnim 
virtus cum ei jciaris exire.Sapiens nil imtitus fadt,ncce(fiutem 
eftugit.quia vult, qd coaftura eft. Idem in c f .Debilitatem no- 
bis mdixere delirix, & qctdiu noluimuspofle definimus.Idcm 
in j 6 .Nulla placida eft cjuies, nrfi qua ratio compofuit. Omnia 
vitia ad modum morbi m aperto lcuiora funt.Tunc autem per- 
iuciofiffima,cum (imulata fanitate liibfidcnt.Nulla rcs animum 
fapicntis auocat,nu!lus hominum auiumque concentus interrii 
pit cogitationes bonas folidafq; iam & ccrtas. Leue illud inge- 
nium cft,nec fcfe adhuc reduxit introrfos,qcT ad vocem cx acci- 
detia cngitur.Idem in j 8. Ncmo noftram idcm eft.qui fitit pri 
die . Quicquid viuit currit cum tcmpore.nihil ortum ftabflc, 
vel folidum eft.Et nos tamcn ea cupimus tanquam ,aut (empcr 
futura,aut fcmper habituri. 

Adhucdttodtm. C*p. CXXIX. 

IDcm in jp.Illud prxripue in nobis Philolbphiam impedit, 
g> dto nobis placcamus.Et quicquid in nos adulatio congc- 
- nt tanq. debitum pendimus.optimofq; nos efle.ac fapientif- 
fimosaffirmantibus afientimus . Sequitur itaq;, vt ideo mutari 
non vcdimus , quia nos optimos efle credimus . Ocs tendunt ad 
£audium,fcd vnde ftabile magnumq; confcquantur ignorant,& 
iapiens qitidem nunq. finc gaudio eft. Gaudium aut hic n6 na- 
fcitur nifi cx virtutum confcientia, ncc intcrrumpitur ncc defi- 
nit.Quod enim non dedit fbrtuna non cnpit.Idem in 6o.Tau- 
rus pauciflimorum iugerum pafcuo implerur, vna filua Elephao 
tibus phtribus fuflicit. Homo verb, & terra pafcitur,& mari.Ve 
rumtamcn non fames ventris magno conftat,'fcd ainbitio.Idem 
in 6 i.Ante feneftutc curaui, vt bcne viuere,in illa vt bene mo- 
riar.Daopcram, nequid vnq, inuitus facias.Qui imperia libens 
excipit,partem acerbiflimam feruitutis effugir.Faccie,qux no- 
]it,nec qui iuflus aliquid facit, & mifer eft,fcd qui inuitus,itaq j 
fic animum c6ponamns , vt quicquid res exigit id velimus. Ide 
in 6%. Contcmnerealiquis omnia poteft , hreomnia nemo po- 
teft: itaqtic breuiflima ad diuitias per contemptum diuitiarum 
via eft.Idem in 6 j.Nec ficci fint oculi amico amiflb,nec fluant: 
lachrymandum eft,& non plorandum:id agamtts,vriocunda no 
bis-frat amicornm recordatio amiflbrum . Nemo Jibentct ad id 
rcdit.qcT non fine tormento cogitaturus eft.-mihi amicorum de- 
funftorum cogitatio dulcis.ac blanda eft.habui.n.illostanquam 
amiflurus,amtffi tancj habcam.Quis ferat faos,qui negligcnriffi 
mc cum amicos habeant miferrimc lugent,ncc aisant quetnpia 
nifi pcrdidci int.ideo tunc effufius mercnt,quia verentur nc du- 
bium fit an amauerin rfcra htdicia affeftus fui quxrunt . Idcm 
in 6 j . Qux ideo faciendi mundum caufa fiiit, bonus c& : bono 
nulla cuiufquam boni inuidia eft, fcrit iuquc, bj, o ptinrum po- 
tuit,Vctas me ccelo intexene, ideft iubcs me capitedemiflb vi? 
uercMaior fum,& ad maiora genitus,q. vt corporis mei fim ma 
cipium.Quod acquidcm nott aliter afpicio,<j vinculum aliqd li 
beruti mex circundatum , cuius contemptus ceru "iiberus eft. 
Seruiant dcteriora melioribus, fbrtes fimus aduerfos fortuira. 
Adhucdttodem. C*p. CXXX. 

IDcm in 66.Pottft cx cafa vir magnus cxire,pot & ex defor- 
mi humilicji corpufoulo fbrmofus aius^ic magnus.Nec deibr 
. nuutecorporisafusfcedatur, fed pulchritudine aicoipusof 
natur. Animus intucns veraperitus fugicndorum,ac petendorfi 
non ex opinione,fed natura precia rebus imponens,neutri For- 
tunx te fubmittcns fitpra ola, qua: contingunt etnincns, hzc eft 
tacies virtutis. Crefoere pofle lmperfcfta: rei fignum eft , ots ii» 
modo cft virtus,omne honcftum voluntatium eft,non enirh p6t 
honeftum efle, ocT non eft hbcrum.Maius eft di fficilia perftrin- 
gere,q lzta moderari.Et hic magis laudauerim bona, quz exer 
citata funt,ac fortia,& cum Fortuna rixata.Idem in 67.N6 fum 
tam clemens, vt xgrotare cupiam , fcd fi xgrotandum fherir,vt 
nihil cflem inatc faciam.non enim pari tormeu optabilc jeft , fed 
pati fortiter. Idem in 6 8.Gloriari ocio iners ambirio cil.Multi 
aperta tranfeunt condita,& abftrufa rimantur,furem fignau (bl 
jicitantjvile vf quicqutd patet.Aperta effraftarias prf tcrit.Hos 
tnores habetimperitiflimus quifque, in fecreta irrumperc c*- 
pit^aftanti genus eft nimis latere, & a confpeftu hominum (e- 
cedcrc. Conuocat turbam quifquis ocio fuo aliauam. fabulam 
impofuitNon eft autem agendum hic , vt de te noics loquant, 
led vt ipfe tecum loquarisiQuid autc Ioqueris . Quod holcs de 
ahjs libentiflime faciunt, de tc apud tc.malc arftimas,& id ma- 
xime trafta,qcT in te infirmifiimum efle icnties.Idein in tfo.Fre 
qucns de loco ad locum migrauo, inftabilitas animi efl.Yt asi 



mum poffit continercprimum tui corporis fogam fifte. Nihil H 
cihus quam amor retrudelcit.Iuque,qui deponcre vult defide- 
ria rerum omnium,quarum cupiditate flagrauit,& oculos,& aa 
rcs ab his,qu£ reliquit auertat,cito enim afieftus quocunque fe 
vertit rebeilat . Nuilum fineaccoramento maluni cft , auariaa 
pecuniam promittitjuxuria voluptatcm,ambitio potcntia.Mer 
cede te vitia fblliciunt. Vix effici a toto foeculo potefl.vt viti* 
longa hcentia tumida fubiueantur, & iugum accipiant.Idem iu 
70. Vis aduerfus hoc corpus liber efle, unquam migraturus ha« 
biu . Quomodo veniet in mente finis fuusomnia finc fine cu> 
pientibus,ncmo nifi vitio fuo mifcr erit. 

Itemdttodem. C*p. CXXXI. 

IDcm in 7i-Ideo peccamus,quia departibus vite; omnes deli» 
beramus.Ncmo de tou dchberat. Eade virtute,& mala For- 
tuna vinatur , & bona ordmatur. Virtutem inrelhgo aiofamf 
& excelfam,qua inciut quicquid infeftat. Non mirO eft in traii 
quilliute non concutL IUud mirare,vbi omncs iaccnt, abquent 
ftarc,impcifefta neceile eft IaBcnt, & modo prodeant, & modo 
fubcidanc , fed magna eft pars profeftus velle proficere, id aea^ 
mus,vr omne tempus noftrum fit , qcT non erit nifi prius noftru 
eflecceperimus . Idem in 72. Vidifti aliquem canctn miflum i 
Domino fruftra panis,& carnis^ipcrto ore captantem quicquid 
excepit protinus intcgrum deuorat , & femper ad fpem futuri 
hiat.Idem euenit nobis.Quicquid enim expeftantibus Fortuna 
proiecit,id fine vlla voluptate dimittimus ftatim adrapinam al 
tcrius ercfti,& attoniti.Hoc fapienti non euenit.plenus eft,& fi 
auid obuenit,(ecurus excipit,ac reponi t:impcditis autcm ac ru- 
dibus nulius prarcipiutionis finis eft, in Epy curcum chaos illud 
decidunt,inane fine termino cft. Idem in 7$ .Qgifquis de acci- 
piendo cogitac,oblitus cft acccpti^nec vllum matus malum cupi 
ditas^uam o. ingrau eft.Ambitiofisnonum iocundu eft mul 
tos poft fe videre,quam grauc aliquem ante fo^nec ambitio tao 
tum inftabilis eft.verum etiam omniscupidius,quhvincjpit se- 
peri finc.Stulu auaritia mortalium nroprioiatcm cUffemit,nec 
quicquam fuum cflc credit, quod publicum eft. At fapiens nihil 
magis fiium iudicat, quam cuius uli cum humano generc con- 
foruum eft-Docec Philofophia praccipue bene debere,beneficia 
bene fbluerc^nde autem (blutio eft ip(a confeffio . Miraris ho* 
mines ad Deosire, Deiis ad homines venit , inimo in homi- 
nes,nunaenim bona mens fincDeo eftJdcm in 74>Nulli ctiam 
cui rapina fcehcitcr ceffit , gaudium rapti durauit in pofterum. 
Aut ifta bona non funt,qu« vocantur , aut homo fcejicior Deo 
eft.Quoniam,quz parau (imt nobis Deus non habei in vfiijne» 
que enim opes,ncc epularum lanitia, nec quicquam ex his ho- 
minem ineuantibusad eum pertinent. Placeant homini quxci 
auc Deo placent,ob faoc ipfum,^ Deo placet.Quamdiu virtua 
fahtt fuent non fenties quid abf ccflcrit ,non afHigiwt (apicnt U 
beronun araiffione,non amicorum : eodem enim arumo fcrt il- 
lorum mortcm,qtto fiiam expeftat.Idem in 7 j. Concordet fcr> 
mo cum viu, lifc prorrufTura fkum impleuit ,qui ,&,cuhs vi» 
deas illum , & cum audias idcm cft , ncc ddeoenc verba no» 
ftra , fcd profint. . .'• 

Itemdteodtm. C*f>. CXXXTL . 

IDemin.76.Quid ftultius cft,quam quianen dnhceris non di 
fccre,quamdiu viuas, undiu difcendum eit»quemadmQdum 
. viuas.-xquo animo audiencU iunt impetitorum, <6uitia, & ad " 
hpnefta vadenti contefnnendus eft.ipfc contcrnptus. Opumum ' 
in hominc ratio cft.Hf cafttecedn aiumalia, fc<jnv D.cfii Amor, 
in,cupiditas periculadepulerunt. Qupdergopoteftbrcuttobj 
ftinatto animyiliquo ftimufo cxduu,quanto magi* vimus,quO 
non ct impe", ncc fubito.fcd xqualiter valet,cui pacpetuu ror 
bureft.Vnum bonumeft vhtus^uxmterhancFortunam r &ilr 
bm iuperba incedit cum magno vtriufque contemptu. Vir borr 
nus quicquid ei acciderit, xquo animo ftiftinebit.Sciet entm td 
acctdifle lege diuina, qua vniucrfa procedQt.Nemo evillw-quoi 
purpuratos vides fcelix. eft,non magis, quim ex ilUs,quibui fce-i 
ptrum,& damidem in fccna fabula aflignat . Cum popuJoprXr' 
fenti clari inceflerinc,& concuruau fimul exierint,excaiaantur, 
& ad ftaturam fitam redeuot.-ncmo iftorum quos diuitix, & ho 
nores in faftieio ponunt magnus eft , quare ergo magnus vide- 
tur.Cum bafi fua illum mctire.Hoc laboramus crrore,quod ue 
minem xftimamus co, quod eft,fcd adijcimusilli, & eaquibua 
adomatus dt , ac quicunque vcdes veram hominis aeftimauo- 
neminire, inlpiceniuium,ponatpatrimomum,ponathonorcs ( 
& alia fbrtunx mendacia , corpus etiam ipfum exuat , animum 
intuere qualrs fit , & quantus alieno an fuo magnus . Prxcpgi- 
tati mah mollis iftus venit ,ac ftultis, & Fortunx credenubus 
olbus videtur, nouarerum, & inopinau facies. Magna aut pars 
eft apud i mperitos mali nouius,io fcpies afluefcit fc malis futu 
ris,&qvalij diu patiedo faciut lcuia,ruc leuia facit diu co|itado 



Digitized by 



Google 



Liber Nonusv ' 



108 



IJern th 77. Vit* non eft impcrfeSa fi honcfta eft , vbicunque 
«k-fine» (i bmc dcfines to<a eft, nemo tam imperitus eft , vtne- 
fcnr quandoquc fibi moiicndO cfle, & tamen cum prope accef- 
few teigiuerlatur;trctiMt,plorat,n6netibi rideturttultiflimusj 

3111 fleucrir. vp anrc millesannos no vixerit.zque ftultus cft qui 
ct, q> poft annos mille non viuct.Hzc paria fiint,non eris non 
Aiifti,vtrttnq; tps alienO cft.qd flcs.ad hanc lcgc nattis es,q.d ihx 
ui ctt.hoc oibus accidit.quo fabula ac vita,nou qdiu.fcd q. bene 
fic afta rcfcrt qtiocunq- voles define, trh bona claufula impone. 
Adhuc de eodem. C»p. C XXX III. 

IDcm in 7iS.In rcmedium cedunt honcfta fblatia.Et quicquid 
.liuniercxerit et corpori jpdelt.Tna t 01 morbo grauia nmt, 
mctus morris,dolorcorr>oris,intermiflio voluptaru. De mor- 
te faris diftum eft. Dolerc nemo poteft valde, & diu. Sic.n.nos 
amantiflima noftri natuta difpofuit, *t doJorem, aut tolcrabile, 
aut breuem faccret, non eft aut acerbti carere co.qd* cupere dc- 
fieris. Demq; tollcrabilis eft morbi paticntia, fi contcpleris id>- 
<q<T cxtremum minatur, noli mala tua tibijpfi facerc grauiora, 
& te qucrelis onerarc.Lcuis eft dolor,fi nihil illi opimo adicce~ 
rit,leuem illum dum lcuem pntas facics.Ta mifcrcft.n.quilquc 
S| c; edidir. Q<f acerbO fuit rctulifle iocundfl ett, naturale cft.n. 
inali fui fine gaudere.Quo eft hoftis fugietibus pcrniciofior.fic 
omnc fortuitum incSmodiun rnigis inffat ccdcti, & aucrfb,nec 
▼ita fit tzdio,nec mors timori,vium in odiO fui adducere fblet 
iners ocium ; hhq; ncceffc cftoem vita breue vidcri,qui illa vo- 
fuptatibus vani«,& i6 infiniris mctrunt. Interim hzctone, hzc 
jnorde,aducrfisnonfuccubere,Iartis non cedere, oem foruinc li 
ccntiam in oculis hre.Quicquid.n.expcftarum cft diu.leuius ac 
«cdit.Idem in 79. Non eft bonitas peiiimis efTe meliorc,nflc vir 
cns latct, & laeuifie non eft ipfius damnum. Venict q ui conditaV 
& foculi fui malignicate compreffam diespublicet . Vcritas in 
oem fui partcm eadem eft , qitar dccipiunt nihil habent folidi. 
Mendacium rentte eft perlucet fi dtligercr infpcxeris.Idc in 80- 
Cogito metum qnantus ad fpeftactifo Itifbrium fiat concurfiis^ 
cjuanta fit circa bonas artes lolitudo^ imbecilli aio fintvquoru 
Jacertos humerofq; miramur. Compara intcr fc paupcru,& di-' 
ilitum vtiltus,, aiipcr fzpitts,& fidciius ride:,quu nulla eius ibl- 
tkjtudo in alto cJt,horam aut,qai fcelices vocamur,hilaritas fi- 
«Sa eft, aut grauis fupputata triftiria . Olum iftorum quos fiipra. 
capita hofum4;,fupraq-. turbS dcltcatos Icftica fulpcndit pfona 
»a fcelieitas eft.Contcmnes illos fi dilpoliauerts.Equum emptu- 
rus fblui inbes ftratum , vcftimenta venalibus dctrahis , nc qua 
corporis viria Iateant,hominem vero inuolutum ^ftimas.Quod 
de alijs loquor, fi perpendere te vts^le ponc pecuniam,domum, 
Jigmtatcm.intus teipfiim confidera. 

Ittmmdbucdteodem. C*f. CX XXII II. 

IDcm 111 8 i.Quatreriste incidifle hoiem tiigrattim fi hocpeA 
1 iculum vitare volucris, beneficia non dabis, ita ne apud aliu 
j>ereant,apud te peribunt. Non rndeant potiits,^ dcntur,citr> 
incrti ociotorpcbit vita,fi rclinquendum eli,quicquid offendit. 
Bt poft malam legetcm fc' cndu eft. Cui et fi merita n6 pceflif 
Jent oportcbar ignofci poft bcncficia latdenti plusq^ vcnia dcbc-> 
tur.pluris.n.rlUnK) bencficium.q. iniuria. At non oes grari fciur 
«kbere bcncficium.Vni fipicnu notum eft.quanti res quiq; ta- 
xan4afit,& ota lecum examinabtt q.tu acccperit,a quo,qn,vbi, 
& quelhadmodum. Vn Methodorus ait.Solum fapicntem rcfco 
rc gratias fcire, beneficia crcfcunt mora, & tanto plus (binendfi. 
cft,quanto tartlius, ingratus eft.qui beue ficmm rcddit fine vfii4 
xa.Saepcqa' daturexiguum eft.qd - feqoktir ex eo magnutn. Nc 
mo mihi vf pturis arftiinare virtutem ncmo illi magis eflc deua 
tus , q. qui viri boni famam perdidit, ne confcicntiam perderet. 
Torquet ingratuslc,& macerat,& odit, qux acccpit,quia rcddt 
turus eft,& extenuat^niuiias vero dilatac,& augct.Quid eo mi 
fenus cuibcneficia cxcidunt , hatrent iniuriz, at contra fapicns 
cxoi nat omne beneficium , & fibijpfi commendat, & feaflidua. 
cius commemoratione deiedatur illa contemnit qnibus Izfiis 
eft.nec vertit oia in peius, nec qu^rit cui cafura imputet^ul For 
tunam potius refcrt,& quicqnid accidcrit bcnigne interptetaiii 
do leuat.Non oflenfz porius.q. offici) mcminit,quanunn potcfl 
jp priorc, ac meliore mcmoria le dctinet^iec mtitat ammu adn 
ucrftu bene meritos.Scmper cnim quicquid dubium cft horua^ 
nitas indinatad mclius. Ncmo auccm gratus eflc potctt,nifi co. 
tempfcrit ifta j>p quar vulgus infanit , nihil catius zftimamus, 
bcneficiurn>qd dtu petnnus^iihil vilius cum accepimus.Qua> 
ris quid nobis faciat obliuionem acceptorum,cupiditas accipic- 
dorunvaftrahunt a refto diuitiz,honores,potcnria,&c.qu£ opi 
nione noltra cara funt , prccio fiio viiia. Nefcimus zftimarc res 
de quibus non cum £ama , led rcrum natura deliberandiim cft. 
Nihil habent tfta magmficurji , quo niente m lc trahant, pr ztce 
hoc,quod mtian illa confueuinvis.. 
. .; Spcculum Hittorialc . 



Iterum drtodem. C»f. C X X X V. > 

IDcm in 8z:Socium fine literis mors cfl,5; hominis viui feput 
tiu-a, non habet Fortuna Ibngas manns ncmincm occupat nifi. 
hzrcnte. Itaqueauantttm poflumus ab illa refiliamus,non eft 
mors gloriofa, fcd fortiter mori gloriofum eft . Quz denienrix 
cft fugerc, cum retroirc non poflis. OIs res, qd non h.tbuit de-> 
ctts virtute addita fiimit.Idcni in 8 j.Sic certe viuendum eft ta- 
quam in confpcftu alicuius viuamus. Sic cogttandum tanq ali*' 
quis in pefttis intimum profpicere poffit. Quid prodeft ab hole- 
aliquid cfle fetrtfttim^nihil Deoclaufum eft.nihil aliud eft cbrie 
tas,q\ voluntatia infania. Omnc vitirnn incendit,& detegit,ob- 
ftanrem malis verecundiam rcmouct. Plurcs.n.pudorc peccan- 
di,q bona voluntatc prohibitts abftinent. Adijcc illam ignora- 
rioncm ftu;dubia,& parum cxplanata vcrba.incertos ocu{os,gra 
dum crrantem.vertiginem capitis, &c.hm6i.Rcbtisitaqt!c t»n 
verbis prota iftas , quz dnr voluptates, vbi modum excclicrinc 
pcenas efle; Alit lcftio ingenitim,& ftttdio fatigatum,non tfi ft- 
ue fludio rcftcit, nec fcribcre tm,ncc tih legcrc debemus,altera' 
rcs contriftabit vires,& cxhauriret.de ftilo dico.altcra fbluet.ac- 
diluct, intiireni hoc & illo commeandum cft, & altcrum alterot 
temperandura , vt quicquid leftione colleftiiiri cft,ftilus rcdigac 
in corptis. Apesenim iniitan debemiis, quz vag.intur, &flores 
ad melfaciendum idoneos carpunt.Dcindequicquid attulerint 
dif|x>nunt v ic pcr ftuos digcrunt.Sic & uos dcbcmus quzcunqv 
ex diuerfa leftionc congeflimus fcparare. Deinde adnibita in-- 
eenij noftri facukate.in vnum faporem varia ilb libamenta co- 
fiinderc. Talcm animum noftrum eflc volo, vt multz in illo ar^ 
tcs, mulaprzcepta , multai um ztattim cxempla fintm vnum 
confpirata.Kclinqucdiuirias,autpericuliim,aut onus przfidcn-v 
tium,relinqtie voluptates, molliunc,& cneruant,reltnque ambi- 
tum tumida reseft,vana.& ventofa nulkim habet :crnunum,U 
borat duplicijnuidia,cui inuidcttir,&inuider. 

Adhut deeodem. Csp. C XXX VI. 

IDem in-8*. Non clt l>ona valitudo mediocnras morbt , faa-- 
lius clt viuomm inttia prohibere, q unpetum regere. Non.n. 
rccipiunt mala animi tcmpcramencum facilius fiiftnleris iJla, 
q. rexct is.Tempeftas non opus gtibei natons impedit,fcd fucccfV 
fum . Non cx cfoorc.tancum fimulachra fach ftatuarius , fed ex 
zrc,vcl marmorc fi affit, fic Sapiens virtutem fi licebit in dini- 
tijs cxplicabic.Si minus in paupercare.Si potcrit in patria.Si mi 
nus in exflio.Si potcrit integcr.Si minus debilis,quancunq, For 
ttiiiam accepit, atiquid ex iua memorabilc accipi efficict,Sapies 
eftartifex domancu mala, dolor, egcftas,ignominia, carcer.exi- 
lium,vbique horrenda ad huncpciuencrunt,manfiieta funt.Ide 
in 8 1 . Nunquam maior cit animus , qtiam vbi eft aliena fe po- 
fuit,& fccitibi paccm aihil timcndo,fccit fibi diuitias nihil co- 
cupifccndo, quod contcmptiflimocuiquc conttngere,ac turpif-. 
fimo poteft , bonnm non cft. Opes autem.& Lciiom,& Laniftz 
contingunt.ergo bona non funt.Idem in 86.Fides fanctiflimum 
humani peftoris bonnm eft ntilla ncccflitatc ad falledu cogituc 
nullo przmio.corriimpitur. Tpannn voluptatihus imperat,alias 
odit,& abigit, ahas difpcnfat, & ad fanum modum redigit, nec 
vnq. ad ipfas np illas vcnit.Scit optimum effc modfi cupitoriiin 
non qtum vclrs , fcd qtum debeat fnmcre pot fine liberalibus 
ftttdijs vcnire ad fapientiam.Quactinque parcem rerum huma- 
narum diuitiarumq; comprchcndens,ingchti copia qrcndorum 
fatigaberjs. Hzc tain multa taen magna,vt hfe poflint liherurn 
holpitium, fiipe£uacua,ex ato tojlen Jajunt, laxum lpacukni,tc& 
magna,(vt hre polht libcruin hofpitium)defidcrat,& pltts fcire 
velle,q. latis elt inccmpcranriz gcnus eft. Qnid,q> illa hberaliu 
artium confccrario,moleftos,verbo(bs,intcmpcftiuos fibi placen 
tcs facit. EtldCo non difccntes necefliiria,q(iia fuperuacua di-. 
dicerunt.Quatuor milia Iibrorum Didimus Gramaticus fcrt- 
pficMifer clict fi um multa fuperuacua eriam fcrip/iflt-t.In his 
«nira libris de patria Homeri quzrttur, & dc Enzz rr.atre ve- 
ra,& alia'quz erant dedifccnda fi fcires. . 
Ve Poetit UUks temporis, & fiofiulis Perfii. C*p- CXXXVI^ 

ACtor.Hzc de fcripus jc.iecz moralibus ad przfens excer/ 
pta fuificiant.Ego quoque tempore legtmtur fuifle Poetjs 
latiri Perfius,& Iuuenalis,& ctxam alij Poctc Lucanus Sc 
nccz Pacruus, & Ouid.de cuius,f. Ouidi) libris exccrptosmo- 
rales flolculos fupra pofuimus . Ex libroautcm Pcrfi; metrico, 
quz fcqituntur excerpfimus.Nc te quarfiucris cxtra.fcire tuum 
mhil cft,nifi te fcire,hoc fciat altcr. O curue in terris auimz,& 
cceldtmm inancs. Quid iuuat iu templis nottros immitterc ino 
res.Dicitc Poncifices m (anfto, quid facit aiirum.Quid damus 
idfupcris dc inagna, quod darelancc. Non poflit magni mellj- 
lehppa propago. Compofitiim ius,fjs animi, fanftoiqtte reccf- 
fus . Mentis , & incoftum gcncrofb pcfttis honefto . Millc ho- 
miuum lpecics,& rerum difcolor vliis. Velle fuum cuiquc 
Toinus Quarcus. O 4 ctt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



eft nec voto viuitur vno. Pelliculam veterem,retines,fcd frontc 
politus. Aftutam rapido fcruas,fiib peftore vuIpem-Mane pigcr 
ftertis, furge incjuit auaritia eia.Surge regas.infbt furge,inquis 
nequeo furgc.Viue memor 1x6 fugit hora hzc, qd" loquor inde 
eft.Mcfle tcnuspropria viue, & granaria fas eft.Emule quid tne 
tuas occa.& feees altera in hcrba eft.Porro de Horatio Satyro, 
& di&iscius fuperius diximus.Extat etiam tertius Satiricus lu 
«enalis.qui & ipfc Perfio contf poraneus fuiflc legitur.Ex Ii.afit 
cius metrico pancos hos flores excerptos hicinferere voluimus. 
Fhres mutrudii. Cnp. CXXVVIII. 

1N Libro primo. Hi/pida membra, quidem, & durz per bra- 
clua fetz.Promittuntatrocem alum. Loripedem rectusderi 
deat,at vtthiopem albus. Nemo repcnte fit fummus.Dc mo- 
ralibus vltima fiet quzftio. Quantum fiia quifquc nummorum 
fcruat in arca,tm habet & fidei.Nil habct infoelix paupertas di- 
rius in fc, quam o> ridiculos holes facir. Coc id vitium eft, hic 
viuimus ambitiofa paupertate oes. Idcm in z.Iib.Fortem prz- 
ftans aium rebus quas turpiter audent , nihil eft audacius illis 
dcprehenfis,iram atque aios a crimine fumunt.Prima peregri- 
nos obfcena pecunia mores Intulit, & turpi fregerunt fcecula lu 
jtu. Diuitiz molles. Eft cadcm fiimmis paritcr minimilq; libi- 
do.Sic volo fic iubeo fit pro ratione voluntas.Cognofcit mulier 
quid toto fiat in orbe.Prima vidct famam rumorcftj; illa reccn 
tes Excipit ad portam , intolerabilius nihil eft. Qiiam fcemina 
diues,qu; non faciat,quod principis vxor.In j.Iib.Nobilitas am 
mi (bla eftatque vnica virtus. Veniet deplebe togata, qui viris 
rtodos, & legum enigmata foluat. Stunmtim crede nephas alam 
przferre pudon.Et j>p vitam viuendi perdcre caafas. Furor eft 
pofl oia perderc naulum. Ooinc animi vitium ranto cofpeftius 
jn fe Cnmen lubet, quanto maior, qui peccat hr. Lingua malt 
pars peflima fcrui,feftinat.n.decurrere velox.flofculos anguftz, 
tniferzcjuc breuiflima vitz porcio.Idem in 4.lib.Torrcns dicen 
«li copia multis. Et fiia momfera cft facundia.Quam plures ni- 
niia congcfta pccunta cura Strangulat. Cantabit vacuus coram 
latrone viatdr.Pauca licet porrcs argeti fafcula pnri.Nocte iter 
aggreflusgladium contumque timebis. Et motzad lunam tre- 
pjdabisarundinis vmbram. Nullus virtutem complcditnr ipsa, 
Prxmia fi tollas . Mors fatetur. Quantula funthoium corpu- 
fcula rara eft concordia fbrmz . Atqne pttdicitiz orandum eft, 
vt fit mens fana in corpore fano, fbrtem pofce atum mortis tcr- 
rore carentem. Magisilla iuuant,quz pluris eruuntur.Et volu- 
putis commendat ranor vfus. Quia tu galinz filius albz. Nos 
vilispopulusnati infcclicibus ouis. Idem ia Ub.j.Maior tumul- 
tuplangunturnummi, quam funera. Fingitinoccafii fummam 
vcftem de duce.Contentus vexare oculos humorc coafto.Plora 
tur lachrymis amifla pecuraa veris/allit enim vitium fpecic vir 
tutis, & vmbra.Seruorum vcntres modio caftigat inquo . Ipfe 
quoquc efuriens nec enim omnia fuftinet vnquam. Mufcida coe 
rulei panis confumere fruftra. Hefternum fblitus medio feruare 
ounutas.Scptembrinec non differrc in tempora ccenz.Cum fu 



tor haud dubius cum fit manifefta frenefis. Vt locuples moria- 
ris egenti viuerc fato . Intcrca pleno cum turgct facculusore. 
Creicit Amor nummi, quantum ipfa pecunia crcfcit . Magnis 
porta malis cura tnaiore metuque Setuantur , milcraeft ma- 
gni cuftodia ccnfu. 

LIBER NONVS- 

Dt Bonis initijs Neroms. C*p. L 

aiVGo Floriacenfis fecundolib. Claudiuslm 
perator libcrtorum , & coniugijs imperijs 
fubiedus cum deficerct,Britamcum filium 
luum,vxoris Agripptnx perfuafionibus ex- 
ortc Romanz faciens Imperij . Neronem 
O&auiz filiz fiiz maritum dcfignauit Im- 
_ peratorcm . Sic6uc Przlatus cft generfilio 

: przpoftero. Ex chronicis Eufebi j . Nero igitur quintus 
ab Augufto Romani adeptus Impcrij dignitatem.Anno domi- 
ni y7. mnndi vero 4. M.20. Imperauit annis 13. & menfibus 8. 
Ifte quinqucnnio valdc modeftus extitit . Suetonius lib.et. Hic 
fuit ftatura pgne iufta, corpore maculofb, & fcetido,capillo fiif- 
flauo.vultu pulchro magis, quarn venufto,oculis ccfijs,& hcbc- 
tioribus,ceruice obda,ventre proie&o,gracillimis cruribus.Li- 
berales difciplinasocs fere puer attigit , aucrfus a Philofbphia, 
ad Pocticam pronus carmina libcnter,& fine laborc compofuit. 
Habuit,& pingcndi fingendicjue maximc non mediocreitudiu. 
Orfus Lmperium a pietatis oftentationc ex Augufti Impcratu- 
raoa prxcepto lc profcflus, nec libcraktaos, ncc dcmentiz^ncc 




comitatis quidc exhibendz vllam occafionem omWit.Grauiori 
vectigalia aboleuit, aut minuit.Senatorum nobilifiimo cuicjuc, 
fcd re familiari dcftituto anniu fblaria conftituit. Cumcjuc de 
fiipplicio cuiufda capitc danati, vt ex more fiibfcriberet admo- 
nercf . Qiiam vellc mquit nefcire litcras. Ageri gras Senatui ra 
dit.CQ metuero. IntcrdidG eft nc quid in popims ptcr legumi- 
na veniret, cum antea nullum non obfbnij genus proponerctur. 
Qualitcr Fefius Ftelici fuctedens Faulttm tnifitad Cefnrem. 
C*f. 1 1. 

COmeftor. Orta eft aut diflcnfio inter Iudzos,& Gentiles 
in Czfarea de honore ciuilitatis. Iudzi.n. fc przferebane 
GcncUibus, quia Herodes AfcaIonita,qui arcunctfione lit 
fccpit.fuerat conditor ciuitatis,& appellauit Czfaream in hono 
rem Cxfaris.Gentiles fc ptzferebant Iudzis diccntes.cj, a gen- 
tibus facta eft primaria zdifiratio ciuitatis, 6 anteq. reedificare 
tur ab Hcrode difta eft Pii 20 Stratonis. Fglix aut primo fouit 
partem Iudzorum donec exhaufit marfupu eorum. Poftea fo- 
uit prtem gentilium intm, q> militibus gentiliu dedit licenrii 
intrandi domos Iudxorum,& diripiendi bona corum.Vh accu- 
fatus eft a Iudxis ad Neronem, & biennio abaccufatione,amo 
tus cft a prxfidatu,& fubftitutus eft ei Fcftus. Volens afit in fi-' 
ne f>fidatus fui placere Iudxis, reliquit Paulum vin&um.Feftu* 
aiit cum veniflet in prouincia, Paulus a Iudjis coram eo conue 
tus appellauit Czfarcm . Dcfcendit afit Rex Agrippa in Cxfa- 
ream audito, g> ibi cflet Fcftus,vt accufaret Iudxos apud eum. 
Iftenamcjuc Agrippa infeftuseratludxis,quiacum accepiflec, 
ptatcm a Romano Imperatore conftituedi fiimmQ Sacerdote, 
conftitucbat eos,qui non erant Aaronitx.Fecerat ct fencftra in 
palatio fuo eminetem,vh poterat videre, qcunque fiebant in te 
plo facrificia qdilmoleftc fuftinentes Iudxi,fecerunt murO op-> 
pofitum Feneftrx eminentiorem fenefha. Vencrat afit fpaliicr 
Agrippa rogaturus Fcftum , vt murum illum obrueret. Cfi aut 
defcendiflct Honorificc fufceptus eft a Fefto. Et expofiu ei ac- 
cuutionc Iudzorum contra Paulum, rfidit Agrippa fc velle ctk 
vidcre. Altera autem dieiubente Fcfto addudus cft Paulus eos 
pitCjuc de omnibus reddere rationem . Et dccreuit Agrippa,o> 
quia appellauerat ad C^farem mittcndus erat . Et traditus eft 
Paulus Iulio Centuriom cohortis Auguftz militum,fcilicet qui 
mifli fuerant ab Angufto. 

De IfinstU fentifiet , Ctthnlogo Fonttfieum. 
Cttf. III. 

VT pariter mifcrunt Komam nunrios Iudzi contra Agrip- 
pam aduerfus quem mulus habebant quzrelas, quia vt fu 
pra prztaxauimus conftituerat Ifmaelem fiunmum Sacer 
dotcm, cum non elfet de gcnere Aaron.Ponit hoc Iofcphus ca- 
thalogum Sacerdotum, q, fucrunt ab inftitutione trium tporu. 
Ab Aaron cnim vfque, ad tp s Dauid fuerunt ij.vnus poft alifi 
in 6 izunnis,& fucccdcbant filij patribus . Primogenitus nan- 
que filius Aaron.f. Elcazar patri fucceffit in fummum facerdo- 
tem,& Finces filius Eleazar fucceflit ei,& fic in pofterum.Nam 
de Ithamar non erant fummi Saccrdotes,fed nunores,nifi pau- 
ci eirca t ua Dauid. Nam in Heli tranfiatum eft facerdotium ai 
iilios Ithamar. Abiathar quoque erat de Ithamar, qucm depc— 
ftiit Salomon , & cius loco ftatuit Zadoch, qui erat de Eleazar. 
Dauid autem volens ampliare cultum Dei videns, a non fuffi- 
ccret vnus fummus Sacerdos adminiftrationi,quia ff infirmaret 
non crat interim,qui incenfuui poneret,qcT neccfle erat fingulis 
diebus offerri. Inftituit 14. fuminos Sacerdotcs, quorum 1 tf.de 
gcncre Eleazar.8. dc Ithamar. Vnus th illorum erat fiimmus.q. 
dicebatur Princeps Sacerdotum.Adminiftrabant autem per fc- 
ptimanas,qux hzrcditario iure deuolure funtad pofteros corO. 
Etvnufquifque cum adminiftrabat fecum habebat 24. mino- 
res Sacerdotes, & totidem Leuitas,& totidem Ianitorcs,dupli- 
cato numcro Natinneorum.Fuerunt autem decem,& ofi» pno 
cipcs Saccrdotum a tpe Dauid vfq; ad tranfmigrationem Baby 
lonis in 44o.annis. A tranfinigratione autem Babylonis Sacer- 
dotium ceffauit vfquc ad rcditum de captiuitatc fub Zoroba- 
bcl,& Iefii magno Saccrdotc,& inde vfque ad tempus Macha- 
beorum fuittempus Sacerdotij. Tcmpus autem Machabeorum 
non deputatur Saccrdotio,quia idem erant Sacerdotes, & Du^ 
ces.& fic vfquc ad Herodcm , qui fecit occidi quotquot de ge- 
nerc Saccrdotum inueniebat , ne iteruni ad eos deuolucretur 
regnum , & vcndebat fummum facerdotium quandoque vni, 
quandoquc pluribus fimul . Et fuerunt omnino vfq; ad euerfio-; 
ncm Hieruulem 28. fumrni facerdotcs. A tcmpore autem He 
rodis vfque ad cuerfioncm Hierufalem non ponit Iofephus fum 
mam annorum, fcd coriftat fuiffe 10 j. cum HerodesanteNati- 
uiutcm Domini 3 o.annir regnauit,& Dominus 3 3 .annis vixc- 
rit. EtamorteDomini vfque ad euerfioncm Hicruulcm 4*« 
fluxcriat,fcd dc his haftcous. 

Pt 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



iop 



De vita lacebi fratrit Demini , & eius faffitne. Caf. 1 1 1 1. 

EV febius liipra.Igitur Iudzi poltijuanvPaulus ad Czfare 
quem appellauerat a Fefto traTmiflus eft, & fruilraus in- 
fidias quas ei intenderant viderent inlacobum fratrcm 
Dhi immatuute fiiz ncquitiz vcrtunt,cui Epifcopalis in Hie- 
roiblymis delata ab Apoftolis fuerat fedes.Quemq; hoc modo 
adorti funtrjpdu&fi in medifl abncgarc fide Chrifti cora ol po- 
pulo cxpetierunt.At ille contra omnium opinionc cora vniuer- 
io populo cu ol fiducia^pfitctur filiC Dei ellc faluatorc,& Dfim 
lefum Chriftum.Tunc llli non ferentcs, in necem eius vertun- 
«ur,faucntc iibi occafione tpis cx morte rectoris. Contigit crh 
SeftQ p ide tempus obire apud Iudza,& fine rectore ac princi- 
f>e eflc jpuincia. Hic Iacobus jp incredibili continentia & fum- 
zna inibcia cognominatus cft tuftus. Ex vtcro.n.Matris fiif fan 
Aus fuit,vinum & ficera non bibit,alal non manducauit,ferrum 
in caput eius no afcedit.OIeo non elt vncrus,baInco no eft vfus. 
Muic (bli licitum eratingrcdi in fancta fauctoru , neq; laneo m- 
«iuebatur veftimento,fcd findone lblaJngrcdiebatur aut teplu, 
& fixis genibus orabat jp indulgentia populi, ita vt orando cal- 
los faccret in genibus in modum Cameli. Cum aGt p cii multi 
credidiflent in Iefum dc populo Iudzorum,pcrturbati Pharifei 
& Scribg acceficrunt ad eum dicentes.Qm ad dic fcftii pafchz 
conucnit multitudopopuli Ifrael,& dc te tl nos, q. populus, p- 
kibcmus teftimonium.quia iuihis es. Afcende in cxcclfum locu 
ptnz, templi & fuade populo dc Iefu ne crret , «a ots populus 
crrat poft eu,ocfq; tibi obedicmus virorum iuftifliuie. TGcIa» 
cobus accepta hortatione,voce magna clamauit ad populu ofte 
des IefumDei filiu antc tpa dc patre nacu cll'c,ex vireinc car- 
tic furnpfiifc,crucc fuftinuiflc,rdurrexilie,afccndifrc, Spiritum 
ianctum mififle.Quelibenti aio multi audicrunt. Scribz aute, 
& Pharifci dolcntes,quia delcfu phibuiifct teftimoniu, afcen- 
«ierunt ad eu dicetcs.Nos te rogauimus vt crrorc tolleres popu 
lo de Icfu,tu aute amphafti. Quibus ille ait,ego errorc tuh,& 
veritatc oftendi.Tunc p cipitauerunt eQ ex alto. Czperut quo- 
«juc cum vrgere bpidibus,qa non Iblum mori deicctus non po- 
tuit,fed fup genua fua jpcumbeus.orabat diccns. Rogn te dfte 
Deus,rcmittcillis quia ncfciunt quid faciunt.Cunq; eu ficora 
tc defiip lapidibus vreercnt.vnus Sacerdotum dc fili j s Rcchab 
cxdamauit dicens. Parcitc quzlb paratc,quid facitis.Pro vo- 
bis orat hic iuttus,que vos lapidatis.Tunc iratus quida ex Pha 
rifcis pertica Fulloius arripui t,& dedit fortiter ictum in capitc 
cius,eiecitq; cerebrfi eius.Tali martyrio confummatus fcpultus 
«ft in eode loco j>pc teplu.Egifippus rctulit,q» ita mirus quida, 
& apud oes holes opinatiflimus in obfcruatione totius iuftitix 
Iacobus habebatur.vt & Iudzorum prudentcsquiq; crcdcrent 
hane dfe caufam ftatim confccutz oppugnatioms Hieroibly- 
morum , a in illo rurfiis fceleraus manus iniecerunt , & Iofe- 
phus iu fibi cuidcntcr vidcri indicat per hoc. Quz omnia in- 
•quit acriderunt Iudzis pro vindicu Iacob iufti, qui erat fratcr 
Xcfu ,qui dicitur Chriftus,qucm luftifllmum, & pijflimum om 
aium confefllone virum Iudzi interfecerunt. 

§tu*littr Paulut ptruenit R»m*m , f> de libertt tiut tufie- 
tti*. Csp. V. 

COmeftor. Traditus eft itaque Paulus Iulio centurioni ut 
pr atuxatum eft,& dcdit Dhs gratiam Paulo in oculis eius 
Vt humanc tradaret cum, nec prohiberet amicos eius in ciuita 
tibus,pcr quos tranfibant ei rmniftrarc. Profcquitur autem pla- 
ne Lucas de progrcflu itineris , in quo Paulum cum Ibcijs fuis 
DAsipfius merius a periculo naufragij confcruauit. Ipfe quoq; 
Paulus patre pubUci principis infulz^Mitilenz febribus , & di I- 
ienteria laborantem orando,& manus imponendo fimauit. Om 
nes quoque infirmos accedcntes ad fe ibidem ab incomodis li- 
]>erauic& viperam in manu eius pendentcm in lgncm cxcunes 
illzfiiscuafit. Cum autem audiflentaduetum eorum fratres,q 
«rant Romz occurrerut cis vfque ad fbrum Api j.i.ab Apio in 
Jittore conftitutum , vt de nocte applicantcs inuenirent lbi vi- 
«^ualia vcnalia, vbi conftitucrant tres tabcrnas.ftres domos ra, 
littore in quibusexponerentur cibi venales. Et quia ante aduc 
cum Pauli iam Romz erant Chriftiani, patet ex hoc loco Pctru 
& Paulnmnonprimoprzdicafl'eRomams,quod fi qnq; legatur 
dc cofirmatione fidei intclligedO cft,no dc primaria lnftruftio- 
»e,cu aOt veniflent Romz nodu crat Nero cdfirmatus in rcgno 
nccinualuerat ncquitia eius,& audies cdtrouerfia efle delege 
Iudzoru,& ChriftianorQ vilipendit,&pmifluscft Paulus libe- 
zeire p ciuitatc cu vno trh militc eu cuftodiente. Timuitautc 
Xte fortc Iudzi , q. pfeciiti fucrat eu in Iudza mifcrint htteras 
ad Iudzos,q erat Komz vt dolo occideret cu. Ideoq; polt tcr- 
tiO die conuocauit primos Iudzoru, & cu vcniflent diccbat eis, 
Ego fratrcs no vcni gete accufare, fcd coaftus su aJ C^fare ap- 
peJlarc,q.a iniufte tradttus su a ludzis in manus Romanoru,co 



g^przdicotcfurrecVionem mortuoram . Manfitautcm Paulus 
toto bicnnioin hoipitioqiiodipfccondHXcratinliberacufto- 
dia,& (ufcipicbat omnes,qui in^rcdicbantur ad cum przdicans 
cum omni fiducia finc prohibitione.Et tiidc quia ante aduentfi 
Pauli ad romam iam regnaucrat Ncro duobus annis, & venics 
Romam fuit per biennium in libera cuftodia, & poftea pcr de- 
cennium in magislibera, quia nondum Ncro confirmattis, f.in 
malitia, dabat ci liberam hcentiam dcambulandi , & circum- 
eundi per partes occidentis,& przdicandi . 

De Cantibus & lufiius,& iaHMtitt Kerenit . 
Cap. VI. 

SVetonius vbi fupra . Porro Ncro intcr czteras difcipfinas 
pueritiz tcmporc imbutus eft Mufica nihii corum omittcs 
quz genoris eius artifices vel confcruandz vel augendz vo 
cis caufa facritarent. Namplumbeam charum fiipinns pectore 
fuftinuit,clyftcrc vomituquc purgari vo!uit,& abitinere pomis 
cibilque officientibus.At nec,cdcuflbquidcm rcpcntc tcrremo 
tu theatro , ante cantarc deftitit quain inchoatum abfbluerct 
acroama.Non dubirauit etiam priuatis fped.iculis operam m- 
tcr fcenicos dare,tragcdiafquccantauitpcrfbnatus.Mimos cir- 
cenfcs fcceflii commcabat,primo clam dcindc propaIam,& ipfe 
aurigarcatqucinfpcctari fzpius voluit». Neccontcntus harum 
artium cxpcrimenta Romz dcdifle, Achaiam petit,lioc maxi- 
me motus inftitucrat ciuitates apud quas mufici agones edi fb 
icnt , omncs cytharedorum ad ipfum coronas mittere , cafque 
adco grate recipicbat vt legatos qui pcrtuliflcnt non modo pri 
mos admitterct, fcd £t familiaribus cpulis interponerec. Cau- 
tate eo ne neceflaria quide caufa exccderc thcarro licitu crat. 
Iuque,& cnixf quf dam in fpcctaculis dicuntur,& multi tcdio 
audiendi lauandique,daufi$ oppidorum portis.aut furtim dcfi- 
liuiflie dc muro, aut morte fimiilata funere elati . Rcucrfiis a 
Grzda Romam albis equis , eoque curru quo Auguflus triu- 
phauerat,introiit in vcfte purpurea diftinfta ftellis aurci$,clami 
dem,coionamq; capite gercns nlimpiacam dextera phrtica, p- 
euntepdpa Cytharcdorum cum tituhs,vbi,& quo cantiontim, 
quove fabularumargumcnto viciflct,fcquentibus currum ouan 
tium ritu plaufbnbus Auguftanos militcfbue fc eius triumphi 
clamiUntibus,inccdenti paffim victimf ceff.fparfb per vias cro 
co ftatuas fiias cytharcdico habitu cxculpfic,qua nou ctiam nu 
mUm pcrcufltt.At poft hoc ita nunquam a remittendo laxado- 
que ftudio,vt confcruaadz vods gratia neque milites vnquam 
nifi abfens,aut alio verba pronunciante appellarct.Neque quic- 
quam feno iocove cgerit,nifi afliftcnte Phanafco, qui moneret 
vt parceret artcriis.multisquc vcl amicitiam fiiam offerrct, vcl 
fimulute indiceret, ^put quifqua fc magis partiufvc laudaflet . 
Dt Lttxuris eiutjtf fredigalitate. Caf. VII. 

PEtulantia. Iibidincm,luxuna, auaritia,crudcliucc quidcm 
fcnfim primo, & occultc, & velut iuucnili errorc exercuit . 
Sed vt tunc qunq; dubiu nemini fbrct,naturz illa vitia no zu- 
tis cfle , poft crepufculum ftatim arrcpto pilco vel galeropnpi- 
nas inibat, drcumquc vicos vagabatur ludibundus, nec tJi fine 
multorii pcmicic. Srquidem redeuntcs a cgna vcrberare ac re- 
pugnantcs vulnerare,cloadfque demcrgerc cdfueuerat. Tabcr 
nas et infringerc , & expilare ac fzpe in hm6i rixis oculorum, 
& vitz pcricnlum adiit . A quodam cuius vxore attrecuuerat 
ad neccm ccfus eft, quare nunquam poftea publico fc illud ho- 
rf fine tribunis commifit procul, & occultum fiibfcquentibus . 
Paulatim vero inualefcetibus vitiis iocubtoria,& latebras omi 
fit, nullaquc diffimilandi cura ad maiora pala erupit . Epulas * 
mcdio die ad medii nocte protrahcbat. Refotus fzpius calidis 
pifcinis ac tempore zftiuo niuatis. Cf nitabatque nonnunqua , 
& m publico iater Scortorum totius urbis,& AmbubaiarQ mi- 
nifteria . Matris concubitum appctifle. Sed ne feroxatque im- 
potens Mulicr etiam hoc gcnere grz przualeret, deterritQ nc- 
mo dubiuuit. Ioquc Meretricem quim fama erat mri fimilli- 
mi interconcubinasrecepit.Perfuafiffimum habuit neminem 
pudicum.aut vlla parte corporis puium efle , verQ plcrofq; diC- 
fimtilare vitium,& callideobtCjgere.Ioque profcflis apud fc ob- 
fccnitatem,cztcraquoquedeliCtaconccdcbat. Diuttiarum & 
pccumz fructum non aiiu putabat quam perfufion£. Sordidos 
ac deparcosefle quibusimpenfarum ro coftarct,przlautos ve- 
rcque magnificos qui abuterenturac pcrdeicnt.Quare nec lar- 

ficndi necabfumendi modu tenuit.Nulla vefte bis induit.Qua 
ringentis fcxtertiis alca lufit.Pifcatus ett rcti aurato.purpura, 
& cocco funibus ncxis.Nunquamminus mil!ecarruas,iter fe- 
cifle traditur,fblcis mularum argcntcis.Non in aliqua uml re 
damnofior quam in zdificando. Domum fecit de cuius fpatio 
atque cultu hoc fufficit retulifle.Tanta cius laxius vt porticus 
tripliccs miliarias habcre.Item ftagnum mari inllar circumfe- 
ptum zdjficiis,ad vtbium fpedcm.Rura iniuper aruisatque vi- 

nctis, 



Digitized by 



Google 



Spccu 1 u m Hi ftori alc VI n cen ti j . 



jxtis,& paicuis filuilque varia cum niultitudinc ols gcncris pe- 
cudtJivi jc tcrarum.In cateris pa. t<bus .-uro ctmft.t lita diftenta 
gcmmis vniooum conc.hisquc crant. Cxbtioncs laqucatx ta- 
oujis cburncis vcrfatilibits,.t vngunita fuTuiis delupcr fparge- 
rcntur prxcipua cxIatiouujJi rotutj. J a , qux pcrperuo dicbus ac 
noftibus vicc mundi circuinagcrentur. 

De Rapina eiusac crudelitete. Cap. VIII. 

EXhauftii», & cgcns calumniis rapinis qux intendit am'm(L 
Tcmplis compluribus dona detraxit.fi mulachraquc ex au 
ro,&,argcnto fabricata coflauit.Pai ticidia & cedcs a Clau 
clio cyorfus c!t cuius necis , & (i non auftor aut ccrtc confcius 
iiiit.Oftatiiani vxorcm %pc fiuftra ftranguiare meditatus.prj- 
mo dimifit vt fteiilcm, fcd improbante diuortium populo net 
parccnvte conuiciis eti.im rclcgauit , deniquc occidit fub falfb 
ciiminc aduhcrorum . Pompeiam poft diuortium Oftaaix in 
mat; imonium acceptam dilexit vnicc, & tamen ipfim quoque 
grauidam,& xgram iftu calcis occidit.Nullum adeo ncceffitu- 
Sinis gcnus cll,quod non lcclctc pertiilcrit.Antoni.ini Claudij 
filiam poft Pumpeix mortcm nuptias fuas rccuiar.tcm , quafi 
molitnccm nouaruni rcrtini intcremit.Piiuignum adhucimpu 
bcrcm , quia fcrcbatur dticatus,& imperja ludcre,mari mcigej 
dum ferujs ipfius dum piicarerar demandauir.Nutricis filium 
rckgaui t,q.i>alncis in ad.uentuhi fuum extni ftis lauiflet.Scne- 
<am prxccptorem ad ncccm compulit.Pixfefto rcmcdiuui ad 
fauccspolliccns vcncnum niirit . Libcrtosdiuttes,& lcncsolim 
adoptionis mox dfiatienis fiix fadtorcs atquc rcctorc» , vcncno 
pattim cibis,partimjporionibusinditoimercepit.M.v-iem difta 
factaquc fua accrbimus cxqinienteni, & corrigentcni primum 
omni honorc,& pt5tc priuaiiit, conmbernio quoquc ac palatio 
cxpulit, ncquc in vexando quicquarn pcnfi Iiabiut, & mox etia 
irnnis- citis ac violcntia tcriitus pcrdere ftatuit.Er cum tcr r,cn- 
taflct vcnciio/cntirctque aiitidotis prgmunitaru lacunaria,quc' 
noftu liipcr dormicntem dccidetcnt paratut.Hoc confiiio pa;_u 
pcr confcios cjlato tandcm interfici tuflit. Fcrtur criam ad vi- 
fcndum interfectx cadaucraccurriflc,c6trcftaflc mcnibra, alia 
laudauc,alia vitupcrallc.Parricidio Matris Amittx nctem in- 
iunxit, necdum dcfuncix bona imtafit fupreiTo tcftainento , ne 
quid abfccdcret.Nec minoreff nitia etiam in extcros cvaiiatus, 
nobiliflimo cuiquc cxitium deftinauit damnatorum liberi vrbe . 
pnifi,cucctiquc veneno,& farne. Crcditur etia cuida ./Egyptij 
genctis crudam carncm,& quicquam datetur manducare aflue 
to,viuos Iiomines cupiflb laniandos abfuniendofquc abiicereV 
Scd ncc Poptijo aut nienibus pcpercit . Nam quafi oiTcnfus de- 
formuatc vcterum jdiliciorfi & angultiis fkxui ilquc vicprum» 
palam iuccudit vrbcm Pcr.£.dics 7-qua; noftes ea dadc fjuitu 
eft,ad monumetorQ diticrforia plebc cSptilfa.Inccdium cttirre 
profpcctasljtufq; flammx (v: aicbat)pulchntudinc,in illo fuo. 
icenico habitu dccatauit. Et vt hinc quoq-, quatu poflct f>d£,&' 
Oianubiaruiuadcrct,ncmini ad reru reliqas fuarO adirc f rrufit. 
DcScnecn.&ltbiris ttus. C*p. IX. 

ACtor.Porro dc hoc quod diftum cft.cj SenccS prrccpto- 
rcm fuum ad necem compulit in chrontcis legitur, cj> ide 
Scncca venarnm incifionehaultu vcncni pcriit.Ferturautc re- 
]atio,cj> ipfc Nero Senecam aliquando relpiciens, & vcrbcra, q 
fibi a pucritia intulerat ad mehioriafti . rcducens infremucrit , 
ac tanquam uiiuriariim vltionem cxpcterc dcilio cupicns , fed 
tanqu.im prxceptori,vt cunquc dcfcrens vt quoduis in mortis 
gcnus fibi eligerct optioncm conccflerit.Ipfc aute Scneca qua- 
n fitauc gcnus arbitrans in balneo tnori,incifionein vcnj elegit. 
Hiinis autc familiaritatc Paulus dum Ronijc efict in cuftodia 
publica fibi c£paruit, licct comcftor contrarium dicere vidcat, 
{j% i4.Ncronisanno cunviamncquitia eiusintuluiflet, &iam 
in Iuda;os comfpiralfct,pofitus. cft Paulus Romx in carcerc,v- 
bj multos de familia Neronis conuertit, & iamiliaritatem Se- 
neca: magiftri Ncronis fibi comparuit. Huic.n.condicit Hiero- 
nymus dicciuin libro dc liluftribus viris i4.Ncronis anno Pau 
lus eodcm die quo & Pctrus capitc rruncatur.Sencca vcro an- 
te biennium a Neronc intcrficitur.Ex geftis fanfti Pauli.Con- 
duxcrat igitur vt dictum eft fibi Paulus cxtra vrbem horrcum 
publicum,vbi cu fratribus de vcrbo vitx tractauit, &,ad niodii 
innotuit vrbi, Romanx fignis,& prodigiis,doc~trina ac fanctita- 
tc.Conciirfiisquoquc mtiltus de domo Ccfatis ficbat adcuin 
crcdctifj in Chrm,fcd inflitutor C^laris Scncca adcoilli ami- 
cjtia copulatus cft vjdcns in co diuina fciam,vt fc ab eius tollo- 
qtiio tcmpcrare vix poffct. Et fi cu orc ad os alloqui non valc- 
ret,frcqucntibus datis,& acceptis Ep:itolis,cius colloqttio ami- 
cjbili ac confi ]io frucrctur . Srripta quoquc ipfjus quardam co- 
ram Ccfarclcgit,& in cunctis cum adnurabilcm rcddidit.Sc- 
natu.s autcrn dc illo a!ta fcntiebat.Hicronymus in libro de ver, 
ho vitK.Lucjus Anneus Sencca Cordubws Foci^nis Stojcj di. 



•fcipulus, & Patruus Lutani Pocrsc commcntiTilme fiiif v\ae- 
Oucm* tton ponerem in catalago ian&oi uni , nifi mc illc Epi- 
ftola; prouocarent.qu* leguntura plurimis-.Paiili ad Senccam, 
«c Scneca: ad Patilum Jn cjuibui cum cflct Ncronis Magifter,& 
illius tcmporis potentiflimus optare fe dicitciur.cfle loci apuJ 
fuos,cuius fit Paulus inter Chriftianos . Hic ante bienniumiq; 
Petrus & Paulus martyrio eov©iiarentui',a Nerone intcrfectut 
eit.A&or.Scripfit aute Seneca hbros moraIes.perutiles ad Ebu 
chiG libcralc de benefici js,ad Ncronc de clcmentia de quatuor 
virtntibus.Scripfit quoq; librum moribus, Jibrum dc remedii» 
fortuitorumdibros quoq; de nnmatura morte^c dc cauiis,& de 
naturalibus quxftionibus,libros quoquc declamatiohu , dc fcn- 
tcntijs diuerfbrum oratorum.Scripftt qtioqucJudum dc morte 
Claudij metricum ,tragediasquoq; & EpittdasadLucillium 
Balbum per plurimas,& ad Paulum Apoftolum nonnullas. 
DcLiberttte eists mrefrehenfionc ideUtrU. Cap. X. 

AVgulti.de Ciui.Dei.ub:6.Libcrtas l"anc;qux Varroni de- 
ftut.ne vrbana Theologia Thcatrica; fimillima apertc fi- 
cut tlla reprchcndere audcrct. Anneo Senecx no quidejn cx to 
to,verum ex aliqua parte non defurt , affuit.n.fcri^botHi viucti. 
Nam in co li.quem contra ftipcrftitioncs condidit multo copio- 
fius atq; vehcmentius rcprelicndit ipfc ciuile ifta , & vrbanam- 
Theologia.quaq; Varro theatricS atq - , fabulofam. Cii.ii.de /I- 
mulacris agci ct,facros inquit immortaIes,inuiolabifes m matc 
ria viliflima arq; immobili dedicant, habitusilli hominu fera- 
rumq; & pifciG pftates. Quatda ver6,qiue riiixto fexu diiierfi*. 
corporibus indtuint,numina vocant , cj fi fpiritu accepto fubito- 
occut rcrcnt,inonftra habcrcntur.De ipfis vero ritibuscrwdelt- 
tcr ttirpibus,q\ libcr ftripfir.IIIe inquit viriles fibi parresampu- 
tatollc Iacci to^fecat vbi iratos Deos timet, q, fic ^ipitrus me- 
retur.hac libertatc Varrono habuit, triimo poetica Thcologia- 
rcprchcndcre aufus eft^riuilem non. Scd iftequenvPhilofbphi 
quafi lilicrum fccercnt tn q.a illuftris populi Romani Scnatot; 
erat,colcbat,qd' reprchedebat agcbat,qct argucbat,qd culpabat 
adorabat,qa vidclicet magnfi aliqd cum Pluloibphia docuerat* 
ne luperttitiolus cflet in mundo,fed pp lcgcs ciuili morefq^ho 
minu.no qde agcret fingete fcenicO in thcatro, fcd mutarct ia 
tcplo^.o dSnabilius q illa.q medacitcr agcbat fic agerct , vt cfi 
populusieracitcr aijere cxiftimarct Sccnicusautludedo poti' 
defactarent,ci fallccfo dccipcret,hic ctia Scneca interalias ciut- 
lis Theologiac fupcrftitiones rcprehedir.ctia facrameta Iudeo- 
r(5,& maximc Sabbata inutilitcrcos faccre affirmas,c{> fcptima. 
attatis ftue fcrc parte pdat vacado, & mnlta in tiJc yrgentia n&- 
agcndo Ixdant.Chriltianostn ia tunc Iudxisi inimiciiiimos in 
ncutra partc comemorare aufus cft,ne vel laudarct contra fuse 
patriz vctcre confuetudino, vcl reprehenderct contra ^ppriatn. 
forfitan volunratc.De illis fanc Iudaris cu loqueretur ait,cfi in- 
terim co vlq; fceleratiflimx gcntis confuetudo conualuerit.vt 
per oes iam terras recepta lit , victi vi&oribus lcges dcderunt. 
Mirabatur hoc diccns,& quid diumitus agerctur ignorans fnb- 
iecit planc fentcntiam cjua fignificaret , quid de ilTorum lacra- 
mentorum ratione fcntiret,ait eis.Illi tfi caufas ritus fuis nouc- 
runt,& maior pnrs Populi facit,quod cur faciat ignorat. 
' De Dtudecim perfecutitmhut tcclkpt. quarum prans expit 
a Nereae. C*p. XI. 

A Ctor.Deniq;.Neroanno.i3.Impcri) fuipiimus Impera 
torum contra Ecdeiiam Chritti legiturinlurrcxiilc.Mul 
tx fiquide pfecutiones ccdefiae legunt,led inter has th daode- 
cim prxcipue iuxta fanftorum traditione inucniunturfamofjt. 
Prima.f.tab Ncrone in qua pafli liint Pctrus,& Paulus Princi- 
pesEcclcfix.Secunda fub Domitiano,inqua Iohannes Euange 
lifta rdcgatus ett in Pathmos. Tertia fub Traiano in qua paffi 
funtfanctiIgnatius,Nereus, & Arcliilcus. Quarta fiib Marco 
Antonto Vero in qua fandi Policarpus,& Fotmus. Quinta fub 
Alexandro Mamcx filio in qua Calixnis Papa Bcata Cecilia- 
cD Papa vrbano.Scxta fua Maximinio in quapaflus legit Papi 
Pontianns alijq; q. plurinii. Scptima fub Decio fub quo Bcata. 
Agatha Petrus,& Pauluscfi fbcijs corum,& plures al.j.Oftatia 
Jiib Valeriano,& Galicno , in qua Stephanus Papa, & Eugenia 
virgo cu patre fuo Philippo.Nona fub Aureliano in qua Saftns 
Agapitus,& Simphorianus, & columba virgo.Dccima vcrb fiib- 
Dioclctiano,& Maximiano,in qua fanfti Vincentius,Gcorgius^ 
Cofmas,& Damianus, csteriq;plurimi quoru no ett numerusf 
hxc.n.antetpa Conftantini fuit vltima pfccutio,& quafi olum 
pccdentiu cdfummatio,& plenitudo. Poftqua vero Coftatinus. 
ille magnus a Bcato Siiucftro baptizatus cit,Ectlcfix pace rein. 
didit.Coftatinus igitur ciusfilius Arriantis,vndccimu aduerfus 
noftros pfccutionc condtatiit, in qua paflus clt prcsbytcr Eufe 
bius, Athanafius toto orbc ,pfugus,& Hilarius in exilitim rele- 
gatus . Puocccimaai vera Xuiianus Apoltata,ui quapaffi func. 
r /anft* 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



finfti Iohames,& Paulus.QniriacasA Donatus. Ille aute de- 
ce.qu* tpa ConftanuniprzcefferuntfinguUrfcrep plures Im- 
neratores j>telatse funt vt iUS quam Nero inccpit, Vefpafianus 
«onfummauit.Et illa.q. Traianus Nichous,& Adrianus Anto- 
nius quoq; Pius.Qua vero czpit Antoninus Veruspfecurifunt 
ctii Comrnodus,& Seucrus.Et iUa q caspit p Valcrianfl,& Ga- 
Jicnum^nualuit etia p ClaudiO. Illa quoq; quat p Aurclianum 
confummata eftp Numerianfi.Et illa,qux p Diodcaanum, & 
Waximianu.inualuit etia p Maximinum Galerium,p Maxcn- 
tifi quoq;,& Luciniu.Memo igitur Nero f m Apoftolum Anti- 
«hrifti typfi tenuit,qui oium malorfi iftorum principium,& ca- 
put exutit.Eufcbius in hiftoria E cdcfiaftica lib.x. Igitur Nero 
▼t apertum fchoftem diuinitatispietaufq; profeflits eft , ipforu 
prius Apoftolorum.quippe qui duccs,& figniferi crant m popu- 
lo Dei cxpetit neces.Et Paulum quidem capite in lpfi vrbe Ro 
na,Petrum vero erucis patibulo condemnat. 
3>* ConfliSu tttri ttm Simont Mngojfcr merte illim. C*. XII. 

EX paflioneianai Pctri Apoiioli.Ea eum cflcnt Rom* fi - 
dem przdicantes eiufdem Neronisanimfi Stmo Mag» di 
uerfis illufionibusdxmonum fic obtinucrat, vt efi ialutis 
fuje prxiulem ac vitx cuftodc effe $ certo confidcret. Nam & 
kdlorum viaorias,& fubieaione gentiii , & ^fperitate rcrfi fc 
» efi in oibus habiturum effe credebat . Scd Pctxus jmuerias 
«ius vanitates,& flagitia dctexit,qppc qui la in Iudxa p ipfum 
Pctrii dehis,qgerebatfcderibus conrutatus Tranfmanna ag- 
ereffus fuerat ftrga.Et qui in alijs tcrrarfi partibus crat cxpert* 
potentia, th Ronia veni6s iactare fe aufus eft, q> poflet mortuos 
lufdtare.Ex paffione Pauli.Cuc}; maxima pars populorfi crcdt 
aiHet.Simon in cclfi cxcitatus dicebat Petrfi efle Magfi,& fedu 
Aore, cui credebSt.q figna eius admirabant.Fadebat.n.fcrpe- 
tc jtrefi fe mouere,& lapideas ftatiws ridcre,& mouere,& ieipj 
fcim currereac fubito videri in aerc.Ex paflionc Petri. Quoda 
autadolefcenti nobili ^ppinquo Csefatis defunfto vocarifunt 
*mbo.Sim6 coditione ,ppofuit,vt fiipfe mortufi fufcitaret Pc- 
trus occidcrctur , q tantx poteftau vcrbis audacibus irrogafiei; 
iniuria.Si afit ilk> nihil agente Petrus mortufi fitfcitairet Ma- 
«us fenteti» eide fubiacerct.Acquieuit Petrus. Accedens aute 
|da«rs ad kclulu dcfunfti, incantare atq; murmurare dira da 
carmina c<pit, vifufq; cft cirCimftantibus caput agitare dcfiin- 
Aus.Clan»rgentifi.attollitur,5 ia viucret,& cfi Simone loque, 
aer.Mifa indignatio oium in Pctrfi eo,» aufus cflet tantac potc 
#att fe conferre.Tunc Petrus poftulato filentio au. Fatafma cft 
aro veritas.qtf ccrnitis,fi viuit defunaijs furgat, ambulet,loqua 
«tr.Dcniqj ftpare» Magus a lcaulo, & ad plcnu figmenu Dia- 
boUdehudentunAbaucic itaq; Simona fcaulo , & finc vlla fpe 
rita! deftmaiis nlanei immobilis. Petrus afita 16ge ftetit,& lrw 
ita fc oraaonipapirfperjnten.us ait cfi magna vocc. Adolefccs 
fmge.lanet te Dlis Iefus Chriftus. Qui ftatim furrcxit,& locu 
tus efl^mbukkBit*tib6 fVimpiit, CJfiq; populus yeJlct Magfl Ia 
pidare an Petrus,&us cft ad pena fua,» artes fuas ml valere co 
«nofcit. VinttWt regnfiChnlu vel inuitus aefcere vjdeat. T«w 
qucbat Magtis ApostoK g«iaA «ongregans populu idicit fe Gai 
lilcis offenium/eqj vtbe^ tueri foltbatrcItauru.Diem fiatun 
in quo volatO pollKrf^fuo ^^ fupewis.fcdibus mucherciur^cuiqo, 
•vellet ceK patWct.Staeuto die monce capitolinfi c6nfccndit f ac 
fc de rupc ajries wolare ccpitiHinatiM: popul» ac vencrat quafi, 
J)ei potetia,nfr holem diccntes^leriqi mhil talc Chn ljum fc- 
cifle.Tunc Petins ift>mcdio ftans ait. Dne oftedc eis artes tuas, 
▼aiias cfle»neha«i^p»p^usifte,qu»«rediturus cft dccjpiatur^ 
Dedcbt dnc,ficti» «*uhil fc potiuflc yiuus rccognofcat.Et fta, 
tim illc implicaris alarum rermgij*quas fiimpierat co«uit, nec 
cxanimatus eft\fcd frado ac debiliuto crure Aredam fecdb t 
atque ibi mortHUseft. Qgo compcrto Nero deccptumfe, &, 
«rciiitutum doleas tanri amici cafu, iublatiimque fibi virfi vu- 
lem , & Reipubhcatneceflariuro , mdignatuspta;ceptum dedit 
Vt comprehcndcretur Petrus. 

' Qmd Pttrmt ufiduu dtelinm* AlUm • Cbrifit mmtnt 
rtJijt. Cap. XUl, 

SEd & Albinus quida Cxfcris ainiciflimus cfifiliatus eft qua. 
tcnus vna cfi Agrippae manu , quafi aue laqueo Aj»ttoluro 
Petrfi caperet, & vt malcficfi peflundaret Cuius.f. Agi ippas 
SM-cfeai quatuor concubinas ab eius rhoro likidinofo ide Apo- 
ftolus prjedicauone fua retraxcrat.Hotfi igtt confiUu yxor Albi 
xu cum per nuncifi fidde Petro ac frauibus mnotmflct prgcaba 
tur rratres efi vt fccedcret.Tunc Petrus ait.Fugicndfi fiudctis,, 
* Iuuenfi infirmorumq; cordibus mctum incuterc ruflionis/u 
giendum putausTt mortem dcdincmus, quam mulus fufpnijs 
. * gemitibus dratumis vt ingreflum vitae expctimus.qua etiara, 
fm Dhi rcuelationem efi darificare debemus. At; illi cum ma- 
ffao flctu dixcrijnl Jdifcrete Pater ouTcncors Iuucnum, & co- 



1 



IIO 

rum,qui funt in fidc rudes: ne nos, & illos inter infiddifi turbi- 
nes dcftitutosrcUnquas.Vbi iunt nunc verba quibus dicebas,^ 
jP vita nfa paratus elTcs morti fuccuberc?& nfic rinpetrare non 
ppffumus, vt $ (alute nra doncc corroboremur patiarrs aliquaa 
tulum viuere. Tandc Pctrus^. vltra humanfi modfi mifcricorc 
lachrymasaffliaorum nunquam finc lachrymis prxterirepote 
rat deuia«s,tjntis fletibtts ^pxima noftc celcbrata orationc,va 
le dicens frauibus pro feftus eit iblus. Vt afit porta ciuitatis vo 
luit egredi,viditiibi Chriftu occurrcre,& adoras eum ait.Dhe 
quovadis? Quirndit. Romam vcnioiterum crucifigi,cui Pc- 
trus.Dne itcrum crucifigcris,atille.Etiam.Petrus vcro. Domi 
nc,inquit,reuertar & fcquar tc.His diais aftchdit Dfts ad cce- 
]um,& Pctrus fccutus eft cum multo intuitu, & duldflimis la- 
chrymis.Poft hoc in fc rediens,intcllcxit dc iua paflione didu, 
|u6d in co Dominus paifuruseflct, conuerfiiiquc in vrbem rc- 
ijr,& quod viderat fratribus enarrauic 
Qualiter cnftut tfid? crttciaffixus. C*p. X 1 1 1 1. 

CVnq; multis vcrbis eorum animos conlblaretur , & illi la-« 
chrymas tcncre non poilenc (upcruenit Saccrdos Deorum 
cum quatuor apparitoribus,& ali js dccc viris. Qui rapietes eu 
demedio fratrum , ftatuerunt vinftum coram prxfeao Agrip- 
pa.Qui arguenseum dc Crucifixi doarina,& Dcorum iiiiurix 
mflit cmcifigi.Et ecce ingens concurius iubico faftus eft diuer 
(tt a;taris,& fcxus clamantiu voce fumma. Vt qd occidit Petr*. 
In quo lxfit vrbem? Nonne timedfi dt nc tanti viri nece Dcus 
vindicet,& nos oes pcrirc przdpiat?Et carpcrunt in Agrippa fx 
uirc,molientes illzium rapere,& copfcruare Petrum, & incodi 
us vocibus plebis innumcrz confundcbatur Roma, tfic Petrus 
afcedes cditiore locu,nutuq; ad filetiO ^puocas populu ait.O vi 
ri fideles,q Chrifto miUtaus.O oes,q in Chrifto iperatis.fi cha 
ritas veftra in me vera cft,& integra m me vifccra pietaus ofta 
ditis,nolite imped.ire^pperante ad Chriftu,ftate quieu,& lxri, 
& hoftia mea cfi hilantate Dho offera.His diais vixfcdata eft 
fcditio,& pTeai dcicriptio. Poter2t.n.& hianter optabant cuin 
euertere,ied timebat Apoftolfi contriftare,q Magdrri fui iequc 
bat exeplfi dicentis. Pofliun mihi nunc ii volo.xij.legjones am 
e.Vencrunt igii fimul ad iocu Naumachior,vbi pofita crat crux. 
Acccdens Pctrus,& ftans cruci dixit.O crux,q hoicm Deo co- 
iuxifti , &a DiaboU dnto magnificc fcgregafti.O crux,q qno- 
tidie carnesagni immaculati fiddibus populis diuidis^t fcrpe- 
tis dira yencaapoculo falutari dcpcllis, ac ruphea Paradifi igni 
ta credentibus finc intcrmiflionc rettringjs.O crux, q pace quo 
tidie terrenis cfi c.Tlcftibus operaris,vim patiortm caula.lmplc 
te carnificcs 1 qd H vobis iuiliim eft.Exuite me mortaU tunica, uc 
ipiritu adbarrea dno^eujtianca miniftriscarnificum , & ait. 
PrzcorvQs bpnz ialutis mcx Miniftri, ytcrucifigentes me,ca- 
putdeorfum ppnatis,&pedcsfurfnm : no.n.decet meferuG vU 
timum ita crucifigi vt Dhm vntuerfitaus, q paflitseft ,p fclute 
Mnndi.Qiiq;Jioc faafi fuiflet adoriiis eft Petrus popunim flen- 
te de aucc confoiari, & mirabilitcr ailoqiu dices.Graade,&yp- 
fundum cft crucis myitprium, ineffabile atq; infepatabilc Chic 
ritatis vinculum,^ioc cft vita; Ugnum quo deltruaum eft rnor- 
tis,imperiam,hoc tc mihi aperuifti Dhe,aperi,& oculos iltorft 
vt vidcant confclationem vitar xtcrnc. Tunc aperuit Dns ocu 
Iqs eorup^,qui lugcbant,& viderunt Angclosftantcs cum coro- 
nis,dcfloribus rofarum» &.hliorumf & m virtutccruds ercaa 
ftantcm Pcteun>,& librfi a Chrifto acrinient£,& ea verba.quas 
loquebaturindclegentem.Quod vi.dcntesita casperunt gaudc- 
r.a in Dflo vtiUufi,& incrcduii , & carnificcs viaentes cos letar 
riquos prius triftes viderant fiibito : dcUtcfccrcnc , & velut fu- 
mus euanefccrent . Tunc Pccrus gratias agcns,& ouesiibi tra- 
ditas Chrifto commendans , cum omnis , populus reipoadiffec 
Amen^nagnavpcetradiditipiritum^ , 

Dt Exequijt fius,& corrtftione Mtrwut. Caf. XV. . 

MArcellus ouidam Frater , ftatim cprpus fiuidum propri/s 
'manibusdc crucc depofuit,& laae ac yino optimo lotu 
atquearomatibuscondit^im diligentiflime fcpeliuit.In ipfi au 
tem no&e cum. ad fcpulchrum eius vigilaret, & ardcnti ipfiut. 
defiderio flerct. Statucrat .n.in vita iua aon fcparari a Doctori» 
fui fepulcura,ilctit anrc eum Petrus ,& ait. Fratcr Marcdle ao 
audiui vocem Dhidicentis . Dimitte mortuosfzpe.mor.fiios. 
Ncergoquaii mortuu videaus fcpeliife,& flere.fccl quafi viuus 
viucnti,& gaudcnti congaudere,rclinque mortuos ijepcl.motJI 
tu autcm vt per me didiafti vade^c annQcia rcgnum Dci. Nc- 
ro autcm comperieiis obijfle Bcatum Petrum qucni artari non 
intcrfid iufl'crat,Agrippam iuflit comprehcndi , quia non eum 
cum fua fentcntiaintcrfecerat , qucm p variapunire fuppUcia 
difponcbat pp Symonem Magum,dc cuius cafu dolcbat. Agrip 
pa vetd intcruemeatibus amidsobtinuit , vt przfeaura carens 
domopropriadegcret. Deniquc conucrtit Nero animO adp* 

fccutionem 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftoriale Vlncenti/. 



Jecutionrm eorum,qi'os dididt Beato Petro familiarius adhc- 
£flc,vt vel eorum pcnis dc Pe:ro fjtiaretur. At Bcjuis Apollo- 
lus fratribus hocp reuclationem innotuir , & qualitcr feii bc- 
flii dedinarent infinuauit. Nero quoq; pcr vifum fibi fanftfi 
aitarc Perrum vidit,& diriflimeaquoda iuffu ipfius flaptllatus 
audiuit. Contine inanus impi jfltme a Dhi noftri Icfu Chrifti 
feruis,quos nunc tencrc non poteric . Vndc parum pauefaftus 
guieuit.Eranrq; fratres fimul cxulrantes in Domino.fxpc con- 
fortati vifionc Beati Pctri.A ftor.Eodcm antem anno,& eodcm 
dic quo Petrm pafiiis cft,& Piulus ( vt ait Hicronymus)in ca- 
dcm vrbc,& fub codcm perfectitorc. 

Z>» P*ulo qu*iiter Pntroclo fufcitnto comfrthtnfus eft. C*. XVI. 

EX gcitis cius. Quadam ctenim dic cum Paulus ctrca ve- 
fbcram in cenaculo cdiciori turbas doccret.Patrodus qui 
dam deliciofus, & Pincerna Regis , ipfius fe (iibdttccns 
fpeftibus, abijt ad horreum vbi PauFus hofpitabatur vbi audi- 
ret vitx perpetux documcnta , muitatus ad hoc aconfbdalibus 
fois.qui familiari obfeqitio Pauli monita feftabantur. Scd cum 
prx multrtudinepopuli ad cum adire non poflet , ad feneftram 
cxcelfiorem afcendit.ac fecus eum ledit,vt vcrbum Dci como- 
diusaudirc poflct.Scd cum Paulus in longuin fermonem ,ptra- 
xilfet,& Iuuenis (bmno fatigarctur, caddens dcfencftra fpiritfi 
cxalauit. Quod Paultis ftatimp fpiritfi agnofccns dixit ad ple- 
bcm vt (ibi affcrrcntCxlaris dclicatum itiuenem latcntem fo- 
tis exanimc.Q^ cfi fcciflent air. Accedite plena fidc ad Dnm, 
& dcpretemur eum vt refiituatur afa in iftud iuncnile cadaucr, 
viuatq; melius.q. vixcrit. Cumq; ingemuiflent oes^pcubcntes 
c-rarioni ait Paulus.AdoIefces furge, & narra quanta tibi tecc- 
rit D&s. Ad hanc vocc ille quafi de;(omno furrexit,& glorifica- 
uit Deum.Cumq; lamentaretur Nero Patrodum,& iinmenfi- 
tate abfbrberctur triftitix,dixcrunt circunftantes ad Cxfarcm 
Patroclum viucre,cum^; prx foribus adefle. Quod illc audies 
cxpauit corde,& rccu (abat cu introirc,& afpeftui fuo aflare.fcd 
cfr illi fuificr ab amicis pfuafum iuflit introirc eu.Et vidcns efi 
vegetfi,nuliaq; figna mortis habcntc obftupuit,& ait. Patrocle, 
quis te fccit viucrc?Cui illc cordc exhilarat',& calorc fidci ac- 
cenftts ait.Dns IcfusChriAus Rex oitim fgculorfl.Tunc c6tur 
batus Ncro de nole virmtis Dei dixir. Ilkergo debct regnarc 
io feeula,& refolucre Rcgna oia.Qui rfidrt;Etiam,& ipie fblus 
eftKex Rcgum,& Dfis Dominantium. Neroautem dedit ei 
alapam diccnssErgo militas Uli rcgi.Rfidit iHc.EtiS. N3 excita 
uit me a momm.T£jc8amabas,& Iuftus,& quida alij miniftri 
Cx(aris,q. ci iugitcr a(fiftebant dixcrCt.Cut Cxfarrcftefapic 
t6,& veraciftimc rfidentein iuucncni pcrcuri9.Nam & nos mi- 
litamus illi Rcgi inuifto Icfn Chrifto.Quod audiens Ncro rc- 
trufit cos in carcercm,vt nimium torqucrct,quos ante nimis a- 
mauerat. Etiuflit inquiri milites illius magnrRcgis vtpuni- 
rentur.Interquos,& Paulus ducitur vinftus. 
X>oCo*ft*nti eim ■ confejjhnt cvram Ctjart. Cmp. X V I I. 

AD qucin CasJar. O inquit homo msgrii Rcgis leruus.mi- 1 
hiatitem vinftus,qui<r tibf vifurn cft Roniirtum rcgnum 
latcntcr intoirc,& mihifiibtrahere illique eollrgcrc milices de 
militiz mcat prmdpatu:Pauhis' vero repletos Spiriwfanfto co 
ftanter rndit.Nero non fblum de'angulotoocoIIigimUs milites 
ied dc toto orbe.Hoc.n.mihiprarccptum eft,vt ncminem cx ol' 
gcntc militarc volcntem arterno Rcgi mecum repc!lam,cafrerfi• 
roli putare,cf. diuieia* hmus mCdi aut gloria (cruarc te dcbcat. 
' Scd fi fubiectus illis fneris in perperuum filuuseris, cum.n.ve-- 
ncrit iudicare viuos, & mortuos vaftabit figuram mfidi p igneY 
& militibus fiiis donaria indeficientia largietur . Nero igit ira ' 
acccnfus,quia dixerat Paulus figurJm mundiper ignem refbl- 
uendam,iuflitoes milites Chrifti igne creman,Paulu vero tan- 
quam inaicftatis reum Sm humanas Icgcs capite truncari. Tra- 
diditqj cum miniftns , vt iilum cxtra vrbcmdiicentcs.populo 
(pcftaculum de eius occifionc prxbercnt . Qtiibus ille fine in-' 
termiflione verbum falutisprsedicabat. Apparitores quoq} pe». 
ecm circa regionem Nero dixcrit, qui & latirantes fcrutarcnt,- 
& manifeftos fimul interficercnc Chriftianos Vfl ti multiplex 
occifa eft turba Chriftianorum,ut Romanus Populus palaoum 
virnitcirrumpcrct, & (editioncm contra Carfarc exritare mo- 
lies jpdamaret.Ponc modu Cxfar inhiftiflimc iuflioni, tcpera 
forore irrationabile.Noftrar.es iiint holes quos perdis. Romanfi 
intuent ImperiC,tunc Nero damorcs popnli cxpauefceus,alittd 
jcdidum ^ppofmt.vt ncmoauderct Chriftianis qukquam infer 
re moleftix donec cx relatione cuiufquam relatiopleniflimx 
cognitionis referretur ad Cxfarem.Vndc faftum cft vt itemm 
Pauliis offenctur cius confiieftibus. Quem Ncro vt vidit vchc 
mcmiflimc cxda mauit.Tollite tollitc maleficum,dccol]atc im 
pcfiorcm.pei ditc lcnfuum alicmtorem. Ait Paulus. Ncro,toe 
fiiodico pauor ego, fcd viuaui iu pcrpetuu» Dco,& Rcgi mco 



arterno.Ncro dixitL'oncino,Sf Megcfto,& Ccfto.Atiicrtc «Ic^ 
rius abillo caput,& fic fibi dc vita xtcrna blandiarur, (entiatq; 
me Rcpc inuiftd.qnicum vinxi,& occidcndo dcuici.PauIus ve 
ro ait. Vt fcias Nci o mc pcft detollatione inuifto rcgi f tcrna- 
lirci viucre.teautem victum,qui nunc putas te vincerc. Cum 
mihi caput abfcilum fiicrit vitius tibi anparcbo, & cognofcent 
poteris,qtiia mors,& vita famiilanrur Dno nottro IcfuChrifto, 
ctilH' cft omncrcenum,& ctif volucrit dabit illlld. 

Qualittr *d fufpltcium ftrgens duRoresfuot eonutrtit. 
Caf. . X V 1 1 I. 

HIs diftis duftus cft ad fupi>lidum.Et cum diiccretutdixe 
runt rlli tres viri.Vbi cft Paulc rcx ille,& vbi apparuit vo 
bis,& quid vobiscontulitvtficartiflime Chriftiani eum dili- 
gatis.Magnus nobis error vf iocunditatefn odiflc ac vita.& to- 
to dcfidcrio pcnas amplcfti ac mortem.Paulus ait. O viri cor- 
dati.ac bono fcnfu vfjjciitcs.rClinqnitc tenebras ignorantix, q,- 
bus obnubibtur inteflipcntix vcftrx nobilitas,ne vcrum, quoa 
in vobis latct vidcrc poflitis,& mentis oculos ad veram,& xtcr 
nam lucc conucrtitc.vtprius voflpfbs valcatiscognofcere,& ffc 
ad rognitionc illius Rcgis cC Ixtitia puenire, atq; ab ignc toti 
orbi liiperucnuiro,& falni,& illxfi pmanerc. Non.n.vt putatr» 
alicui tcrreno Rcgi militamus, fcd Deo viuo Regi cf lomm, & 
olum IjcuIorum.Qni pp hocfaftus dl h6,vt ho ab iniquitate 
rciicrfus,rclinquen?fimulacra van.i, (\ nephandiflinie coiit,fcr- 
Uiat illi ,qui cG fecit. Qtii & pp iniqtiitates,q in mundo fiunt t 
vcnict iudex,& iudicabit i 110 p lgne. Ad hxcturbx audiemifi? 
leuauerunt vocc inplanftu diccntes.ErrauimusDoftorfalutis, 
mifcicrc nfi. I.onginus quoq; Mcgcftus,& Ceftus alloauentesi 
fccrctius ApoftolC "dixer unt.Rogamus te dne,fac nos afcribi i» 
militia xterni Rcgis.vt poflimus venturfi ignc euadcre,& parti 
cipes Rcgni xtemi ficn,& dimittcmus tc.vct potius quo decre 
ueris pgere,crimtis tihi itincris coio)tcs,& vfq; ad mort€ parS 
tes.Quib' ifidit PauIus.Fratres mci n6 liim ^>fugus,fed miles 
Rcgis mci legitimus.Nec fine Caula parior. Na rcpofita cft mi- 
hi corona victorix,q\ rcddct mihi aii crcdidi.Idco mortc hanc 
conteno,& vcftr5 petitione vt abfccdS,non fado. At illi flcncct 
dixerunt. QQo te punito viucmus,& ad iilfi inqufi nos crcdere 
pliadcs pucnire vltra valebimus.Cu hxc interfe toquerentur^ 
& Poptilus multus voces in aWfi cderct.mific Nero Pardiemifi, 
& Seriti vt uiderent fi ii Pautus eflet occifus. Qui ieucncrunf 
cu viucnte adhue,& turlxis diutiflimc , q eriaillosjd (e vocas. 
dixh.Viri crcdite irfDefi vitHim,qui me,& ocs m fe crcdentei 
a mbrtnisfufcitabit.AtilRdixerunt.Ad Cxlareniprius denuh- 
ciantcsibimus cum pcffeftmn fucritpro qbo miiH fumus > &; 
cunl mortuusfocris , & refnrrexcris,tun«Regi tuo acdemus.; 
paulus ait. Cbmmoratione mca incarncplns indjgctis,£' 
crcdcrcvultis,qtiim ego,-qui ad vnam per;mostcai vaao,(cd ii 
pcVgnmus exultantes m rlominc Doimni. jI n< \ 51 1- • 1 
§ju*liier ttectUntus tft. , rjp M*mfhor» fUatilU refiitut». > 

«•*;,.• c*f.< ■ xix.' ^."iwii.. 

GVmfy pergercnt ad portS vrbis hdboitobui3?aabiliflimS 
mitrona noie p^amrila feH^'onisdiuiiw cukrjce,& Apo- 
l^Ibrtim''fcrtientiflim5 dileftVicc. Qux : flcns eiticorationibus 
<!6mcridare fc cxpit.ad ^ Patilus aitivade Pi«nril|a*temx faltt 
tis filia,c6ni6da mihi pnnnum-,quo eapw tegis^fecedo paulu-. 
W^iic iuecxrx:ftans,donecwicf«arai tev& Hbircftioaibene* 
rjrium-.Ligabo.n.nrthi"ociilos'Vice fuda>if4& tualdile&ioni prol 
Chrifti nclc pignu< aditlOpgcsrchnquS.iQuafottiiato panrtfi. 
p^ftigenteinfultabant ei Par , thcmius ) & r^m»»*<»n«5S.Qiu<l 
Crfedi<impoftori;& Mbgo.cwpdispinfiopnmOnowcm peurn; 
rri fccul6mcmura.Paulusvw6,.ade5. EtiSfaliabicprxftolare- 
adticntu fncum,& figha mortisme»inpannkui6ribiarfea e& 
Chrifto vifturus.Intcrea Longinus,Gemeftos, & Ceftus du tn-. 
ftircnt jp lalute fua, modttm irtquircntet quo ad vcri vita poC* 
fent attingere,audienirft ab Apottolo.Frat.res mci vos,& cxte-'. 
ri miniftn intcrfeftitJnis meg mox vt a loco decollationis mcx* 
rcccflefitis,viri fidcles rapicor , & fepclient corpuc metun , Vos 
autcm notatclocum fcpulchri, & cras dihiculo illucvcnite, ibi 
inucnietis dnos viros orantes Titum,& Lucamjqui dabunt.yo- 
bis fignum falutis, ftarimq; ab omnibus pcccatorum contagi js, 
& ab hoc ctiam, qtiod rciiercmini in rtic fctlcre perpctrato in-' 
cunftantcr purgati critis,& fup niue dcalbati, m feric Cliri mi 
litum dcfcripti,& cadcftis regni cohxredes eifcfti. His diftii 
ricruenit ad loctim paflionis vbi ad Oriente vcrfos.tenfis in cce. 
itim manibusdiufiuimeorauit cum lachrymisHxbraicc , &- 

fratias egit Deo. Dcinde valediccns Fratribus bencdixit cos», 
'X ligans fibi dc Plantillf Mamphora oculos intcrra vtrumque 
genu fixit,& collum tetendit.Spiculator vero ip altum brachifi. 
detrans cum virtutc pcrcuflit^i caput cius abfcidit, Qd pofV 
quam a corporcprxcifottj foit , nomcu IeiU Chxifti H*b;aic^ 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



etara voee perfonuit,ftatimq; cle corpore eiiis vnda la&is in eius 
vcftimenta exilijt,& poft ca fanguis eiHuxit. Stola vero qua fi- 
bi bgauer.it oculos,cutn quida vellent ea raperc n6 romparuit. 
Tanta etia lucis immenfius, & odoris fuauitas in mometo de- 
collationis cxlitus ibi cmicuit , vt mortaliu oculi (plendor£ illfi 
fuffcrre,& humana lingua narrarc odorc nequiuent. Quod vi- 
<lentesquiaderanr,laudabantDeum quem Paulus prfcficabar. 
Qualiter poft mortim apparuit Plamtlif, &poft Ctfari , & poft 
miniftrit. Cap. XX. 

REuertcntes verd, qui miili fuerant vt interieftionem cius 
accelcrarcnt,inuencrnnt ad portam ciuitatis PlantillSlau 
dantcm Dcum his,quz vidcr.it, & audierat pcr cius Apbftolfr. 
Et imerrogauerunt eam cum irrifionc,cur capbt fuum non ope 
rirctMamph6ra,quam fun Apoftolo prxftauerat ? Qux acce- 
dens accenfa calorc tidci rndit. O vahi,& increduli,vere habco 
eiidcm quctn illi porrexeram pannum, dc iufufionc fiii gloriofi. 
fanguinis prxcioftim.Nam dccglo vcnienv inmimcrabili candi 
datonim caterua comitatus,illu mihi veraciflime retulit,& di- 
xit.Tu mihi Plantilla in tcrris obfcumu prxltitiiti, cgo tc qtia- 
tociusad cxlcftia regna pcrgetem dcuotifiimeobfcquar.In ,p- 
ximonamq; pro tcreuertar,& tibi Rcgis inui&i glona dcmon- 
ftrabo. Etcxtrahcns Plamilla pannum rolco fangmnc pmfum 
oftcndit illis.Qui timorc correpti cito pcrrcxcrunt ad Cxlarc, 

Jux viderant,& audierant nunciantcs. At illc audicns ingentt 
upore attonitus.cxpit dc hiscUm Philolbphis , & amicis fer- 
monem hre.Cumfy nxc inuicem mirai-cntur,& fecum quxrc- 
rent,venit Paulus circa horam nona ianuis daufis, ftecitq; antc 
Cxfarcm,& ait.Cxlar ccce ego Paulus Rcgis xterni,& imufti 
jnilIcs,non fum mortuus,fed viuo Dco meo. Tibi auiem mifer 
mala inclfab Jia imminent,pro eo , g» intcr alia rlngitia pcfll ma 
multum (ariguineni iuftorum ctfiiditti iniuftc. Hxc diccns re- 
pente difparuit.Ncro hisauditis, vltra q dici poflit , timorc- p- 
cufius,& veluta mes efFcftus,ignorabat'quid agcrc poflct. Sua- 
dentibus vcro amicis uiflit Patroctum,& Barnaham,& alios cfi 
eis vinftos foluerc,& quo vcllent abirc .Longinus dcniq; Mc°c- 
ftus,& Ceitas ( ficut eis conftituerat Paulus )di!uculo vcnicn- 
tes ad fepulchrum ciiis,vidcrunt duos virosorantes , & m mc- 
iio eorum ftante PauIum.Horrcntcs aute in vifu.rcuefiti funt 
propius accedcrc.Et Titus,& Lucas in (e ab cxtafi rcuerfi,vide 
tes ilIos,qui.fuerant miniftri nccis Pauli , humano tcrrorc lub» 
repti fugierunt,& Pau|us euanuit ex ocuIiscorG. Illis vcro cla- 
mantibus poft eos,non ideo vcnimus vt vospcrfcquamur , lcd 
' Tt uos credcmes pcr aquam baptilmatis ( (rcut nobis promifit 
Paulus ) ad vium xtcrnam transferamttr. Tunc Titus,& Lu- 
cas cum multo gaudio ftetcrunt,& imponcntes cis mamis,figna 
culum cis fanftifkarionis prxbuenmt. 

J>e Miraculo Pauh in ei,qui voluit fe fufpendere. Cap. XX I. 

Rcgorius Thnroncnfis . Humoqiudam fibi laqueiim ad 
f extorquendam vitain inftigante Diaboloprxparans.curfr 
" fecrctum ccllulx in qua hoc agcrct rcpcrifler, funem tra- 
bi tranfmiflum laqueutn cxpit inncctcrc. Nom6 tn Paulr Apu 
ifoli inuocabatdiccns. Adiuua mc,Sanfte Paule. Etecccvm- 
fcra lqualida,& funefta,qux nihil magis vuitu,quam Dnboliim 
fim wtabat apparuit,horrans & dkcris.Eia celenus explc^a^ cj- 
pifti, At illecum hoc opus.fi vitaj cxtorquendjpararecfcmper 
Beatum Paulum adiutorcm muocabat. Dciuq; expcdito ia la- 
«juco cum vchementius vrgeretur ab umbra, vt collum inimit^ 
teret,fubito affuit alia vmbra huic ftmilis dicens ci,qux cfi ho-! 
mine erat.Euge miferrtme cn Paulum Apoftolum huc venien- 
tcm.Inuocatus.n.ab hotc ccce adcft.Tuc euancfcetibus vmbris 
h<5 ad fcnfum fuO reuerfus eft ? & cruce virtutis Dnicx pcdori 
rrutanti dcpingefls,pgnitcntii aecns lachrymarum imbre perfu. 
ftis agebat,cur iftua tentaflet. fgitur de Pauli virtutibus multa 
attdiuimus,' fcd de plurimis vnum tm miraculum ftuduimus. 
X>t Prtmattt Rtmmu Ecclifu mtione Petri, & fucteffione cle- 
mentit. Cop. XXII, 
ElafiusPapaindecretis. SanAaiuqueRoroaruecclefia 
f nullisfinodicis conititutis cxterisccclcfijsprxlataeft.lcd 
" Euangclka vocc Dni, & Saluatoris noftri primatii obti- 
nuit dicentis.Tu es Petrus, & fuper hanc Pctram xditicabo Ec 
deftam mcam. Cut data eft (bcieus Bcatiffimi Paul iApoftoIi 
Vafis eleftionis.qui n6 diucrlo ( vt Hxrctici garriunt ) fed vno 
tpe cade de gloriofa mortc cum Pctro in vrbe Roma, fub Cc- 
iare Neroncagonizans coronatus eft.Et pariter fupradiftS Ro- 
manam Ecclenam Chrifto Dho confccrarunt, ac cxters vrbib' 
in vniucrlo mundo fua ptxicntia, ac venerando triumpho prx- 
tulcruntEufcbiusin Cnronicis. Poft Pctrmn vero primus Ro- 
manam Ecclcfiam tenuit Linus.Haimo in Chriftianorum rerti- 
jhemorja li.j.Aitmt autem, quj dc cathedra Romanx Ecdcfix 
iiligcnnus pcrfauuti funt,<p Linus, & Clctus non fcdcrfit ut 



Pontifices,fed vt fummi pontificis coadjiitores, qtnbus in vita 
fua Beatus Petrus vna crcdidit EcdefiafticarO rerfi difpofitio!- 
nf .Ipfc vcro tm orationi,& prxdicationi vacabat. Vn tata au- 
ftontatc dotati mcruerunt rn cath^logo PontificG rcponi.CIe- 
mcntem vero ipic Beatus Petrus iibi fiicccflbrcm inftituit, ii- 
cutex ipiiusvcrbisad Clementem prolatis, vt canones habcnt 
acccpimus . Aclor.Nam quaiiter Pctro adhxicrit, & qualiter 
ab co PontifiCatum acceperit.ipfius Clemcntis opufcula conti- 
ncnt in hunc modum. 

Idem Clemens adhtfit primo DoHriru BarruU. Cap. XXIII. 

CLemens in ltincrario Pctri lib.i. Ego inquit Clemens in 
vrbc Roma natus,cx prima xtatc pudicitixfttidiu gcfli'. 
Incratq; mihi cogitatio vrrdeinititim (umpicnm.Et vtrfi 
iit mihi aliqua viu poft mortcm,an nihil omnino. Et vtrum ta n 
flus fit mundus an fcmpcr fuerit?Nam certum videbatur , a> fi 
cflet factus cllctprofefto (bluendtis.Et fi (bluatur,quid iterum 
crit.Hxc,& his fimilia mihiindefincntcr animo rcuolucnti,ine 
rat comcs optima.qux me quiefcerc iton fincbat immortalita- 
tis cupido.Cumq; cogitationisxftibusagitarer.ia-na quxdam 
pucnit ad nos , qux etiam vniucrfum orbcm rcplebat , g. cflet 
qda in Iudxa,qui regnum Dei euangeli7.aiet Iudxis, idq; eos 
perccpturos diceret, qui Doftriux (ux inftituta feruaflcnt. Et 
vt (iticlis cius fcrmo cflc ercdcretur virtutes multas,& figaa effi 
cere fbla iuflionc dicebatur.Deniq; in vrbe per loca comientus 
ticri,& de hoc ierinonc traftari.atq; in admirationc rcs baberi 
cxpit.doncc fub codcm anno vir quida noic Bamabas ex orieri 
tis prtibus.qui fc vnum cx cius Difcipulis diccret, ftans jn vr- 
bis cclcbcrrimo loco ad populu prodamarct. Auditc ciues Ro- 
manifilius Dci adcftinpartibus Iudxx.proinittcnsoibus uo-> 
lcntibus audire fe vica xterna.Proptcr qff conucrtimini a ma- 
lis ad bon.t,a tpalibus ad xtema. Intelligeba (anc.cji nihil diale 
ticx artiscflet in hoic,(cd fimplicitcr, & abfq; vllo diccridi fu- 
co,qnx audiflet a filio Dci vel vtdiilct cxponcret.Et quidc libe 
tcr annuere populus,& fimplic£ amplcfti fcrmone cxpit.At hi^ 
qui (ibt crtiditi vidcbant, lrridcrc hoicm cxpcrurttac (pcrncrc, 
& fyllogifinorum in cum tcndiculas j>ferre,at ille velut dclira-' 
mcnta corum argutias duccns.ca cj jppofucrat cxcquebat intrei 
jidus.Deniq; cO ei loqucti qda ^>poltiiflct curita taftus fit Cu 
cx,vt cum lit exiguum a!al,& fex habcbat pedcs.inf ip addita» 
(unt ci,& Talx. Elephas vcro cfi fit aial immanc nequc alas ha- 



P 1 
it 



iunt 

bcat.quatuor tm pcdes habet.Ille ait. Stultis jfpofitionibus vtf 
ftris rhdcre nfacilc pollcm.fi vcritatis difccndx caufa quxrcre-' 
tis.Scd nunc dc crcaturis aliquid dicere vobis abfurdu cft.cum' 
ipfc creator olum jgnoret a vobis.Tunc in di fciplinatoi e,iimul 
oesrifum Jcdcrnnt, barbarum cB,& minus iane mcntisacda- 
matcs Ego vcro hoc ccrn6s,ZcIo replctus (ilcrc non potui. Rc- 
&flimcinq.omnipotcns Deusablcodit avobisuolutacc fua/ 
qoos agnitione iui puiditindignos.Rjdctis.n.(aIittis vcftrxmi- 
niftros,& nundos ignbrantes , qa apud agreftcs, & barbaros vf 
veritati.s agnitio,qux cum ad vos vcnerit, nec quafi hofpita fu- 
fcipitur quj ( nifi intcmpc+antia vcftra, & libidoabfifteret )■ ci-' 
uiscHe,& vcmacubdebuittct. Quid putatis fututum nobis ft' 
critiudicium Deiiicut iftc dicit?llxc,& his fimilia cum pro-' 
ieqiicrcr aftantis populi frcmitus condtabatur, dum alij veluc 
crga hofpitem miferatione commoti fcrmonem meum proba- 
rcnt,ali) pctulantes,& ftolidi in me quoquc vclut in BarnabarnV 
cffrcnati animi iracundiam concitarcnt. 

Qualiter Poftmodum adhtfit tetro. Cap. XX T III. 

ADuelpcralcenteautem die apptehcnla maiiu BamabxaJ 
domum meani adduxi,& aliquantis dicbuspacis,& vcri- 
umiermonem abeolibentertludini.Cumcj; profeftionc vrt;c 
ret.diccns fe rdigioriis fuf fcftum imminens apnd Indxam ce- 
Iebraturum,ego quidcm nauigaturuspoft enm , fed neccflarifj 
hhsprius a dcbitonbus aliquantum pccunix depofcendum rc- 
manfi,& figna habitationis cius ab eo acccpi.Dicbus crgo pau 
cis rcmoratds, plara feftinandi ftudio neglexi nc a propofito im 
pcdirci.Nauigaui Iudxam,& Cxfaream Palettinxvrbcm ma- 
ximam appulliis fufn.Vbi cum hofbitiitm quxrcrcm.rumorem 
populi comperi,CJ> Petrus quidam illius , qui in Iudxa apparuc- 
"rat Difdpulus probatiffimus in craftino cum Symone quodam 
Samaritano habiturus cfletquxftionum ccttamcn. Ego autcm 
in quxfito cius hofpitio,& inuento , cum ante forcs coniilrere, 
& a ianitore inquirercr quis cflem , & vndc vcnircm.eccc Bar- 
nabasprocedensftatimvt mc videt, gaudio lachrymans in ani 
plcxus mcos cucurrit . Et apprxhcnfum me manu introducens 
ad Pctrum,cui iam antca de mc inccllanter locutus fuerat.Hic 
cfl mquit Clcmcs Petrc, qui benigmflinius audito nominc ac-' 
turrcns, protinus ofetilis mcis inhxfit. Et cum fcderc mc fccif- 
ietait.Sicnt tu legatum vcriutisomni honorc dignum duxilti, 
tuhil vcritus furorcm infanicntis populi,fic tc quoque pcrcgri- 

nantcm 



Digitized by 



Google 



t 

Specul umHi ffof i ald Vin cen ti/. 



jwwitem veritas ipG iufcipict,& ciucm pnopri* vrbis afcnbit.r; t 
Aunc fi nihil cft,quod te impcdiat,itcr agc nobifcum.S: attd tr 
moncs noftros perfiiigula loca,donec ad ipfam perueniamus vf 
iem Romam.Cumt]; ego ei eKpoiuiflcm,quid ex initio proptv 
fiti gcflcrim,& quo £ inanes <qitc;ftioncs cffiifus fini,libentcr jpr 
niifi «nn ipfb itcr atturum , Hoc eft.n Jhimo, qcT cupidiflimc 
cxpetebam. Pritis th mihi c*poni cupio vmim mortalis aut im 
jnortalis fitala.Ec fi immorulis,vtrum prp bis,qux btc agit >'u 
catur ad iudicium,& qux fit iuftiria,q Deo placcat.CGq; breui 
.ter rcriim fcicntiit tudidiflet, ad hoc inqua Dco gras ag»,quia 
vt optaui inftrtifhis uim , intanturh vt tu ipfe fi velis aliqh ride 
mcam a vero Prorihcta transfcrrcornnino non poifis. '- 
Qiulfter res circa/e geftat mtrastit Petro. Caf. XXV.-' 

CVm autcm diucrfc Joca peragrcntcs vcniflcmus Anchara 
duni,mu!tiq; crcdentium,qui a Petro diuelli nequibSt co- 
mitarenturnos,anPetrusadNicctam,& Aquilam.quiex Di- 
fcipulis Symonis Magi.Difcipuli cius erFecti fuerat Qm turbx 
plurini j iratrum nobifcum funt,& ingrcdicntes fingttlas vrbes, 
non partim inuidix contrahimus,cenfeo vos cuni ipfis prxcede 
renostravtinduaspartesdiuifammultittidine dticatis. Scio 
quidcm quia vobis trittc vf ii faltcm duorum dierum fpacio le 
parau a mc vidcmini,crcditc aurc milu.qa qua menfura dili- 
jtrtis, mc,dccupk> amplior quoq; mihi erga vos aftciftu.s cft. Scd 
ii jp aifcctu quc adinuice gerimus non fltcamm, cj conuenicn- 
tia,& honefta fiint,irrationabilis htiius Aiiiorvidebitur, cunujj 
procefliflcnt,ego Clcmcs valde ganifus,cj> fccum mceflc fecit, 
aio ad cu. Gratias .ig6 Dco.qtiia mc nrm prxniififti cum a]i js, 
OA triftitia interitfcni.Cui Petrtts.Et quid fiet inquit fi nccefii- 
tas initti tc aliquo doctriiix cauiacxigeiit.An ignoras.qa ami- 
ci finiulfuntfcinpcr,& licct corporibus (cp.v.oitur,memoriath' 
jungunttu- , ficut econtra nonniilli coipunbits vtu pofiti animis 
diuiduntur.Ego vcio rndi. Nc putcs me Dne lioc inatiouabi- 
itcrpati,gfa<ji.ago { ptiidcntia: Dei, qa } p patte ,p matrc fra-. 
tribtis,& olbus aitectibuA niciv hfe te mcrui^Tuc Pctr».Ne- 
moinquit tibi vere ex generc fupcrefl. Rhdi.Sunt quidc multi 
viri potcntcs ex Cxfans /pfapia venicnr.cs» Nam patre meo.vt- 
potc ,ppinquo fuo,& vna edocato nobilis,xqux fajnilia? Csrfar 
ipfe iunxit vxorein,cx qua diios geminos ante mc filios fufce- 
pit.Quat ( cum egCKV.vix cilcm annortim ficut a matrc didici ) 
fomnium vidit.quo nifi cuai duobus filijsigeuiinis o)os vrbcm 
cgrefla Aijllct , & detcm antiis abituflct ipfa paritercxkiabili- 
tcr intpriict, tunc pater filios quos tencre dihgebat cum nutre 
nauiimpofitosadiuH&is iernis, & ancilli» aciumptibus fufficic 
ter prxbitis Athenas mifit erudieodos , me (oJufibi ad lolaciu 
rctincns : & in hoc quidem gratias agens > qiiianon etia me fom 
oium illud inipcratiet paritcr cum matre difcedcrc. Anno autc 
completo^mifit ad cos pater Athcius huios, & fumptus fcirecu 
picns,quid agcrcnt.nec redicrunt qtii uufli fuiifc Tcrtio rurfiis 
amjo rncftus mifit alios cum pecumjs , qui quarto«mno rcgteC. 
fi,dixcrijt lc.ncc matrcm,ncc filios vi Jjfle, fed ncc cos Athenas 
«ninino pcrueniflb,ncc ialtcm alicuius corum,qiii cum ipfis fuc: 
rant yeftigium rcpertum fuiflc. Patcr hocaudicus tnftitia ftu- 
pefaftus mccum dclcendit P>' portum, & qua;rcre cxpit a Nau. 
tjs ficubi ahquis eorum aliqh vidillet vel audiflct corpus m tilie 
ris antc quatuor annos curn duobus paruulis eicc^um, cumquc 
inulti multa diccrcnt,nccaliquid icni nobis eluccfccrct, tande 
vifum cli patri vt mc iam duodenncm Romx fub<ura»ribus 
ordiiiattun rclinqucret,& iplead rcquircndum pergcret.Igitur 
flcns dclcendjtad portum,& nauem confccndcns piofcdus eft. 
Et tunc vlcjiic hodie,neccius littcras accepi , nequc fi viuit na^ 
ui.Se-d niagis fulpicoi ,g» iplc obicrit vcl triftitia vi^us vel nau 
tragio.Anni.n.toxiapli lunt,ex quo hf c gcfta funt.Audics hoc: 

PctruscxatTcctukchrYmasfudit.&hisquiadcrant ait.Hjcfi la rixaJiqh lpii jtum rcttocans, hurjc lnquit adolcfccnte vjdcrB; 



i,H itif nansai» . VtintMn mthi manus cf!cnt,quaf motieri pcA>- 
icnt.Nurcatttem mortna; funt,& morfibus nicis dcbilcs,& (ine 
fcnfti redditae.Et Pctrus.Qus fuit caufa vt h*c tibijpu c6fer- 
res.Ignauia inquit,T)cc nliuu quicquam. Si.n.in mc fuiflct ali- 
ijcid virturis.potui vd prascuntio vti,vcl profundo maris nicip- 
(am im;cere,& finem dolonbtis dare.Cui Petrus.Putas.quia cf 
fcipfbs perimunt,q doloi ibti libcrantur, & non potius maiort- 
bus.pctvj fubiaccnt anijr^e eomm.^At illa. Vtina hoc rojhi^cr^ 
tum heretjCj, viuunt annnx in inferno , IibcHtcr.n..implcct:crcr 
/etiam pf nas mortis illatar, tm vt dulces mihi natos ialtem vmt 
liora vidcrepoflcm.Ait Pctrus. Sci.c vellem cur tc ram grauit 
affccit triftitia.Si.n.caufam doccrcs me , poflcm tibi cuidcnter 
oftcndcie,^ fn infern-j viuautanimar.Mtiliercrgo promiflione 
gtatantcr accepta cacpit diccrc. Ego gencrofis oi ta parcntibus, 
potentifq; viri matritnonium fortita duos acccpi liberos gemi » 
nos,& pott hoc vnum alium . Scd vin mei fratcr illicito inme 
amore exarfir. Et cum mihi fupcr ola «ir* eflec pudicitia,nee 
unto fceleii vellcm acquiefccrc,iKC viro flagitium fratris apew 
rire,cogitaui a patria,& vtbc cuni duobus gcminis meis difcc- 
dcrc,donec inccltus amore comjuicfceret-, quem fortcptffcn-r 
tiz nicx albedtus inflamniarct.Qtiod vt vcl faccrc poflcm.foin 
nitun finxi quafi aftiflentc niihi p v:fum <]tibda in itinerc, & dt) 
centc,c|> confcftiin cuui gcminis incis ex vrbc difccdcrc.aut ci 
eis pai itcr pettrcui.Et ita Litum eft. Intcrea nauigans cu natis 
nicis vcntorum violcntia ad hxc loca dcpulfa fuiu. Et cum ocs 
intcriflciit, arrcptam mc fupcr quodda (dxu vehcmctior flud* 
ciccit.Ibi cum icdcrcm ea fola Ipenon prxcipitauj mc in ^>fun 
diiiu,qita natos nieos foitalfis mucntre poflcm. Vbi aucemdics 
cxdmts cft,cgo ctun clamoie, & vltilatu arcunifptciebam ficu- 
bi vcl ciccta poiicin vidcrc cad.uiera filiorum.Sed vbi null' in- 
ut-ntus, cil mifcrantes vicinx nu.licrcs loci confolari me cxpc- 
ruut,ciiarrantcs & ipfcluavquzqucmiierias, vt cx earum fimi 
Iitudinc capercm folacium.Et cum me multa; hofpitio lufcipe^ 
re cupcrcnr, qtia;da paupercula hjc habitas ts.orfita me ut tu 
gurio eius fucccdci cm diccns fibi fuifle vifum nautatu , qut in 
mari dcfunctus eit adolefccus , fibiq; cuin multi cam in coniu- 

tium acciperefiitperent,amorc viri viduitatcni ftuflc chariore.. 
runt ergo nobis cpinmunia quxcumq; manibus noftri s opera, 
tcs acquircrcpotcriniusvluq; libcntcr habtuui cum ea pp af- 
fcccus fidemquam fcjuaucrat viro.Scd i.on tnultopoic mihiin- 
fejicis laccraca: duduin uiorfilms rcfolute funr manus , & illa 4- 
nic fufccperat incurri t paralyfi:n,& in lccto iacec domi.UUruin, 
autcm mulieru,qux pnus mifcrcbantur refriguit afFcftus. No* - 
atnbar dcbiles,cgo vr vidcs fodeo ftipem pctcns.Et fi quid fortej 
atquificro , fit vims duaruni infclicium cibus, .> 
^uaiiter eadem Qlementi imttuit. Cttfb- 1 X X V 1 1. 

E Xtum PctrUs h'xc attdicns ntulu cogjtatrono diftradV 
& qtufi attonitus ftaret,cgo Clcincns luperueni , ditdutn 
jnquam per oia difcurrcns qiixrcbam tc. & nunc q.d faci-t 
mtis.AtiUeprarccpit-nuhi vt ad namculam pr.vccdercm , & ibf 
eum cspe^Urcm. Qui cuin iufla implcfl°ei)i,iile quadam fulpi— : 
cioncpuiiatus requiicbata niulierepatiiam ac genus,& nouii- 
naifiliorum.At illa c/uafi vim fuftincns, qttia neqvhoc fatcri ycjx 
lebat,nomen fuuiu,& noinen viri , & non.cn filiorum muuuir, 
Et Pctrus ca vcre rhdilic ptttans ait.Hcu mulier putabam g&n 
dc gaudium nobis hodie onturum.Sulpicabar ca te cflc qttad|L 
de qua flmilia nupcr audtui macicm.f.ciuulda adoleiccmis } cj, 
icquiturnos. At illa admrauit ctim dicens. Rogo tc vt dicas mi-, 
hi,quis ifte fit , vt fciam fi ell vlla intcr mulieres mc infcheior., 
Tunc Pctrus inilcrationc Commotus narrauit ei,q a mc attdie— 
iat.Quibus auditis illa ftuporc pcrcuflii corruit.Tunc Petrus ca 
continctc,& confobri cjtpit,ac icquirerc,quid paterctur. At il- f 



quis in Dei cultu pofitus pertu]iflet,qua; patcr eius pertulit,fta 
tim homincsreligioni afcriberent crumn.T.um cauUm. 
Qualiter Petrus matrem illius mer.dicante insttmt. C». XXVI.. 

POlt hxc atitcm diSa, vnu» ex aftantibus cxpit rogarc Pc- 
trum vt dic craftina pergercmtts ad infula proximam, qux 
iex tth milliatibus abcrat, videndi gratia mirum opus.colQnas 
vitrcas imnicnlx magrutudinis , cmPctrus vtcrat clemcntifli- 
ipus acquicuit , ied inonuit nos vt ctt m naucm defcendiflcmus 
non oes vna concurrercmus ad videdum.Nolo.n.inquit vos no. 
tari a ttu bis,cttm crgo vcniflemus ad inliilam, mox ad locu co- 
lumnarum mirabilium pcrmagnificam pifturam habetitim ^p- 
pcrauimus,jn quibus vniifquifquc noftrum intento detincbatur 
afjpcctu.Pctrusvcro vt iblas colfinas jnjratttscft VKrcas,iicqua- 
quam csptus pifttirx gratja, cgrcflus pro foribus vidit mulier- 
crtlam itipemab introcuntibus dc|K>fccnteni. Quam attentius. 
confidcrans ait.Dic mtilier.Quod tibimembrum dccft,q.afti- 
j^cm pcus,& non pptius manibus tujs operans cibu quxut. .At 



vcHe,ego.n.lum matercius.Cui Petrusait. QcJ ci nomcn cfly. 
at ilJa CIcmens.A-itPcnus.Iple crat qui paulo ante uiccum \str 
qticbatur.Er tcncns manQ eius Petrtis,dcducebat ca ad nauem. 
Que ego Clemes manu vldens dante mulieri.riderc cxpi.Ac- 
ccdens th honoris eius gratia jp ipld crpi velk fubijccxe niant^ 
mea,& liiftentare multeicm. Snnul autcin manwm cius cotigi", 
vlulatu ingcti rcddirq in amplcxus mcosirruit,& maternis ine, 
confcctan ofcttlis cxpit,At egoignorasoe negocium qu.iii in^, 
iamentcm intihercm rcpcllebam.Simulctiamindignansquodav 
lnodo licct cum vcrecundia aducrfuj Pctiti. At illc.Quid agist 
inqtiit o fili CIemens,noli repellcre matrcm tua. Ego vero vb* 
hoc aiidiut pauiatim vnltum eitisad mcinoriam rcuocans, con-. 
tintto lachrynus fiiftufus lupra iacentcm matrem cccidi,& ofcu^ 
lari cam cxpi. Intcrim autcm conuenicbatplurima multiuido,- 
audicns, cj> inuhcr qux ad itipem pctcndam fcdcbat,a iilio fuq ; 
recogiuta elt.Et cum vcllcmtis cx mfula nauigarc matcr ait ad t 
me. tin dulciflime rcctiun cft vt valcdicam tnulicrculx , qux^ 

mc 



Digitized by 



Google 



LibferNonus. 



B»e fufcepit.Eft enim egens,& paralitica iac£s in lcctulo. Quocr 
w dientes o£ s admirari funt prudenti5,& boniutc' feminxJ*e- 
trus aute iuflit abi? c quofda,& aftcrre muliere in Jeftulo vbi ia 
cebar,eamq; in medio turbxaftantiscollocataad confirmanda 
torum fidcm.in confpeet u eorii oium fanitati reftituit. Cui ct 
Cgo Clcmciu mille dragmas donaui,& cuidam bono viro prio- 
n illiusoppidi comcndaui.Cum autfc vna cu matrc nauigantes 
Antharadum vcniifemus ad hoipirium, Mater requirere cxpic 
a mc,qfio Pater.Cui ego. Ad te requirenda profeftus cft , & vl- 
cra non redijt . Quoaillaaudiensfulpirauittantum. Grandc» 
etenim gaudium a mc habens reliquos /blabatur merores. 
flwdittr *gmta tft * Nieet*. & jiqml*. C*f. XXVIII. 

Dle autcm poftera fedens vnacum vxorc Petri itcr age- 
bat nobifcum.Et cum venillemus Laodicia.ibi ante por- 
tas nobis occttrrerunt Niccta , & Aquila, qui olculantcs 
aosad hofpitium addtrxcrunt . Cumq; rcuuirerent a mc.qux 
cflet hxc mulier ignota.Rndi.Mater mea cft.quam mihi redo- 
aauit Deus per df im meum Petrtun. Tunc Petrus cxpit eis p, 
ordinem cuncuexponcre,qtialiterapud Antharadum cgo Clc, 
mens genus rocuai expofuiflcm,& cj> parcntibus orbatus cflcm. 
Dcinde qualitcr apud infula Arida muliere ftipe quc;i ete inue 
suflet , qtue fibi enarraflet quahter e patna difcedcns naufragiu. 
pafla duos filios fuos gcminos Fauftum,& Fanftinum,amififlct, 
cofq; plan&ibus,& vlulatibus lugens corpus fuu detibus laniaf- 
fct. Et cum hxc diccrct Pctrus, Niccta,& Aquila ftibito ailiir- 
gunt,& ftupcfactr.,perturbari cxperunt dicentcs.Dnc Deusom, 
niG vera nefunt hxc,an fbmnium eft.qct agitur. Tunc Petrus.. 
Nifi inquit nos iiifanimus,vera funt, At illi paululum remorati, 
tt confricantcs taciem aiuncNos fttmus Fauftus,& Fauftin*>& 
lachrymates ingrediebantur ad Macrc. Qua cum quicfccntemj 
xeperiflenr,& complecti vellent prohibuitPetrus diccns, finite 
me prius Matris animfi prxparare,& ita vos ei aifcrre.ne f tibito 
& multo gaudio mente excedat,& lcnfiis cius conturbetur , qa 
nunc etiS Ibmno occupat us ftupct.Igitur cum illa de fbmnc* fu» 
icxiflct.Petrus cxpit ci vnius cultum Dci , & religioois Chri- 
ftianx obfcruantia exponere . Quibus illa auditis ait,& q,d ve- 
tat me hodie baptizari , qux «tiam priufquam te vidercm illos. 
quos dicut Deos penitus auerfata fum. Qjri mihi frcqucter cis 
facrificanti nihil prxftare potucrunt.Puto autcm tibi (atis mno 
tuiflc quantus fuerit mihi amor pudicitix,quc vtcitaderc illici 
ti amoris infidias (omnium finxi , vt cum duobus gemyns mcis 
Fauftuio,& Faufto peregrinarcr,ibIo Clemente ad* folatifi patri 
rcliCto.Hxc cfi lila diccret.vltra nou fercntes fratccs mciirruut 
inamplcxibus matris cum multis lachrymis , & oiculabant ea. 
At llla.Quid vult hoc inquit cfie,tGc Pctrus.NoIo-turberis mu 
lier,conft.ans efto.Ifti funt Fauftinus, & Fauftus ftlij tui quos in 
^pfundo pcttfle dicebas. Hoccum dixiflet,mater mmio gaudio 
jntercepta corruit,tade ad & rcucrla ait. Oblecro vos dllcaifli 
ni filij dicite mihi,qux vobis acciderunt poft illa fcral^, & cru 
^cliflima nodc. Niccta ait.In illa noftc t> matcr ctim nauis re- 
Ibluu eflct,& nos innitentcs fragmento cuidi ubularG p pcla- 
g» iadaremur,viri I qda jpfundo quorfi latrocinari artiSciu cft 
. jepertos noc impoiucrunt luuiculx fiix, & remis luperaates vn 
JarG vertices Cxlarea Strationis pduxerunt, fameatq, verbc- 
sibusafllixerut^oc qcT cflet tn vero j>deremus. Immutatis etia 
noibus noftris vcndiderunt nos cuida. Iudxx admodu honcftx 
s^minx Iuftx noie.q locoflliorG nos habui t,& Grxcis littcris li, 
bcralibus nos erudiuit. Vbi aGt adoleuimus,etia Philolbphoru 
ftudijs opcri dedimus vt poflcmus religionis diuinx dogmau 
Phificis difpuutionibus aflcretcs cfiiutarc gentiles.Simoni auc 
cuida Mago,o, vna nobifcfi xducatus cft,^> amicitijs , & puerili 
confiictudinC aduxfimus.Fertur.n.in rehgione nfa de Prophc- 
sa quoda «uiusaduentusab oibus fperatur p quc beata vita cre 
«lentibus dJda J p.mitut .. £t hunc ctia cflc Simonc putabamus. 
Cu6; pjne iam ab eo decipcrcmur,q.Jl collcga Dni mci Petri 
SacheusAomiaemonuit oos nc fallercmur a Mago.fcd obtulit 
nes Domino mco Petro, vt ab iplb qux (ana crant,& pcrfecta 
docercmur.Quod & tibi mater cuenire optamus.Hxc cuai Ni 
ceta dixiirct,njatcr noftra procidcns ad pedcs Pocri , bapufniu 
oblccranrlo peti)t,& obtinuit. 

Qjutlittr F/mftm«uuu w tui diflmUmdmnfmttuunt, .. 
C^. XXIX. 

POftcra die Petrus mancaflumptis fratribut mtit, &-me, 
dcfcendit ad portum vt in mari lauaremur , & poft hoc »i 
Vocum qucndam orattonisgratia lcccfltmus. Scnex.autem 
wudara pauper cutiolc nos obicruare cxpit , quid agcremus in, 
wcrcto pofiti.Et cum nos ctrantes vidiflct.cxpcctiuit doncc cxi. 
«mn$A falutansnos ait,Si ntm xgre accipitis,vdim vobis co- 
lcmiermuMrajQuia veftri miferationem hfts.fub Ipecic vcri 
Wii ctrasc «m njaK»& bic mctum 4e hu,qux non fuot» aut 6 



112 

putatisaliqurcl cffe ven',tradite eti5 mihf.Cui Petr* rndit.Dic 
age,qcT v.^tibi bonu,& libcntcraccipicmus.TGcicnexait In ms> 
n lauifle vqs vidi>& poft hoc in fe creto orantes loco vos infpc* 
xi, mifesatufq; errore veftrumicxlpcctu vi donec egreflos allo 
qiirrcr,8( dcj/jcro ^ne errcds in hm6t obferuantia.qa ncq; Deu» 
eit.ncq; «ultus hic aliquid eft.neq; ih mfido jjuidentia, fed fbr 
tuiti eafu»gcs}efij agunt ola.ficut ex mcipfb copcri in diicipli-c 
bs Mathefis prx cxteriscruditus. Nolite ergoerrarc,quia fiue 
orctis,fiue non.qct gcnefis veftra continct hoc erit vobis.Et ego-! 
Clemens nefcio , qd corde pulfatus cxpi ab eo quxrerc quis & 
yh eflct. At illc. Quid inquit pertinet hoc ad ca que.dixi .vobis? 
fcd prius lermo dehis habeatur.Et pofthocfi res popoiceritvn» 
mcn & genus ac patria in uice.vt amici potcrimus aperi re.Mira 
bamur oes eloquctia viri, & jgrauitatc morum tranquilliutcq; 
fcrmonum. Pctrus aut rcceflum qucnda fccretfi ad colloqufdft. 
aptum jOfpiciens.iHic nos refiderc fecit.nec fene /p vili, & Ibrdi 
do amiehi, defpiciens ita primus loqui cxpir.Qrn mihi vir eru 
ditus cflc videris,& mifencors ex co,cj> adifti nos, & qcT tibi vi 
dcbatur bonG celatum cflc nobis noluifti.volumus & nos tibi q 
bona nobis,& re&a creduntur exponere.Quod fi tibi micus ve 
ra videbuntur.etia tu noftru erga te bonu ^ppofitfi libentcr fu-: 
fcipcficut & nos tuu.Cu hoc diceret Pcttus , conuenit plurinia 
multitudo.Tuc fenex. Fortaflts inquit contriftct nos prxfentix 
multitudinis.Et Petrus,neauaquam inquit,nifi huclblu vereoe 
nc forte difputantibus nobis cfi pala fa&a fuerit veritas >u cru 
befcas pro prxlentia multitudinis cedere,& his , qux vere dict 
intellexcris acquielccre. Ad hoc fenex ait. Ego non ita ftultus- 
confcnni, vt diligens qct verum, eft abijciam id ob vulgi gram* 
Dico afit non gubernari mundum fm Dei ^>uidentia,qa mul- 
u in 00 iniufte,& inordmatc geri videm*,ledgcncfim dicocfle 
qux oia agit,& continct. Ad hoc cum Petrus rndcrc vellct Ni 
ccta prxucniens ait . Indulgeat mihi Dns mcus Petrus ad hoc 
rndereaicc vidcatur proteruum , cj> imicnis cum icne,led vt fi- 
lius cum patrc colloquar. Tunc fencx.Non fblum inquit tu fihv 
quod tibi vr vt profcquaris volo/cd criam de conlbdalibustui» 
quicumquc volucrit < Collatio cnim plurimorum faciliut ea, 
qux ignorantur inuenict . Poft hoc rcfpicicns Petrusad Nice* 
tamait. Expcdi,quod propofiiifti. 

Afftrti» Nictn dt prcmdtntis. Ctf. XXX. 

TVnc Niccta iu cxorfus ett.Oc qct cft^iut fimplex cft auc 
c6pofitu.Q£ fimplcx eft caret numcro,diuifionc,pjSdcre 
qualiute,& quiutate,& ob hoc etia finc. Quc.at copofl 
ta funt. ncccflario ctia diuidi poflunt.lllud igitur^ fimplex cft 
& oibus bis caret qbus fblui poc , & ab aftore fubftitit,unc du- 
biomc6prehenfibuc,& immenfiim eft,neq; initium ncq; fineni 
fciens, & idco vnfi dt,& fblG eftfinc aftorc fubfittens.QcT copo 
fitum cft,& numeroac diuifioni fiibiacet, neccflario aftorc ali- 
quo copofitfi cft ,& in vnJ fpem diucrfitas congregata. Qjt ergo 
immenlum cft bonitate pariter.eft vutute conditor. Nequc.n. 
conditor.N«q;.n.condcndi virtus in immelb ccflare potuit,fcd 
ad fubftiwenda ea,qux fiint boniute ad c6ponenda,& firmada 
virtutc ^puocatur.De mundi ergo r£nc nunc lcquendum cft, 
cuius prima quxftio in duas partcs diuiditur. Quxritur.n.vtru 
h&us fit.an non.Etquidem li non cft fadus,eritipfeillud inge 
nitum ex quo ota . Si vcrb faftus cft, rurfiim quxritur vtrum a 
feipfb an ab alio. Sia fcipfb excludit finedubio jpuidetia/ed 
fi prouidentia non rccipicur, fruftra animus ad virtutem ptouo 
catur,fruftraiuftitia cuftodicur^i non cft, qui iufto pro mcritis 
aliqh reftitua t^ed nec aia immortalis videbi tur,fi eam poft ab-> 
fblutioncm corporis nuUa prouidencix difpcnfatio excipiat, St 
autcm doceatur cfle prouidcntia, & pcr ipfam faccus cfle mun- 
dus.Adhucquxrit qGofit angcncrautercirca o?a,quafi.f.Dcut) 
ab initio muadum faciens^rdincm rebus dcdent,& curfum fta 
tueric,& vltra carum cuti.q ccruntur hfc ccflaucrit.an fpccia- 
licer crga partes.f.vt quorundam vcl hominum vel locorum £■* 
uidcntum gerat quorunda no,an & generalitcr oIum,& fpccia- 
liter partium quafi & ab initio fecerit Deus,& vfqj ad finem,£ 
fingulos prouidcuam gerat,& vmcuiq; pro adibus fuis reddau 
Prima etgo ula propofitio , qux dicit a ab initio Dcus fccerat 
oia,& cuMu atque ordine rebus impofi to.dc reliquo ni bil ad fe 
rcuocet^m gentfim cuncu geri confirmat. Ad qujm primo re» 
fpondcbimus , & his prxcipucqui Dcos colunt,& geaefim de- 
nnduuQui vtique cum immount Dijs,& cos exorant fine dti 
biocontra gencum fc imperaturos aliquid Ipcrant , & pcr hoc 
genefisn foluunt.Ego igitur dicomundum aDco faftum, & ab 
iplb qhquc cflc folucndum,vt ille,qui xternus cft . E t quidctn 
quia factukfit mundus ifte vifibilis teftantur Philofbphi pluri- 
ini.Scd ne uidcamur quafi indigcntcs aflcrtionibus uti voluitie 
teftibus,dcprincipijs eius quxramus. Ipfiimenim eflecorpo. 
tcum cu ipw,cj. vifibuu clt, conftat. Omneautcm corpusaua 

couucxum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftbrlalc Vlncenti;. 



iMinexilm eft,& folldum aut diurfiim. Si ibTidum fuit corpui, 
cc mo facrus eft mundus, ncccfle cft exinde inteljigi fuiiTeali- 
tpte q illod connexfi dinmeret,& in partct multai duceret,for- 
»a{q; diuerfasrautfi ex diuerfis corporO partibus ol* htrc mfi- 
*li molcs copaginata eft,neceflc eft eria fic fuifle aliquf, qtri ia 
■mO difperfa colJigeret,& diuerfas rebus fp£s induceret. Hunc 
igitur condicore mwndi Defi dicimus,& ^pbarur p hoc non po- 
tuiflc macbina mundi Jirie opificc,& ^uiforcc6ftare.Sed & ex 
hocip(b,q^ incoroixtioneclemcntonjm deficiente alteroaut 
abundance catrera rcfolu«rntur,& concidunt,oftendittir ea ex nj 
hilo Jiaboifle principiO . Na vcrbi gfa,fi dcfidat in aliquo hu- 
*nor,nec aridnm ftabiiHumore.rj.paicirur aridO.ficut & frigu» 
«Ucfo-Quod fi matcria mundi ^phatur efle fa&i ex nihi]o,quo 
partes eius,& fpecies ridcbuntur infe&r. Ipfie quoq; fbrmz ac 
mcfurj: dauc corporibus modulatione fiii manfi tcftant artifi- 
cis, rj> fi idonei tibi teftes ridcntur Phijofbphi , PJato de his io 
Thimeo tcftatnr,rbi de mfidi difcurics factnra requirit,rtrum 
fcmp fuerir^an jnitiD fump<erir.VifibiIis ioqsit eft mOdn*, pal- 
pabiTu,& corporcur.OIa afit^ hmoi fiint faffci efle cdftat. Q4j 
afit £u3fi cft,a]iqu2 hahet auctore.Hunc ergo faftorc inquit pa 
rcntcq; ot um,& rouenirc drtSdJc cft,& inuentnm rnlgo enarra 
K impofljbiie. Sed & fi ipfe Plato alijq; Pbijoibphi dc tadnra 
mnndi (Uuifleiuvquis eft falte tS cxigui fcnfbs ho, qni cum cer- 
itat domfi ola, qiue neceflarja fent habente, cuin* camcram in 

£erz gyrum ridcat coJlocata/smq; fpicndorc rario depi&un, 
ijiirurrbns prxcipuisjdomatam , non torim pronunocta fa- 
piennfliir>o,& potentiflimo arrifice efle tonftrnfiam? 
t^fptmfimnt T*tru/U vtris Nicttt^ A<jtuU- C*f. XXXI, 

H{c & alia mnlta cum Niccta dixjtjer^lcnex ira rhdn. Tn 
qujdero fili prndcnrer,& fbrtiter prulccntm a,intantfi,rt 
snelius dici pofle dc prouidcnda non potcm , fed qm hora iam 
multa eft,cras ad hxc rftdcre ahqna roh,dc quibm fi mihi fa- 
riifcccns^ramar mc tatror deturorcm . Tunc furrcxjt Prtrns. 
Qmdam rero dc aftamibas rogabat Pctmm^c nos, rt rcftimc 
taiems^pi habcbat <brdida > & ftifla mntaret. Qpem Petnss, 
& nos jp optima,& hoocfia ma rolnntare eoBamLmtcs «ii ce fa ^ 
mus^anec nos ita mfip«cnirtA tmpij famm^rr cni a prardo 
{a rerba concredimns, non mnhpmag»criacotfomr* tctUm 
prarbcamnsX:unlq;«lIt- fummarianoljei tbsecDcDcTC lutcrct, 
Bos cu vehemcntms retinercmm»Senex inramento prcnerat di 
ccns.Hodie apud nnHfi mancbo, nccab alio edJ qnscqna hdo- 
pii,ite altcrius deJcdacio aJtcri* trmstia fic Emaskuleprima 
lius ciujtatis Laodicix.Djfcefljt crgofcncx,& poftcra oje Pc- 
*rus mature furgens exatauit ao* , & pcrgcntesad locfi orario- 
tus lecretfipndc poft oratione rerumnt addomfi prartad prima 
rij pridic oonftituia ad difimtidfi.Ira medifi habentcs Petmm 
mgrcdimur & nos,circnmipica£tes ficubi ridercnttn fcoc. Quc 
prior ridcns Petrus in medio turbar btitantcm, cuocatut ad fc 
<hcent.CIaripre mulds alam pofEdens,cur in occulto latcs , & 
verecOd ia contcgis?Accedc huc, & cj dbi ridcnf cxequere. Sta 
timc|j dantibus ei locfi turbis acceflit, & iu carpit. Hic fiiit hc- 
fternc difputationis fcnfus.cj. oja.cj videnf, ccrtacj; menfiira,& 
artc foi maq;, & ipecic conftant,finc dubio fapi£ie rirtute fada 
«fle crcdenda funt,g» fi rocns^c r6 cft,6 ccnoidit,oorueques eft 
Tt rdnis ^puidentia mundus reeat,cti5 ii nobi* ea,q geruntur in 
mfido mmps rt&c gcri yidcant.CdJequit afit, rt n creator om 
mfi Deus cft,ac mes^it etiS iuftus, 9 fi iuftus eft necpflarto ht- 
dicat,& fi iudicat neccflc cft, vt hoies dc fuis adibus iudicent, 
' % rit ergo inter juftos,& peecatores juftfi qfiq; diicrimen. Hxc 
fitit vt opinor totius verbi condncnda, Si ergo pftcndi p6t , q, 
mcns,& r6 cuncta condiderit,con(equens eft,& ca,cj lequuntur 
>one,& a>uidendageri:fi vero natura imprudes, & carca eignit 
vniuerfa,pcrim»rur iudicii rd. Quia igitur tn hoc oiapWet,n6 
mdignemini,fi hoc paulo latinsdifcotr,& ptrajtari voJucio.Cfi 
cjue & Aquija multa ^ppofuifTct^iit ienex.Pili fettnones tui.cj- 
nis vajidi fint,n6pofliint me th flederc, vt aliquid creda cxtra 
ccnefim fieri pofle,(cio cnim omnja mihi neceflitate genefis ac 
cidifl'e,& ideo fuaderi mihi non potcft,qu6d vet bene vel mai« 
pgere in noftra potcftate fit.Et fi actus noftrps in poteftate non 
habetrus,non potcft crcdi futurum mdifium per quod vel ma- 
}ispcenx,veJ bonis przmia tribuantur. 
- Vtrk* Cjtmtnti*dr rtffct»fit pstri*. C*f. XXXII. 
~y Equend diccongrcgaus itcrum nohis, cgo iu dicere ca?pt, 
W Deus per filium fuum treauit mundfi tiqua dupJic^ domfi 
interiectu firmamend huius diftindfi. In fiiperiori quidem 
Angejicas habitare virtutes.in ifto afit vifibiU mundo nalci ho 
minu muldtudine dedit,cx qbus cligerct amicos, 6U0 fuo curo 
ejuibus Iztaretur.Nec tales eps eflc voluit.q, nccefttute naturae 
aliud q.d cfle no poflent, fed qui arbitrip iuo , & roluntate 00- 
•jcflcdefidcrarent,cju»rjacJaudabUecft>cj4"n^ 



le,nec bonum dci1deratur>qc? n6 frpofim «xpetitur. Bt vfbres 
ttiter dicam quid quo dcbcant cuncta conciudi. Cum Dcu» ia 
ftui fit qui Jtominfl naturS fcci t, qfio fieri poterat vt ipfir pone- 
ret eenefim nobii contran J ,0, noi cogeret ad pcccatfi, & ruritu 
vlcilceretur ipft peccantesrcertii m eff ergo,cj» non ob aJia caut* 
Deus peccatorem punit,nifi quia fat eum pocuifte vjncere, feaV 
neelexifle viftoriJ.Infcrt afit,& in prelemi fecuJo vindi&am ia 
hoTes rt in eos fccit,q. diiunio pericrfi t,q. vtiq; o<s vna horaes 
dncti sOt,cO certfi fit n6 eos im genefis ordine* vna hora natos. 
Ad hoc fcnex.Plcnifli me fih oftcndifti, icd cgo vt ab inrtio di- 
xi, huic inc6parabili ailcrtiom tu* a ^ppria confcienda prohi- 
beor accommodare conienfiim. Non.n.genefim mea^& ctfiuot 
mez,& fcio vnicuiq; noftrfi ca,cj diAabat genefi* accidifle. Ec 
ab his,cj rebus miht c6pcru funt.verbis transferrenon poffun*. 
Deniq; qm te imbutfi video hm6i difci plinis^mdi coiugis me£ 
jcema,habui.n.mart6 cfi Venerc fup centrfi. Lttnl rero jn occa 
fu in domo Marris,& finibus Saturni^cT fcemaadultcra hdtr 
& fcruos jpprios amare,& peregrc,& in aqui* defungi. Q3 ira> 
& facrfi eftr incidit.n.in amore ierui , & periculfi opprobriumq> 
mcrufs cfi ipib fugit. Et vtamori fuo fatisfecii ,m marr penic 
Cui egorhdi.Vfi fcis,qa r«regre feiiw fociaa eft? Cenif&me 
inq,t fcio,poftqui.n. i pfeca eft , fratcr mcus cnarrauit mihi di- 
cens,gj. primo cjde ipfum adamaflet.Sed iUc,qni erat horteftus, 
vtpote frater noluit fratris thorfi incefti macuia poJlnere.at illa 
iri me vcrcns,& opprobrium non fereni infelix f^n eq;.n.impow 
tandum cft ci,qc? ei genefis facere c6puUt ; firixtt lbmninm,& 
ait ad me. Aftitir miht quida per rifum,qut iufSt me cfi duob* 
gcminis meis fine mora ex vrbe profici fa. Qpod c«o audiem 
pro' ialute ciu«^iIiorumqucfoUcitus,mox eam cum uberiscri- 
xe feci ,vnum qui iunior erat mihi retinui. 
Quoltttr Omnes mamofi mpmtermt. Cmf. XXXIIL 
- Go autem Clcmens inteUigcn» , o> ipfe ibttaf&s efletpa* 
\k ter mcus Jacbrymis replctus fnm . Fratrei quoq; meoi rs> 
<A-V lentes profiUre,& aperiie rem prohibuit Petru*> Araitai 
fencm.Qf nomen erat iuniori hlio.Qui rftdit Clcmem.fvt Pr 
trus.Si tibi coniugem ttu inquit caftifkini hodic configrtanero 
cum tribus fiUjs tuis , credis qnia pudica mens pAt motn* irra- 
donabiles fuberarc , & g» ota quat a nobis ibnr dicla rera (uet, 
& gencfis mhil fit?Rndtt fcnex.Sicut impoflibiJe cft te exbbe- 
re,qa* Mtififti , ka jmpoflibile cft extra genefim aliqoidncri, 
Tunc Perms.Teftes inqmt roio hfe oe* , 4 jprz fcnee* l»nt, nsr 
tjbicotf hodie traditurnro. Et nunc accipe ndem rermn ex eo, 
q oem caufam diligcnau* fcio quim tn .cf icta q; pordmc enar 
rabo.Et comierfus ad turfaos iu carpit,Hic qi« videti» in bac re 
fte paupcrrima,duis Romana* eft ie eenere CxCtm, tnmk et 
Fanihmamt»,rxorfe quoq; oobiJiflima Maihidiam rwie fbrtirn» 
cft,ex qua tres fiijos fuftepit^jnorum duo gemmi ffant, rnw a 
erat minor,cur'nome Cicment btc eft^eroini verd fimtifti Nt 
ceta,& Aquila,quorum vnus priu* vocabatur FatvfttMts^c aliw 
Faulfus.Vt autcm hatcofa nomini poftra Pctru* ennncianhv 
lcnex rcfbluds viribui acofbu» mcmbm, quafi ntereinpta* c6 
ridit.no; autem filii jrruente* fup eum arnpicdabamur ofatla- 
tes ctim.Et populus quidem admiradone fropctacti» eft, Petr* 
a copjexibus pauis ne cum necaremui furgere iubet. Et ipfe ap 

Kehenfa manu eius^uafi de ^pfundo fbmno efi eJenani,ac paa 
lum recrcans nla,cj gefta erant cjph exponere^)6o trater eiua 
in amorem MatJiidiz inciderir,& tUa viro indicare nojc* fm- 
nifi finxcrit,& cartera, cj fupcriu* tl matri ij. fiUj* euenuTe narra> 
ta ftint.Sed cfih*cin audittffeni»r4rratior«|ratiflimaturbi* 
Pctrus exponerct,iu vt andientc$ gcftorum miraculit^c huma 
nitatis miieradone Uclirymarenntr.neicib vnde attdicn» matet 
dc recognitionc patris curfu concito hruit in medium noftri cfr 
clamore.Vbi eftvir mcu»,& D&* Fauftimauus,qui ram mnltir 
temporibus affligitur,per fingula* vrbcsambuJan* , & tne quat- 
rcns?Hzc cum flja quaifi ameni damatet^t circumfpiceret,fo- 
nex accurrcntcum mulris lachrymis ampledi eam carpit.Tunc 
Petrus rogauit turbas vt diicedcrent,& darent eii locum fami- 
Jianus inniecm fc videndi. 

Quid Petrus noinit V*vftifii*Mcm ftotim b*pti%*rL > 
c*p. XXXI III. » 

CVm antem fcquend dic mane ad Jocum in quopater ct 
matre quicfcebat vna c&Pctro vennTemus , & eosadhuc 
Hormietes repperiflcmus g fbribus c61edimus, vbi Pctr*- 
ita nos allocutus eit. Auditc mc dileftiflimi comerui, fcio qoia 
grSdcm babetisaftectum crga patrem veftrum vereoretwne 
ante tempu* perurgcaris eum iugum religioms noftrat fuuipe- ! 
re,n6dfi ad id paratfl,ad qcT forte vcftri gra videat acqidcfowet 
fcd hoc no eftfirmfi.Qd.n.pp hole* fit probabiie non cft,& ci- 
to dilabitur . Idcoque mihi vf vt concedatur ei adhut g arbi- 
trio viuere,& iter ajjcos noijtfcuui^ium ajio» doctatnn suditu 

Cm 



Digitized by 



Google 



LiberNonus; ' 



"3 



C5 n.rericatc? eognonerit.cniuf agnofcendz ftudinm gctit,ip 
fe rogabit.vt iugu reiigionis fu(cipiac,aut fi ei rccipe n5 pla 
«t.araicus praauear. Qui.n.id nd cx corde farcipiunt.cS cz- 
perinrfeirc oon poffc.uo folu abiiciunt.qd" fufcepeiunt, fed 
ouafi J> ezcufatione infii mitatis fu* incipiunt via religioois 
blasfcmarc,& male lori, de his quos imitati non pnt.Ad hzc 
Niceta t fidir.Qmd fi i ntcrim drj eu differri iubes, pf nf raoria 
tur.defcendit in iofernu vacnus,& in zternum craciabiC.Cui 
Pettns.Putas tja fi quis iufte vixifTe putaf.ifte cotinuo faluabi 
tur. Non putas ab eo difcntiendu, qni occulta hoium nouit, 
qrh iufte vixerit.ne forte pro amiciuis homm,aut g fola cOn 
fuctudine vel neceflitacc.antqualibec aliaexca,& nopp ifta 
iuftitiam.neq; pp Deum.Non vi.fed liberalitate falns acquiri 
tur.necp hoium gfam.fcd p Dei fidem. Prattetea cogitare de 
bcs.cja Deus pfcms eft & nouit fi hie fauseft.fi ergo dignu eft 
»t lugrcdiaf* ianua vitae>Dc* oceafionc cfipeteutS dabir, erircj; 
initium ex Deo,& noo ex hoic.Poft haec verba pf egreffus ad 
ttos,& ofculo nos faluras cii refedtflem' ait Licet nepcunda- 
ri alig/l.an S m py thagoricos femp tacendn eft?Et PchusjNos 
inquit,neq; filere femp.neq; pcunftari aliquid cogimus acce 
dentes ad nos.Quarcobre' ficjd dicere vis ioquirc,runc fenex 
cjftionem ^ppofuiae bono & malo.vttum ahquid fit in fubfta 
tia, & a&ibus,.cui qftioni voluit a me refponderi. Petrum yc 
xo nobis quafi atbitrum feroari , vt ficubi difputatio noftra 
cxitum non inucnirer,ipfe quod fibi videretur pronunciaret, 
▼t indubitatum finem rebus dubiis inrerponeret . 
He mutntien* vnltus tius dele Symenis Magi . C. XXXV. 

POft difputationem aut cii ia dorai elTemus pparantcs ad 
edendum,ingreuus «jdam nunciat Appione cD Auubione 
nnp vcntffeab Antiochis&hofpitan'cu Symone MagO. 
Qdaudiens pf gauifuse,& ait Petro.Si praittis voJoire,&fa- 
lurare Appioo£& Anubione.quia valdeamiei raei funr.for- 
«aflis aGt Anabione* fuadere potcro difputare cu Clemente de 
Genefi.Permittoino r t,& laudo a> amicoscoIi«.Confidera th 
O p jiuidentiam Dei ola tibi cx fnta coocurrun t. Eccc.n.nou 
ioluro affectio tibijwia Dco tcftante rcparata e.fed eria arni 
coram pntia J pcuraf',& pf,tnqnit,vereaduetto itaeS vt.dtds. 
. Abiit ergo ad AnubionS Nbs aGt cu Petro pofiti p torS noiftC 
intertogando de dioerfis qtttonib.& difcendo ab codVkctatto 
acipfadocttinz puigtles manfimus.Ec cu ist autorefceret Pe- 
trns intucns me & fics meosait, Miiorcjd vifura fitpfi vfo. 
Cu hoc dicerct fupuenit pf , & indenit Petru de fe nobts loqn 
tem.cnmq; nos falutaflct fatisfrcere ccepit , & cam exponete 
obqforismanfiflct.Nosaut ad cu rcfocictes tipauimuj,vul - 
tam in eo, Symonis videmes.vocetn th \'ti% nfi audtebamus. 
Cumq; rerugcrerans eu,& execraremur ftupcbat,ej> ta aoftere 
ctga eu ageremus.Sc barbare.Pctrus aur qui vnltu cius natu- 
xalem fol* videbat.aitad not.Cnt execramiui pfem vfm?Cui 
nos vnacxi mfe rndimus.Hic nobis vidcCSyrao, vocem hns 
pf.s nfi.Et Petrus.Vobis quidem vox eius.q maleficiis muta- 
ta non eft.foia nota cft.Mibiautetia vultus eius noruseft,qui 
aliis artc Symonis mutatus apparet Kcceaut vnuscx his.qui 
Anthiochia pcrflerant regrcll v air ad P:trum.Dnemi.Sjrrop 
apod Antiochia mfcajidigia facies.nihil aliud ppto pfuadet. 
aifi qct ad odium tui pnnct, magum tc nominaos,& homid- 
dam , iu vt dcfiderent fi te vfq; inoenire qant, etiamxames 
tuas deuorare. Nosergo vidCtes comotam ouitatc cdfidetaba 
m'o,d fieri oportetet. Sup.ienit ar Cornrlt* centurio rrrifllis a 
Cariareadpfiie Czfarce publici negsdi gfa. Huc accerfietes 
da caro ex i Jo(uirnr , ,& vt iuuarct fi cjj poflet rogabantus.Qui 
aicCxfar inalcficos Pjpuincias inqultnuflit & pimr,«x quib. 
tdtrai ra perapti fnnt tgo aur diuulgabo mc ad hocmiffum a 
Cxfate vt iftnm magn cjpem,vt cum fociis fuis puniat*,& fic 
aetucdpulfus fugabit' IgiChocaudicns Symo.defceudensex 
Aotiochia huc venit,(icutaudiuimus.CiMncj; hoc illedixifler, 
Petrasrefpideus ad pfem nfuro air. A Symone Mago tranfa 
xotmatns eft vulttrs tu<is,ficut apparet. Putans.n. q> a Cafare 
«Jicref ad pcenam territus fugit,& vulrfi fuu fibi ipofuir,fi for 
* e rP ipfo capi,& ad morteduci poflis,vt filus tuistriftitia mo 
Oeret.Hoc audiens pr.cnm lachrymis fe iun*licem exclamare 
«cepit.Mf quoq;fpits & laceratis crimb.plaugebar,& nos ftu 
pcntes qoafi amentcs eraraus. Anubioaut venit ad nos indi- 
eans nobisSymone fugifle p nofle vetfus Iudca.Dica inqult 
quo mo tes gefta cft , vbi venit Fauftinian' ad falutandO no* 
cotigit.vt ipfa hora drcOftarcmus Symoncdicentf,<j> fugcte 
Vellct ipfa nodc.eo q> qnofda venirc audilTet,q. rx pcepto ipe 
latoris eum c5phendercnrr OSm afit furore vellct c8uertere I 
Fauftinianum.Tin,ingt,vos facite eum cccnate vobifcum, 8c 
Cgo cpdara vngtientu c6ponam , quo ccenarus pungat facicm 
tuain J & ex eo voltu meu hrc vidcat*. Vas aut heio* cuiuidara 
5pcculum Hiftorialc • 



fueco faciem.pungimioi prius,& n8 fallamini imitatifie vul- 
tns eios.Volo.n.vt c5phendat*ab his 9 me cjrunt,& ludij ha- 
bcantfilii ciut.gmc detelidocof igcruntad Petrum Egoaut 
Anibo timui, tunc Fauftiniano indicate hoc.Sed ncc ipie Sy. 
mo fpaciutn nobis dedii.vt pofleraus ci fectetius loq, & c5fi- 
lium Symonisapire.IntcrcaSymo nodtc ludarampetcnsfu- 
git cum Appione & Athenodoro.Ego autcm (imulaui in^qua 
iitatem cotporis, vt dortu remanens faccrc hunc relocius ad 
tos tedite, fi forte poflit aliquo modo occultati apud vos, ne 
ab his qui Symonem quaerunt comprehenfus graris parcat. 
Qusiittr delus mttgi AntiecJbUprefecit ingteriam 
Fttri. Cap. XXXVI. 

FLentib.ergo pf c & mfc.ac oib.|P his.q acriderant. Petrnt 
miferatione cSmotus ait. Audi Fauttinianc, cti nobis pti* 
aliquid vtilitatis cotuletit ertor ifte trastbtmationis,tunc ego 
vera tibi vulrus tui imaginem redda.Prxcede nos Antiochia, 
& in loco publico ftans denunda pmam tuam,& dic.Ego Sy 
' mo.denuncio vobis,& cofiteor m e ola fefclliflc dePetro neq; 
n^educlot eft, neq; Magus,neq; horoidda,fedoiadixi furo 
te comotus.Obfecro igif vos ego.qui dudu cas odii vobis de 
dera contta eum, vt nihil talc de co fentiatis,fed ipfi credatis 
vt pdicatori veie a Deo milTo,& veri^ppherx diicipIb.Et fi cc 
ego ipfe poft hoc vcnicns ad vos aiiquid dicere corra eum t6 
tauero, ne ctedatis mihi. Cuaut vidcrts ppFm ex tinone tuo 
couetti,& depoficis odiis recipc defideiiu nf i ,raanda mihi, & 
Aatira venia.vultumqi^ppriu (tj tuis oib.notus eftjtibi redda. 
ProfecV eft igif" pf meus cu mfe,& duob.fratrib.meis,& qui- 
bufda ex familiarib.Intcrca du Petrus ppfm quotidie doceret 
& virtutet mftas faceret,poft dies 10. venit quida miflus a pfe 
annuncians nobis quo pubbce ftaret pr ,Sy mone , qui vulrus 
eius vidtbafaccufaoStPctrii vcro immenfis laudib.cfFcres ita^ 
vt ocs deGdcrarent eu videre.Multos quoq; in tih eius venif- 
fe amore , vt facuitem in pfem quafi in SymonS, & manus et 
vellent iaiicete,velut qui trn mali c6mififlct in Pctru.Propter 
qd incjt in timore magno polit' mifit me, vr velociter vcnias, 
& viuencemcfi occupcs,ftf & ercfcenrrerga tui dcfideriuciui 
tati appateas.f^ujb.cognitis Petruscoueoire ppfos iubet,& or 
dtnato cius epoac psbytens cunctifcj; rite copofitiyjpfecn» e 
a Laodicia vt venirct Antiochiam,cuioccatritFauUiutanu(. 
Eade afit die ad vcfpetas tcftituta cft in Fauftiniano facies » 
pria,& icceflitabeo refpecruv Symonis Magi.AudiSs aut Sy 
mo vultu fafi in eo ad Pc?n gBim ^pfecifTcfeftinus puenit Pe> 
trara,& ceepit occulre pamtcos fuosamplius derogarcq fccc 
rat.Tune pes expuentes tn Caci{ etus,expuleranc eu de ciuira- 
te diccntes.Reuses moitis ra»; & fivltralocurnruscotra Pe« 
triim huc tibi credideris efle veoiendir.OJsaut Antiochi? ppft 
andiens venire Petrum occnrfit d,& nobiles,ac maiorcs nata 
cinereafpfi capita.pniam ag«nces,cj> c^tra pdicationE eius,p 
Maguru SymottS fufcepifTcnt.Afcen'dcns aiu Petrus in cmin£ 
tiori loco iuf&t ah fc poni ofm multitodinc zgrotantiu, quos 
ofs in noTe lefn Chfi fanauit, ita vt oSs vna voce confitetent' 
Deum.Etintta 7.dics plusq loooo.bapttzaii funt,ita vt 01 au 
ditatisdefidetioTheOphilus.qui eiat cunctis potentib.in ciui 
tate fublimioF,iiigtntS domus fux bafiiica eccfi; nole cSfecta 
iet,inqua Pccro Apfo cathedra conftituta eftab o! ppfcEgo 
afitaemenrcu fratrrb.meis,& mfe,pfcm allocutus fum.vttfi 
aliqnid infidelitatfsin eoremanfiiTet.Tuncn.ille accedeosa 
cidit ad Petti pedes,petens vt dininx menfz patticipS eum fa- 
ceret.Petrus verocum omnialacritate raannm eius-apprehen 
dens rradidit eum mihi , & fratribus meiS dicens . Sicut cibi 
pitrifilios De«s leftttuit, ita te patrem filii reftituaiu Deo. 
Indixircjueieiunium omni plebi , & veaienre die domiuico 
baptizauit eum, atqne in medio populi ex contsetfione cius. 
matetiam fumens.omncs cafuscius expofni > itavtomnix 
dnitas, quafi Angelum eum afpiceret, ac non minorem gta« 
tiamd qudm Petto exhiberer. * 
QuiUittr Petrm Rem* fibiCUmtnttm fiifiituit, & de 
rtgimint decuit . Cnp. XXXVII. 

QValirer autem B.Pettus S.CIementem m cathedra pon 
tificali fibi fubftituerit,idem Clemens in epiftola,ad S» 
IacobnmHiciofoJymitanum oftenditdicens. Syraoa 
Pecrus, qut vctC fidei metito , & integre prxdicationis obten- 
tu>fundamentum efte ecclefix definitus eft tempore quo fineS 
drx fibi imminere prxfenfir ,in conucntu fratrum pofitus ap- 
ptebenfa raanu meain autibus totius ecclcfiar harcprotulit 
verba.Frattes & conferui mei Clemente hunc vobis epm otdi 
no.qui mihi ab initto vfq; ad fine comes in olb fuit,& p boc 
vericatera totius pdicationis mcx agnouit,quep c?tcns cxper 
tns fum Deus colente,hoIcsdiligente,caftum, difcfdis ftudiis 
dcditum/obtium.pattentc.Cutcqi ego jpddcos ad pedes eiut 
Tomus Quartos, P rogatcm 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hifforiale Vinccnti/. 



toearS ezcufant me & declinans cathcdnr. bonor£, ille riides 
g hoc, inquir.ne rogaueris.Hoc.n.fieri ftatntum eft mihi, & 
co nugis qno excalas, qnia hxc cathedra eu,qu| ea cupit & au 
datter expetit,requirir,fed ornatu morib.& in verbit eruditu. 
Quia fi aliquis alms mibi tam feduint adiutor aftitifTet ta ple- 
ne doclrina} me* r6n£ ceepiflct, & ecclefiafticat difpofitiones 
a me ta plene didiciflec. Hns alinm tal£ non te cogete bonum 
opus fufcipe nolcnte.Scd & alind intuere,quia pcn picnlum t i 
mcns fufcpe.refugis eccifas gubernacula, certus efto qoia atn- 
f lius pcccas.qui ppfm Dei, velue in fludib.pofitum & piclican 
it cum poftts inuare fubccttugis,cui crhm6 c5fideratioo£ hns, 
& noo qct in c6i qct olb.expedic juidens.Te igitur neceflario 
fufcipientelibenter Epatns ofHcium oportetquid£inrephcn- 
fibtlitcr viuere,& fummo ftudio nict,vco£s vicae huins occupa 
tiones abiicias , nefidemffor extftat,ne"aduocatus litinm fias, 
aeoe in iila prorfns inneniaris mnndialis oegociioccnpatione 
pplexus.ne vetbo Oei vacate n6 poflis.pntib.holum curis p fo- 
catus.Ifta aut apta, cf tsba minns cogruere expofui.fibinuicem 
exibeanc laici,quia ficut ribi impictatis crimen £,ncglec~tis ver 
bi Dei ftudiis follicicudines fufpicerc fcfarcs.ita vntcuiq; lai- 
eoru pttm eft, nifi iouice fibi etia in his, q ad c6em vitae vfum 
pertincnr opcratn fidelitcr dederint.Adpsbyteros vero fic ifta 
cauere,& anteucnire necefiarium eft, nc qd in vobis adulterii 
occnltom calefcac incendium. Quid.o.io ofb. pttis adalcctio 
grauiusfScdm namqj in pcenisobtinet locum quo primum il 
U hnt,qui aberrant a Dco. Sanc ficut adulcerii venenum cun* 
£ti* malis poiciofius cft.ita amor fraccrn* & charitas toci* b* 
sii faftigium tenet.Et io ocs diligitc.atq. cum religione & mla 
ad oes refpicicc.pegrioos fatis ,pmptc in domib.veftris fufcipi 
te.Ec ue olanuric figilatl dicain,o£ bonum,ipfa p fe,(i io »obis 
foerit chantas facere vosdocebir. Diaconi ccclefiauang ocfi 
funt epi.eum verecondiacitculuftrances attus totins eccfc, & 
stfcrutances fi qu£ videanc vicinum fieci.pcipicationi.vt ttoc re 
fcrant cpo. Negligcntiores,& eos qui ad verbum Dci andiedu 
tardias veliatiutaccedanc,Sc hocccntur tc coraoncant.quia fi 
snulto tpe audrtum a verbo Dei fnbtrahant,& remaneanr incul 
ti ,fine dubio fpinis ecuot ac fentib.occupati,& p hoc ad ign£ 
«parati.Eofq; qui I rrrcarnc aegrocanr,follicire p\rair*nt tc ple 
btindicent de his vt vificent cos , tc q nccelTana lunt pbeant. 
Scd tc de peregrinis refodiendis fifr epo fuggeranr, & caetera 
his fifu,c| ad cultura & difciplinam eccfar pcinenc.Ec cgo hi c, 




finem fecero.Iacobi fris. Dhi defcripta breuicer.qualitcr mihi 
ab initio vfq; ad fin£ comes itincris tc attuG fueris, qqi p fin 
gulas cimtatcs me difputauce vel prasdicantc follicicus auditor 
cxceperis,& quis me fiuis in hac vrbc reppit deftinare non p i- 

irear.Ec cgo quidem mi Dne Iacobe ribi lam plurimade his ip 
o iubente defcripta tranfmifi.fub co titulo.quem ipfc prsece- 
pit afSgi.i- Clcmentis itinerarium pwdicationis Pccn, Ador, 
Scripfic aut£ Clcmcns alias quacuor cpiftolas doclrinam Pcrrt 
c6ciuctes.Ha;c de acaib.ipfius.ec dodnni ac roorce furficiaot. 
Pt filiM titu furtfU* & /nSs VtUtuU. 
Caf. X X X V 1 1 L . 

HVius filia fuit fancu Petronclla^cJ cum atiqn pnte pfe fe 
brib.labotarct,difcumbeotib.apud efi difcipulis.dixu ei 
Titus. Cum oes a te fancntur iofirmi.cui Petronclla iacere g 
mittis? Qut indit.Sic expedit ei, fed ne putctur impoftibilicaf 
cius incmumitatis meis fermonib. excufari.ait ad eam.Suxge 
Pcttonclla tc miniftra nobis.Ec ftatl (ana furrexir.Miniftcrio 
auc explcto iulfit cam rcdirc ad lcdum.Ac vbi veti Dei timo • 
ze ccepic clTe ^fccla.non folurn ipfa fanata eft, fcd etiam plu- 
ximisdedtt ocando falutem.Et quia nimis fpeciofa erac. venit 
md eam Flaccns comes cum militib. vc eam hfet vxorem.Cui 
illa rndit.Si vis me hfe vxote, fac mattooas virgines ad me 
venite.Tt cum ipfis vadamad domom cuaan.^Poft triduum er- 
go Petronellaieiuniis & ofonib. vacans cum vitginc Felicu- 
ia collaclanea fua,c6icans g manus fdl Nicomedis presbytc 
ri , reclinans fc in Icclulum roigrauitad Dcum. Flaccus crgo 
«omesalum fuum ad Faelicutam vertens,dixit ei vt vnum cli 
getet.aut ei nubcre.aut dxmoniisimmolare. At illa vttuq; re 
nuc* 7-dicb.in carccre claofa fuir. Vbi cum admonica rautari 
tton pollet 7.«liis dieb.fine cibo pmanfic.ac jpindc torta cft in 
cquulco,& in cloaci jpieda. Qaam S. Nicomcdcs prcsbyccr 
clcuans fepelitiit.Quod audiens Flaccus comcs fecit Nicome-. 
ii teneri,8c ad facrmcandum compelli.Qui cum dtccrct.Ego 
Boq facrificonifi Deo oipotenti.qui regnat in coclis.piftbatis 
diutiftimeccfus migtauuad Dnm.Cutus cotp'in tyberljpie 
t^u S.Iuft* cUtic* ciufdj i<ollc§it,& in fuo «ottfo fcpclinit. 



D« StaSe Umrtudi Ltmtnictnfi. Cnf. XX XIX. 

EXgefliseius.Eid£ Apfo.f.B.Paro S.Martialis adhsefcrac 
B.Stcphani jpchomattiris confanguincus, qui cum effcc 
X J.annorn cum parentib.fuis venit ad lefum in trtbu Benia • 
min praedicantcm.Qui iubente Dhobaptixati funt a S.Pccro 
Apfo.Parentib.ergoad jppria redeuntibus Martialisremanfic 
cu Dno,& femp ei adhxrens fa&us eft vnus de 7x.Chtifti di 
fcipulis. Poft afccnfionC auc Dni fp adbaefit S. Petro.cui etia 
catne propinquus erat,cum ergo b.Petrus diu Romse pdicaf- 
fet apparuit ei Dfis,dicens, «c mittetet ad Gallias Matualcm. 
Vocat itaq. Petras Maniale narrauit ei vifionem, 6c fic ab eo 
bn inftructus ^pfectus eft cum dnob. f sbyteris , cumq; ia diu 
jpcelfiiTent vnus ex presbjtei is mortuus eft.Tuc Martialis ci- 
to Roma rediit.cc b.Pctro Apfo nuciauit.At ille.Vade im}t 
cito tc tolie baculum meu in manu tua.ec cu corpus eius tett 
gcris refiuget,& fic fecir. Venieccs ergo in proulcia Lcmoni- 
cadnm pdicabanc.Ec mfca miracula taci£tes,fc moltos moc 
tuos fufcitantes,infitmos ppfos conuertcbacliigtcui autvi- 
bcm Lemoniacam.a quada matrona nobiliftima benigne fu- 
fccpti funt.in cuiusdomocu qndam frcneticti fanaflet,hapti 
zauit matrona nole Sufanna. 8c roram eius familiam. Tnnc 
etiam pexit ad theatrom vbi a faccrdotib. idolorum grauittr 
verberatus, miflus eft in carccrcm. Qui cum feqnti dic oraret 
lux immenia carcere illuftrauir,& cathenis coafraclis, & ho 
ftiis aptis,o£s qui ibi aderanr jpftrati baptifma petcbacSacer 
dotes vero.qut eum pculferat ittu fulminis extincti funt.Tuc 
•£s currentcs ad carcerem eduxerut eum,piominenres^> cre 
dcrent fi illos morcuos refufciracos Tiderent.Q£& fattum eft. 
£t baptizauic ex eis n.millia hoIum.Susana veto migtasad 
Dhm reliqnic S.Martiali Valeriam filia fuam, q ftacim fe ^p- 
mificvirginem pmanfuram. Aodifsaut q> Stepbanus Diisro 
-tius jp iincix a Thodano vfq; ad mate veniret ad vtbem Le- 
mouici na/ciens, q» ipfe moleftc fcrrct votom qd faccrat,o£t 
inrerim diuitiasfuas pauperib.erogabat- Com ergb veuiftct, 
ieam ad fe venirc pnecepit.(^ua videns nolle fibr coniungi.ira 
tus inftit eam cirius decoIlan.Armigcr aur, qui ei decollaun, 
audicns Angcloscum landibut cius alam defercntes,rcucrfus 
addominum funm cum illi oarraflet cccidit ad fedeseius, 
' & morcuus eft.Tunc C(pit Dux cfi toto exercitu nimis timc- 
ie.& induclus cilicio rogauit fttrh Martialem ad lc cito veni- 
re.Et pecenSjpmifit,q> crederet fifuum armigerum fnfcitaret. 
iQui ftitim fufcitatus pedib. cius aduoluit 1 , & f ceniteus cum 
dnee & «eteris 1 r oo.de cxcrcitu baptizatus cft.Intcrea dux 
illcinrTu Netonis pexit in Italiamcum immcnfo exercttu 
.bcIlatorttm.Et cum pfccifleot Ncronis imp.num, pcx:-ruiu 
Komam vtdcre S Pctrum.Qucm inuenerutloqnte ad ppfm, 
&nudis pedibwin cilicio coram eo jpftrati petcfcant fuoiu vc 
niam delicldrum. Tunc Petrus videns tara pulchrarn gcot£, 
ihtcrrogauirqui & vndecflentitiincdux enarranit ei per 01- 
-dinem, qualiccr conuecfi eflent per bcatum M.attialem_. . 
De ^uibnfdtm cins mir*culis,& oiitu timfdtm Cmf. XL. 

R:£d.cuntes igitur jppofucrunt ptins videre S.Manial£,i|. 
ad propna rcmtarcnc.Et cum iuxta qndam fiuuiu,Ld- 
. gi eflent,filius Atchadti comids Ptdauenft* pp cftum in 
fluuio febalneansa diabolofufFocatusinterut.Quem cii ntis? 
r^esetcirus repiretipf eius cum nunio luclu venit ad S.Mar- 
tiatem regaiisi vt ei filium (uum fufcitaret. Pcrgens ctgo ad 
Jocum adiurauit defemones,vt corpus de fiumine eiicetcoc ,& 
tpfi in fpecic vifibili aftancib.appatcrent.Et prouous cxicrunt 
tres dtmooes quafi TEthyopcs fuligioe uigsiores.pcdib.rna* 
ghis.ocfis terribiltb.& cruentis capillis cotum corpos tcgen» 
(es,& pos& naiesignem fulphutco emittentesjoquendove 
ro voccm coruinam imitantcs.Et cu iulfi dixerint noia & of 
ficiafua.mifiteosin tcrra defcrti ,ptaecipiet eis vt nullalaedc 
rent creaturam.Comomfqt lachry mis rogantiu fufcitauit jp» 
tinus Hildebertum.cni narrauit coram oShus.quo a dxmoue 
fufFocatus cft. Et cu catheois cum c&itriogcre vellent.eripuit 
eu Angclns, & ond£s ci ignc purgatoriu.duxireum ad iaoua 
padifkVbi cum difceptarcnt dstmones g> eo.vcnic vox dccce 
lo.iubens.vt illc tefurgcns lfi.annis viucret.Ec his dittis totu 
dit fe,& ficut eu Angclus docucrat.in mirabili abftiueniia cfi 
S.Martia li pmafit. S.aut Martiaiis tantis tniracobs rloruic , q> 
ecia mulier cjda matitu fuum paralicicum baculo illius ci futj- 
pofito fanaoit. Et codcbaculo oppofito ioccodiu Buidcgalis 
ciuitatis cxtioxit.Io Lcmonicinaaut ciuitate cum qoaucla e« 
dcfia dedicare vellet.pdidus dux detoto regno fuo diuiccs. tt 
paupes ad dedicationS bafilice inuitauit. Quos ocs cu S.Mar 
tialis pp fcftum in eaftitate efle prcmonttiflcr.quida milcs ctl 
vxore lua intra miiTam a dasmonib. atrepti vexabaf.Etcuad 
ducficffentad f fulc.iaterrogauit dxmoncs ctu hzc feciifcor; 



Digitized by 



Google 



Liber Norius . 



Qgi « fponderant.qu ia heri pcrpat omnibus vr fe eafti- tene- 
. xcut.E t ifti totam nottemin libidinedrdaxerunr.ingreffiq; 
nut in e os,fed tri tande fanaai t eos fanclus Mattialis pcib.da 
cis & ppfi circuftatis. Eodi anno a paffione Dfii 40. apparuit 
«i Dris pdicens ei hutus vitar cxitum>& regni cceleftis ragref- 
ibm.Qui ftatira conuocatis omnibus(quos conuetterat) Cbri 
ilianit omuibus poft prxdicationem valefacicns febre cortf- 
pitur,& adueniente Dno ab Aogelis in ccelum, defertur. 
J>»SsnSit SMummu,4t t»t»»ti*n» i 4r Alti*». C*f. XLl. 

£X geftis eorum.Ex numero quoq; 71. Chrt ditcipuiorutn 
factunt S.5aainianus,&?ocentianut,& Altinus.Qui cum 
tnultos (anitati infirmos reftituercnt,& non ta verbo 5 iignis» 
tc virtatibus quofcunq; poffenrab errore rcuocaret,a B.Pctro 
xniffi funt.vc Gallia idolatrie. dcdita. Diaboloauierr£c& Chri 
fto acceptabik munus afferrent.Quietia Sauinianu primatem 
Calliae conftituit.Vcnientcs ergoad vrbe Senonis tuoc famc*- 
Cffima,& poputofiflimam, non ceflabanc pplm a cuhara das- 
anonu adDeum reuocare.Ibi B.Sauinianus pontificilf.q a B. 
Vctro ilhicdefUnatus acceperarconrra incrcdulos ftrenae , & 
coftanter pcltera exercebar, tantaq; fpuflell gf a in eios corde 
crat diffufa,vt quos fmone tangcret,ad ardorcm cojeftit defi- 
derii vehemerer accenderet.Dumq; ce. leftib.fancti onib. infifte 
xet,Diabolus quolda feclae fuz viros contra eu excitauit.Qui 
dum ccrneret fifacroru fuornm cnltu ceffaf ,ac ritus gcciliutis, 
acbeneficiafpni Peorani fuoram contemptu beati vih ludri- 
brns,& heto.fanxerunt vlcifcendum.Hunc igitdr in mcdio pe 
Jhlentit conciliabilififtocaliquantifp de alcercantionib. fidei 
Conueniunt.Sed veritatisaflertioni cordisaaresobtarates,feq; 
cum potcentis fuis cxecrarigementcs, mox cu capitali vltio- 
ne plecieodum cenfuerunt.Huic mox in epatu Potctianui (bc 
«cffit.Qui dum pdicationi atdenter infiftcrec.nulloq^i tpe cef» 
fareccourra hunc quoq; diabolus incredulotu aios lufcitauir, 
«c iamulum Dei, quanta potuit celeritateextinxit, cuius cor- 
pus pridic kal.Ian. cxale faclura ab infidelib. quideauib.& be 
itiis jpiedum cftaddeuorandu, fed Dei ,puidentia pmanfic i|. 
Jefum.Afidelib.vcro occuitc colledtarn eft, & in fuburbio Se- 
Jionis, vbi pcurfor eius qniefcebat,fepultom. Nec minus carne 
folutus g antea viuens tn carne.vinutib. claruit.Nam da-mo- 
aies de obfeffis corporib.effugauir,cecos illuminaait,fnrdis au 
«tiram rcfutuitjclaudisgreflum.iiifirmisfanicate Deniq;bonu 
paftorem Sauinianum vias nturtyrij pcuntcm, .pfecuta cft gra 
ta amicorum clienreUffhjs Potentianus,& S.Eobaldus,& Al- 
tinus,& Setotinus.Hi naq; pahter magiftri gradientes & in fi 
de Chfi credcnciucuneosjppagantcs.martvrij gforia affequi 
aneruerant,& iuxca mouumencu hnmati fuot. Horum cineres 

Jioftmodu ab eiufdf vrbis antiftite Vuenilonc in B.Petri bafi- 
ica contigua ttanflati funt- Anno.f abiocarnatione Dni Soo. 
«V 47-regnantib.Lothano,& Ludouico,& Catolo Auguftis 7. 
Jcal.Scptemb.No&e aut pcedente venetabilis Vueniio ad ee- 
lcbranda rigiliarfi folennia illoc cum freqn tia deri ^pceflerat, 
<juib.fuppletis Arcbiepo ad vtbe regreffojC^leftos exequici.vo 
ces Angclicas, velut enori pfallCces ibide per nodis fpacia fub- 
Cecuta lunc.cuius modulationis atmooia,no tm Monachos, 
led & quofda vulgi ibidem excubantes audiffe perfpicuu cA' 
Di ftu&t CJtmtntt Mtttnfi. CMf.XLIt. 

EX geitis citts. Fuitctia S Clemens.qnt cognominatus eft 
Flauins conful Romaoorurn,patraas Clemftis Pap^.h ica 
B.Petro cuaugelizandi gfa cum caeceris miffus apud Gatliam 
i>elgica Metim ciuitatcm peraenit. Ibiq; a quoda hofpite fu- 
fccptus eft officioG/Eme.A quointetrogatushamiliter qut ef- 
fcnt,& vn, vcl quare veniffent.rndit. Serui fumus lefu Chrifti 
ex Deo pf e antc tpa,ex virgine Mana fob tpe nati falute ge 
.netis humani. Hasc&alis fdtdrom pcgrinorumfuicepcorau- 
diens.ac fufpirans,bona funt,inquit,»aldcq portatis. Scdfiq 
dicitis, factis vera effe onderitis /ateot Dnm veftium voshuc 
ca nnr falutistranlmififfe , nobis etia apciffimum locu & tps 
|Paidiffe.Eft.n.hec pria & maxime vrbs ifta robore fortiflima 
fccllis & armis femp aflueta,infup opulentia ditifsima ,fed heu 
clade pefsima ficdecrira,vr peneia medietas hofom, & olom 
«Salium humano vfoi deieiuientium hnius pcftis immanirare 
jnortua vidcator.£ft.n.hatcarennariuab imperatore Odauia 
sao nobilirer conftructum.& in amphithcatum dccctet forma 
tum,in qooDraco indicibilis magnitudinis cum pcftifcra (ua 
jple inhabitat, quoru flatus aera circuquaq; corrupcns, etiam 
aues o^uafcunq; fupra vohurc conrigeritpimit.Si ergo virtus 
■Oei vri, fiqua vf« prxdicationis veritaseft , ecce magnum & 
«nidens hoftium pdicandi,& paratifsimus aditus in DcO vf om 
Credendi^mvis pefsimx necis extinguat*. & morbidis fanitas ' 
faxiftina reftituat^.Ad hoc S.Confefforcs Chh Ixti cffccli.in la 
ciuyau* p. gaudio refohui fuot. Cucorrit hofpes ad pritnoic* 
Spccuium Hiflorialc . 



114 



eiu tatis & eos ad audifJa ea,q nnn^ aodieranr inaitauit.Tirc 
o6s,qui audierunt nobiles & ignobiles ad vidcndum viros jp» 
. perare cxperont. Quorum ppii mos ia morbi vis fic inuaferae» 
vt vix pedibos innitetent' QuorQ dolorib.copatiensS.Clcme» 
primum hofpite fuum.deindc cunclu popalC baptizauit.Etip 
1e facri fontib.dciccnfus,non minus corporum q aiaru famta 
tem reddidir & incolumcs ad propria remearent.Secjnti die ce 
lebratis miflarura folenniis,& cuodu facracoione irobutij.fe 
qnte plebis muiritadmeamphitcatri cauernas adiit,tpfo4> cfi 
fociis pfallSte,& ppfs vt docttis erat kyrief.lachrymole c6ela- 
mamcincer pfatlendti & orandu,interq> ftrepitu pedum.feraf 
illa multitudb beftiaf crifta captta erigit,colia tumeotia ^ten» 
dir,(ibi!os emk'it, & velut vira diaina: vittutis, fentiens (upba 
quonda colia deponir,& S.C|ementis adiuratione raanfuelctfc 
In no1e,inqutt,Ie!u Chrifti crucifixi pcipio tibi Draco foneftif 
fime ocm fciitati deponcre, & cum 01 fobole tua petsima <if • 
ferta hoib.& ignota adets loca.nulli bofum nocens.aut beftia 
jum Rndentib. oib.Amen,fancius ftola 5 > n collo gercbac de* 
ponir.maximuq; illorum alligauit,& vfq j ad flumen cdtigufi, 
<\S Salia df, vinctu manib jpptiis adducEs,du ftola reccpic rftl 
nunq. c6paruit,& quodiuertit vfq; hodie' ignoraf.Przfat* ex>- 
inde locus ab ot immundicia 6 pcntu ita mondatus cft , vt vix 
aliqh ibi paruifsimus vermiculus repcriat*. OTno.n. noxix pe> 
ftes locti rcfugiut.Cf pit ab hinc B Pontifex clericos iftituerr, 
&ipfos inftitutosecclefiaft gradib.jpmouerc,eccras«6ilituerev 
D« S-Fmtont tttr*gork$»fi. Csf. XI/;/. 

FVoit etiam S.Fronto,qui a ptima astate Deo deuotos, & a 
Petro Apfi» Romcordinams, arq;in vrbf Petragqjica in 
qua natus eft prins deftinar* eps.70. monachos ibidem ad fcr> 
uicndu Dno c6gregauir,dumq; cu eis habitans in ope Det cre 
fcereca Suirio ciuitatis illiuspfide pfecutionc* patiebaf. Nara 
quos eps fi Chfi nofe baptizabat ,ille gladio dcputabat Tad£ 
relicta ciuiute cu mobilib^eremu decreuic prrere nudtis Voca 
tifq; fratnbsofb.aiteis.Quid nobis cu mundo que-crucifixim' 
aobis.Magfiam gerimas af ar dettimentfi intcr hoes habitatea. 
Cuq; phcuiflec fcatnb. joo.bifacutis & feminib.olern acccprii 
cxeuntes de ciuitate Chfo duce p defertam venerant ad q ndS 
locum fup fltraiom Dordoniat , »bi Dr.tco magnus habrtabac 
cum fpentura multitudine. Quos videntes hi', quiepmfccuni 
ruciaot,meta dudti ccepetunt retrocedere,at ille m Dho confi- / 
dens.ofoni fe jpftrauir,non baculum tetreftre>fed virtutfi ccele 
icftS inter eos ondens,& nnfq c6paraerant> Conuerfantib; aut 
eis in eodf loco coeperunt murmurare frattes dicetcs. Nuncjd 
fola in eremocaftiutis eft cnftodia,& in vrbib. non eft. Aoia 
cremo Deus exaudit orante', qu* ferarum deledat folatifi,cur 
itaqjnon regrefsi in locum nrum bndrcinras Dcum. Andient 
vir fancras eorom murmura.xftuabat &jp eis orabac.Nunijsn. 
inter eos diuinorn canticorum cettauic officium, nec m paitr* 
ria laceflences vigiliit dcfucrunt. QuaHa igif*die poft vigilias 
vocauic eos ad fe & att.Fdioli mei fi regnum Dei qrim',quid 
decfcis corporalib.cbg>ramut.N6 opoicetcarn£ fragiJepin- 
guem vermib exhtbcrc.Quare ieiuniorum-afcllus gtauand*ccc, 
ne geftire incipiac qn ottico pafcit*:con*edar ergo paleas,netC 
calcitrct & crcatore fuu ad iracundia incitct. Quid nos carnia 
cura torqt tnoritura» poftmodicu, cnra ergonri Deo dimittv 
rnus,& eius ceftametu tcncamus dtcet s. Nodereltnqua te &c. 
Qualitirt»mD«muuu i» dtfirti vifiisnit. Cmf. XLJHL 

ORantc igit* co pro illis widdin£ter,Dns pcem £ ui fui 06 
eft oblitus.fed p Angelu fuum pfide Squinum vjfitauir4 
eidcraq; dixit. E ulani in diuitns fplendidc,& iui tad 
indeferco peunc famc.rjcftina ergo diluculoex donis,q nbidc 
dtfuis meisefcasmittcre.Qd_fi deftulerisin fc Deifauorficx» 
ciubit Jioc vt audiaic iile,cor tius coftcroatu cft in fe toU na» 
de.Manc aut c6furgens matftus amicos faos tc domefticos vo 
cau:c,vifam ecpofuit,& fi qs via nofcet,vbi famuh Chri in e> 
cemo habitarent interrogauit,fednullu g fe nofle dtceret in> 
uehir. Alia vcro ao&c a pdi&o Angclo vilitaras,graui pragarS j 
ccde pcuffus.Mane itetu amicos adducit.cam exponir, plagat **" 
ohdit>& gd faciendum cffet confilium icquifiuit.Tande vnu« 
corum cundis lapieciorrndit.MuIritndoribiCamelornm abfi 
dat,onera eos his efeisyquib.eremirz vtuntur,& dirige eosper 
viam onuftos ablq; homioe duftorc, & fi tibi a Deo cceli vifi* 
tatio eft , ipfe ad concom puerotum fuorum eos deducet , Bs 
depofitisoneribqsanimahatoa reuocabit illefa. Quod & fa» 
itum efl.Fuerunc autc 7o.cameli cum oocnb^iircClj,Fadttleci 
ergo du hora j.fr£s hymnos ocs in vnu celcbratet,ptim* ance 
fores excubat camclus . Qaem videns eps lartus Dcum laoda 
uit & prxcepit diccns.Cametis nobis alimoniam fcrentib. pcr 
dcs laoate.eifq; cibaria datc.Qu^d & fcccrunc.Eo,inquit,om> 
nipotcs Deus nf i racordacus,nobii alirooniam petgiam fiutra 
Tomus Qaartut. P t dircxit 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentij. 



• 0 



jJiiexit.nobifcj; fedeotibns Aogeluscius camelos pduxit.Non 
«la Collamus. Sed dimidiocum onerum clogias Drlo reuocc- 
*nu».Q3cum placuiffecoibus j j.faccosin horreum rcdudcn 
4os abftulit,aliorum vero camdorum ) S' onera in olunt fac 
(Cos refudic.nealii portare viderecur,alii lenes abirent,& bndi 
Cens eps dimific abfq; indicio rix.Qui per viam.qua venerat 
tegrefl» funt-Tunc Squitius exulcacione fretus, quia camelos 
4K» fufccpic illefos exdamauit. Magnus cft Deus Chriftiano- 
xura.rogo te vt ofidas mihi v»ara qua ambulem.vbi fimuli tui 
habitanr,& mihi baprifmi gratiara pbcant, Tunc Profedus 
ad locum petuenit , & a fando Epifcopo baptifmam petens 
jobtinuit, & vocauit nomen eius Gregorium . Et exinde qui 
ptidem feruis Dei pabula miferat, anniuerfario tcmporc one» 
xa eifdem camdis impoGca dirigebat . 

DifanHo Mtmmio Cathtlantnfi. Cap. X L K. 

EX geftis ej»*> Sandusquoq; Memmius de nobiligenere 
Romx oriundus , cum a fan&o Pecro Apoftplo in cpatu 
bridi&us fuiffet, & partib. (Salliariim verbu Dni prxdicando, 
vni cura fratribus ( fan&o Dionyfio ParifiusfucuroEpo , & 
fan&o Euchano Treaeris eiuiucis epo,& S.Sauiniano ciuiu- 
tis Scnonis futuro cpo,& S.Siuicio ciuitatis Sucflioncnfis cpo, 
& aliis 6.E6is fif etiam Donaiciano Subdiacono , qui quau ex 
vno vtcro rracrcs in Chrifto elTe nofcuatur , Dno imperante 
flireclnseft.Cumq; a Roma in 1 8.miIlianoad manfionem di- 
uertiffcnc, contigit Domicianum dcfun&um fuilfe. Cum aut 
3 Memmius de ipfo fubdiacono ( ad foladum & bflicium oc- 
fturrenci) tranficum cogaouiffet.memoraro fepPto fubdiacono 
coociouo ad S. Pettum reuerfus lacht y mabilicer iu fuggeflit. 
Dne faudifiime magifter, cognofcat fanctitastua, Domicia- 
num fubdtaconum,qucra mecum ad orficium implendura,& 
yerbum Dfii gentibus pdicandu iullllti dirigere in itinere fuifr 
fe modo defun&u.Cumcj; hoc beatiflimus Petnis audiffet (cui 
yotentia a Dno ligandi & folucndi data effe dignofcitur ) di- 
bina tnfpiratione permotus,B.Memmioepo fidudaliter ica re 
ipondtt. Accipc fimbriam veftimenci mci,& reuertere ad locu 
jepulturx fux,& ea fuper aorpufculum eius impofita ita dices. 
Itnpcrat tibi Dns lefus Chriftus & inagiftcr nr Pccrus ,vt qua- 
litcr ttbi ore fuo i n pn ti vc tbp dcmandaui t.iu mecum ad ver- 
bura Dfiigentibus pdicandumarobularenoo tardes,& lum£ 
Dni,qd eft incorrupom & incogMCuraoIb.patefcac. Accepta 
igitur ordinacioneb. Pecri Apo(toli,cum ad locunvipfum vh» 
cfefuncms fuerat perucniffct, & fuper corpufculum ems vcfti- 
xnentum fandi Pontificis impofuiffct, aiixiliaate Dno corui- 
nuo furrcxtt incokimis.qui mortu 9 iacerc vidcbat* in putuere. 
Tuacaitad eum S.Memmius.Surgefrater Domitiane,& no- 
li tardarc , camus ad locura , quo a fando & magiftto noftro 
fnirous deftioati, ad ciuitatem vj.Cathalanenfera.qagentib. 
«dintegrum tenef.redo itiqerc ptopemus.Multaseciam vit 
snxespcr feruos fuot Dftsin itinere dignabatur ondere, vbi re- 
cipiebatdebilcs greffum.cxci vifum.lurdi auditnm.vel in qua 
libet infirmitace quis pofitus fuifiet pcr beati Memmij Ponti- 
ficis auxilium fi fide incegra poftulaffec continuo ad priftinam 
lanitatem nofcitur petueniiTe_> . 

i X>t mir*culis tiufdtm & honis oftribm. G*p. X L V I. 

CVmq; adiam didam ciuitatcm. Cachalanis pcrueniflenc 
vbi diredi fucrant, & ipfum pp gentilitatis errorem.vel 
jugum duritiz cotdis eoraro(qct ptxmcre videbat* ) noluiffent 
iccipcre. diuina infpiwtione pcrmotus virfan&us cum confi- 
Jio minifttoru in oppido ipfius ciuicatis tn fpelunca in defcrr 
to loco.q vocabatur buxuna fcrc roilliario yno. deftinauic fa- 
axre mauonem, vbi die noduq; vigiliis & orationib.vacabat, 
impleuitq; ibidcm dcculum anni.Contigit aut vt puernobif 
io ftuuioli , qui eft ad porcam ciuitatis nole Nmcam, gurgite 
fati munus impleflcc.Qdcum parcntiknunciatum fuiffet,& 
rnpercorpuCcuJura ipfius planctum validiflimum eicitarenc, 
cognitis virrutibus,quas S.Memmius in fpeluncarcfidcns o- 
fiendebat, deuotc & Jachry mahtlitcrad eum venerupc poftu- 
lantes vt filium eorumpronib. fuis rcdderet incolumen. Qui 
eenibus in tetra defolutus,Dno fufis pdb.fuppiica|iit t E c ante 
cj. manus tmpofuiffec puer furrcxit.Quem parcntibus aftanti- 
bus incolumen tcddidiceumq; continuobaptizauit. Dum igt 
furparentcseiustantam vircutcm per feruum Dei fadtavidif- 
ient,po(iulabant faccrdoicm vtcum dignis honorrbusad ctui 
tatem Cathelanenfem(vbi ipfum antea pp gcntilitatis crroie 
tedpere tiolucrunt) ad ppntificalem cathedcam tefidendo ac- 
ipecjcret. Etdu fpfumcu fumma diligentia congtegata roulti- 
rudinc ppfi ad ipfan) ciuitatem adducetent, ad porta ipfius lo- 
-ci obuios habuit leprofos trcs ,& cicos fifr,quib.in noic tri.ii- 
tatis impofuit vexiHum crucis , &ad priftinam fanitacE ipfos 
peiduxiclngtcflut iuq; duitacam occarrit eiquidamhodx- 



tnnpium hfis,quem conriono ad faoitacem prifltnani reooen* 
uit.Poftea ol tj>e vitx fuspau^cs vcfteinduit,& eleemofynas 
dedit. Etdu iciupiis vigjliifcj; aflidue iufifteret o! ppfo ad ip- 
fam Cathalaniam vrbc acccdenti baptifmi grara donauit , tc 
diuinis cos erudicion»bus, vc bonus paflor aflidue gubernauic 
annis 8o.Ad.H*c dc b Perro & cms difcipulis q lcgim* cxcer 
pfirous. Nunc ad difctpulos Pauli ftilum conuertamus. 
DtfM&aTitb timlt diftipul*. Cap. XLVIJ. 

EX gcftis dus . Cum Paulas Apoftolus dc Auciochia Ico- 
nium vcniffct,& fccum comites Dcmam Hetmagoram, 
& Alexandru xrartu dtfcipulos fifatos hetet,audies Enefi 
forus aduentura eius,ei cum familia fua obuiaoit, & ad figna 
(q Titus pdixerat ) videns cum inccrcjeterosftatura breuem, 
Nafo Acjlino , vultu Angdico.ipfum folum humiliter faluta 
uit. Eccum indigoati effent pdidi comites cut, & ipfos mint- 
mc falutaffct, rrtdit Enefiforus, q> in eis frudura iufticiat non 
videret.Iuq;jeu in eius hofpitiu lnttoiflct , & femp dc cundis 
frudib, virtucum pdicaret, Ted» virgo Thamiro defpoofaca 
fedcns adfencftram ferap Paulom pdtcantcm audiuic,&rJo 
fetmone cius, qucm facie non nofcebat.iu deuida cft,g> a fene 
ftra per tptum thduum non teccffit,tuncmater eiut Thcodia 
mifit ad Thamirum,& lugcns filiam feducUm,accufauirgra- 
uillimefan^um Paulum. Cii ergo Thamitus vxorS Theodia 
.filiam ancil|z Dnarn perdere fe viderenc,& ea cum luftu ma- 
gno vocante» nihtl proficerenr, Paiilus incet! taptus eft ad cac 
•cecem,& Tccla fccuta eft eum. Quam alii fequences & quoda 
affedu ei copulaum videntes/cdicionem excitant, & Paulu 
& Teclam ad iudicem trados vociferantes accufanc. Vn Paa- 
lus flagellacusde vrbe expellicur.Teda vero inceodio iudica- 
ta fpontein ignem jpfilnr.fed jpcinus ita pluit, & tetremocus 
-tatusfuic, vt igoe" hiber cxtiogueret & tctremotupfimi more 
. rent* Tecla igicut fic euafit,& ad locu vhi Encfifoms in domo 
eius abfcondicuseratlarencerdruenit.Cum.n.Paulusiam fex 
dies iciunaffet,& tuoicam fuam pro cmendis panib.puero tra. 
didiffet yidit eam puer venientem & perdunt cam ad Pauluro. 
adhuc jp ipfa orantcm, Cumq; fe inuicem videntes gauderce, 
Teclaad habicum vir» tondcrc fe voluit.vt Paulu liberefcque 
retuc.fed Paulus non petmifit, vecensne ipfa aliqua tcntatio- 
ncfubita turbarctur. Iubcnsergo Onefiforum cum domofta 
icdire Icoaium.cum Teda Antiochia ptofcclus eft-Tunc «J- 
dara nolc Alexader Antiocenfium primus pulchritudine Tc 
clz alledus eft,& caspic Paulo pPtma pollicen, fi cam fiix tra- 
(derct voluptati.Qjjam cum Paulus fe nefcircdieeret,& ille ea 
publice amplexacusfuiflet, illa non ferens iniuriamjconiord 
nobilem fe effe dixic,& ipfum accipiens ipfius damide Jania- 
uic,& coropam de capiteq; portabat exculEt.Tunc Alexaodcr 
etubefcensquafi faccilcsam iudici pncauit,' & confitcutcm id 
fc fccifle ad beftias coDdcmnauic. Teda autema Iudice obti- 
nens, ne vfquc quo contra beftias pugnaret eius caftitas viola 
rctur,cradica eft Triphenx cuidam diuiti fceminx , cuius filia 
nuper defunda fuerat, vt ab ea tnterim fctuaretur. 
fHuslittr btflUrum futiciam fuperauit fidt. Cap. XLVIH. 

COngregacis feris Tecla fuper caueam Leen? maxiuix col 
locacur , fed Lcena pedes eius lingente ppfs hoc videns 
nimium mitabaf , tanc Triphena rurfus eam acccpit,& filta 
ciusdcfundain fomuis ei appacens, vcTedam pccegrioa lo- 
co filix cuftodircc , quatcnus 6t jpu pro fc derunda , otarcc 
ammonuic.Cumq; Tecla pro filia eius otaffet,fcquett dic Ate 
xander venit,vt Tedam expedanci proconfuli & ppfo contrt 
beftias pntaret.fcd Ttiphcna ita lugendo contra eum vo cifcra 
ta eft ,vt etu Alexandet fugerct. Strarrodes igitur ex iulTii £- 
^onfulis eam produxic,& Triphena tenens manum eius cuot 
illa perrexit, vc ficut ad fepulchrum perfecuta fucrat filia fafd 
nulam ita & Teclam fequeretur ad beftias pugoatuiam.Tecla 
igit* amarifl»me flcns,&\p Tnphcna fupplicans^ircumcUma 
le ppfo & fremcntibus fcns, de mana Trtphenx rapirur & be 
ftiis applicaf*.(ntcc qoas prxdida Leena currens ad pedes eio> 
recubuit,& venientcm vtfum obuiens ei cum impetu ftrangdr 
lauit. Rurfus qqidam Leo fxuiflimus Alcxandrt dimittttur,& 
obuiantefibi Leena ambo diucius confiigcnrcs panter moriu 
tur.Tunc mulieres flere coeperunt eo.tp Lecnara, q Tccla adt 
iuuerac defundam vidcrunt,Tecla aut videns foflam aqua,& 
marinis bcluisimplcta, fignans fc & orans.licec cundis fphi- 
bentib.introiuit,& beluis fuper a<£ iiatantib.c]da clata ucbula 
Tecla texit,iu 9 nec ab holb.nuda vidcri, ncc a fcrts contigt 
potuit.Mulicrcs aut circuflentes,& ne a bcluis vorarcCttroen- 
tcs,ad easdiuerfa aromaca ladauerunr, & ftacim bclux p odo 
tis abundancia dotmietunt. Tunciracus Alcxander perrniflu 
iudicis duos uuros fortiflimos, quos habehat protulit,& lamt 
nas igmcas ciiiubiu coiu applicas ad cos Tcdam j> nu ous lc 

pcdcs 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



"pedes ligauir.Sed ftafim flamma funes comboflir.Et fugienri- 
dus Tautis Tecla refoluta remaofitComq; Triphena hoc vi 
deoS prz rimorefemianimis in exulira procidilTer.Alexander 
stbi timens proconfulem proftrarus rogauic, vt Teclam folue- 
xct.ne forte Cxfar hoc audiens pro Triphena cognata fua to- 
tam ciuitatem delerer . Tecla itaque fic foluta dimirritur & 
Triphcoa adxlamorem populi fufcira», Teclam ampledes, 

'refurrcctionem mortuotum fe credere confiterur , com ergo 
Tecla Triphenam cum multis aliis cat hczizans apud ea dic- 
hat 8.furfTct,& defiderans Paulum viderc.pro co qnxrendo t5 
ioram & virilcm habitum fufcepifcet.cum quibufdam iuueni 

*l»os ad eum perrcxir.Qui timuit nealiqua tentatioaccidilTet. 
Quod illa intclligens.vc eam confottatet baptizatam fe efle_> 
chxic,& fic cflra Paulo cius hofpitium in troiuit. Dehinc ex li- 
«encia Panli Iconium pergens,« dcrando Thamiro.mattcm 
tiuenccm iuuenicas,ct quideradiutrusprxdicauic. Sed cum_, 

• conueni non potTet.Tccla in Seleuciam abicns,& multos pije 
^icando conuertens, tandem in pace quienit. 

D*pitydMm»!ftr*ulidi/cipuI:t. Gs». XLIX. 

* A Ctor. Fuerunreciam difcipuli Panli Apoftoli vuiplures 
j\. e 8 w S!' & iHuflres in ecclefia Dei , vr Timorhcus, cuins 

vium inferios infercrepropofui , czrcti quoq; quotutn-. 
gefta ad plenam fcripta non repperi,fed ex marty tologio bre 
Jiiter fumpta hicinferai.Nam 4- kal.Iafi, apud Arclacum cele 
•*ratur natalc fancti Crophini, cuius mcminit Paulus fcribens 
•d Timochenm,qui ab eodem A jjoftolo Epifcopos ordinatos, 
prsefarar vtbi pnmas ob Chrifti cuangelium ptz.dicandum-di 
"tccluscft.Excuiasfonte vt Papa Zozimus fcribit rouGallia 
iidei nuulos accepir. Item pridie nonas lanuarii natale beati 
Tiri.qui ordinatus eft a beato Paulo Apoftolo Creceofiu eps, 
ac ptzdicationis officium fideliffimurn complens beainm fi» 
aem adcptus eft.ibique fcpultus apod ecdefia, vbi erat dignus 
Huagifter conftitntus.Icem 14. kalMartii natale fintfti Onefi- 
ani de qno fancus Paulus fcribit philcmoni.Qoem idem A po 
"ftolusepifcopum ordirtans przdicationifq; vciBum ei comit- 
tens.apud Ephefiorum cuicaccra reliqaic.Hic Romam prodo 
«us atquc ibi pro fidc Ch tifti lapidatus eft , & inde ad locum 
%bi foerac ordiharas.corposciasdclarum cft.Item 14.Kal.Ia 
»ij Romzfaiiftzpud;:ntianzvirginis,cjuc. poftinnumetosa- 
gones.poft inultorum maitytu vcnerabiliterexhibitas fepul- 
turas,poft ofi> facultates foas pauperibus pro Chrifto eroga- 
«as.tandern ad coslos roigrauit.Ipfo die beati Ptudencis patris 
'fupridiclx viiginis, qui ab Apoftolis Chrifto in baptifmo ve> 
Aitusinnocentcm tunicun vfqj ad coronam vitz immacula- 
tam euftodiuir&fcruauir.Icem j. kal.Iulii apud Galiciam B. 
Crefceotis difci puli faneli Pauli Apofloli.Qui in Gallia tran 
ficum faciens,verboprxdicacionis roultos adjSdcm Chnfti c6 
ttcrtit. Rcdiens vctoad gentcm cui fpccialitcrepifcopusfutt 
aatus.Galathas vfque ad beatom finem vite/uann opere Diii 
confortauir. Ircm 14.kd.Aug. natale landli Epbafirz.qoi a 
bcaco Paulo Tolofi$ordinatus<pifcopus,darus virtutibus.ibi 
«ern martyrii palroam pro ouibus fibi commSdaris virili ago 
tie pcrc-.pit.Item pridic idus Deccmbris apud Natbonanata- 
le fancli Pauli confefloris,.qucm bearus Paulus Apoftolus or 
dioatum, cidem vrbi deftinauic epifcopum. Qui cam eodem 
Apoftolo ad Htfpanias pnedicandi graria pergens, ibidcm re 
J'«us eft.vbi prxrJicationis ofEcio non fegniter implecb, cla- 
Mot miraculis coronacns qoicuit. Aclor. Hzc dc principibns 
«edefix Petro «t Paulo, qoi fub Nerone pafli funt.ac de eoru 
flifcipulis quorum tempora qoibus vel mortem pro Chrifto fi- 
«>i illatam liiftnleront,vclin pacequicuerunt,quia nobis iucet 
ta fuot,hic inferere nolumus.Nunc ad perfccotionem Nero- 
ais vnde digrclE fumus redeamus. Sub hoc palfi funt faiidi 
Cetuafios & Ptochafins filii undorum Vitahs & Valcrie. vxo 
SU cios, de nuorum pafllone primo diccmus. 

fuffitSMnSmm Vitmlis P »UrUvx*ris tiut. 

ECMp. L. 
X geftis eororo. Sanclus Viulis milcs com Paulino iudi 
ce Rauennam Itabje vrbem ingreiTus,cum vidcrct quen 
dam modicum Chnftianum poft nimiatormEta iauum 
dccollari in locoqnidiccbatur. Ad palma, quia arbor palm? 
antiqua tbi erat tc ille rocdicus expataiiTctexclamaoitadeu 
<Lccns.Noli ftatcr Vnidne mcdice qui alios curatecoofuefti, 
teipfum xtetna motte occidere.Et qui per pafllones nimias ve 
sniftt ad palmam» non perdas coronam tibi a Domino praepa- 
xatam.Quz Vrticinos audiens genuflexit , tc pcenitens pauo- 
xis fui maityrium libeoter accepir.Sanctus aiit Vicalis cum fe- 
cithonotificc rcpeliri. Et poft hoc noluic venire vltra ad Pan- 
JioumDominum fuum. Ac ille iracus.tum quia ad eum ve- 
cuxe coatempfit, tnm quia ita chriftianut etat dctcdns,^ ctia 
Spcculom Hiiloxiale . 



Vrricinum voletes facrifieare rerraxif , iuftjc eum in equuleum 
leuati.Tuncaitadeumfanclus Vicalis.Scalcifllmus es,qui me 
pucas decipere,qai femper ftadoi alios liberare.Et ait Pauhu* 
miniftris.Ducice eum ad palmam, & fi (acrificare nolucric,fa». 
cice foueam in tcrra,do'ncc petueniatis ad aquam,eumq; lupf 
nntn deponi te t & terra ac lapidibus obraentes dira itntc.Quod 
cam ft&um fuiflet.facerdos Appollinis.qui hoccoiifiliumde 
derat , ftatim arreptus a da-mone per J. dies infaniens in illo 
!oco,fic clamans dicebar. Inccndis mefande Vicalis,& dic 7. 
praecipicatusin flaminecxpirauit.Valetiaaut vxorfanAi Vita 
lis cum vellct corpus eius auferre a Chriftiams ab Epifcopo 
Viuli in fomnis prohibita cft. Qjjr cum rcditct ad Mediola 
num,incurrit hominesidolis immolantes Qux- cum hortatctf 
vt idolis immolaca comederer,rcfpondir.Cbriftiana fum.non 
licet mihi de facnficiis vcftris maoducatc. Quod illi audien* 
tes, tantum eam verberauerunt , quod eam fui homtnci vix 
vfquc adMcdiolanum (emioecem pctduxetuot , &ficinfs> 
ttidnum migtaaitad Dominum_>. 

DtfitijnorHm GtruAfitfr Protba/ic , frdefanSiii 
N»\*ri»&Ctif*. C»f. L 1. 

POft motrcra itaquc parcntum fuotum Gcroafius 8c Pro» 
thafiusota fua paupeiibus erogances , &ftmiliam fuam 
ingenuam facientes,mancbanc cum fanclo Nazario, qui 
oratonum jcdificabat,& ei Celfus puer lapides portigcbat. Na 
zarius iftcfilios Aphricani Iudxi,matris Pcrpctuz ciuis Ro- 
rrmnz,nobilisChriftiana;,Symone iam diuicio^t beaco Petro 
Apoftolo bapcizatUs,cum eiTctannorum 9. valdc mirabatur, 
q> mater fua legem baptifmi , & pucr fuus lcgem fabbati fe- 
quebatur. Nutu cii Dciadhastens macrifuz, fcquebatui ftu? 
dia difciplinai Romanar.Qnem cum pater diligctet,& ad rici) 
Iudxorum craherc nicerecur, ne Ibrcc poftea paganoram rici- 
bnsinhzrerct.intdlexiccumfcqui vclle Chriftianum,&pcrter 
titus nimis ccepic ei obfiftere, prxtendens ci q Chrtftianis in« 
gerebantntgenera rormenrorom. Scdcumcum flederenon 
valcrecpermittente patre ad Lionm Papam cocurtic,& conct- 
nuo baptizari fc fecit Cumq; conftantctChtiftum dcinccpc 
przdicatet,rimenres eios patentes eum rogauctunt.vt inde di- 
icedcrec , ne qoandoq; pro talt c6fcflione fuppliciis iotcrirct» 
Quibus anucns 7.fummariot pleoos de diuitiis pareorom af* 
fu rupfir, 8c profcftus per ctoiratcs Italtz, eas paoperibus cto- 
gans.decimo anno digrcfllonis fuz a Roraa ad vrbcm Placen 
tinam,deindead Mediolanum deuenit,vbi przdicans & Chri 
fltannos inquirens ioucnit Geruafium 8c Prothalium fub Ane 
4ioo prxfcdo cuftodiz maocipacos Quos necdum vtpotcge- 
ncrofos totmentis affecerar , qaia (eeos a fuo propohto per 
diucina carccris maccracionem reuocarc pucabac. Audicc auc 
q? Nazartus prxdidos martyres animarec,ctto ad Ptzfedum 
pcrcrahic>& in confciTionc Chtifti perdurans fuftibus verbcra- 
tur.Et fic ex vrbe proicdus.du m de loco tn locu petgcret, ap- 
-parente fibi matre,quz iam obierat t ab ea monirus eit, vtcau- 
fa przdicandi ad Gallias propcrarec. Cum^; venitTct ad vtb{ 
Galliz.quz dicitur Gimcllis,baptizacis abcoplurimis.Macto 
na qozdam nobilis Celfum filium fuum ct dctulir, togans vt 
fcaptizacura inftruerec,& fecum dcducetct.Qiiod audicns Da> 
nabus przfes GaNiaram , eum cum Cclfo pucto vi&ts rccro 
roanibus cathenis aftrtdis in carcerem rctrufit, vc eos in crafti 
no tormeutarer. Tanc vzor fua mifit ad cum deteftans iudi- 
cium dolo plenum,vt innocentes occidcres,& Dcos impotcn- 
tcs vindicatc prxfumeret. Quib. vctbis comptus ptzfes fan 
&ot abfoloit,fed ne ibi ptaMicatc przfomerenr impcrauit. 
Dt c«nfi»ntim /»n3erum Uwtyrutn Nu^urif & Ctlfi 
corsmNertne. Cuf. Lll. 

ET exiens inde venic ad vrbernTrcucris,& ibi primus Chri 
ftum przdicans, & murros conuerccns eccleliaro ibi fuo- 
dauk & confecrauit. Sed Cornclius vicarius hoc non fcrcns, 
miflis liceris intimanic Neroni. Acillemific Dcutum miliccm 
cum aliismiliobas vc qazterenc eam,fibiq;addticerent puniS 
dum.Qoem in ptzdida ecclefia inncnicntes,?d Ncronem vin 
Gu.-n duccbanr,& Celfum pnetuin ploranccm alapis cedentcs 
vt fequeretur vrgebaot. Quos cum Ncto vidiuec.iuliir eos re- 
dudi donec eos excogitatis fuppliciis confummatct . Ec cum 
ad capicndas fetas veoacores mifilfct.fubito fcratum multitu- 
do viridatium Ncronisirrupit, & mulcos armigerorum cius 
occidens,alios lacerauic inutum, v c Ncto curbatus defugcret, 
& vulneraco pcde.vix ad palacium peruenircc, cuius vulnetis 
dolore dccumbens, candc Nazatii mcmioit,& putauit Deos 
iratos,quia eum viuere tandiu petmiiit.Statuic 1 ergoNazai iut 
anteeum,& vidensNetofaciemciusinftarSolis putans fan- 
taftice fe deludi, iufli t vt Deos oraret,nc borrcnda mottc coo- 
fumptos oib. aliis in excmplu vcnixct.Adduclas igit' «d tepli 
Tomus Quartus. P } impc- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriajfe Fincenti). 



jMpetnuit ab ora trifcus vc cxircnt, & fic eq orao ce omnia ido- 
a confradt»funt-Qu$renteautera Neronequid Nazanusin 
tcrapio faceret.rnfmn eftci 9» magicis attibusoia idola cofre 
giflet. His auditis rcduclus dc templo in carcercm recluditur, 
« fegucuti die in roati pcipitari iubecur,impefante nautis Ne 
sdne, vt fi fortc eoaderec confequentcs cum igne coburcrenc, 
Sc cinercs ei' in mare j^icetec.Nazarius crgo eu Celfo puero 
fublati in oauem,cu elienc in mcdio pclagi lactaotur in aqua. 
Ec ftatim mari pacato circa cos.cura immenfa tcmpclbs dcfpe 
xacos nautas opprimcret, & quelibet eotu ppetrati in fandlos 
flagicii pc.oicerec,ecce Nazarius hilari facie cu Celfo puerofu 
f aquas apparait.Ec cu reounciaflenc idolis, ad eo» in nauern 
afccodit, & fedatomariad vrbe" Genuenfem cu eUpcrueuit. 
De paffient emnium prtdidorum quatuer $*»• 
rum, Cap. LIII. 

NAxarios vero & Cclfuj poftq, ibi pdicaueruot.Mediola 
num ad fanclos Gcruafium & Prothafium quos ibi rc- 
liqoeranwedicrunt.qdcu Anolinus audrffet(rcraancn 
te Celfo in domo cuiufdam Matroos ) in cxiliura dircxic, & 
Jjocipfum Neroni per literasiotimauit. Nazarius vero Ro- 
xnam vcpit,& prcm fuum ii feoem & Chriftianum inuenicns 
quomo coouerfus foerit inquifiuit.at ille rcfpodit.Petru Apo- 
ftolum fibi apparuifle, & vt fcqueref pcedences fe ad Chriftu, 
vxorem, &filium monuiffc. Siccrgo NazariusChriftum ibi 
^dicaos.minis & verberib. propulfatus , icerum Anolino pfi- 
di pfeutatus, Edudufq; cxtra vrbem occulcc pp,papulum cum 
Celfo puero decolla tur.Quos cum Chrtftiani in hortis fuis po 
luiftcot, ipfa oocte a ppatences cuidam nole Ceracfi dixeruot 
ci,vtcosin domo pp Ncronem profundius (epclirer. ; Quibus 
ille.Quxfo Dni.tauate filia raca paraliticara- Cpftans tnquiuc 
cfto.quia fanabif. Surgenscrgo & filiam fuam fana inuenies, 
cO tpfa & vxorc fua perrexir, & fanctos ficut praonuerant fc- 
p eliuic.Et poft longom tcmpus D-us eot fancto Ambrpfio re- 
uelauit. Nam Nazarium inueniens quafi.eadem hora fepultu 
miro odore fragraotcm, intcgtum & incoiruptumcum capil 
Its capitis & barba ad vtbem in ecclcfia Apoftplotu tianftulit, 
& ibi hoootificc tumulauit.Veniete aut Aftafio comite, occur 
terunt ci templorum PontificcsGcruafium & Piotbafium ac- 
cufintes.Cum crgp pfcntixeius fiftetetur,horcacus cft.eos ad 
lacrificandum. Cum ergo Geruafius contraria olno rndercr, 
tadiueft plumbatis cxfus, donec (piritum exalaret.Quo mor- 
tuo iuflic adeflcProtnafium,moneos eumuc firmlem fortircc* 
iotericum.Ariilcrenuens fuftibx«dtf,& adhuc io eode pma- 
tieos decollat" , quos quida Philofophus cu filio fuo fcpcliuir, 
fc Deus B- Ambrofio cos circa annum 487.icuclauit. 

Paffio SanBorum Procefii iiartintani. Cap. Llltl. 

EX gcftis corum. Scd Sc cum puft mortem Symonis magi 
Petrus & Paulus in vqo carccre conclufi c(iVnt ; 8c oes ad 
fe veniences a variis iufitmuatib. Iibcrarent, ProcsHas 8c Mat 
tioianus miliccs cuftodiebanc eos Sc videnccs miracula corum 
dixetunc eis . Viri noftis q> Nero imp> tor vc s irad.dit obtiuio 
pi.Ia.n.s.menlcl funt q> iu cuftodia eftis. Rogamus ergo vos 
«c nos baptizctis 8c Iiberi abeatis. Tuoc baptizati func cu 47. 
qui eraot }n carcere.Ec (ic exieruoc inde Pecius It Paulus. Pe- 
trus auc venit ad pottam.Appia , & cum damolitam habetet 
tibiam decompedibus,ccciditei fafciola aotc fcpe.Procedens 
aiic vidit Dnm Icfuro quem cognofcens docit ei.Dne quo va- 
dis.Et Dns.Redeo Roma iterum crucifigi , t« auc redi Roma. 
^c rcdiic Petrus Romam.Paulinns veto magifter officii aud es 
Procedum Sc MarcinianueiTe Chriftianos, mifit & icnuitcos 
Sc in carceretn recludi t. Scqucti die cum ci afliftercnt, monuit 
cosmultis modts vt facrificus confentitcnt, fed cum monitis 
eius penitusobuiarent.iuflitos eorum lapidib.tundi, & io e- 
tjuuleis fufpfifosneruisattrahi, & fuftib.catdi,& eorum latera 
^ammis vri. Et cum gaudentes plallerciit , & illc iufli flct cos 
lcorpionibus caftigan, ipfevnum oculum perdidit,& rcdufis 
\a carccrctn tan£cis,& poft ttiduum acteptus a darmone expita 
ni t.Tunc filius eius Popinus iotimauit Gefatco prasfctlo, & il 
lc Neroai.Nero a&r inffit eos velociter decollari . 

Ptflio Sanctewm Timetbti (f 4ppoUin«ris. 
C*f. t V. 

EXgeftis eorum. Sub Nerone quoq; Timothams Lampa- 
dio pfidi pfcntatus cum facnficare nollct, & grauiter tor- 
queretut ,calx viua & acetnm plagis eius iofigitur.At ilie gra- 
tias agebat,quafi nil patiens vngeretur.vnus aut dc aftantibos 
nole Appollinaris vidic duos Aogelos ftantes ad lateta eius, 
& dicentes ei, confonare Timochaee,qaia mifli fumus ad te,vt 
tideas q agunf tn ccelis-Erige capuc tuum,& vide.Ec afpicieos 
Tidiccotlosapertos,& lefum fedeocem ad dcsceram pris.coro 
nam gcreotem cxgemam & diccaccm fibt . Timothxe b*c 



corona tibi ppatata eft,& accipics eam die tertia de mantbuj 
mcis.Et poft h*c Aogcli confortances eum abierunt in ccelu. 
AppolUoaris auc hoc vides & audicns. procidic ad pedcs cius 
togaos vt pro fe orarccco.a; hoc vidifta & audulet.Tuoc ptat 
fcs coofulus, cu in os Appollinatisplumbum bulhcos infu- 
diflent.faclameftfrigidum tanquam glacies. Quo miraculc» 
cum mulci ctederent, mifli func Thimotheus & Appollinatia 
in carcerera.vt excogicatis fuppliciis dcpenrent.At Ulos plutt 
mi funtfccutt, & in cadcra nocxea Mauro presbyccto bapti- 
zati, Appollinaris auc cunc bapcizacus vidit ccelos apettos.fc 
Angcluro Dcidiccntcm fibi audientibuscundtis.Beatuscs Ap 
pollinaris,& qoi tecum baptizantur,quia crasin ccelam (utci 
pientur.AItera autcm die qmncsqui credidcrant,prscfidi,ftaui 
untur A & nolentes facrificare patiterdecolIancur.Scquentt die 
Timothzus & Appollinaris^contradicentes pixfidi , capice 
puiuuncur> ftacim auccm iaculus igoeus de coelo cadcos, dcx» 
rrum huroerum prxfidis iottoiuit, & protinu*a dxmouio ta« 
pcus, mala morte vicam.fioiuit. ... 

• De quibufdnm *lifx fub Stron* piffis. C»p. LVl. , 

ACtor. Qiiidam alirpafli funtfub Neroncjquorum gcfta 
ad plenum no repperi, fed cx martyrologio abbreuiaca 
acccpi.Nam i.idus Martii cclcbraf Romse natalc Ianen> 
manyrum 47-qui baptizari fuut a B.Pecrp ^pftcilo, cum cc« 
ncretur in cuftodia Maumcrtini cum coapfo iuo Paulo.vbi^ 
^.menfes detenti funt, qui ocs fub deuotiflima fidci eoqftflia». 
ne.Ne roniano gladio c.onfumpci funt. Itcm i^.kaf.Iuni) ui 
Tufcia fancli Torpctis roartyns. I-jic primo.in ofpcip Ncro* 
nis magnus fuic.fcd poftea prp fide Chrifti lubcuce epde Caj- 
fare alapis.cxdicur,ycibeiibus diutiflimearrlcitur, bcftiisdf- 
upr.andus tradimr,fed minime lxditur.Tandem vero dccofta 
tione manyiium fuura t.kal.Maij copleuic. Scd tamcn ciu» 
feftiuitas celebriuj hic recolitur.Itcm apud Miceriam uaralcv 
fanclorum manyrum Fcelicis & Conftantix,qui fub Ncioqe 
pafli func. Sanclus quoque Marcus EuangeliftapaiTus cft , & 
morcuus octauo Neromsanno , vc dicic Hierouymus iu U- 
bto de illuftribus viris . 

Dtgtfiit S/m8iiisrc$EH*ngelifi*. Csf. LVlX. 

EX geftis eius. Hicptimusincota iEgypci tegioue&ta 
Lybia prxdicauic Euangelium, cum atit veuiUec Alcxau- 
driam , mox vt vtbcm ingreflus cft calciameocum eius di(xu> 
ptum eft, qd ipfc iotelligeos ait. Vcre icer mcum expcdnum 
eft.Qoendam vero cofpicieos qui fuere vctera foljtus etar.cal 
ciameotum tradidit corrigendum, qui cum facetct, (inifttara 
jnanum vulnetauit,& exclamatiit,vnus Dcus.Audicns Mat- 
cus,cj> illc dixctac vnus Dcus,ait intta fegaudens. Profpcrum 
fccic Deus icer meum , & expues in ccrram v »ixit maoum viri 
dicens,in nomine Icfu Chrifti filu Dei,& confcftim fanaca eft 
manus cias.Qutconfideraus tantam viti potentiaro * & vcrbi 
eius ctRcaciam,ac vitx concincnciam , rogauic eum & coegit 
vc d-cliuarcc in doraum eius, & comcdcrcc paacm, . iugteflus 
aut Marcus,benedixit domui eius,& orauit & euaugehzauic 
illi Iefum.credidit ergo illc &domuseius,& magoa multicu- 
do loci illius Macco docente,& figna ac prodigia facientc.Au 
dientes aut virt ciuitatis, q> Galilcus quidam illuc vcuitTet qui 
dcorura facr.ficia deftruerct,& eorum ceremonias prphibcret, 
qu(rcbanc cum incerficercppncntes ei in(idia»,qui agnofccn* 
eorum confilia ordinauic ibi Epifcopura prxlatura hofpicera 
fuum nomine Anianum,& presbyceros & clencos, petuxitcy 
Pentapolim, & ibi comoratus duobis annis cofortatis ftatctb. 
&ordinatisepifcopis &clericis , per regionts illas , Alcxan- 
dnam tediit, vbi fratres teppctit confortatos in gratia,& ecr 
«Ufiam ab eis fa&am in loco qui vocacur Buculi.i.Bubulci iu,- 
xca marc fub rtipibus . Cognofcentcs aucem prophccam fa^- 
clum adaeniflc.repleti funt liuorepp miracula.q eu facere c» 
peterant, frem>.-baicj; dcntib.io fpcclactilis idolorum fuotuu). 
D* poffiene eiufdem. Cnp. LVlll. 

FAclum eft aut vc pafphalis nra feftiuicas occurretet 8.kaf. 
Maij , qoo cpe ferapica cotum agebatut celcbtita<.Hac igi 
tur oppormnitate adunati, infidiatores ptotinus dirigunf, qui 
tcperiunt cumoblationisoratipnem diuinx maieftati tccre- 
tiflime celebrantem.Mifcruntcj; funem in coilo eius,& trah£ 
tcs dicebant.Trahamus Bubalumad locum Bubuli.Qui cum 
trahererur Chrifto gratias agebat.quod pro eius nominc hoc 
pati dignus habitus etacEraiquecatnes eius deftuentes in tcx 
ram, & faxa inficicban tur fanguine eius. Cumque vcfpcre fa- 
clao eflet miletunt eu in carccrem, vfq;dfi pcitraclarft qua- 
]i morte eu difpderet.Grca media vcro oocte claufis hoftus,& 
cuftodibus atue fcdormicotib.tcrrcmotu$ faclus eft magnus. 
Ec Angcl* Drii defccndcs cctigit cu dicJs. Famulc Dci Marce 
jPpagatoi faufliffimoium p ^Egyptu dccrctwu, cccc nomcu 

tutnu 



Digitized by 



Google 



Liber Nonus . 



u6 



tuum in libro vitx coelcftis afcriptura eft.fociusq; fa&us es fu 
pernarura virtucum.quxin coelis fpiricum tuum fufcipiet Tuc 
Bcatus Marcus gras cgit Dno Iefu Chrifto , qui & ipie venit 
ad eum in eo habitn & forma , qua fuerat cum difcipulis fuis 
antcq, patcrcf,& aicPax tibi Marce.Deindc abiit.Maneauc fa 
<3o ciicientes cum de cuftodia,miferunt itcrum funem in col 
lo eius, & trahebant eum dicentes. Trahite Bubalum ad locu 
Buculi.Qgi cum trahercrur gras agfs Deo aic. In manus cuas 
Dnc commendo fpiricum meu. Hxcdicens fpm rradidic.Im-> 
manis auc multitudo gentilium ignein fuccfdences voluerunc 
ieliquias fanctas coburerc.Tunc prouidetia Dcivalidatempe 
itas exorta eft,& procella venti vehemcns fa&a eft.Sol quoq; 
fbbttaxit radios fuos,& conicrua grauia fuctunt , himbrefque 
plurimi a maue vfq; ad vefperam , ica vt habitacula tnultocfi 
•orruerec.plurimiqi morcrencur.Quod videntes cuftodesme- 
tuences dimiicrunt fantfum corpus & fugcrunt. Viri afic reli- 

fiofi collegerunt illud,& ditulerunt vbi orationet foliti eranc 
no celebrare . Dormmit autem beatus Marcus primus Dni 
jjoftri Iefu Chrifti Martyrapud Alexandriar» Aegypti. 
De fignis caufa enerfionu Hierufalem. Cap. LIX. 

HVgo Floriacenfis j.li.Peridcm tempusfefto prooirarori 
Iudxx fucceiTit Albious,& Albioo Florus.qui pfenre Be 
lonicar Regis Agrippz forore.que, ad cemplum rcligionis cau 
fa vencrar.honorabiles viros Hietofolymis die foleni flagris 
verberauit,& patibulis fubfixit , vc Iudarorum pcrtinacia hxc 
contumelia pcnitus annihilarct.Q-od non fcrentes Iudxi.co 
tra Romanos tebellare cccperun cacTquos domandos mitticuc 
a Cxfarc Vefpafianus roagifter milicix Roroanorum, Titum 
filium maiotem habeas inccr legatos. Nam Cxfar Ncro in re 
xnilitari nihil audebac dcliciis luxu iafciuiaq ; rcfolutus.Eufe- 
btus in hiftoria Ecclefiaftica lib. r. lofephus quoque fctibens 
qaancx clades Iudxorura gencem petfuafecunc perocmSy- 
xiam,in fediciofos Iudxorum acrociilimam rcferc cxcrcita fuif 
le txuiciam,ita vceuam illi.cj, per vrbes (ingulas admixti genti 
bus commanebanc in hoftium nomcro compucarentur, vc vi- 
deces repletas inhumatis corpotibus ciu itates, iacentes mor- 
tuos fimul cum parunlis fenes roeininarum abfq; vlla fexus re- 
uerentia , nuda in poblicorcicdaq; cadaucra, atq; vniuerfam 
prouinciara innumeris malis referta. Sedciim ta dito hoc & 
atroci fpecTaculo,multo grauius eos fururorum & per dies au- 

ijmcnto malorum merus & formido terrebat. Iofephus dc bel 
o Iudaico lib.7.Cxteta quoq;jprodigia futuram iudxorura fo 
litudiuem ptonunciantia pccuerunr.Nam fupra ciuitatem Sy 
dus ftetit gtadio fimile, q> pcr annam pfeuerauic cometes. Ec 
7.die Aprilisadfcftum azimorura populo conuenience 9.00 
xa nodtis circa arcam &citca templQtm Iuraebeffulfie.vc cla- 
xilliaius dies putatetur,& hoc vfque ad dimidiam pmanfit ho 
xam,cod e quoq;fefto dic.ciiad hoftium duceretur Bosagnu 
in medio phano pepcrir. Sed & orietalis poita tcmpli cu eifet 
aeneaatq; grauiflima & poft raeridiem vix a io.hcub.claude- 
xctur, fetifq; ferro lunclis obfctuatef, pelTuIofq; alcos hrec ia 
iaxeurn limcn dimiuos,vno perpetuo lapide fabricatu vifa eft 
bora nodis «.fponce patefccte. His aut percuftodes tcmpli 
xnagiftratui nunciatis.alcendit illc vixqi ea potuit claudcre , 
fed hxc monftra imperitis boni augurium eiTe videbacpcudc 
libus vero maii fututi. Prxter hoc ante folts occafum vifi fuut 
per inaneferrei curris totis regionibus & armatx acies citcun 
iufx. Die aucfefto Penchecoftes notte facetdoces iotimurate 
plum ruote fuo ad diuinas res celebrandas iugtelli.primu qui 
oem motnm qucndam aeftrcpitum fcnferunt, poftea Vcro fu- 
bitam voccm audierunc,quxdtceicc,Migtcmns hinc. 
Dt Itfufilit An*nt. C*p. LX. 

IEfus etiam filius Anani plebcius , & rufticus quadriennio 
ancecj bellum ecrerct/in fumma pace ciuitatis atqs opulen 
ua.cum ad diera fcftum veniiTet exclamatc coepit, voxinocci 
tdcnte, voxaquattuot ventis, voxin Hierofolymam & tem- 
plum.vox in oem huoc populum.Et iorctdiu nocluq; peroes 
vicosciuicacisclamicanscitcuibac. Nonnulliauc vuocumin 
figuuaduerfum om£ indigneferenres hoiera corripuerunc,& 
xnulcis veibcribus afFcccrunt.ilIctn eademq prius voaferans 
perfonabarduclufq; ad Prxteciiim Romanum.atq; ibi plagis 
vfq; adoffalaceracus.necfupplcx fuit,ntclachrymauir,fed vt 
pocetat inclinans maxime flebilitcr vocem ad fingulos idus, 
vt potetat rfidebat. Ve vc Hierofoly rais. Prxfedo aut intcrro 
ganti g^sciTer.vel vrl eiTet,aut cur icadicerer.nihil reruht, nec 
cefTauit a ludu mifetix ciuitatis, doncc eum przfe&usfurcre 
iudicatum dimific.ille aut vfa; ad belli tps vociferans.nec im- 
precatus.eft cuiij, cu in dies fingulos mulcfabatur,neq; vetbe 
lanti conuiciabatT.nec viclum ofTerenribus bndiccbacfcd fola 
aderacofs ttifte pfagium.raaxime aut dicbus fcftis voci 
Spccuium 'Hiftoiialc • 



pfios 



fecabacidq; per annos 7-& j.menfcs eontinuosfaciensin vo 
ce rauciot fuit, in qua laborauir, donec cbfidionis tpe ipfa te 
perfcclis auguriis requieuit. Supra murum cnira circumiens. 
Iterum ve.ve ciuitati,& populo,& phano voce magna clama- 
bat.Cum autem ad cxtiemum addidilTct. Ve ctiam mihi.iapis- 
cormento mtlTus ftatim eum pctcufttc.auiinamqueadhucom 
nia illa lugentem dimifit . 

Dtvltm* difptrfitn» Aftfitltrum, cttertrma% di- 
fctpulorum. ■ Cap. L X I. 

EVfebius in eccleliaftica hiftoria li.i.Igirur^o.annis poft 
admiflum piaculum impiorum Iud^oru pccna dilata eft, 
in quib. Apoftoli oes pcipue cfi Iacobus frater Dni Hic- 
rofolymicanus Eps conftitutus indeGaenter populu cdmiiTx 
iinpiecacis admonebac , fi force poflcnc poenicerc jp fcelcre & 
vltrices flammas lachrymarum vberrace reftingucre. Cumq; 
Iudxi debicis dadibus vrgercntur.S.Apoftoli Dhi,cxreriq; l3i 
fcipuli ad pdicandu verbu Dei p:r fingulas quoq; orbisccrrx 
^puincias dirirout^.Thomasficuc nobis ccadic*,forcicus eftPat 
thos, Mathxus Aechyopia, Battholomeus India citcriorem, 
Andreas Scythiam, Iohanes Afyam. Vn apud Ephefuro com 
moratus cft & defun&is, Pecrus Pontbum, Galaciam,Birht> 
niam,Capadociam, cxcerafq: coufines pr6uiocias. Iudxis tn 
dumtaxac pdjcans circuilTe dcprchendi^,& ad vltimum in vr 
be Roma comoratur,vbi & crucifixus cft deorfum capicedi- 
tnetfo.Q^ipd ipfum ita fieri dcpcatus eft, necoequari Dno vi- 
derctur. Dc Paulo aut quid dtcam.qui ab Hicrufalcm vfq; ad 
IJIiricum repleuit euangelium Chrifti, & ad vltimum fub Ne 
ronc martyrium duxir.Hoc iraq; p ordincm in j .lib.explana 
tione genefis Origines expofuir. Ecclcfia quoq; q HieroVoly- 
mis fuerar cougrcgata,tnfo a D:o accepto emigrare iubcf',& 
tranfiir ad oppidnm quoddam Pdlam note trans Iordan-m, 
quo ablacis ab vtbe fandlis 3c iuftis viris viudi&je c;lelH ficrct 
locus.ta dc vrbc facrilcga g de populo impio p excidid patri^ 
euerfioneq> fumendx Acl. De geftis Pvtri & Pauh ApforQ'& 
B.Marci iafupra diximus. Nunc de cxteris £ mone ordiamur. 
DtmdutntMS.ThtmAinAndrintptlim. Cap. LXll. 

EXgeftis eius.Thomas igit? qui & Dydimus cu elTecapud 
Cxfarca apparuit ei Dns Iefus dicens ei . Rex Indorum 
Gundoforus mifir ppofirum fuum ad Syriam qrcrc hoiem Ar 
chitcctonica arce etuditu.Vade cu co.quia cgo cecft fuum.Ec 
cura Indos mihi acquifictis cu corona martyrij venies ad mc. 
Cui Thoraas.Dcus mcus es tu,ego fum feruus tuus,fiac volun 
tas tua , hxceodiccnte ppofitusillc noie Abbanesdefccndes 
denauideambulabat iuxta mateinforo rerum vcnulifi.Dfis, 
aiic acccfticad eum & aic.Quidcompararc vis 6 iuucnis? Qut 
rndit.Dns mcus mifit mehucvtcouduca arcifices.qui Rom» 
no opc fibi palatiu coftrnaiit.Cui Dns. Habeo inquir feruum 
mihi fidelem & idoneum,quc ad ciuitates diuetfas ia niifi, & 
quicquid laboraret,mihi labotu fuoru mcrcedc appotrar.liuc 
crgo tecu mitti, vt cxpletis oib. eum facias ad mc cu honore 
remeare.Qdjlleaudiens , gauifuseft valde.Eccouocaos Dns 
Tnomara.tradidit «um in manu Abbanis,& abfcertit.Er cum 
nauigarenc,aic Abbanes ad Thomam.Quid fcite pocesde his 
arcib.Qui rndic,colloco fundaracnta.q nunq] veterafcunr.Er 
truo parentcs,qui nun^corruunt.Facioexedas,& feneftras,£c 
erigofabricas.oIacJinlirucTura necerTaria eiTe pntego facio. 
Et quantos volueris mihi dare difcipulos.cgo docebo. Cui rn 
dit Abbanes.Magn" eft vir iftc,qui tales habet fuos & meliof 
quouis rcgc.CuiThomas.Filius vnicus regis eft.qui cenec im 
pecium pfis eius in motib.fupcrnis, vbi hoftis introire nunqua- 
poc.Vbi nullus penitus inuenicuiinfitmus, uullus aliquo inw 
digcns.Cum hxc & his fifia loqrecur plcnis venris & l pfperies 
7-dic tehueruntciuitate Andrinopolim, cuius Rex filia fuam 
nuptui cradebat.Prcconcs quoq; clamabac p ciuicate, vc ocs lu 
tetefrec nuptiali, & regah cduiuio,diues,paup l nobilis,& igno 
bilis,ciuis,& pegrin y .Etquicunq; no venirft rcge offendcret. 
Qualittr tum cantatrix in eonuiuit manifefiamt . 
Cap. LXIII. 

COnCigicergo & Abbancm cum Thoma inrroiiTc conui- 
uium.Incecea cancacrix cfi Tybia circuibat,& circa fin- 
gulos vnicuiq; laudccanebac.Ac vbi venicad Thomam 
diutius immotaca cft,ftupens hokm nou manducantcm.ticq; 
bibentem, fcd oculos ad ccelufixos hntem, intcllexitq; hunc 
Hxbieuro efTc,& Deum cceli otate. Etat.n & ipfa Hxbtea, & 
ccepic h(btaicecanetc.Vnus cft Deus Hxbteorum,quictcauic 
onuiia.ipfc fccit coelum & tcrram & fundauic maria. Audiet 
hxc Apfs plus orabar, &ardencius puella Hxbrca verba ven- 
tatis cau£ce cade rcpetcrc admonebat.Tuc Pmcetna incrcpaf 
Apfm,o>> nemo maducarer, neq; bibcret , palma dcdir in facie 
ci%cuiduit ApFs.Mcli* cft vt tibi in fucuto fjculo defindul- 
Tomuc Quattus. P 4 gentia t 



Digitized by 



Google 



Speeulum Hiffxmale Vincentij. 



i|r*ntia,vbi nullui plagas fiuis occurrir,ifta aut tibi rcddetar.n 
tuipfe inrercas.manus vero.q me percu0itacanib,rofahucap 
porretar.hoc aijc hrbraico fermone dixit, nullufque ezcepta 
puella Hxbtea intcllexic.Pincctna igitur egtcfTus eft, ;»t aqua 
defcrret a fonte , qucm Leo inuafit & bibens fanguinem eius 
«bijt • Caqes vero commcdcbat mernbra cius.E quib. tdus ni- 
gcrcanis deztera manum eius jn ote fuo fcreus in medio co 
uiuij apportauit. Qudd videtes Conuiux obftupnerunt , ipfa 
auc Cancatrix iadauit tybias fuas,& currcs ccepit ofculari pc- 
<tes Apoftoli,& dicete omoibus : hic homo aut Propheti, auc 
Apottolus Oei eft. Nam qua hora piocernadcdit palmamiu 
faciem eius,dizit hxbraice hoc quod ci euenit. 
• Dt Fili» Kegit £r tim Sptnfo,quet »d fidtm & e»ftit»ttm 
etnutrlit. C»p. LXIl/I. 

CV nque de ftrepitu hominum Rex incjreret,& quid cue- 
niflct audiret,fccitad fe vocari Apofto|um,iogauitq;eu 
vt bndicercc filiam fuam »na com fponfo fuo. Qji in- 
greflus cu Rege thalamum , pofuit manum fupet capita eoru 
& ait.Oeus Abraham,Ifaac,& Iacob.bndic adolefcSccs iftos, 
& feminafemen vitaein mentibus eorum . Poft cura fponfus 
Apfm deduceret,ramus palmz plenus da&ihs in maous ipfi» 
apparuit & gaudens introcurrit ad fponfam fuam,dedirq; ci, 
& guftauit dc frudu eius,cumq; guftaffent arobo.fubito fopo- 
rati fomniu hmoi viderunc.qj quafi Rex gemmatus in medio 
eotum ftans ample&cretur vcrofqjdiccns . ApFs meus bndixit 
vos,»t xcetnevite;participese(ficiamini.Euigilaiites afic cum 
Itatc fibi nartarent,qux viderant,apparuic eis Thomas dicens. 
Rez meus in vifione vobis locut' clr,& me huc claufis ianuis 
introduxit,vt bridictio mea fuper vos fruftific?t,habcti s.n.in 
tegritatem.q cft oium regina virtutum, & fructus falutispet- 
petue_. Virginicas foror eft Angrlorum.viftoria libidinum, & 
otum bonorum poflefsio Cumcj; haec& alia,cj ab Apfo docc- 
bancur gratanter audiflcnc.baptifmacis vnda fan&ificans eos, 
nauigauit . Poft hoc mifit vnum ez difcipulis fuis , vt in ea» 
dem cmitate conGftcns ordinarer ecclefia,tn qua multiisppfs 
Deo acquifitus cft. Et eft ibi fedes Thomae Apoftoli & fides ca- 
tholica vfque hodie, ipfe aut pucr Dionylius noie fadlus Eps 
fpoufam fuam nole Pelagiam facro velamine c6fecrauit.Quat 
poft obitum cius duplcz manyrium in fe tenuit , vnum quia 
virum habere contempfit,alceru quia idolis facrifjcare noluit. 
Et his duabus ex caufis fententiam decollationis accepit. 
De PtlAtio fpiritu»li , qutd Indif Regi txtrweit. 
C»p. LXV. 

CVmaiit venifTet Apoftolus Hiroforam Indiat ciuitatem 
iogfeffus Aabaius ad Regem nunciauir eum.Rcx aurem 
w vtditilium ait. Dic modo quo otdine poteft hicpalatium 
inftruere. Tbomasaut apprehenfa arundine metiri cepit , & 
dicerc.Ptimoproauium, fccundo faluatorium,tettioconfifto 
rium, quarto tticoruinum &c. Rez aut cdnfidcrans ait. Vere 
artifex cs , & decet teregibus miniftrare. Relinquens aut illi 
pecupias infinitas abut.Apoftolusautccepit circuire p ricinas 
ciuitates,& pdicare verbum Oei,baptizare crcdentes,abunda 
ter largiri bona paiipcribus.Sicc]; perbiennium.quo Rex Gu- 
doforus abfens fuit,inaumerabilem drio populum acquifiuit, 
Clericos ordinauit, Ecdefias fabricauit.Cu aut veoiffet Rex 
& qet faclum crat d=prehendilTet,iulsit ApFm fimul cum Abba 
ne fcrro vinctosin imacarccris trudi. Etquiafrater Regisip- 
fius in extremitate vitat languebat, in terfcdiouem eorum di- 
ftuIit.Cumq; cogitaret eos viuos cxcoriare,& Gceos flarois tra- 
dere.moriiur frater eius noie Gad. Et fa&us eft ludcus iotole- 
rabilis Cumq ; purpura & gemmis regalibus ornafTent corpus, 
iufsit ex purpureislapidibus raemoriam extrui, ipfumq; in la 
bro purputeo poni. Et dum moras fepulturareius traherenr, 
ipfe quarta die tnortuus hora prima furrcxit olbufq; admira- 
tione in pauorem & iilenrium conuerfisait Regi.Audtfrater, 
iftchomo quc difponebasexcotiare & incenderc amicus Dci 
cft,& ocs Angeli Dci ci Cimulantur. Nam ata mea ab Angelis' 
in c;lt>m dcducla cft,& oftenfum eft mihl ab ejs palacium.qcf 
illc tibi fabncauit co ordine,quo tibi fe inftrudutu difpofuir. 
Ego aut confiderans eius pulchritudinem dixi. Vtina mzrcrer 
in eo hoftiarius fiert.Rndcntes Angeh dixeiunr . Fratet tnu s 
indtgoum fe co fecit, fi vis in eo maaete, rogamus p te Orim 
nrum Iefum Chnftum &iubec te refufcitati.Vade ergo & vc 
dat tibi illud frater tuus,vt tectpiat pecunias,quas fe xftimat 
perdiditTe.Haec dicens ccepic ite fcftinancer ad carcer£,ingref- 
liifq; miftc ad pedcs Apfi, plorans , & poftulans veniam fratrt 
fuo.Ecabicflis ltatitn vinculis,eduxiteum de carcete.cui egre- 
dienti occurrit Rex,qui& ipfeaduoiutuspedibuseius venia 

Joftulabat.Dixir crgo fi Apfs.Multum vobis f> ftitit Dns meus 
efus Chiiftus,vt oftcndctet vobis fccrcta.Ecce &ptouiucia;& 



ciuitates Ecclefiis plenae funt. Paraci ergo eftote vt randtifice* 
mini,& loti aqua fontis.regni aucrni pci petui pariicipes effi- 
Ctamini.Dixic ci Gad,PaUtiumq>fracrimeofabncarti,c6 pe« 
xi„& peteptibus Angelis Dei vt illud enxrem merni.cui Tho 
snas hoc in pate rrciis fui eft.cui Rcx ait.Qd roihi fabncatum 
eft.credo cj> mcum erit , tibi vero fabricet altcrum Apoftolus. 
Quia fi non potuerit al:ud fabricare, iftud vnum nobis ambo 
bus fufficiet,ait aut ApoftoJus.jHoc »os fcire volo.quiaiunu- 
mcrabilia funt in coelo palatia initru3a,q pcio fidci compara 
tur.Curaq; exifTct fama Apoftoli per Indos venitad eum mrll 
ticudo cum variisacgritudinibus laborancjbus. Quos oSsin v- 
num congregari Apoftolus pcipiens,ipfe in mcdioeoru ftans', 
& manus fuas ad ccelos expandens,prauit pro eis.Et cum illt 
qui iam docti crant tndtQcnt Amen.venit corufcus fuper eos> 
ita vt ocs fc pntatent iftu fuguris interifTe. Iacuerut aut pro* 
Arati fimul cum Apoftolo per mediam fere horj. Etigens aiic 
fe Apoftolus clamauit dicens otb. Surgite.quia Dns meus Ic* 
fus Chriftus ficuc fulgur venit,& ipfe vos faluauit.Ojji oes ex» 
urgentes fani glotificabant Dcu. Afcendens aut Apfs fupr« 
pecra.vt a cunSis rideri pofTet,facto fil6tio,docuit eos via falu 
tis,& bapcizaci func 7ooo.viroru,czceptis mulietib. & puulis. 
Dt AduentM eim in fitftriertm Indinm.vbi prt Chriftt ■ 
pajfuitft. Caf, LXVl. 

PRofedus eft aut Apoftolus ad fupcnorem Indiaro per re 
uelationem,&adopinionem eios oes populi feftinabanc* 
Videnccs ergo figna & prodigiaq faciebac,pdicati«n£ ei' 
«ontennere non poteiaot. Clericus aur Regis Migdet cogna- 
cus, iratus coutta A poftolum propter vzotcm fuam Migdo- 
niarn,q dodrina; illiasadhacicbat.impctrauita Regcipfo, vt 
tentus Apoftolus mittetcmrin carcerem.Ettandem eode Ca- 
ricio Regem infligance contra eum Rez iuflit lanccs ferreas 
igniri,& pceptt excalciari Apoftolum, vtpcdibus nudisfupta 
ftans hocdoloredeficerer, Statimq; jptupit aqua,& cxtih&a; 
funt Iances.Et ait Apoftolushoc non propter me, fed propter 
te fccit Deus, vt vel i\c credas. Dixic ei Caricius. Iube eum in 
fotnacem tetmatum mitci . Qnod cum fieri iuffiflet Rcx ter- 
mz vlcca calcre non potuerunt. Vp Apoftolus altera die egref» 
fus eft incolumis.Tunc Caricius dizit Regi. Fac ipfum facrifi 
care Deo SoIi,& iram incurrec Dei fui.qui liberac eom ab his 
cj ei inferuntut.Etat aut ftacua Solis fatta ez aurp,habens qua 
drigam equorum aurea,& curruhabeas efTufum.cj quafi cur- 
fu rapido agebatut ad cclos. Introduxcrut etgo Apoftolum in 
templum,ducentes chotos titu fno,& vitgines cantantes cum 
litis,&tibiis,& tympanis, & thuribulis, & cum introilTct, aie 
ad fimulachrum. Adiuro te daemon qui in ifto fimulachro la- 
ces.in nole Dhi nfi IefuChrifti, quem Iudxi ctucifixerunt.vc 
ezeas & ftes ance me, EgrcfTus da-mon ftecic ance eum, ita vt 
folus Apoftolus viderer eum,& dixit ci.Ego cotde coio Diirri 
Iefum Chriftum,mox aSt vc pofuero genua mea in tetra,& di 
xero tibi vt confringas idolum, non folum iflud fitnulachru 
communc,fed& tcmplum ipfumeuerte.Dixitei d?mon,Ro- 
go ce Apoftole Dei.ne me religes in abyfTum. Permitte me,& 
ocs iftos interficio.cui Apoftolns.Impero tibi in nomtne Do 
mini uoftri lefu Chrifti vt nullt hominum noceas.nifi hoc fo 
him fimulachru,&mpx vt genuamea flexero comntjnuas.Lo 
quebatutaut Apoftolus haebraice cum d^monio.nullgfqi fci< 
bat,cui vel quid loquerecut.Dizitei Rex. Mddo faciam attcr 
riascnas tondi fi noo adoraueris & facrificaueris Deo Soli,ait 
Apoftolus,ecce.adoro,fed non idolum,adoro aut Dnm meurn 
Iefum Chiiftu, in cuius nomenimperotibidasmopquiineo 
JatesiVt neminem kedcns metallum fimulacti comTninuas.ft* 
timcj; quafi cera iuxta ignem pofita ita liquefactum eft & refo 
lutuimTnnc ocs faccrdoces magitum lcuauerun r.Potifex airt 
templi ckuansgladium transuetbcrauit Apoftolum dicens. 
Ego Vindicabo iniutiasDei mei.Rex aatem fugir cum Caricio 
&fadta eft grandis fcditio, maiorq parspopult clamabatpro 
Apoftolo.ita vt Pontificem.o. eum peicuffit cjrcrent, vt viuuf 
incedercf.Corpus atit Apoftoli cum honote & laudibustra"* 
ftatum eft ad ecclcfiam , vbi & figna magna & prod<gia fa^ta 
func. Pofthoc fupplicantcs Syriab Alezandro Impctatore-» 
Roniano veniente victote de Perfidc Xerfe Rcgcdcui&o im» 
petrauerunt hoc , vt mittctcnt ad rrgtilos Indorum & redde- 
rcnt dcfundtum ciuib.ficq, tranQatu eft de India corpus Apfi, 
& pofitu in (iuitate Edifla in locello argeteo.in q ciuitate nul 
lus haereticus pot viuctc.nul lus Iudxus,nullus idoloru cultor, 
fed nec batbari eS aliqn inuaderc potuerunt, cz qno Abagai' 
Rez eiufdem ciuitatis meruitepFam manu Saluaroris fctipta 
accipcre , hanc .n. Icgit infans baptizatus ftaosfupra portarri 
ciuitatis,fiqn aliquagcns veiierit contra eam,& eadedie ant 
pacaf Batbati,aut fugiut,ta fcxiptisfaluatons ) qoronib.Apft. 

Dc 



Digitized by 



Google 



Liber Nonus . 



117 



■ ' 2>t Gifiis fnnSi Andm in Mirmiieni» . Cnp. L X V 1 1. 

Xgeftiseius.Aodrfas veto Apoftolus poft difperfionem 
H Apoftolorum per Achiam prouinciam vcrbu domini pr; 
■*"" / dicare exorfus eft . Matharas aut euangeliftacum & ipfe 
io Mirmtdonenli vrbe verbu falutis annanciarec.incolr ciui- 

- tatis indigneferentes,ac fua templa deftruere nolcntes.ipfum 
■eomprehenfura eratis oculis , circundacumq; cathenisin car 
cerem decrulcruot, vt interpofitis diebus paucis interficeretur 
Venit autem Angelus domini ad Aodream dicens.Surge & va 
de in Mirmidoniam ctuitacem,& erae fratrem tuu Matharam 
Ac fqualore carceris.quo tenecur.Qni nauigio illuc pergens vt 

' vidic Mathaeum in (qualore carcens cualiis vindis refidenfg 

• amartffime flcuicA oratione fimul fa«2a ait Andrcas.Dne Ie 
•fu Chrifte,quem fidcliter prcdicamus,& ob cuius nomen tan 
ta perferimus.aperi quefo oculos feiui tui,vc eac ad annikian 

•dumverbum tuum.Ec ftacim locus illecontrcmuit,& lux ma- 
gnain carcere refulfit , oculi quoqtie beati Mathxi rcftaurati 
funt,& cuncTorum cathenx relaxarx fuiir,& neruus in quo pc 
".deseorum coartati erant fciflus eft,& omnes Ocum magnifi 
caueront. EducTiq;per beatum Aodream de carcere abirrunc 
«iuifq;ad propria.Puerquidam Softratus nomine Chrtftianus 
veoicad Apoftolum fecrettus dicens . Ora promedominum 
"Se ianocens occidarrquia Mater mea iugicer me infccTacor »c 
ci commifeear.Quod quia ego cxtcrans refugio, illa fclle c6- 
xnotaabiit ad proconfulem »c crtmen fuumin me promac.Et 
fcio,quia accufacus non refpondebo , quia fancTiusduco vita 
amittete,§cnmen Matrisdeccgere.Illo loquente veneruntmi 
xiiftri Proconfulis accerfientes eum.Bcatus autem Andreas fa 
-cta oracioncabiiccum puero.Qjiem inftanter accufabar Ma- 
•terdicens.Hicdomine proconfuioblitusmaternx pietatis af- 
fedus.ftupro me impudentercompc|lauir,vixq; ne abeo vio 
larer.me eriperepotui.Intcrrogacus puer procofule fi hxc vc 
jra eflent.tacuii.I tcrum atq ; itcrnm incerrogacus ab eo non re 
^pondk.TunC Proconfal habuit confilium cum fui« quid age 
ret. Apoftolus autera arguere mulicrem cx-pir.q? io filium age 
ze ftuprum volens.ipfum fibi vnicum libidine infJamroace per 
' dere aon timuit. At Ula ad proconfulem ait. Poitquam filius 
<aneus hocagere voluit huic homini adhzfit,& ab eo nec di- 
fcedie.Tunc Proconful iratus iuffit pucrum in cculcum patri 
cidia; includi ,& in flumen proiici, Andream vcro in carcerc 
zetrudi donec extoguatct.quo fupplicto rum perdcrct.Oran- 
ceautem ApoftoIo,terremocus faftus eft cum tonitruu graui , 

* Proconful de fcde cecidit,& omncs terras deoibuerunt.Ma 
ter vero pueri pcrcufla aruit,& mortua cft.Tunc Proconful pe 
dibus Apolioli ptoftratusait.Miferere pcteucibus famulc Dci 
-& nc nos terra deglutiac. Orante irerum Apoftolo ceflauit ter 
zemotos.Fulgura quoq; & tonirfua quieucruut.Ipfeaotem cir 
•cuienseos, quiiaccbanrcoturbatt rcddidic fauos.ProtoluI »uc 
■verbu Dti fufcipics cu 01 domo faa,crcdtdic & baprizatus eft. 

Dt Hii tpu geffit *pud Nieeam & Nicemidimm . 
C*p. L X V I II. 
•T^Oft hoc ad Nicea»rbe profccTus vbi erac 7.Dcmones inter 
-1 monnmenra fccus viam commoranccs,qui hoies ractidie 
yrattereuntcs lapidabant,& mulcos um nece afrccefanc. Vc- 
ziiente aut Apoftolo cxi| t ci tota ciuitas obuia cum ramis pal 
snarum & laudibus dicentcs . Salus noftra in manu toa eft ho 
stio Dei.Quiboserponentibus rem ait Apoftolus.Si credidc- 
ritis in filium Dei,auxilio cius ab hac iofcftatione Dacmonura 
>libcrabit»ini.Qui rcfpondciunr.Quzc&q; pracdkaueris crcde 
snus,& iuffiom rux obcdicmus.illcgratias agens Deo , iuffic 
«hemoncs in afpeCni ois populi a(fiftcre,& cum veniflcnt in fi 
smilitudine caDOtti.iniperauit eis diceiu . Ice adloca arida,& 
•infroclaofanulh hoium nocctes.ncc acceffum habentes,vbi 
sBomcn Chrifti fucric inuocatum.donec accipiatis debitum vo 
•bis zterni ignis fupplicium. Tunc demones dato rugitu eua< 
ziueruntexoculiseotu.Baptizauicauteos Apoftolus,& iiifti 
xoiteis Epm oomine Cflcftinu.Poft hocappropinquans pot 
■ce Nicomcdix vidrt matcuum ferri in grabaco,& condoKs la 
chrimis profcqurnciu funus aic Dicue qua (o quid huic puera 
c6cigit,vt ab hac tuce migratet, At illis prae dolofc mhil rhde 
zibus,a famulis h« audiuit refpofa.Dti eflct inquiuot ifte iu- 
uenisin cubiculo folus, aducncrtit fubito fcptc cancs& irru« 
trunt in eum.ab his ergo miferrunc difcerptus ccctdic, & mor 
tuus cft.Tuoc Aportolus facta orationc fufcicauic eum,& lect| 
»d Macedoniam duxit,& verbis fidet infhuxic . 
J>* mintntutiui in Thiff»Hwit*m,tr «rtnmwt infiadi». 
C»p. tXI X. 

ERat quidam iuuems in ThclTalonica nobilis &diues,qui 
nefciencibus parcntibus fuisvcnic ad Apoftoluro.rogans, 
cQ vt ofidcrcc ei tiam (alucis.Qui cum prxdicaflct ci Icfum & 



illecredidiiTerparentes requirenres etJaudietunt O^ Philippfc 
cu Apfo morarctur.Et vsnicntesc"i muhcribds.rogabant,vtab 
eO fepararct', fed nolcbatdtcens.Vciiia nec vos opes haberctts 
vc mundi cogaofcences aitotc.alas veftrasa ventoraira croe- 
tis, Apfs quoq; dc triftega dcfccndit & pradicabat cis.fcd illii 
• non audiemibus rcdiicad pueru & claufic hoftiu domus,at ii 
li conuocata cohorte adhibeutes fafces carccli & cirpi & facu 
Jatu caepcrunc iocendcredornfi. Ctlq; flamma liferct^in altfi 
adolcfcens arrcptaampullaaqiias att.Dne lefu Chrifte in ma 
nu tua natura oium clementoru confiftir.extinguc hos ignrt 
ne tui tcpcfcaut,(cd magis accendatur ad fidc.Hoc diccs ipar 
litaquadefuper deampuJla.Ecftatimiiiccndiuoc ica fubico 
excinczum rft.ac fi non fuiftet accenfum.Quod videntcs par8 
tes pueri diccbanc.Filius nofter Magus cftcLtus eft.Et admoue 
tes fcalas voluerunt afccndcrc in triftrga,vt eos gladio intcr- 
ficerent.Dns aucexcecauic eos ne vidcrcntafccnfum fcalaru. 
Deniq, plures copondi cordedixcrunr.Vcn-s cft Dcus, qucm 
iftt colunt,& qtie perfcqui centamus. Hoc li.is dicencibus cfi 
iam tencbtarnoclisadueniiTenclubito lumen cffulfit, & olom 
nculi illuminati funt.afcendcnces auc vbi erac Apoftolns mue 
nctuntcuorante ,& proftrati petieiut orationu ciusfufTtagni, 
acq;ab cocrcdi & concpci.in fidecorroborati funt.tm pjre- 
tcs pueri non crediderfit.Qui regrcfli in pairiam fua.poft dits 
quinquaginta , fiferpiraucrunt vnius hora: momcuto Pucro 
aut j>p bonitatccius & manfucrudine oe patrfmOnium (num 
conccflum cft a publico.co q> ab oibus conciuibus fuis dilige 
.retur.Nam parentcsciuscxccranccs cum. publicis dicioiiibu* 
illad fubdidcranc. Mancnsergocu Apoftoloola poftidcbac , 
fed frudu praedioru in paupciu necefliratibus expendcbac.£<> 
racq; nomcn cius Exoliis-Kogauic auc Apfm v t irenc in Thcf 
falonicam.vbi cu vcnilTentcongregatt funt ocs ad efl gatidcr| 
tcs fe vidcre pucru. Tunc congrrgat;* oTbus.in thratru pixdi 
cabat eis pucr vcrbii Dci.ita vt filcret A?oflolus,& admirare- 
tur piudentia cius.Virinus aut Procondd diccbat Andrcam »t 
tc mcgica ijludcre popu!u,& introdudis feris in ftadni.tuiTit' 
•illuc crahi Apfm.Qui apprcflenfum crahebauc per capillos ini 
pellcnresfuft.bus.proicCloq; eo in arena dimiferfic Aprfi fcrd 
«c&cerribilf,qu»tercircuiens fcih Dei,oihilci nocuit. Pro- 
conful vero iufltc dimicti Apru,qui a jo.milicibus adduftus , » 
.& aduobus venacoribus unpulfus, Andrca non ictigir,fcd ve 
natotes in fruftra difccrpfit,& dans mugitum cccidic &expita 
•utt.Et ftatimacclamauitpopulus.VcrusDeusChriftus.Du.nq; 
hzc agercntur, vifus cft A ngclus Dfii de c^lo dt ffend:(Tc,c]ui 
Apoftolu in ftadio confortauir. Dcniq; Proconful Rnuns irat 
•iullit Leopardum fcrociffimu dimitci. Qui dimiffus Apoftolff 
rcliquic.& a(cciidensadfcd«Procon(tilis,arti}'uirfiliumcius, 
& (uffocauit, lcd tanta iufama Proconfulrm obtinuerat.vt nt ■ 
•hil fuper hocdoicretaucdiceret-Apoftolus vcroin outioue jfi 
ftratus filtQ eius fulcirauit. Hoc vidcutcspoptili glonficabaut 
Dcfi , & volcnces Virinu inccrficere,non func pmiffi ab Arfo. 
■ Dt ftrpintt autm eccidit & jo.mortues quei fufrittuit. 
C»p. L X X. 

Q Vardam muliercumaudiffctab Apoftolo verbu Dei;ro 
gauitcu vt acccderct adagiu cius.in quofcrpens mir^ 
magnitudiniscrat jo.f.cubitorum longitudinis.qui td 
ta tcgionc dcuaftabac . Appropinquancc igit' Apoftolo fibilos 
magnos amitcens,ercdo capice vcnic obuia.QuS vidcnres oit 
x)ui adctaucmecu nimiopallcbant,tcrizq;dccubabant.Tunc 
Apoftolus ad cu. Abde tnquit capitt funtftcq^ crexifti in prir» 
cipio ad nece" humaDi gccris,& fubdefamults Dci & morerc '. 
Stacimq; fcrpcns grauc rugitu cmittcnscircumdcdicniagnairt 
irjuercu,q proximacrac,& obltgans fecircaillacuomenfq; rt- 
taum cu languincexpirauir.Aliqn cu fcdcrec in httore maris, 
fedecnc,& qui cft eoeranc fuperarcnam aud:cntcs verbu Dct. 
£c ccce cadaucr eicclu c a mari ate pcdcs Apoftolt-Quj cxulta» 
in dno ait.Oportec hunc fufcitari,vt fciaimsque, in co opcra 
tis fic aduerlarius . Ecfufa oracione tcncns mortui manu ere< 
iiceum.tTacimq^ reuixit&loqucbat^ Cui dixit Apoftolus Die 
iiobis quid contigit.Qui refpondit.Kgo fuin Softraci Maccdo 
liis filius.qui nupcr ab Itilia aducni.fcd cum vcmflcm ad pro 
pna.audmifuircxifledocTrina noua,& ioandita.ligna qitoq/ 
& prodigia magna ficri a quoda dcdpre , % fc vctc Dci afHr- 
mat effc difcipulii.cgo auc cu hoe audiff-.-m propcraui.vc cfi vi 
dcre poflt m.Cuq; nauigaflcmiis,fluclibus«'pptiiti fumiis.Vrj' 
na & alii refufcicaci cflcoc ace ficut &ego.Tunc Apoflolns re 
plctus IptVandopracdicabat ei vcibu Dci,& expanfis manibus 
ait.Oncje qoacfodhe& rcJiquoificadauera mortuoiti,vt & ip 
fi cognofcaot Deu vcru & folu.Hoc ro diccntc,ftacim apparuc' 
lutit-3 9-corpa vtida famulancedcuecTa.Tuncflciice iuuciicoeS' 
(imul flercctpcrunt,proftra,tiq; togabanc Apfai vt & ifti f u f c ^> 

tarcntur , 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftbriale Vincentij. 



Xareatur , otauic Apoftolus, vccongtegarencur fimulcorpora, 
iparfira.n.erat proiefta.Cfigregatis aucolbu», Apoftolus fun 
4tns oratione per fingulos.iuflic fratribus.v t vnuiquifq; tenes 
jnortuu dicer«.Refu(cic«c te dfts Icfu Chriftus filius Dei viui. 
jQupd cura factii fuiflecomoes fufciuci funt. j 9. & glorifica- 
J>auc Deum.qui aderant dicctes.Non eft fimilis tibi doraine. 
Dthit qiu iiQtt npud fatrst & Macedoninm . Csp. LXXI. 

CVrn auc veniflct in ciuitatc Putras, in qua etat Ptoconful 
Egeas.mulicr quaeda ample&ens pedes eius ait.Sancte An 
4rea rogat te diia rnea Maximilla, qux magnis febribus teoc- 
tur.vt accedas ad ea,quia vult audue doctnna cua. Et Ptocou- 
ful vir cius ftat ante lectu flens.gladiumq; in manu tenens .' vt 
cu illa fpiricu exalanerit,ipfe quoq; fc mucroucpetfodiat. Ve- 
aiens igitur Apoftolus ad eubtculu,& videns ftantc Proconfu- 
leeuagtnato gladio ait.Nihil tibi nunc mali fecoris,fod tecon 
de gladtu cnu.Et facta oratione apptehcndit raanu Maximil 
Ix.Quae itatim fudore perfufa eft,& dimifit ca fcbtis. Procon- 
ful aut ccntu argtnteos obtulit.quos ille necrefpicere voluit, 
fedpoftmodii idcm Proconful indignatione magna fuccenfus 
eft concra Apoftolu pp Maxiinilla.qux doctrinx eius adhatre- 
pat.Cuq; a Patras abnflet io Mac edonia.of die MaximiUa ad 
prartoriu veniens vocabar Apoftolu,& audicbat verbij falutis . 
Proconiule aut redciwm-.cuoesin prxteriu audientes verbum 
dni refiderent.turbati funt valde timcuies ue mferrct cis vim 
ahquam.tunc Apoftolu 5 orauit dnm ne paterctur eu ingtedi , 
donec oes egreffi eflenr . Extemplo voluntas affuit Proconfuli 
vcntris purgandi.Cu.]; fcccflum peteret & motas iroroittcrct, 
Apoftolusfiogulis manus unponens, & eos fignans abite per- 
mifit.Nouiflimc autfe figuans & ipfcdifceflit. 

Z>t agont tiits tum Ege» Proconfult . Cmp. LXX 1 1. 

CVm aut Egeas Chnftianos adfacrificia idolotucompellc- 
rct,occutrit (an&us Andreas & dixit.Opottebac vt tu, qui 
iudex holum efle m jruifti, iudice cuum,qui eft in cchs cogno 
fcens,& eu vetu Dcu colcdo, ab his qui non vcri Dii funt ani 
mu reuocarcs.Cui dixit Egeas.Tu nets Andtcas, quidcftruis 
templa Deotu,& fuadcs hoibus ad (ecta.quam nuper Roma- 
ni principes extcrmtnari iuffcrunt.Ille refpondit.Etia Romani 
ptincipcs nondu cognouerunt hoc.quod pto falutc holum ve 
niens Dci filius docueric ifta idola Deos oon cflc.fcd dcmonia 
peifima,& humano gcneri inimica,qux tandiu hoics dcludac, 
quoufqjdc corpe rei & nudt exeat.mhil fecn ptxcer pca porta 
tes . Cui Egcas . Ifta fuperftiiiofa & vanadu prxdicarct Icfue 
velter.Iudxi illum patibulo ctucis affisetunt, Andtcas tndit . 
O u velis fcite myftctiu crucis,§ ronabili charitate Auccor hu 
xnani gencris,pro noftra reparatione u5 inuitus fufcepit.Poft 
hcc verba & altercationes multas,Egeas iuflit eum io carccr£ 
trudi.vbi cum eflct claufus,vcnit ad eQ p$ne multitudo totius 
prouinci ?,ita vt Egca vellct occidcte,& Andtca ftadis iauuis 
carcet is hberare.Qjjos fanfjtus Andreas his vcrbis admoouic 
Nolitc quietem Dfii lefu Chrifti in feditioue diabolica exciu 
xe.Na ctaditus Dns oimoda prxbuit paticntia.habcte ergo fi- 
lentiu & pacS, nec folu martyriu mcfi nolite impcditc, vcru 
£c voflpfos quafiathletas dfii ad vinccndu prxpatatc.In Ctafii 
noaut dumlux diei protumpeiet.mifit Egeas&adduxic An 
drea Et fedenspto inbunalidixit.Exiftimaui tc nocxurna cogi 
tarione alum cuua ftult itia tcuocatc.vt pofles nobifcumeau- 
dia vi t % non amittere.Qui rfidit. Audi fili tnorcis, & ftipula x- 
ternis prxpataca incendiis,nunc vfq; cecum micius egi cenfu- 
fi fidci,vc r6nis capax idola vana cootcmnetes.&Deuquiin 
c^lis eft adotarcs,fcd qui tmpudrtia tua petfeueras.quicquid 
Tt in fuppliciis excogitattanto.n.eto Rcgi mco acceptiot.qua 
to pco eius nole pmauebo iocet cormcnu cofcflbr.Tuc Egeas 
cum iuflit flagelli» cxdi extenfum. Qn< cutn>7.tetnioues tta 
Cflet,elcuatus cft & addu^lus ante eum.Cui diiit Egeas. Audi 
xne. Andrea,& ab effufione fanguinis tui c6fihum teuoca.Qui 
tefpondic , Eeode inceritu tuo timco , non de mca paflionc 
Contutbor . Piffio mea modtcum tcmpotis occupat Ipacium , 
tuus autem cruciacus non finiecurin xternum . 

De crufifixione. tiw.fr turpi mortt Proeonfylit . 
C»p. LXXIII. 

TVoc indignatus Egeas iuffi t eii af8igi,mandans boc qux 
flionariis.vt ligatis manibus pcdibufq; in equulco tedcre 
cur,ncclauis affixus cito dcficerct, fed loneo cruciatu po 
tius cruciatctur. Cuq; dacercnteucainificcs,factus eft concur 
fus populorum clamantium. Iuftus ho & amicusDciquidfe- 
cit.vt ducaturadcrucpMtAudrcas rogabat eos.vt non impedi 
tcnt eius pafiiouem.Ibat igitur & exultans,& a doclrina non 
ceflans.Cuq; pcrueniflct ad locum vbi crux parata erat,Tid£s 
«am a longe cxclamauit.Salue ctux qux in cotpotc Chrifti de 
dicata e*, & ex membtis illius tan<| cx mjrgantis ornata. Sc- 



curus & gaudgs venio ad ce.quia amarox tuus fp fui,& defide- 
taui amplcdti te. O bona crax diu defideraca,& aliqn iam din 
coucupifcenti alo prxparaca.accipe me ab hoibus,& tedde me 
rnagiftro meo.vt pcr re roc recipiaj,qui g tc me redcmic. TSc 
expoliauic fe,& veftimcnta fua tradidit carnificibus.Qui leua- 
uerunc eu in ccuccm, & cx tendcutes fumbus totu cotpus eius 
ficutcis iuflum fuetat.fufpcndctut.Aftantcsigiturturbx^d vi 
' ginci millia hoium clamabac ioiufto iudiciolcm viru hoc pa 
ti^andus vero Apofiolus confortabat mentes ctedentium m 
ChriftQ.Incerca vadit ols populus ad domuEgex, offq; picex 
damabac, viru fcfh pium rdnabile noo deberc hoc paci/ed de 
cruce deponi, quia ia fecundo di.e in cruce pofitus vcritatem p 
dicate non ceffat.Tuue Eeeas expauefcens populu,ptomicceos 
fe cu deponexec;pic ire.Que videns ApoftolusdixicQuidcA 
ad nos vcmfti Egca.fi vis.in ChtiAu credere, apetitur tiBi ia- 
nua indulgcnti^.Si aut vcnifti ad hoc 'fn vt me foluas,ego pc, 
nitus de hac cruce viuens in corpore deponi non potero. Iam 
.n.Rege* meu video & adoro.iam in cius cofpectu aflifto, vbi 
funt Anjgeloru concotdix.vbi luxfinenoclc,vbidolornuncJ 
nafcitur.led de tuis Egea miTeriis multu doleo.quia patatus te 
cxpcclat xternus intcritus. Mittcntes aut camifices manusad 
cruce n6 potetat eu pf nitus contingere.Ec (iibinde alii & alii 
fe ingecctes.vt foluercc eu.uo poterat ad cu attingerc^a ftope 
bat btachia eoru,quicunq; fe extendcbacad (olucnducu.Taa 
dc cu Apoftolus cii iogcnti clamorc fudiflct orationem ad do 
minu Iefum.videntibus canclis fplendor nimius ficuc ftilgoc 
dc cf lo veniens emicuit,& iu circudedit eu , vt pgnicus ocult 
bumani non poilent eu afpicerc. Ec poft fere dimidiam nor* 
abfccdence lumineemiiit fpm, fimul cu ipfo lumine pergene 
ad Dnm.Quod vt audiuic Maxunilla matrona,ad ctucetn io 
ceflic,& fuoru folatio,cu ol teucrcncia cotpus depofuir, &in 
Ioco quo fcpelicndfi conftituerat fcpcliuic Egcas auc cum ad 
Cfiatemaccufationem contta Maximilla& populurn deftin« 
te difponetet,& a Diabolo axreptus eft , & ia atcdio ciuitatre 
foro voIutatusexpirauit.Hcc gefta funtapud Pactas ciuitat6 
Achaif .De fcpulciro aut faocli Andre^ maona in modum fa- 
rin; ,& oleum cum odore fuauiflimo tnanacA quo qux fit aa 
ni fenilius fucuti incolis rrgionis sftcudicur, fi cxiguum pto 
fluft,exiguum terra cxhibet fructum,fi copiofe copiofum . 
. De prtditMitne fynSi Mtukti & luSntontru Mteet. 
C*p. LXXIIII. 

EVtebius in hifiona ecelefiaftica li. j. Math;us primo He- 
breis ptedicauctat.vcrum cum pararectranfireadgencee 
paterna lingua faiptura c6pofuit,& ca qu; pr;dicaue- 
rat comprehcndens>deieliqait his ad memoria a quibus ptofi 
cifcebatur.vt genbus predicaret.Ex geftis eius.Erant aut duo 
Magi Zatoes & Atphaxath apud Aethiopcs , in ciuicace,q dt 
Nadabis ludificautcs populum, & Regem eius nomine Aegy- 
ptum.Diccntes.n.fe cfse Deos faciebantgtefsus boitun fubi- 
co figi, & immobiles ftarc cjjdiu volebanc. Vifus holum & audi 
tus ab officio fuo reftenabant.ini pabant fcipentibus vt pcrcu 
terent,& ipfi cantando curabant . Idcoq; curate puubantnt , 
quia a Iffione ccfsabanc , cuta crgo holum Deusgcrens , Ma- 
thxu Apoftolu cocra hos mifit.Qui Igrefsus vrbe ccpic detcge 
xc pftigia eotu.Quos 1II1 figcbaiit.hic in nole Chnfti folurbat 
qnos llli cxcabat,hic ililuminabat, ferpftcs quos ilU ad pereit 
ciendu holcs excitabant,hic in (omnu conuercebac,& percuf- 
iiones eorti fadto figoo Dni pcurabac.Huc cii vidifsct Echiops 
EunuchusCandacis nole.qui baptixatus fuerat a PhilippoDia 
cono,procidir ad pedes eius gr as agcns Deo de aduEtu ipfius> 
fufcepicq; eu I domu fua.Et veuictes amici eius audicbat vcr 
bu ventatisab Apoftolo.Prxdicanceauc illcvcnitquidiccrec 
magos ill os cu fihgulis duconibus aduenite. Erant aut dtaco 
nes galeati,flatufq; eoru flammifero ardore etnauabat.fulpbA 
reas (pargebat auras naribus, qttof u ardot hoics interficiebat. 
Tunc c6(ignas fe Apoftolus ccpit rxite fccur^.Mox auc vt ve 
ncruc ambo dracones ante prdcs Apofloli obdormicrucEcaic 
Apfs Magis.Vbi eft ars veftraifi poccftis excitate eos. Ego aik 
nifi rogaisem domiou Iefum Chriftuni.omncm furorrm, que 
in mc cxcrcuiftis invos tctotquerec , conabaniut illi artc magi 
ca cxcitare cos uec potetant omnino-Tunc Apoftolus conucc 
fusad dracotics air.In noraine & vircucc Icfu Chrifti adiuro te 
fpititus cui oes dracones Dcus in poreftate dedit,vt excices eo» 
& cum manfuctudine redite facias ad locura fuum, ita vt uut 
lum Ixdant.Ad hanc vocem clcuantes caput ferpentes tre cxpe 
runtXt apertis portis rgreili vtbem nulquam compatuerunt 
Tuuc Apoftolus allocutus eft omnem populum defcelicita- 
tc Patadifi , dc lapfu gcnetis humaui , & de cius. tcpata.tiotie 
pci lcfura Chiftutr» , 

Pe 



Digitized by 



Google 



I 



niKlhJSfupitmfitfiitMiit. C*p. LXXV. 

ET cum loqueretut tumultus luctuolus fubito cxortus cft. 
in quo Regis filius mortuus plangcbarur.ad cuiusfunus 
ftabanc Magi.qui cum cum (ufcitare non poflent/uadc- 
bant Regi hunc a Dijs rajptu in collegio , vt fit vnus cx Dijs 
cui oportct firnulacru fabticare & templu.tunc ingreflus Can 
daus Euntchus ad Regina ait.Iftos magos iubete cuftodirc, & 
xogate vt vcniat Apoltolus Dei Mathxus,& fieumipfc vobis 
xufcitanerit,iftos iubetc viuos inceodi , quia ola mala per eoi 
in ciuttatcm vcftram vcniunr. Accetfitus igitur Apoftolus & ih 
grrcflus , exteudit matius ad cejum & orauit , apprchendcnf- 
«uemann defiinai in nole Iefu Chrifti eu fufcitauit,ad q uod 
fadum expauit cor Rcgis.Et ftatim itiOit ci dcferri coronas,& 
f>urpura.Iu(Titq; crxconcs pcrdiuerfas Acthiopic. prouincias 
■tc dicentes.Vcnitc ad ciuttate & vidcte Deu in cfngie hols )a 
citantE. Cuq; veniffct oTs roultitudo cu cereis & t himiamate , 
cudiuerfo faerifieoru ritu, Apoftolus fic ocs allocutus cft.Ego 
sod fum Detis.fed fjlii oipotcntisDci feruus qui mifitrocad 
"vos,vt telitto errore fimuiacroru conuertamirii ad Deu veru, 
jn cuius noic filiurcgis fufcitaui.Itcigttut,& tcmplu diiofa- 
iricatc,ibiq; congrcgamini ad audiendu verbu Dei Quo au- 
.dito intra.30.d1es fabricantes fanftam Ecclefia confummaue- 
sun t.E t vocau it Mathzus nomcn Ecclcfi Rtfu 1 redt fo,qu ia j> 
«cfurredtionem.occafio aedi ficatioois cius cxtitetat Scditq j iu 
ca annis lj.mulcafq; Ecclefias pcr ciuitates fabticauit,& mul 
xos Epifcopos ac Prcsbytctos c6ftituit.Baptt2aius autcra Rcx 
•Aegypws,, cumRegina & familia tandcm (cnectuteexolcca 
g cxrcxit ad Dominum,& acccpit Hirtacus eius impcrium . 
Dtfurort Regit Hirtaci contra Afoflolum frtfttr 
Sfhiftniam. Caf. LXXVl. 

QVi cum v,clfipt vxorem accipere Epfiigeniam filia dcfut» 
dti Rcgis',quz virgo tam Chriftodicacaetac,& de ma- 
»oU Apoftok facrum velamcn acccperac,& iam vtr gi- 
jium ampllus q.ducentarum Pnpbfita ciat, fperabatq> pcr 
Apoftolum poflet eius alura coromouctc. cxpitq; cum eo ag«- 
*e dicens.Dimidium reguum mcum accipetih vt Epbigetiiam 
jjoflis coiugio mco cbpularc.Cui Apofloius ait.Iuxta bonum 
ropofitu przdcceflbns tui Regis.qui 01 dic fabbatt conuehte 
at vbi verbu dni pizdicabain.illuciubc congregare vniui-f- 
i*s virgines.quz cum ca funt Gmul cum ipfa,& audiesin po- 



f 



apulo quanta bona loquar de booo comugio.quo audito Hir- 
xacus gratulatus cfi . Et congtegatione facja Rex damorofis 
laudtbus perftrepebat cum fuis comi:ibus,exlfumans Apofto- 
Jom ita diAutu.vt aium Ephigcniz ad etus coniugiii indina- 
xct.Fado afit filcntio dixtt ApolloIus.Matrimoma boni ope- 
zis honeftatc otiuntur,(i fanctc & tiifte copulentur . Verum fi 
afponfam Regis fetuus ciufdcm accipiat,ta gtande crimen in- 
currifle diguofcitut,vt mcrito viucs rlarnmatuinccndiis ttada 
cur.quia Dni fuilponfam vlutpare ftuduit.ita ec tu fili charnf 
XMxtc Hirucc Rcx fcicns Ephigcnia fponfam Rcgis c;lcftis cf 
Jccla,quo tapotctis catollere,& tuo coniugio copularc? Ad- 
Jiucfcrmouf Hirtacus.qm pnus Apoftoli laudator prr fiiigu 
Jas ditiones ext:terat,iratus abfccflit.Scd Apoftolus coftans & 
«ntrepidus hortatus cft populum fidcliu,vt itam teircni Rcgis 
aion ttmeret.quz fiue igne fiuc fcrro coctccat.tntra roomcina 
tn trium definit.Scd ira folius Dei.que; pcccantibuszternz gc- 
htoz fiammas accendit . Tunc benedixit chorum vtrginu.vt 
soontimeretHirtacu . Cuq; myftciia Dfti cclebrata,& mnTas 
lufcepiiTct ols ecdefia.recinuit Apoftolus fe,vt iuxta alute vbi 
CorpusChttfti abeocotifcdum fuetat.illic marcynu Apofto- 
licuexulcara. Itaqjcx^aofis manibus orate fpiculacor ab Hir 
xaco miflus a tergo puudtt ictu gladii fericntis A poftolu Dci 
Chrifti martyrcm fccit.Quo audtto ols populus ad palacium 
pcrgcbat cu igoc.Sed furenti populo occurrcrunt ocs Prcsby • 
xcri,Diaconi,& viti rdigiofi dicentes.Nolite fratrcsagcrcco 
<ra pneceptum Dni t fed cclcbremus.ocs cu gaudio martyrtum 
Apoftoli>& quid Dcus ordtnauent expc&cinus . 

£>$ etrttunint Efbig. cum Hirtsco turfi mortt Hirtatt . 
Csf. LXXVJI. 

£Phigenia aut quicquid in auto & argento & gemis hcre 
potuit, conculit Sacerdocibus & cicro diccs. Poft^ dtgna 
Apoftolo Chrifti Bafilica fabricaucr'tis,qutcquid fupcifuerit 
pauperib^erogabitis.Meautopor cc hr: certamccu Hirtaco . 
Poft hzciuxta vcrbu cius Hirtac* oTum nobiiiu vxorcs ad ej 
venire fecit,fpetaiiscjj rone poflct ad cius petuentre coiculum 
vc cius coniunx fieret.Qiiod cum p;nitus non poflict,conuoca 
. «lit Magos,vciIla Deroonu mintlierio rapent.Quod cfi nulla 
r6ne facere poflen c,ctrcundare ignc fccit oc pra?;orifi in quo 
illa cfi virgtoibus man£s,dtc ac nocte Dea fuo famulabantur» 
Scd cum pcr circuitut ardcrct ignis , ap parutt cis Angclus dni 



:? Il8 

cu Mathzo Apoftolo dkens . Ephigenia efto firma & noliho» 
jgnes ex*pauc,Icerc. Ad ijlijin.a quo ^iint tibt poTiti reuertentur. 
Excitauit jgitur Dns ventunlValidiiTirournrnuhdauitq; ado- 
tno virgihis oc illud incendiu,& ita confurnpfitdoniG Hirta- 
ci.vtinde nihil cx facultatibus potuerit libcrare.Sedipfccum 
vnico filio vix euafic Mclius tn et fucrat inccdio interilTe.Nl 
filiu eius veherocnfiflimus Derobn irnplciiir, qui illum curfu 
raptdiflimo ad Apoftoli Mathzi fcpulchtu adducens a tergd 
roanibus ab ipfo Diabolo colligacis.confitcri paterna crimma 
c6puiit,ipfum aut Hirtacum clcphantix vuliicraa capitc vfcjj 
ad vltima pcdu tepleuerunr.Sect cu cu Mcdici cutarc non pof 
fent,ipfe fe iu gladio ponens incubuit,vt cjuo a tergo Apofto- 
lu Domini patcfecit,ipfe rcdlc fcipfum ftoroacho perforauit. 
OmnUautem populus mottieius exultans fratrem Ephige- 
niznomincHcor,quidc manu Apoftoli Mathzi gratum do 
mini fucrat confecutus.in regnum coiiftituit. 
D« Afofiolis Simone ludafr Vuaradac duct Afhricano. 
Caf. LXXVIII. 

Slmon Canancus & Iudas Zclotcs Apoftoli Iefu Chtifti cu 
ftt reuclationcm Spus Sancli regionc Perfidis fuiflent iit. 
grefli, inucnerunt ibi duos Magos Zarocn & Arphaxath 
qui a facie fandli Math. Apoftoli rugerat de Aethiopia , qud 
tudoclrina cratpraua . Occutriccrgo Aj.fis pizfatus Vuara- 
dacRcgis fiabyloniorum.Hicconcra Indos.qui fines Pcrfidis 
inuaferanc bcllum fulcepcrac, in cuius comiratu eranc Atiolt- 
& Magi,qui per fingulas manfiones deinouiis factificantcsda 
bant failacix fuz ihfa. Illa aut dieconfcidentcs fc & langui- 
nem fuum cfFundeiitcs.nullu pcnmis dcdcte rnfum. Peirexe- 
runtautad vicinas ciuttates,& illucconfulcncibuseis demo- 
nia,dcdit mugitu Dzmo»,& aic.Diiqui vobifcuro comitaban 
tUreuntesad pr^Iium 11011 pfit vobisdate rnfum,qtiia Apolio 
lt Dci tbi tunt Sunoti & Iudas,quitantS virttitca Dco confe- 
cuti func,vc nullus audcac tllis pntib* doqui,tfic Maradacduf 
fcciccos inquiri.QjJos cum inuenifset captt ab cis inquiicre^ 
vnde e(Vct,auc qui,auc quare venilsenc.Cui inJic Simon.Si ge 
t.us quzris hzbrci fumus.Si codicionf,fcrui Icfu Crifti fumus, 
fi caufam, falucis veftrzcaufa venimus,vt rcliclo errorcfimula 
croiu,Deu qui in cdis eft poflitiscognofccrc.cui Dux rhdit . 
Nuncinterim vado ad przuu Indoru,& non cftroihi appottu 
nuin vt dc his dtfcutia,dum f;lix fuerit in teuertcndo fucccf- 
fus.audiam vos.Dixit ei Iudas.Mo magis congrufi cit te illum 
cognofcete,cuius ope poflis vidotcriftere, vel eos qui rebel- 
lcs funt pacatos inucnire. Ait Dux.Qm audio Dcos noftios co 
ra vobis non efseaufos nobis darern(um,vos nobisfutura pre, 
dicitc,vc quos bcllitxitushabitutusfim.poiTiro fcirc.Dicic ei 
Siinoo.Vt agtiofcasctrorcm tIloru,qi.os putas tibt futuig pt{ 
diceic,damus illis ptatem rfidcndi tibi , vt dum dixcrint quz 
ignoranc, piobcmus cos pcr o!a cfse mcn ti tos. Tunc czpetunt 
Phanatict eoru a ttip 1 & diccre grande bellum cfse futuium, 
& cx vttaq; patcc pofse interfici prfiiantcs . Apoftolis aQt in 
rtfum excitacis,aitdux.Mc timorinuafit.vos aut tidctis . Dnc 
Apoftol .Cefscttimor tuus.quia nobifcQ pax intrauit iftapto 
uincia.Hodieintctmittcprofc£tionS,& ctas hora cercia veuiet 
quos pr?mififtt cum lcgatis Indoru, qui paci vrz ad quafcuqj 
conditioncs gratanter confcncientcs padtu vobis firmiflimum 
ftabilient.limili mo pontificcs rifum kuaucruncdicentcs Du- 
ci.Noli Dhe hoibus iftiscrcdere mendacibus,aduenis & igno 
tis.qui ideo ahqua loquuntur, vt non quafi exploratorcs tcnea 
tur.Ifti Dii qui uun^ fallunt dcdctunt tibi rnium.vt cautus ac 
que follicitus fis.hos vero pamiofos,& perfonam nullam ha- - 
bcntcs,quos vidcrc, velauditc iniutiaelc,ad ininriam Dcoru 
non punis. Refpondtt Dux.Hoc magnu cft g> aduenz paupc- 
res & ignoti ctl tanta conftantia afscuerat,cp Dcoiu noftroru 
tcfttmouijsvr cfse c6trarium.Dntc1P011t1ficcs.Iube coscufto 
ditt nefugiant.Rclpondit dux.Non foluin illi, fcd ct vosin 
ctiftodia etitis.vt rcru exitus doceat,qui mcrico debeant hono 
lari.cjq, condemnari.Factu eft autfi in ctaftiuo venerunt Nun 
cii.qut mifsi fuerant, & nunctauctuot ita e(sc ficut Apoftoli 
pi^ liieiu it.Tunc iratus Pontificibus Dux iuf»it lgncm copio 
fum acceudi.ibiq, eos przdpitari, & ces qui Apoilolos D.i 
obfufcare vidcbantur.Apoftoli ver-j proftraucrunt fe eidicen 
tes.Obfccratnus Dhe neclficiamur ca intcritus coru,& qui j> 
vita & faiute moituotu huc milsi fumus, viueutcs occidere vi 
deamur.Miror aic Duxvos ita jp his intctuenire,^ nihil aliui 
egerunt,{> ocs Comitcs mcos & Tribunos & Sacrapas & pmia 
cotuleruuc ingencia,vc vos viuos incederct.Dicut ei Apsi.Di- 
lcipliua Magittri nri hac regula tenet,vc no folu malu p ma- 
lo no teddat,(ed ctboua malis tcftnuat.Ait Dux.Hocfalt£ 
pmittitc,vt ola bona eotu vobis tradat*.Non licct inquiunt ua 
bis aliqua pouiduc in tctta^a nra pofseisio C in c(lo ztcjtna. 

De 



Digitized by 



Google 



SpeculuitiHiftofiale VincentJ/. 



2># ttrtsmint ttrum ttntr» Mngtt. C*p. LX X IX. 

AVdieucehecZaroes & Arphaxath diieruc.lfti hoies mali 
enifunt,& cocraDcos & cocra Rrguii ttni lu>)tiliter agur. 
Dixic eis Dux.Si aufi efiis,habete cu eis conflictu.Et fi vi- 
eericis eos.abiiciencur.Rriderunc Magi.Vc probes.quia nobis 
prefentibos non poterant loqui , iabe hic aftare ahquos clo- 
qucnciflimos,& inargumcntu acutiiTiroos, "t habcaiu nobifcu 
confii&u.Etfi aufifucrint loqui pntibus nobis.impericiflimos 
nos efie probabis, Tunciuflu Regis & Ducis aduocari prxflo 
fa&iTunt . Cu in prasfcntia Rcgis cun&oriiq; fublimiu Magi 
Jocuci cflcnt, ots illa coouocatio ita muta fadta cft,vc nec nu- 
tibus.qcl loqui non potcranc indicarer.Poftea dixcrunt Magi 
iad Regf .Vt fcias nos cx Deoru namero e(Te,permitcemus eos 
cjuidc loqui.fed ambularc non polTcQuod cG fccifletit,addide 
runt.Eccercddimus cis greflumTed facicmus cosapertis ocu- 
Jis nihil videre.Cuqi & hoc feciflcnc,expauic cor Rcgis & Du 
cis,dicentibus amicis illorunon dcbcreMagos illos contem- 
ni.Tande aduocati marrote confefli ad faa reucrfi fant . Dux 
vero cu hret amicos Apfo$,& narraflet eis ofa quz dicta vel fa 
&3 fueranc,dixerur ei Apoftoli. Iubc aduocatos venire ad nos 
priroo,& tnnc ltctu ingrediantat ad Reg{ fimilf habituri con 
niftu.Quod cu fcciflct,videntcs Aduocati Apoftolos viliflima 
' vcfte indatos,qaafi rn dcfpecta eoru perfonas habuerur, fadio 
tfi filentio fic eosallocacus cft Simd. Non offendat afpceTus 
vfos ifte nofter habirus vilis.Intus.n. latenc ca,qux attcrnam 
glotta & viia inuenirc vos faciant,nd.n.oes boies de vno pfe 
ic vna matre oati fumus. Qui cu fadti cfTcnt, & ia rcgione vi 
uoru pofiti.fuadentc Ange Jo inuidix przuaricati funt Iege,q. 
a crcditore fuo ac ccpctant,& ferui fci fuut eius, cui fu adcnti 
obtcpaucracldco Angelus peflimus facit.de holbus quos in et 
xore tenct.quod ipfe volucrit: quia Dcus verus quc ilK timct, 
non eft cu cis, hacde cavos pcr Magos fuos ijdiu roluit fecic 
tacere,& itcrfi non vidcre.iceruq; immobilcs pcrmanetc . Vfi 
vt & pcobctis ita efTe,promittite vos ab Idolotfi cultuta difce- 
dere, & folu inuifibile Defi colcrc.Quod cu feccritis,impooc- 
xnus manusnoftras fupcr capita vra,& GgnG Chrifti facicmus 
in froutibus vhs,& fi non cos confu taucncis.cteditc nos falle 
xe in olbus quxcuirqi aflerimus.Tunc illi tonem veca confidc 
lantes.proftrauerunt fe Apoftoiis diccnces. Vos facitc vc nfi ho 
bis poffinc impedire officiu linguar,ncca1iquamebiis impedi 
menta infcrre,& fit fupcr nos ira Dei, fi vltra Idolis credidcri* 
mus.Tunc orau-runt Apoftoli dhm.vt maguifica figmenta cxi 
nanirct,& iftos forccs ac ftabilcs contra Magos faccrec cdftan 
cer.infurgerc.Qui cu rndiflent Amcn.fignati funt in frontibus 
fu>s,& abierutad Regf,accuduceingrcfli funt.Magi quoqj af 
fuerunc volcntes facere ea, cj fecerat,& nulla r6ne potucrunc. 
Dt Strftntibus M»gornm,quorum morfibits *ffli8i idtm 
fugtrunt. Cap. LXXX. 

ADuocati aut infiftebant cjs dicentcs,fi potcftisagitc quas 
heri feaftis, illi auc iraci multi tudi ne fcrpentD f cccrunt , 
tunc dnt oSs Regi vt vocarStur Apoftoli.Venientes ergo 
Apoftoli impleucrunt pallia fua dc fcrpcntibus,& mifcrunt in 
Magos diccntes.in nole Dni nfi Iefu Chnfii non moticmini, 
fcdmorlibus eorO atcrcftati.mugitu dabitis doloru vcftroru . 
Quod& fcrn cft.Cjpetuntq; Magivlularcficutlupi.Rexauc 
& oes dicebant Apoftolis.Petmittiteeos vt moriantur ab cis. 
At illi rnderunt.Nos mifli fumus a morte ad vita rcduccce,nS 
• vica in morte przcipicare.Oratione aut facla.dixcruut fcrpe 
tibus.In noic Dni noftti Iefu Chtifti ad Ioca vfa icditc , & 06 
▼enenO.qct in his Magis cfTudiftis vobifcum aufcrte.Maiores 
autcraciatuspafE funt , cu vniuerfi ferpentes iteru motfibus 
edebaut carnes coru ,vt venena fua tollcrcnt,fugentcs (angui 
oe eor& . Cuq; abiiflent ferpites,dixerut Apfi Magis Pcr tres 
dics dimittim'vobis dolotes dnati, vt de his crrorib* vris peni 
teamini.IuiTcrant aut eos in manibus tolli,& ad hofpitia fua 
duci.Pct cndnu aut,nec cdcrc.nec bibcrc, nec dormire illis pof 
iibile fuit.fed fota vociferatio doloribus exorta inccflabilis ex 
titit,fed cu iam in eo cflenc n paritcr cxpirarenr,vcnerut Apo 
ftoli ad «os & dixerunt • Non dignatur Deus hre coacla fcrui» 
tia,ideo furgice fani, & habete liberafacultate couucrtcndija 
tnalo ad bonij, & ad locS a tenebris cxcundi . Illi aut pcrma- 
ncntes in perbdia fua ficuta facie Mathxi Apofloli fugcrant, 
fic & ab his fugientcs,fimaiacroru culcorcs pcr tota Perfidfi c6 
Znoucrur,vt Apoftoloiu inimicitias encitaiet dicentcs. Vcnift 
ad vos inimici Dcorfi veftroiQ.fi vultis Dcos hfc propicios,c8 
peliite eos facrificare cis,fi autrm nolnerint intcificitecos . 
ht tdttrit Apofttlerum gtftis »pmd Babjltniam. C. LXXXI. 

APoftoli afit morantcs in B abyloma facicbant mitabilia 
inagna,habcbautq; difcipulos multos, ex quibus ordina 
bant prcsbyccios & diaconot cccicfjas oidiuates Jaotu cft aut 



vt vtius ex diaconibns criroen incefti di ccretur CornifTtTc^rat 

'.n.vicmus fihc; Satrapx, qua; pdita virginicate Ptft cdcns E>efi- 

chcabatur. Intetrogata a Parentibus,viru fcenEfFrolinD diaco 

" n£ impctebat>qui tentus a parentibus puelte vrgcbatar fubire 

vindiua.Qaod audientes Apoftoli, vencrfic ad Parentcs puellf 

'Qaos lili videtes, clamare cJtptrunt, & diacoo& huius crimi- 

nis accufare.Apfi aut dixcrut.Qn^nat' cft puerRnderfit hodie 

hora ptima. Ac illi.Producice huc infantg,& diaconfj quc accu 

fatis huc adducitc.Ctlq; in pntia efsec dnr ad infan tf . I n nole. 

d.n.Ie.Chr.IoqOcre,& dic,0 ifle diaconus praifumpfithac tniej 

tatC.Infans abfolutiffimo fermoncrndit.Hic diacon» »ir fcfis 

& caftus eft,& nunc| carnc fua maculauit. Infiftebant Parccex, 

Vt de perfoua incefti intcrrogarcc. Qui dixcrunt. Nos innoce- 

tes abfoluetc decet.nocetes jpdere n6decet.Poft hoc enenic.vt 

duxTigtides fcrocifsim;,q in fingulis fbueis ctat indafar auftt 

gcrit.&cjcquid inccnire poterat deuorar£i.Tuc ols ppfs c5fu- 

git ad Apfos Dci.Qui inuocates nomE dfii Icfu,iuflcrunt vt ffe 

qtcnt^eas ad domu,in qua mancbac,& pcridufi ibi mafcrfit.Ec 

coaocates ocm populu dixerGt. Ecce fcrtf auditb nole Chrifti 

in agnos conucrfae fun t,& hoics ad imagine Dti facti,in ftofi 

dilitate cante pcrdurant.vt ctcatote fuii non intelligat. Vt afit 

fciacis,o;a ipfe eft vetus Detts,erunt vobis in teftimoniu Tigri 

des ifta:,qua; in ncte eius manfuetx fadar in medio vfi conuct 

fabunf. Vcfpe aut faclo in veftra cclla icuertentes manebanc. 

Nos aut oportet alia loca peragrare & prxdicare nom£ Dfih 

CircQietant igirf u.Petfidis J>uincias,in tjbus moka cgerut,& 

mulca pafli fant p aan.it. Magiat fupra memoraci faciences 

fcelera per ciaitaccs,&dicentes fe cfTe ex gcncrc Deoru fpa 1% 

cie Apoftolotum fugtentes,tandiu crant in quacunq; cimtace 

doncc agnofcerent Apoflolos aducnirc Apoftoii autcm vbi- 

cunq ; vcniebanc decegcbant tacta eorum, & dudrinam a diav 
u^i^ , ,, m ~ 



bolo inucntam . 
Dt psffitnt torundtm Apoftolorum . 



Csp. LXXXII. 



CVmauc ingrefli ciuuatc fua manfiffcnc apud difcipulfi 
fuu nomine Senneo.eiufdc ciuitatis viru . 70. tCpIorum 
Pohtifices,a,in vtbc crat , & a Magis prarmooiti fuerac 
circa hora prima vcncrunt cu innomerabili popalo clamates 
ad Seonen. Ptoduc ad nos inimicos Dcorft noftroru, cfj q.bus 
fi non facrificaucris Diis noftris inccdcmus te,& domC tua c5 
ipfis.Igif cencncur Apoftoli,& ducunfad tcplum Sohs.iogre- 
dientibus illis teplum c^perunt Dfmoucs clamare per cncrgu 
minos.Quid nobis & vobis Apoftoli Dei viui,in ingrcfTu vro 
flamis cxurimur.Stabat aut in vna cadc t£pli ab orienrc qua- 
driga equorG fufilis ex auro.itr qua radiams folcq; cx auro fu 
fiii confiftcbat.in alia eadc luna fufilis ex argento,hns qaadri 
ga bofi fufile fimilitcr cx aig6to.C?perunt aut Pontifices cum 
populo vim facere Apoftolis Dei,vt adorarent eos inibi,& ilfi 
duo Magi, qui hac violentiaexcitauerat . Tuncait Iudasad 
Siraonc. Video dnm Iefum vocantf nos.Cui Simon Diu cft cj> 
intucor Dfii mci afpc&u 1 midio AngeloiQ Dixitq; mihi Ao 
gelus dfii cu orar&Facia vos egredi de ieplo,& teplu ruere fur» 
cos.E c dix i.Ncquacj fiac hoc dfie,fortafTc crunt aliqai cx his 
4 conaertcnt ur ad ce, cuq; hoc fccu hebraico fermone loq re- 
tur,apparuic ci Angelus Dfii dicf s.C6fortamini,& vnu c auo 
bus eligice,auc rcpftinu iftoru mtentu.aut ad palma matty rti 
cu fiducia jpperarc.Qui riidcrunt.Orada cft mifericordia dfii 
vc & iftis J ppicirf',& nosadiuuet vt poflimus pcrtingcrc adco 
tonS.H; (oli Apoftoli vidctcs & audientcsc6pcllcbanf a Pon 
tificibus adoraie fimolacra Solis & Lun^.Fadlo afit filetio di- 
xerOt. Auditc oes &videte Soli & Luaa,fcimuspr(ccpro ctea 
tocis fubicftos eflc,& in fitmamcnco confiftences non fine in- 
lutia fua in teplis includunf ,cj fn ctlpoi f^eulo patete nolcfl* 
tur.Et vt fciatis eoru fimulacra n6 Sole neq;Lana,fed demo 
nus eflc plcna.pracipio ego Sim6 dcmoni g in Solis fimulacro 
latct,& fratet mcus Iudas ei c| in (imulacro Lun; vos ludificac 
vt egrcdiantur ex eis,& ipfi eos c6minuanr.Et cu hoc dixifscc 
vifiliinc abol populo duo Acthiopes niidi,nigci>hor(ibiIi vul 
tu cgrcdi,& confringentesea vlulando diras voccs cmittcntcs 
afcedont.itruf tcfq;Pontifices in Apoftolos intcrfccerut eos. 
Sennes quoq; palsus eft cum eis hofpcs eotG , q.a & lpfc Ido- 
lis facrificare contf pfit. In ipfa aut hota cum nimia efsct ceeli 
ferenitas,fulgura nimia extiterut ita.vc cripharia ceplu fcmde- 
retur.a fummo tc&i faftigio vlq; ad profundius fundamentfi. 
Duo ac Magi fupradi&i i&a corufcationis adufti,in carboncst 
vctfi (uut.Poft menfcsautcm ncs mifit Rex & confifcauit ora 
ncs Pontificcs.corpota autcm Apofiolotum cum mgcnti ho- 
norc ttanftulitad fuam ciuitatem , in qua conftruxtt Bafili— 
cam admiratiouedignam, cuiusftrucrora pergyrum habibac 
pedcs oclics."8o. in aitum autem ito. hxcgcfta Ctaton cfi— 
icipulus Apoftoloium comndcm . f«hcct Simonis , & I«<Jae 

fcripfic 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



119 



icripfit in libtis.i ftiqooc AftVicaoas hiftoriogtaphos in latioi 

linguam tranftulit.cx quibus hatc pauca exccrpta funt. 

D* f*nSt B»rthtUmtt & dt Aflmrtth. Cmp . L X X X 1 1 1. 

THeodorus.Beatusafit Bartholomseus u legituringeftis 
eius antiqukui Licaoni* vetbfi viue prcdicauicDe hinc 
Indix,ad vltimfi in AlbanoArmenic, maiorijvrbe.poftq 
■multa &intolerabi]ia tormeta fubiic.decoriatus abimpiisad 
tnodfi follis.poftroodfi capite plcxuj cft.Ex geftis eius . Nain 
■cfi aliqn ingrefTusfuifTcc cemplfi, in quo erat idolu Aftaroth, 
.quafi peregrinos ibi mancre c;pir, in hoc afit Idolo talis erat 
Demon.qui hoies verfi Defi non colcntes ita ludificarct.vt fa- 
«eret in cis dolores & infirmitates, damna & pericula,& dans 
rnfa.vc ei facrificarcnt.dfi ab corfi Ixfionc ceflabat.curafle pa- 
«abatur. Apoftolo et lbi manente nulla tnfa dabat, nec vlli po 
terac ex his quos larfcrac fubuenire. Cuq; plcnu iam eflet lan» 
guentibut cemplfi , & quotidie facrificantibus nullu darecur 
jnlum.perexernnt in alia ciuicarS, vbi & aliud colebatut De- 
■noniu cui nomen Berith, Ec illic facrificante? inquitebat cur 
■D;us eotu Aftaroth non dareteis rnfa. Qgibus rndic Benth, 
Deus vefter icacaptiuus & religatuscithcnis igneis ftriclus te- 
aevur,vt nec fufpirarcaudeat, ncc loqui tx illa hora qua Apo 
ftolusDci Bartholomeus.illic ingrcffus eft,& quis eft isuiunc 
afle Barcolomxus?Rndiuamicuseft Dci ofpocencis.Ec ideo ve 
aic huc,vtola nuraina,qua: colunt Indi cuacuct.Dicut illi,dic 
nobis figna.qbus cfi inucnire pocenm'inrcrtot millia hoiunj 
Qui rndit.capitli-nigri & crifpi,caro catidida.oculi gtandes , 
barba pTolixa.nares equales & direct?, aorcs ctine capitis co- 
-opcrt; ,ftacura e. qualts.lnduirut aut pallio albo per fingulOs an 
gulos gemmat habcnte putpurcas.i<.anni luot.qj nun§ vcfti 
jncnta eius fbrdidata func.nunq" vet erafcunr.Sifr nec fandali 
Ccnries flexis genibus per dic.cenes per nocte orat dnm.Vox 
ciut quafi tu ba vcbemens.Ambulant cum co Angcli Dci,qui 
Xton permictunteu fatigari nec efurire.Semper eodE vultu,eo 
«Kalo perfcuerat.O! hora letus & hylaris permanet.Oia pro 
■ utdcc.oia nouicOIum gfcium Itngua & loquituc & lntelligic 
Eccc et hocquod intcrrogatis vos , & quod rgo do rnfum dc 
co,ia nouir.Angeli.n.Dei famulantur eij& ipli nunciant.Ec cfi 
cf pctitis efi quacrere,fi vulc oftetidct fe vobis, fi non vulc uon 
poteiitis cu videre.Rogo aut vos vcdura inucnericis eit,rogc 
tisefivc huc non veniat.ncc hoc mrhrfaciant Angeli.q cu co 
func,qood fcccrunt collegas mco Aftaroth.His dittis cocicuic. 
Reuenenresauc caeperunr circnmire ottrm pcrgrinorum vul- 
tus Sc habitus,& pet duos dies non inuenetunt eum . 
Dt «uibufd»m fignis & tanftfitnt dtmtnis . 
C*p. LXXXUU. 

FA&nm eftautS «quida Dcmoiiio plenusclamaret. Apfc 
Dci Batcholom^e incendun t mcorationcs tuar. Cui Apfs 
attObmutefce & exi abco-Ec ftatim libetac' eft h6.Qtjod 
audicns Ptlomius Rex prouinciie.cu hrct filia lunaticam,roga 
oiccupernunctum vc fimiliter Jibcrarec ea. Qui cum vcnillet 
illuc.vides ca cachents ftrtAa,eo q» ocs quos poccr.it morfu ac 
trcclabac Sc ccdebar,iuffic ca folui.Dicunc ei mintftri. Et quis 
audct manu mictcrcad ciMit Apfs lam ego vindu teneoini 
micu,(jin lpfa crat,4c vos cam timccis adliuc- Itelohiitc eam. 
Q^od cii feciftent, non potuic ca vltta vexate Dcmon • Tunc 
R.x oncrauit camclos au.o Sc argencp.gcmmis , vcftibus,«c 
cxpic quasrere ApoftoIum,lcdp?nitus non inuenit.CCi auc tra 
filTcc nox,Ac autota incipetec, apparoit Apfsfolus cfi Rcge.in 
cubiculo Acait.Vcquid mcqu;!ifti tot»die cu muncribus.Ego 
xtihil cctrenu,nthil carnale rcquiro,fed filius Dei.qui dignacus 
cft h6 nafci ex virginc mific nos diilcipulos fuos p o(s proutn^ 
<ias,vc expellamus mintftros Diaboli.qui per tfipla inftatuts 
xiabitanc,& ho{es,qui colont eos^e pcatc eius aufcramus,qu» 
▼iCxa»eft.Inde eft 9 ttphm veftrum ingrefliis L)cmoncro,qu( 
nb idolo vfo dabac rnta,ab Angclis eius,qut mc inifit icbga-i 
tu teneo.Facit.n.arte fua hoies jrgrotarc , Sc fuadct eos idohs 
credercEr cfi ca adoraucrtnr,tunc ccffateos lardcre . Et fi vis 
probareg» ica fit,iubebo ill< vc ingrediatur ftatua luam,& facia, 
cii bzcipfa c6ficen.Aic rex.Craltinadic horaptima dtct pata 
tterant Pontifices facrificatc ci, Sc cgo ibt fupcruemam.vc vi- 
deamhocfactum mirabtlc.Altcta lgicur dtc lacrificatibus eis. 
hora piima c^pic clamarc D«m6,CefTace mifcri factificate mi 
hif(»e peiora'§cgo patiatpii>i,qu>a cathenis igncis rc]igat*fum 
*b Angelis lelu Cfatifti.quem Indxi ctucifixetuntputanteset* 
nmoicedctineri.Ipfeafit mortem capciuauic,& pnncipem no 
Anun mortis vtnculis ig«?i< vinxic, & tcrtia dic vic^ormortis, 
tt diabolt refurrtxit.Ec dedic (ignu cructs fy* Apoftolis.quo.1 
p vnioeitas partes ffculi mitit, Ex quibus. eft vnus htc qui me 
vinctura tenct. Peto vos.vt rogeciseum pto rac.vt dimucat mc 
▼t cacad aitam prouiuciatn.Conficctc.inquit.fjuis iftos latdat| 



qui varias *grocationespatiuntur,ait illcPrincepi nofter dt« 
bolus mittit nos ad hoTes vt eos ledamus.Primo quidem car» 
ncs eonjm , quia in animas poteftatem non habemus , njfi fa- 
cnficauciint, vbi pro falute corporis fiii nobts facrificauerint 
ceflarous eis noccrc , 6c pet hoc videmur eos curare , St coli- 
murquafiDi}, 

' Dt confr*(tit>nt ldtli & tffipt Dtmtnh. C*}. L X XX V. 

TVncait Apoftolus ad plebem.Ecce quem vt Deum vos cu 
rare potabatis, audicc ergo nunc Dcu crcacorS veftrfi qul 
babicat in c;lis.Et fi vutcis vc orS pro vobis,& oes hi fanitacS 
reCipi£t,depontce Idolfi hoc&coofringite,& cunctSpIu hoe 
Chcifti nouttm confecrabo,vofqro£s in eo Chrifti baptif mate 
Cofcccabo.Tunc iutfu rcgts ols populus mtfic funes &-crbclt;as 
& fimulacia non pocucrunc cucrcere.Ec ah Apoftolus. a Solmce 
vincula eius.Qaod cum fcciflenc,dixic ad Demonf , qui in eo 
crac,fi vis vc non ce factam in aby ffum mirti,exi de ifto fimo> 
lacro,& confringe tllud,& vade in rerrS dcferta , vbi necaoiS 
volat, ncc atacot aracnec vox hois refonat,ac ille ftacim egrd 
diens cominuic ola gcncra Idolorum.' Nec illud folum maius 
Idolum,fedcc minora vbicunq; per ornacu teplt erantpofita 
(igillactm minucauic , ica vc oSm ptdura dclcret.Ttrc ogs vna 
Toce clamauerunt.Vnus Deusoipotens,quemprxdtcat AplV. 
Tunc Apoftolus cxpandcns manus ad <lnm orauit , pro falua 
tione ois populi. Ec cO oes cndilTent Amcn, apparuit Angelus 
Dnt fplendidus vc fol hhs alas,& per quatoor angulos tSptt cit 
cuuolans dieito fuo in quadratis faxis exeulpfit fignfi crucis , 
& aic.Hatc dicts Dns 9 mific me,ficuc vos oes ab o! infirmita 
tc vcftra mundaui, ita mundaui & templfi hocab ol fordc & 
aboiimmundo habitatotecius,quemiuffit Apoflolus Dci tre 
in dcfctrum locu.Scd prtus oiidam vbbis illum,quero vidftes 
noltteexpauefcere,fed quale fignum in his faxts cxculpa,cak 
vosiu froncibus vcftris figntj faciredigico veftro,& oiamala 
avobisfugtenr.cuncondic cis ingeote Aegyptifi, nigriotem 
ruligine.facie acuca,prolixa barba,cruies vfq j ad pedeS hnreS 
ocults igncis licuc feifi ignitum fcincillas cmicattcibus cx ore 
eijs& cxnaribus cgtediebafflamafulphurea, pennaru ?qoe 
habebacalas fpincas ficut ftips,& erat vindtus a tergo,mani- 
b'cachenis igtieis ftridxus,& dixitei Angc|us,Qm audifti voce 
Apoftoli,& ola polluttonu gcnera de tfto tcmplo ctnundafti.fe 
cundu permifTum Apoftoli foluam te,vt vadas vbi nulla'cbn> 
uerfatio hojum cfle p6c,& fis ibi vfq; ad ure iudicii,& cu exol 
uifset cu,iUc vlulacu cctcrrirac; vocis cmictes cuolauic,& nufJJ 
cSparUtc. Angclus auc Dhi cuntlts vidcntibus ad cf lum euola 
uic,cunc Rex Polemius cum vxocc fua & filiis & cxercitu, & 
■ populo rcgni fui ctcdcns bapcitacus eft,& depofito diadcmaCe 
& purputa catpit nondeferere Apoftolum . 
Dtftffitnt AptfltU.fr tnrpi mtrtt htftium tius.fr mirmtuv 
U tampadii . C*p. L X \ X V I. 

INcccea colbgeuccs fe oSs tcploram Poucifices abierunc ad 
Alitagcm Rcgc fraciS cms maiore &di«ctunc. Fracercous 
Qttcipulus factus cft hois Magi.qqi tSpla noftra fibi vendicat, 
& Dcos confnngit,tunc rcx mdignatus mifit cum eis millcvi 
ros atroacos.vt Apoftolu vintlum ad cum pcrducetent. Qupd 
cfi fccifscnt: ait ad ilIti.Tu cs qui cuerciftt frattS mcu? Rcipo- 
dic Apoftolus. Non euerci.fed couerti.Cui Rex.&cut fcciftifn» 
trcm rocu rclinqucte Deum tuum, & credcre tuu,fic & ego fa- 
ciam tibi.Dicitei Apoltolus.Ego Dcfi quecolebac fratct tuut 
icligacu ondi,& ipfum frangere fimulacrfi fuu,fi potueris hoc 
faccre Dco meo poterts ine ad facnficandum rcuoca.re,SiautS 
nihtl potes facerC Deo roeo.Ego oes Deos tuos comtnoa & cu 
cfcde Dco meo.Hoc cu dicctcc nunciatu eft Regi,o> Dcqs fu* 
ceciditsct nominc Mafdach,& minutacim abifsct.Tunc fcidk 
Rcx purpureahi veftem>qua eracindtttns,& fecicfaftibus cxdi 
Apottolu,cf(um auc mflic 111 modfi follis cxcoriari, ac deindt 
decollaii.Veniencesaut fidcliu popult in.numerabtlccabftu|«- 
tttnc cu 01 gloria & hymuis corpus eius,& conftruxcrunc Bafi 
lica mirtmagnitudtnisin quaillud po(uerti.nt Tnccfimo afit 
diedepodcio.ns eius arepcus eft Afti^ges a dcmomo , & venit 
ad teplum tius,ocfqi Pooctfices plcm Demonio ,& paffi funt 
ibi conStcntcs Apottolacu eius,& fic mortui liint, tnultiq; infi 
dclium copucrfibaptixatifuiit. Vnmerfpauc populp Sf clcro 
acclamance Polctnius Rcx ordinacqs eft epifcopus.qui & ca> 
pic iti nointiic Apoftoh figna faccre,& cnm to.smns epifco- 
patum ccnuifsccmigcauii; addnm. Poft mulcosautanQoscot 
pus At , »l*«b delacumcft indead Lippatum.quac cft vna ex iiq 
uem mluli$Siciiia:,quas Eolias fiue. vulcantas anciqui vqcuu.« 
tunt,co cp ficut ethna Sictliar rnos, Gc & ifta; fubceiratxco igni 
&flainn|a(um pcrpccuisglobiscsuetiuarc videntur,paftmodu 
vcro cranflacumclt Bcncucncum.vbi & mulcis rcfujlic miracu. 
|u.Quao>m autcm dic 4um qu*dam tnu|ict <ttuji(sct var fi, 

dtk 



Digitized by 



Google 



Speculupa HiftOriale Vincenti;. 



o \ t 

f£le plenum oleor pcteos vtex eoraicteretur in lampadc qux 
«rdebat iuxta corpus Apoftoli. Sumenres miniftri ? ai inclina- 
bat illud,vt ex eo in lampadS raittcret, & pcnitus ptl exibat de 
»afe. Afpicientcs afit digitos fiios mittcntes in vas vidcbant & 

Jialpabantillud plenu cffc liquato oleo,& tfi cu indinarent il 
ud fuper lampadem nil decurrebat ex co.Quidam vcto cx eis 
. ak Puto non effe acceptum beato Barcholomco de hoc oleo 
in fuam lampadem fundi.Euacuetur in aliud vas, inclinatu au 
tem in aliud tas fub ot celeritate ( vt olej liquatupos eft) eua-. 
Cuatum eft vasde quo fuper lampadcm cxire nil valcbat. 
J>tttimfl*ti*nt fan8i ctrporis , (yTbeodtrotms fcripttrt . 
Csp. LXXXVII. 

THcodorus.Poft ubitu aut eius magous Dci prxdicator ap 
paruit.miracolis petditos inuitans,fcd beiltale mcntcm 
& inhumanu cor nil ecat qd c6pcfcerct . Iiifaniunr itaq; 
contraillud facru cotpus & proiiciunt tn peiagus, ipfam qua 
tegebaflapideaarca vt in profundii dcmerfa vlterius no com 
parcret. Scd ob miraculii & opus magmficum,mota eft impe- 
ru ipfa arca de rcgione Armcni; cum quatuor alioru marty? 
rfi arcis,qux fifr du figna pperarcntur,in marecii ea proiedx 
£icrant,& pcr tm fpaciu matis quatuor his prxcedentibus , lc 
auoda/nmoobfcquentibus vcnerunt in rltetiorcs partcs Scy- 
ihix.in mfulam, qux Lippatis vocatur, fadta reuclatione ad 
fcm Agaton£,qni illuc erat hofticGs Eps.Poft hoc quafi quof- 
dam miniftros fuos aliii martyrc hic,aJiu veroillicrclinquis 
Apoftolusrctrorfum, Papinum quidcmrcliqmt in Milaciui- 
tate Sicilif •Bicianu dcftinauit MeGna.reliquos duos in tcrram 
Calabriridedircxit.Gregoriu.f.tneiuitatc Coliimna* Achatiu 
iB Thale, vt vnufquifq; coru in vnaquaq; ciuitatc protector 
cffet habitatotu . Qui ?t vfq; hodie fplendenc fufFragiis fuis. 
Ipfc intcrea profedus ad ciuitate.ad qua c;Iitus vocabatur pre, 
clare fufceptus e cu multis luminaribus,odoribus,& hy mni*. 
JDccxtcro aut du peruentu cflec ad vrbe, non ptogtedicbatur 
arca,(cd ftabat immobilis.Dcinde ad litus tra&a,& fuper duas 
caftas vitulas affumpra tepofica cft,vbi facrum cius tcplum jp 
tinus locatum eft. Mons aut Vulcanus qui pc,ni cdtiguus etat 
infulx,& pociuus bis qui circuquaqj morabaol! , tunc rcccffu 
inuifibili motus eft quafi ftadii,7.contra mare fu(penfds,ita vt 
vfq; hodie appareat videntibus,quafi figuratio traclus fugien 
tis ignis.Porro multa miracirca hos hatlenus operatur Dcus. 
Actor. Hucufq, Tbeodorus. Hic Theodoras Sacetdos fuit, a- 
yud Conftantinopolim rpibus Adriani & Lconis Romanoru 
Pontificu,qui fidci conftancia,& fciencix gratia, fignorumqj 
-firtutibus pollens,&duotft impcrialiu& infignifi c;uobiotu 
/ludns. f- Facundioru Abbascon(titutuscft,hicfp in Apoftoli- 
tx fedis cdione perfiftcns.bxreticotu venias,& Imperatorum 
«faniam et totmentis aff=c~tus . mentis virtute repicflit.ncc- 
non & Spuffancci gratia pleous.nonnulla opufcula c6pofuit, 
SDter q & fermonf de B. Bartholomeo Apouolo fatis vtilem, 
^ranflstione cotporis eius de Atmenix Indi( proutncia iu Li- 
•paru infula cotinente-QuS Anaftafius fedis Apoftolic? btbho 
thccariusdcgrxco ttanftulit. Qualiter aQt idem factu corpas 
4ecad6 infula Lippari tana poftca tranfucclu .fit.cu lbidcvfqj 
ad annu 8o8.ab tncarnationc Domini fucrit, poftea fuo loco 
^diceodum elt.Nuncad reliquos Apoftolos tran(ramus . 
VivitMfan8iPf>ilippiJp*Jl«li. C»p. LX XXV III, 

EX gcftis eius.Sanchis Phihppus poft afcenfion2 Dni p an 
nos.XQ.inftanterprxdicauit per Scythia cuangeliu. Vbi 
cum tcntus effct a gen tibus,&'ad ftatua Martis cdpelleret* 
•d facrificandu exiit defubcus bafim, in qoa Ula ftabat ftatua, 
iogens draco,& . percuflit filiu Pontificis,qui mipiftrabac igne 
facrificii.Pcrcuflitct duos Tnbunos.qui praterant prouinctx, 
cuius pfBciales tenebanc in yinculis Apoftolu.Dc flatu aut dra 
conis ocs morbidi vehcmenterxgrotarecxperunt , tunc dixic 
Apo&olusoib.Auditc confiliumeu, & tecuperabitis fanitate, 
xnortuiquoq; tefufcitabuntur>& dtaco efFugabitur.Dicunt illi 
pcs Dic nobts quid facjemus.Quibus illc.Dciicite Manc hunc 
& loco eius ctuc£ Dni N. Icfu Chrifti affigite, caqjadorate. 
Tuncilli qui ctuciabanf clamarecfpcrut.Rccuperetur iu no- 
bis virtus,& deiictcmus MattehuncFacto itaq; filentio Apfs 
in nominc dhi aoftri lefu Chnfti diacooc fugautt.ita cj> fcfti- 
uantiflime exiens vltra puf a compatuit,trcs quoqj prxdicus 
snortuos fufcitauit,o£mqi turbam flatu draconismorbidatam 
fanitati reftitutt,ita vt ocs.qui prius petfequcbantur cii pc;oit£ 
tiam agentesrDeum hunc xftimantes adoratent.Ipfeaut per 
Vnum annu tugiter docuit eos ca,quxde Chrifto lunt& mul 
ta millia holum credcntes baptizati funt. Otdinatis aut cleri- 
cis & Epis , & multis ccclefiis inftruftis ipfe per reuclationem 
ad Afiam rcuerfus Ierapoliro commoratus hxrefim maligna 
Hcbionitaium extj«ti.t.£iant qsaq.ibi duf eius filij la«atif- 



fimx, per quas Deus virginummukitudinl «fflutratus". Anft* 
7-vero di.-s obitus lui exortatus eft cleru & ocm populum pir 
dicens vitxfuz terrainum, annorum autcm.87.perexit addd- 
minnm,& in ea ciuitatecorpus eius pofitum cft . 

D* [Anao Rarn*b»Afo(lolo . Csp. LXXX IX. * 

EX geftis eius.San&us veto Barnabas geoere Oprius,qui 
vnusex. 71. difcipnlis erat,(cm Paulu nuperconuerfura 
apprchenderat , & duccns ad Apoftolos narrauerat cia» 
quo c6uerfus fucrat, tantamqjgratia habuit,q>aSpu fcoele 
ctus Apoftolus cii bcatoPaulogctibus prcdicauit,& multa mi 
racula fccit.Cu aut cflet Bamabas in Iconio ciuitate, vifio an- 
.patuit lohanni difcipulo & c6fobrinoeins,apparuit.n.vir fplf 
didus diccns.Conftans efto Iohannes,quiaammQdo non Io- 
haones,fcd Excilfus vocabcris.Quod cum euigilans fc6 Baa» 
nabx indicaffet.rndit ci.Caue diligenter, ne quod vidifti dicac 
ahcui.Na & mihi fifr appuit hac uoclc dns dicens. Couftans 
efto Barnaba,quia xterna pmia percipies, ep q> gente tua refi 
C|fti,& alaro tua pro meo nolc tradiditUCu crgo S.Paulus cj 
Baroaba inAotiochia prxdicaffct,& ad partes occidcntis cap 
dicationis ire difponcret, rogabat Paulu S.Barnabas,vt priu» 
Ciprumad vifitandos parcnt<cs.fuos,& pofica in Hiecufalefi- 
mul trenr . Interim Angelus diii apparuit no£te lcp Paulo di- 
cens.Ne tardes vcnitc Hierufalv.quia quida fratres ibi te exr 
peclant.Quod cu S.Baruabx dixiffer,rndit.Fiat voluncas Dej. 
Nunc aut Ciprum vado,& ibi yita finiens tc amplius non vide 
bo,tn ora pro me ad dnm vt ei placcat miniftenu meti . F.t cfi 
flensad pedes eius voluetet,copatiens ei Paului dixit.NoIi ffc 
re frater,quia fic cft voluntas Dei, na & mihi hac oo&c appv 
ruii dhs dicens , nc prohibcas Batnaba ire Ciprum & multoa 
ihi illuminabit,& martyrtum ibi confummabir.Et cum fic ab 
inniccm difccfiiffent,Baiaabas & lohannes difcipulus eius g 
perantes Ciptum ,multosin itincrcconuercctunt.Secu aQtJtc 
rcntcs euangehu fci Mathfi fuper Xgros illud ponebant , *c 
continuo fanabantur. De Cipro aut exeuntes inueoerunt Ba- 
tie maleficu.que fcus Paulus dudu ad tps iuroinc priuauerat* 
fed prxctbus Scrgii Pauli procofulis fanaucratEt ab eo ptohi 
> biti intrare Paphum, venctut ad locum ubi gentiles viri & fae 
minx nudi currendo coIludcbat.Vnde indignaius fan&us Bac 
cabas maledixit templu,& ftatim pats tcmph cecidit & occi- 
dit plutimos paganoium ■ Cu ergo inde cx iffent in. Salamina 
multos prxdicaudo conuccterunr. Copcnes boc Berie fcditio 
. n£ excitauit , & coQprehcnfum multifq, afflnftu imutiis qusj 
rebat cradere Iudici ciuitatis. Cpgnito auc,<j Euiebius vir rrta 
gnus ppotenfq) de genere Neronis inipatoris illuc adaenerac 
tirouerut neeQeriperetden>» l 'ih.eoru.Etiigates fune incol- 
lo ciiK.nodtc dilaceratum pf uis a fynagoga in HipodromU^ 
ttaxent.Et dcinde foris poita,& ibi circudantes cu crudcliter 
combuflerunt.Impii aut Iudai ncc fic faciati de nece ehjsvra- 
leruntofsa eius,&fctmio plurobeo recludentcs,in marc prxcj 
pitare volcbanr. Intcrim lobaones difcipulus tius cu duobus 
aUis nodc rapuerut ea,& fcpcliemnt 111 quadam cnpta,& ibt 
latueruut vfq, ad tpa Zenonis lmperatons & Gclafii Papx, (1 
▼fq, adannuin domioi.roD.& tuc ipfo reuelatc rcpcruliintg» 
D# fmnB» Lucm Euangtltft* . C»p. X C. 

Hlero.dcilu. virts.Lucas vcrp Mcdicus Aii'hiocefis,vt ei* 
fcripta indicant.Grxci fcrmooisn6ignarus fuit.qui fe» 
m . Aatot Pauli Apoftoli & ois cius peregrinationis comec 
fcripfit £uangcliqm,dc quo idc Apfs . Mifirnus incjuit cu illo ' 
frattf cuius laus eft 111 Euagelip pet ees ecclefias. AdColocea 
fes.Salutat vos Lucas Mcdicus chariflirous.Ecad Thimothcfi 
Lucaseft mecu folus.Aliud quoq: edidit vojuroc cgiegiu,q«T 
titulo Apoftolicaru aclionu pt;notatur,cuius hittona vlq, ad 
bienniu Romf comorantis Pauli pemenit.i.vfq; ad quartu Ne 
ronis annu. Ex quo intelligimus in cade vibe libtu.efsc copo- 
ficfi . Igitut Petidois, Pauli,& Ted;,& tota baptizati Leontf 
fabolam ioterfcriptnras apocriphas,computcmus.Qu_alc.iuest 
vt indiuiduus comes Apoftoli intcr czteras eius res hoc folum 
. ignoraucrit,Quidam fufpicantur quocicfcunqjincpiliolisfu^s 
dicat.luxtaeuagcluj mcu dc Lucx lignifjcare voluminc,& Lu 
ca uon folu ab Apoftolo drdicifsc euangeliir.qui cu dno in cac 
ncnon fuerat.fed a c^tctis Apoftolis.qd ipicquoq; in princi- 
pio voluminis fut declaratdicens.jicuc tradidetuut nobis.qui 
a principio ipfi vidcrunc & miniftri fuerunt fcrmoiiis. Igicux 
euangeltu ficut audicrat fctipfir.Ada Apoftolotu ficut ipfe vi 
dcrat compofuit.Ex prologo in euangeliu ciuj.Lucas Paultim 
fecutus vfq, ad cofclfionS cius feruiuit Dno finc crimine . Na 
ncq; vxorc iiuoa hns.iicq,- falios. 74.aniiorum obijt iu Bithi- 
nia plenus Spititufau&o.Qui,cum la efscnt lcripta euaugelia, 
per Mathseum quidcin Iud;a, per Marcum auj in Italia, (aa 
. cio inftigantc fpu,in Achaix.pauibus hocjcuaitgd.tu lciujiit, 

fignificaus 



Digitized by 



Google 



LlbcrNonus. 



120 



. fignificaa t etiam ipfe in principio aate alia efle dcfcripta.Hie 
ionymus.rbi fupra.SepuIcuseft,aucem Conftancinopolim,ad 
cmam vtbcm.io.anno Cfiftantii AoguftioiTaeiiu cu teliquiis 
iaacti Audrex Apoftoli tranQaca funt . 

J>* tfttrit Afofitlerum dtfcifulit . Cmp. X C I . 

ACtor . Fuerunt & mnlti fandoru ApoltolorG difcipuli 
viti cgregii.quoru gefta ad pleou non reperi.fed cx mar 
tiroloeiobrcuitercollegi.iia. J.kal. Maiiceleraturapud 
Paphfi nataie fanAi Titici diaconi difcipuli beati Pauli cuiut 
in fuis epiftolis memiiiit > ^pnuncians eu fracre chanffimu,ac 
conferuu fun fore in dno.lce pridie nooas Mait Anciochix fci 
Euodii.q vt beatus Ignatius fcribit primus ibide Eps. ab Apfis 
ordinatus cft.Hicquoq;gloriofo rnarcyrioapud cand6 vibem 
vitd finiuit.Itg.t.Idus Iulii apud Macedonia beati Silcej Apfi. 
Qnii ctl ctTct vnus de primis ftatribus & ab Apoftolis ad eccle 
. fias gentiC dcftinacus > pcxdicacionis oJScium gracia Dfii ple- 
nus inftancerconlummauit.&in pailiombus fuis Chriftu glo 
.xificans poftcnodii requicuit.Ice' . j kal.Iuli; apud Galatia bcar 
ti Ccefcentisdifcipuli (ci Pauli Apoftoli.Qui tranfituin Gal- 
lias faciens multos ad fi.de Chrifti verbo ptzdicatiouis eonuer 
tic.Redtcus vcto ad gentecui ipaliter Epsfuerat datus, Gala- 
thas vfqi ad beacu fioc vitas fux in operc dni conrortauit- Itetrt 
pridic nos.Augufti naule beati Atiftarci difcipuli beati Pauli 
Apoftoli.Ite lc.al.fcpc€bns apud Capua via aquaria fandr Pti- 
fci martyiis,<jfuic vn'de anciqs Cluilti difcipulis.Ice.n.kal. 
Iulij;Romx dcpofitio Nouatt rris Thimothci presbyreii.g. ab 
Apoftolis in iidc crudici funt.hom forores fuerunt fca Puden- 
tiana,& Praxcdes facr* virgines Chiifti.. Hec de Apfit&co 
xu difcipulrs ditla lulficiac, nuc de beatis mulictibus Martha 
f.& Maria,q & ipff. Chniii diicipule. & Aploru cocubcrnajes 
fuecut hiftona ex gcitis carii collcda ab inicio ptofequamui> 
Dt vita /*»&* M»rtb*. Csf. X C 1 1. 

EX geftis cis.Bcaca iguut Maithagenere nobilisotta pro 
pago Hieroiolymitano optdo Bechanico fiuccuius vte 
tini fueic Mana & Lazaius. Hc;c ab lufatia DiQ valdc di 
Jexit.hjcbiaicts apicitjus dodla lcgis picceptis lubdiu.cotpote 
uenufta , facie docoia , cloquus iuculcnta , mulicnbus < peii- 
buscoouenicntct erudita.luccr oesmacroaaspiis moribusex 
xellens.charitate rcduodans,caftiratc pollcns,viriles cocaclus 
.oiuo vitabar,oulq lcgitur hancaut vi.u habui(Tc,auc huis con 
tuberoiu fubiifcquiseius patcr Syrix & Maricimx,muluiuq, 
oracu excitillcc egrrgius. Qm poli dilupuloiu dnicoru dilpcr- 
.fion£,Acheoiei\lmcn ciuiu pcxdicaroi fuit fidJifliinus Hxc at 
cii prxrato fratre & (brore triaoppida,Magdaiu.f.& Bcthauia 
vttuq; & Hicrofolymitanc. vrbis paitc luie hxiedicatis matet 
aix poifidebac,& ptz cundis parcntibusDnm habcbac,qra len 
. J"m & ptobitate abundaucioi & potciitiox erac.gazis opimis te 
fctta.Vndc miliubus & ratnulisliiisftipedia lacga mauudifttl 
:b>uebat,c6uiua famofa, m adminiitratiouc dapu valde perita . 
Qra «t facta atTcrunc ciiai>gelia,vbicunq; ad conuiuia iruiiu* 
xus ciTet dns,cV illa iiueielTct.Mattharniui(trabatex moie,om 
Xtiu fcdula holpitatnx pi)flima,o!s ca domefticusq alienigcna 
iVipetucmesaddomu eius.quicqnid pctcbacaccipicbac.Vn c6 
tigit vt ipso dnm hoc agendo diligcrecf pit,& illu hofpitio iu 
fceperit.Ipic vcro qui verus amator oium, imo et verus amot 
*,ca intancu dilcx it, vt roagis in cius domo q alibi dcdinaict, 
impleta pr'ophetia,quxdicit.Qoa(i colonus venturus eft in tct 
ram,& quali viator declmans ad mauendu.O ycrcrclw, q cm 
Jiofpitg hfemc;rBit,& Angdoru pane cibauit.lllummagnum 
itoipite fufcepir.q Angdoiu & holum fufccptor cft,& paftot. 
lllu pauit.qui o€s creacuus pafcu,illu magnii rcgc & dfim , % 
£o\o palmo oia coiiclodic,quemulci Prophccx tk Rcges volue 
xunc videte & non viderunc,audire & no audieiuiit,ipiura ho 
ipitio fufccpit & pautr.res gratiofa & laude digna.Sulcepco do 
xnino idomo, vnaqueqi duaifi lororu Matcha f.& Mana.pro 
pofitura fibi miuiftetiu ageudu, quo magis Deo placercc ele- 
frir.Mana fedens fccus pedes dni aadiebac verba oriscius^t*a 
«i pafci q pafccre maleiis.Manhaauc facagcbac circa frcquetis 
xnimftcriu ciboiujdeoq; q> cale & cih hoipicedomo Inlccpe- 
rat,cura cfi s uma ftuduit illt fetuiie,lai£ mudare.accubitus or 
nare,cibaria pncpararc,fed vid cbatur ci,q> iota ct doinus fami 
Ua fufficere non poflet illi canto boi ad lciuicndu,nili eius fo 
xor ad domeftica cutii fuppleda ci iubiicnirct. Volcbat.n.vt viri 
liter ols cdcio domus dapes prxpararcciccirco ftentantc dnm 
fkupcfat2a,& ci ftipcr hac rc conquercns ait ■ Dne non eli tibi 
curx,q> fotormca reliquic me fola mimitrarc.Dic cigo illi vt 
xne adiuuct.Ac ip(c,qui non efl pcrionaru acccpcor,tiiuerfoift 
/eimentiQ diuctfa ttbi oblata (ctuitia amat,& rccipit, fic offi- 
ciurn vnius laudat.vt altctius non vicuperec . Abhinccx mo- 
Xc faJuator w 4iuctfiw>o bcaoj Maith( fibi gtatu fuficepit ho- 



fpiciu.Quanu remttnetatio pro hofpitalitatis beneficio faylx 
n alo, cuiq; pauperibus & idigentibut miniftranti apud Uc« 
repofiu fit, ex huius fanclx muliens hofpitalitate cfiprobac*. 
Na per amidtiam hofpitalicacis beatx March; fufcitauic Do- 
xninus Lazaruiracrcm eiut a mortc.Diligebat.n.inquic Euan 
gelifia, Dominus Iefut Mattha & Maiiam fotore cms & La- 
zarum.Quem.f.Lazaru fufcitauit ad precetforonun. 
D$ vitA /snSt Mitrtf MMgdmltttf. Csf. X C 1 1 1. 

POno Mana ipia cft mulici illa, qux a Magdalo caftro nfi 
cupau cft Magdalena, ^ o6 fui germinis dienitat,vetfi tt 
patrimonij iura pareutuq; (ucceifitt ipltdida reddiderar.adeo 
vcduplicacus honornois cxcellencia circuquaq; dirTundcrcr . 
Scd quia tetu afifluentia inrerdQ volupras comes fequiC. Ado- 
lcfcenciotis vicx tpa lubticis (iippofuic rcgenda.difcurfibus,fo 
lato pudicitix freno,fed poftmodu diuino afrlata fpu, mentit 
iatuitu in fefe reuerberans.ac pnftinx vitc detiimenu non fii 
ftincns, vt copcric Dfim & crcatoie humani gencris iu dotnfi 
venitTe Simonis,qni non venerat vocare iuftos,fed pcccatoret 
ad p^nttencia, non obfuoru fccicru cnoimitatede lui creato- 
ris dtrfidcnsclemcntia,prcciofoaccepco vnguentoad ipfum mi 
fcricordi; fontc conctto propetauit gradu,corruens ante cle- 
rnenti;dni veliigia,amaricudinecordit per vbcrclachrymaru 
cxaggeraot iontc.Mo* deniq; copundionis tlctibut fui plaf 
tnatotit pedcs cej>it tigare,capillilq; fuc; deuocionis tergere & 
indefin&er ofculis vcrx humiliutis confouere,ac mundiflimo 
fuc. dilcctionit vngueto perungere. Qu; cQ in tali deuotionis 
vngucnto non eilec repudiata,fed potius mifeneorditer fufce 
pta , aufu familiariratisconfifa.ft fuper fan&illimu dni caput 
ptetiofumliquoteefiuditodoris,intant{i vctota dom' ex odo 
ris ftagtaua more aromatQ redolcret.Nihil ore d promes,(ed 
pcr extcrioris obfequii bencficiafuc;c6pudionis flammam.ac 
dilcciionis feruote intimans,ac fi ipfi loqueretur verbis Hices . 
O dne Iefu bcniguiffimc , tu qui oia fcis & Cordiu infpedor 
ct vcrus.qui non vit mort£ peccatoiis,(cd magis vc couucrta- 
tur & viuat.tu ipfeintelligis quid mei d. polcfitgemirus.quid 
lachty mx ab lmmo eruptx flagi tet.quid mcus amarus exorec 
fingultus.Peccaerix fum.immuda,lum oium criminQ labe pol 
luca,fed qa mcaab annit ptioribus c6caminaui vira, ad te do 
minu mcu,quics vitaxterna coniugio, vt malc petdirS rcfti- 
tuas viu,& me de faucibus Baratn demenrer cripias,miferi- 
coiditer liberes,pocenterabftrahat,qui folus laborS & doloic 
Confideras.Quid.u.ex hm6i profeffionedihclionis confecuu 
fit ipfe Dns nianifeftacqui Simoni indignati cur ad (e mulic- 
re pcccatricS permitterec acccdcre, conuccfus ad il lu tfidit in- 
ter ccteta.Amen dico tibi quia dilexit multu , dimifla funt ei 
peccata molta.Qjic. adcpta clctnencia dni(vc Lucas Euangeli. 
- fta delcnbic ) illico pofthabitis olbus ita (amilians eftecla cft , 
vc iplura Dominum non folu mente, fed corpore fequxrctur 
dc ptopthsfaculucibus,vcpocc valdt locuplcx viftum & vcfti- 
tum.ci minirlraus ,impient bipharic domim pitceptum dieeu 
tis.Qui mihi miniftrat me fequatur . 

Dtdifftrptnt tmrum tmm quibufd»m difeifulit. 
Csf. XCIIII. 

EX geftis fanflx Marthe-Cfiq; faucf iffima Marta prxcor 
diaiitcr audica & perccpta fcntencia dni diccntis.OIs qui 
reliquetit patt£ & matrc &c. oes facultates fuas triparti- 
ta partitione diuifit.Prima forori fuc. Mari? Magdalenf dcdit, 
. cx qua ipfa Dfio & ApFis eiut viuti illis annexa prxbutr.Sc- 
cunda parte fratti fuo LazarodcdicTctcia vcro parcc fibi rcci 
nuit ad fubfidiu luu.de qtia faluacori & eius difcipulos du ad 
ea diucrcetent pafccbac.Quicquid vcro reiidui fuit poft Chri- 
fti afcenfione ad ccdos,du multttudiniscredi utiu e:at coi vnfi 
& ala vna,& ncmo dicebat fibi aliquid jppriu,fed crat illisoia 
co a,dctuhc ad pedcsApoftolorum,vc c6i ncccflitari proficeret, 
& iic cfficiiur Mattha diicipuloru condifcipula. Tuuc crcfcea 
tc numero credentiu , crcuit aduetlut cos pet fccuno Iudxorfi 
intin.vt afiinb' (uiseos expclleiCc,& quolda vc PeCtG & aiios 
Apoitolos cuftodix poblicx mancipareur,quo(di vt Stephanu 
lapidarcnt.altos it hcut Iacobumgladio pcnmcrcnt. Quofda 
vcro ratibns impofitos.aicentesa Uttote remis ablatis.vcl gu- 
bernaculis & hmoi nanticis armamctis & oTbus copiis & (ub- 
fidijsdcfoUtos,pclagii1udibu$cspo(ueruiit.Sedquosdiraffui 
cia ludxoium a tinibus fuiselimtnauic,hos diuina prouidcn- 
tia mciionbus locis honotauit.Ditauit villis,caftcllis, vtbibus 
locuplcrau igazis opimis,duauirccclciijs J quos& nunc & itn- 
pcpvtuu ((lcllibus donac roaufioiiitos.Et vnicuiq; proue diui 
na diipoiuitpiooidcntia.pioprius & Ipalisaffignat' tft loCus • 
Siquidc ArclatcdcputatiH Theophimo. Narbona Paulo, Tho 
lolam & VafconiaSaturuino,Lemonicas Marriali,Sarrctonas 
& Aquiuaia £uuopio,C(nomanum,& Biiunia Juliatio.Buu 

ticas 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



•ieas A ultregifilo. ThuronQ Caciano.Lugdunu Hireneo,De- 
iunclionc' Settutio.Auiifica alii Euttopio.Petragoticas Fcoco- 
oi> Vellaicu Georgio.tota Galiia Diooyfio.Singuli* ita tegio- 
nibus fioguli donati funt a Dno pattom,quas viuentes mira- 
culis & v mutibus ornauerunt.Exardefcente igicur ficuc prftni 
fioius Iudxoru perfecutionc contta fidelcs.ab ipfis beata Mar 
tba eu alii* Chrifto crcdenclbns a propriis finibus exterrainaca 
eft & facultatibus priuaca.Quo fando Maximino vni.f.et 71. 
Chrifti difcipulis ctl (brote fua Maria SpiriturTandhis focia- 
uit.vt qui eas olim baptizauerat,ipfe bonatcoouerfationis cx( , 
plo ad regnu ccjoru eas perducerct.Igitut nauim iogrefli cum 
xnultis atiis profpero curfu ad portu Marfilie. peruenerunt. 
Qmtlittr Mnri* Mmg. ducem Mmrfilif emm*rtit,& tifimm 
m demino imfttrmuit. Cmf. X C V. 

EX geftis Marie Mag.Ec cgredicntes nauim.villa ingreffi 
fuBC.Cuq, nemine inucniflent,qui eos hofpitio recipercr, 
inporticu phani gencis illius terrat lapidibu*accuban- 
tes,ieiuniis,& ofonibus infiftenres pcrnodtaueruc Mane fafto 
couenitilla generario praua, vt idoli* more folito facrificaret, 
cui Maria Magdalena aflurgens vultu placido, linguadifena 
verba falutis ptaedicauit.E t admirati fiint oes prae illius fpecie 
4c eloquenriae dulcedine.Scquenti vcro dic quidi nobiliffimu* 
aduenit cu vxore fiia , qui vniucrfx prouinciz praterac vt ibi- 
de facrificarct ficut eonfueuerat. Erar.n. non roodico dolore af 
fli&us.eo a/ fpe prolis diu defiderat; fruftrarerur.cui Magdale 
oa Spicitulanclo plena Chriftu praedicauir , idcoqt faaificia 
dilTuafit. Oes igicur ad ea confluebant , itaqj Marrona prarpo- 
tens compati cxpit fandtoru inopiae , ac per fatellitcs fidos & 
familiates iulfit eis viQualia erogari occulte.Timebaco. viri 
fui feuitia ficgentiu vicioatu perfidia.Quada vero no&e cu il- 
la nolie cu viro fuo quicfceret,apparuic ci beata Matia Magda 
lenain fomnis quaercns cutantasdiuicias hrctcurfanctos Dei 
fame,& Gti,frigore,& nuditatepetitepermitterct .addidit & 
mifericordias fi Maricofuo fuadcre cont£ncret,vc in brcni tan 
ctotu ioopias fublcuace cutaret.Matrona vcro euigilas nequa 
§ aufa eft viro fuo vifionc - indicare, (cquenti die eundem itera 
to vifura afpexit, que & (ecudo cnuclcare diftulit . Tcrtio igif 
nocVs filentio appatuit rtriq; fremcsa & irata vultu igneo ac 
£ domus incenderetuc tota & ait.Dormis ne Tvrane cu vipc- 
ra raa coniuugetquae vcrba mca de Chtifti pauperibus reficien 
dis Sc operiendis cibi poftpofuiceuoluere. Inimice crucit Chri 
jflti varis cibotu potuiiq; generibus ventris cui rcftrta ingluuie 
fanctos Dei permiccis fiti ac fame pcrirc,iacens in palatio pan 
ois inuolutus fcricis,vides eosdefolacos & inhofpitcs.acptae 
teris.nec in aliquo eis c6patcii«.Non fic inique, non fic eua- 
de*,nec quod tfa diftojiftt eis benefaeere.iropune rcres.His di 
&i$ cuanuit.Tunc cfligilans Matrona ingcmuit,& ab imo pe 
ctorc fufpiria duccnsjr.ro eade fufpiranti ait . Drte mi vidifti 
Oe fomniuquodappacuic mihi.Vidiinquit vidi Stnon defino 
admtrari,quid iodc faciemus.Exiftimo ait melius cfle perfua- 
fionibus eius obtcperare,g[ ira Dci fui.quf przdicac>incuttere. 
Itaq; bencfaciam* cis,& rogemus Maria Magdalcna- Deu fuu 
ocare vc poflim concipcrc. Acquieuit ergo vit vtili coofilio Mu 
lietis fandos Dei prarcipicns hofpitaii,& in oibus his ncccfla 
ria crrogaci.Et fic faclu cft.Euoluto icaqi btcui cpe, cognouit 
fc Matroiia beatc Maxiae Magdalenae piecibus concepiffe , & 
gauifi fiiut vniuetfi . . 

Qualittr idtm dnx Hitr»ftlymmm t iy Ucm /»n8m vijitmuit . 
Cmf. XCVI. 

COnfequentei auc riiitineri fuo difponere ccpit, vt experi 
ti poflct, fi verfieflecqd beata Mana Magdalena dc Icfu 
Chtifto dn«> noftro pracdicauit. Qtjod cu attcnderet Ma- 
trona dixic ei.Putas ne Dne mi fine mc quoqi proficifci.Abfic 
Te feccdcnte reccda.te vcaiente venia.tc quiefcentequiefcam. 
Cui vitiuflit vtdomi remaucns cura poflcflionibus impcnde- 
tet addcs £t,quia cu imbecillis cffct,& grauida de facilt pericu 
lu maris incurr crc poflet.Et con tra mulier anxla infti tit,& ff 
xnineo mote nitens in ve(itum,pedibus illius prouoluta cn la- 
chrjmis tandcobcinuit.Vcnicntes igitutadMatia Magdalena 
terras & poffefllones fuas eius tuteUe cfimifetut.Matia vero fi 
gna fancuecruciteoru humetit. impofuit. Proinde necallid' 
x}le ceatator itcr quod cgperanc poffct diuerterc,iufltcienter il 
Ips edocens, q> duce Pctro Apoftoloru principc,& oia q praedi 
xerac ci* dc Dfio Icfu,in notitia ccderenr.ficqi illi plcnlq,ge- 
xuhs A & auro & argcto.ac vcftimentocu mutacoriis oncrati na 
Dcmingrefli func,& Nautx carbafa venti* exponunt.Orta ve- 
tr> 10 mari tempeftate, oibos iu anguftia conftituti* Matcona 
imbccillis,& grauida intra aggtauata eft.cp partus fiii tpa ex- 

flerc.& intct dolores vecrisatq; praeffurascxpitacecoaclaeft. 
ueiuiiui itaq; palpi«bat,& mammatum mauit folacia quaw 



rens lamecabiles vagitu* edebat.ProhdoIor & natuf eft infans 
viuus,& matticida efFectus dt,& eu mori conuenic, cfi qui ali 
menca ricae ttibuat non fic.ad hoc et clamabant Naucc proccl 
la f?uiente.Eiiciacur corpus aoteg^ moriamiir.Nuncj.ji.qoaIa 
tio ceffabit,cjdiu Icus fueric,ed cp mare nihil icra fe fuflinct.qa* 
morcuu fir.cuq; vellenc corpus eiiccre , pcrcice inquic petegtt 
nus parcite,& fi nec macti adhuc ccpid?,nec mihi parcerc vo> 
luerici*,miferemini faltc pueruli vagiencis.Inbumanu eft . n. 
corpus femiuiuu fludibus iniicerc,& abfonu in ta tenero pue- 
rulo ta iobitu homicidiu perpetrare.finitc inqait modicu & fa 
ftinetcfiforiam prae anguftiis in cxcafi pofiu poflicadhucre- 
fpirare.Dixic.ecce procul a Naui quida collis ei apparuir.Quo 
vifo aic, finirc paulilp Nautae,& ^tum volueritis pccuni^coc 
pus cii puerulo ad collg iftu dcducitc,vt ibi falcc poffit tumula 
ri.Itaq; Nautae auidi pccuniae petitioni eius paruere.Eductaqs 
fcapha corpus cura pucro illucdelatu eft.Ec cu prae loci duri» 
tia foucaocquiuifleterFodcrein fccrccion parte colhs fuppofi 
ta clamide corput collocauit,& puerulu mammis eios apponf * 
effufis lachrvmis ait.O Maria Mag.cur ad perditioms meas tu 
mulu portibns Marfib; apphcuifti ? nunquid petiifti Dcum vt 
vxor mca cocip crct ,hac de caufa vt conceptu pcrirct.Ecce pe 
riit,concipiens pcrit& conceptu,quianatucft,vtpereatcum 
non fic qui cnucriacSed ccce,q<t praree rua obcinuic cibi Deoq; 
tuo commcndo.cui omnia mea commcndaui. His dicttiscla* 
mide fua corpus,cum puero ciicumquaq; opcruit , ac perfca- 
pham ad nauem rediit • » 

Qumlittr in rtgrtflu fmtrmm fimm mirmcultft mutrttttm 
itmtnit . Cmf. X C V 1 1. 

TVnc aut Nauta; remis incubut,& itet inctptfl arripiuc.Ec 
cu impelience vento gratiore nauis optato pottui appli 
cuiflet , dato naulo pctcgtinuscgreflus eft. Emerfoq; aliquoc 
dieru itincte obuiauicci bcatus Petrus Apfs.Qtii icifcicans pe 
rcgiinu qua decaufa illuc veniflet.vifo figno crucis humcric 
■eius affixogauifus eft.Nooicn. cpin ptibus vii venerat vctbfi 
Dei praedicatft cft.Cui pcregrinus totu diligfcer cxplicanit.qcf 
fibi cal cerra.q in mari acciderac,& cui*hortaroine qua de cau 
fa illuc vencrac.Qup audito Pecrus aic.Pax tibi frater bn ve- 
nifti.vtili confilio crcdidifti,pcrfeueta in bono,& bii erit tibi. 
Nec moleftc fcras.fi vxoi taa dormiar,fi puerolus efi ea quie- 
fcat.potcs eft.n.Dns cui vult dooa dare.data aufcrre.ablara re- 
ftituerc,& m;toiE tuu in gaudiu conuertete.Ego fum Petras^ 
croqj dux&comet tuus. Tuac inttoduxit eu Hierofolymic 
vbi paflus & mortuus,ac fcpultus fucrat Dns , & ad alia piura 
' loea duxic eu.ondens ei vircutes ac pcodigia,quae fecit in con» 
fpccludifcipuloru dhs lefus. Sic cuolutis btenii vel ampliortt 
tpi* cutriculi* tandC illeaccepta B Pctriliceciarepatriarcca 
rauit, Vt auc nau5 afeendit Deo difponetc Nauti* vehficand- 
b'ad coll£ vbicotp*malietitcupaerocollocaucrarpuenir,quS 
cft vidiflec dedit pretiu Naucis vc cursu fiftetet, iHucq; illu de 
fetrenc,quo faclo vcapplicate debuit,pucru qui more folito fe 
cus littus lofum vencrat>arctia inuoluru lapillulos coachis im 
mifcentC vidit,& qoidna effct admirari nodefincs, fcapha exi 
Iiuit,quecu attcndctct pueralus.qui nunq. tale qutd vidcratex 
pauit,& more catuiino palmulis officio pedu fungentibus.ad 
folita Matris vbera rccurrit , ac fub damide occulce latitauit . 
Tunc peregtinus vtapertius videret.quid efTee acccflit,& pue- 
tulu ftacura: pulcherrimaeviuu,papillafq; mns fuggente mue- 
nit,pannofq; quoS'fupcrpofuerat corpori adco recentcs atqi 
fragrauccs.ac fi injpenica,vel iaarca ex die qoa ibi fuetanc po 
fiti diligcntet fuiflcnt collocatt,con(idcrauit etitaiodorum & 
ita coloracum corpus Matronae , ficut fucrac cum vegccaretur 
fpiracolo vita%quo vifogauifus eft,& pcocideos in terram gra 
tias «git Domioo Icfu Chrifto & beatae Mariz Magdalen(,ca 
ius meritit ac ptecibu* talia fibi nouerat concigifle . 

Qualiter ttimm vxortm itfunBnm ftrbtmttm Mmrimm . 
Mmgimltnmmrttuftrmuit. Cmf. X C V I 1 1. 

ET accipicns ipfc puerum aic.O beata Maria Magdalena 
5 Iztut eflem, q profpcre mihi cundta cueniflen t,fi mu- 
lierrcfpirarecG mecu repattiate valerecEquidC fcio.r^a 
tu pucrfi dedifti,& I hac no(3c p bicnniu pauifti.mrem quoqt 
potetis tcftitnere priftina; fanitaci, Ad hcc refpitauit & qtiafi a 
fomno cuigilas ait.Magni cs metiti B. & gloriofa Maria Mag 
dalcna.q in ptus mci pif fluris implefti Obftetricis offrn,& ia 
oibus neceflitatibus mcis intuitu pictatis ancillae cxpleuifti fcc 
uitiu.Quo audito,admiraos prgrinos ait. Viuis ne multer dile 
cla.Cui illa.Viuo aic cqde viuo,& nuc de pcgrinationc dc qua 
& tu veuifti vcnio.Et ficut btu Petru Apfm duce & comitc oi 
bus locis habuifti,fic cgo vna vobifcu cu B.Maria Magdalena 
duce &comitevbiq;fui,fingu!aq; pfpcxi,& c5'pe£ta memorif 
«fimcdaui. Et iucipics oia loca & miracula , q vir pagiatac & 

viderat 



Digitized by 



Google 



LiberNonus. 



121 



ViJerat adeo ptane, & euofuteeiplieuit, cpnecin vnoarticulo 
deuiauit.Qitid plura.Pcregrihus reccpta coniuge fua fana & in- 
coljmicumpuero nauem Ixtus cohfccndit,& naucis oibus,qui 
flderanc cun£u quz fibi contigeranc enucieauit. Paulopoft Mas 
filix porcui apptteiierunc. Et ingreffi beatam Mariam Magdale- 
nam cum Difcipulis fuis magn;gtntium mulcirudini przdican 
tem inuenerunc,ac pedibus iuis ptoaoiuti dizcrfk.O beata Ma- 
ria Magdalena maguus eft ille , quem in terris praedicas \ Deus 
tous credimus,& cofitcmar q» prxtar ipfum non eft alius Dcus. 
Etce nos & omnia noftra in manu tua fumus , fiat de omnibus 
il cut vis. Etflarrdrircs aftantibas omnia , qux fibi accideranc, a 
beaco Maximino baptizati funt.Sicq; Idolorum (dificia diruen 
tes in nomirre ptfmini lefu Cbrmi ecclefias ftarueruc. Ezgeftis 
fan&r Marthx. Tuc territerium Aqucnfeadeunt & icitinijs, ac 
pfecibus infiftcntes, populum inctedulum miraculorii (igius,& 
przdtcationibus ad fidem Xpi conuerterunt.Dhsaucdedit fan- 
&x Mirchxfuperxgros fanitacisgraciam, & diuinx pdicatio- 
11 is facundianttPfedicantibus ergo beato Maximino & Marcha, 
& Maria.maxima pars populordm adChriftum conucrfaeft. 
D< Dfmtone quem Marth* ligsuit, populm tecidit. 
G*/>. X C l X . 

ERat tiine fupcr Rhodanum incer Arelacen & Auinionem 
ingens draco , cuiui primX partes vfque ad medium aialis 
fbrmam przcendcbanc , reltqua corporis in pifcem definebanc. 
Hic multos cranfcuntes,& fuperucniftes occidebat: Afinos £c & 
Equos perimebat. Naucs quoquequxperRhodanfi tranfibant 
fubuercebat, veniebanc igitur fzpe magni populi cu armis.nec 
illum perimere ralebant, qrn proicdus a nemore in flumiae la 
tebat.Erat crafsior Boue Iongior Equo,fcd & caput habebat Ieo- 
ninum, dcntes Vt gladiusacutus, comasequinas.dorfam acutu 
vt dolabram,fquama$ hirfutas,&,vt rharabus fcindentes, fenos 
pcdev,vngoes vrfinos, caudam viperca.binis permis vtraqj par- 
te municbaf.vft nec iaculis.nec vilis, qbus irapetebafarmisce,- 
debat.Tantae fcrcbatur fortitudinis,vc 1 a.Leones aut tot ide Vt- 
ios immanis bellux crudeliure, vel xquaret vel fuperarec. Cu 
«utemeam incolx regionis iiliusaliquatenus cuadere,vel fupe 
xare nequiflcnt.fama prxconizante audierut virtutum infignia, 
qux perbeatam Martham Dominusoperabatur,&fcftinatovc° 
nerantad eam humiliter togantes, vtnneseorum vifitate,&a 
perniciofo Dracone , qui nimiseos infeftabatliberaret , quibus 
landacompacicnsad locum defignatum deChriftioominis vir 
tutc confidens proficifcicurcxcerminantcrn exierminatura Dra- 
conem,rcpperitcumin ncmorecuiufdam hominis, quemreces 
occiderac incubantem,prxdamque fuaih deuorantcm, tunc ho- 
fpita Chrifti nil perterrita propms acceft'c,& afpcrfione facratx 
«5 fecum tulerar aqux malignam beftiam perfundens, & fignu 
janftr crucis.q prxferebat obijciens, Draconem adeo reddidit 
inualidum & ftupidum, vt nec valerec procedercnec l^aitie; qc- 
ciuam excrcerc.Prxftitit itaquc vi&us inftarouis nil virium ha- 
c>cns, & fanftirtil morata piopriocmgultfcu&isadmirantibus 
eius triuraphum, quc c;perac colligauit.Qui procinusabomni 
populo lanccis,& lapidibus cft obrutus.Nucopabatur afitab in- 
colis Draco illc Tharalcurus , vndc locus ille deiuceps vocatus 
cftThara&urut, qui antea vocabatur Verluc.i.nigerluons,eo <j> 
ibi eflfent condenfa & opaca & nigra.Eracaucem Draco de quo 
diximus.vt prrtabaturde gcncre illius.qui vocabator in Iob Le- 
uiathan, & delcendcnt per marc de Galacia Afix, gencrarusa 
LeuiatKao.qui eft ferpes aquofus,& ferocimmus.&a Bonacho 
alali.Bonachum.n.anirrml Galacixgignic regio, qct ftcrcore fer 
«iente,&vrer>te fuosinfe&atores (ubrnouer.qd p. fpaciu iugeris 
veltc fpiculu dirigic,& quicqd cetigerirvelut incendm pcrurtc 
De Auftetiistt vttdillins. Cmp. C. 

POftea mulcis pctitionibus nobilium & popuiarinm eiufde 
patrixundC acquiefcensex voluntate magtftri fui fandi 
Maximini,& liccncia fororis fux Marixmagdalenx beaca Mar 
tha remafit in ucris orationibus,& vigilijs.quamdm vixit ibi- 
dem petfiftens, quot labores,qnotanguftias,quotaegritudincs, 
quantas pcrfecutioncs.quantam tamis inediam libi fuftinueric 
quis valeat explicare? Nam in primis? anuisglandibus,& ra- 
dicrbus,herbifquecrudis,& pomis ifiueftribuscorpufculum fu- 
ftentans porius.q reflcicns victiranit.Poftea coadunato fratram 
'& fororum c6iientu,& x|ificara in honore dni noftri Iefu Xpi 
& beacaeMarix femper vtrginis marfma bafilica.fatis lnibi du 
ram &auftcram duxit vitam. Hiemis rempore pellicia contege 
baturouina fubiedo vili paliolo. in xftate tunica & bitroin- 
ducbarar, cilicioad carnem ex more cohzrerrte, nudis pedibus 
inccdens albam ex piliscamelorum miCram capici luperpones, 
cingulo nodofo de letis equinis, faf:to,alou m intanru m coartas, 
- vt vermes cx cbrrupta & pu trefedta carne fluerct. Excefis fblo ra 
mis arborcis,aut vitcis,iapide procecuici nibiali captcifupcrpo- 
SpcculuM Hiftoriale. 



fito fubiedo , lacco cilicino tantum ineumbebat . Nurrquam a 
praccibus,& obfecrarionibus vacans. Bonis icaque femper ope- 
ribus occupata,& hofpttaliute, quam apud Bethaniam fpecia- 
lircr exercuerar,Deo & horrnnibus intautum placuit, vt multc 
populomm millia per eius laudabilcm pizdicationcm & fan- 
dam conuerUtionem,'qua mrrabilisomnibusappaiebat,fidem 
Chriftianx religionis fufciperent, & baptinni facri gratiain 
confequerentur. 

De SmfcitMtitnt iumtnit, etnuerjione mque in vinnm. 
Csp. C 1. 

IGitur cum apud Auinionem-antc fbres vrbanas in quodarrt 
loco ameno inrer fluumm Rhodaniegregia Chrifti difcipu- 
la ianaret xgros fibi oblatos,& prfdicaret,eccc iuucnis,qui crat 
vltra flumen vidic circa gentium cateruas fan&am aulcultan- 
tes. Et animatus eam viderc &audire , nauigio carens fluuium 
tranfmearecupiens, naure nudacuscccpic.Qui cum iam rac- 
dium cepuiflccaluei , (iibicoveloci curfu fcrocirtimi fluminis 
incerceptus fubmergicur raptusin profundum. Qnid plura,con 
cutruntmulri nec luccnrrunt. Ettota dieilla cumaciuibus, cu 
nauibus qiixrerecur,ncc reperiretur, fcqucnti diecirca nonam 
inuentum exanimati iuuenis,corpus,ante pedes bcarae Marthx 
cum luctu expouitur.MozJamula Chrifti corde companfta fu 
pcr hisadmonuic populum, vc folo proftracus Deum exorarcc, 
quaccnusomnipotenti virtuceiuapuerunra morruis dignare- 
turexcrtare, led & ipfa iuxra defunctum in modum crucis in 
oratione profternitur.deprccans ac diccns.Adonai Icfu Chr: ftc, 
qui tua fanda inxftimabili demeniia fracrem meum Laza- 
rum dilcdum tuumolima mortuis fofcitafti, qui tenes claucs 
mortis,& vitx, qui morti impcras,& a facie tua fugit,qui mor 
tuos reuocas.ad vitam refpicc benigiiiflime Domiue ad preccm 
& fupplicationcm Ancillx tuz&circunftantium, &animam 
in hoc iuuenilereuerti iubeas cadaucr , quatenus prxfences, & 
futuri vidences,& audicnces magnalia tua perfcfto corde credat 
in te,teque faluaroterri fuum fequautur.Hac oratione completa 
famula Chrifti de tcrraconfurgens pueri manum apprchcndit 
& dixit.In nomine domini Iefu Chrifti o iuucnis a morte qua 
detineris viuus aflurge.ftatimquc puer lanus,& incolumis fur- 
rexit,& baptifmatis donum in nomine fancrx Triniutis confe- 
cutus eft. Eodem tempore Mazimmus Aquenfis Epifcopus, & 
Trophimas Arelaccnfis,& Eutropius Aurafirenfis, tres ifti reli 
giofi Saccrdotes domini vifiutionis caufa commoniti, fic cft vt 
alterutrum fcfe ignorarentad eara venerut & fanftis eius pcci- 
tionibus annuences,ecclefiam quam in note Iefu Chriftieiufq; 
genitricis honore conftruxcrat.id.kal.Ianuarij dcuotiflimccd- 
fecrauerunt.Completa fanctx dedicationis, vt folene eft, confc- 
cutione.ventu eftad refrdionis horam.fed intcr pradedu vinfi 
defecit,ad quoru pnria dmina virtus aqua in vinum conuertit. 
Dt c«nutrf*tiont MmtU M»gd»len* in dtferto. 
CMp. CII. 

EX geftis eias . Ioterea fanfta Maria Magdalena cum diu- 
tius verbum domini prxdicaiTet, maxitneque cum ad eius 
notitiam perueniflec, q? Apoftolus mutieres in ecclcfijs ncere 
prxcepiflet, conccmplationi artius vacarc defiderans , monente 
Domino nd heremum afperrimum fecontulit,& in loco Ange 
licis manibus fibi prxparato per 10. annosomnibus hominibu* 
incognira, & cceleftibus cantum fomcntis refccta,in Dei laudi- 
bus,&orationibus permanfit. Eratautem fpelunca,in qua ma- 
ncbat fupcrcuiufdam afpcrrimi montis radices , cui necaqua- 
rnm fluenta, nec herbarum , vel arborum fblatium erat, vt pcr 
hocChriftus oftcnderct, q> dilccSricem fuam non terrenis , fcd 
cceleftibusepulisfatiarec.In hacigicurcripu permanens qua- 
que die fcpcies canooicis horis Angelorum manibus in xchera 
leuabacur,& c^leftium agminum concentus dulciflimos eciam 
corporeisauribus audiebat , hifque fuauiflimis dapibus fatiata. 
per manus itidem Angelicas ad eundem reuocau loccllum , in 
Dei Iaudibus perfiftens, corporcisalimentisnoii indigebat. Sa- 
cerdos quidam rcligiofus fingulisannisquadragefimam in fo- 
litudinc perficiebat.hymnifque &orationibus in multacorpo» 
ris abftinentia vacabat . Hicad n.ftadia przfatx fpeluncx, 
vicinam fibi cellam iuxufbntem conftruzerat miraculumjpr- 
fus ignorans.quod de beaca dile&a fua Dominur ficiebat.Qiia- 
dam vcrodie Dominusoculos eiusaperuir,vidicq; qualicerAn 
gelidefcendenres fuperlocum in quobcaramorabaturconfifte 
oant,& cam in fublimc cleuantes.poft horz fpacium ad eudcm 
locum cum diuinislaudibus rcuocabant. Vcrum quialongius 
diftabat.quid Angeli ferrcnr & rcfrrrenc fcirenon potcrat.Tuc 
coepicoratrotiibus iniiftere, & vt fibi rautxvifionis vcritas ple- 
nius innotcftcrec,Dci clemenciam cum lachiymis ccepit inuo- 
care. Maneaucem fequencis diciaudaci deuocioncad locum 
properabac, cuoque ad vnius iafhim lapidis appropinqua- 
Tomus Quartu*. Q^_ ict, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



let.cceperant eicrura ctun pedibai hebercere, & timore valido 
eius prxcordia anhelare, cumque retro rediret vfum ambulan- 
di crura cum pedibus prxbebant . Et fi vcrib tramite ad locum 
pnecedereconareror, languor corporiseum & hebetudo prohi- 
oebat . Tunc mtelligens fllad fecrctum efle ccelefte myfterium 
ftetit , & inuocato falnatoris nomine elamauit . Adiuro tc per 
Deoro viuum, rt fi homo es vel rationalis creatura , qax in llla 
fpelunca habitas, mihi continuo refpondeas, & ftarus tui mihi 
veriratem edifleras. Hac adiuratioue terrepctita iliicobeata 
de Ipclunca refpondens eum ptopius accedere fecir, eique Ma- 
liamiilamin Etfangelio famofiflimam peccatriccm feefledi- 
xit.fafirque fui hiftotiarn quam quxficrat cicxplicauif. Et ad- 
didit,quiaa Domino meo mihi eft reuelatum, g> inter homines 
dc hoc fceculo migratura fum,rogo vt beatom Maximinu mox 
•adcas,& omnia qux videris, vcl audieris ex ordine iih noncia- 
re ftudeas.Proximo igitur die pafca* tempore matutinorum ora 
torium fuum,quod ipfe (ibi conftruxit folus ingrediacur,& me 
in Dcilaudibusillucfubueftam per Angelicum minifterium 
inucniet perfiftcntem. 

DttTMnfitHtiufdtm,t}fftpuUhrt. C»p. C 1 1 1. 

SAcerdositaquenemincra prorfus videns,audicbatvocem ta 
lia refonatem, & Aagelum potius audire videbatur qoim 
hominem. Cumquc plura loquens, & intetrogans nullum 
vltcrius refponfum accipcre poflcc , raox beatum Maximinum 
adijt.eiqueomnia ex ordine nunciauit.Qui Deo gratias imme- 
tas agens,ante illucefcentem dominicx refurrefttonis auroram, 
©ratorium fuum ingrefTus.viditbeatam Mariam in choro An- 
geloruro, qui eam adduxcrant adhuc aflantem tanto fplendore 
circundatam , vt totum oratorium lux lucediei clarior illuftra- 
ret. Cumq; vir Dei circa ianuatn fubfifteret,viditchorum An- 
licum afcendere , tc iilamin medio ftantem expanfis mani- 
sorare, fic eleuatum inaera, vtduocubitiinterterra & eius 
corpuiculum interefle viderentur:cumque propius accederetre 
pidarer, illacuius vultus ex continua vifione Angelorum vltra 
radios folis radiabat.leuirer eum vocauir,& Sacerdotesocmque 
dernm conuocare rogauit. Qtiibus prxfentibus corpus , & fan- 
guinem dominiab Antiftite porrcfturacuro maxima lachry- 
marum inundatione fuicepit , & omnes circunftantesattcnrius 
orare commouit . Deinde toto corpufculo ante crepidincm alta- 
lis proftrato.fanfta illa anima ipfo dic rcforrcftionis ad Domi- 
num migrauit.alibi vero legiturtranfifTe o.kal. Augufti.Quod 
ideo iorte dicitur,quia tunc cinfdem trafitus memoria celebra- 
tur,vel fortafle dics refurrcftionis fiue pafchz poteft hoc accipi 
generaliter pro dominica die. Poft eius exitum iantx fuauitatis 
odor eflerbuit. vtper7.feredies fequentcs, ab ingredientibus 
orarorium fcnriretur. Cuius iacrum corpus beatus Maximinus 
aflumens,diuerfis conditum atomatibus iu honorifico colloca- 
uit maufeolo.conftruens fuper ca membra beata mirabilis archi 
tefturxbafilicam.Monftraturaurem (epulchrum eiusex candi 
do marmore habes, &fculpcum in ipfo qualiter ad Dominum 
in domum Simonis veneriti & officium humiliutis*vngu£tiquc 
ei inter conuiuantes.flcrc non erubc(cens,obiulerir. 

D« anim* tiut qutm vidit Marth*. Cap. C 1 1 1 1. 

MAndauerat autem Maria per beatu Maximinum Mar- 
thx (brori fux.quoniaro cam in proximo vifitarcr.Qd 
quidem promifium non fupereft in corpore fed ia de- 
funfta compleuit . Euoluto poftea breui fpacio,t>eatus Fronto, 
Petragoricenfis ) & Graftus Georgius Velliacenfis, illcf.qui mor 
tuus ruerat & reuixit, a proprijs locis,& fedibusciuibus eorum 
prxdicationcrn refpucoribus,tuncciefti,adciu(a , em Marthx p- 
lidium cum acccfliflcnt, & per aliquot dics cum ea morarentui 
cius precibus Deo fufis reconciliati funt ciuibus fuis.Illa autem 
fanftum Frontonem fecrctius alloquens.habito cum eode qui- 
bus voluit,& in quibus exceflifli fc meminerat confcflionis fa- 
cramentOitranfitus fuidicm imminere uihilominuseidcm pdi- 
xit. SanftusaCt prxful eifefe promifit aflucurum ad euocatio- 
nis eiusdiem.fi fie placerct diuinxordinationi. Iptaitaqj bea- 
ta Martha cum holptti fuo Chriflo per ola placeret,ille merito- 
tum ei ftipendia reddcrc volcns , innotuit ei fpacio vnius anni 
antediem fui exitus imroinere, cumque per totum fetc annum 
Febnbus agitarerut,ante diem oftauum fux refolutionis Ange 
licoschoros fororisfux MarixMagdalenx migrantis animara 
forentes in ccelum audiuit. Qdomni conucntui iuo ftatim pa- 
tefecit dices.Congratulcmurocsin L)no gratias agentcs digna 
tioni diuin;, quia Marixiororis mex aiam pcr Angclicum roi 
niftcrium adpoIIicitasfedestiaiiftulit.RccordarcautdulciiTima 
loror promiflioois tux,qua te fpopddifti me vifitatura.fc viuas 
ine, ternu cG vero Diio Iefu Xpo , fed nd fefcllit Maria Martha. 
Na poft oftauG die( v t ita dica ) fecu ad Paradifi fcjicirate attra- 
Xit ca . Siquidcm oftaua dic a tiafitu bcat; Mariae Martha cce- 



pit plus folito graoari languorc,Ieftoque procnmbctu,fratres te 
ibrores de (aneta religione Chriftianx profeflionis tcnendaco 
moncfacicns, & horuas , cotam ipils rcs ecclefis difponens, & 
aflignans,& vc fccum petuigilarent vfque ad exitus horam prfc- 
cibus,& ofonibus infiftentes oblectans,(tcut & fecenjnuEt poft 
collocutionis vetba, dominici Actamcnti coione fefc munioiu 
DtFfliciiUutrsitfitM. C*p. CV. 

NO&e veroroediaante tranfttus fui hotam fomnodo» 
pretsis frarribus,& illis, qui circa illan «xcubabat cum 
luminaribus perfonis, turbo vehemcns cxcitatus ab eo, 
qai (anftis omnibus inuidet hoftc maligno violea ter aftus.7^e 
teos non modicos,& tres lampadesextinxit.IlIicoramuU Chri 
fti turbam ccrribilem Spirituum malignorum antc fe cernens 
orare ccepit.Mi patet inquit. Hely mi hofpes chari(sirne,c6gre> 
gati fuut ad deuorandii me feductores mei.fcripta unentes ma 
lorum,qu; gefsi, vociferanrcs, & dicentes, Deus dereliquit ca, 
perfcquimini & compreheodite eam, quia non cft, qui liberec 
. eam.Hely ne elogeris a me. Hely ln adiutoriurn rned intcndc, 
delifta iuucntutis mee. & ignoranrias meas ne roemineris Ado- 
nai.Adcuius (bnitQ vocis, qui dormicbant excutiuntur fomno, 
volentcfquc lcminaria,qux miniftrabantur cxtinfta rurfus ac- 
cendcre , dum de domo tranfeunt ad domum proximiorcm , & 
indc ad remotiorem ignem petituri, morafque faciunt io eudo. 
vidic beata Martha fororem fua Maria Magdalena occurrent£ 
fibi, facem igncam manu tenentcm,cx qua oes lapadcs,& cerei 
mox accendunt*.Et«du altera jpprio noie vocaret altera,ecce Dns 
Iefus Xps adeft.ille cj. nnfquam abe(t,diccns.Veni dilcfta quon 
da hofpita mea.Nunc tc decarnisergaftulo transfera ad ceji pa 
latiu,vt ibicu fanftis gaudcas xternafr.no ficuthofpita vfad- 
ucna.fed licut domeftica fidelis.ficut cociuis fcoru.Sollicitemi- 
hi meifqi miniftrafti i tcrris.hofpitio me (ufcepifti & refccifti. 
It.cdda.ubi pro tpali miniftrationc mo o5mcxcedete btitudinfi 
Vt vbiego (um.illic fis mecG, q roihi miniftrafti,q frcuta csme. 
Confolarioms vcro gfam <| tibi dcdera,ad eoru (alute quoseru 
dieras,ncc aufera a te.nec imminuam,cjn potius multiplicabo, 
deuoteq; venictctad fepulchru tuu amore tuiclcmctcrexaudia 
iuftifq; eotu petitionibus cftcftu trtbues, expeda nucmodicu, 
qm ! ^pximo venies ad me.Intcrea rpucrtetib',^ jp lominaribus 
accedcdis cgrefli ruerac,eratmiraculu viderelucernas,quas ex- 
tinftasxeliqrat fucccnias ieuenifle,miratibus cuftis,& qualitcr 
id aecidifler intcr fe coicrctibus, fca Dei pattdit ordinc rei(quos 
(anftioris vit? c6gruerat)frib*,diuina pateiacies vifitationf.TQc 
deferri (epcepit retro bafilica fubarbote quada, & fubfterni (2- 
bi cinere* iparfim inftar Crucis paucis palcis. Et recubaos ciiicio 
/anftx Crucis lignum prx oculis habens horam exitus intenta 
ccelo ptxftolabatur. Cunftisitaquecircunftantibusfanftisora- 
tionibus occupatis, dominicam paflionem prxcepit recitari t 
quam Hebraice lcripram de partibus Hierofolymitanis fccum 
attuIerat.Qua iccudo perlcfta.leftore.Pater in mauus tnas com 
mendofpiritum menm , euangeiica narrationc profequente» 
Chrifti famula in doroino dormiuit.7.Kalcn.Ianua.tf. Feria.ho- 
ta diei j.peraftoxtatisanno.70. 

D* gltritfit tiufdtm exequijt. C*p. CVI. 

HVius exequiascumomnt deuonbne procuraucrut ipfiut 
comitcs, &alumni viri religiofi.f.atq; famofi domeftici 
eius Eudochius,& Sinrhex,& Germanus, & Epharas, & 
5oftenes Pauli DifcipuIi,&Trophimi comitcs,& Parmcnas.qui 
foit vnus ex 7. Diaconibus ecclcfix primitiux , fed & Martilla 
beatx Matthx pcdiflequa.quam de foote (anfto fuicepcrat, mu, 
liet.f.illa qu? extollens vocem de turba dixerat ad Dnm Iefum. 
Bcatus vcnter.qui re portauit ,& vbcra qux fuxifti.Ifti cu mul- 
tis alij s.qui cognito ttanfitu fanftx fceminx fuperucueranr, cit 
ibi trjduocumccteis.&luminaribus perftitiflent, die dominica 
dum eius cotpori funcris obfequium prxberre velI6t,& ali j pfal 
mis.alii lamentis iotendercnt , ccce hora tertia apudPetragori- 
cas (acrarum miflamm folcnia cele^ranti , iam lefta cpiftola in 
cathedraantealtaredormitanti ,in ecdefia fua beato Frontoni 
Epo apparui t Dominus diccns ei:Dilcfte mi Fronro,fi vis implc 
re q hofpit; nf x Marthx polliciras es , veni feftinanter ad eiut 
exequias coplendas,& fequereme. Quo difto momeotaneo ra- 
ptu TharafconQ ambo cranfuefti , diux hofpitx ingreffi bafilica 
cu alijs circa fanclum corpus pfallcntib.plallere cxperunt,& to 
tC obfecjuiu tcnentes in manib.codicesa principio vfq; ad fine\ 
alijs rndentibas,& fuccinncntib.percgetut, &anibofanclxmti 
lieris glebam baiulantet 111 fepulchro depofiicrunt. Dum hxc 
aguntureccediaconus Perragoricenfis ecclefix finicis cautibus 
clcticorum ad pronunciandum euangelium paratus fanftum 
AntiftititS.que in cathedra profpicit dormiuntem pulfjt,benc- 
diftioncm ab eo legcdi petens . Sed fanftus adhuc fbmno dc- 
pteflusnullum refponfum dar. Miiantibus cunftis cur fanftua 
1 Epifcopus 



Digitized by 



Google 



Liber Nonus. 



122 



«pi/copus tl tas moras faceret,iterata vice pulfans, tandera quafi 
dulei fomno euigilas ait. O fratres quid egiftis.quid me fic ex- 
citaftis.Rcs mira nobisaccidit,quam veftrx dilc&ionicofircor. 
Dominus noftcr lefiis Chriftus perduxit mede prxfenti loco 
«d exequias hofpitx fuac Marths , quam & fepulturx cradidi- 
snus,ficut illi viueci quondam promifimus.E t vt me fanftz mu 
lieris exequijs incerfuifle cognofcatis, mittite qui afterant anu- 
ium aureum & cyrothecas,& cnfeas,quas dum ad deponedum 
in fepulch.ro lanctum corpufculum me coapurcm illius ccclefie, 
Sacriftx comroendaui.SecTdumexirem de ccclefia.ncc anulum 
aec cyrothecasobliuione prxuentus,ab co cui commiferam rc- 
pctij.occ recepi,vobis excitantibus euigilans.Mifli finc dilatio- 
aic nuncij.ficut fan£tus prc,dixcrat rem accidifle feriatim cogno 
ucront , & arralum & vnam de cirotecisattulerunt . Nam alte- 
ram fecrctarins.ob icftimonium cantx rei tcnuit.Refercbat bea 
ms Fronto fratnbus.cii debeatx mulieris fepultnra facerct men 
tiontra.Poftquam inquit eam fcpulchro condidimus, ab eccic- 
fia iam exeuntes nos uifecutuseft, quidam frater eiufdem loci 
litteratus, & intcrrogauit Dominfi quis eflct , vel vnde vcl quo 
nominecenfcretur.Cui ille nil rrfpodens oftendrt codice qucra 
snanu tenebat apertu, in quo nihil aliud (criptnm erat.nifi ver- 
ficulus ifte. In mcmoria ztctna erit iufta hofpica mea, ab audi- 
tumaiond timcbit in die nouiflimo.cum vcto cod ccm reuol- 
;Uiffcc cunftis fblijs idcm rcppencinfcriptum . Vnde fatis patet, 
<juia merito in memoria xterna Angelorum , & hominum eft 
iufta hofpita Chrifti,& abauditu malo non rmcbit.quadoma- 
iedi ftlone digni audient, Difccditc a me malc di£ti. 
Dt Itce fipulckri,& dt cemitibm eius. Cap. CVII. 

QVanci vero beata Mattha fic meriti miracula compro. 
banr.quar fuper infirmos, tunc & deinccpsad eius vene 
raBile (unt exhibita fcpulchrum.Nam vc de multis pau 
*a rcreraraus . Clodoueus, qui primusde regibus Francorum & 
,Theutonicorum per boati Remigij prxdicationem Chriftocie- 
didic,& baptifmt (acraraentum lufcepit.cum graui renum vexa 
xetur incommodo, comperto fama vulgante, q> quibufcumque 
■moibiscomptcfli fanarentur,ad famulx Chrifti Maufeolum fe 
ftinus cd perrexit,& falutem (e ibi reccpiflc gauifus, locum il- 
Jum regia munificentia ditauit, & tcrtas & villas , & caftra per 
ambitum trium miliiariorum ex vtraquc partc Rhodam per 
(eftamenti cofcriptionem anulo fuo roboratam,eidcm locp de- 
legauir,& ccdefiam locumque ab omni fubicft.one laicalis, & 
Jxcularis poteftatis liberum cfle conftituit . Idem autem locus 
lantx venerationis,& religionis eft habicus.vt non impune fe 
-rat.fiquis aliquam ibidem violcntiam aut iniuriam furii , per- 
iunj , commaculationis illicitx,rapinx fcu fraudis adinifcnt,di 
uina ptotcgente defenfione, locumque fancjum confcruantc. 
Martilla autem & Sinthex & Epaphrascaftiflimi & Apoftoli. 
ci viri Sclauoniam perrcxcrunt. Et prxdicantcs Euangcliu Chri 
fii pcrfeuerauerunt in bonisopenbus. Martilla vero poft cxcef- 
iiim bcatx Marthf .to.annis fuperuixit,cuius vitam non paruo 
ToJumine hebraice confcripfit, quam cgoSinthcx mulu prx- 
jnittens latine tranfcripfi . Euchodius autem & Gcrmanus, & 
Parmenas, & Softenes beatx.Marthx comites , & aluroni.quo- 
ad vixerunt ad (acratiflimam eius fcpulturam prouigilantes, 
ibidcm bcato fine quicuerunr. 

Dt Stetrdett btmtt idsrU miracuU n»n trtdtntt . 
Csp. C V 1 1 1. 

EX geftisfan&x MarixMagdalenx . Poft tranfitum vero 
multis beata pcccatrix ciaruit miraculis , vnde vidimus 
cjucndara Sacerdotem Cefarauguftanum Paulum nominc, qui 
non (bium beatx Marix Magdalenx prxobus fc commenda- 
re.fed etiam his omnibus.quxde ipja veracitcr refcrcbatur, in- 
ftin&u diaboli fidem adhibcrc hon potetat.Hic icaqi cum quo- 
dam die fupcr equum,quem (atis quictum habebat.jp fuis ne- 
gocijs equitarct, more rapidi animalis equus pcr diuerfa curre- 
ie,infanirc,& pcr fcopulos,& acnta frutr&a,foueas,&dumcta, 
itagna,& flumina,& incognitas hominibus fcmitasparuipen- 
fis babenis ,& frcno.fe & lcflorem fuum abducere ccepit.Sacer- 
dos autem in incerto vctfabat vtrum deequo defilirc, aut fefe 
fuper eum firmare dcbuiflet , cum vtrumqucfibi pcrniciofurn 
du bitabat.cum (ic iam dc vita diffidcns duccrctur , tecordatus 
eft non (ine beatx Marix MagdaJrnae mifericordia &meiitis, 
.q> relationes miraculorum eius non crcderct , & cismuliot cs 
pcttinaciter obuiaflet . Adcordis itaque tiii fecreta conuerlus 
-hxcintra fe flcbijiter aicbat.Mea culpa Maria Magdalc.ua ma- 
ter mifericordix.q» tua fanfta mitacula non credidi, q> eis mul- 
totiens obuiau), fcd fi prxcibustuis Domiua mea chariflima de 
inftanti exitio mc indignum iamulum tuum liberaueris , ma- 
gnalia,qu; per ce Dominusopcraiur fidcliter rcfcram,& mc fan 
«jiflimo prxfidio tuo, fpeciah vcuo & deuotione commitum, 
Speculum Hiftoriale. 



Vixadhuc verba cSpleuerat, & equos taflguineas fpumasreij* 
ciens,plus folitoccepitmanfuelceie.&omiiia pracpitia & lo- 
ca afpera ad fiu vol uniatem Domini dcciinare . Mox Sacerdos 
Dco & bearx Marix Magdalenx gxatias agens,ad itcr quod ccj 
perat redijt.Sed vix pcr vnam dietam rcpetijt.a quo ab hora prt 
madiei vfque ad tertiam equo ptxcipitaotc diucrterat . Hunc 
ad beatx Dei dile£cricis cumulum hxcomma cum lachrymis, 
v:dimusrefcrentem'.Et fuper his omnibu^,quxin :pfa d.Iique- 
* tar cum fumma cordis compunfiione pceniccntiam agentem.- 
Dt cltrice itfftrnte ptr tttm confoUto. C»p. C I X. 

CLcricus,quidam dc Flandria Stt phanus nomineclarisor- 
tus nataiibus.diuiti j s locuplcx, fceculari etiam fapicncia 
prxdicus, ab oidine (iio apoftacatus,adeoin omniam vi- 
tiotum profundum & omnium iniquitatum magnum prarci- 
pittum fuadente diabolocxcidcrat , vt nullius flagttij vel im- 
pietatts aliquid ab humana fragilitatc committi potuifler,quo(i 
ipfe vel opere vel confcnfu vcl promptiflima voluntate no per- 
petraflct. Hic ob innumcram fuorum criminum multicudinent 
jn defperationis. fbueam mcrfus,fadaomnia rcligiota vcl hone 
fta aucanimarum faluti vcilia,nnquam prophana prorfus abo- 
minabarur. Et ea non folum facere, fcd cti.im atidirc fcelus efle 
putabat. Omnes delicias, & illicitas voluputcs corporiscurio- 
fiflime fcdabatur, & omnium poenarum atrocirate (ccurum & 
aflcrcns in futuro fcecuIo,prx(entis f;culi fe nolle amittere de- 
licias rcfcrebar. Intet vniuerfa umcu criminum gcncra.die vi- 
giliarum eius ieiunans , feftumque dcuote cclebrans,ea laltem 
dica vitijs abftincbat.Quodam ctiam dicintercxteros, qui ora 
tionis caufa eiufdem Dominx tumtilum vifiubant,& iple pro- 
fc&us cft.hoc in cordis fui atcano fxpe reoolues. Scio, Mariam 
Magdalcnam plurimum peccatticem fuifle, & camen dimiflis 
cius peccacis mulcam fanfiitatis obtinere virtutem.Ibo igiturad 
fepulchrum ipfius, & fiquid reuelatione eius permerita miht 
oftenium fuerit , t}> vllum valcam habcre remedium , pcreius 
donum libcnter (ulcipiam. Alioquin ad defidcria corporis mei 
perficienda reuertar.CumqueadipfiuseccIcfiam per tres conti 
nuas hcbdomadas conftitiflct , nullius, quod quxrcbat rcucla- 1 
tionis accepit (blatium . Vniucrfis igitur , qux ad xommeatum 
neceflaria fuerant pr^pratis/equenri die fine interrrnflioncre-. 
ditum prxparabat , in defperationis puteum conftanter immer- 
fus.Eadem die bratiflima Matia Magdalena cidem clerico nec 

fienitus dormicnci,nec cxtoto vigilanti apparuic,canquam mu>- 
ierformofa,crinibusdecentcrexpanfis,Iugubrcsgcrensoculos t . 
& duorum infignium Angclorum dextraque leuaque honorifi- 
ce ftiftenuta prxfidio,& prxfatum intuens iuuenem uliter cx- 
orfa eft.Cur qux(b Stephanc indigna mxritis meis fafta repen- 
dis? cur labiorum mcorum inftantiam nulla compaflionc fola- 
ris? Ex quo enim in me & feftum migrationis me; de fcculo dc- 
uotionem aliquam haberc corpifti, pro remcdio drliftoru tuo- 
ram Domini mifericordiam inceflanter exorarc nd deftiti.Sur- 
geigitur , & peccata cua humilicer conficere , cercus, q> fi^miht 
crcdideris.diuinum tc pcrfequetur auxiliD , nec rgorevlterius 
dcfcram quoufquc animam tuam a pcccacorum fordibus libe- 
ratam fiio creatori rcftituam. Dixit,& ab oculis eius elap(a eft, 
Clericusergo illc continuo furgcns intantum corde contritus, 
& compundtus eft.ep mox beatx mediatricis liix bafilica adiSs, 
conuocato eitifdero loci patre & frattibus, confeflionem fcele- 
rum fuorum rcucrcntcr aperuit, & canonicam fetisfattionern 
accepic. Seqiienti vero die monachium habimm induit , & rc- 
nuncians fceculo & illeccbris eius religioni fe applicuit • Et (i- 
cul ab his , qui noucrunt accepimus , Angelicx vitx conuerfa- 
tionem quoufquc migrauit a fceculolargientc Domino fideli- 
ter obferuauit. A religiofis etiam & Deum timenribus virisno- 
bis fignificatum eft,q> eadem hora qua de corpore ipfius anima 
.elapfa cft, vifa cft beata Maria Magdalena iuxta ipfius fere- 
trum cum Angelis aflitiflc,& ex eius corpore,qua(i columbam 
candidiflimamcum laudibus fuftulifle. 

Dt Britent ptr t»m snaufrtgio libtmtt. C*p. CX. ' 

NObilis vir Brito quidam terrens facultatibus Iatus , ita 
circa bcatx Marix Magdalcnxobfcquia deuotus,& fta 
biliserat.vteam cum vxore & fil js,& toca familia pre- 
cipuo vencnareturafTcctii ,eam quo'idianis prxcibusad fuum 
prxfidium flagitabat. H:c itaque dicm vigiliarum leftiuita- 
tis eius cum tota domo fua deuotiflime femper iciunabat,& 
eiufdem feftiuitatis diemagnam paupcribus, & peregrinisre- 
feftionem prxparare conlueucrat. Eadem quoque diedcbi- 
toribus, debita dimictcbat , veniam dabat ofFcnfis , & prx cun- 
&is fandorum (blenniutibus fcftiuttatem illam celebrem & 
prxcipoam recolcbat. Inter prxcesautcm concimiashoc prx» 
cipue a Domino prxcabacur, vt nunquam cum permitteret, de 
iita luce,fine vera p;nitentta & pcccatoru confeffione migratc, 
Tomus Quartus. Q_ z Conti» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



CSrigit ergo vt in Angliam proficifccns naufiagiom pateretur. 
Et cum omnes comites fuos fluftus inuolueret.ipfe quoque ma 
liaos verfabatut in fluftus . Cumque mox fuperuencurar mor- 
tis praeftolarctur aduentum.hoc ex intimo dolore pauido vette- 
bat in animo . O beata Maria Magdalena nonne lanftiutcm 
tuam fxpius exorabam , vt nunquam me iine vera pcenitcn- 
tia,& peccatorum meoram vera confeffione de hoe ffculo mi- 

ftare permitteres . Ecce nunc morior , & peccata mea con- 
teri non pofltim . Tali cordis ipfius gemitu nondum expleto 
formofa quaedam & expeditc prrcinfta mulier dextcram illius 
senuir,& quamuis frctum vndis tumentibus a>ftuarct,ipfum ta 
menlblum cx omnibus natatu leuiffimovfquead ripam,ex 
qua ingreflus fuerat.qui a Ioco naufragi j.40 fete ftadijs diftabat 
incolumen perduxit . Qui i die natiuftatis fiix nunqnam am*- 
plius fe natafle meminerat. Ad fe igitut reuerfus homopef to- 
tam terram illara fanfiae adiutricis fiiae magnalia praedicabat.Et 
dccem tantum diebus ficut ab eadcm (ibi praruunciatum fuerac 
viuensin cotporc veramfficut poftulaucrat)pcenitentiam acce- 
pit,& de rebus ac facultatibus fuis accuratc difpofuit. 
Dt Snn&c Mar.imino Aqumfi Zpifcopo , <*r focift tiut. 
Cap. C X I . 

EX geftis fanfta: Mariae Magdalcnae. Rcxit autem beatus 
Maximinus Aquenfem ccclcliam confeflbr, & Pontifex 
diebus mulcis.vcrbo praedicationis inhaercndo.Dcmones 
pellcndo , mortuos fufcicando, cascis lumen icddendo, claudis 
greffum reftituendo, omnium infirmitatum langaores curado. 
Iraminente aut tpe, quo fanfto fibi reuclante Spiritu ab haclu- 
ce fe fubtrahi cognoait,merccdem laborum fuorum a pio iudi- 
ce rcccpturus.infra przdiftam ecclefiam iuflit locam fepulturae 
fuae praeparari.ac iuxu beacae Mariae Magdalcnae farcophagum 
fuum collocari. In quo poft fanftum cius tranfitnm a fidelibus 
honorifice depoiitus eft, raagnifqj rhiraculorum ambo decorat 
locum vinutibus, foorum interaentu meritorum petentib. alx, 
& corporis pftando falubria . Qui locus untae rcligionis poftea 
eft habitus, vt nullas Regam aat principum, nec aliquis fingu- 
lan pompa pditus , eccfam illorum beneficia pctiturus ingredi 
andeat,donec prius depofitis armis animiq; beluina poft habi- 
ta ferocitate, fic demii cu omni deuotione humilitatis introeat. 
Aclor.Haec de geftisbtl Maximini Aquenfis Epi fanftariiq; mu 
licrfi Manhae, & Mariar a Spufanfto eidem viro ffto aflociata- 
ru excerpta fufEciat.Sft6iu autcarteroiu.quicu eisindifperfio- 
ne difcipulorua Iudsea iuxta pfata hiftoria noiati funt non oia 
geftaad plenO repperi.Quorunda tn vt B.Martialis,& Fidtonis 
sa fuprapofiti.Quorundam vero vt Hirenei.Eutropij.Dionylij 
inferius Iocis congruis ponere difpofui.Hic autem beati Saturni 
ni,& beati luliam geftabrfiiitcrcxcerptainferere volui . 
Dt Ssntlo S»turntno Tbtlofmno. Csp. C X 1 1. 

EX geftis eius. Saftus iracj; Saturninus primus ac fummus 
Tholofanx ciuitatis Antiftes,cum iuxta cap.tolium.quod 
jnter domum luam,& cccleliam tunc tpis paruulam me- 
dium 'erat.crcbro tranfiret atquc redirct, ciusftequentia procax 
Dxmonum turba fuftinerenon potuit, & vt erac.muta fimula- 
chra inter fauilcga obfcquia, & fnlita coufultatium vota patue 
xuncOb qtiamcam comprehenfusadcapitolium rraftus eft, & 
cum immolare cogeretur dara voce tcftatus cft , vni Deo vero 
Iaudis hoftias immolo.DeosaCc veftros Demones cfle fcio,quos 
incaflum non ta pecudu cxdibus,^ aiarum veftrarum mortibus 
honoraris.Quo aut vultis,vt ego timeam eos a quib. dicitis me 
timeti ? Ad hanc voce efTrcuatus (acrilegus multitudinis tumul- 
tns incanduic.Tauroq; qui viftimae fucrat pparatus fbne lateri- 
bus eius circumafto,& poft cergora dcmiflb , ad mimfterni fux 
cradeliutis vtuntur. Poftrema panc funis.qu; ad Tauri pofte- 
riora defluebat , fandi viri pedcs alligant,aftam ftimulis acrio- 
ribus pecud£ de fupetioris capitolij parce in plana praecipiunt. 
Nec maiora ioter primos defccnfus iplius gradus capite collilb, 
cercbroq; excuflb.totoq; corpore 01 membrotnm parte quaflato 
dignam flbtalam Chtiftus cxccpit. Mulcisaut vircutibus idem 
fauftuspoftobitum floruit . Quidam diues iniquus,& ppotens 
anathema Antonius ex hac vita migrans ad iuferos, in huius ec 
clefia frpcliri fcpccpit,qcT& a parentib.eiusfaftum cft. Nofte 
vero fequcti farcophagus eius cG corpore vinute diuina p icne 
ftra in medio atrij proficit'. Qu£ mane fafto parentes eius tur- 
fus iu loco.de quo eieftus fueiac,alcius tumulare cunuerant,al- 
tera vero die vt prius eicftum rcperietuot,& ex tunc a nullo u- 
ftus fiiper tcrram expofirus in teftimonium rcfcruaretur. 
Dt S*n8» luliim» Ctnomantnfi. C*p. C X 1 1 1 . 

EX geftis cius . Sanftusaut lultanas Roman* generofitate 
clariffimus,metitofidei percelcbns , & lingua facundus, 
extra vrbem Caenomanicam.paruo teftus hofpitio.die no 
nq; in faufto pcrftabat propofico, cumq; iam multi luce fidci 



radiati cius contubernio rnhatrerenc.efletq; ei» deconuehendar 
aquxpenuria quxrimonia , virDei cufpidem baculi fui humi 
defigens audientibus cunftis cum.qai fitienci populo de filice ia 
hercmo pocum retribuic humilitec exorauit . Et cum fideles re- 
fpondilTeut Amen:fubico fbns viuaciffimus erupit. Hocandito 
Princeps ciuiutis nomine Dcfenfor per nuncios enm ad fe fup- 
plicitereuocauit.Qui com ad eum acccdcrcnt, quSdam caecum 
fibi obuium vexillo crucis impreflb illuminauic Hocaudicns 
Princeps fcftinus accurnt,& cum tou familia.muluq; nobilifi 
turba bapcifmi graciam accepit ab eopttq; in tanto ardore pieu- 
tis cxcreuic.vc domum fuaro viro Unfto ad cxcruendam ibi ec- 
clefiam traderet, & vtlucrandisChiiftoanimab.abfq; vlloin- 
commodo mugilaret. Quadam die diuenente eoad ptatdium 
cui nomeu eft Pcriliatus, pucr filius eiufdcm fondi poflcflbris, 
qui infirmabatui mortuus cft,qd vbi vir Dei comperit,mifericor 
dia totus affluens domum luftus incroiuit . Noftemq; peruigi- 
lem ducens,ranta inftantia precum c;li pulfauit fecrerum.vt pa 
riter furgerent,& Pontifcx a puluere,& infansa mone.Mox pa 
rentes, & vicini Chriftianae fideicolla fupponunt , & infantem 
cum tora haercditate beatiflimo magiftro tradunt.Cum autvr- 
bis a Dno libi commendarae porum fubiret , carccraii cuftodix 
mancipati clamantes, vt fui mifereretur exorabant.Et illebeni* 
gniffimus ad eos, qaibus id oftiaj cotnmiflum erat fupplex ac- 
ccflit ptaecans, vt aducntus fui gratia redderent abfolutos, qoot 
iniquitas propria fecerat reos.Sprctis vero precibus.proprio ho- 
ipitk> fe reccpit,& ucitus ac gemcns Dei mifericordum operiri 
caepit Mox Augelico minifterio hoftiacarccrisaperu firnt , tc 
illi cgredicntes (anfti viri confpcftibut fe obtulerut. At ille gau* 
dens in dominoiam lartuscibum accepit,& quos mcrito (biuc- 
rat,fanfti etiam conuiuij participationedonauit. 

Dt »bitu tiut & miraculu ptft obitum. C»p. C X 1 1 1 1. 

HIs & multis alijs miraculis clarus appropinqnantedte 
vocationis fuae difceffic ad vicum , in quo poftmodum 
ecdcfia beati Martialis fita cft.in qua leui uftus incom 
modo fcdem ftbi a Deo commendatam coi deri ac plcbis con- 
filio commifit fanfto Turibio.deindc oculis, & tnanibuseleua- 
tis Deum collaudans, eiq; oues acquifius per fe commendans, 
ccelo fpititum reddidit , qncm Dcfcnfor cum tribus diacooib. 
& tribus cereiseadem hora ad fe vcnientem diuinitus agnouit, 
qui cereos quos ponabant pofuerontfuper menfam ante eum 
& abicmnt.qui rem tautu admiransad confedentes dixittNun- 
quid non hic vidiftis patrcm noftram Ialianum , qui huccum 
tribus cercis aducnit,& nobis benediftis.cereifque dereliftis ab- 
fceffit 'Surgamus ergo & ad fcpeliendum eum properamos.TOc 
admiratiocs ad exequias fanfti fcftinaucrunt.Cumq; corposad 
vtbem dcportarctnr , & ad alueum Sartat fluuij veniretur , viri 
qui lefticam gcftabaot t cquis fuis enatantibus inter vndas vali- 
das& profondas: nec genib. aqua uftis littus alterum cunftis.. 
mirancbus fubicrunt.Cum vero tota vrbsobuiam exirettqux- 
dam mulier paraulum filium fuum caldarix impofiient.fuppo- 
fitoque igne membra infantuli aqua tepcntclauabat.qux voce 
plallentium attoniu officium carptum dcferuic. oblitaque infan 
tuli cum cxtcris unfto obuiam oecurric , fcd ardore fidei qux 
illam exire compulitreftinftaeftflammaardentiscamini . re- 
uertenfque filium incolumcn recepit. Ex geftis unclorum. Ifte 
Iulianus Simon ille ieprofus afleritur fuifle , qui Dominum in 
carne hofpitio fimul & conuiuio fufcepit.Vnde pro ifto Iuliano 
aiunt iter agentibus prodefle ad hoc, vt bonum hofpitium ha- 
beant fi orarioncm dominicam dicant , 0097 in domo cius.dns> 
hofpitatus eft, led fi haec ct multo mdius in honore beatx Mar- 
-thae dicenda cflct.apud quam frequentiffimehofpiuri dignatus 
eft.Videtur ergo melior communis opinio.vt non pro iflo laiia- 
no.fcd pro parentibns cuiufdam alterius Iuliani dicenda fit,cu- 
tns hanc hiftoriam fubdimus , quoniam a pluribus ignoiatui. 
Dt mli» lulum» : fr» qm» dicitmr oratio dtminic*. Cmf. CX V. 

IVlianus ifte iuuenis ,&nobilis quadadic cum venationi in- 
fiftcrct.quidam ceruus ei dixit,q> dies fiitura efict, in qua pa 
rentes fiios occidexet . Ad hoc exterritus timeos ne in hoc ind- 
detet.tcliftis omnibus clam difceffit, & Iongc profeftus ta ftren 
nue cuidam Caflellano ieruiuit,vt eu militc faccret,& ei quan- 
dam Caftellanam viduam dcfponfarct. Intetea parentes Iulia- 
ni eum in locis plurimis perquirentes , undem ad caflram cu- 
ius erat Dominus aduenerunt, & ab vxore eius cognitis interfi- 
gnijs um benigne fufccpti funt, vt feorfiim ipfa iaceret, & prx 
amore viri fui eos in cubili proprio collocaret. Fafto mane Ca- 
ftdlana ad ecdefiam perrexit . Et ccce Iulianus, qui tunc for- 
te abfuent tediens ad thalamum luum quafi cam exduturus 
intuuit . Et inucniens fimul duos dotmicntcs , vzotcm cum 
adulteto fufpicarus : cos extrafto gladio decollauit . Etexiens 
dedomo, viditvxoicm fuam vcnicntem deecclcfia. Etad- 



Digitized by 



Google 



LiberNonus; 



toirattsinteCTogabat, qulnam efTent, quiin fuo tbalamo fic 
dormrenr . At jllaParcntes inquit vcftri funt, qui vo$ diutif- 
£rne,quacftctunt,tunc pene prc doloredcficiens.heu inquit ini. 
f lecwn cft verbum Cerui , quiargomcos parcntcs ocridi . Iam 
nunc vadc dulciilima foror,quta iam-de cvtcro non quiefcam, 
donec acceptaucrit Dominus pv«itenriam mcam. Cuiilla.Ah- 
f\i inquit dukiflime fcater,vt (incme diiceda^, & quas fui par- 
«jceps gaudij.nao fim.particeps,& doloris. Mecum crgo fultiue 
■quicquid fuftcrte dccrcuer s.Sic abeunces tandcm ad ctuendam 
auiutum peruenerum, & thugurium ibi fccerunt , vt ibi pceni» 
■cnrjamiuam fjccrcnt , & omnes qui vclfcnt tranfire fluuium 
■§>io Dco. txanfponerent, poft longum tempus media nofte kie- 
■nis cum dormiittnt, ecce quidam Iulianum clamautt , 8c vxor 
«eias atidicns.vnrct admonuit.Qui timens fngus,& no<2em ip- 
«a iriftantccramantem tranfponic , & algcnremcum accenfb 
dgnicuJacalcfacere non poffct , ficuc ilic pccjjt intcr ipfos ipfiim 
an lcclulo collocaait . Tunc ille. Iuliane inqnit Dominus me 
anifit ad te, mandaus tibi,quod tuant pce-ni tcn tiam accepuuit. 
<£c vos poft modicum migrabititad dhra . Ec ficille difparuit . 
D* Sanfto Htrm*g«r*.& tius P*funt : Cmp. C X V L . 

EX gcftts eiu&Fuit fanctus Hcrmogoras Bcati -Marci dilci 
pulus- ab . codem Aquilegix ciuicatis Italix cotrftitotas 
Epifcoousj &aBeatoPcttoApoftc4DConfirma;us. Qoi 
■Spiritu fanfto plenus-verbum Dortiinicxpit prxdicarc , &per 
orationem Dxmonia ab obfefliscorponbus eijccre.lnfirmos £t> 
»are,& c«is fac*o Oracis (ignaculo fupet oculos corum vifum 
xeddcre . Currebancad cumomnes Italist populi.videiites eiu» 
-xnirabilia.quia & per eum fanfta maltiplieabacur fides, Pagano 
xumautemiiifaniaconfundebatar. Eodcm vero rempoteim- 
"peranre-Ncrone in vrbc Roma, & prxfecturam agente Agrip- 
pa.qui fuerat frater Herodis,tunc in Aquilcgien fem ciuicaiem 
direxit prscfidem Seuaftum nominc.vt m eadcm ciuitate(vc di- 
Ttimus)adminiftrarctyqui ingreilus ciuitatem.fcdit protribuna 
di,& audito de fancto Hcrmagora , q> tepla Deorum per ipfum 
idcfolaca eflent,impetu infremuit vt Leo , miiitq ; turbam mili- 
Jtum.qui impeium facientes eum«ompreh6deruni,& ferro vin- 
«rum ad ipfum perduzerunt,a quo interrogatus.qua andacia po 
pulom a Dijs fepararet, & Crucifixum praedicarct, elenMSoeu- 
Jos fuos in ccelum facto fignaculo Chnfti in fronce fua.conftan 
tcrrefpondit feordinatum Epifcepum exiuffionc domini,& 
przdicando non quiefccrc , nifi omnes a Diabolo detentos pet 
■verbum Dci ad cognkionem eius reuocarer.Hxc&alia Pratfes 
ab eoaudient,iufrit eum cxtcndi,& netuis crudis cxdi. Cumqj 
cxdcretur afpicicns in ccclum gratiasagebat Domino. Dcinde 
Pnefcsiufiiteum in equuleo fufpcndi,& peduseius vngulis ra 
4I1 , poftea prxcepic laminas ferrcas 'calcnrcs pe&ori eius imprir 
sni,& lampades ardences eius larenbus applicari,quod cum fie- 
xet/anctus Dti martyrcanebat bymnum Domino pendens in 
ligno diccnsi Deus in adiutorium mcum intende,&c. Vidcntes 
autem popuii rius magnam conftantiaro,exclamaueruntdicen» 
tes.Magnus cft Deus Chriftianorum , finc vlla caufa tormenta- 
«ur vir Dei. Tunc iratus Prxles inflit eum de equufeo fubmitci, 
■& in carcerem recludi.propter populornm feditionem. 
§}u»littr tum f»a3» Fort*»*tt t»srtyrixMus tjt. 
C»p. CXVII. 

CVmque recluderetur in catcetcm,orauir,& fubitolumca 
nimmm rcfulfit,& odor fuauis carcerem rcpieuit . Qno 
vifocuftos carccns nomtne Poncianus apctta interiori 
ianuacatceris,ip(b quoqueorante procidit ad pedes cius,& pro 
nolutusdeprecabatureum dicens . Deprecorte pernomen Dei 
xui,qui tantam tibi clariratem conceflit in tenebris, vt mifcrea- 
xismihi mifcro,& ad Dei tui agnicionem me pcrducas,& per te 
liberet Deustuusanimam meam perditam. Quidixitad eum. 
Si credis ex corde tuo toto,& tota anima tua romnia poflibilu 
fun t qux poftulas.Qui refpondii : Ctedo.Bapt iaaco itaque Pon - 
tiano irruitiu cum Spiritus lanctns, & cxpit prxconaria voce 
clamare peromnes plateas, & vicos ciuitatis dicens:Magnus eft 
Deus , quem prxdicat fanctus Hermagoras . Ad hanc vocem 
cucurrit ad carcerem omnis populus,& mulci clanflimi viri vi- 
dcnccs in carccre tale lumcn.Deo gratias egerunt.Bcatus autem 
Hermagoras confbrtans animos clericorum, eiufdem pij Pafto- 
xis amiflionem dolentium,& ptangentium, iuflit ordinare for- 
tnnatum Archidiaconem dtlcipultim fium , quem ipfe cxin- 
taniia cfi Dei nutriebac cimorc. Poft aliquot dies audiens Scua- 
ftus pfcs de B.AIexandria.cja bapci2ara eft a f£to Fortunato Ar- 
chidiacono iuffit eu in carcctS duct. Quc cG vidiiTct S.Hctma- 
goras,domino Deocgitgracias.quiadignatiis eft eumaflbciare, 
»t cnm eodem martyttum fufciperet . Per dies autem plurimos 
rnulta percos mirabilia dominus in carcere oftendit . Et con- 
euncQtcs ad cosomnes infiunitates varias habeutcs curaban, 
Spccuium Hiftoiiale, 



123 



tur ab eisin ncunine Domini noftri Chrifti.Videntesautem Sa 
ccrdotes paganorufn, cnlligenres populum incrednlum, vnani- 
miter vcneruntad Souaftum, Prxiidcntem, cum fuftibus,& la-. 
prdibus clamantcs,& dicentes.Ctuius toia perit pcrte, quia fa-< 
cis vfanenunc viuere hominem , quipermagicas artcspopu-» 
ium alienat,& euertic mentes corum vt (eparencur a Dijs-Tol-: 
lc Magum, occide Maleficum. Stn autem nolueris, teipfum in~ 
.terficicmus,& illum igni confumcmus. Tunc Scuaftus Prxfes* 
timens popnlum , qui pereum crcdidcrunt in nomine Chrifti,- 
mifit noCtu Spiculatorem,& in carcere decollauit fanctos Her« 
magoram & iorcunatom.Quotum corpora colliges Pontianus 
cuttos carceris , & omncm.cruorem fanguinis corii colligens in 
vnum collocauiclocum.Martyrizari funt aurcm +.Idus iulij. 
De bis.qutfrfetjjtrunt marttm Nerenit. Csf. C X V I I I. 

EVfebius.Anno autem Ncronis.cT.fulmenantc mcnfam ee 
cidit. Suctonius. Talem itaque Ptincipem paulomiuus^ 
14-annos petpeflus terrarum orbis, tandcm deftituit.ini- 
tinm facientibus cis Gallis.Mox Britannia amiflaque Armenia, 
ac rurfus vtraque recepta, perpetuam ftugularemque fcelictta- 
tem conccpir.adeo vt amiflis naufragio ptxciofiflimis rebus,n6 
dubitauetit inter fuos dicere , pifces nbi cas relaruros , nihil 
eque doluirctccam malum fe cy tharedum increpitum, fi ngulos 
fiioinde rogitans.tiofcet ne fe quenquam mcliorrm. Vbi de mo> 
tu GaHiarum cognouit , adco lente ac (ecore tulit, vt gaudendi 
ctiam fufpicioncrn prxberct unqaam occafione nata fpoiian- 
darum iure bclli opulcntifSmarum prouinciarum.ftatimquc in 
-arenam progreflus certantes athletas efFufiflimo ftudio fpecu- 
ret. Poftquam aurem etiam Htfpanias dcuiciflc cognouit.col- 
lapfus animodiu fine voce velut mortuus iacuic.Vcque refipuic 
vefte difcufia, capite conuerberaco , actum de fe pronunciauir, 
neceo l*tius,cjuiccuiam ex confuetndineluxus, acdefidixob- 
mifit vel immmuit.Qninimmo cum profpeii quiddam ex pro- 
uincijs nunciatumeftfuperabundauciflimam cotnaro iocula- 
tia in dcfcclionis duccs carmina lafciueque modulata etiam ge 
fticulatuscft, ac fpecuculis theacri clam illatus,cuidam fcenica 
Placentio mifir nuncium abuti eum occupationibus fuis.Initio 
ftatim tumulcus malta & immania , venim non abhorrentiaa 
natnra fua creditur dcftinaflc , percuflbres , fcilicet fubmittere 
exercitus, prouinciafqoc regentibus quafi confptratis ideroque 
fcientibus, quicquid vbiqueexulum, quicquid in vrbe homi- 
num Gallicanorum eflec contrucidare illos , ne defcifccntibus 
aggregarentur , hosvtconfciospopularium atque fautoresSc- 
lutum vniuerfum veneno per condiuia necarej vrbem incende 
tcferis in popuium immilris,fcdabfterrituseft non um pceni- 
tentia,qoim perficiendi defperatione. In przparanda cxpeditio 
ne primam curam habuicd:rigendi vehicula porundis fccnicis 
organis,concubioafque quas fecum educcrec rondendi ad viri- 
lem modum, & fccuribus pclcifquc Amazonitis inftrueda.Ma 
xima autem popularitate efrerebatur omnium ;mulus,qui quo- 
dammodo animum vulgi mouerent,Sunt qui tradunt Paridem 
Hiftrionemoccifum ab eo quafi grauem aducrfarium. Ent illt 
xcernitatis pcrpetuxque famx cupido, fed inconfulta.Ideoque 
multisrebus, & locisveteri appcllattone detracta nouam indu- 
xJtex fiio nomine . Menfem quoque Aprilem Vcronicum Ro- 
tnamque Neropolim appeilari voluint.rcligionum omnino con 
temptor fuicVidit autem per quietcm nauem.fibi regenci exor* 
tum gubcrnaculum , trahique fe ab interfc&a vxorem artifll» 
mas tcnebras , & pcnnacarum fotmicarum multitudineopple- 
ri . De maofeolo fponte (bribus patefafits cxaudica eft vox no- 
mineeum cienns. Hugo Floriacenfis lib. 4. Cumque mulra- 
mala ( qux recenferc pcr (ingnla nimis longum eft ) rcipubli» - 
cx irrogaret , tandcm hoftis a Senacu iudicatus cft , vt qui fa- 
ctilegio fidem , parricidiopietatem , inceflu pudicitiam viola- 
ret , ipfamque potcftatem Romani Impetij , vcl officia feu ne- 
gocia improbiflimis libertotum con miferat, cum enim ipfefi- 
dem nulli fcruaiet , orrncs fuf | cc1oshabcbat. Duobustamcn 
ncqniflimis Niinpliidio & Gcmd!o fe credcndum putauit, 
quos vilis conditio (ibi obnoiios fcccrat.vcrum ipfi cxcmplum 
crudclitatis eius perhorrpere . Nam quia charifsimos viros 
intcremcrar,caucre (ibi &' prjtucnjte voluerunt, quod metue- 
bant. Ambo igitur fafta cum cxtcris confpirarione Parrici- 
daro dcferuerunt. 

Dt infflititwfdemmtrtt. C«f. CXIX. 

ITaque dcfrrtusab orrnibnsfuis fiigit cx vibe& feipfiim in- 
tertVcit.Siit-ionius.Niinciata otiiden> crtcrornm exercituum 
defedione,litcra$ pundfntraditasconcerp(it,menlam fub- 
uertit. duos ciphos grarifsinu vfus folo illidr, aflumrroque ve- 
neno & in aurcam pixidtm condito , pnmiMis nofliam li- 
bertorum fidiffimis ad cl slTtm ptxpaiandam , tnbunoscentu- 
xioncfque, dc t liigx fbcietaie tenuuit, fed partim tergiucr. 

Tomus Quaxtut. Q^ 3 unti- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vinccnti;, 



ftntibm,p»rtim aperte decrecuntibus.vno reto proc lamate.vf- 
que adeo oe mon mifcru eft, vana agi raut t.Par thos ne fu pplcx 
•n Galbam pcteret, an atcxaftus ptodiret iti publicnm.quanta- 
quc poflet mifctationc ptcwuorum vcniam precaretur;Scd dc- 
terrimm putant,ne priufquam iu fbrum perucniret difccrpcre- 
tur , ficque cogitationc in poftcmm dilata ad mediam ferc no- 
ftc cxcitatus mifit qui cxctutem amicos . Et quia nihil a quo- 
qaam rcnficiabatur.ipfecum paucis hofpitia finguloxum adijt, 
vcrum claufis omnium fbribus, tefpodeo te nul lo, m cubiculum 
icdijt, vnde & iam cuftodes diffugcrant direftis fttagulis.ac fta- 
tim quemlibet pcrcuflorcm cuius manu petircc rcqui fiuir . Et 
Itemine reperto. Ergo ego inquit nec amicum nec inimicum ha 
bco.percurricquc quafi praxipicarurus fc in Tyberim<Scdreuo- 
cato rurfus impetu aliquid fecrctioti latebrf ad coliigedirm ani 
roum defiderans.nudo vt erat pedcatque tunicatus pcnnlam ob- 
Iblcti fuperindutccoloris,adopertoque capitc & antefaciem ob- 
tcnto fudariocquum afcendit , quatuor unturo comitantibus, 
fed vt ad diucrticulum venrum eft , dimifla equo intcr frutcda 
& veprcs, per arundincti agro nec nili ftrata pcdih. vcftc,diuul- 
fafoatibus penula quadrupespcraiiguftias caucrnx reccptus, 
in proximam ccllam decubuit fuper leftum modica . cnlcitra vc 
tcri pallioinftratum . Tunc vnoquoque hineiodc horcantc vt 
quampiimum feimpendentibuscontumelijs cripcret, fcrobcm 
caram fe ficri impetrauit,dimenfus ad corporis fui modulum & 
aquam fimul & lignaconfcrricuxando , mox cadaueris funeri 
flcns ad fingulaatqueidcntidentdiftitans . Qualis artifex per- 
eo.Incer moras perlato a Curfore nuncio hoftcm fc a fenatuia- 
dicatutn, & quaeri vt mortc puhirctur conterritus,duos pugio- 
nes quos fecum extulcrac arripuit . Tentataque vtriufquc acie 
rutfus condidic cautus nondum adefle fataletn horam ,ac modo 
comitcs hortabatur , vt lamentati & plangere.inciperent.modo 
orabat, v c fe aliq uis ad mortem capefccndam exemplo iuuatcr, 
Intcrdum ctiam fcgniciem fuam incrcpabat.Iamq; equitesap. 
propinquabant, quibus prxceptnm crat vt Viuum attraherent. 
Quod vt fenlit.ferrum iugulo adcgir iuuaotc quodaro ex ftanti 
bus , rigenttbufquc oculis vfquc ad horrorem fbrmidintmque 
vifentium , tantum in roorte cius tei publicz gaudium fuit , vc 
plebs pillcata tota yrbedifcurreret.Eufebius. Annoigiturdomi 
ni.70.ztatis ipfius Ner0nis.3i.cum a Senatu quaercretur ad p?- 
nam e palacio fugicns , ad quanum vrbis milliarium in fubvt- 
bano libertini fui inter Falanam & NumcntanS viam fcractip- 
fum interfecit, atqueineoois Augufti familia confumpta cft. 
Dt Gstt» Imptrstirt & mirtt timt. Csp. C X X. . 

HVgo. Adhuc autem Nerone fuperftite Galba in Hifpania 
cvcatus cft Impetatot.Qui poftcius obitum Romam ve 
nit,& impcrauit menfibus fcx>& diebus totidcm.Porto 
rnorte Neronis ita Romana plcbsexultauit.vt induta pillcistan 
quam facuo exempta dno triumpharet. Suetonhis Iib^.Hie afu 
Galba ftatura fiiit iufta, capite pxaecaluo, oculis ceruleis adunco 
nafb,manibus,& pedibus aniculari roorbo diftortiflimus . Cibi 
plutiroi traditur.quem tempotehibernioarrte luc£ capere con- 
fueuctat.Hic oliro prouinciam Hifpaniam rcgens, tutorem qui 
pupillum.cui fubftitutus crat haeres, veneno nccaucrat.crucc af- 
feci Implorantique leges,& ciuem. Rifc teftificanti quafi fola- 
tio & honorc aliquo poenam leuaturus mulcuri multoquecae- 
teris altiorcro & dcalbatam parari ftatim cruccm iuflit. Maiore 
autem fauore & auftoritatc adcptus, eft3 geflit imperium.Re- 
gebaturaut triumarbitrio.Quibus diuerfo vitiorii generccrat 
fantibus, adeo fc abutendum pctmifit & tradidit, vt vix ipfc (ibi 
eonftaret,raodo acetbior parciorque.modo remifliorac neglige 
tior,5 Principi eonueniret.Vniuerfisordinibusofjenfus,praeci- 
pua tamcn inuidia flagrabat apud miiitcs . Nam cum in vcrba 
cius abfentisiurantibus donatiuum granduis folico prepofiti ff. 
nuncia(Tent,tatum non habuit,& fubinde iaftauit militem fe le 
gete confucuiflcnon emere. Hugo.His aut diebus auaritix, & 
ieguiti* deditus.Pifoncm nobtlem & induftrium adolefcentcm 
fibi in filiumadoptauit , fed hos ambosOtto Romacinmedio 
fbro interfecit.Suctonius.Equites.quibus mandata Galbar ccdes 
crat, cum per publicum equos adegiflcnt.vifo ^pcul co paulifper 
reftiterunt. Deinde turfum inciuti defcttura a fuis contrucida- 
xunt, Illud mirum admodum fuit, neque praefcntiuro qucpiam 
opem Imperatori fetrc conatum , & qui accerfirentur omnes 
fpreuilTc nuncium. lugulatuseft, atqueita vti erat reliftus do- 
nec Gregorius milcs a ftumcntationc rediens, abiefto onete ca- 
put ei ampuuuit , mox infcrto per os pollice ad Ortonem de- 
tulit . Illelixis calonifque donauit , qui haftafuffixum , non 
finc ludibtio citca caftrum portarunt . 
Dt Ghtintiliant trattrt & flofculis tiut. Cap. C X X I. 

EVfcbius in chrenicis.Ab ifto Galba Marcus Fabius Quinti- 
liaous ab Hifpania Romam pcrduftus cft,qui ic primus il 



Inc publicam fcholam tcnuit ;8t ex ifto talatrtan acccpit. Adon 
Huius eciam Quintiliani moralcs floiculos.ficnt & cxtcrorum 
Philofophoturnhuic operi infcrrndos radicaui . Quintilianus^ 
oratoria inftitutionc ii. I. Vtinam nofttofum librorum ncf 
res, non ipfi perderemus. Infantiam ftatim deliojs foJuimus. 
Mollis cducatio , quam indulgentiam vocamus , neroocomncs 
mcntis , & corporis frang» . O ptimus quifquc pueceptor fre- 
quentia gaudet ,& maiore fe theatto dignum pn tat,Ingenij fi- 
gnum plus praecipuum memoria eft. tius duplcx eft virtus.fa- 
cilc perciperc,& fidcliter retinere, per plurcs /cire pofsQt etiam 
quae fingulis tradenda funt. Ante omnia futurus ontor , cut 
in maxima cclebritate & in me dia republica>viaendum eft, af- 
fuefcat iam a tcnero non reformidare horrunesvnecifoiiuria vi 
ta paUcfcere . Excitanda cft mtfti,& attollcndaicmper qua: ia 
•huiufmodi fccrctis , aut languclcit , & quatdam rdut in opaco 
fitum <uicit,aut cotitra inani pcrfuafione Ianguefcit.Ncccoecft 
iibi plurimum tribuac, qiii fc ncmini comparat. Mus bominkt 
. tttnc maximc formidanrla cft.cum fimuiandt nefcia eft,& prav- 
. cipientibtis crcdit facilltme . Frangasautem citius, quim cor- 
xigas , qu^ in pratium diruexunt . Npn funtfcrcndi. quiancm 
Grammafcam v.ttenucm atque xcionamicausllaat;, Qui nill 
xundamenta fidtjiter iecetintquicquid petftcuxeris <driuit d 'Nc_- 
ceiBtia pucxis, iucuoda fciubus, dulcis frcrctorum comes . Ec 
qqsrvel fola omni ftudioxum gtncrcplus habet.operis.minas 
oftentationis. Pluxiroi autcm ambitiola fcftioationea poftcrior 
xibus incipiunt , dum oftcntate difcipalox.circa fpcciofa mar 
Junt . Confuetudb cft certiiljma loqucndi magtftxa, vtendumr 
quc ptano fcrroone eft ,.vtnummocui pjubfaca forma eft . VA- 
tatis,cnim tutius vtimur . Noua vciba noo fittc pcnculo fii*- 
gimus . Turpiter defpetarot quicquid ficri potcfl , nibit potcft 
placexc quod non dcccr . 

Dt Tttfiulit tiufdem. Csp. CXXII. 

I Dcm in l. Nonidroquidemacftimandum cfl cuxus quifque 
ajtatts fitjfed quantum in ftudijs iam cffrcctit . Carcndum 
cft non fblum crimine turpitudinis, vcrum etum nifpicione, 
Ingcnia ptterorum nimia emcndaiionis , fcuentate dcficiunt, 
namolefpcrant & dolent, & nor.iiiimcodcxunc. Et quod ma- 
xiroeaocct dum omnia t»Rent , nihilconantur . Aliena vitu 
quifque xeptchcndi mauult qr.am fiia . Nc untes , quod cffici 
tkmt poflir . Ncc ab eo quod quis optime fatit ,in aliud cui mi- 
nus cft idoneus cum transftras . Vt prxccptoris ofEcium cft 
doccrtfficDifcipulorum piarbexefc docilcs, alioquitt neuttum 
finc altcro fufficit; ficut enim fxu ftxa fparguntur itmina nifi ca 
praemolitus fbuerit fiilcus , iu fcientia coalefcere nequit , nifi 
fociata tradcntis accipientifque concordia . Eft.quxdaro vitr 
tuturo vitioturaque vicinia , qua tcmetarius. pro foni , effufiis 
pro copiofoaccipitur. Multo labore, afliduo ftudio, varia exer- 
ciratioqe , plurimis experimentis , altiflima prudcntia, praefcn- 
tiflimoconfitio conflac ats diccndi , perfuadct , & pecunia & 
gntia & auftorius, & dignitasdiecntis. Poftrcmo etiam afpe- 
aus tpfc finc voce. Non bona confcientia , fcd vicrotiaiiti- 
gantis.eft pramiuro . Non eft atquum id habcri malum quo 
bene Vti licct . Omnia quajarsconfummaucrircerturocft ana- 
tura initia duxiue . Qui rcfta via depulfus eft , reduci ad eam 
nifi alio ficxu non poteft ;. Nobis ad vinutes ctiam antcquam 
doceamur initia quaedam & fcroina natutae conccfla fiint , vt 
ad luftitiam , cuius rufticis quoque ac Baibatis aliqua ima- 
goappatet. Idero in tetiio. Plurimum in confilijs , valet 
aufioritas . Naro & pxudcntifliinus, & optimus haberi debec 
qui fcntcntiae fuae de vtilibus atque honcftis credcre omnes 
velit . Idem in 4. Petfeucnnduro cft faltcm , quia ccepimus, 
fi vixes deficiunt, aniroo uroen pcifcucrerous , naturaliseft fa- 
uor pro laboxanttbus natutale eft, vt iudices his quoslibentiut 
suidiunt facilins ctiaro ctcdant . Vcrecundius dicrndum eft fua 
quara aliena laudanti . Fallit voluptas, & minuslonga viden- 
rar qtix dcleflant , ficut smenuro & roolle iter ( etiam fi fpacij 
amplioriscft) minus fatigat , quam duram aridumque coro- 
pendiuro , nihil facilc pcrfuadetur inuitis . Tentanda non 
funt , qua: cffici oronino r.on poffiint . Nihil Iongum vidert 
ncccfTc cft, in qro quid vltimum fit cerruro cft • Idem in j. 
Latrocinium tacilius in viio , vcncficium in fcmina crcdis . 
In rcbus apcrtis tam ftultnm fit argnmcntari quam in clarifli- 
mum folcm mortale lumcn affcrre. Quod rei altcrins illuftran- 
da- gratiaaffumitur.clarius elTcdcbctcoquod illuminatur.Ptin 
ceps,qui vult omnia fcire , ncccfle habcr multa ignofcete. 
Dettdtm. C*p. C X X 1 1 1. 

Idem in %. Iam deefl Auaro quod habet, quam quod oon ha-» 
bet , Iurare itifi vbi neccflc eft eraui viro parum eonuenit. 
Qiiod imiuturus eft primum auifque inttlligar. Etquareid 
bouum fitfiiat. Etuncwfufcipicndo nncrq yiresfuascon* 

fojat, 



Digitized by 



Google 



Liber Decimus. 



/olat . Prddefltit, eftquoi in vnoquoquc optimum eft, fi polfit 
fuum facere. Etiairiin turba , in itinere , 111 conuiuijs taciat 
tibicogicarto ipfa fecretum . Vitio& eft iaftatio , fertque aa- 
dientibus, non modo faftidium , fedctiam plerumque odium. 
Habet enim mens noftra fublimr quiddam & ercftum , & 
impaticns fuperioris, ideoque abiedos , & fttbmittentes fe li- 
benter alleuarnus , quia hocfacere tanquam maiores, vide- 
Jnur . Et quociens dticcfletit emulatio fuccedit humanitas . At 
<jui fe fupra modum eitulerit , ptaemere ae defpicere ctcditur, 
flcctam fe maiorcm quam cxteros minores facerc , mde inui- 
dent humiliores, hoc vitium eft eorura.qui nec cedere volunt, 
«ec contendere poflunt.Rident fuperiores.improbac bonos. Sed 
in veris fufficitconfcientia.Afflantcfortuna peneomniadecet, 
Nihil eftad conciliatidumanimosgratius verecundia. In qui- 
bofdam virtutes gratiam non habent , in quibufdam vitia ipia 
dele&ant. Nouerit fequifque, ne rahtum ez coibus praiceptis, 
led etiam r x fui natura confilium capiant fbrmamde a&ionis. 
Pulchetrimi operis ftudio vacare mcns non nifi omnibus vitijs 
libera poteft, primum quod in eodem pe&ore nullum eft tur>- 
pium honeftorumque confortium , & cogitatc optima fimulac 
teterrima, non magiseft vnius animi,qt>am eiufdcm hominis 
eflebonum acmalum. Nihileft tamoccupacum,tam ; multirbr» 
mc.ram vatifsaffcftibuseonfcifum atqtie laceratum quam ma- 
la mens.nam & cum infidiarur fpe, curis, labori diftringitur,& 
etiam cum fcelcris compos fuerir,folIieitudine,pcenitcncia,pa>- 
narum expeftatione torquetur . Melius certe perfuadebit alijs, 
qui prius fuafetit fibi.Prodit enim fe quxlibetcuftodica firriula- 
tio.nec v nquam tanca cft loquendi facultas,qua; non ritubct fk 
Jixreat,quotiens ab animo verbo difleiuiuc.Rcrum optimarum 
inuentio, etiam li lenocinijs verborum dcftituca (it.facis tamen 
fiatura fua ornatur nullfi recce roluntati ferfi eft tps.Philofophia 
fimulari poteft.eloquenria non pt.Vbiq; perniciofum eft vires 
fiducia pueniri.Io grandibus cenis hoc faepe nobis accidit,vc cu 
optimis fatiati fumus, varietas tn nobis ex viltortbusgrata flt. 
Adhut dt todtm. C»p. C X X 1 1 1 I . 

IDem in lib.caufarum.Potius hominis libertas eftocufos per- 
didifle.Oculi fiint per quos paupcrtates ferre n6 poffumus, 
oculi tota noftra luxuria. Hi nos in omnia quocidie ri tia pre~ 
ctpitat.Mitancur, adamaut,concupifcuut,facilius impleas iatie- 
tatem animi. Genns infirroiffimx feruitutis eft Senex Maritus. 
Nihil difficiliuseft, quim differregaudium . Idcm in fecunda 
caufa. Temeritas omnis animoram,calamiratecotporum fran- 
gitur»& frigefcunt impetus mentium, quos non explkant mini 
ftcriamembrorum.Idem in tertia caufa.Adomnc votum fluen- 
«e Fortuna lafciuit ocium.Hex eft luperiorum conditio,vt quic- 
quid faciunc pneciperc videantur , & pert>iciofiflimus eft male 
rei quifquc maximus a&or.Idcm in quarta caufa . Si qnis fciat 
quid (it flnis bonorum.qua; vera foeltcitas nunquam fibi vide- 
bicur priuatura mortepcriturus,neceffe eft in facinus ociofuS ar 
dor erumpat.Exceditocm calamitatem dicbus,ac noftibus time 
re.Idg in quinta caufa. Voluit nos illc mottalitatis artifcx Dcus 
in coc fuccurrere , & per mutuas auxiliorum vices qucmque in 
alterum qct pro fc timeretconferrc , in aliena fame fui quifque 
miferetur, humanx infirmitatis ifta natura eft,vt exoibusacci- 
rletibus grauiffimum putat quifque qct patirur.necefleeft apud 
impatientiam fua vcl roinima prxualeant. Idem in fex:a caufa. 
Labori oportet infiftcre.vbieffcctus promicricur, nam ftalcaeft 
cura, qux fpeciem non habcc.fubit libens pietas pctnam etiam 
icelcribus grauem . Idem in feptima caufa . Nihtl in rebus hu- 
manis voluit eflc rerum natura tam fimile , quod non aliqua 
proprietate fecerneree.Pauperracis proprium eft , vbi alia defi- 
ciunt exercere libertatem. 

Adhnc it tedtm. C»p. CXXV. 

IDem in 8.caufa.Non reperio quid in robus htunanis cxcogi- 
carec natura pracftantins amcitia , q> cnncordia contra fortu- 
nam maius auxiliu. Qmd n.forct humano gencti fcelicius. 
ft ocs cflc poflent amici.non bella, notv feditiones.non latroci- 
nia , non lites , catteraq; mala, quat hotbus ex fciplis nata func 
Fortunx accclfiflent.CeJeftis prouidentia multa vatietate pefto 
ra noftra diftinxir, nec minus nttmerofas aiomm, quam corpo- 
xum dedtt fbrmas.Idem in lo.caufa.Nulla poena eft nifi inuito, 
nullum habemus nifi ab impatientia dolore.Et vt aliquid crude 
lc fhmetus facit,non habitanc vna pudor tt fames.Idem in 1 1. 
caufa.Nihil vnq grauius, quam dcftttuta fpes torqucr. Idcm in 
J* caufa. Parum aliqutd tetr* & humilis tugurij rufttcum cul- 
men. Equitasanimi Regnum facit.Qni conteflum defcndit.no 
abfolutionem fccleris petit.fed licentiam.Idem io 14.caufa.N0 
eft iuftior dolor quitn bcncficij perdidiffe r6nem. N6 expeftes, 
vt gcatias ftatim agat.qui l.niamr iuitus. N6 finealiquo motfu 
rciiljtur abtllis, qtti vohiptateaium tenuerunt,improbius pau- 
Speculum Hifbriale. 



124 



pcresamant. Idem tn 14. ca. Minus debetnr hot qui rdcw tfn ali 
quodamat quia necefle eft,nefcis an diligat atius experimen- 
tanoti habet, ntfi foelicitas, facinuseft idtantum ctedcrc quod 
expcdit, &a&jm eft derebus humanis fi fbla feroatur vtili- 
Catum fides . Idem in if . caufa . Nihil xque paratum tmpetu 
conftat qtiltrr mori velle,nec quicquam rcs humana; impatien 
tius habent pereuntisaffectu.ldem in itf. caula. Peffimum hu- 
manorum rerum malum fcmper eft>quod auidiusnephada fin- 
gunt,nec vfquam magis opere preciu putantmaligni facere fcr 
moncs,quam cQ incrcdibilia quafi deprehenfa narranf.Necefle 
eft autem contentiofus loquaris quicquid probare non poffis. 
Et affirmationem fumit ex homine quicquid non habcccx ve- 
ritate. Nullam difficiliorem effe crcdo.quam filenrij virtutem, 
adeoquepromptiffimofermone facilc delinquimus,vt conflaa 
tiam tacendi nec in alijs ferre poflitnus . Idcm in 17.can.Gev 
nus rcuerentias eft,vt tacenda fcire minimc velis. N6 habet cau 
fam loquendi cui credi non poteft ,ablata eft ab eo omnkim ver 
boruin fides.omnis fermonts aucmritas. . . 

DtOtthont lmftr*tort,frmorttti*s. Cap. CXXVI. . 

HVgo.OtroigiturinterrUmultus, & catdes Romanoram 
inuafit Imperium,& impeccauit menfibus tribus.Saeco^ 
niusIib.8.Hic fuifle ttadirar,& moHicac.ftaturac, & ma- 
le pedatus.&caluus.mundiciarum vero pcne mulicbrium,quia 
facicm fuam quotidie rafitare ac pane madido linirc confuctus, 
idqueinftituiflea primalanuginenebarbatus vnquam eflct.a 
prima adolefcet>ria procax fuit & prodigus, vagari nofiibos fo- 
jicus,atq ; iiiualidum quemq; obuiorum.vcl potuletttum corri- 
pere, ac diftcnto fagoimpofitumin fublime iactarc, libettinam 
aultcam, quoefficacins coleret 6t diligere fimulatiit , quamuis 
Auum ac pene decrepitam , per hanc infinuacus Ncroni facilr 
lime fummum incer arnicot locum cenuic congruentia morum 
ofumq; cofiliprum fecretorumq; particcps effeftus. Dieqaem 
necand; matri Nerodeftinara*,adauertendas fufpicionescacna! 
Vtriq; exquifitiffimz comitatis dcdit. Qui vt primum Imperii 
fpem Cepit,nullo officii aucambirionis in qucquam gneomif- 
io,quotiensc(na ptiocipem accipercc,aurcosexcubanci cohrir- 
ti viritim diuidebac,vc iam vix vtlus effet,qui non & £cntirct,& 
praedrcaret folum Imperii fucccfftone dignum. Pofigaut Pifbr 
ne plato fpe decidit,ad vim conucrfoscft, inftigante fitper ani- 
mi dolorem Cc magnicudine arris alieni, lieque.n.diffimulabat^ 
nifi Principem fe ftare non poflc.nihilq; rcferrcanab hoflein 
acte an in foro fub creditotib^aderet.Ergo deftinata die,pmoni 
tis confciis,vt fein fbrooperitenf^mane Galbam falutauit, vtqs 
cofucuerat ofculo^exceptus et facrificanti interfoit.Deinde quafi 
venalem domu infpccnirusabfceffit, proripuitq; fc poftica par- 
te palacii.Tuncabdicus propere muliebrifella in caftra cofcen- 
dic,vbi fabcolIatuscf>,miffis,qui Galbam trucidarencAdconci 
liandos pollicitdtionib. militumaiosnihil magis pro contionc 
teftatus eft,quam id dcmum fe habicurum.qct fibi tlli rcliquif-. 
fenc , deindc quafi rapcusdc publico > & fuicipere Imperium vi 
coaftns , gefturufq; coiolnm arbitrio palatkim petiit ,ac fuper 
cacteras gratulantium adulanciumq; blanditias.ab infima plebe 
appellatus Nero.nullum iudicium recufantis dedit, immo et vr 
quidam tradiderunt epfis fuis ad quofdam prouinciarum prx- 
fides Ncronis cognomcn adiecit , cundas imagiucs ftatuafque 
reponi paflus eft , & procuracores atque libertos ad eadem of- 
ficia reuocauic . Hugo. Contrahunctandem veniens Vitclliusj 
Lucio Vitclio ter confule natus dimicauit . Scd cum ammad- 
uertiflct Otto fuos vinci in prxlio feipfum interfecic. . 
Dt Vittllh Imptratort , & tms moribus. Cmp. C X X V 1 1. 

HIc itaq; Vicellius Romam vifior incrauir , & Icnperauic 
menfibus ocro.Suetonius lib.9.Hic pucririam primamqt 
adolefcencia egic interTybetiana fcorta, fequenti qno- 
que astati oibus probris concamtnatus , prxcipuum in aula lo- 
cum teiiuicCaio p(r aurigandt,Claudio peraleae lufum famlia- 
ris.fed aliquaoto Neroni acccptior,ramen pp haec eadcm, tum 
pcculiari merito, g) prarfidens ccrtamini Nfroneo cupictcm rn- 
ter Cytharedos contcndcrc , nct quamuisjagitantipuscunclis 
promtrtere audientem. Ideoque egreflum theatro reuocauerac. 
quafi pcrfetterantis populi legationefofcepca,rxorandumq; pr; 
buerat , dcindc cum a Galba in infetiorem Germaniam ad re- 
gendura excrcitum mitt<retur, contemptu magis qt im graria. 
Satis conftat extituro viaticum dcfoifie.tantx cgeftate rci fami- 
Iiaris,vt vxoreacliberis.quos Romxrelinquebatroeritoriocat- 
naculo abditis,domum in reiiquam paftcm anni ablocaret, vt- 
que ex aure matris detra&am vnionem pjgnorarct ad itincric 
iropenfas , creditorum quidem poftulancium ac decinentium 
turbaro non nifi terrore calumnif ammouit.Aduenicntcm exex 
citusad resnouas Patronuslibens ac fupinis manibtis exccpit, 
obuios quoq; militum exofculante,caftra vero ingreffus, nihil 
Toraus Quartus. Q_ 4 cuiquam 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftorialeVincentij. 



«uiqtum pofcenti hegauit, atqueetiam vltio igaominiofis no- 
tas reis fordes , damnatis fupplicia dempftt , quate fubito a mi- 
litibus ecubili raptus, ita vteratin vefte domeftica Impera- 
tor eft confalutatus , circumlatufque per celcberrimos vicos. 
Itinere inchoato per medias cinitates ritu triumphantium ve- 
Ctus eft , perq; flumina delicanflimis nauigiis e vario coronatfi 
ghe redemitis.Interprofufiftlmosobfoniorum apparatus.nulla 
familixautmilitisdifciplroa, rapinasacpetulantm olum m io- 
cum vertens.vtqj campos in quib.pugoatum eft adiit.abhoiren 
tes quofdam cadaueru ubem.deteftabili Voce confirmarc aufus 
eft optime olcrc occifum hoA5,& melius ciu6,fbleni couiuio cy 
tharedo inchoanti Neroniana cantica exultans primus 6t plau- 
fit.Lux.urix praecipue Ccuitiaeq; deditus , epulas trifariam fem- 
perinterdum quadrifariamdifpartiebar.in iatacula, & pradia, 
& cenas cdmeftationefqj facileolbos fufficiens vomitandi con 
fuetudine.Indicebat afit aliud alij eadem die, nec cuiqitam fin- 
guli apparatus minus quadragenis milib.nummonim couftite- 
rant.Famofiftimafupercaeteras fuitce,nadaueia fraire.inlqua 
duo millia lecliflimorum pifcium feptem auium appoiiu tra- 
duntur, hanc quoque exuperauit ipfe dedicatione patinx . In 
hac Scaurorum iocinera, Fafianoram,& Pauonum cerebella.lin 
guas Penicopterum Murenarum laftes.a Parchia vfq; fretoque 
Hifpanico pentarum comraifeuit , nein facrificijsquidemaut 
nunquam aut itinere vllo temperauit , quin inter aluria matiT 
detet,circaqi viarum popinas. 

Dt ctudel:t*tt,& mtrt* lius. C*p. C X X V I I I. 

PRonus veroad cuiufcunq; vel quacunq; decaufa necc atq; 
fupplicium. Nobiles viros condifcipulos , & xquales fuos 
vario gne fraadis occidit , quorum vnum vcneno ct manu fiu 
porrecb in aquae frigide pottone, §hisaffeitus f CDr a: popofce- 
rat.vt quifqs dsferretur inauditumcapite puniebat.fufpcdusct 
in morte macris fuit. Hugo. Interea veto Vcfpafianus dcbella- 
batprouinciam Iudaicx gentis. Conualuitiuqjinexetcitu ru« 
mor ciuilium bellorum , & de Galbat, & Ottonis nece manife- 
ftum eft.Deqj Impeno Vitellij, qni nequior fiipeiionbus quafi 
fcx refederat . Tuncconferre fccum viri veteris militiae cxpere, 
& itfdigne ferre fe primosad pericula,& vltimosad honprem, 
qui ab infcrioribus dfios acciperet. Addebant et cflc fibi virum 
ftrenuum Vefpafianum,quem eligi decuerat Imperatorem , cui 
maturum ad c6fulendum,& iunioribus validiorero ad prxlian- 
dum,adoriuntur itaqj Vefpafianum , rogatqj vt gubernaculum 
Romani fufcipiat Imperij.illeq; abnuere, & indignum fiedice- 
re.illi promptius inftate.vrgebant mihtes.infiftebant duces.cef- 
fit igitut Vefpafianus inuitus,& priuscuiam^honorem induit 
Imperialem.ipfe vero per Cappadociam , & Frigiam iter direr 
xit , Romae veto Vitetlms pofitus 01 magnitudine nols ac maie- 
ftatis oblitus, conuiuijs inhiabat , fed excitatus finiftro nuocio 
Cecinam quendam ducem fiii exercitus mifit : eiqj fumma fui 
commifit peticuli,ipfe veto luxuria marcidus ubefccbat, vrao- 
que fepuhus nihil alwd expedabat , nifi cum hoftis adueniret, 
ebrius periret fine fenfu doloris . Tuncetgo circa vrbis mxnia 
congreflu habito fufl funt,& ccfi ogs Vitelliani.deficientib.iuqi 
Vitellianis partib.cumTc in quandam proximam palauo cellu- 
lam Vitellius intrufiiTet , turpiter inde protractus , &cxcrucia- 
tus in fbrum dcducitur,& ibidem occiditur. Sueto. Itaq; extra- 
ctus exlatebra religatis poft rergum manibus iniefto ccruicib. 
laqueo.vefte difcifla feminudus in fbrum tractus eft, interma- 
gna rerum verborumqj ludibria.reducuacapite comafceu no- 
xij folent) atqj etmento muctone gladij fubue&o.vt vifendam 
feberet factem.nevc fubmitteret , quibufda ftercorc,& ceno in- 
ceflentib.alijs incendariu,& patinatu yocifcrantib. parte vulgi 
it corporis vitiaexproorante. trat eniro ineoenormis proceri- 
tas, facies rubicunda , & pletumque exviolentia venterobefus 
alterum femur fubdebilc. Tandem minutifltmis idibus excar- 
nificatus,& confectus eft, & indevnco intyberim tracrus. 

LIBER DECIMVS 

Dt Imferio Vtfpttfimi, & tiut initit, C*p. I . 

Vgo.Vefpafianusigiturilla turbida Tyran 
norum rurba difcufla Imperiii adcpmsim- 
perauitannis. ix. menfib.it.diebus.it.hic 
multis Iudaeorum oppidiscaptis, ficut fu- 
perius dicW eft,audita morte Neronis, hor- 
ura militum Imperator effectus reliquit 
Titum filium fiium ad procurationem ob- 
fidionis Hierofblymoram , vt & Roroanis 
decflet nec Iud«us,qucm filius rcprsefcntaret . E ufcbiui ia 




chto.Impcrauit aSt VefpafianusRomanoraffl. f. anao Dni.7 1 
mundi vcro.4.1034. Sucto. Hic quondam inter comitd Nero- 
nis cu canunte eo aut dllccderet (aepius aut pfens obdormilce- 
rct,grauiflimam contuxit ofTcnum.Prohibitufqj non c6tubcr- 
nio md : fcd ct publica (aluutione , feceflit in parua acdeuiam 
ciuiutc,quoad latenti,& iam extrcma merueoti ludaea prouin^ 
cia cu exerciru oblata eft.Percrebuerat Oriete toto vetus, & coa 
ftansopinio efle tn fatis, vt eo tpe Iudza pfccln rerum potirent. 
Sufcepu cenfura ne quS occafionem difctplinae prxtcrmittereL 
Adolefcentulu ftagrantc vnguento cu fibi pro impctnupraefe- 
fcCtura gras ageret,vultu afpernatus, voce et grauiflima incre- 
puit.Lraiqj reuocauit Imperjo adeptoampliflimosordines, & 
exhauftos ca:de varia , & contaminatos veteri negligentia pur- 
gauit.fuppleuit^; recenfito fcnam,& equite, fubmotis et mdi- 
gniflimis,& honefti/fimo quoqj allecto. Vfqj ad exitum vitaeci 
uilis,& dcmens. MediocritatSgnis neque diflimulauit vnq:ae 
frequenteret p (c tulir.nihilqjomamentorfi appetiuit. Amico- 
rum liberutcm ac phtlofophoru contumaciam lcuiflime rulit. 
Offeniarfi inimicitiatu minime memor executorve,vt fufpitio- 
ne aliqua,vel metu ad pcrnici£ cuiufda cdpelleret',tih abfuit vt 
monentib. amicis caucndu. Mctiu PdpufianQ eTe,q> vulgocte- 
deret Genefim hre imperatoria infuperconfulc fccerit . Spon- 
dens.qhque bcneficij roemorem futurum . Filiam quoque ho- 
ftisfui Vitellij fplendidiflime mariuuit, dotauit etiam & in- 
ftruxit . Sola eft in qua merito cu Ipetur pecuniae cnpidius. 
Dtl»f*pb»,&fcriptistius. C*p. 1 1> 

EVfcbius in chro.Hinc Flauius Iofephos fcriptor hiftoricuc 
dux belli Iudzorum cum a Romanis intetficiendus eflet 
pnunciauit demorte Neronis,& eius Imperio.Hieron.de 
iUuftribus viris . Ipfc Iofephus Mathathiae filius ex Hicrofoly- 
mis Sacerdos a Vefpafiano captus cum Tito filio eius relictus 
cft.Hic Romam veniens.7. libros Iudaica: captiuitatis Impcrau» 
rib.patri fihoqj obtulit,qui & bibliothecae publicae traditi funt, 
& ob ingenij gloria fta ma quoqj Romae merait.Scripfit quoQ; 
& alios viginti antiquitatum librosab exordiomundi vfqucad 
i^.annum Domiciani Caefaris,& duos atchiochecos.i.c5flictu» 
aduetfus Apionem Gramaticu Alexandtinu.qui fub Caligula le 
gams roiflus cx partc gentiliu eontra Philonf.Libtum ct vitope 
rationc gentis Iudaicae coiuincntc fcripferat. Alius quoq; hUi 
ctus valde clegans hr.In quo Machabeotu funt d gefta ma/ty- 
xia . Hinc in decimo odauo antiquomm libro manifefti/fime 
confitctur,pp magnimdinem fignoru Chriftu a Phatifeis inter- 
fcctum,& lohanne Baptiftaveteprophcta fuifle,& pp intetfc- 
•ctione Beati Iacobi Apoftoli Hierofblymam dirutaroefle. Scri- 
bit autde Dno in bCc modu. Eo tpe lcfusfapiens vir fi th vitii 
eum oportrt diccre.Etat.n.mirabilium patrator opcrum,& do- 
fior eorum.qu i libemer vera fufcipiunt. Plurimos quoq; ta de 
gentilibus.qua de Iudaeis habuit fui fecutores,& credebatdrcf- . 
fe Gumq; inuidia noftroiu principu Cruci eum Pylatus adduxtf 
rit.mhilominus qui fideliter dilexeraDt eu perfcucrauerunt. Ap 
patuit aut eis tertia die viuens. Mulu hxc & aha miracula car- 
minibus prophctaru de eo vaticinantibus,& vfque hodie Chri- 
ftianoru gens ab hoc fortita vocabulum uon deficit. Actor. De 
libris huius lofcphi nonulla in hoc opere cogruis locis inferni. 
De tbfiditnt , & caltmitatt Hitmfiiltm. C*p. III. 

EGifippus lib.j. Anno igitur primo delati Imperij, Vefpa- 
fiano ludaea bcllistaf) , eris,& feditionibus domefticis lace- 
rabatur, trinoquc pratlio ciuitas Hicrufalcm intra fe laborabat, 
nulla tequies, uullx inducir, morocntis oibus dimicabatur.in- 
nuroeri tugulabanmr. Manabat fanguis, & vniuerfa rcplebat,& 
quafi profluuius ct per intetiorcs templi receflus decurrebat. Ita 
fanguine,incendio, raina, fame , totius vrbisinnumeri fuccide- 
bantur.Nullus locus periculo vacabat.nulla fugiendi copia erat, 
pauor vbique,c!amor roorientium gemitus , defperatio vioen- 
tiom , vt mifetabilcs diccres eos , qui remanferant , beatos qni 
obieunt . Quomodo decepta es ciuitas populis ruis, expugnata 
atmis tuis.quae folebas, fine armis vincere , fine pratlio hoftem 
ferire^um pro te Angeli dimicarent , & milirarcnt tibi fluctos 
maris , hiatus terrx , cceli fragores . Ecce habes , quod petifti. 
Agnofce tibi hodie Barrabam viuere , Iefum vero moituum ef- 
fe.Intecnim regnat feditio, pax fepulueft, vt crudelius a tuis 
pereas,quam fi perires ab alienis . In templo igirar ipfbprovn- 
gucntis bene olentibus, pro thimiamatibus bene fpirantib. pro 
diuerforum florum odoribus,grauiserat in fepultoram cadaue- 
rum fcetor.quos pluuia diflbluerat ,quos flamma combuflerar, 
quos tol calefecerat . Nequeenim humare cuiquam cotpora 
vacabat eorum,qui vel in templo, vel circa plateas necaban tu r, 
quia bellum eos inter fe occupabat,feriendiq; magis q humidi 
cura vniuerfbs tenebat.Nihilque magis in rantis calamitatibus, 
quam mifericordia pcricmt , quae fola folct alleuiarc mifcrias, 

foja» 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



125 



folari erumnas . Quidam, tamen latrones in alios fxuicnccs f$- 
torem occiforum grauicet fuftinences , de muro reliquias 
dcfuoftorum in profunda pnecipitia deijeicbanc . Itaque 
Tiras Vefpafiani filius , qui bcllum a patre fufceperat, aipi- 
ciens przruptos fpecus plcnos eadaucrum.faniemque dilaccra- 
tis vifceribus innauntem alte ineerouit , & manus ad ccelum 
cleuans teftabarar,neqnaquam illud fibiad(cribcndum,qui ve- 
niam dare voluifier, fi deceflioni procefliflcnr , expecuflc fc vt 
pacem rogarenc paramm incolumes feruare,fi belium dcpofuif- 
fent . Maonens qnoque Laxeri aflerebat per vnam portam ftbi 
ctedium quindecim millu mctrtuorum elata , additis ad hxc 
XSo.funeribus.Idquc ibloeorum numerpcollectum,qui mcrcc- 
de publica fepulti fbrent, prztereos quos fepelierant fui. Quse 
•uterafepultura nifi vtdemuro deijcerenturcadaucra.plerique 
ctiam oon ignobiles viri confugientes ad Ttcum fcx millia de« 
funftorum,qaz perporuselau numerau cffenc commemoca- 
bant, eorum qnoqt qusc propter magnitudinem infinita efFerri 
cadauera nequiuerunt numeru fuifle ineftimabile.Na plerique 
ex de vltimo orbe ad ccplfi veneraut ad przdicandu in die fefto. 
Dt Mumriti» itnUorum txtrtm» fnmt . C*f. IIII. 

ILlorum aurem plerique qui ad Romanos confugerant, cum 
accepto ciboaluum purgarenc,aurum egercbat,aliquibimo 
nesaureos.quos ablbrbucranc cum fugam adomarenc,ne depre 
henfi non folum difpendio,fed ctiam perieulo fbreut,quia infi 
diacorcs omnia fcraubaneur.fcelufqueducebararaurum quem 
f neter latrones habere. Hociuque ludxi poftca miferabili fpe 
cie inter ioquinamenta alui aurum lcgcbanr. Comperic hoc g- 
dam Afirius,& ab vno in omnes opinio manauit,q> hoc genus 
hominum przceps ad auariciam , & paracum ad verfuciam,ni- 
hil um attox fit qd* rcfugiat.nihil tam turpe,qct ftudio pecuuise 
erubefcac . A Syrijs iuque in Arabes diffufa eft fama , quibus 
non eftminor auaricia & fcrius barbaricx propior immanica- 
ti, quod farci eflenc auro Iudei. Diripiunt igicur tlli quofcuque 
«duenientes cemunt.Licet concra phas,& concra lcgcm dedicio» 
nis,concra promiflum Cxiari$,quo eos occidi noo licebat.Infci 
dunt autem viucnees adhuc cruencifquc manibus euifccrant veo 
tris fccreu,aluum fcnicantur,& inccr eius manancia purgamcn 
ta aurom inquirunt. Deniquc vna nofte fereduo millia viroru 
difciffa funt tali flagitio. Alia quoq; eromna grauis in his, qui 
ad Romanos transiugerancaccidicNam dcfuctis edcdi officijs, 
vbi dau eft alimenti copia.coepit efle cibus oneri.qui prius crac 
vfui.Nulla vis erac dentium.vc cibum manderenc, obriguerant 
intcriora vifcerum.obftrufti erant duftus ciborum.aruerunt ie- 
coris vencqne. cibos accrahunt,vfus pericrat,auidicas crefcebat. 
Ruebat fupracibos miferi.&inualtdos morfus moreinfautium 
meditabantur. Plerique vifis alimentis ipfb gaudio deficiebant, 
acque inter exoptatos fibi cibos moricbaotur . Eracquc pompa _ 
lachrymabil is.cum plures a cibo ad periculum furgerent qu4m * 
ad uluccm. Inflabancur.n.infolico cioo, quafi quodam hydropis 
morbo. £ c fi edendi autdicas, modum nefcia fupra menfura in- 
gerebac.repentino cibo forci dirumpebancur. Nihil.n.mirum,fi 
cxhauftis pencitlo cibus eft . Nam & poft biduanum ieiunium 
fiquid auidius fumplcris ftatim crudelctc . NonnnHi auc corum 
enaierunt ouadam ane penlantes cibi moderamina , doncc dif- 
fucu edendi caro ad fuos vfiis rediret. Igitur deftructis,& exu- 
ftis edificijs trmplo finitimis, & et portkibus partim a Roma- 
nis,parcim ab iphs Iudstis nuda iam erat templi facies, & iseua 
hoium faraes. Infidiabantur fibi inuicem quis cui raperet cibu. 
Vbi alimenti fufpicio, ibi bellum.Nccabatur etiamchariflimi. 
difcutiebantur dcfuncti , ne quis intra eomm ami&us cibus Ja- 
rteret. Apertoote ilcuc tabidi cancs aorarum captances fpirami- 
sta hnc & illuc circumferebancur duce inopia. Ec cum alia famis 
tolatia non reperirent,dettahebat coria cutis, vtcibo fibi ctTcot, 
qnx pr;fidio non cflent. Mandcbantcalciamentum, nec pudor 
.ceat folucum pedibus fufciperc & lingua lambere.Vccuftx quo- 
que palex, qux olim proiecVx fuerant,non mediocri ftudio rt> 
quirebantur,& fiquis reppeteracgrandtpreciomercabatur. 
DtmuIierijutccmtditfiUum/itum. Csf. V. 

ERatauc Marta locuplcs fcemina de regione trans Iordane, 
qux belli tertore oborco Hicrofolymam feconculerat , ve 
eflct tutior . Huius opes Principes faftionum cerutim inuale- 
rant.Alimentorum ct fiquid prccio quxficratdc manibuscrue- 
bacur.Defecerantquc iam ota & delitiis afliieu afpcriota palca- 
rum vel coriorum dura non emollicbat. Szua iuque fames in- 
rimis fe infuditmedullis, exafpcrauit humorcs.mcntem exagi- 
tauic.Habebat autem infantulum^uius vagitu exciuca cum fe 
& ipfum paruulum macerari vidcret, uncts victa imraaotuci- 
bus Mauis affccciim araifit . Conueruque ad paruulum fic ait. 
.Quid cibi facum Pariiitle.Sxua ce circumftant ola, bellum, fa- 
sncs.inccndutiattoacsjruinz. Cui te moritura ctcdam aut vitc 



uncillum relinquam > Sperabam q> fi adoleui/Tes me pafcercs» - 
MatrSaucicpelircs dcfunccam.Sed quid agam mifcra? viucndi 
tibi ac mihi nullum video fubfidium. Cui ce tt fcruabo.yel qtto 
te condam fepulchro, ne canibus alitibus, vel feris praeda fis. O 
fuauia mihi vifccra, artus iucundi pnulquam vos pcnitus con- 
fumat famcs, reddite mihi Macri qd acceptftis . Redite in illud 
namrale fccrctum.in quo iumpfiftis fpiritum, domiclio mco ti 
bi paratur tumulus defuofto.Exofculaborergo tc,& qd non ha 
bet impaticntia amotis,habeac vis ncceflicacis, vc ipfa deuorem 
meos artus,non fimulatis, fed impreflts moifibus. Fecimus.qct 
pieutis fuit,faciamus, qd fiiadec fames. Tua cn caufa melior & 
quxdam piecatis fpecies , quia tolcrabilius eft q> Macet dederit 
cibum Viiceribus tuis , quam qjtcMarerauroccidere poraut 
deuorare. Hoc dicens auerlb vttltu gladium dimcrfit, & in fru- 
ftafilium fccansigni impo(uit,partem comedit,parcem operuit 
ne quis fuperuenirct.Scd odot incenfi peruenit ad Principes ie- 
dickmis. Qoiconcinui odorem fccuci tncroeuntmulierishoipi- 
tium mioantes neccm.q» auia eflct ipfis ieiunaucibus cdere^icqt 
exortes tacere cibi qucm rcpcruTcr.At illa parcem inquit veftta 
vobis fcruaui, nolitc indignari, de meis v ifceribus cibum vobis 
paraui.Confedete ocius menfam apponam. Hxc dicens recoope 
ruit ambufta membra & epulanda obtulit , cum adhorutione 
huiufmodi.Hoc eft pratidium meum,bxc vera portio,vidccc di 
ligentiusan vos fraudauerim . Ecce pucri manus vna.eccc pes, 
ecce dimidium reliqui corporu.Et nealienu putetis,filius meus 
eft, nunquam fuifti mihi dulcior fili, tibi debeo q> adluic viuo. 
Tuafuauiusalam meam tenuit, & produxir Matri tuzmifcra> 
dicm mortis. Vcnerunt necaturi,conuiux fafti funt . Habcbunt 
& ipfi qd tibi dcbeanc.curo cpulas meas fumpfecint . Sed quid 
rcfertisgradum, quid exhorretisanimo, curnon epulaminiqj 
Materfeci.Guftate& vidctequia fuauis eft filius meus. Nohce 
fieri molliores Macre,iofirmiorcs muIiere.Egp quidem calcs pa 
raui epulas, fcd vos fic cpulari Macrem fcciftis . Et me quidem 
tenebat paflio,fcd vicit neoeflius. Repleuiteontinuototam vr- 
bcm unti fcelcris nephas, & vnufquiique parricidalis conuiui j 
miniftcrinm cxhorrefcebac 

Dt dtftT*8io»tumpli£rvrbis. Cap. VI. 

PEruenit quoquead Romanoshuiusfafti immanitas. Nam 
pletique hoc hotrore pertertici ad hoftf confugerant.Quo 
compertoCxlarezccratus inffliristerrx contagiumjnanus a3 
Cflum eleuans talia proceftabararad belium quidem vemmus, 
fed no cumhominibus.qninporiusadueriusrabiem belnarum 
dimicamus. Nam & fcecus fuos ferse dilieunt.quosctiam in fa« 
me nutriunt,& alienis pafcuntur corponbus.a confimilifi cada- 
ueru abftinent cadaueribus. Hoc vlcra omnem acerbiucem cft, 
vt membra, qux gcnuit Matcr deuoraret . Mundus ego ab hoc 
contagio, tibi mc abfbluo quzcumque cs in coalo.potellas. Scia 
fcis profefto , quia intimo afleftu pacem frequenter obtuli . Et 
qd non pudetdiccre viftor rogaui , quiaparcere eis volui .Sed 
quid facerem repugnantibus,quid aduerfits fuos furencibus.Na 
& ipfi nos f;pe demuris horuci func dimkare,nc grauius a fuis 
perircnt. Et ego nofitis plurimumque armis , quia illia fuorum 
cxdibus non dcitnebant, in belluro redij vt libcrarcm obfeflbs, 
hon pcrdercm.His diftis admoueri templo artetcs iubetDeni- 
que fugientibus fedi tionum aoftoribus cum templum cxurcrc- 
tur,Romani figna pofiterunc incra circuicum eius,& concra por 
tam orientalcm facrificauerunt , Imperacorem Ticumfummis 
vocibus, prxdicauces. Sacerdotes autcm quos,& aqux inopia & 
cftus finitimi incendij commaccrabat fiti vitam ipgauerunt. 
Qups Titusiuflitoccididcgenctis animi efle teipondcns , vx 
templominimi cupercnt fuperuiuere. Iohanni quoqueacSy- 
moni & ceteris fcditionum Principibus indulgcuciam poftulan 
tibus reipondit. Serum nequi ifimi tps ad mifcricordiam , cum 
iam qd rcferuecuc nihil reliftum fic . Paccm oflciebam non re- 
ccpiftis.parccre volebam non finebatis,prxlia fufpeudebam, & 
vos irruebatis.Ec nunc populus cxcinftus eft, tempium ardct,gd 
adhuc ftacis armaci. Ponice arma quafi vifti, viucre vobis dona- 
bo,& fi non mcremini.Titus crgo quamuis ad iracundiam ex- 
ciutus propofitum fuum non Ibluit contuitu rcgalisfaftigij.fed 
confugicntcs recepit iblius pieucis intuicu . Ncc Romant mulu 
iam cedefefli, abnuebantvitxindulgentiam, & ftudiocaptiua 
mancipia vendendi promptiorcaerancad refrraandam falucem, 
Plurimi venalcs,fed pauci cmptores,quia & Romani habcre lu 
dxosin fcruitutcm dedignabantur, & nec ludcf fupercrac, qui 
luos redimeric Oftaua igitur die Gorpici menfis.cocrcmau eft 
ciuitas. Cxfit autem per omne tempus obfidionis aflcrut dccies 
centena millia. Captiui quoque addufti func ludeprum ad 48, 
millia . Hugo Floriaceniis . reftt dentquc multa cede Roma- 
niqu(tebancquibuscaptiuamancipia vendcrec.Sed, quia plu» 
timi venalcs,& pauci iuucnicbatur empcoxes,non dcraere, qol 

& 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij i . 



tem aic Impcratorem excedere terris decet, ficcjue exaninatrjs 
eft, cui fuccefiic Tirus filiuscius. 

De ltnperio Titi , & morte etm . Cap. IX. 

EVfebius jn chio.Anoo domun So.mundi veio quarri mil- 
lefimo , & 43 . Romaootum 8. Titus Vefpafiani filius re- 
goauicannis duobus vrraquelingua difcrciflimus. Hugo 

EX gcftiseius. Ea tempeftatepafluseft fan&us Apollinaris j.l.Fuit enim viroranium genere virtutum mirabilis, & morii 
martyr.Qui quodam difcipuhis fanfii Perri Apoftoli iuf- impcrialium iloribus paricci adornatus , & qui nulli quicquam 

negaret.intanmm ctiam facundiflimus txtitit, vtcaufas latioo 
poemate peroratet,& tragedias grxcc componercc.Sueconiusli. 
1 i.Titus amor,& dchcia:geuerishumani riiir.In pucro ftatura 
corporis , & ammi dotesexplcnduerunc , magilquc acmagis, 
dcinceps.per ztatis giadus,roima cgicgia,& cui non minusau- 
ftotitatis ineflct quam gratiar , prxtipuura robur,memoria fin- 
gularis, docilitas ad cmnes feretam bclli.quam pacisartcs.ar- 
morum , & equitandi pcritifiimus , latina: gutczq; lingux in 
orando vel infiugcnd* pocmatibus piomptus,uc muiicx.qui- 
dem rudis, vt qui cautatct, & pfailetet iocunde fcicnterque Irt 
milicia fummc. induitnx , nec minore modeftia, iiifpecta pri*. 
mum in co fuerunt fxuicia,luxuiia,iapacitas,libido. Dcnique 
ptopalamalium Ncroncm,& opiuaban<ur,& prxdicabant. At 
illi ea fama pro bono ceflit.couueifaquecftiii maximaslaudes, 
ncque vllo vitio repirto , lcd ccontta vittutibus iummisconui- 
uia inftituit, iocunda magis quam profufa.Amicos clegit, qui- 
bus etia poft cum principcs,vc fibirepu.ncccllai ljsacquieuciut 
prxcipueque funt vfi . Noili ciuium quicquam adcmit. Abftj- 
nuit alieno.ac neconceflas qnide acfblitas coliationes recepif, 
& tamen nemine antc fc monifict-tia minot. Nituja benignif- 
fimus . In cunSis hominum dciidcrium obltiiiauiiime tenuit 
ne quc,fine fpe dimiiteict, quiu, & admoncntibus domefticis' 
quafi plura polliccrecur , cjuirtv prxftare poflct. N6 opoitet air, 
qucquira a fertnone principis trifiem difccdere . Atquectiam 
recordatus fuper carnam , cj> nihil cuiquam tota die prefhtiiiee 
memorabilcm illa mericocj; laudaram vocc cdidic . Amic; diS 
perdidi. PopuIO in pfimis vniucrfuin magna pcr oroncs oicafio 
nescomitatetraccauit.Na neq; negauic quicqua petentibus,& 
vr, quxvcllec ptceicc vlcroadhoiucuscft.Fiaircro infidian fibi 
non defincntem neq; occidcre.neq; ieponerc , ac ne in minorc 
quidcm honore habere fuftinuit,fcd vt a pnmo imperii d c co- 
fortem fucccflbrcmq; teftari perfcuerauit, Nonnunqoa lecrcco, 
& prccibus, Jachrymis oias, vt tade mutuo erga fe animo vcl- 
let efle , Inter harc mottc prxuecus eft maioxc noroinum dano, 
quafuo.Quod vc palam faftum eft.merentibus pubiiceciifiis, 
-Scnatus pnufqua edicto conuocaretur ad curiam cucurric , ob- 
feracifcj; adhuctbribus, deinde apcrtis tatas mortuo gracias egit 
laudefq; cougeflit, quantas ne viuo quidcm nunqoa atcj; prse- 
fenti.Eufebms vbi.fupra Hic Amphithcacium Romx xdifica- 
uit,&in dedicatk>necius,quinq; millia fcraru occidit.Decreto 
aut Senatos-incer Deos relatos eft. Huius tpibus mos Bebius ru 
ptus in verrice.tmex fe iecitIcedij,vtregioncs,& vtbes vicinas 
cuoib.exureret.Romxquoq; plures cdes inc£diocrematxfunc. 
DeDomiciano ,frbonh eius initijt. C*p. X. 
ltianoeum tradid ic . cuius rogacu pergens in vicum leproioru, t— |— 1 Itoautcm fticccflit Domicianus fiater eiusiunior . Anno 
vc ibi propcer furorem gentilium lacicaret, a paganis mfecucus I domirfi 84. mundi vero^.M. & 46". qoi imperauicannis 
vfque ad mottem cxfus cft,& $7.dicsfuperuenies, & Chriftu- ij. Hugoli.4. Ifte Domicianus primo clemens vifuseft. 

nos admonens,ibidcm a difcipulis fepulniscft. Ius quoq; pcror.ibac a:quiflime,& Romx mulca couftiuxic edi- 

De Cupidittte Vtfp*fi*ni , f> tnerte eiut . ficia .Inter quraedificauic templum mirificura Romc , quod 

Cap. VIII. Panthcon antiquitus vocabatur.Scd nunc in honorc fanftsc Dci 

C Vetonius . In Vefpafiano meritd culpctur vt diftum eft pe- Genitricis Maric, & martyrum omnifi cofecratum erTe digno- 
cuniz cupiditas. Non enim contcntus eftomifla fub Galba fcimr.Suetonius li. 12. Incerinitia ptincipacus quotidie fecrctfi 



& jo. maneipia vno nummifmace mercarentur .Sufcbiusirr 
chronicis.Tunc regnum Iudzorum defecit.Colliguntur autem 
a lecundoanno Darij fub quo rurfus templum xdificatum eft 
vfque ad hunc fecundum annum vefpafiani, in quo nouifCme 
Hierufalem fubuerfa cftanni jpo. 

Dt Pafitne fmnBi Apollintru. Cttp. VII. 
X geftiseius. Ea tempcftafcpafluseft fanclusApollinaris 
/martyr.Qui quddam difcipuhis fandi Pcrri Apoftoli iuf- 
fu eius a Romaad Rauennam pcruenit , &prsedicans, & 
miracula facies Tribonum ciuicatis cuius vxorem fanauerat tu 
magna eiusfamilia baptizauic. Cuius famam dux audiens.eum 
tlbi quam totius fifti fecit.Ercum Saccrdotibus Idolorum ducSs 
eum ad cemplum Iouis, cum ille dixifTec aurum , & argcncum 
illicappenfom meliusdari pauperibus, quimante d^mones fic 
appcndi.eijcitur,& femiuiuusexcra vtbemrelinquicur, & di- 
fcipulis fuis in domo cuiufdam viduse fcx mcnfibus rcfouecur. 
Inde veniens ad vrbcm Claffem.dum multos coucfteretfufti- 
busceditur,& nodis pcdtbus fupet prunas ftare compulfus 
Chriftumcjuc amplius conficens , eXcia vrbcm eiicicur. RufTos 
auccm Rauennxfiliam fuam defunccam lamctans Apotlinari 
veftienci, & cum confolanti rcfpondit. Vtinam huc non venif- 
ics,Dij enim irati funt,& filiam meam faluam facere noluetut. 
Tu vcto, quid potes.Ec videncibus cundis aic Apollinaris.Iura 
mihi.cp permitccs puellam fequi faluatorem fuum.RufFus dixit. 
Scio, cp mortua cft puella , tamen fi videro eam viuam faciam, 
quod dicis . Et ftatim cfJ apprehcndiflct manfi eius erexiteam 
fanam.Et ipfa cum Macre, & mulra familia baptifmu fufcepic, 
& virgo permanfit . RufTus vero timens Cxfarem occulcc dilu 
gcbat eum. Qudd audiens Catfar fcripfit ad pratfeQum prasto- 
rij vc Apollinarem autDiis inclinaret,aut in cxilium mittercc. 
Meflalinus ergo Prxfeccus Apollinatem facrificare nolentcm 
fuftibus cardi, & in equuleo appenfum torqncri pccpir. Vbi dQ 
adhuc dominum prardicaret, miniftri aquam bullientem eius 
vulneribus immitcunt . Et dum vellet Prxtcctiis eum in exiliii 
micccre, Chriftiani irruenccsin paganos plufquam »00 cxeis 
occiderunt. Tunctimens fibi vicarius Apollinarrm cachenis 
onuftu, & lignoofTenfum iuflit rcclodi, & ut fic dcficerec nihil 
penims miniftcari. Quem quarto diecognofccnsab Angclocd- 
fortatam cachenatum naui impofuic,& fequcntibus cnm cribut 
clericis in exilium deftinauit , vbi cum clericis, & duobus mi- 
litibus.cxteris pcreuncibus.pericolum euadens miliies quidem 
bapcizauic,& in exilio przdicans a ncm ine recepcus fcd graui- 
ter verberatus ,poft cricnntum Rauennam rcdijc, fedapaganis 
iceram vcrberatos ad templu Apollinis ducitut,fed ftatim h6u 
oracione remplu corraic,& tanto iudici prxfentacus, & de mul- 
tis inquifitus.filium eius a natiuitatc carcum fanauic.Sicq; mul 
tiscredctibos a iudice lenicct tradatus , in predioeius pcr quat 
tuorannos fuit. Cum ergo Pontificcsaccufareceum apud Vcf- 
pafianum Cxfarem refcripfic , vc auc de vrbe exirec ant idolis 
confcntircc.Non enimdignum eft inquit vt Dcos vindiccmus, 
lcd ipfi de inimicis fuis vindicenc ic fi porTunt.Tunc Demoftc- 
nes Patcicius nolentem facrificare cuida Ccncuriooi iam Chri- 
ftiano eum tradidic . Cuius rogatu pergens in vicu m leprofbru. 



Veftigalia reuocaiTe,noua l & gtauia addidifle,aaxifle prouincij, 
tributa, ndnollis cciam duplicafTe. Ncgociationes quoque vel 
ptiuaco pudendas pala exercuic, nec cadidatis quidcm honotes, 
icis ne tam innoxiis quim nocentibus abfblutiones vcndicarc 
cundjtuseft. Creditut ctiam procuratorum rapaciflimam qu3- 
que ad ampliora ofScia ex induftria folitus promouere,quolo- 
cuplcciores mox condcmnaret. Qnibos quidem vulgo pro fpo- 
gijs dicebacur vci, quod quafi,& fic cos madefacerec,& expri- 
meret humentes . Quidam natura cupidiflimum tradunc. Suni 
econtra, qui opincncur ad manubias rapinafque iieceflicatec5- 
pulfum famma xrarij fifciq; inopia. Qu6d , & verifimilius vi- 
detur, quando,&male partisopcime vfuscft.In omnc homintS 
genus liberalifCraus.Expleuic cffu fenatorium. Confulares ino 
pes qningencis feflercijs fuftcntauit . Plurimas pertotum orbe 
terraru ciuitatesautterremotu autinccndio affliQis rcfticuit in 
roeli*.Ingenia,& artes vel maxime fbuir,primus e vifco,latinis 
grecifq j rethoribus annua centena confticuic, prxflantes Poccas 
nec non,& atrifices magna mercede donauit. Hugo. Vcfpafia- 
nus autcm anno vitx.fux 70. fetiis ioca , quibus dcicctaoacur 
admiftcos intctij t.Nam cfi vctris duuie felTus afliirrcziiTct, fta 



fibi horarum fumere fblebat.nee, quicquSampliusquSmufcas 
caprare ac ftilo prxacuro configere , vc cuida incerroganti, eflct 
ne quis intus c ii Ccfare, non abfurde rcfponfum fit, ne mufca, 
cjuidcm . Circa adminiftratioi cimperij aliquandiu varium fe 
prcftitit.mixrura quoqueaquabili vitiorum atq; virtutumdo» 
nec virtutcs quoqucin vitia dcflezit, fuperingcnij naturaino- 
pia rapax,metu ftuus.Mulra in comuni rerum vfu nouauir, ca- 
ftrari mares vetuit,ius diligcnter, & indufttiedixit. Scripta fa- 
mofa vulgoq; edita quibus proximioics viri acFseminc nou- 
bantur,aboleuit,non fine aftorum ignominia. Qufftoriuro vi- 
rum, «pgerticnlandi faltandique ftudio tencretur amouit fena- 
tu, ptobrofis Farminis kctic? vfum adcmit.Intcr initia vfque 
adeo ab omni c;de abhorrcbac,vc cdicere deitinaucric ne boues 
immolaretur. Cupidiracis quoqueacque auarici; vix fufpicio- 
nem aliquamdiu dcdic, quin etiam Iibcraliutis experimento 
omnes circa fc largiflime profecutus.Nihil prius,aut acrius mo 
nnit,quim ne quid fordidc facerent.Rclictas fibi hxreditates at> 
his quibusliberi eranc non recepit. Fifcalcs calumnias magna 
calumniancium pcena repreflit.fcrebat urque vox cius.Princeps 
qui delatorcs non caftigac irritat . 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



126" 



' D# Crudtlit*tt fpjmi. Cmp. XI,. 

SEd neque in*lementia,ncque in ahftinentie; tenotc permf- 
fit. Complures Serutores iniuftealiquos confulares intere- 
mit quan roolitores rerum nouarfi. Caeteros lcuiflima qua- 
que de cauf». Difcipulum Paridis Pantornini pubercm adhuc» 
& tamen maxime atgrum , o/ acte formaque non abfimilis raa- 
giftro videbatur. Irem Salunm Cocccanntn , cp Cmonis Irope- 
raroris patrui fui naulem diem cclebrauetat . MctuiJ Pompo- 
fianuni, q> habcre imperatotiam genefim vulgo ferebatur>& q> 
depi£tum v orbcro terra; in membranas > concionefque Rrgft, ac 
Ducaro es Tito Liuio circDfertet, qtrddqjferuis Magonis , & 
Hannibalis nomtna indidiflet.Iuoium Rufticum,q> Pcti Thra- 
fct, & Heluidij prifci laudej edidrffer, at^ellaflcrque cos viros 
fanftiiTnnos .. Cnrius criminis occafione Philoibpkos omncs vt> 
be Italiaque firbrnonit.O«cidie,& Flauinm Sabmum. AJjquato 
f»oft ciatHj bell» vifiboriam Cm»r4»l«rofqj partis aducrfc dudu 
ctiam Jaccntes confcios ioneftigato nouo.quf ftionis gencie dir 
ttorfic, igoeper obfcana immjflfo, nonnuilis cdam manusanv 
pataui t.Erac autern non folum magnae , fcd etkro call idx (kuih 
tiae,& inopinatje. AfcUuridnclMathematicum fcifoitatus,quis 
ipfilra maneret exitus' , arfirrnanrem toto vt breni lacefatetar a 
•anibus.iaccrfici qnidcm fine raora, fod>*d arguend» tcmerita- 
cem artis fepelrrj quoqj aeeuratifli me rmperauit.Quod cu fierec 
cuenic vc repentina terapeftate dcicctt funerc , cadaucr dtfcei- 
percnt canes, Nihil pcnfihabaitqiuq prsdacetur omni.moda, 
rona uiuoruw ac mortuorum, vf«rt«iqttaq; 'qunlihct,& accofii- 
tore, & crimrne corripiebanUiE. Saris eratabiici qualecunque 
iactum diftuque aducrius maieftatem principfev Confifcabatur 
al ieniilimas Jiaereditatcs , vel vnoesciftenre qui dicereraudifljc 
cx dcfuncro ctjm vhiercr hatredem fibi Casfarc' cfle.Eufcbius in 
chronieij. Ifto Domitianuseriam pJurimos Senatorum inc»j r 
Jinm mifit.Prjmus fe Deum, & Dominnra appcllari kflit.Hu 
ius anno quinto Quintiljanus ez Hifpania Calaguwttajjaspi;*- 
inus Romae publicaro feolam,& falarmm c fifco atcepit, & <Ia- 
«uit. Aftor. Ifte Quiotilianus vt leeitui Ptatccptor fuit Plinij , 
& multafcripfit . ex qutbus funt libri oDnftirutionuro.oratoria- 
rum,& caufaruro, & dcclamatjoqnm, rjuorum florcscxcerptos 
fuperius interui. 

Df $*nBo Cfemtntt P»p*,& feriptit rius, 
Cmp. XII. 

EVfebjus.Anno Domitiani.i t.terrius Romane, ecclefie prt^ 
fuit Clemens annis noufm.Idem in lib.Pontificum. Hic 
7. regiones diuifit notarijs, vt fidelibus ecclefic,quigefta 
manyrum folicitc, & coriofe vnufquifque per regionem fuam 
tliHgenter pcrquirerent,Hic fecirdnas epiftolat, quvcatholicc 
nbminantur.Hicex praecepto beati Petri (uicepit ccclefiae Pon- 
tificatum gubernandi , ficut ei fuerat a Domino Iefu Chrifto 
tradin cathedra yel commifla . Tamen in epiftola, quat ad Ia- 
cobum fcripta cft, qualiter ei a beato Petro comifla eft Ecclcfia 
reperiestldeo vero Linus, & Cletut ante eum fcnbuntur.quo- 
niamabipfo Principe Apoftolorum ad miniftcrio faccrdotalc 
exhibenda funt Epifcopi ordinati.Micdum multor libios xelo 
fidet chiiftian; religionij afcriberet,martyrio coronatut.Htcro 
nymus de illuftribus vitis . Clemensde quo Apoftolus Pattlfl* 
ad Philippeufcs fcribens ait.Cum Clemente, & caneriscoadnt- 
toribus meis,quornm noroina icripu funt tn libro virie. Quaf- 
trJs poft Petrum fedtt Romar epifcopus.Siquide fccundus Linut 
fuitjtertios Anacletus.Tametfi nlcriqj latinorum fecandu poft 
Petrum Apoftolum putcnt fuiffe Clementem, Scribk cx pcifo- 
na Romanc eccjefias ad ecclefiam Corinthiorum valdc vtilem 
cpiftolam,8c qux in nonnullislocisetiam publice legitur,quaj 
roihi Viderur catadteri epiftolas , qux fub nomine Pauli ad-hasr 
breot fcrtur<6ucnire.Sed,& multi deeadem epiftoia non foln 
lenfibusfed iuxta verborum quoq; ordinem abutuntur A om* 
nino grandu in utraq; fimilitudo eft.Ferror, & fecuda ex ciut 
nonjine cpiftola, qura vetcribas reprobatur, 8c difputatio 
Petri,& Apinionislongofermooeconfcripta, qua Euiebiujin 
J .ecclcfiafticar hiftorix voluminacoarguir.Obiis.4 Traianian- 
no , & nominis eius merooriam vfq; nodie Rom(extracuec* 
defia cuftodit.Actor.De fcriptis eius iam flipra nonnalla pofui* 
mus . De pafEone autem eiusinfrafaolocodiccmus. 
JDt tdiihDemiitMtt ctntrs illtt dtgintrt Dtnid. 
C*p. XIII. 

EO tempore vt ait Egifippns delati fiint quidam apod Do- 
mitianum.cp eflent de gcnere Dauid,& de pofteritace Iude. , 
qui fccandQcarnemfraterfuifledicitur Saluatoris , Domitia- 
nus enim formidabat de aduentu Chrifti , ficut & Herodes in 
initio. Ideoqi omnes interfici iuflcrat ', qui erant dc regia ftirpe 
Pauid . Ad quod mifTus quidaro nomine Reuocarus , inuenic 
«juofdam Nepore* Iud?,&adduxitadDomiti4num.Intcrroga. 



riaDomirianoficiTent defamilia Dauidcon feftt (iint.TuM 
quaefiuitab eis quantis eflct facultatibus praediti. Atillire- 
fponderaot,rp vrriquenonampliuscflenrin bonis. quam no- 
nem miHbut.deuariis > cx quibus fiogulispats roedia pro por» 
rionedcberetur .Ncc hoc fibi in pecdnia fubfifterc,(ed iu ?fti- 
matione tenc,- quac eiscflet in^minus vnoiugeribnsconfti- 
tuta,qua fuis mantbus cxcoletes, vcl ipfi alerentur, vel trtbuto 
dcpendcrcnt.Simul ctiam teftcs ruraiis,& diurntoperis rnanus 
Jabore rigidas,& callis obdurataJ prarferebant . Interrogari vc- 
ro de Chrifto cjuale fit rcgnum cius.vcl quis iple aut unde, aut 
quare ventutus.rcfpondcrunt, cp non huius mundi regnu neqj 
huius tet tanicfignarecur ei imperifi, fcd cxlefte ei regnum pcr 
Aageioru mimftcria inconfammatione ffcali pnrpararetur, 
quando , 4cibcetaduentansio gloria de viuis.ac mortuis rudi- 
-cabit, & retribuet vnicuiquc protaotisac meritis fuis. Ad hxcv 
Domithmus com ncquc in eis quicquacrirainis inuenirct,&i 
-vilitatem ipfotum maxime contentndiec, abire eos J^beros iu- 
bet . Sed , & pcrfccutionem quam agifari iufletac daris tnrfum 
competcuitcdidit^llli vcronimifli abco velmanyrij mcrito, 
vel tantse propinquiiacis praerogatiua pacis iam temporc, Du- 
ces ccclefi? cfrccti, vfquead Traiaoi. tempora permanferunti 
• J>*H*ito>Uh*nnis £uat>gthft*,£t ttus txilit, ip Ap9ca- 
' Itpfi. . Cmfz XII 1 1. 

EVfcbius in chronicis.Armo hnpexii fui ij.fccundus poft 
Neroncm Domitianus Chtiftianos perfequitur,& fubeo 
Iohannes Apoftolnsin Pathmos iniulam rclegatos Apo- 
calipfim vidic, &, feripfit , qii5 Hirencns interpteutur. A6Vor. 
Legitur enim , rp.idem Iohanries apod Ephefam a proconfule 
comprehenfus,cQtn.nolletiuxtaediC%uro imperiale Chrifti-m. 
negarc,& a praedicatione ceiTarcDiccs obedire oporterc magis 
Dco qua hominibus, motos Proconful iuflit cum unquam re* 
beUem Caeiari indolio fcraenris oler mergi.Qui ftatirn rt io w» 
coie&ureft, vclut fbrtis athlcu,vnQus non aduftusdevafeexi- 
uit , Ad tfuod miraculum ftupcfadus Proconfiil vohiireu (uat 
libcruti rcddcre,& fcciiTet.hifi iuflroni Regic crjirariae timuifj 
fet , ptopter prcfatum ergo miraculum exire iailusadDlioHV 
tanta reuerentia habitus cft^bipfo Doroitiano, q> eaoccidere 
non eft aufils^ea propter odiu Cnriftiani nominis; quod infe- 
Jix iJIe de fupfctbw concrpeur , qni fe Deumcrcdi volcbaf in 
exilinm miflua cfti, vt fcrmo Domini impleretur quem dixir. 
Sic eunvvolo manere donecvenjam ,id eft.Nolb cum matetiali 
gladio ncc mbrte ab vlio violenter illata vita finire , fed in pa- 
ce viueredonec venil proptereomin paceaflumcndO.Igitur irt 
jnfulam Pathmos relegatusin exilium Apocalipfim tncrilij 
fui folatium vidit, & vt viderat, fcripnt.Quae in noc alijs Pro- 
phetiisorcellentror cft , quia de Chrifto, &ecclefia, magnaex 
parte iacramcnn non Jblomadimplendadenunciat, fed ctiam 
adimpretadeinoftUr. Et ficut cuangehum legalesobfcroantiasi 
fic & iftarefpkicntes a longe veteres cxceliit prophetias . Quat 
fcrerothabct facramcnta qoot vcrba ,immo vetborom Jibri 
numero, maior eft fenfuu rmiititudo.ficat in fauopinguiflirno 
cereas ceJluhcs copia mcllis excedit : lohini ergo reuelauit DtH 
us ibidcm quanu pafla fit ecclefia m tCpere pnmttioo, & quS< 
ta nunc pariatUT,& in nouifliroistemporibus palTurafit.Qucq; 
.prohis;&ounc,&in fumropraemia ifit fufccptura, vt & qaos 
dcnanctau fnpplicia rerrent, promifta praemia Jaetificcnt. 
Dt Ptffitnt fmnMtnim Ntrti , & Arthilti. C*p. X V. 

EX gcftis eoram . DomiccJIa autem Nepiis Domitiani im- 
peratoris htbebat Nercum,& Archileum Eunuchos cubi- 
culanos toos , quojfancluj Pctrus Apoftolus Baptizarar. 
Cum ergo nupnira eflet AurclianofilioConfulis,Nereus,& Ar 
chileus eidetn dedonovirginiutij lucalctiflime praedicantes, 
conuerteruot ca.Et pergrntcs fecerunt ad eam venire fanftum 
Clemcntem Epiftopum, qui eam Deo virgtne confecrauir. QS 
audics Auteltanus impetrauit a Domiriano vt fi facrificarc noi 
lct cQ Netco,& archilco exilin m in infula Pontiana fubiret, pn- 
tans fc pofle pci hoc animum virginis reuocare.Scd poftaliqni 
Moi temporit pergrns ipiead infulam ccpit fanftoj Ncreum,& 
Archileum vetbis,& muncribus attenurc Vt virgini fuadercnt. 
At illi execrantes muncu eius,magis eam in domino conforta- 
bant.Vnde verberibns grauiflimisacctecuti, c& cquulco,& fla- 
mis ad facrificia compellcrentur, & dicerenr fc a beato Petro 
Apoftolobaptizatos nulla rationepofle idolis immolare.capite 
catfi funt.Quorum corpora rapuit Aufpicius Diicipulus eorum, 
nutritos fand« virgtnis Domicella'. & de tnfula nauigio defe- 
rensfepefiuitea iuxca fepulchrum finctr Petronillat. 
Dt Sa*8» Ditnyfit Ari»p»git* y & fttiji tiut. Cmp. XVI. 

EX geftts eorum Sub Domitiano quoque paflus cft fanftut 
Ariopagita Dionyfius,qut Paulo Apoftolo prxdicati Athc-. 
nis cft adtucws.Nam cum Paulus fingula Dcorum altaria per^ 

luftrarct, 



Digitized by. 



Xioogle 



Juftriret , inter csttera rcperit rnum altare ,<ai «rat tirulus (lt< 
prafcriptus Deo ignoro,& aitad Dionyfiiim Ariopgitam, qui 
«c di&u icfta loco ciuiraris vbi Mars & Herculcs pourtimc co- 
lcbantur.Man. n. Aris Grecae dr. Vnde locus ipfe Ariopagos ap- 
pellatur.Quit eft inquit Deus ignotus ille.Ad quem- Diony fius. 
Qoi ob plcnitudincm diuinorum numinfi fcientijBTheofophos 
jdcft Dns fapienc diccbatur. Adhucinquitndeft Deus ipfcdc- 
snonftratus inter Dcot,fed eft incogmtus nobis,8c fccolo ventu 
to futurus.Ipfe.n.eft Deus, qut rccnaturus eftin ccelo & in tei- 
ta, & regnum eius non accipiet hnem . Tunc Paulus ait. Quid 
Vobis vjfHomoeritan fpiis Dcorum? Dionyfius rhdir. Verus 
Dcus,& verus honio,& ipfo renouaturas cft mfMrim, fed adhuc 
incogniturcft huminibus,quoniam apud Dcum iir ccjo eft con 
uetfatio eius. Etait PjuIhs. Ulum Deum prsedicb vobis.quem 
incognitum appcllatis , Ec fic Cfpiceis prscdicaredc inearnatio- 
n*,& palTionc.ac rcfurreftione Dhi.Tunc Dionyfios.dogma fa 
lutisatidicus fpretis Idolis Pauloeeflit . Et vidcns hoicm prius 
excum, quera Paulus illuminaucfar,ftatim cum Damati vxd- 
(e fua & domohaptieari fc fceicSicquc a Paulo pcr triennium 
inftru3us>& Athcnicnlium Eps «r<hnatus,ip(am ciuitatrm & 
rnaximarn partcm pattiasconuertitad Chriftum , Venicns aut 
RouaiB poft paffionein Pctti & Pauli , a fancto Gletiicnte iam 
Papa dire&us in Franciam cunvRuftic» Prarsbytero & Elcuthe 
lio Diacono ad vrbem Parifi us, vbi potiffitnjim 1 colebariru 1 1 do 
ia praperauit. Ibique poft mulcorum conuerfioncm fabiicatatec 
defta,& dericis diucrfi otdinisampliata,tanta in co gratia cct- 
Jcftisernicuit.cp cum farpiffimc Pontificcs Idotorum cdtra cum 
feditionem populi concitarcnry & plebes inni)mcrar cum armis 
ad- perdendum curo gregatim confltterenr. Mox i)lo v'iib autfe 
illi omni.feritatc depofita. proftctnebant, aut nimio pauote fo- 
Uuc ab eius prsfcnua fugiebanr. : Scd Diabolus vidcns,& lr.ui- 
dens.q? quetidie fui cultutadecrefcerec, & per Hitrflos muhipli 
citis fidclibus ecclcfia triumpharct , per rclEtioncm malotum 
Domicianum Imperatorcm ad tantam fidclium pcrfccueionetti 
commouit, vt vbicumque vcl pcr fc, vei pcr alios Chriftianum 
qucm piam repperiflet ,aut eum cogerct facrificare tdohs aut 
exquifitis fupplicijs tormcntarct. . 

Depaflitne eorundem. Cap. . X <V 11. 

PRatfe&us iguur Fefcenninus ,. & ad vrbem Parifius contra 
Chriftunosa Roma dirrcrusbeatam .Dionyfium populo 
prsedicantem mucnit. Statimqurcaptum,colaphiEatum,cdfpu 
tum.derifjm, & lorisduriflimc aliigacumeum fancris Ruftico 
& Eleuthcrio fibi quamtotiusprxfenrari praccepic. Dumquead 
quxquc turpiflima Fcfccnnioi conuicia innoccnter & pie fan- 
ftus.cum focijs rnderccecce quxdam matrona aebilis Lisbium 
a Magis illts feductum impto.be quarrcbatur.Qui ftatim quxfi- 
pis , & adduftus ad primam fidei confefubnem oocifus cft . £t 
fanctra ternis tcmio:iibus.i.aduodccim miiitimrs-viciffim gra- 
uiffimc flagellati,onerati cathenis in obfcurnm catcerem detru 
duntur.Sequenti dic Dionyfi/is fupcr cratem fcrreamfuppofitis 
fiammisnudusexttnditur^indcquead bcftias fcrodffraiasmul 
to iciunio cxcitatas proijcitur . Sed cum in etrm ioipemofe cur- 
lerent.figno crucis oppofito, manfuetifEmasrcddcharnur. Itetu 
iaccatus laclibanum, fed exiinflo ftatim inccndio nihil paflus 
diucius in cruce torquetur. Indeque cfcpofitus.jcttm (bcijs fuij, 
& multis fidelibus catceti mancipatur, vbi pbfHongam poptrli 
exhortationem, dum if*fe lurffam ad communicandum popalu 
ceJebrarct,apparait ei Dominus cum immenfb luminc,& acci- 
piens panem fuum dcdie ci dicens . Accipe hoc cate meoa, quia 
jnecitrn eft maxima foerces tua Poft hoc Iudicipracfcntatl n'o- 
uis itcrum fupplicijs.macerantur.Etad hocfe inuiccm poftora 
(ionem flexis genibus adhortan tes dccollantur . Statimque lux 
immenfa refplenduit , & beati Dionyfij fe cor pus erexit qd & 
caput fuum inter brachia portauit Angelo duce & coelcfti lumi 
ne praccedentca loco , qui vocatur Mons martyrum,vfque ad 
locum , vbi nunc fua clc&ionc & prouidentia Dei requiefcit. 
Tantamque in laudibut mclodiam Angelorum focietas dccan- 
tauit,q> inter mulcos,quiaudierfit ) & ctedidcrunt, ctiam Larcia 
vxor pracfati Lisbi j Chrtftianam fc cflfe clamauit.Et mox ab im 
pijs dccollata, & in fuofaiiguincbaptizataoccubuit. Cuiusfi- 
lius Lisbius Romam duftus in. palatio per tres Cacfarcs milita- 
uit & inde Parifius redicns,reI]giof6rum fenumerofociauit.Du 
ergo gentiles metuerent nc Chriftiani corpora fanctorum Ru- 
ftici & Eluthcri j fcpelircnt^ulleriit, vt in fluuio Sccan; mergc- 
rent. Sed quatdam Matronanobilis perfecutorcs adconuiujum 
conuocauit,& fic fcftiuo gaudio mentcs corum dctinuir ,vt lon- 
ge in agro fuo a fiiis famiiianbus occulre fanftotu corpora pone 
rentur . Quc th i(<fa matrona cum Chiiftianis poftca fuflulit, 
& corpori bcati Dionyfij iungis hoiiotificc fcpcliuit.Pafli funt 
«item fanftianno domini pff.xutis veiobcatt Diony/ij.po. . 



Speculum Hiftoriald Vlncenti; . 



D* Ctdiee fafitnisf/mai Zutropi). Csp. XVIII. 

EX gcftis cius Hic beatus DionyGutbeati Eutrop j cbnff 
cius, ac Patifiorum Prxful, paffiencm eius litteris gra-cia 
fcripfit, & parcntibus fuis in grascia.quia iam in Chrifto 
cccdebant per manum bcati Clementis Papae miCt. Qua f.paf* 
fioncin Calixtus Papa fccundtrs Couftant:nopoli id fchola gre» 
corum quodam rodice paflionum piurknocum faucrorum mar 
tyrum oiim rcpperit-,&cxgraeoin latinum edidit.ita incipics. 
Reuercndifsimo Papae Ciemeuti Dionyfins:, Antiftetprofipia 
grzcus falutcm in ChriftaE«cropium quem mcittm in hi« ho 
ns ad pKrdicandum-nomen efaiifti mififtis.tnartynj coronaa 
permanusgcntil:um apad Sanftona&vrbcm.vobrs notrficamut 
pro domini fide acccpiflciQuapropter potctmtatcm veftrambu 
militerejtoro , vt hunc paftiontt eius codiccm , confanguincis 
meis,&notis, & amicis fiddihtis in Gncic bods, Aihcnispr^. 
«ipuc.qujliiicitius potcritHto-itttrenon ditTc/acisvquateruis illi 
-ceteti qut a bcato Pjutonoussccgenetatiotus lauacnm vua me 
eum-acccperunt, cum audici^oegloriofum snaityrefB-pro Chri 
fti fide crudelem neccm fubifTe pgaudeant (rViiibuiauoncs, & 
anpuftias pto Chrifli aniore fiftuliffc. . h .?: . . ; . i ■■ 
>. &u«ltter adCirifiifidtmcatmerfm efl* • x.C«tH X I X. 

H lc quondam gcuriligracre cditns PcrfarumexccWcntio» 
ri profapia totaus mniidi cxtitit ormndus,quttn fiabylo 
nis Admirandusodk Xctfts ex Guma Regina gcneraait 
•humanitutjQuixum in pneritiahteris.Caldaicis t & Gcarcisedo 
ftus cffe», Htaue HcrorsfKrntnos totius regni pwidentia &xu« 
riofirate cquipararet, Heradcm Regcm in Gjhlcaadnt.fi fortc 
in eius cnria vel cutiofiorw>,vel aliquid barbaium cflct pcrfpi- 
cere dcfidcrans . In cuiiis cuiia dum icr aliquot dies manfiflec, 
audira Saluatoifsfama &'niitacoloium eiafinrcmitate, quxfi- 
\iit ilkim . Quem abeunttm ttanfmaic GalnW ctim innumerit 
l tnrbis,qu9e eum fequcbantut, confectuus cft. Ccntigit iila dic, 
cp Saltrator lua iiiefTabdi largitatc dc c.panibus, & duobus pi> 
- (Cibus holom. * .milha >Uo afiantc fatiarct. Viib lioc nnraculo iu 
ucnis£utropius,acfamaca;terorum miracoJoium einsaudita^ 
in co-ahqtiantulum jsm ctedcns, loquiei defidciansnon aude- 
'•trat, «|Uia Nichanoris-iiusPcdagogi diftiictionctrj fbrmidabar, 
tui Admitandus patereiusadcoftodiendum illum cradidrrat. 
Satiatus tn pane rfiiier gratiac Hictofolymam peitcKit,& adora 
to cicatore i n tcmplo gentili tnorc rcmcauit ad patris I u i dc niu, 
&'rrjepirviTitTrare cunfta quc in patria, vnde vcnerat diligen- 
ter" vidccat. Vidi tnquit hoitm qui dr Chriftus cui iri toto muu 
<lo fimijis ncquit inucniri, vitammoituis.leprofis rnundiciirn, 
c^cit virnm,furdisauditum,claudis pnftinani vinut«ni,oibu%; 
gciirribus infiiroorC fanitatcm ipfe pratbct.Quid plura?Quinr 
trticflioinm tritlliade quinq; panibus,& duobns pifcibus mc p- 
lcnti & vidente fatiauit .Si tam ilium cccli tetracqu.e creator m 
r.oftta »»gioncmitteredignaretur,vtinam tua gratiailli bouo- 
rificcntiam cxhibcict. Admiradus,vctohsrc & his (iniiliaa puc 
io audiens,cogitabat qualiter eum vidcre poiict^nec mulco poft 
vix impetrata licentia puerdhm vidctcdenuo defidcians, & 
Hrcrofaltm adijtcum multo comitaru caufa adorandi in tcpfcK 
Vbi quadam die rcucrtcu Dominn a ficthania videns Hcbrco- 
tum puctbs,& tutbasobuiam exeuntcs,palmatuni,oliuarucae* 
terarumqnc arbotum frondcs, & flortsper viam ftcrncntcs,& 
Ofahna damantes.Cfpit. & ante eum & lpfie ftcrncre florcs.Sed 
valde ttiftis erat,quia Saluatoicm.ad plenum prse turba coflue- 
thim videtc non potctac . Erat cnim ipfecQ hisgentilibus, qui 
ioxta cuangelium vcncfantrin dic fcfto.vt adorarencEt acccdS 
<es;j dixerunc Philippo. Dnc volumus Icfum vidcrc.Quod Phi- 
jippus Andreae fociatus.Domino nuciauit.Ec ftatirn bcatus Eu- 
nopius vnacum fuis aflcdis illum palam vidic,& valdehecatus 
in eum occultectedcre.cccpit. Tandem illi penitus Ibciacuscft. 
Scd foc orum fnism quibus pater vltra modum przcepciat , vt 
cum forcitcr cufl odircnt,& ad fcadduccrent fornudabat.Tunc 
ididtcit a qnibufclam,cp Iud;i Saluatotcm in proximo eflcntoc- 
cifuri,& tanti viti necrm vickrerenucsdie craftina reccflit. Rc- 
greflufque in patriam,ctincca quae dc Saluatore vidcrat.enarra- 
uit.Ncc multo poft reuerfus.mox vt Dfim quem occultc dilige- 
bac a Iudxisoccifum audiuit valdc doluit . Scd itcrfi cum illum 
rcfurrcxifle,& in coelos afcendiflc didiciflct coepit !at:afi,ac re* 
plctus Spititufancto Babyloniam redijt.Et quos in ea patria lu- 
dxos iepperit,proptet illoS,qui in Hictofblynia Dominum dam 
nauerant Zelo dilcctionis Chrifti fcruens {'.ladio pcremir. ' ' 
Qttaltter tpfe cum patre retepit Apvfloles Symeenem 
ludam. Cap. X X. 

ITcm tranfafto tcmporcexiyuo , Dhicis Difcipulis diuerfa 
cofmi climataadcuntibus.rJuocadelebta atirea fide fulgen* 
tiaSymon & Thadcus Apoftbli in Perfidcm direfti lunt . 
Qui fiabyloncin ingrcfC,ciccits a finibus tllis^quibufdam Ma» 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



127 



gis2aroen & Arphaxatli, qui populosfuis vanis locutionibus, 
& fignisa fidc aucrtebaor, vitx etcrnz Jeraina cundis erogan- 
tcs.miiaculorumoibusgcneribus corufcare cceperunt.Tuc fan 
dus puer £u tropius.de illorii aduentu gauifut Regcm admone- 
bac,vt crrore gcntilium,& Idolorii relido fide Ghtiftiana fubi- 
ret.per q Poioium R.gnura adipifci racterc^.Quid pluta.Apfis 
ptzdicautibus illico Rcx & filius eius cfl multis cctibus ciuium 
Babylonis pcr maous corundem Apaftoloru baptifmatis gfa re 
genctant.Deniq; conuerfa tota vrbead fidem dnicam, ecclefia 
cum oinnibusgradibus fuis.Apoftoli inftitucrunt . £t Abdiam 
virum fidcliffimura Euangelica dodrinaimbucum, que fccura 
a Hierofblymiranis oris adduxerant, Antiftitem fuper Chriftia- 
nam plebem & Eutropium Archidiaconum ordinauerunt • Et 
profedi (iint in alijs vrbibus.vcrbum Dei prxdicando,qui cum 
non poft multos dies pcr martyrij triumpbum alibi przfcn- 
tem vicam confummafTent, beatus Eutropius eotumpaffio- 
ncm caldaicis, & gtzcis Iittcriscommendauit. 

Dt l$i*ti»M tmt *tt*t» tttrt fnfctpt* frtiui p*$tnt . 
C*p. XXI. 

AVdita vero fama miraculorum & viftutu bcati Pctri Apo 
ftolorum Priucipis, qui tunc Romx Apoftolatus officio 
fungebatur, fcculoolno abreuunciaus.acccpta ab epo iiccntia 
patie fuo ignorante, Romam adijt.'Qiii cum a beato Pctro dili- 
genter eiTct rcccptus.dorainicis prcceptis ab eo tmbums cum co 
aliquantulum dcmoratus iuflii & cdiilio cius regioncm Galli- 
cam cum alijs fratribus przdicando aggreditur. Cumq; vrbcm 
que. Sandonas dr.intraflet.per platcas,& vicos cius pergcns ver 
bum Dei inftantcr prxdicabat,mox vt illumciues barbaruro vi 
mm cfll-cogoouerant & inaudtca ibi prxdicanrem audierunt, 
illico indignantescxtra rrbem illum facibus aduftum,& pctti- 
cis immaniffimis verbcrauim ciccerunt, Ulc veio hanc pcilecu 
tionem patienter ferens, quoddam rugurium Jigneum iusta vr 
bem in quodam montc fccit, in quo diu commoratus eft.Ptxdi 
cabat.o.per diem in vrbe,& node vigilijs prccibufq; aclachty 
snis in tugurio illo pcrnodabat.Curaq; per longiffimu tps non 
nifi raros fua predicationc ad Xpm conuerterc potuiflet Roma 
denuoadijt.In qua paflb beato Petro in crucc.a fando Clcinc- 
tcqui iam Papaeratadmonituscft, vt ad przfatam vtbem re- 
diret.St prcdicans dnica preccpta martyrii coronam in eacxpc 
darct. Denique ab ipfo Papa otdine Epali fufcepto vna cu bea- 
to Dionyfio,qui a Greciae oris Romam aduenerat,fimnl cu cj- 
tcris fratribus.quos ipfe Qemens ad praedicandu in Gallia diri 
eebat Antifiodorum pcrucnit. Indcque dilcdioms araplexi- 
bus lachtymofifq; falutationibus difccdentes.Dionyfius cfl fo- 
ciis fuis Peificam vrbe adiit,& beatus Eutropms rcdics Sando- 
nas fortirct atatus,vt tolerantiam paffionis zelo Xpi plcuus ye- 
lutamensoportunc importuneq; inftas fide dhicam pdicabat. 
Morabatur er nodein praefato tugurto ficut ptius. Illo itaq; pdi 
cante raulti ab eo baptixabantur.inxer quos ct eiufde vrbis Re- 
gis filia nole Euftella.QJ vt patci eius agnouit.abominatus cft 
illam , & extra vibem ciccit.Illa vcro eieda pro nole Xpj ce,pic 
iuxta fancti viti tugurium commorari. Pater th natae fuxamo- 
re copundus, mifit ndctos fijpe ad ca vt domu rediret. Illa vero 
iiidit fc malle cxcra vrbe pro Xpi fidccomorari,^ in vrbe redi- 
xe,& Idolis contaminari. A t ipfius pf ita cdmotus couocatis fibi 
tfotius vtbiscarmficibus, ifo. folidos impartiuit illis,vtfancxu 
Eutropium perimercnt,viigineq; ad pfis thalamQ fccu addoce- 
rent.IUi aut pridie kal.Man coadunatis fibi muhitudinibusge 
tiliu.vcncrfit ad prarfatu tugurifl,landiffimuq; Dei virfi primi- 
tus lapidaueriit.Indc fufttbus,& corrigiisplubatis nudu verbe- 
raueiut,demu iecuribus,& afciis illilbcapite peremerut.Prcfata 
veropudla vna cu obufda Xpianis nocleiliu in tugutioipfius 
fepeliui t,ac vigiliis & luminaribus, obfcgjiq; diuinis obferua- 
uit indefinentei q[diu vixit .QuaecS ab hac vica fine iacto mi- 
grauir.iuxta magiftri Sarcophagum in libero fe pdio iuffit fe- 
pel iri . Poftea vero fiiper bcati Eutropii corpus ingens bafilica a 
Xpianis miro ordine fabricat*,in qua cudis morboru gnibas de- 
titi crebro libetant* J & cathena: fcrreae ac manicc c^teracj; inftfa 
ferrea diuerfa e qbus btus Eutropi* v&as liberauit fulpcdunt. 
D« vit* fntcltrmm SaaBint, & Entrtpi/ Anttnitu . 
C*p. XXII. 

EX geftis eorum. Prxfatus quoq; Diony fius Sanftinu or- 
dinauit Epm,& Catnotum mifitad pdicandum,»bi eum 
aliquandiu cdmorari difpofuit.Poftea vero Meldenfium 
<rbi Epmcueffcconftituit.eiufc]; fufftagio Antoninu iuniorcm 
adhibuit.Domicianns aut Caefar mifit liftorcs in Gallias ad co- 
prehendendu (afn Diony (ium.cuius fama in deftiuendts Ido- 
lis,& conuertendis ad Chriftu populis p multos audierat.Quos 
cum fi.Dionyfins fines Parifiorum appropinquare copetit fan- 
Aiou,& Antoninu a i fc acccrfiuit,quib.p«ecepit, vt fetmoncs 



& agones ipfius folertet intenderent , & memoria; commenda» 
rcnt,& q totius Roman; fedis Ponttfici,& fidclibus,quos ibidc 
inuenitent.pcrordinem nunciatc ftuderent, colquc obnixc dc- 
pofcerent,vt Athenicnfium ciuibusea nota facerent, quatcnus 
& Chrifto dno pro curfu laborum eius implcto gratias agcret, 
& etga culrum cius bono animo fierent. Cdfuromato fiquidem 
beato Dionyfio per martyrij palmam, San£tinus,& Antoninus 
ficuteispta:ceptumfueiatRomamiter aggredi maturauerunt. 
Et venicntcs in Italiam Antoninus valida fcbre corrcptus eft. 
In cuius obfcquio.pcr aliquantos dies, SanSmus immoratus,co 
fenfu eiufdem Antonini ne praeceptio beari Dionyfi quacunq; 
occafionc impediretur,peragcre caeptum iter difpofuu . Et fur- 
ficicntei cxcnijs,& honeftislintheis Principi domus, in qu*ia- 
ccbat Antoninus coromiflis,petiit, & per Dominum obtcftatus 
eft eum.vt fi Antoninusconualcfcerct , cxinde illi abundantif- 
fimeminifttaret.Sict vitadccederet,honeftiflimeillum fcpcli- 
rct,& ficiterqcTcoeperat peragendum arripuit.Cumque Sanai- 
nus fines Romanotu iam attigir,Antoninus vita deccffit. Quc 
, Princeps domut,ietcntis oibus quz fibi in obfequiis eius com- 
rr.cndata fuerant,catabuli fui , in quo animaliaeius manebae 
axes leuauit,& in fbflam vbi ftercora , & vtina animalium de- 
fluebant proiecit,& defuper axes remifit, quz moxomnia San- 
£tinus per Spiritura (anctum cognouit. Et cum maxima fcftina- 
tione teueriut ad domuro, in qua Antoninum iacentcm dimifc- 
ratflens,& dolens peruenit , & principem domus intetrogauit. 
Vbi cft inquiens frater meus Aotoninus chariffimus . Is aut fi- 
£tis gcmitibusj& fufpiriis fimulauit m;ftitiam,monuus cft in- 
qutt,querodemihia tecommillis honeftifiimc fepcliui. Cui 
Sanctinus.Mentiris inquit fili Diaboli,in ftctquilinum proieci 
fti eum virum (anctum > & iuftum.Et nunc veni roecum ad cata- 
buli locum.in quem ptoiecifti eum.Ifte autem timore percuflus 
non cft aufus tcniti,quiu cum eo vemret ad locuro vbi proiece- 
rat cum.Ec leuantcs indc axes San&inus cum lachi vmis clama- 
uit vocc magna dicens.Antonine frarcr in noie dni noftri Iefu 
Chrifti.pro cuius nole , & amore pafliis eft gloriofiffimus mat- 
tyr Dionyfius furgc,& perficiamus fimul obcdientiam , quam 
idcm patci,& roagiftci nofter coiter nobis prxccpit . Et ftatim 
Antoninns ftercorcobuolutus furrcxic . Quem Sanctinusde ca- 
tabuli fofla exttaxit, & mundisac honeftiflimis veftibus induir. 
Sicqj ofterentet Domino facrificium laudis corporis Chrifti , & 
fanguinis facramenrum participauerunt . Er acci picntes cibura 
conrortati funt.Et itcr czptum aggredientes Romam auxiliante 
domino peruenerunt,& iancto Anadeto Papx aaus, & marty- 
rii laiidi Dtonifii.ficur eis iuflerat ordincm narrauerunt. Perte- 
doitaq; negocioad Meldcfium ciuitatcm reuerfi fiint,vbi fan- 
dz prxdicationi,ac piis operibus infiftentes Sandinus plenus fi- 
deac virtutibus bonifque operibus ad cceleftia regna tranfiuic 
Cui Antoninus in hpifcopatu fiicceffit , &per pluresannosin 
fando officio degens, cum multiplici bonoium operum fru&u, 
& animatum lucio roigrauic ad dominum. 

D* Vit* fimSi lonij . C*^. XXIII. 

EX geftiseius. Saudus quoque Ioniuscum B. Dionyfiode 
paitibus Athenienfiuro aduenit.Dcindc S. Cauranno con- 
fociatus vrbe Roma cum B.Dionyfio presbyceri officium fum- 
pfit, &ad Caftrefiu pagum properanseuangeliC pdicauit.AIius 
ei cibus non erar affiduus.q efus herbarum virenrium,& aqux 
fngidx calicem pro potu feflb corpori tribuebat . Quadragcfi- 
mx vero diebus bis in fcptimana cibum corpori miniftrabat. 
Tres afit lidores a Iuliano przfedo mifli.vt eum perquirerent, 
prope Parifius pcruenerunt,cui vicinior cft pagus Ca(trefis,qut 
df mons fandi lonij.eumq; ibi reppererunt uonis Augufti do- 
centem populum.In qnoloco populi caccrua plurima per cum 
ad Chitftumconucrfagaudebat.Vtaut perfccutoreseroinus ve 
nire confpexita przdicatiooe non deftitit.fed falubribus moui- 
tis populum adhortatuscfl, & puras manus inferens ccelo rotis 
viribus dixit.Gratias agotibidne lefii Chrifte, qui mead titu- 
lum dignitatis tux vocare dignatus es , & beatorum manyrum 
tuoium cdfoitem cfficcre.EgrciTu» ab vrbc Parifiaca iutrcpidus 
peruenit ad montem Ionii.Aduenientes impii fanduq, virum 
apprchendentescum indignatione allocuti funtcum.Qu€cum 
non poflcot a fideChrifti aucrtere,vindis manibus occtcTerunr. 
Sadus nec,vir tcrrore cdcutitur, nec dolore corporis fu pcra t.fed 
confifus in Domino imbecilla fcneclutis membra iuuenili vigo 
rc fuftentans, Chrifti nomen confireti non metuit . Tunc vnus 
ex militib. euaginato gladiocomparara iaro fanda ccruice prx- 
ciofum abfcidit caput. Cumq; fandi viti cadauer iaccret cxani- 
me,vidcntib.militibuslux de coslo fuper fandum corpus emif- 
faeft,& vox paritercuro luce venit dicens. Euge famule roeus 
Ion.qui prome fanguincm ruum funderenon dubitafti in ter- 
ris,cum fandis gratularc ia aftxis, Deiaut fando confilio , qu»; 

fandoj 



Digitized by 



Google 



fan&os fuos cS mffura probat, & fine menfura glorificat, rece 
den tibus a loco miniftris nequara , erigcns fe fanfti viri corpus 
exanime apprehendefque. manu propria caput abfcifum, (labi- 
liquegrefiu iter fuum carpere plantU firmiiTimis c$pit,por«nf 
quc illud a monte quafi milliario vno peruentt ad locu.quem 
Ttr fanctus funeri tradendum elegerar, vbi cum palma vi&oriat 
fan&us requieuit in paco . Cumque fanctum corpus viri ni« 
iericordix reconderent , apertx funt nares eorum,fcnfctuntque 
aroroata Angeioram , qui a Domino ob faniti viri cxrquias 
fuerant deftinati. 

Dt viufkn&i C*ur*nni Qmrntttnfis. C*p. XXIIII. 

EX geftis eius. Sanctus autem Caurannns Romano cerri- 
torto otiundus,cum beato Diony (io diuriflime fberat ctu 
ditus , qui a beato Clemente Parifius eft dire&js. Qni 
cum femper littora maris graderetur , nauem oneriferam rcpo- 
tieus in eam afcendit . Et ecce ab orientali plaga dira grando 
prodijt. Nauisautem vndaram procellis iadabatur , ita vt 
omnes.qui aderant,periculum mortis adefle ciamabant.Statim- 
que vir Dei oculos in coelum intendens, cum (ignacula Ctucis 
«ontra ventorfl rabiem exhiberet.magna tranquillitas fubito fa 
£ta eft.ita vt Ethnici, qui aderant,acoipientcs ab eb fidei figna- 
culum crederentin Chriftum.Cum autem peraenifler ad quan 
dam infulam, vbi temptum Vcneris habebatur , & fpurciffimo 
ritu cum multitudine populi annua feftiuitas celebrabatur. Ec- 
tx Sacerdotis filia grauiter a Dxmonio arrepta oiulare cxpit, & 
clamare pcrcomptta. Caurannum Chrifti famulum aducnifie 
ciufque oecurfui fedebere prxparaic . Et cum ante virum Det 
veniiTctdxmoniacainultirudo per os eius clamabat. Cucfer- 
ue Dci antiquis fedibus auellere nos venifti.Huiurquippe ter- 
ne populusfidem Chrifti uo habet.Videnfquevir Dei puellam 
grauiter vexari.fub Trinitatis noieea liberauit expulfo Dxrao- 
nio.Qd_videntes cun&i.qui pre,ftigijs demoniacse infnltationi* 
detenti erant, feftinantet adDeifamulu conflucbant.Chrifti fi- 
gnaculfl poftulantcs. Praeterea diuerfas maris infulas.quicunq; 
a Dxmonio vexabanrf.amentius clamabant famulu Det aduenif 
ie.eumqifeftinanteradiridere.Et quicunq; accedebant repa- 
rata fofpitatc,fugatis fpiritibusad propria redtbant.Cumq; pro 
his (ignitab omni popu!ohonoraretur,timens neventus huma 
ni faUoris fubripercr.qd in ccslo humilitas collocabat, profpero 
curfu Mafiliam petijt, vbi parum commoratus multos ab Ido- 
lorum culrara rcuocauit,& in fidc Chrifti folidauit. Poft hocad 
Cornotum wbcmilluftrandamacccflit, vbia paucis Chriftia- 
nis,qui ibi crant fufccptus, multos quoque ab idolatria conucr- 
tit.Cum autem itcr carperet.vj.ab vrbe milhario occurrunt ei fi- 
lij Belial armati , putantcs eum plurimam ferre pccuniam, fta- 
timque omnibus fuis fugientibus.inimicis perfequentibus, ipfe 
folus remanfit inrrepidus, malenfque mon , quitn frattcs fuos 
pcriri. Altius clamare cxpit . Nolite hominesnolite perdcre in- 
nocentes , pecunia quam qoaeritis en habctur mecum . Tunc 
ad eum illi reuerfi rogabant , ut prodctet . Qui vnum tantum 
fi}lidum,qucm fibi pro viatico referuauerat.eis oftendir . Reli- 
qua enim omnia pauperibuserogaucrat . Tunc illi putantct fe 
ab eo illufbs , euaginato gladio ceruicc vltro fubdita, caput eius 
amputauerant. 

De fanSo Lucism Biluacenfi. C»p. XXV. 

EX geftiseius. Sancras quoque Luctanus Beati Pctri Apo- 
ftoli difcipulus B. Dionyfioa beato Clcmente focius , & 
coadiutortraditus. Qnem Euangclizandi gratia Beluacum mi- 
fit , quocuftodia Romanorum , & militarisexercitusrefidebat, 
quia gens Beluacenfium fempcr bellicofa fuerat , ideo propter 
infolentiam eorum, feu propter cuftudias cxterarum ciuitatum 
his in partibus runc Romanus verfabatur exercitus. Hic igitur 
Lucian* a B. Dionyfio miilus,a quo presbyteti fampfit officiu, 
Chriftum prxdicarc cxpit , multofq ; ad fidcm eius a cultu Dx- 
monurnconuertit.Erat autem vir mirx patientic, fummz ab- 
ftinentix, & omni copia gratiarum exornatus, necalius cratei 
cibus affiduus.q herbarum virentium efus. Potum aquz frigi- 
dx corpori feflo tribuebat quadragefimz dicbus bis in fcptima- 
na cibum corpori miniftrabar. Suftcntabacn.eum ccekftis ali- 
tnoniae vi&us.fc mrmbra debilia diuinagra roborabat. Cfi aut 
Iulianus pfectus impijffimus,qui decteta Principum receperat, 
vt in Chnftianos fxuirct,audiltet Lucianu ab vrbe Romacgref- 
fum, vt alijs prouincijs euangeliu veritatis inferret, & idola con 
terenda doceretfuribundus pcepit tribus puerisfuis fbrtiffimis, 
Iacioo,Lario,& Antro, vt fanctu Dei vbicunq; pofTent perqui- 
rerent.cumq; fi repcrirent audientiae fu jb pntarent,vel gladio fc 
riendu tradcret.Qui cii eu per diucrfas prouincias qrercnr.audi 
to,q> in Gallia pdicaret,ira magis accifi Gallias penetrarur,eflq; 
vj.idus lanua.Beluaci populum docente reppererunt.Qui cum 
cos cminos vcnire pcifpicwct , a prxdicationc non deftj tit, icd 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



populum exhortansait.Ecce ftafres , &filij ch»riflirni,iam mfc 
hi dfis laborum mcorum retributoradefTedignatuscft . Et rani 
corpus quidcm nimia fenectute lallatfi eft , fedanima cum fru- 
du martyrij ad palmam peraenict. Vos ergo in acccpra praedi- 
catione firmiffimi ftate , nec terror Principtim ant mala fuafio 
vos a vitx monitis valeat reuocare, vt ibi fcquanturmerita grc- 
gis vbi praiccffit fbrtitudo paftoralis.His dictis oculis, & mani- 
bus in caelqm directis,totis vitibus c?pit Chrifto gratjas agetc, 
q> fanfti martyris Dionyfij dignabatur cum cofortcm cfficcrc. 
De mtrryri» eius, & exequijs. C«p. X X V I . 

TVncegrcfTus ab vrbecum duobus pueris Maximino,& Iu 
liano,peruenit ad montem tribus fere milliaribusab vr- 
bediftantem fuperfluuium Thare. Tuncapprchendentes im- 
pij a luliano dire&i duos praefatos pueros gladio interfecerunt.' 
San£tum veroLucianumeum jndignationeallocuti fuut dic£- 
tes.Tu ne es,qui maleficijs tuis populfl feducis , vt facratiffimis 
Dijs non immolent , fed inuictifhmorum principum decret» 
contcmiiant?Qiii lefpondit.Egp maleftcus non fum , fcd benc- 
ficijsetuditus fupcrnispopulo viam vcriutis oftendo, & domi 
num tefum Chriftum quomodo inoffenfb pede fequantur io- 
noteflo.Tiinc apprehendcntes cum vinfiis manibus ceciderunr. 
Illoque conftanter perfeuerante, vnus cx militibus euaginato 
gladio caput eiusabfcidit.Cumq; cadauer fancti iacerec exani» 
me,videntibus militibus,& vulgi multitudine, lux deccclo-fu- 
pcr fancnim corpus emifTa cft,& vox cum luce pariter venit di 
cens.Euge bone famule Luciane, qui pro me fanguinem tuum» 
fundere non dubitafti in terris . Veui ad przparatam tibi man- 
fionem in coelis.Rccedentibus autem a loco minifiris nequam: 
erigens fe fancti viri curpas cxanime apprehendenfque manu 
propria caput fanctum abfcifum, (tabili greflu quafi tnbus mi- 
lianbus Tharc vado tran(po(ito,peruenitadlocum,in quofefa 
neri tradcndum vir fanctus elegcrat tiio ab vrbc miliario, ibiq; 
requletiit.Viri autcm eiufdem loci, qui eius fueianr admonitiot 
heconuerfiiVeneruntdeuotifTimecumatofflatibus ,'& iepelie- 
ruilt facrum corpusXumq; tllud rcconderenraperrst fiint rares 
eomm,& fcnferuntodorem,qualcm nunquamantea fcnftranri 
aromata fcilicct Angelorum, qui ob fancti vin exequiasa Dfto 
deftinati fuerant. Et conucrfi funteadcm hora qtiafi quingcuri 
viri gfa$agentes Deo. iamafltpercum conuetfi fucraniin Gal 
lijs plusq^ rriginta millia virorfl.exceptis mulienb. & paruulu. 
Dtlegatitnt fan3iReguli Silu»nti1enfis. C*p. XXVII. 

EX geftis eius. Sandus autem Rcgulus cum bcato Diony- 
fio a bcato Clcmcnte in Gallias eft ditedus . Hic quon- 
dam beatoloanne Apoftolo poft difperfionem per Iu- 
daeam aliafque prouincias prxdicantc, adhuc iuucnjs cx gr^co- 
rum finibus nobili profapia exoitus,inter conflucntiam turbas 
adetus mellifluam cum fumma deuotioue prxdtcationem cu- 
cutrit. Moxque (idelisauditor patcrnas pofleffienes, & diuitias 
plurimas quibusaffluebat detrahens.Horum prccium manibus 
lfldigetithim fagaciter coelo condidit, atque cuuctis adhuc no- 
uustytoChtiftt diabolicis renUncians pompis,abhoius naufra 
gio mundi gaudciis nudus euafit, & ad magiftti documcta men 
te libera redijt.Scd co in Pathmos infulam relegato,tanti patro 
ni (blatio deftitutus,i1etibus,&orationi incubuit.Intcrim Ario- 
pagitam Dionyfium Atbcnis cum plutibus ciufdem vrbis Chri 
ftianx incolis (acramentis imbutum audiuit, eiufque foeJici cu 
picns iungi confbnio Athenas venit.Inde Romam pergens.a B. 
Clcmente Papa cum fanfto Dionyfio multifque fidelibus ,qui 
eum comitati fucrant omni cum honore fufceptus cft. Cumque 
fanQorum conuentus Apoftolicis infbrmaretur fanctionib. Hi 
fancti vitia beato Clemente dirccti , Apoftolica bcncdidionc 
robotati , & Spiritus fancli amorc fiiccenfi , Dominici fidelos 
Agricolx ruris.Barbaricis pcftorib. verbum Dei inferentes, Arc- 
latcnlium venctunt ad vrbcm , tantamquegratiam fan&is fuis 
largituseft dominus.vc eotum prxdicationis plebs Arelaten.nul 
lo raodo refiftcret,(ed euangeliu Chrifti deuotis fufcipicns mcn 
tibusconditoremomninm fideliteradoraret. Erat enim ibi roa- 
ximae vcnerationis tcmplum,quo Martisftatua abomnibusco 
lebatur . Quam beatus Dionylius nullo hominum laborc ,< fed 
diuini nominis inuocati*ne conftegit , & climinatis fbliti cui- 
rus fpurcitijs,ad regcnerandum populum Dei baptifteriumibi 
fieri pracepit. Ipfum vcro tcmplum fub veneraiione beatorum 
Apoftolorum Pctrt,& Pauli ecckfiam confecrauir. Videns au- 
tem regionis illius populum idolattix facrificijsdeferuire , per 
diuerfas prouincias comminiftros fuos diuidens , & perfingu- 
los diledionis caufa dcflens abire permifit. Bcatum vcro Regu- 
lum Pontificali benedidione decoratum Arelatcnfi ecdefix prj 
eflc conftituit • Ipfe etcnim cum fancto Ruftico , & Eleuthctio 
fincs Gallia; penetrans Parifius venit . Vbi cum multis afflicti 
tormcntisjlaborjs fui palmam capjtali fentcrjtia icccpciunt. ', 

P$ 



Digitized by 



Google 



Liber Decimus. 



128 



QuUiiir ti rtntlntn tfi fnfi» fnn&trum Ditnyfii, & 
[ttitrum tim. Cnp. XXVIII. 

CEcidit autero , yt dum quadam interfeftionjs ipforO die, 
bcatirumus praefui Regulus Arelatcnfi populo iaro cx 
moreecdefiam frequentiti publieam miflam celebraret, 
dominica orationc difta, & Apoftolorum nominibusrecitatts, 
adiunxit>& beatis martyribus tuis Dionyfio, Ruftico, & Eleu- 
ihetio.Qupdifio.paululum ftupefaftus fecum rairarieepitcur 

Jraeter fohtum hoc dixerit . E t ecce apparucrunt tres columbae 
iper altaris crucem refidentes, horum martyrfi nomina pefto- 
ribusfanguine habentcs iufcripu.quas beatus Prseful diligeter 
intuitus,bearum Dionyfium, focios eius percoronam martirij 
caeJosalcendifle pcr fpiritumianftum cognouit.Mox autcm co- 
lumbas ab oculis ems elapfe fuot.Ex pleta autem Oominici cor- 

£>risconfecratione,paucis fecum quos voluit rctentis, cacteros 
fccdere fecit. Quibus vifionemamariifime flens narrauit , & 
«it . Heu qui libcmer corpus hoc ncci tradercm • vt tantoruro 
vixorum focietate oon carerem.Tunc vocato quodam Feliciffi- 
tno Epifcopo, quia bearoClementePapailluc fbrte tunc venc. 
rat, plebem (ibi traditl illtus cuftodias detegauit. Ipfe vero iter 
arripicns paucocomitatu fanfiorum profecutus veltigia Pari- 
fius venit.Tunc diligenti inucftigatione fecreu fanftorum mar 
tyruro requirens corpora, & locitm interfeftionisipforum.ra- 
dem ad vicum Catuliiacum perucnir,& a quadam Matrooa np 
tninc Catulla , quz ibi morabatur hofpitiuro fibi prarftan cha- 
ritatis gratia petijt. Ipfe ergo an Cbtiftianus eflet requirere ca> 
tiit . Fuerat enitn a beato Oioni&o figno ctucis praedgoata , quo 
ie eflc chriftianum refpondente, addidit ipfa.Dic quatfo ex co- 
fortio iftorum martyrum Dionifij, tc focioram eius fuifti? Ipfc 
▼ero horum nomina audiens obortis profufus lachrymis con- 
fattt fc efle coofeflus cft. Nofte autero fequenti nondum enim 
perfecutionis procclla quieuetat fanctum Rcgulum ad fcpul- 
chramartyrumduxit. Per tresautem dies cupiens diu<nis in- 
itrai difciplinis ipfa Camlla beatum Rcgulum fecum dctinuit, 
& fuper uoftoramcorporabafilicam aedificauic tigneampto 
teropore fatis honeftam.Quam fanftus Praful honora ipforum 
snartyrum confccrauit . 

l>t Adntntn tint in SilnnntSum , 4r ttnmrfitnt vrbu. 
Csp. XXIX. 

DEindepro hofpitalitatis gratia Catullae gratias referens , 
Silueneften. vrbcm ire difpofuit.Curo autero inceptum 
iter facerct in villa , quam dicuot Lauitram inuenit non 

Saruam multitu dincm hominum idolo Mcrcorii /acrificij vi- 
tiroas oftcrentesjQuod videns athlcta Dci ingemuit , & popu 
lo idolatrie cultui dcJito coodolcos, ad otationis confugiu re- 
.dijt , & praemtflb Sanftae Crucis vexillo cunctis aftantibus pa- 
ftoraii fimulaCrii pcreuflit baculo, mox diuino numme, & un- 
£ki praifulisinterccAionccomminutumeft idplum, & quafi io 
pulucrera redaftum.Ilta aatem mftica manus diu<nae ccdes vir- 
tuti, nulla aduerfus eum(vt mos eft corum)feditiooem exciu- 
uit , fediuflioni obediens praefulis facro baptifmate purificari 
non reouit. Io loco vcro vbi Idolii coofregit in honore Dei Ge» 
nitricis alure dedicamm ftatuit.Erat autem io ciuiute Siluane- 
ftenu Matrona quaedam Callicia nomine, prad cte.Catullx co 
ianguinca . Quae beati viri aadiens famam, ad praediftam villa 
oceurrit, vc quatotius ad ciuiutem properatet, vuicunque fibi 
xedderet filium a dxmone pofleflum lachiymabilitcr exorans. 
Qui lachrymis cius condolens petcxit,& domum ingreiTus, tc 
jncrepato dcmone Orationcm dominicam, & fimbolum fuper 
caput iocaepit pueri.Mox vero demon bac oratione territus,di- 
niooque vctbere tortus in vefpertilionem mutatus egreditux.Et 
quiaimmundiflimusfordidum inducratanimal , immundum 
non immerito quasrcre voluit hotpiciam. Afinumque quofaa- 
ftat Piaeful longi laboreitincris ftffus leuari folcbat, ceroeoti- 
buseunftis quiaderaot, cum aflumpticorporis formaingredi 
voluit . Sed qui quondatn quod oarura ncgauerat Afinam hu- 
maniscoegit vti loquelisjxunc fantSi Reguli meriris.falutis ve 
xillum , quod nunquam coenouerat componere docuit . Nam 
Bedecrucisfigoum in terra ogurauit , & quafi Deum adiutor€ 
Sbi inuocaret crefto in cxlum capite plus folito rudite caepit. 
Sic diuina potentia fanfti Praefulis Afioam ab ioiquo hofpite 
. liberauit.Tunc maxiraapars illorum,qaoram Deus cor tetigit, 
coofitentcs pcccau fua , rt finedilatione baptizatentur petie- 
runt . Beatus autem Regulus puerum a quo Dfmonium ciecc 
ratcum maxima populi mulntudine baptixauit. Qudd vidcn- 
testcmplotu P5tificesinuidiae facibusacocfi , vtaanibus fuit 
. DeotG fuotfi hoftis extcrminaretut , Quui&iliauo vrbisPrffc- 
60 fuadere caeperfi t,T0c Praefectus Dcora fuoru cdtemptu mo 
tvt ira di&ante refpondit. Ite, & Diis noftris ex more libamioa 
f rcj>autc,rbifuperueaicnscum ad iacrificiandum cogam. Vcl 



fi noluerit , dinerfis cmciatibus afflicrum merltae neci tradam, 
Gfuitlutr i» ttrttrt vinettt mirmtult littranit. C»f. XXX. 

CVm autem beatus Rcgulus , baptizata immcnfa populi 
parte ad hofpitium , quod fibi Callicia patauerat ia no- 
ftc imminete rcdiret , veniensantc hoftium carceris, in 
ipfo vrbis introitu.inucnit quolda Chiiftianos pracdifti carccris 
crgjftulo nexos.Qui eius tranfitum audientes, vt cos refpiceret 
immenfis vocibus clamarecaeperunt. Ad quorum voces fubftV 
ftens , an Chriftiani eflent requirere caepit.IIIi fc a beato Dio- 
ny fio fub faiiftae triniutis nomine baprzatos , & proptcr hu- 
iusconfeflionemaPrcfc&orelcgatosvoce clara rcfponderunt. 
Tunc A thlcta Dei no infani ferocitate coofularis tcrritus.afta- 
tibusfibi quibnfdam fidelibus. N6 eft inquitbonum quos di- 
uina demctia fpintalibiis vuiculisdcmonfi abfoluit, materiali- 
bus horoinum nexibus detineri.Hoc diccns paftorali virga.im- 
too virtute diuinacarceris hoftium percuticns fregit, & cu ma- 
gna conftantia illos abire pra-cepit • Mox cuftos carceris quod 
viderat concitc Vt%fe6to rewlit.Qucm oimio furore accenfum, 
&ad perquirendum fanftum Dci lam infiitgentem , Vxor eiut 
. aaae fuerat a bcato Dionyfio baptixau detinuit,& fuis perfua» 
fionibus ab tncarpto dcfiftcre fccit . Beams autem Regulus con- 
fuetam capiens coena,& cum alijs difcipulis fuis per totam no- 
ftem in Dci laudibus pcrfcueraos pro populi conucrfiooc Dc- 
. um pracabatur . 

Dt Ctnntrfitnt frtfidit,&/uhntrfi»nt idtltrnm 
ftr iffnm. Cnf. XXXI. 

INterea Przfcclo inani,& peraigili mcditatione de nece Pr(- 
fulis tnctate . Chrifto vcro foliu pieutefldeli' fui falute di- 
fponcte.iam maxima noctis tranfada parte Sancrus Diony- 
fius apparuit Pnefcfto ctim fitisduobus fbciistnvifu diccns. 
Quintiliane Dominuslelus Chriftus cuius fcruos nos profcf- 
fione fideli fatcmur , hucfalutis t"e caufa nos mifit , vt relifto 
dcmooti cultu ad cum conuertaris, &poftpofita tyranide, do- 
minatioois prasfeftura , chriftianae rcligionis amroodo fidelis 
cultor cfficiaris.Sumo vcro mane fratrem noftru inquire Regu- 
Jum.aquoindulgeotiam peteos, quicquid dixerit (inecStradi- 
ftiooe praeficias. Peracu vifiooc ad k teuerfus Prarfcs, quae vi- 
derat coniugi fiiae perordinem retulit , & fanftorum imaginet 
euidcnti relatione iignificauit. Illa autem dixit ei. Noucris cha- 
riflime hos , qui tibi locuti fitnt bcatum Dionyfium, & fociot 
eius , qui a Prsefide Fefcennino Parifius.martyrij palma (u fcc> 
perant.Vnde bonu eft,& (alutare, vt ficuc diuinitus per eofdem 
fanfios tibi reuelatum eft , fanftu Dei Pontifice non vt dtfpo- 
fueras requiras.Et.quicquid prarceperit facias, nc Omnipotctis 
Chtiftianorum Dei iram incurras . Beatus vero Regulus maoe 
fafto, templu qooPrffeftus (acrificium parari dixerat iugrcf- 
fus eft , quod iotra rouros ciuitatis firum magoo vencrabatuc 
cultu . Entcnim mira; compofitionis, & ornatus, io quo erant 
quim plurima Daemonum diuerfi geoeris fimulachta,quf cuo- 
ftadiuini nomiois inuocationc Athleu Dci, immoDeus per 
illum io momentbfubucrtit.Tuoc Sacerdotes, qui iuflis infi- 
ftebaot facrificiis Deorum fuorum intetitu confideraotes,cum 
magno vlolatu difcurrebant, peftora impie tundenres, & nun- 
quatantum fcelusin feculo fuifle proclamantes Ptxfcfti do- 
mum eum magno ftrepitu ingtefli dicebant.Carmaledifte Deo 
rum (anftuaria deftrui patetis ?Cur Imperatotis Iegem eucrten- 
tem infclix pr^fes non punis? Viuus debet incendi Regulus.qui 
facrilega manu Dcos noftrosvrbis proteftorct tangerc nonti- 
tnait. Et dum talia indifcreto profequererar Iuftu, quidam ex 
maioribus populi.qui ob hoc illuc conacnerant, vt iudicisani- 
mumab inlana Sacerdotu m ptodamatipoe auertcrrnt . Vcrbfi 
coim vitx iam per beatum viruro fuiceperant , dixerunt. Non 
cft bonum vthoru iniuftaeaccufationis quaerimoniam aduer- 
fus fanftum Dci tcmerc fufcipus.donec, difcufla vetitate, quit 
horumpotius crcdi debeat cognofcas . Ille diuine vifionis nou 
immemot , cum coniugc, & faroilia ad virum Dci fc contulit, 
& ad pcdes fuos ptocidens pro ignorantia fiia indoigeotia fii- 
fis lachrymis ponalauit. Etcfi vidiflct bearas Regulus totius vr 
bismaltiradinecu fiio PrcfidccC ol deuotione coflucte exulu- 
uit,& publica voce Chro benedixit-Tertia vero die in difti ie- 
iunij.tf plu i quo fimulacra depofuerat ecclefia dedicauit,& al 
tarein honorc B. Mariae Virginis ftatuit.popuiuq; baptixauit, 
Qnntittr Ranit filtntinm impofuit dt mtrtt tint, 
Cnp. XXXII. 

CVm autem ordioatis ecclefiafticis rebus,ecclefiis congro- 
is inlpcis p vicos cdificatis,& paftorali folicitudine par- 
rochiam cx morc peragraret, vt fi in officiis diuirus > & ec- 
dcfiaftids cultibus aliquid ocgligctius fieret, fidelis Chrifti cul 
tor cognofceret, contigit vt quadam die ad vicium Ruliacum 
ciufdcm deuotionis gratia , & ft udio rdigionis accedcns , nou 

modicam 



Digitized by 



Google 



Sp ecadumHiftorkleVincenti;. 



Jriodica' crifticolat pjcbii inurneric multitudinc', moz ; pnr(entiQ 
confilio vtliberrus multitudo fotis inclufa loqrrcntis veiba nci 
perct, cathedram ponrificalcm cxtra ccclefiam fub diuo patari 
prarccpir. Ci:m autcm diuinis infifterec verbis, & ad veffjcnjm 
vfque fermonis protrahcret tcxtum.Eccc quxdam garruhtas ta- 
narum confulb , & ccdiofb fbnitu ex more vocifetantium a la- 
cu , quifortc ibi hicmali imbrc maiof foikocongeftus tucrat 
exorfa cft . Cum fibi loqucnti hanc inquictudinem obefle , & 
multitudinis aures inordinatis obftrui vocibus fcnfiflct , tanto 
motus rasdio continuo praxepir.vt ipfar, & omftis eorum poftc- 
ritas frenis pcrpetui tcncrcntur filentij, praeter vnam, quar co- 
tcris damnatis , (blite, vocisfemper yteicturofficio. Quodfa»- 
&i Prarlulisimperium nulla fcculorum vetuftatc confumpcum, 
■ficut prius iullcrat adhuc tbi videmus obfcruatum . Complctis 
igitur in legimineouilis Dcitfo. annis 4. kalen.Aprilis cainis 
vincalis abfoluros migiauitad fupcios .Et fepclierunteumad 
orientalc partc cmitatis in icclcfia beatorum Apoftolorum Pe- 
tri,& Pauli,cj ipfc fanfttrs PicfulinhonoieipfoiQcfife-crauerat. 
De Ortu f»n8t Teurini Etreicinfis . C*f. X X X II I . 

EX g-.ifis cius . Tcmpore Doniitiani Regis fuit vir quidam 
RomaMiominc Tarquinus Paganus qui vt ftcuilfimus Lu 
pus pctfequcbatui Chriftianos, ncfcids vxorcm fuam eflc 
Dei famulam. Illa autem fine ccflatjone afliduabat Dominum 
orationibus,vt virum fuum conuerreret ad Chtiftianitatis ritti. 
Infupemiam t alcm ipfis filium daret , qu» Veluti Sarr.ucl fcm- 
per Domino dcferuiret .Ececcc quadam nofteciim fcflaquic- 
iccrcr/vidit fibiaflare Angelicum vurtum vtcrum fua vtrga. w- 
gcntc,& poft paululum proccdcrc virgam inftar Iilij cuius flo- 
ret nimium dabant odorcm.Aduenicntc ffutem tcropoicinfahs 
nafcitur,& Taurinut a parcntibus vocaror.Moxaflrem vt tern- 
pus facri baptifmatis adocnit ad baptizandumijiii fanfto Cle- 
mcuti Apoftolicb rradidit,ciquc fomnii.m.qt ahquando vide- 
ratflarrauic. Quod audtcns bcatus Clcmcns, ipferumdcfacris 
fbntibus fuftuiit. Vocansautcm bcatum Dionyfium Anopagt- 
tam,qui cum eotuncRomar verfabatur,retulitei fomnium tu- 
ticic; , &ait illi . Sufcipe illum qnoad vfquc graria Spuflandti 
cbnfirmem eum.At ille graranter fufcipiens eum ferrur talr vo 
ce etupifle.O fili, mulu pro Chrifto tibi debcntur certamina. 
Qitibeatus Diohilius cum a beato Clcmcntc in Gallias mitte- 
•recur, fccum filiolum fbomTaurinum precibus matns vwftas 
adduxit,& eum cumomni diligeutia fpvtirali nurriuit.Ec vc co- 
gnouir cum hofte rapidd fc habere confliftum Taurinum eun- 
demEStoicarcioicatisordinauicepifcopum . Iam cnim oidina- 
naucrat in ciuitateCameratageimanum cmsGaugericum . ; 
D# Acceffk tius mfud Ibroicas, &cotMtrfitn*. 
C*f. XXXIUI . 

SA nftus autem Taurinos a beato Dionyfio ccnfortatas , & 
inftruftus, Ebroicas' adicns priufqua appropinciuacer por- 
ta; ciuitatis in tribus 'feoppbfuit figmcntis coilcri illu dirus ho- 
flts.Vno in fpccie Vrfi.aliO Lc6nis,tertio Bubali.Quibus diuina 
'vrttute fupcratis ait ad'Saihan. O mifcr modoaflimiians mutis 
animantibus.dereliclo confortio toi conditotis, Efttibi rnodo 
riicltus aut a liquod gaudium. Rcfpondic Sathan , & ait. Quale 
"xnihi gaudium eri r modo, dbm tu hUc adUenerts' potcftacc mea 
'eucrcerecum Deo tu'o.Tantu mihi locus remanferat in-hac pro 
uincin.Illum enim, qui huc te tranfmifit; cito faciam idtctift. 
vttecfi irreamftngulareccrtamen. His-di&h nufqeamcompa- 
xuit. Tertta diccurn vrr-Der in domo Lucij piatdtcaret, fubito 
Demon filiam eiufdem Ldcii vexare ca:pit,atque in ignS mer- 
fit. Qiu: ftarim mortua cTft.Tunc bcatus virtfiutiflimebrauit, 
& infulislachrymis nnens eltis mahus dixif.Eufralla in nomfi- 
nedorhini mei lefu Chrifti furgc. Quat ftaflrh ftirrcxit,& nul- 
Ium fignum aduftionis in ea appaiuit.Baptizati ftint aurcm il- 
1a die ixo.homioes.ofto ccci illuminati, quatttdrmuti fanati, 
aliatque viftutes non modic; patrate . lntratitibus autem pha- 
num Diari; dixit beatus Tautinus.Ecce Dea veflra rogate illam 
Vtadiuuet vos. Sacerdotes autem proflraQi csepetunt clamarc 
dtcentes . Sancta Diana inuiftiflima Dea vindica nos , & tc de 
malcfico ifto.Dcmon aurem,qui intus latebat dixit.Ceflatemi- 
fcri.cclTaie me muocare. Ex quoenim vir iftc feruus Dei altif- 
fimi ingreflus eft hanc eiuitatcm, cgo catheuis igneis relcgatus 
teneor. Necaudetf loqui nifi ipfciufliflct. Tuc beartis Tauri- 
nus ait ad illos.VuItis Videre Dcarn vcftram . Et prrcipicnte eo 
Demoni, vc exitet dc fimulacftio.apparuit Ethiops niger qualt 
fuligo proltxam barbam habens , ex ore fcintillas igneas emit- 
tens.Hanc etrigicm vid^ntcs populi ptoftrauenmt fc ante pedes 
fanc>i,obfecrates vtab hsccos mortifcra bcftia libcraret. Quos 
ille confolatus eft diceus. Nolitc timete, tantum fidem habccc. 
F.teccc Angclus domini fplendens vt Sol aduenk,-omn:bufque 
fcrncnttbusa templo, ligatis in dorfb manibiis cum adduxit. 



Et baptizati funt illadie duovtfiilia v»osOai,"rmriMque Hlfirmf 
curati.Ititer quos-, & cgo a Deodatus frarcr bufrafiat credidi,& 
iaptizatus ab ipfb fum defacro fbntelctrauis , ac poftea att liqK 
norem- prcsbytcri abcodcm piomotur. Tirnc cxpurgauit tcaF- 
f lom Dianar ab omni fpurcitia Idolorum,.& cbnf. crauit illud 
in honore ian£ta»Dei genitricis Mariar.Tirnc-tTepit circunqua» 
quc Idola dcftrucrc,& ccclcfias confccrare,dioccfim circunire; 
& canonice ordinare. 1 

Dt SnnBe Euftnie Tthtan». Caf.- X X XV. | 

EXgeftiseius. Sanctus quoquc Eogemus- cx fbciis beart 
Dionyfij futcvtius,a quo Toletanis ad pr^dicandiim de- 
■ ' Itinatus, prftqicim multiiudmcm pbpuli barbaricam aS 
Dcum couertitjiiimio defiderio vidcndi bcatu Dionyfinm fue-t 
cenfus itcrarripuir.Cuque iam pcne quatuor millibus ab vfbi 
Paiiftorum propinquarec loconominc DioIio,fnbiiqiabies pet 
fccucorum longc laie^Uedilperfainucniteuni cum multitudh- 
nccredcntinm. Iuterrogatusabeisque Deum colerct, rcfpodfe 
fctota deuotione percclcre Chiiftum. Tulic iube-nt cum mtcf- 
•fici ; coipufquceius in lacum Mcicafij iam diftac viil^Dioff* 
vicin i pra?cipuari occultc , f>« lorce a Chrrftianis inui niretur,& 
in mcmoriam ac laudcm poflmodutn haberetur.Cnniquemul*. 
tis dicbusilliccorpus fandum delituiflet , nulla tamen , quo4 
didu mirum eft,corruptionis putrcdine vrolatum eft . Poftqua 
vcfo perfccutorum ccflauit infania, quidsm illuftfis , & diues 
-nominc Ercoldtts in. pr^dicla villa prxpoI1cns,tn fomnisa quo'- 
dam fme admonitus,liinulquc ab mfiimitate q«a tcnebaturca 
ratu«, diluculo furgt ns vum comitatu multoad lacum pcrrexit^ 
ibiq; corpusbeati mattyris ficutin vifiqfiedidicerat inconuul- 
fumy & nulla tabc infcCtum,ac fi codem df* decollatam fuiflet 
inucmt . Ciimqoe plauftro impofiium' dttccie vellcr ad (jnclfi 
Dionyfij inonaftcnum,vt ibi lepelirctiir.Bolnis ful>no »rcfl~un\ 
figcncibus.nec yltra vIJo pcfgcrc valcribiw, rogauit omnes ora!- 
ic dorninum.vtoftctidcrccquo manyr fcpeliri dcberct . Solo> 
•tifqueicrunCtisBobus piaster duos,erantenim qJiinqueiuca.IIfi 
duo concite eucurieruiit donec ad pratfati viti prcedium per 1 - 
! UtiU-njnt,& tunc gradum fixctunr.Vbietiam modo icquieicif, 
lbiquc multts miraculis claruit . Huiusnatale celcbrator if. 
kakftiDecembti». 
Edtclum Domitiani contr* mathtmutitts. C«^,X X X VI. 
• K 'Vfcbitis in chtohi. Annoimpenj xiij. fui Domitunus 
XI* rurfum Phitofophos, & Marhemaricos vrbe Romana pet 
' ediftum cxtrofit.Helinandusli.40. Horfi Mathcmatico- 
rdm vrium, vc fUpfa pofitum eft A-felodat-ioncni nomine-fcifci- 
tarasTft.qoiseum rnaiierctcxitUs. Qiii indit,vriri breui lacts 
Tarctur a canibus.Qu<m Domitianus ftaPfm iu flit bccidi,& fe- 
pcliri, vr qttafi mendacij eum argneier. ScH' rcpctiteortatcm- 
" ptftas eundem fepuIturhmoxeruir,qucm ftatimcrutum canes 
"decerpfetunt.Neceft nfitalidum Mathematicum ante moricrn. 
jiotuifle prardicere.qubd ei eucnturum erarpoft mortcm.Qn» 
vt ait Papa Gregotius fbfenc demoncs Hfiilfa vcra prxdiccrc vt 
' poflint animam rx aliqua falfirate Iaqueare.'Et vt aic Auguftt'- 
nus. Quoriens Afhologtmirabilirer vefa ifidenr, non imincri- 
to creditutidbccultoirtftinclufieri Sprrituom Tton bonorum, 
quoium cura efttas' falfas, & noxias opinioncs de aftralibus 
; facis' inlerere homanis menfibus atque nrmare.Non horofcopi 
'vocati,& infpcfti aliqoaarte, quae nullaeft.Si aurcm quasratu^t 
a mc,qu5 vel ipfi Dxmones id potuerunt praefcire. Rndeo.iara 
Domittano fottaflis bccnlte infpirauerant vt Afdedarioncm oc- 
cidi,&fepeliiifatfict , & iam tempeftatcm in proximo futura 
tanqtiam aeris habitatores prasfenferanr, tV cahesad cundc'Id- 
cum vcnturos noucrant,aut ctiam ipft Dr;moiics in canes tranf- 
'fignrati hoc fccctunt . Non eimndixit Suctonius hoc natradd, 
Vtrurri illi cafus fantaftici,aut vcii fuerint. Hoc igitur pr(nun> 
ciaueruntjquod fafturi erant.Certnm eftautem.cp libentiuscfi 
dcm virum decerpliflcnt, qu3m mbrtuum, fi permifli fuiflcnt. 
De Arroi*nti*df meticul*/ttate } & ferm»,& mortt " 
ac txtrtitijs tius. Csf. XXXV II. 

H Vgo . Deniquc Domttiantis in tantam fuperbiam euafit» 
vt Deum,& Dorninum fe tottus mundi appellari iubcrct. 
Suctonius.In fcitattt iaftare non dubirauit, & patri fc, & f atri 
imperium dedifTe illos fibi reddidifle. P.tri arrogantia cum Pro- 
curatorum fuorum ncminc fbrmalem diftarct cpiftolam fic 
c;pit-Dominus, & Deus nofter fic fieriinber. Vndeinflitutum 
eft poft hanc.vt ne (dripto quidem vel feimonecuiufqudm ali- 
tcrappellaretur. Sfatuas fibtincapitolionoiinifi aureas, &ar- 
; genteas pom permifit, ac pondens certi.Per hoc tctribilis cnn- 
■ ftis^&inuifus.Tattdera opprcfTus eftamicorum libertorumqtic 
intimorum confpiratione lirhul , & vxoris. Aiiimm diemque 
vltimum viti fufpefturrt iamptidem habcbat , quare pauidut 
femper,& auxius,minimisctiam fufpicionibus praeter modutn 

commouebatur. 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



129 



commottebatur. Tempore verb fufpeeti periculi appropinqua- 
te.foliritor in dics porticttu in quibus fpaciari confueuerat pa- 
rietes phengite lapide diftinxit, ex cuius fplendore p imagihes 
quicquid a tergo fieret xtuideret^vtq; domefticis p(uaderet,ne 
bono quide exeplo audenda patroni neccm,Neronis libertu cu 
ius manu in adipilcenda morte adiutus ille exiftiraabatur, capi 
tali pfna condemnauit. Deniq; FlauiG Clemente patruele fuG 
repente cx tenuiffima fiifjxrionc interemit.Quo maxime facto 
tnaturauit libi cxitQ . Statura fuit jpcera,vultu modefto rubo- 
ttfq; pleno grandibus oculis,verG acie hcbetiore.caluicio quoq; 
del !ormis,& obclitate vcntris,& cruriu gracilitatc. Caluicio ita 
offcndebatur vtin contumdia fua craheret fi cui alij ioco vel 
iurgio obicetarctur. Armoru nullo vel fagiturG ffcipuo ftudio 
tencbat,qbus quaruda ctia ferarG capita ita ex induftria figcre 
a plerifq; fpeccatus eft,vt duobus ictibus quafi cornua eificeret. 
lNonunqua in pucri ^pcul ftantis prxbcncifq; x> fcopulo difpan 
lam dexterx manus palma fagictas tanta arte dircxi t, vt oes p 
interualla digitorG innocue enadcret. Hugo Floriaccnfis lib.4. 
Sed cum in vrbe Roma SenatQ popuiuq; laniarct, & foris male 
difpoficG exercitC aftidua hoftes czde conficcret a fcnatu eft da 
natus,& in palatio inter fectus.Hoc quoq; diifinitu eft,vt oes,q. 
ab co in cxilium cxtrufi fuerant decreto Senatus reuocai ecur, 
& fuasreciperent faculutes . Corpufq; eius humana caruit fe- 
pultura.Suetonius. Ocdfum,populus indiffcrentcr millesgra- 
mflime tulit.Contra fcnatus adeo Ixtatus eft, vt repleu cetta- 
tim curia non tcmperaret , quin mortuum contunieliofiflimo 
atque acerbiffimo acclamaaonum generc laceraret, fcalas etii 
inferri clipeofque & imagines eius coram detrahi,& ibidetn fb 
lo affigi iubcret.Nouiffime eradeudos vbique titulos , abolen- 
damque omnem memoriam dccerneret. 

Dt Imperit Neru*& vitM SanftiXhitnothei Apofloli. 
Cmp. XXX VI II. 

HVgo Floriacen. Nerua dcniq; fcnex Domiciano fucceffit 
Pacronio prxfecto faecore,& Parrhemio fpadone inrcrfe 
fiore Domiciani.Eufebius. Cxpitq; inno dfti.po. mundi verd 
4.M.< 1 Jmperauic aure anno vno,& mcnfibus quatuon Actor. 
Eodem anno vt legitur Sanctus Thimotheus multa pro verita 
tepallits ad Dnm migrauit. Ctuurvitam Policrates presbyter 
fcripfit. Policratcs. Hic Thimothcus ciuitate Liftris Licaonig 
orrus,a Paulo Apoftolo edoduseft , & compercgriniis ci factus 
cfi co ad fpledidiffima EphefiorG Metropohm,a quo Epilcopa- 
tum ibide primus cofecutus eft regnance Nerone apud Roma- 
nos.vbi in doctrinis,& miraculis ac conuerfauonibus chorufca- 
uicNon fblG vero Apoftoli Pauli.fcd & gloriofi Theologi lohi 
nis,qui fupra peccus dni in c*na recubuit,vifbr & auditor hSt* 
eft.Neronc.n.Prinripes Apoftolorum Petrum,& Paulum malo 
tractance martyrio.conucnit Iohanncm Theologu adefle fplen- 
dide mctropoU/caturiente de naufragio,vbi etia,q Difcipulo* 
Dhi fecuti fuerant apud fe conftituta difterenribus linguis co- 
fcripta de factis miraculis a Dho nefcientes ordinaum compo- 
nerc,conuenientes ad Ephefiorum vrbem Sm coem fententiam 
Iohanni Thcologo obtuIcrunt,qui oia defidcrans gaudeter mo 
tus,q ab ipfis dina func in tribus Euangelijs conflituit S m ordi 
ne Macchei.f& Marci,acLuce,eorumq;nominatione»fingulas 
fingulis Euangelijs fuperpofiiir. Inueniens autcm eosdifpenfa- 
tioneshumanitatis narrantei,ca qux Diuino pcctore baufcrat, 
& abillis didanonfuerantipfeplcniter narrauit,fuppknsetia 
qux nunus ab eis dicca Aierant diuina nuracula. Poff Ncronc 
auce imperantc Domiciano Iohannes ab iplb de vrbe Ephefio- 
rum cxul faecus,& in Pathmos,qux eft vna CidadQ infula ha- 
bitare tufliis eft.Interea Sando Ttumotheo Epifcopatfi Ephe* 
fiorum Metropolis difpenfance^diqutx primx ldolatrix ia hia 
qui cunc ipfam vrbcm habicabanc romanferanc, nec finebac fre 
«jucntiffimc cos dehortatc Sando Archiepifcopo Thimotheo. 
In die autem abominabiliscorum fettiuitatis , trantcurreror in 
mediumporticushorcabacur eosdicens. Viti Ephefij noJice 
Idobtrix infanire^ed ilium qui Deus eft planc cognofcite. At 
operarij Diaboli indignantes in Doccrma-eius , paiis & lapidi- 
bus vfi luftum interfccerunt . Serui autem Dd rcpainaucrunc 
«um adhuc (pirantcm in monte adiacente duitati , & ibi cunt 
pace Spirititm Deo cradidic. Hoc faftum eft.ix.die menfis la- 
nuari j imperante Nerua. 

Dt Bbntocationt lohmnis . de txilio, & ie.fitfcitatient Drufi*iu, 
tjrdtCrmtoHt - fhilofopha. Csp. XXX IX. 

HIc vero Nerua primo fuo cdifto cundos exulcs reuoca- 
uicquosDomidanusexulauerat.Miletus. Vndefactu eft 
vt Iohannes, qui cius voluntatc cum.iniuria deportatus in exi- 
lium fuerat,cum honoreEphefim reraearet.Occurnt autentei 
omnispopulus exultans,& dicens. Bencdictus.qui venit inno- 
aninc Dhi.Cum autem ingrcdcrctur ciuitatcm Drufiana, qux 
Spcculnm Hiftoriale. 



fcmper eum fecuca fuerat , & aduentus eius defidero fatigita 
fiicrat effercbatur monua.Flcbant autcm pauperes, & vidu j,& 
orphani damantes. Sanctc Iohanncs Apofto!e,ecce Drufianam 
enerimus,qux fanftis monitis tuisobtemperans oes nos alebat 
& Deo in caftitate,& humilicate feruics quotidie reditum tufi 
defiderabat dicens.O fi videam Apoftolum Dci antequam mo 
riar.Et venifti,& teviderenon potuit. Tunc Sanctus Iohannes 
feretrum iuflit deponi,& corpus fblui, & dara voce dixit. Dns 
meus Icfiis Chriftus exdtet te Drufiana. Surge rcucrteread 
domum cuam,& prxpara mihi illic refeftionem. A-d hanc voce 
furrcxit,& iuit fblicita de iuflione Apoftoli.ita vt fibi videretur 
quia no de mortc.fed de fbmno excitaflct cam. Altera dic Cra 
ton Philolbphus in foro £po(ucrat dc contcmptu huius mun- 
di fj>ectaculum,vt duos ditiflimos fratres produccret , quos fe- 
cerat diftracto patrimonio gemmas emetc fingulas, quas in c6- 
fpcctu omnium pueri frangerent. Quod cum facerent,contigit 
tranfire Apoftolum. Qui connocansad fe PhilofbphQ ait.Stul- 
tus eft ifte mundi contemptus, qui hominum ore laudatur,(ed 
Diumo indido contcmnitur.Magifter meus iuuenem ctipicnte 
ad vitam xternam attingcre his vcrbis inftruxit,vt fi vellet efle 
perfectus vendcretoia fun,& daret pauperibtis.Cui Craton di- 
xit.Humanx eupiditatis fruftus in medio hominttm pofitus co 
fraftus eft , fed fi vere Deus cft magiftcr tims, & hoc fieri vult 
vt harum gemmarum prxcium erogetur pauperibus, fac gCm- 
mas reintegrari,quod cgo ad fainam hominum feci,tu ad glo- 
riam magiftri tui facias fieri.Tunc Apoftolus colligens fragm€- 
ta in manu fua,octtlos ad cjlum leuauit,& ait. Dhc Iefii Chn- 
ftc cui nihil cft impoflibilc,adefto nunc fupcr lapides iftos,quo» 
ignorantcs fructus clcemofynx ad plaufiis hommum confrege- 
re,tu Dneper manus Angelorum tuorum cas recupera,vt eo- 
rum prxdo mifericordix fnictns expleatur . Cumque fideles, 
qui cum eoerant rdjjondiflcnt Amen,ita fblidaca funt fragme 
ta gemmarum , ut nec fjgnum aliquod fradionis remaneret. 
Tunc Philofbphns cum his iuuenibus , & cum Difdpulis fui» 
pcdibus Apoftoli prouolutus cum omnibits ctedidit,& fid£ Do 
mini noftn Icfu Chrifti prxditare caspit. Duo quoque fratres 
llli venundantes-gemmas , quas vcndito patrimonio emeranc, 
pauperibus tradiderunt. 
De Dubbus i fui relidii omnitus pcenituetunt, rjr pofieu refi~ 
puerunt. Ctp. X L. 

TVnc etiam duo viri honorati ciuitatis EphcfiorG fequen- 
res horum exemplum,vendentes oia fua, & danteseeenti 
bus , feqnebantur Apoftolum per ciuitates eumem,& verbum 
Det prxdicantem. Contingit aGc vt intrantcs Pcrgamtim vide 
rentferuos fuosin fericis vefbbus x>cedetes , & in gloria fjculi 
rcfulgentes.Vnde faetum eft vt fagttta Diabofi pcufii efliccre- 
tur triftes,gr fe in pallio vrto viderent egentes, lcruos aute fuos 
in potentia ftilgentes,fed hos dolos Diaboli intclligens Apofto 
lusait.Video vos,& alos nuicaife,& vukusco q, Doftrina Dnt 
fecuci cftis,& bia veftra ] anperibus contuliftis.Vnde fi ola tecu 
pcrare vultis,q in auro,& in argcnto,& gemis habuiftis dcferte 
mihi virgas rectas'in fingulis facibus. QacG fedflcnt^nuocaco 
nole Dni-conuerfxfunt in aUrG.rcerG ait.Deferte mihi lapides 
minutos a littore maris.QcT cum/eciflcnc, inuocau maieftate 
Dhi coucrfi funt in gcmas/fuc dixit eis p fepte dies ite p Au 
rifices,& geniarios.& dum jpbaueritw aurum, efle veru, & ge- 
mas veras nundatc mihi.Qd cum feciflcnt aiclce,& redimice 
vobis terras.quas vcndidiftis.qa ccloru prxmiapdidiftis.Emi- 
te vobis fericas vrices vc pro tpefulgeatis ficut rofa, cuius fios 
dC odorem pariat.iuborcm oftendat,repcnte marccfcar. In a- 
fpcctu feruoru veftrorum fii(pira(lis,& vos effeccos pauperes ge 
muittis.Eftote floridi vt marcefcatis, eftotediuites teporaUtcr 
vt in perpetuum mendicetis.Ecce voiipfi inuocato nomine Do 
fnini Iefu Chrifti infirmos fanaftis.Dxmonia fugaftis,cxcis lu- 
mina reddidiftis : Ablata efthxc gratia vobis,& facli cftis mi- 
fcri , qui eracis fbrtcs, & magni. Etqui teirorem iuflit veftro 
incudebatis Dcmonijs,ammodo ipfi D^monia timebitis. Ama 
tor emm pecumx feruus cft Mammonz.M jminona autem no- 
mcn eft Dxmonis,qui prxeft carnalibuslucris, & his qui raun- 
dnmdiligunt dominatur. Hxc &alia plura diccnte Apaftoio 
efTerebatur iauenis mottuus , quem curbx faciences exequias 
cum macre dus vidua iactauerunc ante pedeseius rogantes, uc 
ikut Drufianam ita,& hunc fuuaiem fufdtarct.Tantulquc om 
nium erat fletus,vt etiam ipfc Apoftolus uix a fletu , & lachr^- 
mis temperaret. Tunc profterncns fe in orationcm , diurifh- 
me fleuit,& ait. O iuuenis Suftcc lachrymas Domino,& prx- 
ccs fimulcffudi ,vt furgas a mortuis vinculo rcuolutus , & his 
duobus Acccco , & Eitgenio annuncics quantam amifcrint 
gloriam,& quanum incurrermc poenam. Tunc exurgens Sca- 
cceus adorauit Apoftolum , & ecepic increparc Difcipulo» 
Tomus Quarttn. R eius 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorfele Vincentii. 

*einquit o Epifcopc,depofitum reprefenujljnod tibi cgo 
.hriftus commendauimiis. At ille obftupuir.pecuniam pu 



dieens. Vidi Angclos veftros flentes, & Angclos Sathaiuc 
w vcftra deieftionc grauilantes, iam regnum paratum vobis,& 
Zetas pkraas cpulis, & delicijs, ac gaudj js amififtis , & loca tc- 
ncbrarum vofejs acquifiuiftis plena draconibus,& flammisftri- 
«cntibus,plcna cruciatibus do]oribus,fctoribus, terrorc,& hor- 
*ore, vbi non ecflat vlulauis,& luaus.Rogate igitur Apoftolum 
vt ficut me reiulcttauit a mortuis ad vitam iu , & aias veftras, 
«WC «m de libro vitat deletat funt fufdtet ad falutem.Tunc ip- 
fe Stafteus proftcrnens fccum illis, & omni populo ocs pariter 
•rabant ApoftoJum vt intercederet pro his ad Dnm . Quibus 
Apoftolus hoc deJir relponfum, vt per triginta dies pccnitentia 
Peo offerrent.In quo fpacio hoc maximepratcarentur,vt virge 
aurcae,& lapidcs ad fuam naturam rcdirent.Quod cum faauin 
dfct flentibu«,& panitcntibus illis , & pro eis mtcrcedentibus 
vruuerfis.dixit Apoftolus. Scire vos volo,<)uia Dns fufccpitpo» 
«itentiam eorum.Ad iUos autcm conucrfus ait. Itc & rcporta- 
re virgas ad filaam,& lapides ad arenam. Quod cum feciflenr, 
xcccpernnt etiam gratiam curationuro.quam amiferant. 
O* Ctnfiriftient Eutnfelj lehimmi contr* huetitoi. 
Cmf. X L I. 

HVgo vbi fupra. Cum aurcm fuiflct Iohannes in exilio pul 
lulauerunt interea per Afiam hatreticorum femina qua> 
dam Cherinthi.H& Hebionis vel czterorum,quincgantChri- 
ftum incarnevenifle. Quosidcra Theologu* in Epiftola fua 
Anuchriftos appeliat.mundum Aogelis fadum efle dicentes,& 
Icfim hominem UBtummodo fuiuepiec fiirrcxiflc. Irridebanc 
quoq; Ecdefiaftica dogmau, & refurrectianem mortuoru non 
eredcbant;. Cum redifler ergo ab exiiio iam dicbis Apoftolus 
compulfus eft ab Afi* fratribus, & multarum legatiombus Ec- 
«lcfiarum,de cocrerna patris,& Cbrifti diuimtatc faccre fcrmo 
nem. Qui mox in ipfo fm Sancti Euangelij exordio patcnter 
oftc-ndit^ in principio erat verbum,& vcrbum erat aoud Defi 
& Dcus crat verbum.Cuius fermone prasdicu harcfis abdica- 
tur.Eufebiusin hiftoria Ecdcfiafticah.j. iohanncm tradut vf- 
qneadvlumuin pene vitatfuajtempus.abfqivlliusfcriptura; 
indicijs Euangchumpraedjcafle.Scd cum trium Euangchorum 
etiara ad ipfum notiua perueniifct , probafle quidem dr fidcm, 
& veritatem di&orum.deefie tum vidit aliqua,& ea maxime, 6 
priino pratdicatioiiis iu* tcmporc Dhs gcflerat defcripfit. Heli 
nandus vbi fupra.Scd priusindixit ieiiuuuin omhibus , vt ora- 
rent fcdignaicripturum.Fertiirautem illumproilloloco iea* 
liffimo in quo diuina fcripturus feccUcrat orafle, vt nullas hiiic 
infiftensopcri vcntorum tbi aut, binibriura iniurias paterctur, 
bancq; eidcm loco vfqjhodie reucrentiam cicmcnta feruare, 
Enfebius vbi fupra.Hirencus in j.conrra herefim libro.Ecdefia 
jaquit , quat cft apud Ephefiim fundata , etta. Paulp, a lohanqe 
vero rdificau.Policrat£s. Nara Thunotheus ab eo primus eiuf 
dcm metropohs Epiicopatum fufccpit. Quipollmodum dcexi 
lio rcdiens Ephefiim,& eundem$anctumThiiix>tiieuqi (m fu 
pradifium modum finifte vitani inucnies,pcr corum poftulatio 
ncm.qui timc inuenti funtiacroi um Deiprincipcs,praefiilatuin 
ApoftoUci throni fufccpit > & permanfit, illani magnac mctropo 
hs fedem facram moderans vfquc ad Trayani impcriura. 
Dt fdi» titu Sfiritmli jHtn> *Utrocu^jt retucjunt. 
C*p. XLII. 

EVfcbiusvbifupra. Cleracns Alexandrinus. Audiinquit 
fabulam,nonfabuIarn,fcu tem geftam de lobannc Apofto 
lo^t memori js omnium tradium.Cuni poft Tvrini obi 
tum dc Pathmo infiila Epheftiai rediret,rogabatur criara vid- 
nasJuftrare prouindas,quo vel Ecdcfias fundarcMn quibus no 
erant Iods,vcl in qtiibus erant facerdotibus ac rainiftris inftrue 
rct/ecundum g> ci devnoquoq; Spiritus fanctus indicaflct. Cu 
jgiturvei»ifletadquandam vrbem haud longc pofitam omoi- 
bus Ecdefiafticis folenniter adiraplctis,vidit muencm quedam 
vaiidum corpore,& vujm decantcm , fcdiumisacrcm , quem 
Epifcopo illiuslod commendauit fummo ftudio fub Chnfti,& 
EcdcfiW teHimonio.Et pofthoc Ephefiim rediit.Tunc Presby- 
ter pucrum fufceptum in domo fua cii omni dihgctia nutnuit. 
Ad vltimum ctiam ei Baptifmi gratiam tradidit. Poft hoc ve- 
]vt confidens gratiat qua fucrat commuoitus paulo indulgeuu* 
iuuencm habere cxpicSed illeimmatura hbcrutc potitus.per 
atqueuosquibusluxui,& dcfidia cordi eft,primo quidem conui 
tiiorum ilieccbrjs decipitur , indenoaurniseum furtis fodum 
fibi partidpemque confdftunt . Tandem cx integro perditioni 
ic tradcns^iulh inferior in flagiaijs cfle patitur. Dcmque illos 
ipfbs , qui prius Magiftri aiminum ei fuerant Difcipulos fadt, 
& kitronum cx bis tursnam quibus ipfc dux,& Princeps praicf- 
fet inftittut,ac cum cisOmni.crudchtau craflatur. Tempore au 
tem elapfb cum rci popofcifiet vtihtas, inuitatur iterum ad illa 
vrbem Iohannes.Et cum < jieta pro quibus vcncrat wthaaflct, 



cl 



, & 

puuni 



a le repofa quam non acceperat . Qucm Iohannes hairentcrti 
videns,iuuencm lUum inqiut repeto a te,& anima fratris. Tun« 
grauiter fufpirans fcnior,& in lachrymas refolutus,mortuus efi 
wqutt. Quoroodo mquit.vd quah mortc.Dco inquit mortuus 
ctt,quiapcflinius ) & flagitiofus euafit.Et nunc montetn quendi 
cuni mulu manu lattonum occupauit.His auditis Apoftolusve 
ftem conunuo, qua eratindutus, fddit, & cum ingentigemitu 
bonum wqun cuftodc afe fratris derdiqui.Sed nfic mihi arqu» 
parctur,& dux itineris. C6feftim igitur ab Ecdefia concitus j> 
pcrar»,cum pcrucniflet ad locu detineturab hislatronibus , d 
«iftodias obfcruabant . Sed iUe.nec fiigerc^ec dcdinare pror- 
fais vfquam nitcns lngcnti tfi voce damabat.quia ad hoc ipfum 
veni^dducitemihi Principem veftrum.Qui cum venirct arma 
tus emmus agnito Apoftolo.pudoro coadus m fugam vertitur. 
Ille admiflo poft eum atquo ccmfeftim fcquitur fiigitantc,etiam 
aetaus obhtus fimul,& clamans. Quid fugiso fili patrcm.quii 
fogis inermem fencm.Noli umere,qrh habcsadhuc fpcra vite. 
Ego ChriftOpro terationem reddam ccrtc,& mortcm hbcnt» 
exapiam ficut Dfis excepit pro nobis , & animam mea pro tua 
dabo^ta tm & crcde mihi.quia Chriftus me mifit. At iTleau- 
diensreftitit,& vultum in terram demifit. Pofthocarma proie 
at,& tremcfaaus flebat amariflime . Acccdcntifq; ad fe fenis 
prouolutus eft gtnibus,gemitibus, & vlulatibus,quibuspoterat 
fausfaciens,& vbcrrimis fachrvmarum fbntibusiterum bapuza 
batur folam dcxteram fiiam occultans. Apoftolus rcro iurifiu- 
rarahiacramento feei a Saluatore veniam impctraturum polli 
cens,fimulq; gcnibus dus prauolutirs ,atq; ipfam dexteram ex 
cuius confcienua torquebatur ,unquam per pctnitentiam iam 
purgatam deofculansacLEcdefiam.reuocat, & jndcfinentcs pro 
eo orationcs profundens,ac cum ipfb crcoraidunia ducens.Sed 
& tanos fcrmonum confolationibus extcrritos eius animos nri 
ugans,non prius abftitit.cmam cum in omnibuscmcndatG ctiS 
Ecdcfiat pracficeret ,pcr ha:c magna exempla poenitcntia: prat- 
bens,& in eo Trophca vulbilis refurrectionis oftendens. Id€ i» 
4.Ub.[ohannes Difcipulus Dominiapud Fphefum cum balnee* 
lauandi gratia fuiflct ingreflus,& vidiflet ibi Cherinthumjfcr- 
tur exihuifle continuo,& difcefliflcnon lotus dicens.Fugiamui 
hinc,ne & balneas ipfis corruant, in quibus Cherinthus tauatur 
veriutis inimicus. 

DtRMmAldtitritm r> vtn*nc,«ued fme Ufiont bihit. 
C*f. X.LIII. 

MHetus. Cum autcni omnis Afia Iohaimcm cxcoleret , & 
pratdicarct, accidit.vt cultores Idolorum fcditioncm ex- 
atantes traherent eum ad tetnplUm Dian*,& vrgerent vt ei fa 
crtficarct.Iohanncs autem blaade cxorabat popuhun,vt longe fe 
iacerct a tcmplo. Cum^; omnes foras cxiflent,voce dara cora 
ertMubus Iohanncs orauit,vc tcmplum,& Idola, quat in eo cole 
baatur corruercnt,iu vt neminem ledarrcnt.Suumqjad vocfe 
euuoroniafimul cum templo Idola inpuluerem redafta funt. 
Eadenr die. 1 1 .miilia hominum conuerfi fiint,& Bapti fmo con- 
fecrati. Tunc Pontifex Idolorum exduuit fediuoncm in popa 
lo^u vt populus contra populumpararcrur ad bcllum. Cui aic 
Apoftolus.Quid tibi faciam Ariftodime , vt tolla indignationfe 
deammo tuo. Qui rndit,Dabo tibi vencnum bibere.Quo hau 
fto Ji mortuus non fucris,apparebit verfi effe DeQ tuuiCui an- 
nuente Apoftolo iUe ak. Pnuscft vt videas bibentes , &ftatim 
moricntcs,vt ve| fic poflis hocpoculum formidare. Pergcnfque 
ad Proconfulcm petijt ab co duos viros.qui pro fuis crant fce» 
lerihus decollandi. Et ftatuens eos in medio foro coram Apo- 
ftolo,& omni populo fedt eos vcnerum bibcrcQui mox vt bi^ 
hcruntfpiritum exalauerunt.Iihfque morttm iacentibus,IobJ- 
nes intrepidus , & conftans cahcem accepit > faftoque in co fi- 
gnaculo crucis,dixit. Deus eui omnis creatura deferuit, quenft 
omnis potcftas expaucfcit, cuiusaudito nofnine ferpens coquie 
Idt^Draco fugirJRubcu torpefcit,Scorpius extinguitur,Rcgu- 
lus yindtur,& omnia vcnciuu , & noxia animalia terrentur,nt 
exungue hoc vencni virus , & operationes eius mortiferas , vi* 
refquc eius euacua,& da oronibus his oculos vt videant, & cor 
vt magnitudinem tuam lntelligant . His dictis os fuum , & fft 
totum armauit figno cruds, & totum bibit ,quod eratin 
cahce . Auendens auteni populuspcrtrcshoras vulrum ciris 
hilarem.nullaqucfiena pailorisomninoaut ttcpidatioras ha- 
bcntcm damauit , Vmis veru» Deus eft quem Ioharmcs cohc 
DtS*fcit*tiene i&onim,qHi ventne mttritrmt. 
C*p. XLIIII. 

ARiftodimus autem, nec fic acdes ait Iohanni.Incft mihl 
adhuc dubieus, fed fi iftos, qui hoc vencno morrui funt» 
w aominc Dei ezcicaucris , cmandabitur ab otrrai dubicutc 

cor 



Digitized by 



Google 



LibbrDcclmm. 



yi? 



^meam.At]x>pntrin{urgebantineum dicen'cs. Incemfcmus 
te,& doraum tuam.fi arjfus fucris Apottoliim Dcivltrain fcf- 
nons facere lafKttatc.Apoftolus aure vidcns feditione rien.pe- 
tito filcnuo aic v - Prima ett quam de diuinis virtutibus imitari 
Webetis paticntia , fi-adhuc infidelitate tenetur non cefljbo ab 
Iioc ©pere.quo poflir medela vuineribus eius prouenircEt con 
Wocanseum deditci.tunicS fua dicena, Vadc & mitteeam fun> 
corpora defiin&oru , & diccs, Apoftoius Dnj noftri Iefu Chn- 
fti mifit mc.vt in eiiis notc exurgatis.vt cogoofcant oes,g> & vi 
*a,& mors f*rnalanttir Dho Iefu Chriito. Quod cum ille fecif- 
fct,& eos exiirgere vidiflct.adorans Iohanne fcttinauit ad Pro- 
«onfulem diccns.Mcmorem te puro.g, contra Iohanne freque- 
teriram tuam exciutui,& multa mala cootra eum egi. Vnde ve 
Kor neirain eius experiar.Eft enim Dcus fpecie hominis lar.es. 
Nam. vcnenum bibes incolumis pcrfeuerat, & veneno mortuos 
taftu tunicx.fux per manus meas rcfufcitaui t. Tunc vementes 
ambo proftrattertint fe Apoftolo.£Arittodimus, & Proconfut 
indulgentiam flagitantcs . Quos ille fufcipicns prxccpit eis 
vnius Ebdojtfadx iciuruum.quucxpleto ;baptJ7.auic eos. Ipfi au 
tcm baptizati cum omni fua parentcb, & afEnirate, & famulis 
fiiisfregerunc omnia fimulacra,& fabricauerunt bafilicam inna 
mine San£ti Iohannis,iti qua afiumptus eft. 
JDt SnnBo Euthict ac focijs eius, & ctteris huiut ttmftrit Mar~, 
tyribus. Csf. XLV. 

EX vita Sanctorum Nerci, & AchiIlei.Audicns iterO Au- 
rclianus,quia Domicilla magu adbuc .diligcrct EuthictV 
Victorinum,& Maronem;quamiccctat Nercu, & Acbili- 
leum, impetrauit a Nerua Imperaton: vt.eos.fibi darctfi Jacri 
ficare Idolis noluiflcnt. Quos fbrtiter rcfifteees depofuit de m- 
fiila,& quafi feruos pcr fingula prxdia-fua diuifit,vt terra quo- 
tidie fbdenmr,&i &ro cantabrum.i.fiumenti qiiifquilias tmndu.' 
carent.Scd cnm ibi omnes gratiofi cflent, & miracula faccaeoti, 
& multospiatdicandp.coniicrteren.tA,a|> Aorcljano. panis variis 
occififunt. Aftor. Porro fub prxfaco Impcratore nonnulli etiji 
alij pro Chrifto paflitcgurrtnr , quoriim ad plciiUm gcfta. Yioft 
repperi, fedex. Manyrilagio hreuitcr collcgi in huncmocfam. 
£x Martyrilo^o.i7.GakMaij cclchratur in Italia Natale Bea~ 
tornm Martyram Maronuv Cutliicetis,& Vi&onni.Qui primo 
apudinfiUarhPontiani in Cliritti confcflionelonguuvSucentcs 
cxtlium poftmoium.fiib Principc Ncrua cum conuertifleac plu 
rimos adfidem^ufli fiiot varijs irtterfici pcenis . Itcm Romx 
Nonis. SeptcmbiisBeati Viftorim Martyris.qui Sanft«ace,&. 
irriraculisprarelaiwSaeerdouura Aminicrninx vrbis totiuspo, 
puli cleftiooe adipifcitur.Inde pdftmodu fub Lnpcracorc Ncr- 
ua iufliis eft fufpendi capite jdeoifiim, in loco vbi puteotes , &, 
fiilphurcx emanantaqtix.Qubd cum pcr triduiun pro nominc: 
Chrifli paflus fuiflct.gioriolc coronatus victor migrauit ad Do 
minum.Hugo vbt fupra. Nerua denique Cxfar afHidx reipu- 
klicx mult«H.confuluic,dumTrajtanum yirum ftrenuum,& ia 
nrentiflimum :fibi hi fiiium antcquam morctctur adoptauit.. 
Eufe.in Chrooi.Ipfe autcm Ncriia m hortis Saluftianis mocbo 
peni;. Anno xcaris fua^7». Dccreto autcm Senatus inics 
Deos relacus eft; . : . . '. 

Dt ImprriaTrayMM. C*p. XL VI. ... . . 

ANno igitur Dni.c.mundi vcr6i4.M.^j. Romanorum.i i*. 
Trayamis regnauit annis.19.Hugo vbi, fupra . Hic apud' 
Ag ippaua Gallix yrbcm infignia Imperij.fufccpit, moxq;.Gcr, 
naniam cransRhertum fibi lubcgir,& traas Danubium gentcs. 
multas fiipetxtuit. Baibaras etiam nationes trans Eufratem , tti 
Tygrim- fitas rcdcgit in proumciasJDcnique Selcuciam,& Ba- 
byloniam occur«uit,& vfquc ad Indix fines poft magoum Ale, 
>aodrum acccliit. Hicetiamfuit liberalis ln amicos , habcns 
in re milluari diligentiam,in ciuilibus lemtatem,& in iubleua^l 
dis ciuiucibus largiutem.Deniquc ptoftvatQ,& debibtato fta- 
tll Romauo ioremcdium malorum credebatur diuimtus da- 
tut.Helinandus. Hic ahqn cum profcAurus ad bcllum iam z« 
quum afccndiflct.Vidua qn^dam apprehenfb pcde illius rtjiie^ 
wbilitcr lugens, iuftitiam fi bi fieri de his,qui filium cius iuftifli 
mum,& iruioccntiflimum occidcrant pofccbat.Tu ioqiucs Au-. 
guftc iuiperas,& ego tam atroccm imuriam patior. Ego.au iile 
latisfaciam tibi <um rcdiero. Quid fi non rcdierisait dla.Suc- 
cefibr inquic meus fatisfaciet tibi. At Ula quomodo hoc fciam< 
Quod & fi faclurus cft , quid tibi proderit 6 alius bcne fccerit. 
Tu mihi debitor es fccOdiim opera tua mercedem rccepturus. 
Frnos autem cft nolle rcddere>quod debettir.Succcflor tuns in- 
iuriam patientibus vel pafluris profc ccnebitur, tc non libcra? 
bit luttitia aliena. Bcne agetur cum fucccflbre tuo fi liberaue- 
rit feipfum^ Hn.verbts motus Trayanus defccndit dc xquo,& 
caufam Vidux prxlentialiter exatninauit , & condigna l^tuia,- 
clionc -viduam confola us cft.. ■ .. 

. . Spcculum Hiftoriale. 



13© 



c 



Dt Tlutnrcht ttu/Stm frierftwt. ■ ' : ' "t 

■ •• c*p. xivri. ' » 

HVius inftitutor fuii PlutafCnUsPhiWfbphtis^qtti habeba* 
■leriiurn n6minem ne(iram,&'«>mumaceni,fedliberalib* 
Diitiplinis eruditiflimum. Contigitatitcm vt ci.nefcio.quaob 
caufam tonicam detiahi cxdiqtte ioberet, lbro cxpefat ille ve» 
bcrari diuriufciile. Cum tamcn inficiarecur culpam dicens-fij 
nihil deliquifTe^poftrcmo cum nihil proficerct rogando vcnlarri 
vociferari cxpit,& inter verhc; a fxiia,& obiurgatoria loqui,n5 
ita fe habere Plurarehum vt Philbfbphnm deccret.Irafci turpe^ 
efle ei prxfcrtim,qui dc malo irx f*pius difceptaucrar,librum- 
qiicpulchcrrinluni fcripfcrat de paticntia. Adijciebat eflc pro- 
brofum,Q> Doftrinam mofibus impugnabat, qui mcntisab in-< 
tegritate nrolapftis cffiifus , & prouolutus in iram,plurimjfque" 
plagis muldaret innoxuim.Ad hoc Plutarchus lente,& lenitcr, 
& fumma cumgrauitate ait. Nunquid,cj> vapulastibi itafci ?i- 
dcor.Ett ne ira mea fi a me debitum recipis. Ex vultu r.e meo, 
an ex voce,an cx colore,an faltcm cx- verbis ira nie corruptun» 
intelligas aut correptum,mihi quidem nequcocu!i( vt opinor)\ 
truccs funt nequcos turbidum. Neqtie immaniter clamo , ne-; 
qtic in fpumam roboremque feruefco, ncqtie pudcnda dico,aut, 
peniccnda,neqbeomnino trepido ira aut gcftio. Hxcola quip— 
pe fi nefcis irartim fignaefle fblcnt.Etfimtilad cum.qui cxde-^ 
at contierfus.Intcrim inquit dQ ego,& hic difpucamus,tii hoc 
age.&fine iracundia mcn rctundcs fertulcm contumaaam ,&, 
ifliquumpeniteredoceas,quamiuri>are. > 
DtLibr» PlutnrchimiJfotdTraumum. 
Csp. XLVIII. 

HIc fcripfit ad Traianum libcllum pulcherrimum de corwi 
ftirutionepolitica.cuius titulus eft.Traiani inftimtio , inr 
quo qualis debcat efle Princeps eleganter defci ipfit.Cuius prir» 
cipiuni hoteft. Plucarchus Traiano faratcm dicit. Modeftiaov 
ttiam noucratn non appetereprincipatum,quem tamcn fempcr 
itiorum clcg.mua merens induitti. Qjip quidenttanto digoiot' 
hidicaris ,quanto a<riminc ambitionis videris cfte rttnotiori* 
Ttix itaqoe virtuti congratulbr , & fortunx mcx,fi tamcn re- 
clegefTciivqtremprobe mcruifti . Alioquin periculis te,'& mej 
detraherkiotn •linguis fubieftum iri noo dubito,cum & igna- 
tiiam Imperatorum Ronia non ferat ,& iermopubiicusdeUcia. 
Difcipulorum reftindcre fbleat in Prxceptores. Sic Sencca Ne- 
roriis fiii mcrito 'derrahentium carpitur lioguis. Adolefccntifr 
fiiorum temeritas in Quintilianum refuridieur , & Socritcs in> 
pupillum fuum fuiffbclcmcntior criminatur. Tu veib quid «isr» 
recliffi n 1 * gercs,fi non reccflbris » tcipfb . Si primum tcconw 
pofncnsad virttitcm refteproccdentrniuerfa, poliricx confii» 
ttitionis maiorttm vircs tibi excurpfiiciii fi obcempcca.s Pliicar» 
chum viucndi habesaudorcm.Alibqiiw-prxfcntem Eptftolatn 
tcftem inuoco , quia inperniciem Impetij nonpergis auftors 
Plutarcho.Idem Plutarchus quarnor pnccipibus inculcatc con 
natur/cihcct reuercntiam Dei,cultum fui,difciplinam oflicia-- 
]ium,& potcftatiim,atTcftum & protc&ioncm fiibdttorum. I de. 
fcripfit librum dc magiftratuum motderatiooe , qui infiribituti 
Archigrammaton. 

DtTranptu Ithtmms Enangrliftt.. 
Cnp. XLIX. 

HVgo vbi fupra. Traiani temporibus Iohannes Apoftolus, 
qui-qiiafi vnus de Paradifi rlUininibus verba Sanch Eua-; 
gelij in toto orbe terrarom diffudit , cum eflct annorum.^p. 
migvauitad Dominum. Milecus. Nam cum eflct. p^.anno- 
rum appamit ei Domintis Iefus cum Difcipulis-fuii , & aity 
Tcmpus eft vc epuleris in conuiuio meo cum fratribus tuis» 
Dominica die refiirrectionis mex, qux poft quinque dics futn- 
ra cft venies ad me. Itaquc Dominica dic conncnit omms. 
multirtidoinpr*fotam E.clefiam , & a primft Gallnrum cantu 
agcns myftertaDeiomncmpoptilum vfque ad horam tcrrianj" 
diei allocotus eft ; hortans cosad perfeuerantijm , & nuncians 
cis vocationem fuam. Poft hoc iuxta akarc fpucam iufli t fitri/ 
& tcrram fivris Ecclefiam proi jci. Dcfccndenfque in cam ex-> 
pandit manus fuasad Dcum, & ait. Inuitatus venio gratias a- 
gens,qifia cna dignatus es Domine lcfii Chriftc ad tuas cpu- 
]asinuitarc,fcicnsquodextoto cordc mco defidcrabam tej 
Odor tiiusconcypiTccntias iivmcexcitauit xternas . -Epumc 
Domine commcudo tibi filios tuos , quos tibi virgo ma- 
ter . Ecclcfia pcr aquam , & Spiritum rcgcnerauit . Apcri 
rruhi iantuin vitx . PrirtCcps tenebrarum non occui rar 111 i- 
hi , & manus extranca non contingst me , fcd ftilcipc nie 
fecundum vcrbum tuum , &perducad conuiuiumtpiilarunv 
tuarutn . Et cum omnispopulusrcfpondillct Amcn, iux ;ao» 
ta apparuit fupcr Apoftoliun imaferehora , vtnuJlus fuffcr- 
taaipcdiu. Eoftcainucntaeft ilia fouca pIcna T iubil aluid 
Tomus Quartus. R 1 iule 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftorlale Vincentij. 



Jn fe haben* nifi ■j«nua,quod vfijne hodie gignit locus lpfe.Ibi 
•mnes homines ab jnfirmiutibus,& pericuuslibcrantur,& prg 
<um (uarum obtinent effeflum . 

D# £mw virpMt*t*& rigoru iufti ttmptri*. 
C*f. I, 

EX Prologo (uper Euangclium eiut.Hic eft Iohannes vir- 
go elcAus a Deo,qucm de nuptijs volcntcm nubere vo- 
cauit Deus. Cuius virginiutis in hoc duplex teftimonifi 
Euangdio datur,quod & pras cxtcrit dileftus a Dco dicitur, & 
Jiuic Matrem fium pendens in cruce commendauit Deus , ut 
Virgincm virgo (cruarct. Erhicfciens fupcruenuTe diem re- 
ceflus fui,conuocitis difcipulis ftiis in Ephcfo per mulu figno- 
rum expcrimenu promens Chriftum , deicendcns in defofiiim 
tepultura: fua: locum,facuorationc pofituseft ad patres fiios, 
tam extraneus a dolore mortis, «juam a corruptionc carnis alie 
nus. Caftianus in lib.7. CoIlo.Fertur inquit San&us Abrahara 
beatiflimus Iohannes Euangelifta cum perdicem molliterde- 
mulceret , quendam ad fc babitu venatorio venientem fubito 
eonfpexifle.Quimiratus,qu6d vir tant» opinionis , & famat ad 
tam parua , &humilia oblecumenu fe fubmitteret . Tu ne es 
tnquit ille Iohannes , cuius fama infignis ac ccleberrima , me 
quoquc fummo defiderio tuz agnitionis illcxit.Cur ergo oble 
Ctamcmis tam vilibus occupans. Qui Beattu Iohannes ait. 
Quid eft,quod manu geftas?Atillearcus inquit.£t cur no eum 
tentum ait fcmpcr vbique circumfers?Cut ille refpondit. Noa 
oportet , ne iugi curuamine rigoris fottitudo laxau mollefcat 
acdepercat, Et cum oportuerit vt forriora in alrquam feram 
Jpicula dirigantur,rigore per nimieutem continue tentionis a- 
miflb,violentior ictus nonpoflit cmitti. Nec noftri inquit Bea 
tus lohannes, animi te offcndat o iuuenis tam parua harc bre- 
tiilque laxatio , qui nifi remiflione quadam rigotem intentio- 
nis fuar in terdum reicuet ac rc|axct,(i remillb rigore lentcfcen t 
virtutt fpiritus cum neceflitas pofcit ofefecundare. non poflet. 
Eufcbius in Chroni. lohanncm Apoftolum vfque ad tempora 
Trayani Hireneus Epifcopus pcrmanfifle fcribit . Poftquem 
auditorcs eius infigncs fuerunt. Papias Hieropoliunus Epifco- 
pus>& Policarpns.Smirncus, & Igrutius Anthiochenus. 
DtCrucifixitnt Ssis&i Simttnit Epifttpi. C*p. L I. 

EVIebhis tertio Ubro J*olt Neronem Domicianumque/ub 
Traiano per fingulas ciuiutes ex tnfolentia populi perfc- 
cutionem in noltros accepimus raotam. Quo m tempore 
etiam Simcon Cleophe hiius , quem fecundum Hierofolymis 
ordihatum Eptfcopum fupra docuimus , per martyrium camis 
vinculis rcfolutus clt.Horum aitipulator ipfc cft Egefippus . Is 
ergo rcfcit.quoda quibufdani hxreucis acculatus fit lupradi-i 
(lUis vir tanquam Chriftianus , & multis fopplici js aflcctus per' 
jnultos dies,ita vt etiam Iudex ipfc cum amtcis fuis de eius pa 
tientia mirarctur,&ad vjtimum iuberetfimili eum quaDomi 
tws pertulit paflione vitam finirc. Sed & ipfa verba quibus pro 
teftatur audirc gratius puto Ait ergo cum de hzreticis dice- 
ret. Exhisigituripfis accufaueruntquidam Simeonem Cleo- 
phf filium tanquam qui eiict ex geneic. Dauid & Chnftianus, 
&it.i martyrenectuse(t,cum efletannorum.iao.IUb Trayano. 
Czlare apud Aclicum confularem . Addidit ctiam hoc,quod 
accufatorcs cius cum illis teroporibus perquirerentur fi qui ex 
gencrc Dauid,&ex Kegia tribu delcendercnc comprcheh funt 
jntcr ipfos, Quod autcm Simeon vnus ex ipfis fucrit auditori- 
bus Domini,vel longcuitas cius indicio eft , vel Euangeliorum 
fidcs, Vbi ctiam Matcrcius.Maria Cleophj vxor refcrtur.Scd 
& alios quofdam idcm foriptor refert, prztcr eos de quibus fu- 
pra diximus.uepotes Iudx.vnus cx fratribus Domim per idem 
tempus,iiiperftites inuentos , & Domiciani temporibusMarty- 
rcs faQos hoc modo fcribens. Vcniunt igitur hi,& pratfuntom 
pi Ecclcfix unquam Martyre$,& propinqui Domini,& reddi- 
tapace ccdcfi* permanlerunt vlque ad tempora Trayani Cat- 
(aris.vfuuequo Confobnnus Domini Simeon dcquofupra di- 
ximu» filius Clcophe calumniam patcrctur ab hxreticis un- 
quam Chriftianus confulari delatus.A quo cum multotcmpo- 
re fupphciis fuiflct afleclus. Martyrio conlummatus cft omni- 
pus, qui aderant , & ipfo iudice ad mirantibus,v 1 1 jo.annorwa 
(cncx crucis fupplicium pcrtuliflet. 

De Vit* StmRt Cltmmit P*p*. C»p. L 1 1. 

£X geihs eius. Ea tempeflate pallus cft Sanctus Clcmcns 
Papa , qui tcrtius polt Beatum Petrum Apoftolum , iu 
roorum ornamcnus polkbat, quod omnibus Chriftianis, 
& cciam ludaeis ac gentilious ratibnis capacibus complacebat. 
Cumitaque Domiallam Neptcm Domiciani Imperatorisin 
Tirgiiutatc (acro vclamine con(ecraflet,& Theodoram vxorem 
Sinnnij in caitiute manerc permitteret. Sifinnius Zdo ductut 
Cccicfiatn qccultc wuauu , farc yoIciu cur ilUEccJcfiajnfic 



treqnentaret. At vbt Clemens orauit iu decns, & (urdos efle» 
&m cfi,quod nil videns vd audicns pneris (ius dixit, n (e foraa 
eijccrent. Sedilli girantes per totam Ecclcfiam ianuam eiuf 
irtuenire non poterant. Quoj cum vidiflet Theodora fic erran- 
tes^rimo quidem dcdinauit ab eis putans, quod apertis oculu 
cognofcere eam poflet, Audiens aurem per pucrum , quem adl 
cos dircxit , cur ita (urdut,& catcus eflet, orauit Deum vt cum 
exircpermitterct. Quo taclo cum renunciafient leruiTheo- 
dorar , quod adhuc catcus , &furdus eiTct^lla poft miflam pro- 
ftrau cum lachrymis ad pedcs Sanfti Clementis rogauit euni 
vtpro viro fuo,cui ficacciderat,oraret. Et Sancbts Clemcns 
prorumpcns in lachrymas rogauit omnes , qui aderant vt (ijnuj 
omnes proiUo Domino fiipplicarcnt. Et fic profedus cmn ip- 
(a ad eum inuenit ipllim apcrtis oculis nil vidcntem , & nil pe- 
nitus audientcm. Cumcjuc pro eo oraflet,& ipfo audiret,& vi- 
derct,puuns magice fe delufum, iuftit (ernis fuis vt Clemente 
ligarent,& traherent.At ifli Jigantes, & dillrahentes columnas, 
putabant ficut& Sifinmo vidcbatur , quod Sanftum Clemen* 
tem vinftum tenerent,& traherent.Tunc Sanctus Clemens abw 
(ceflit moncns Theodoram vt pro viro (uo fcmper oraret , do- 
nec eum Dominus vifitaret.Flenti iuquc Theodora , & oranti 
ad vcfpenim apparuit Sandus Petrus canide venerandus di- 
cens.Per te faluus erit Sifinnius.vt implcatur,quod dixit frater 
mcus Paulus Apoftolus . Sanctificatur vir infidelis per mulie- 
rem fiddem.Hoc dicens ablccflit . Sifinnius quoqueThcodo- 
ram ad fe vocauit obiecrans vt pro fe orarct , & Sanctum Ck- 
mentem ad fe venirc rogaret. Tunc illa properans cum gau-» 
dio Sanctum Clementem adduxit. Qui Sifinnium dcfide 
inftrucns,ipfum cnm alijs dc domo cius niimero. 400.& vigitH 
tiquattuor in proximo pafcha bapdzauit. Multi edam nobi-- 
les , & amid Neruz Impcratoris per hunc Sifinaium credi-: 
derunt. 

Dt Exilto eiuj.fr ptflitn*. C*p. illL 

DEnique Comes Sacrorum Publius Tarquinius pecunian» 
multis dedit, & contra Sanftum Clemcntem maximam 
(editionem commouic Sed Mamcrtinus Prxfectua a<U 
ductum fibi cum multis verbismdinare tcntaret, &illepradea 
ter , & rationabiliter ad omnia re(ponderct , mandauit Traaav 
no Imperatori, qu6d Clementem Epiicopum , qui nihil mali 
(ecerat,fic populus accufaffet. At illc remandakiic cum debere - 
aut ucrificarc,aur in exiLumire vltra mare. Quod cum fuiflct 
aScnatufirmatum,unumgratiam Deus Sanfto Clemcoti 
tribuit,quod etiam Mamertmus flens propter eum , & dans et 
nauim,& omnia neceflaria tntdtis de dero,& populo comitau- 
tibus fic eum dimifit. Profcctus autem in exilium venit,& iu- 
uenit ibi plufquam duo millia Chriitianorum iam dudum ad 
fecanda marmora damnatorum. Qui videntes San&um Cle- 
mentem in (letum , & lachrymas proruperunt . Quus cum il-- 
le in Domino confortaflet , & a (ex mutianbus aqnam deforrt 
audiflec.orauit Deum vt fontem (uis contefioribu aperiret. 
Et pott circumlpiciens vidit Agpum ftantem , & erecto pede 
dextro quafi locum ci oftendentem. Tunc Clcmcns intelli- 
gens Diuinum eflc , quod folus ipfc viderat , perrexit adlo- 
cum cum omnibus praecipiens vt ibi foderent. Scd cum il- 
lum kxum in quo Agnus ftabat non tangerent^pfo accepto bre 
lii (arculo locum fitb pede Agni percuftit,& ftatim aquiscxan- 
dantibus fons erupit . Ad hanc famam , & Sancti viri Dodri- 
nam in vna diequingcnti , & amplius baprirati (tint , & intra 
vnum annum.7 j.Ecclefias conftruxerunt . Poft tres annos au- 
diens hoc Traianusex maligna relatione gcntiiium quendam 
ducem illuc mifit. Qui dum omnet vellc mori confpicerct,mul 
titudini pcpercit,& Sanctum Clementem foIum,ligau ad col> 
lum eius anchora, praecepit in mare fubmergi. 

VtUirnculittimptftobttum. Cap. LIIIL 

QVod cum tadum fuilict , & populus Chriltianorum ia 
littore fimul fleret , Corndius , & Scbus Difcipuli dut 
monuerunt omnes orare Deum vt fibi corpus fui mar- 
tyris demonftraret , ftadm mari per tria millia reccdentc , in- 
ercfli per ficcum inueniunt in modum templi marmoreum 
habitaculum a Deopantum , & in arca corpusSandtClemi- 
tis Petri Difcipuli,& anchoram iuxu eum.Reuelatum eftau- 
tt Difcipulis eius vt cum tollerent. In omniaute annopaflio- 
nis eius dic rcccdit mare leptcm diebus,& aduenientibus inxu, 
ciuiutem Crilbna ficcum pratbet iter pcr tria milliaria, & cx- 
pleto fefto aqux regrcdiuntur . In vna folennitatum di Muticr 
cG paruulo fuo filio ad locum acccflit , & poft acu folenia dor- 
miente puero rcpcntc marc redicns omncsad Uttusproperarcs 
coegit. Tunc Mater obliufilu , cum ad littus vemflct cura 
fktu t & eiulatu maximoper linora difcurrcbat,, fi qutsfortc 
corpus fijij fui cicftum ad linus vidwct.Et uibil mueaies,rado 

moforuu 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



«mfbrtata a propinqms ad propria rediit , & totum armum in 
Jamentatione deduxit. Poft annum VeroproperJuitadlocumyfi 
tbrtc de filio fiio aliquod mucnirct indiciu.Itaq; recedente ma>- 
treomnesanticipans occurritad tumulum.Et cum poftoratio- 
ne . furgeret fiibito vidit infante (kut cu reliquerat dormiente. 
Qucm creden» mortuum , accedens propius dormicntcm co- 
gnouit ,& excitatum velociter cxpectantibus populis ihcblo- 
jnem leuauit in vlnis.Et inrerrogatus vbi per annum fuiflet.re- 
fpondit fc nefcire,fi annus integer prascerierat, fed fe tantfi vna 
nocledormjflcfii3iiitcrarfHmab.it. 

Dt Sanfta DomicilU , eius feciabus, 
Cap. LV. 

EXgeftis Sanctorum Nerci, & Achilllei. Porro Aurelia- 
nus reuocans domicillam de exiho',iiiflit ad eam ire. duas 
Virgines Eufrofinam, & Theodoram colloruneas cius vx 
fuadercnt ei. At illa cum eifdem de Domino prxdicarct , fra- 
trem Theodorx carcum ; &tiiiolani Ntrtricis Eufrofinar mu- 
tam fiuiauit. Quod illf videntcs cum multis alijs paganis ba- 
prizatx funt. Poft hoc Aurelianus cum duobus (ponfis Theo- 
<lorx,& Eufrofinar , & tribus Mimis,id eftioculacoribus vcnit, 
vt fimul nuptias Domicillx celcbraret . Et cum a Sulpitto, & 
Seruiliano mcreparctur ,, verba corum non curans, ioflic mclu- 
4i in thalamo Domicillam, vt poftmodum violentcr opprime- 
xet eam. Et deficientibus in canundo , & (altando Mimis, ipfe 
per duos dies tamdiu faltauir , quod (ahando dc-ticiens exptra- 
uit.Quod multi videntes conuerfi funt . Tunc frater Aurelia- 
ni nomineLuxurius impetrauit a Traiano Imperatore, vt hos 
omnes ad (acrificandum compcllerct , aut nolentes occideret. 
Vnde cum occidiflct Sulpitium , & Setttilianum abijt ad prx- 
diftas Virgincs ad T.irracinenfcm ciuiutem . Et cum noHcnc 
lacrificare , (uppofint ignem in cubiculo , in quo fimui mora- 
bantur . Qtue orantes proftratx in facies fuas Spititum emi- 
fcrunt . Quarum corpora Sanctus Cariarius Diaronus mane 
iUzfa reperiens.fepeliuit. 

De Smnflo Ignacio , Antipcbeno. Csp. LVL 1 
__, X geftis eius. Sub eodcm pattiis eft Beacus Ignacius Di- 
|H fcipulus Sanfti Iohannis . Epifcopus vcto Antiochix/ 
Qui cum diu pro pace San&x Ecdcfiz Domino fuppli- 
caflct, non fuum fcd infirmorum pchculum timens. Trayano 
Imperatori dc vittoria redeunri, &mottemChrifttaru^omni» 
2>us comminanti occurrit,& fc Chriftiariumprofitens.fcrravii* 
&us iuflus eft Romam dtici.Traditus eft ergo deccm militibus, 
quorum crudelitas crga (anctum nullis beneficijs poterat miti- 
gari . Vcniens ergo prxfentatur Trayano Imperatori. Qui di- 
3tit ei.Ienaci cur Antiochiam ciuitatcm icbcllare facis, & gcn» 
tem noftratnad Cliriftianiiatem conucittsflgrucius relpondirv 
Vtinam,& te poficm ab Idolatna c6uertere,& duccre ad Chri 
ftum,vt (cmperobtinercsfortiflimumprincipatum . TrayauM 
«lixit. Sacrifica dijs , & eris Princeps (acerdotum meurum , & 
mecum regnabis.Ignacius reiporuiit . > N?liilxflimo,quod pro- 
mittis,nec fac ificabo Dijs tuis, nec ociam honorcm cupio tux 
dignitatis,facito dc me quicquid w^quia nullo modo me rjiiu. 
tarc poteris. Trayanus dixit. Plumbatis (capulas eius contun- 
due,& vngulis latera lamate, & dnria lapidibus cius vulncra c6 
fricatc.Et cum in his conftantior permancrct,ait Trayanus.Ex 
pandite manus eius,& igne replete,& (updr carboncs viuos eum 
audisplaiuis faciteambulare.KeipondicIgnacius. Ncc ignisar. 
dens, nec aqua bullicns, poiei K m mc Dci extinguci e cbarka- 
tem.Trayanus ait . Malericia funt ha:c,qu6d tanta paticns non 
«onlcntis.Relpondic Ignacius. Nos Chriftiani Malefici non fu- 
znus,immo inlcgc noltra Malcficos viuerc permittcre prohibe- 
mur.Malcfici vos asftis qui Dxmoncs adoratis.Trayanus dixit . 
Laniate vngulis dorfiim cius,& aceto, & fale profiindite plagas- 
«ius.Rclpondit Ignacius . Non funt condignx pafliones huius 
tempons,&c.Trayanus dixit. Tollitc eum,& vinculis fcrreis al 
]igate,& in cippo in imo carccris cuftodito,& tribus dicbus , & 
tribus noctibusa nemine videatur, & fine cibo potuque perma 
nens poft triduum a bcftijs deuorctur. .Tcrtio igitur die iuflit 
Imperatoris Senatus carpit cum populo conuemre.vt vidcrenc 
£pifcopum Anthiochi ac, qui cum befti j s habcbat puguare . Ec 
fedens Trayanus iuflit adduci Sanctum Ignaicum. Quem cum 
moneret vt vel iam conientiret.Cum fiipcrari non poliet dixit, 
quoniam fuperbus eft,& contemptorplligantescum, duos leo- 
nes ad eum laxate,qui nec rdiquias eius dimittant. Vidcns au-. 
tcm eos Sandus Ignacius dixit ad populum. Viri Romani,qui 
Itoc certamen aipicitis,non fine racrcede laboraui.quia non ,p-r 
f»tcr prauitatem na;c pauQr,fcd propter pictaten>. Triticu Dct 
]iim,& dentibus bcftiarum molar,vt panis eiuscliuar.Hocau 
diens Imperatot dixit. Qrandis cft tolcranua Chriftianorura. 
f^uis Graccotwn tanta toleram pro. Oco t"uQ?RefponditIgna^ 
Spccaitun Hiftotiale. 



131 



cttis. Non humana virtute harc toleraui , fcd fide , & adiuto- 
rio Ch.ilti. Hascillo diccnte, & Leonesptouocanteaccurre- 
tunt , & prarfocauerun* eum tantunT,eius carnem non tangen* 
-tes. EtadmiransTraianusdifcefllt. Et iuflit vt fi quis veUet 
tollcre corpuseius , non piohiberetur. Chriftiani veio tollcn-i 
tcs eum hononficc fcpeuerunt . Ti ayanus atitem cum audift 
fct quardam fcripta j quar Plinius fccundusei mifit , in quibus 
valde laudabantur Chtiftiani ,quos lmperatoriiiflit occidi, 
pcenituit de his , quar Sanfto Ignacio intulerat , & dccreuk 
vt nullus Chriftianus inquircretur , fi quis tamen incidcrc^ 
punitetur . 

DeSeriptis eiufdem. C*p. L V 1 1. 

Hleronimus tie iUuftribus viris . Ignacius igitur Ecclcfiar 
Antiochiar tertius poft Petnrai Apoftolum Epitcopus. 
perlccutionem commouente Trayano damnatus ad beftias. Ro 
mam vinctusmifluseft. Cumque naitigans Smirnam vcnifr 
fct vbi Policarpus auditor Iohannis Epifcopus erat. Scripfic 
vnam Epiftolam ad Ephefios , alteram ad Mignefianos. Ter- 
tiam ad Tablenfcs Quartam ad Romanos. Exindc cgrcdicns 
fcripfit ad Philadelphios , Sc ad Smirneos , & propriam aAPo- 
licarpum commendans Anthiochcnfcm illi Ecdcfiam } in qua 
dc Euangclio.,quod nuper a mc tranflatum eft firperperfcnam 
Chrittiponit teftimomum dieens. Ego vero, & poft refurrc- 
ctioncm in carne eum vidi,& credo qiua fit . Et quando venic 
ad Pctrum,& ad cos, qui cum Petro crant,dixit eis. Ecce pal- 
pate roc, & vidcte,quia non fum Dxraonium corporale,& Jfta* 
cim tetigerunt eum , & crediderunr, Dignum autcm videtur, 
quia tanti viri fccimus mcntionem , & de Epiftola cius quam 
ad Romanos fcripfit pauca poncre. De Syriainquit.vlqucad 
Romam pugnoad beftiasm mari, in terra^nocte & dieligatus 
cum deccm Leopardis , hoc eft miUtibns , qui me cuftodiunb 
Quibus & cum benefecerim,peioiesfiunt. Iniquitas autcm 
eorum mea Doclrina cft, fcd non iccirco iuftificatus fum. Vri. 
nam fruar beitiis, qux mihi prarparatar funt, quas,& oro velo» 
cesmihieflcad interitum , & llliciam ad comedendum, ne II- 
cut & aliorum Martyrum non audcant co: pus meum attinge- 
rer. Quod fi vcnire noluerint , ego viam faciam vt ipfc deuo. 
rer. Ignofcite mihi filioli . Quid raihi profit ego fcio. Nuao 
incipio cflc Difcipulus. Nihildc his , qux videntur defidcV 
rans,vt Chriftum Iefiim iuucniam . Ignis,crux,beftix,confra- 
ctio oflium,inembrorumque diuifio , & totius corporis contri- 
tio , & tormenta Diaboli in me yeniant , tantum vr Chrifto 
fruar. CumCjue iam damnatus elfet ad beftias , & ardorepa- 
tiendi rugicntcs adiret Lcones,ait. Frnmentum Chrifti mn 
dcntibus bdtiarum mcliar , vt panis mundus inucniar. Paflii» 
eft anno vndccimo. Traiani:Rcliqtiiar corporis in Antiochi* 
iacent extra portam Damniucam Antmchix in cimiterio; 
AcW. Scripfit autem Sanctus Ignaicus Epiftola* duodecim. 
Huius cor cum minutatim diuifiim eflet, nomcn Domini lefy 
Chrifti litens.aureis inicnptum ( vtk'gitur)in fingulis par- 
tibus inuentum cft. Dixerat enim fe habere Chriftutn in cor- 
dc; Dchocctiam Beatus Dionyfius inlibro de Diuinis <io* 
minibus . Sciipfit itiquit etiam Diumus Ignaicus. Amor meits 
eft crucifixus. 

De SanBo Eufttcbio , & conutrfione eiut. 
C*p. L VIII. 

EVftachius vero cognomcnto Placidus (Magifter militix 
Traiani Imperatorts Paeanus erat , fcd tamcn opeiibtis 
mifeicotdix fcdulus infiftcbat. Cum autem quotidie 
cum ibciis fuis venationi infifterct , quadam die gregem Cer* 
uorum inuenit,& circa eos militibus occnpatis, vidit inter Cer 
uos vnum maiorem , & pulchriorcm , quc n dcfiderans caperc, 
fugientem in ncmus fccutus eft,doncc Ceruus progrediens fu- 
per altitudinem rupisftaret. Duniquccogiurec Placidus qucw 
modo eum capere poflec , fubitovidit inter cornua Cerui 1L» 
gnum crucis , & imagincm Iefu Chriftr, qui fic ci locutus- eft 
per os CemL O Placide,quid meiiilequeris? Ego fiim Chri» 
ftits,quem ignorans colis. Hocaudicns Placidus pra» timore 
dc xquo cxcidit,& poft horam ad fcredicns, & confurgcns vi- 
fionem inlpcxit. Et tunc dixit ci Dominus , quod ipfe dc nihi- 
lo cunfta creauir,& proptcr homines ad rerra dcfccndens mor 
tuus,& fcpultus dictertiarefurrcxit. Statim Placidus fc crede- 
re profitecur.Et iufiit ei Dominus,vt pcrgens ad Epifcopum ba 
ptiimograrix mundaretur. Relpondit Placidus , Doiuine vis 
vt hoc dicairt Coniugi raex, & fiuis mets , vt & ipfi credant ua 
te. Dixit ei Dominus. Renuncia ilbs,ut & ipfi mundcntur . £t 
tu cras huc veni ;, vt tibi rurfus appaream , & futura demon* 
ftrem . Defcendenfque Euftachiusde montc, cum hoc con* 
iugt dixiflct in lcfto, cxclamauit uxoreiiisdiccns. Domi* 
oc mi , Qucjfixum Deum uidifti, quem. colunt Chriftiani 
Tomus Quarcus. R 3 Et cgp 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorkle Vincenti/. 



t 



fx ego tranfafta noftc vidi euro dicentem mibi . Cras tu , vir 
euus,& tijij tui venite ad mc, £t nunc cognoui.q. ipfe eft lefus 
Chriftus, Protipus ergo rr.edia nofte pcrrexerunt ad Epifcopu 
Romx,& petjcrunt baptifinum.Et illc baptizanseos cum gau» 
«uoPlacidum vocauit Euftacbium , vxorem cius Theofpitcm, 
fL fiUos eius Agapitum ,& TJieofpitum . 

J>t Ttntttionibus qums Dcmmms ti imwrifit, 
C*f. IIX. 

FASo crgo mane Euftachius ficutprius ad venationem p- 
ceffjt,& propc lecum veniens difpcrfit millitcs fuos , quafi 
fub obtentu inucftigandx venationis , & ftans in loco for- 
mam primx vifionis afpcxi t, cadcnfque jn faricm cumppftu- 
Jaflet Deum dicere,quod ei promilcrat,reipondit ei Dominus, 
Bcatus es Euftachi,quia tnodo fupcraftj Dubolum , & concul- 
cafti cum.qui te deceperat.Modo apparcbit fides tna. Oportet 
emm te multa pati , vtde lata vanitate humilieris, & rurfusin 
Jpiritualibus djuitjjs exaltcris. Tu crgo deficerc noli ,quia per 
tenptiopesoportet te alterum Iob demonftrari. Sed cum hu- 
miliatns fuens , veniam ad tc, & in glorjam primam reftuuam 
te. D ic crgo fi modo tentationcm vis accipcre,aut in fine vitf, 
Picit Euftachius . pomine fi ita fieri oportet, modo accidere 
nobis tentationem jubc,& da virtutem patientix.' Refpondef- 
ueDominus. Conftansinqujtefto,quiaegocuftodiamtc. Et 
icDommoalcendentead crrios Euftachius rcdicns nunciauit 
Jwec vxori fux . Poft paucos autem djes mortui funt omnes fa 
piu|i,& ancillas^c omnia pccora quxcumque fucrant illius. Et 
gratias agens fugit nofte cii vxore , ac fili js in ^Egyptum, & to 
ta eorum poflcflio ad nihilum dcdufta eft pcr rapinam malo- 
rum. Dum vcro iter agerent , appropinquantes mari intraue- 
runt naucm.Et cum transfreuHcnt , nec haberent vnde naulum 
redderent,Nauderus retinuit vxorem cius pro nauloDum ve- 
ro E ultachius contradicens pro ca fiipplicaret.comperto , quod 
eum prxcipiure vellcnt in mari,reliquit vxorcm fuam. Et ac- 
cipieusduos filios (uoscum nimia lamentationc pcruencrunt 
ad qucndamflujiium,& propterinundationem aqux non aufii» 
ingredi cum duobus filij* fius , rdicto voo circa ripam.alterum 
tranfportauit. Cum autem vcnrflet in mcdium fluminis vt aU 
terum rransferret, ccce Lcoillum rapiens portaujt in filuas , & 
dcfpcrans rcuerfiis eft , fpem habens alterjus. Sed cum abirct, 
eccc fimiliterLupusaliumrapuit,& abijt. Vndcnon valcns 
confcqui cum.cum cilct in mcdio flumirus, cxpit plangcrc , & 
capillosfuoscucllcre,voluitqucicproijccreinaquam, led Do- 
rniniiscontimiit mcntem eius,qui futura prxuidebar. Paftore* 
enfln cum eanibus ernerunt pucrum Lcoru, Etaratoics con- 
fimiliter Iupo alterum cxcuflerunt,& fic ambo pueri in vno vi- 
so nutriti (unt.I-ixc vero Euftachius nefcjuit,(ed cum luftu, & 
lachrymis abijt ad quendam vicum,& ibi agros hominum pcr 
annes.15.cuftodiuit.Poft hoc mortuus cft iUc Nauclerus,& P 6 * 
gratiam Dei cognoicerc non potuit vxorem Fuftachi j. 
Qusltttr nrrulitibus ngnitus nd Imfernurem redijt, 
Cnf. LX. 

1M perator autcm grauitcr infcftatusab hoftibusmcmorarus 
eft Placidum qucm femper ftrcnuc cgiilc cognouerat in co^ 
fliftu bellorum. Et dolens de tanta cius mutauone, mihtcs 
direxit per mundum promittcns nmnibus qui eum.inuenircnt 
diuitias , & honores. Euftachius itaque dum elict in agro vi- 
dit duos miUtes a longe venicntes, & cx inccftu ebrum cos co» 
gnouit . Et vcniens in memoriam dignitatjs fuc pcrtuibari cat 
pit, & dixit . Domijie Deus ficut iftos praeter fpem vidi , qui 
mecum aliquando fucrunt da vt uidcam cdiugcm mcam.Nam 
fao de filijs mcis,quod a feris comefti funt . Et ccce vcnit vox; 
fld cum dkens . Confide Euftachi , quia modo rccipjcs hono, 
rem tuum , & vxorem , & filios. Videns ergo Milites ad (c pro- 
ptus accedentcs , obuiauit eis , & amphus cognouit eps. 1114 
purepi non cognoucrunt cum. Et quzrcntcs ab co fi fciret ho- 
minem nomine Pladdum cum vxore , & Juobusfilijs,cum ille 
nefcircfc dicerct,tamcn ad prcccs eius in hojpitinm ipfius di- 
uertemnt. Cumcjue Dominus domus proptcr amorcm- Eufta- 
chi j alacri ter eos rcficcrct, & Euftachius recolcns pnftinam vi- 
tam fiiam lachrymas continere non poflct,egrcdiebatur ploras, 
& lota facic rcucrfus miruftrabat Cis.Atilli confidcrantes cum 
paulatimque eum amplius cognoiceutes ad fignum dcatnds, 
quod ex bello habebat in capite cognoucrunr eura.Et exilicn- 
pu , & ofculantcs cum cum iachry mis interrogaucrunt cum fi 
•pfe tflet Placidus, qui dudum Magifter fuerat militum , & dq 
vxotc , & filijs quamerunt ab eo. Etconteftus^quod iple cflct, 
de yxore , & filijs dix it quoroodo mortui elTent,Hoc audito vi- 
cini omncs quafi ad IpeftacuJum concurrcbant dum militcs 
virrtutem cius,& primam eius gloriam prsdicabant.Tunc Mi- 
4«cs dixeruQt ei ptxcep» Lmpcraj oris, & cun vdtimcnus op. 



timis jnducnres,poft iter. 1 f . dicrum ad Imperatorem cum ma 
jnalarutudcduxcrunt. Et occurrens Imperator oiculatuseft 
cum.Etintcrrogarus de cauufuar diiccflionis , expofuit coran 
omnibus quomodo vxorem, & filios perdidAret. 

Qtuditer Vxortm.frfilits fucs recogntuit. Cnf. LXI. 

VTftatimad magiiterinm Militix cinftus numeratis tni* 
Jitibus paucos contrahoftcs tot eflc cognonit . Etiuflit 
colligere Tironcs per omnes ricos, & duitates. Contin- 
git autem , quod duofilij dus ftatura,& ipecie gencrofi de vi- 
coillointcraJiosTironcsadEuftachium dedufuiunt. Etpla- 
centcs ci cx moribus,& naturali aflcftu , primi inter conuiuas 
dus clefti liint . Etfic profeftusad bcllum fubicftis hoftibus 
repautauit cxercitum fiinm tribus dicbus in quodam hortulo 
rbi vxor dus pauper , & hofpita mancbat.Cumcj, nutu Dei illi 
duoadolcicenteshofpiuti cflent in tabernaculo matris.nelcien 
tcs.quod Matcr corumeflcr, (cdentes meridic cxpernnr collo- 
qui de intantia fua. Dicebat cnim maior mindri.Ego dum in- 
fans cram nihil aliud recolo,nifi quod pater mcus Magitter mU 
Jitum erat , & matcr mea jpedou valdc . Duos filios habe- 
bat , mc & alium qui & ipfe (peciofus mmis.Et accipicntes nos 
de domo cxierunt nofte. Et cum rransfretantes egredercmur 
dcnaui.Matcr meancfcioquomodoin mari reliftacft. Patcf 
vcro poitans nos duos flens pergebat. Et perueniens ad qucrn 
dam fluuium tranfiuit cum fratrc meo minore . Et antequatn 
ad mc vcniret , fiibito Leo de filua exicns rapuit me, & porta- 
uitm (iluam . Seda pairoribus Ubcratus , nutritus ium in vico 
jllo qucm & ip(c icis. Et non potui fcire.quid (aftum fit de pa- 
tre meo , nec de infante.Hoc audicns minor,exiliens catpit fle- 
re , & dicere.Pcr Deum vt audio frater tuus ego lum,quia qui 
mc nutricrrtnt diccbant , quia de iupo eruirnus te. Et amplexi 
olculabantur fe inuicem. Audicns hasc Mater eorum confide- 
rans , quod cuentum fuum iu (enatim dixiflent,diu traftauit 
apud ic fi iUi rilii fui effent . Et (equenu die rogauit Magiftrum 
militum vt (eduem Romanorum , & captiuam duccret in pa- 
triam fuam. Et confidcrans figna manti fui,cum (c dintius c6- 
tihere noo poilet proddit anre eum dicens. Prxcor te Domine 
rt digneris mihi exponere vium tuam.Putoenim tc cfle Pl*~ 
ddum Magiftrum militix , qucm fic,& fic conuertit Deus , 8c 
qui unum,& ulem fuftinuit tenutioncm. Ego haec figiu dixi 
ubi.Tu dic nuhi per virtutem faiuatoris tui. Audiens hxc Eu- 
ftathius,& vxoris fuat fpecicm recognofcens lachrymatus pras 
gaudio ofculatus eft eamglorifkans Deum, qui confblatnrfuos 
jnomni tribulatione.Tfic dixitei vxorfiu. Vbi funtfilii noftri?- 
Qui rclpondit. Aforis captifunt. At illa dixit.Heri fedcns in 
Jiorcaaudiui duos iuuenes fic,& fic fuam fibi ■ infantiam expo* 
nentes. Etftatim vocanscosEuftachius, & audiens ab eis in» 
fantiam fuam, recognouit, eflcnt filii fui.Et ampleftcns cum 
Matre olculatus eft cos . Congregatus itaque exerdtus gaui- 
fils di nimis,& de inuentionc corum, & viftoria Barbarorum. 
De $*»3a Fecs, f> tiut tdttrttuitmt cum Afhrictmt. 
Cttf. LXII. 
_ Xgcftiseius.Sub Trayano paffuseftfanftus pocascuius 
1-1 paflio non folum in igne,(ed in fingulis qnibuiquc torrafc 
X-d tisqualis eflet oftendtt. Sed omni vitx fnat temporc un- 
to Dci amorc deuiftus fuit,vt non incurriffe martyrium , fed 
impctrafle credatur. Sicenim infantix tempusexegit ,vt ad- 
mirabiie nefdo quidetiamtaacineodiuinxindousappare- 
ret. lam vcro cum puberibus annis adolefccntix primum U» 
mcn ingrcflus eft , (enilcm cxpit monftrare fapientiam . Ac- 
ceflu placidus,mentc fbbrius, caftitatc gloriofus , amator iufti- 
tix,mifericordix magifter,humiIiurisinftruftor . luquecum 
fingulos Chriftianns grauis gcntiUum terror vrgerct , & ali- 
quantos iam diueriarum pcenarum excruciarent fxua tormcn- 
u, aliis latcbra fuiflet auxjlium. Focaspro opinione nominis 
fiii,qua per omnes populos Jaudabatur , indignatione pcruigiU 
iubetur pcrquiri. Tandcm inucntus addudtur. Nec enim 
tatx glonx vir diutius latere poterat aut volcbat.Cui fibi prx- 
Jenuro Aphncanus ait. Quis es,qui Traianum prindpem no* 
ftrum Deum non cflc teftcris? Quiomnes aduerfarios fuos vt 
vidit extinxit.Focas ad ifta fic ucuitquafi non audiflct.vcl alte 
ri putaflct hoc diftum.Quo filete Aphricanus exdamat. Quid 
uces,cur ad interrogata non rcfpondes . An ignoras apud cu- 
jus mbunalafliftis? RdpOnditFocas , Iam Traiano non fuf- 
ficit, quod dicitur Impcrator , nifi diuinnmfibi infuperin^ 
uifibile omnibus nomen afriicat. Tu mc Imperatoris tui 
Vunis a veriute xftimas pofle fubduci, cum tuusillcprxce-t 
ptor vitx fux hne complcto , qui eft hodie . craftino non 
futurus fit, Defiderata (unt mihi fiipplicia , qux minaris. 
Feftina fi confuUs, in cdcritate gaudium dabis , in dilatione 
fuppUaum. Aphricamis ait. Noo cft poma, qux cupitur, 

Parco 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



132 



Parco tJbi iuqtte,quia perire feflinas.Refpondic Focas. Si par- 
cif interfice. Viucrecnim me falnteperpetuapriusfdto non 
poffc , nifi hic moriar. Aphricanus ait. Oftende nobis Deum 
tuum , & cgo ab Imperatore meo vt ci deferuiat obtinebo. 
Refpondit Focas,Dns Dcusnofterregnat in cchs , qui magnns 
eft,& inuifibilis At ille. Demoftenisinquitloquacitatefupera- 
fti. Sacrifica,quodreftat,ne duro vrarit inccdio. Afoice.J.mrllia 
plus virorum ad te vnu oculos. animofq; diriecrc,quos fi in pri 
sucia tua manferis, ad fimilem vanx huius religionis es muita- 
turus infania.Puris afir & magnis Dijs facrificarc debcm',quos 
tu fceleracoseflc ^pnuncias.Rndit Focas,Non fcelcfti folum,fed 
& mifcri,adulteri,ac facrilegi.ac dxmones zftimandi funt.Nee 
iUi folum,fcd etiam hi qui perditioms huius cultu Dei nomen 
ignoranc,qui regnat in celis cuius gloria,& virtus in fecula fgcu 
lorum.Ec omnis turba fratrum circunftans refpondir. Amen. 
D* Vifiemterriiili tirat ttm& eonftenuuiene dphricmm. 
Csp. LXIII. 

TVnc tonitrua fonuerunt,& immenfus himber effufus clf, 
omnifq; tcrra concufla cft,& ola veftigia nutare cxperur. 
Cadit Prxfcs Aphricanus in fadem,& cum his militibus , qui 
ci circulum fecerat,fine voce.line fenfii Ibloftratus aduoluitur. 
Hoc aliquanti vidimus,quibus rcuelationem voluntas diuina 
conccfficTantus.n.pauor,& tanu reucretia illius miraculi fuit, 
vt vix paucis concederetur afpcctus.Ignis.n.fe nimius e ccfo(dft 
bxcaguntur ) oftendit , qui fericndo oculorum ariem,occultu 
saceret efle,qc? geftum eft.Quinquies iuq; fplcndidior foleilla 
lux vifa eft.Aftabant.n.tres Angcli zquitum more compofiti, 
«juorum efltgiem flamma formabac Statim tremoroium mc- 
bra peruafit.Stetimus exangues,& defperata falutc,defola iam 
mortc fblliciti.llli autem vt erant ignei,& incrcdibili ,pcerita- 
tc fublimesjateri fc Sanfti Focx libenter afibciant . Ec habita 
cum eo nonparua confabulatione difcedunc Petunt itaquc cos 
Jnm volatu.Et cccepoft paululum Tercntiana Aphricam Vxor 
atconiu,fparfis crinibus,vultu lacerato t vefte defotmi,cum filijs 
Cjuinquc,& omni famiUaad Focx genua conuolauit ,ibi whx- 
tenspedibus,veniatn tanti fceleris lmploracHac quoque fe pa- 
{tione conftringens,fi ei donarctur Maritus.vt ad Chriftianam 
legemcumtoudomofihjfquemigraret. Nec fuithxc falfa 
^promiflio.Na quicquid fpopondcrat non negauit.HuiusIachry 
mis flexut Focas,omnes dcricos connocau 1 1,& facu pro prxfe- 
fto lugi o»tione,prxftiQt ei remedium , a quopaulo ante for- 
«nidarat exitium.Sutim Aphricanus memor noUx falutis , & 
ccelcftis auxilij Traianum perdocuic 

De Sufflicio eius.fr carare. Cap. L X 1 1 1 1. 

IMperator autem ftatim Focam itifii t acccdere. Quo intro- 
dufto ait.Contemnis regiam poteflatem, quis te ad fiiper- 
biam erigit Deus,q> tu fmpcratorem fcernis.Videamus o,s 
cft ille cui facrificas.Rndit Focas.Scire ubi non hcct.Scnptum 
ciLn.Nolite margaritas veftras mittere ante porcos . Traianus 
ait.Porci crgo tibi videmur,vt dids?Rndit Focas: Vtina vt ani- 
niaUaeffecis.Dci.n.fupervos iudicium non veniret,imagine,qcT 
cft,fceleftiushumanam gcritis, fcnfumque porcorum. Traianus 
ait.Ecce fufpcnderis ad iignum , vidcamus quid tibi profit ani- 
oms ifte um pertinax. Rhdit Focas. Ego fufpenfus in ligno ad 
cxleftia regna migrabo.tu autem cum Diis tuis perpetuis tcne 
bris inuolutus,xcema apud inferos motte torqueberis.Tunc vt 
crat fufpenfus impreflb vngularum impctu, per omnia membra 
torquetur.vt patennbus riuis latera ipfa dehilcerent. Sed nul- 
him in hoc fermonem aut viftus aut tratus cmifit.rm labia co- 
mouebat , & orauone ucita gratias agebat procectori fiio. Sed 
cum veniffec in tinem Amen damabat , & ccelo vox infbnuit 
cum ingenti murmure ftrepituque dclcendens , & ait. Alacer. 
efto Focas.egofum tecum . Ecce paratus eft tibi in Paradifo 
lo..uscum omnibus Patriarchis , & cum his, qui nec mc , nec 
pacrem negauerunt , Trayanus vcro in eo quo voluifti loco, & 
sn ea pcena cruciabitur. Sutim Irapcrator cxpauit,aufcrrique 
cumabaculeoiuffit. Etquatuor milites a quibus feruaretur 
apporaic Centurionem etiun Crifpinianum nomincadeius 
cuftodiamdepuuuit. Aquibus fiiiccptusFocas ibatlanusad 
Carcerem , Domino vou pcrfblucns , & tota no&c iuxu eius 
fores cuftodcs federe,fed mox vt medium noctis tempus cmer- 
lum eft czpit onrc Orationc compleu , carccris dauftra refe- 
taufiint. Et inftuo defupct lumine lampadarum , totum re- 
pente patcfactum eft . Mille autem amphus Milites quos habe 
tat illa cuftodia , unu virtute perternti , & admirationc dcfi- 
xi , ad Focae gcnua remedia falutu implorant . Popuh itaquc 
cxtra muros ad pelagi Uttus accedunclbique ab eo, & gratiam 
bapcifmi,& fignum crucis accipiunt. Et vt mentes adhuc teno- 
ras ac rudcs^wuellz crudehutis inftabiles, radix firmior mira 
CUii ccxtiorcs amuret t oftendit fc omnibus Dominus,& vt mor 
Spcculam Hiftortaic 



oles oculi poterat cernere , maieflas ccelcftis emicuic Illi iarh 
vilem ducentes,huius fgcnli v{uram,rcdeunt non ignari dium£ 
legisad carccrem. 

Dt Vltime tius ngvnt. Cnf. L X V. 

SEd nocte depul(a,mox vt Itnc orta eft, omnis ad fomm mul 
titudo concurrit,futurum Focz cerumen expectans. Cui 
ait Trayan' cxhibito. Sacrifica Neptuno.R&dit Focas. N6 
ficrifico portcntis.Hanc votem femper eflundam , quzvis ex- 
quire tormenu.Chriftianus fiim,fzpe iam dixi. Trayanus ira- 
tus.crudelem orfert fententiam. Nam mergieum in camirtum 
ardentis calcis perpropere iubet,& in illum Tacum effluentis ar- 
doris,przcipitem pronumquc trudi , metuens.f.ne ad aliquam 
membrorum partem non perueniret incendium. Et aicVidea- 
mus,quid tibi proflt ille,()uem meruis. Impofitus itaq; flamz, 
quamparari przceperat Imperator,continuis ttibus horisin 
igne eo duuuit.Qui ita integris omnibus mebris,& vultu inde 
jpdudus cft,quafi non fuiflet in flamma.Supentus iraq; in hac 
paflione Trayanus rcdiuiua itcrum inflammatur infania diccs. 
Thermx pp tc ante triduum func fiibuftz , quas adhuc nemo 
patefedt.Ibi te iubemus indud. Focas vcro fibi fignum crucit 
imponens,quo iubcbaturingreditur.Tantus autcm in illis ignis 
fuit,& tanta vis flammz,vt candclcentibus hincinde fornactb* 
ipfl etiam parietes colorcm ignci ruboris acciperent . Ibi ftans 
Focas ljtus,his verbis vota Deo reddebat.Gratias ago tibi dne, 
q> ad ho« Deus elecVus ad fflicis martyrii gloriam cui fauo- 
re perueni,q> pro confeflione nominis tui carccrem,vincula,cru 
cem,ignemq; non timui. Et nunc Dne mittc Angclum tuum, 
& deTrayani manib' eripe me,ne qh dicat gentes,ubi eft De* 
tnus ? Mox vt hzc toto mentis affeccu Deo vota perfoluit , & 
Amen in oratione compleuit,emifit fpintum Patefactis itaque 
poft paululum chermis,rdiquiz compofitz,& nulla caloris acer 
bitate fgdatz inucniuntur m thermis.Corpus ipfiim flatu nar- 
di traxerat,& oe illud membrorum fpadum quo iaccbat fimi- 
litudo rccondicrat,balnez vero gelidz,& glaciali quodam figo 
reperftridx quafi nunquam fuiflent fuccenfz.Perfpcctis Tra- 
yanus fancti Focz reliqui js, miraculo titz nouicatis obftupuir, 
& refcrre paucnciam eius mihcibus fiiis czpic.Stupenfq; virtu- 
tem mentis,& corppris eius ait.Vere non eft alter Deus,nifi il- 
lcqui regnatin ceclis. Hoc di&o cx illis balncis cum timore di 
feedit.Cui fe fubito rcfercnci pedem Focas ance Ianuam lzctu 
oftendit , & ait ei. Trayane Trayane pergc ad loca vlteriont 
abyfli,& ad przparau tibi tormenu feftma.vbi noftc perpetua 
& fzuo es exurendus incendio. Triduo luc in luce verfaberit, 
quo emerfb caligo te moitis exdpiet . Nec cnim diutius inul- 
tus innoccntium fanguis cfle poteft. Tunc paladum Trayanut 
afccndit , & ex ipfo miraculo febrium calore conftriclus dedit 
fe Ibtim ledo,& teVcia die expirauic Hac Focas paflionc glo- 
rioliis fub merito in ponto habctur primus , quz cclebratur 3. 
. Nonas.Martij. 
Dt tltnie ftctmio » <5r titu rtl/uuiu md TrMymum pro Chri- 
ftumit. C*p. LXVI. 

EVfebius teruo libro. Tam immenfz autem fiib Trayano 
cateruz marcyrum qooodie i«gu!abantur,vt Plinius fccfi 
dus,qui tunc prouinciam adminiftrabat mulutudine in- 
teremptorum permotus referret ad Imperatorem , quod inno» 
mera hominum milliaquoudie obcruncarentur, in quibus ni- 
hil omnino fcelens deprehenderetur admi(Tum,nec aliquid co- 
trarium Romanis legibus geftum , mfi qubd antelucanoshym- 
nos Chrifto cuidam canerent Deo. Adultcria vcrb vel czte- 
ra huiufmodi crimina apud eos,& illidta habcri,& penitus ar- 
ceri . Cztcra vcro fecundum lcges eos agere communes. Tfic 
Trayanus refcripti fui auctoritate decrcuit , vt Chnftiani non 
quidem requirancur , fed fiqui umen inciderinc puniantur. 
Per quod ex parte aUqua perfecutiorus fedatum putabatur in- 
cendium , fcd his , qui nequitiam fuam aduerfiim nos exerce- 
re cupicbant,lzdendi occafio non vidcbatur cxempta. Inter- 
dum enim populus inftigabatur , jnterdum etiam mdex bcca- 
fionibus vtcbatur , & negaba t quxfitos , quos pumri voluiflec 
oblatos; Hxc Terculianus in Apologctico fuodicit,ex quo 
pofliint inflrui picnius feire cupientes. Tcrcuhanus ibidcm. 
O fententiam necefliute confufam , negat inquirendos vt in- 
nocentes, & mandac puniendos vtnocentes. Pardt, &fx- 
uit.difhmulat , & animaduertit . Quid timet, ipfum cenfura 
circumucnis Si damnas,cur non & mquiris. Si noninquiris, 
curnonabfbluis? 

De Ubrit tiufdem Mmj. C*p. L X V 1 1. 

ACtor.lgitur anno Traiani.i^.Phnius fecundus Nouoco- 
mcnfis orator , & Hiftoricus infignis habitus cft fecun- . 
dum Chrpnicas , cuius plurima mgenij extant opera. 
Hic fcripfit de Hiftoria naturatiUbros j7.quos Vcfpafianocum 
Tomns Quartus, R 4 Epiftola 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenri; . 



Epiftola prxmifla direxic Dequoingcnti cius voluminc ex- 
cerptain fbcculo liaturali locis congruis inferui ,du(dem Epi- 
ftolas ad diuerfbs circitcr ccntum repperi.TranquiIlus in catha 
logo virorum illuftrium. Plinius ftcundus equeftrtbus militijs 
induftrix (unftus^curationesquoq; fplendidiflimas, & conti- 
nuas intcgre adminiftrauit.Et ta liberalibusftudijs tanta opc- 
ra dcdit,vt non tcmere quis in ocio plura fcripferit. Itaqj bella 
«Ia,quar vnqua cfi Romanis gefta fiint 37. voluminibus compre 
fecndititem naturatisHiftorix.37.1ibrosab(bluit. Perijtautc 
Gades campanix. Cum.n.Miffenefi dafli prxeflct,& flagrante 
defiiio ad cxplorandaspropius catuas Liburaicas prxtcndiflct, 
nccadiierfantibus ventis retneare poflet , vipulueris ac fauillz 
opprcffus eft,vcl ( vt quida xftimat ) a feruo fiio occifus , que 
scftu defjcicns,vtnecc fibi maturarct orauerat.A&or.De huius 
epiftolis hos paucos flores excerpfi.Plinius ad Iuniu.Hoc ipfiim 
amantis eft.amatfi nd onerarc laudibus. Idcad Corncliu Zicia 
nfi.Praufi ac malignfi eit hoiem non admirari , admirationedi- 
gniftimu.f de ad Cornelifi tacitu.Inuetioni litx quifq; fauet,& 
quafi fortiflimfi c6plcftit,cfi ab alio diftfi eft,qd ipfe prxuidit. 
Eft gratior multis actio breuis.Idc ad Catulliu. Animi magni- 
tudo nihil ad oftctationc,ota vero ad cofcietia referr.reftiq; £1 
£ti mcrcede nd ex populi fcrmonc,fcd ex fafto petitlde ad Vo 
conifi.Libro que mifi tibi ad vota,c] putaueris corrigeda. Sicn. 
magis cieda cxtcra tibi placcrc , fi qda cognouero di/plicuifle. 
Ide ad Vrfum.Sicut faces igne aflidua concuflione cuilodiunt, 
dimifliim xgerrime reparat,fic dicetis calor,& audietis intetio 
cotinuatione fernat.Intercapedine vero, & quafi rcmiftione 11- 
guefcit.Ide ad Arrianfi. Necefle cft vt laudis fux (pacio,& cur 
iu.Sc pcrcgrinationcquifq; Ixtet. Etenim nefcto quo pafto vel 
magis holcsiuuatgfia lata,q magna.Ite ad Fundanu.Votis fuis 
auidus plerunq; prxcurric,& reru quas aflequi cupias pfumptio 
jpfa iocunda eft. Idem ad Vanfi maximum.Dum viu iuppetit 
cnitamur.vt Mors qu5 pauciflima,qux abolere poflit inucniat, 
Dt Seditione Iudeorum , & fine Traiani Imperatoris. 
Cap. L X V 1 1 I. 

EVfc.in Chroni.Anno Traiani.i 7.terrcmotus in Antiochia 
pxne totam (ubruitciuitatem.Iudxiquoqjqui in Lybia 
crant,aduerfum,cohabitatores fuos alienigenas dimicant. Si- 
militerin ./£gypto,& in Alexandria.Apud Cyrencn quoquc & 
Thebaidam magna (editionc contendfit. Verum getilium pars 
fupcrat in AlcxandriaJudxis Mcfopotamix rebeflantibus prx 
cepit Traianus Imperator Lifie quieto, vt eos de prouincia ex- 
fcrminarct. Aduerftim quos Quietus aciem inftruensjinfinita 
tnillia eorum intcrfecit.Etob hoc procurator Iudxx ab Impe- 
ratoi e decernitur.Tande Trai.wus apud Seleucia vrbcm Ilau- 
rix profluuio vcntris extinftus eft anno xtatis.73. Impenj ve- 
ro. 1 9. Oflh eius in vrni aurea coUcfta , & in foro fub columna 
pofita funt.Hclinandus. Hic (blusolum Impcratorfi intra vrbc 
lepultus eft poft luli um Cxfare , que fenatus in Dcos anno fe- 
quentc retulit,hac de caufa,quia gloriam miUitarcm ,qua ple- 
nusextiterat,moderatione fupeiauerat.Romx & pcr jpuincias 
olbus fe xqualem exhibens,amicos falutandi gratia frequetis, 
vcl xgrotantcs fcftis dicbus cum cifdem indilcreta viciiiim ha 
bens conuiuia vchiculiseni um , & vcftibusindifterenter vteas. 
Publice,& priuatim dicas ocs immanitates ciuitatibus,Iargics 
tributa protiincijs,charus oibus nulli grauis, adco vt vique ad 
noftram xtatem in Senatu no aliter cxclamctur fjliciorfis Au 

fufto,& meliorTraiano.Statua eius in foro Traiani in hoc ha- 
itu pofita eft,repre(cntans qfio in expeditionepo(itus,viduam 
liberauit.QdBeatum Gregorium poftea mouit ad copaflione. 
Vnde & pro eo trh plorafle df,vt animam eius ab inferrio obti- 
nueritlibcrari.Eutropius Interalia difta Vlpij Criniti Traia- 
ni hoc ipfiusfertur egregium.Amicis enim eum ciilpantibus,g> 
nimium omnibus cflet commuuis.rcfpondit fe talctn Imperato 
rcm priuatis,quales efle Impcratores priuatus optaflct. 
Dt Imferi» Adriani , frftudio mc moribtu tiut. 
Cuf. L X I X. 

HVgo Iib.j.Igitur Ehus Adrianus con(obrini.Traiani fihus 
1 i.ab Augufto principatum adeptus eft. Anno ab incarna 
none pni.11p.1Tab inttio mfidi.4.M.& 8t.imperauit annis.zi. 
Hic fuit litens Grxcis impenfius cruditus , & non fermone tm 

{>critus,(ed cxtcris dilcipimis cancndi,mediendiq; (cientiapot- 
cns.Sicn.referebat carmcn carmini , diAum diftui, vt prorfos 
ad oia diceres meditatum.Helinandus.i i.Ii.Elius Adrianus cfi 
Romx prxfefturam (plendtdius agcret, ex Senatore Impcrator 
crcatuscft.Qui obfecrantcScnatu vt filium qucm habebat C5 
latem Augultum appellarct,fufricei e inquit dcbet, g> ego inui- 
tus regnauerim cfi non mercrer. Pi incipatus.n.fanguint n6 dc- 
bttur,(ed mcritis.Et inutilitcrregnat,quirex nafcitur,& no me 
tctur,& $ culdubio parentis aftttfum cxuit , qni paruulos fuos 



importabili fttperiecta mole extinguit, hoceqiridem eft fuffbca 
re liberos nonjpmouere. Alcndi prius fitnt & m virtutibus exer 
cendi,& cum in eo profecerint vt probcntur illos virtutib' an- 
tecedcre.quos debenthonoribus anteire inuitati afecndant , & 
feCiuium fiiorum votis non (ubtrahant. Eufcbius in Chroni. 
Hic Adrianus Italicx in Hifpania natus. Confobrinx Trayani 
filius. Alexandriam a Romanis fubuerfam piibltcis inftaurauit 
expenfi&Ipfe vero Trayani inuidens glorix de Aflyrta, Me(c- 
potamia,Armenia,quasilIcprouincias fecccat rCuocauitexer- 
cttus.Idcm eruditiflimusin vtraquelmgua,fed in pueroru amo 
re parfi c6rines,reliqua triburoru vrbtbus rclaxauit cartis publi 
ce mcenfis, plurimos etiam ipfis tribtttis liberos prxftitit , ipfe 
etiam Iudxos cxpit,fecundo contra Romanos rebellantes. . 
i- D* Stcimdo fhilofcphojfy tius ptrtmati filtntio. 
Cap. LXX. 

EXgeftjs eius.Temporibus Adriani flbruit. Secundus Phi- 
lo(ophus,quiphilolbphatus eft, omni tempore filentifi fer 
uans,& Pythagoricam vitam duccns.Hic.ehim adhuc paV 
uulus ad difcendum miflus, auditut in fcholis vcrbum hmoi, 
5. omnts Muiier fornicatrix cflct.& impudica.Tandem in Phi 
lofephia perfeclus remeauit in patriam fuatn conununc gercns 
pcregrinationis confiietudincm baculum,& pcram circumferes 
coma capitis,& barba prolixa. Hofpitatus cft autc in domo 
pria neminedomefticorum eum cognofcente^tequc ^ppriaMa- 
tre,volcn(c|ue probarede Mulicribus fi verum eflct,quod audie 
rat vocautt vna dcanciliis promittens ci. to.aureos (i pcrfuadc- 
ret Matri. At illa confentiens Ancillx , vefeerc fccit cum ad fe 
introdud. Cumq; illaxftimarct fecumillocarnalitcrdcbere 
commifcerijille velut propriam Matrem amplectem,inter vbc- 
ra illius dormiuit v(que manc. Mane autcm cum vellct egredi, 
& difeederc.Illa apprehcndcns cum ait.Vt mc tentarcs hoc fe- 
cifti. Qut dixtt. Nequaquam Domina Matcr.Neque cnim di» 
gnum eft me illud vas maculare vnde.exiui. Ilta antem fdfeitl 
tc,quis cflet.Relpondit. Ego fum Secudus filius ruus. Illa autc 
recogitans in femetipfa , & non ferens confufionem exanimata 
eft. Sccundus vero fcicns, cp p loquda fuatn mors macri conti- 
giflct.Hanc a fc m pofterum exegit pcenam , ne amplius loque- 
rctur,& (ic v(quc ad mortem taciturnitatcm conferuauit. Cir- 
ca vero idem tempus Adrianus Imperator venieus Athcnas au 
diuit de illo , cumque ad-fc venire fadens.primus cum faluta- 
uit.Ille autem tacuit.Tunc Adrianusait.LoquerePhilofbphev 
vt a te aliquid addifeamus.Ulo auterri in propoftto (ilcntij per- 
feucrante Tirpon vocans qucndam (piculatorem ait. Huncno^ 
lctem loqui Impcratotfviuere nolumus.Adduceum,& torque. 
Adrianus dcnique (piculatorem latenter euocansait. Loqucre 
eiin via,& perfuade ei vt loquatur . Et fiquidem perluafiis re- 
fpondeat decolla eum. Si uero non rcfpondcrit reduc eum ad 
me.Ducebatur autem Secundusa fpiculatoreadlocum torme 
tornm. Qui dixit o Sccundc quare tacens morieris.Loquere, 
&viues. Sedillc vitam (uamparuipendcns mortem tacitus 
expeftabat. Sptculator itaqucducens eum ad locum ddtina- 
tum att illi . Extende ccruiccm, & fufcipe in ea gladium . IUe 
extendcns cerciccm filcntio vitam poltpofiiic . Apprehendcns 
igitureum venit ad Adrianum dicens.Sccundum vfqueadmor 
tem tacuiflc. 

2># His , qm *d mttrrogmtus fcriptt rtfpondit. 
Cap. LXXI. 
t-|-< Vnc Adrianus admiratus Philofbphicontinentiam , di- 
l xi t ci. Quia lex ifta filcntij, quam tibi ipfc proppfuifti, 
nullo modo fblui poteft,fiimcns tabulam iftam fcribe , & 
faltem manu tua loquere. Accipiens Sccundus tabulam fcdpfic 
in hunc modum. Ego quidem o Adriane nihil te timeo , quia 
princcps huius temporis videris exiftcre. Me quidcm ocddere 
potes,fcd vocis mex proferendx nulla ttbi potcttas eft. Adria- 
nus itaquelegens ait.Bene excufittus cs,fed adhuc quxdam tit 
bi probieumata propono,'vt ad hxc fflihi refpondeas. Quorura 
primumdt. Quid eft mundus. IUerefcripfit. Munduseftin- 
ceflabilis circuitus.fpcctabilis (iipplcx , mttitifbrmis formatio, 
xternus teneor,circuitus fine errore. Quid cft Oceanus.Mun- 
di amplexus tcrminus coartatus , hofpitium fluuiorum, fons 
himbnum. Quid eft DeusPImmortalis niens.incomtemplabi- 
lis celfitudo,forma multi(brmis,tncogitabilisinquifitio,in(bpi- 
tus oculus omnia continens lux bonorum, Quid cft fol ? Cceli 
oculus, caloris circttitus, fplendor fine occafu,diei ornatus,ho- 
rarum diftributor? Quid eft Luna ? Cceli purpura-Solis emu- 
la,malefadorum inimica , (blamen iter agentium , dircftio 
nauigantium , fignum fbIennitatum,largaroris,prxfagium tcm 
pcftatum. Quid eft tcrra ? Bafis cceli,mcditullium niundi.fru- 
ctnum cuftos,& mater,operaculfi inferni,matcr nafcetiO,nutritc 
viuentifi,deuorattix ommum, cellarium vitx.Quid eft homo* 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



Metw incamara,fanta(ma remporis,(peculator vitx.mancipium 
mortis,tinnfiens viatorJoci hofpes,anima laboriola.parui tcm- 
poris habitaculum.Quid eft puIchritudo?Flos marcidm,carna- 
lii fcelicitas,humana concupifcentia.Quid eft muUer?Hominis 
■confufio,infat urabilis beftia,conrinua foiUcitudo,indefinens pu- 
gna,viri continentis naufragium , humanum mancipium.Qu.d 
cft arnicus?Defidcrabilc nomen,homo vix apparens,infceUcita- 
tis refiigium, iudefinens fcelicitas. Quid diuicix?Auri pondus, 
curarumminifter, delc&atio iniocunda,in(atiabilis inuidia,defi 
deriu inexplebile, os excelfum, inuila concupifcentia.Quid eft 
paupcrtas ? Odibile bonum,(anitatis mater, curarum remotio, 
lapientix rcpertrix,negocium (inc damno,pofl'eflio ab(q; calum 
nia,fine folhcitudinc fcelicitas. Quid fcne&us? Optatum malu, 
mors viuentium, jncolumnislanguor, fpirans mors.Quid (bm- 
nus?Mortisimago,laborum quies.infirmantium votum.mifero 
rum defiderium.Quid eft vita?Bonorum Ixtitia, miferoru moe 
4titia,expe£tatio mortis. Quid eft mors?y£ternus lbmnus,diui- 
tum pauor,pauperum defideritnn, ineuitabiUs cucntus.latro ho 
minis,fuga vitx, refolutio omnium.Quid eft verbum?Proditor 
animi . Quid eft corpus? Domicihiuu animx . Quid cft barba? 
Scxus dilcrctio.Qu.id cft ccrcbru? Cuftos mcmoriz. Quid eft 
frons? Imago animi. Quid ocuU? Duccs curporis,va(a luminiij 
iudiccs animi.Quid cft cor?Rcceptaculum vitj.Quid ctt iecur? 
Cuftodia caloris.Qtud fcl?Stifciarioiracundix.Quid lplen?Ri 
fcs,& lxtitix capavQiiid cft ftomachus?Ciborum cocus.Quid 
©fla? Robur corporis.Quid pedcs?Mobile fundaincntum.Quid 
cft vcntui?Aerisperturbatio, mobilitas aquarum.ficcitas tcrrg. 
Quid fiint Bumina ? Curfiit indeiiciens, rcfcftio folis, itrigatio 
«crrx.Quid amiciria?iEqualitas animorum. Quid fidcs?Ignotg 
j-ci miranda certitudo . Quid eft , quod homincm lalliim fieri 
-nonfinir ? Lncrum. 

Di Seriftis Quadrtti , & Arifiidis fro Cbriftumit. 
C*f. LXXII. 

Hleronymus dc illuftribus viris . Eo tempore Quadratus 
Apoftolorum Di(cipuras,Publio Athenarurti Epilcopo 
ob Chrifti martyrium coronato,in loctim cius conftituj- 
cur,& Ecdefiam grandi tcrrore diipcriarn.fidc, & induftria fua 
congregabat. Qiraq; Adriahus Athcnis exegiffet hicmem,h)ui 
lens Elcnfinam , & m omnibuspf ne gratix ucris initiatus de- 
-ditoccafionem his, qui Chrifttanosodcrant,ab(q;-prxccpto Im 
peratoris vexare credentes . Tu*c Qnadratus porrexK ei librum 
pro noftra reUgione compofitum valdc vtilem, plenumq; rario- 
nis,& fidei,& Apoftohca doftrina dignum.Iivquo,& antiquita- 
tem fux xtatisoftendcnsair,plurimos a fe vifos.qui fub Domi- 
no varijs in Iudxa opprefti caJamitatibtis fuerant, & qui a mor 
tuisrcforrexcrat.Ariftidesquoq; Athenienfis Philofophus elo 
o,uentiflimus,& fubpriftino habitu difcipulus Chrifti volauien 
noftri dogmatis rationcm continens,eode temporc,quo & Qoa 
dratus Adriano Principi dcdmt,i. apologeticum pro Chriftia- 
nis . Qd vfo; hodieperfcueransapud Philiologos ingenij eius 
indtciuin cft.Hugo vbi fupra.Tunc ergo prjccpic Adnanusper 
Epiftolam ad Minucium Fundanum Proconfulcm Alif datam, 
vt nemini Uceret Chriftianum fine obie&u criminis, ac proba- 
tione damnarc.Eufc.in 4.lib.Hoc cft.autem cxemplum Epifto- 
Ix Imperatoris.Adriani ad Minucium Fundanum proconfulcm 
Afix . Accepi iitcras ad ine fcriptas a przdcceflbre tuo Serenio 
Graniano clariftimo Viro, & non placet mihi relationcm filcn- 
tio prxterire, ne vt innoxn perturbentur,& calumniatoribus la 
trocinandi tribuatur occafio.Itaq; (i cuideter prouinciales huic 
pctiuoni lux adcfle volunt aduerfiim Chriftianos,vt pro tribu 
nali eos in aUquo arguant, hoc eis exequi non prohibeo.Preci- 
bus autem & in hoc fblum , & accJamationibus vti eis non per- 
mitto.Etcnim multo xquius eft,fi qtus voletaccufare tc,cogno 
liere de obicftis'. Si quis igitur accuiat, & probat aduerium le- 
ges quicquam agere memoratos hominespro mcnto pcccato- 
rum etiam fupphcia ftatucs . Illad magnoperc curabis, vt fiquis 
calumnix gratia q uemcunq; horum poftulauerit reum , in hunc 
pro fui neqititia fupplici js focnerioribus vindices . 
2)/ P*Jfime SanHorttm Qjtirini , & Htrmetis. Csp. LXXIII. 

EX geltis Alexandn Papx. Alexander VI.poftBeatum Pe- 
trum,cum eflet annorum 30. & iam 8. annis lediilet, iuflii 
Aureliani comitis fub Adriano Imperatore miflus eft in 
carcerem . Et Hermes prxfeftus vrbis , qui pcr eum credidcrat. 
Cumcjue Hermes eflet in vinculis apud Quirinum Tribunum, 
dicit ei Tribunus. Miror te prudentem virum honorem prxfe- 
6urx dimittere , & aliam vitam credere. Hcrmes dixit: & cgo 
ante hos annos omnia deridebam, & hanc vitam (blam eflc pu- 
tabam.Relpondit Qiiirinus. Fac crgo me probare, qd credis,& 
credam.Hermes dixu .Sanftus Alexander,qui hf in vincuhs,hic 
nc docuicAudiens hoc Quirinus cctpit oukdicexc Alexandro 



133 



dicens.Ego ribi dixi fac me probare,& tn mihi nominafti homi 
nem.quem cgo teneo pro (celeribus fiijs in vincuilis alligatum, 
fed tamen (i vcrum dicit, vadam ad eum, & dicam illi.Si vis,vt 
per te credam>fac,vt te cum Hermcte inucniam, an HeOnetcm 
tecum.Hermes dixit. FiacAbijt ergo Quirinus,& uiplificauit 
iiiper Alexandrum cuftodcs, & clauftra,&dixit ei cur hoc face- 
ret.Orante crgo S. Alcxandro vcnit Angelus, & duxit eum ad 
Hetmetem in carcerem. Et inuenies eos Quirinus miratus eft. 
Et cum Hermes narrauit Quirino quo Alexander filium fuum 
mortuum fufcitallct, & ancillam cius cxcam illuminaflet, dixit 
ei Quirinus fe hre filiam cxcam, & gutturofam , & promifit (c 
crcdere.fi illa per cos rcciperct (anitatem. Dixit ci Alcxander. 
Vadc,& duc eam ad carcercm, & boiam rneatn pone fiipcr col- 
lum eius,& mancinucnie$eam lanam.Rclpondit Quirinus.Cfi 
tu fis hic.quomodo te inueniam in carcere? Sanftus Alexander 
rcfoondit. Vadc cito, quia qui mc huc adduxit cito me illuc re- 
ducct.Pergens ergo Quirinus duxit filiain fiiam ad car.cerem, 
& inuenicns eum vbi proftratus veniam poftulabat . Tunc dixit 
ci Alexander , vt adducerdtad (c Euencium Prcsbyterum , & 
Thcodolum Diaconum ptoChriftom codem carcere alliga- 
tos.qui antequam redirct inuenit filiam fiwm fanam. Et bapti- 
zatus eft cum filia fua, & mulus ali;s.Audiens hxc Aurelianus 
interrogauit Quirinum curfc rclinqucret lequens Alexandrii. 
Qui rclpondit Chriftiauus fiim, quicquid vis fac,quiaaUus n5 
cro.Tunc Aurelianus iuflit, vt eilingua abfciderctur,& in cquu 
leo torqucretur. Qui tamen adhuc loquens, & Anrchanum pro- 
uocans,iufl'us eft manus, & pedes abftidi, & decollatus canibus 
, proijci. Filia vero eius Balhnain virginitate pcrmanfit. Cui (ce 
piusofcMlantiboiaper quam (anata fucrat dixit Sanftus Ale- 
xandcr. Noli boiam mcamolculari ,(cd inaaisolcularevincu- 
la SanctiPetri.Quod cum diu feciflet, tradidit eam Thcodorae 
forori Sa.nfti Hermetis/aiius ah Aureliano decoilati conpus ip- 
-fa Tbcodora fcpeUuir. 

Ptjfto SaaSornm AUxandri t*p* Eurnti/ , frTttodoli. '• 
Ctff. LiXXIIII. . •- 

GVm ergo Sanftus Alexmdcr tmuta miracula fecift'«,-& 
tetus nullo modo mutari poflbr,prius tortus in cquu1eo,dc 
indc in furnum tridvo. accenfiim miflus , illxfiis m co per- 
mafir-Et cum ibi Deum laudarct.Aurehanus dixit.Audiamus, 
quid mifer ille in mcendio fab uletur.Cumqfte fe appUcaret £1- 
cics eius femiufta cft,& mcdia pars clamidis cius exarfit. Mttlti 
verp cx mihtibusinflammati.mortuifunt.Tunc Aurelianus iuf 
fit emfi cxttahi , & in aiium fucnum ardeatjflimum mitri. QJ 
cum fierct.przdiftus Theodplus llans in populo ccepit flere , & 
. Aurelianum de iniufto iudktciucrepare. Quod audiens Aure- 
lianus, iuflit eum in eundem furnum iaclariTExclamans autem 
. Theodolus dixit. Sande Alexander adiuua mo , quia pcecacor 
fum,& igncm ferrc non poflumsSanftus Alexander dtxit . Noli 
timerc, ita, & viriliter age. Et cum oraflet vocauit cnm dicens. 
Veni huc ad rcftigeritim , quiamccum eftille,qui in Babylonc 
trcspucrosliberauit.Et ftatim Thcodolus in furnum exiujt, & 
coeperuBt fimul laudarc Deum. Audtens AureUanus Theodo- 
Uim cum Alexandro loquentcm, tratus nimis iuflit eos in cliba 
num ardcntem ia&ari.Tuncait Alexander ad Theodolfi. Quid 
eligis,an (anus eUadcrc , an mecum ad Deum pergcre ? Cui ait 
TheodoIus.Ego iam te non deferamyquia licct in pnncipio gra- 
uitcr fim cruciarus,tamen cx quo pro ine orafti nec dolore fen- 
tio nec ardorcm.Tunc dixit Alexan.miniftris.Ceflatc a labore, 
quia antequain nouos ignes fupponatis , ambo properamus ad 
Domnium. Et orantes umul fpintum emilerunt. Cum hoc au- 
diflct Aurclianus, & pergcrct infultare defundis , fubito virgx 
ferrea ignita ante pedes eius apparuit, & vox audita eft ab om- 
nibus dicens. AureUane accipe brauium mcritorum tuornm,cu 
quo in inferno te fcias cffe mittendum . At illemagicis artibus 
hxc impuuns, iuflit adduci Euencium,& in furnum proijci m 
medio fandorum.Sedantequam ignis poncretitr, orans, emific 
fpirituni.CumCju:,& huic Aurelianus infultaret, venit vox di- 
cens illi.Aurehaneiftis quibus infultas cceU aperti funt, vt illuc 
alcedant,tibi autem tartarus apertus eft, vt illuc defcendas. Ad 
hoc cxpauic Attrelianus, & tatus eum tremor,& pauor arripuir, 
vt feruorum manibus ad palatium portarctur. Qucm Seuerina 
vxor eius excipiens, & ci neqtiitiam fitam improperans, percxic 
ad fan&os, & eoshonorifice fepcliuit. Et ad eum rediens,inue- 
nit cum in doloribus nimijs linguam fuam mafticantcm,& pro 
tinus expirantcm. ExUbro Pontificum. Alexandcr hic natione 
Romanus fcdit annis decem . Hic paflionem Domini mifcuic 
inprecationc Sacerdotum quando Miflg celebrantur.Irem c6- 
fUtuitaquamlparfioniscumfalebenedido inhabitaculis ho- 
minum, martyrio coronatus cft, & fepultus via Numatina, vbi 
dccollatus cft f Jionas Maij. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale VJncentij. 



ttfaStmBi SixtiPmf*, Pcrtgrtm Antifitdtrtnfij . 
C*p. LXXV. 

HVic fucceflit Sixtus nationc Romanuj, qui feditannis ro. 
Hic conftituit , n myfteria ficrau non tangerentur nili a 
miniftris. Idem etiam conftituit,vt quicunq; Epifcoporum euo 
catus effet ad fedem Apoftolicam.rediens ad parrocrtiam fuam 
non fufciperetur.nifi cum literis fedis Apoftolicz plebis faluta- 
«ioni cratormatis . Fuitautem temporibus Adriani, & marty- 
rio coronatus. Sepultu/q; eft iuxu corpus B.Petri in Vaticano 
3.nonas Aprilis.Ex geftis S.Peregrini.Huius antcm Sixti tem- 
ponbus dum fzuiente vbia; Chnftianorum pcrfccuuonc pau- 
ciflimi inuenirentur, qui fc dicerent efle Chnftianos,nunciatfi 
eft cidem Sanclo.f Sixto Papz a fidclibus Chriftiauis pofcenti- 
bus,vt ad Gallias talem virC dirigeret.qui um extinftam lucer 
nam fide Hluminaret,& infideles predicando conuerteret.Tunc 
Sanftus Sixtus beatum Peregrinum presbyterura ciuemd, Ro 
manum ordinauit Epifcopum, Marfum Presbyterum,& Corco 
donium Diaronum, & Iouinianum Subdiaconum,& Iouinianfi 
leftorcm ordinans ad Gallias cum co caufi przdicandi direxit. 
Qui Marfilia - vcnientes.Lugdunnm vfq; pcrduoh' celare fc nul- 
Jatcnus potuerunt.Vcnenint itaq; ad Autricum.qo* nunc Anti- 
fiodorum df,in qua tamen vrbc qiiidam Iocus adhuc mons Au 
tricus appdlatur,& inucncrunt gentilcs Deorum fuorum excu- 
biasobfcruantcs . Intcrrogati, qui Sc vndc cllcnt, rcfponderunt 
Chriftianos fe efle, & ob eorum falutem caufa przdicandi vc- 
«ifle.Tunc Sanftus Percgrinus ibi conftanter predicans primos 
loci illiusad Chriftum conuertit, & ibidem paruam Ecclefiam 
«onfecrauit.Crefcentc itaq; numero fidelium.&ad Baptifmum 
«uotidie conflucnte, audiens B.Peregrinusciuitatem Intera- 
num.quz tfic ciuitaserat. fcd modo caftelli homcn retinurt,cul 
turx Deorum dcditam , pewrxit illuc. Et Pagsnis fcftmanubus 
medium fe ingercns ccepit Chriftum publice prsedieare . Vnde 
populus concitatus dc eo conqucrens fccit eum iudici przfcnu 
ri. Cirius iudex natiuitatem nomcn, & efficium inferrogans,cfi 
ad Dcos indinari non poflcr , iuflit cum in vico Bangiaco, qui 
VulgoBoidrincarcerem obfcuriflirhum vinftum mitti ,&di- 
uerfis fupplicnsattrcftari.tpfe vcrb Chriftum fcmper prcdkas 
multosin via conuerut.Diu ergoibi detentus Adnani Czfaris 
przfcnriz feruabatur. Catfar igitur cum veniflet, & rei ordinfc 
i uarranubus didiciflet, cdufto de carcere B.Peregrino.vt ido- 
laret,diuitias,& honorcspromifit.Sedcumille vtrunq; cfi Deo 
rum execratione refpueret, graniflimis fupplirijs affliftus cirea 
antuim Domini i jo-iuflus cft dccoIJari.Cum ergo ita feris ex- 
pofinisremaniiiTet, ipfa noftcapparuit Angelus Domini cuida 
Ruftico Chriftiano eiufilem viljij dicens: Surge,& iur.ftis curri 
culo duobus quos habes bobus jaccipe corpus ferui mei Pere- 

frim,quodiIliciacet,& apud Antifiodorfi vnde Epifeopus fiiit. 
efcr.CD^; ifle viam fe nefcire dixiflct.Vadc inquit,& ego c6- 
ducS te. Sic fccit,& fic nutu Dei a media nofte vfqj ad Aurora 
atnbulauit , quod fummo mane iter agentibus obuians quacre- 
bat fi bene Antifiodorum tcndcrct . Et illi mirantes refponde- 
runt,g> Antifiodotum relinquens;iam ad Sanftum Dionyfium 
propc Parifius propinquaflet.Ad hoc ille vchementer admirans 
proccffi t , diuiium cxpeftans voluntatem . Eadem hora vox in 
dormitorio Monachorum Sanfti Dionyfij inlbnuit dicens.Sur- 
gite, & occurrite feruo meo Peregrino Antifiodorefi Epifcopo, 
qui venit. Et ftatim fponte concrcpantibus fignis Ecclefiz Mo- 
nachi excitati occurrentcs S. Pcregrino, eum foleniter exccpe- 
xunt. Et audito rei euentu,ip(iim in capfa argentea poliierun^ 
ftjfttSimfU Tmrinifub Lickm frtjid*. Caf. LXXVI. 

CVm aiucm beatus Taunnus Ebroicenfis Epifeopus Dioce 
fim omnem circuircr, & Idola deftruens Ecdefias Chrifto 
confccrarct , antiquus hoftis inuidus boniutis , fufcitauic 
qucndam Przfecrum Liciniom nomineadueriusillum.Intetea 
crant duoMagi Cambifes, & Saraa,qui fucrant Sacerdotes te- 
pli Diane, qui condtauerunt to.difcipulos fuos.vteum interfi- 
cerent . Quos cernens vir Dei a longe,cognouit nequitiam eo- 
rum . Porrcxitq; illts fignum Crucis, & iJJi ftcterunt illico fixi. 
Et ait ad illos. Quid ftaus,fadte,quod iuffum eft vobis.Sinau- 
tem abite fi vuhis.Vtautem cognouerunt fe fblutos,cedderunt 
ad pedes eius, imprecantes baptifmum confequi immorulem. 
Qui ftatim cathezizauit eos.Videntcs autem Magi fua figme- 
tadeludi,proprijs fe intcremerunt cuItris.Audicns autem Lid- 
nius Beati viri famam , Gifaico villa fibi przfcntari eum fccit. 
Qui cum trahcrctur, obuium habuit vnum Paralyucum, fbro- 
remcj; cius ccecam,furdam, & mutam.Accepitq; aquam & be- 
nedixit,ac fuperfudit illos.Qui mox adcpti funt fanitatem.Car 
nificcs autem,qui eum trahebant crediderunt in Domino.Mox 
autcm , vt vidit eum Licinius ait. Vnde es inueterata canities? 
Hclpoudit Beatus Taurinus ; Patr« fum Romanus. Matre vcro 



Grarcus. Genitor nicus Tarquinius.Matcr mea Enticia focafiaV 
tur.Licinius dixit. Quantum temporis eft ex quo fugifti Patre 
tuum.Meus crenim auus fuit.Taurinus refpondit.Non fugi,fed 
Domino meo Iefu Chrifto ducete huc adueni a naduitate Tatt 
rinus,fide tamen chriftianus.Licinius dixicPropter hanc deme 
dam antc fex annos ocddi iufli matrem tuam. Sanftus Tauri- 
nus audicns Matrem fliam coronatam effe martyrio ait.Gratia» 
ago dbi Domine , qui matrem meam ante me fufciperc volui- 
fti.Audiensitaq; fiiam irridcri Lidnius infaniam, iuflit efi nu- 
dum virgts czdi. Cumque percutcretur ait, Domine rcfpice ia 
me, & mifcrcrc mei lam fcnis. Et fafta cft vox ad eum diccns. 
Noli timcre famulc meus, quu tecum fum.Statim autem arue 
runt manus carmficum. Leonilh vcro vxor Licini; dixit.moni- 
ta a Spiritufanfto, adhuc tamenpagana.Nonne antea Domine 
meus dixifti.g. Pater iftius fcnis fuit auus tu us.Cur tam fcrrefi 
Jiabcs peftus.vt conlbbrinum tuum iubeas tam pcffime flagd- 
larj. Ille vero ira accenf us dixit ad eam . Et tu Maga affefta es. 
Per falutem Deorum,cjula eafdem pomas fuftinebis.Cum ergo 
traheretur dixit. Serue dci adiuua me fi potes , & ego credam 
in Deum tuum . Sanftus Thaurinus dixit . Noli umercnihil 
mali fuftmcbiv. 

Qutdittt idem SmtSm Ulim fufeitamt filium. CMp. LXXVII. 

DVm hzc agerentur , Nuncius venit dicens mortuum cfle 
filium eius , & vnuin armigerum eius. Venauonem enim 
exercentes drca caftellum Alerci.velod curfu przcipitati 
interierant. Qi audiens Licinius omnifcj; exerdtus eius.nimia 
afttiftus angiiffia iiiflit laxari Vxorcm.Quz veniens ceddir ad 
pcdcs Licinij dices.Przcor Domine,vt crcdarhus Deum Thau 
rini.&reuiuifcatfiliusnorter.Et Licinius lufliteum fibi przfen 
tari dicens ad illum . Canides veteranofa, potes mihi per ruas 
artes Magicas refiifcitare filium meum . Audicrat enim vnum 
mortuum iam ab co rcfufcitatum.Thaurinus dixit.Deus metu 
dixit.Omnia poffibilia fiint credenu.Tu ergo tantum fidem ha 
, be,& mox reapies filium tuum.Vbi vero in fide verbis eft con- 
firraatus,Beatus Thaurinus duxit omncs ad ciuitatem.Et intra 
tes Ecdefiam fanftz Dei genitricis,proftrauerunt fc ad oraucr- 
nem. Ddnde furgcntes veneruntad corpora defunftorum.Ele- 
uans autcm fanftus ad ccelum oculos orauit, & puerum a nior- 
te reuocauit. Qui quafi a fbmno furgens a fade fiu fanguinem 
excuflit.Et procidens ad pedes dus, pcujt fibi dari baptifmum, 
vt fibi ab Angelo fucrat imperatura. Surgens autem a fonte,ak 
ad patrem. Hcu parer nefcis, q, miferam vitam dueimus,quan- 
tafq; pro hac iroftri fimiles fuftment pcenas, & quanta gloru eft 
his, qui diligunt, & feruiuntilli Dco,quein colit yjt utcconfbr 
brinus nofter.Vidi cum inter Angelorum choros eflc, & pro no 
bis dcprecari.Cumcj; hzc, & alia his fimilia de viu zterna pdi 
caret, Licinius, & vxor eius oefq; optimates procidences ad pc- 
des erus, poftulauerunt fibi dari facrum bapufinatis donum.Ec 
baptizati funt in illa die t loo.viii.Marinus autem proftraiut fc 
ad pedcs eius, & dirit. Vir Dei altifCmi refufcita Armigcruni 
meum,ne remaneat in pcenis in quibus rcliqui eum.Qupd cum 
fedflet vir fanftus,Pafchafius furgcns ait ad eum.Magnas fufti- 
ncbam pcenas vir fanftc, quandonuncius venit ab alciffimo do- 
ferens in mandatis me ad te reduci . Et ait ad feniorem fuura. 
Marinum . In die S.cum albas depofucris mandat tibi ille , qu| 
me hucadduxit,vt rcdeas ad illum.Qij.i mox leui fcbte compi 
tur,& fecundum mandatum H.dic mortuus eft. 

Qusiiter tidtm fitnil» rtueUtus tfi obitus prtfrim . 
Cmp. LXXVIII. 

INterea dum hzc agcrentUr, & omnis plebs eflct ouans zabtl 
lus inimicus veriuusiterum vaftiflimam orienulem contra 
Gallos conduuit hofteni. Cu vero certius compererunt GaJ 
li fe cafuros , nec vllo modo quiuificnt refiftere , oes vnanimcs 
ad viri Dd confugerunt auxilium . Vir antem Domini tridua- 
num ilico indixit iciunium , quo perafto dixitad eum Angclus 
Domini.Gratias age creatori tuoiquia aniinas tantum modo im 
petrafti.Locus vcro ifte dcfertus crit per ldgum tempus.fed ite- 
rum in mclius rdburabitur. Tu verb oftauo die rcdpics coro- 
nama domino bboris tui.Maneautcm fafto connocato in Ec- 
defia populo,annunciauit illis quid fTbi oftendere Dominus di- 
gnatus cflet . Audiens autem populus valdc perterritus eft , fcd 
virDei blandc confblatus eft eos. Noliteinquit diffidere, pro- 
perate Romam,& nunciate Beato Sixto Papf diem cxitus mei, 
fi adhuc non fuerit martyrio coronatus . Ego autem Deo datua 
filius dus iam edideram vnum libdlum de fanftis, & bonis opc 
ribus eius,& delibrisquos expofuerat. Longum autcm cftnar- 
rare quomodo Matrem fiiam lbidem fepclliuit honorifice , qfio 
£t Licinius fimul cu vxore fua pro noie Chrifti gloriz coroni- 
sOt adepti,& qfio accepta bndictione Sixti Apoftolid remeauit 
ad jppru . Qiut ou in libcilo fuperitu mcmorato inueniuntur. 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



T>e trephttim eim , exitu , e*eptU$ . 

C*?: lxxix. 

VT autem adnenit dies Dominica, afliiit omms populus in 
Ecclefia fccundum confuetudine. Virautein Dominipoft 
explcta Miflarum fblenia,ait ad omnem populum. Fratres 
• euinta die omneshuc congregamini . Prima lgitur luce,quinta 
feria affuimus in Ecclcfia omnes. Interea exortus eft luftus in- 
tolerabilis de difceflu Patris . Ipfc verb inchoato officio , & ex 
more perafto,confbIatus eft vehementer populii ,& prardixit eis 
tnulta ventura.qux poftea probauimus.Et poft multa prxdica- 
tionis verba refidens in fedc Epifcopali bencdixit nobis dicens. 
Abite filioli meijn pace. Dominus aute erit vobifcum.Nos pro 
fpiricntes ad eum vidimus fubito circa altate .innumerabilem 
multitudinem hcminum candidatorum. Etaudita eftvox dicc 
tium ab omnibtvs nobis . Veni nobifcum fan fte Dei Thaurine, 
<jui multas pro Dei amore fuftinuifti paffiones, & intra in gau- 
dium domini tui. Mox autem, vt fafta eft vox, nebula impleuit 
domum tam denfa , vt uullus ibidem potuiflct comparem fuu 
afplcere. Tranfafto verb quafi vnius hore fpacio,receffit odori- 
fera ncbula,& apparuic fedes in fede Epifcopali quafi orans ex- 
tenfas manus oculofy verfbs habens in coelum.Fafta aute qux 
ftionc in populo, quo in loco fcpelirctur , nc ab hoftibus potuif- 
fet inucmri , deprecsti fimt Dominum, vt dignaretur cis oftcn- 
dere quid facerent de fanftiffimi viri corpore. Moxq; apparuit 
cis vir honorabilis vuliu candidus velut mx, dicens ad illos.Fra 
trcs fiimitc corpus Patris vcftri , & me prxeuntem fequimini . 
Confidentes crgo de vifionenihil hxfitantcs fumpfimus cor- 
pus, & exiuimus perportam Occiderualem fequentes virfi vfq; 
ad tcrtiam partem mtliaris ciufdcm Occidentis, & ibidem, vir 
ille illico fubftitit,& ait. Deponitc coipus fres.Deindc fafta fof 
£i pofiiimusmaufeolum,& intus corpus fanftum.Faftuffy eft fle 
tus, & luftus quafi pcrtingcns vfque ad coelum . Tunc erexit fe 
«juafi viuus de fofla , & ait ad nos.FilioIi mei , quid hic facitis^ 
Noli te timere. Iftum virum audite,& indinato capite filuit.No 
bis autem afpicicntibus ad virum,qui nobifcum ftabat,quid vel 
let dicere ait. Fratres vos timetis Patrcm vcftrnm a vobis au- 
ferri ab hoftibus. Non autcm crit hoc.Ego namq; fui cuftos il- 
lius in vita.ero^; cuftosillius in inorte, & eius mcmoria multa 
erit in fceculo.Nunc autem ciuitas quidem ifta fiibuertetur,fed 
nullus veftrum peribit . Et poftquam omnia cOnfummauimus 
lepukurx omamenta , ait ad nos, vir illc.vt credimus Angelus 
eius.Rccedite vcloci tcr, ne inuolamini ab hoftibus . Per fonga 
autem tcmpora incognitus erit ifte locus,poftea nufquam 'com- 
paruit. Noj itaquc accepta benedifticne Angelica,timore gcn - 
tium iam appropinquantium aufugimus . Et ego Deo datus fi- 
liolus cius breuiter ifta percurri ,"Mediolani confiftens fcbrc 
detentus.Hmus natalc cclebratur j.Idus Augufti. 

De tafftom fnnBt Serapie Virgirus. Cetf. L X X X. 

EX gcihs eius. Sub Adriano pafla eft Romz beata virgo Se 
rapia Anthiochcna genere , iudiceBellillo . Cum emm in 
domoSabinxprxclariflimxfaeminse invrbe commanc- 
rct rapta ab officialipr^fidis^exhibita eft in confpeftu eius.Qui 
dixit ci.Sacrifica dijsimmortalibus , quibus facrificant Domi- 
ni Imperatores. Illa rcfpondit.Deum omnipotentem colo , qui 
fecitomnia. Nam qnos iubes adorarc non fiint Dij, fcd Darmo 
nia,& idco non licet mihi adorare ca,qnia Chriftiana fum.Cu- 
^ue pcrfeuerantiffime fidcm veriutis profequerctur,iuffit eam 
przfes duobus iuucnibus lafciuis tradi, vr ei nofturao furto in- 
fultarent. A qtiibus perduftain cubiculum valdc obfcuriflimG 
cum vellent eam tangere, fubito terrcmotus faftus eft magnus, 
cxciderunt^; in terram exanimes membris omnibus tefoluti. 
Diluculo autcm cum venilfent a praefidc miffi, qui requirerent 
feu de iuuenibus feu de virgine . Ingrcffi inuenerunt fanfta dei 
orantcm.iuuenes vero impudicos velut mortuos terrx proftra- 
tos.Itaquead rei faftum ctim plurimi c5currerent, itcrum pfes 
iuffit pro tribunali eam fibi adduci . Et imperante Prxfide de- 
portati func cidcm iuucnes,& pofiti ante confpcftum Prxfidis. 
Ad quos beata virgo fafta oratione acccdens.tetigi t illos dices.^ 
In nominc Domim mei lefit Chrifti.erigite vos m ftatu veftro. 
Ad cuius vocem mox illi ftctcrunt fuper pcde&iuos , quos Prx- 
fes interrogauit, quid faciendo hxcmulier demcntcs-vos fc-cit, 
& refblutos.Ingreflus cft,inquifit, iuuenis quida decorus mirx- 
<Jue magnitudinis, qui totus fplendebat ficut Sol , ftanft; intcr 
nos,& puellam hanc tremore,& defeftione nos daritate fua co- 
cuflit . Prxtes autem ad bcatam Scrapiam conuerfus , facrifica 
Dijsinquit ne mortc pleftaris.Cui virgo.Non faciam volunta- 
tem Patris tui Sathanx, quia Chriftiana fiim.Tunc prxfes iuf- 
fit Iampadesardenteslateribuseiusapponi.Statimq;,qui eas te 
nebant conuerfi funt retrorfum.Cumq; iterum fuafa a Prxfide 
nollec faaifiuce,fuftibus cxditur. Et eccc fubito terremottu fa 



T 34 



ftus eft magnus,& cicufTa de fufte de quo cedebatur vireo Dci 
affiila exiliit inoculumPrxfidis.quempoft dolorem lufcum 
fccii.Et iratus diftauit fentcntiam. Scrapiam imperalia prxce- 
pta contemnentem, & in tantis malcficijs dcprxhcnfam, gladio 
percuti iubcmus . Pafla eft autem j.Chalen. Augufti,fepulta^; 
ln monumcntis illuftris martyris Sabinx pridie Chal. Augufti, 
compofitum, & ornatum eft venerabilc Sarcophagum ambarfi, 
& locus orationis dedicatus 3. Nonas Septembris , quando, 8c 
memoria paffionis eius celebrior agitur. 

taJJloSjtnBtSnbtru. C*f. LXXXI. 

EX gcftis cius. Ipfa namq; illuftrifiima fcemina Sabina colli 
gcns reliquias Sanftx virginis Chrifti Sxrapix , & ex mo- 
re celebratiscxcquijsin monumento fuo repofuit, qd* ipfa 
fibi cum fummoftudio, & ornatu fecerat.Et non caflabat cx co 
die faccre multas elecmofynas permanens in fidc , quam ei tra- 
diderat Sanfta Serapia. Studcbat quotidie vifitare infirmos , & 
in carceribtis redufbs, prxftans eis ncceffaria . Venicnte igitur 
PrxfeftoHclpidiorapidiflimocane,indicatum eftei de illa. 
Quam fibi exhibitam in prxtorio interrogauit dicens.Tu esSa 
bina vxor quodam Valentini llluftrifiinix memorix,& filia He 
rodis.Sabina refpondit. Ego fiim.Prxfeftusdixit.Quareoblita 
es tui,& fbciafti te Chriftianis,quorum vita mors eft,& nd ado- 
ras magis Deos,& honoras quos adorat Domini, & A ugufti no 
ftri?Sabina refjwndit. Ego gratias ago Domino Iefu Chrifto,q. 
mc peccatricem per fanftam famulam fiiam Serapiam de mul- 
tis-fbrdibus,& poteftatc d jmonum libcrare dienatus eft,vt am- 
plms non crrarem, ficut & vos vidco crrare,adorado dxmones. ' 
Prxfeftus dixit. Vt tu dicis ergo non fblum nos, fcd & domini 
Augufti noftri dxmonesadorant, & non Deos . Sabina rcfpon- 
dit.Vtinam Deum adoraretis, qui fedt omnia,cuius nutu cun- 
fta reguntur vifibilia,& inuifibiha,& non fttila,autinfenfata fi- 
mulacra dxmonum adorarctis,quia cum ipfis pariter in gehen- 
na ignis arfiiri eritis,vos,& Impcratores veftri.Prxfeftus dixit. 
Per*Deos omnes fi non facrificaueris , nou elongabo tc capital£ 
fententiam fubire.fcd mox te fadam gladio vica pnuari.Sabina 
refpondit . Non facrificabo diabole infane dxmonijs tuis , quix 
Chriftiana fiim, & Chriftum habeo Deum,& ipfius fum ancil- 
Ia,& cultrix,& illi fbli mcoportet facrificare.Tunc Diaboh mt- 
nifter prxfeftus protulitin eam fcntctiam dicens.Sabinam Dijs 
inobedientem,Dominos quoquc, & Augnftos noftros blafphe- 
mantem gladio percuti decrcuimus , atq; omnes facultates eius 
publicis titulis prxfignari . Amputatoieitur capite , Chriitia- 
ni cotpus eius fepelierunt cum Sanfta Serapia . Pafla eft au- 
tem 4. Calend. Septembris . 

tajfto SanBtEuJlMckij. Caf. L X X X 1 1. 

EX geftis eius. Sub Adriano quoque pafius eft Sanftus Eu- 
ftachius de quo iam fiipradiximus. Huic enim reucrten- 
ti de prxlio contra Barbaros , vbi miferat eum Traianus, 
occurrit Adrianus , qui Traiano interim defunfto in Impcrio 
fucccffcrat,& pro viftoria feftiuitatem cekbrauit.Etintcrrogas 
quomodo in prxlio viriliter gcfferit, & de agnitione vxoris,& fi 
liorum cius prolixius cxtcndit conuiuium . Altcra die perrexit 
in tcmplum Idolorum oblaturus . Intrante verb Iinperatore in 
templum Apollinis,non cum illo eft ingreffus Euftachius,fed re 
trocedens foris ftetit.Imperator vero conuocans eum.interroga 
bat.quare non facrificauerit Dijs propter viftoriam,& viftimas 
obtuferit eis, maxime propter vxoris inticntioncm, & filiorum. 
Qui dixit ad Imperatore.Ego fupplico Chrifto Dno mco,& of- 
fcro incefianter eipreces, q mifertus cfi humilitati mex,& refti 
tuit mihi vxorem, & filios.AliO verb DeC neq;fdo,neque colo, 
nifi Deum calcftem , qui facit mirabilia.Tttnc ira repletm Im- 
perator iuffit ei fblui cingulum , & velut tranfgrefibrem aftarc 
pariter ctim vxorc, & filijs , & fic faaebat contra etun quxftio- 
nem. Confidcrans igiturlmperatorimmobilitatem eius ,& in 
Chrifto fidcm non mutari,iuffiteum,ciim vxore,& filijs intro- 
duci in arcnam , & dimitti cis Lconeni.Accurrens autem Lco, 
& ftans prope fanftos, fubmittens caput, & quafi adorans recef- 
fit,& coepit egrcdi de arena.Quod vidensjmperator iuffit Bo- 
uem xrcum inccndi, & ibi fanftos introduci . Introdufti vero 
in machinam fuppiicauerunt carnificibus , vt darent eis orandi 
fpacium . Et extendentcs mamts fiiasorauerunt ad Dominum, 
vt eos in ignc illo vitam finire iubcrct, omnefi^; fiii mcmores,& 
eorum fuftragium inuocantes a periculis , & pcccatislibcraret. 
Et hoc iilis diccndbus,vox dc coelo vcnit dicens . Ita erit vobis 
fictit fitpplicaftis, quia per bonam vitam certaftis . Tunc fanftt 
alacriter feipfos tradidcrunt igni , ftatim^uc conuiuatio ignis 
comprefla eft , & laudantcs Dcum reddiderunt animas liias 
cum pace . Tertia vero dic coram Imperatore extrafti de Bo- 
ue , ita poenitus incorrupti fimt , qubd ncc capillos corum va- 
porcsmcendij contigexunt. 

tafto 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncenti;. 



Tatfio SaadoYum f aufiuu,& louitt , cr Qalocerij. 

C»p. LXXXHI. 

EX geftis eorum. Sub eode paffi funt in Italia ciuirate Bri- 
xiana Fauflinus, & Iouita , quorum pailio celebratur 15. 
Calen.Martij.Et primo quidcm diucrfa gcnera beftiarum 
fcrociffimarum contra eos dimiflarum non Ixlcrunt eos, ied po 
tius in manfuetudinem verlapcdibus cornm (e proftrauerunt, 
#a,vt videntcs clamarent popuh.Magnus eft Deus ccelorum.Et 
crcdidcrunt plufquam tria millia.In medio quoqueflamme po- 
fiti Deum bcncdixcrunt,& pcenitus illxfi permanferunt. Dcin- 
4e excoriari iuffi funt.Sed Minillri iufla laugcntcs implcrc ne- 
quiuerunt.Poft hoc preccpit iudcx corum brachia conftringi,& 
in altum fufpenfbs vehementcr torqucri. Miniftri iufla implcue 
Otnt.Alij ctiam plumbum fupcrcos lblutum fcrebac.Sed Mar- 
tyres Deo cofortante nihil ex his (cnticbant. In equuleo quoq; 
iuipenfi funt, & lampades accenlx.qux latcribus eorum apponi 
videbantur, extinftx funt.Tandem cxtra vrbem dufti funt , & 
ibi decolIati.Pallus eft autem cum cis bcatus Caloccrius 4.Ca- 
Icn.April.Quj ingrefliis antc Adrianum viditequulcos vacuos, 
& minillros torqueri. Claruauit^uc coram omnibus. Vere ma- 
gnus eft Deus Chriftianorum. 

% SanSa Sophia,& tribus filiabus eius. Cap. LXXXIIII. 

EX gcftis cius . Eo quoquc tcmpore Mulier qtixdam nobi- 
lis nomine Sophia cum tribus filiabus lius vcnicm Ro- 
mam,exemplo fux rcligtonis,& fobrietatis multas.ac nobi 
Jes fceminas conuertit ad fidem.Etadhxrentes ei a viroiu tho- 
ris,& fumptuofis conniuijs abftinebant. Vnde indigrtatus qutdS . 
primorum vrbis nominc Anthiochus,iuggcflit Adriano dicens. 
Mulicr quxdam cum filiabus fuis ingrefla~hanc ctuitatcm fepa- 
rauit a nobis matrimonia noftra . Docet cnim colcndum vnum 
Peum,& Chiiftum filium cius>necahtcrin Chritti ctihu que- 
quam poilc pioficerc,niii & coniugio,& delicijs abftinuerit.Pro 
pterca dcnic|ue Vxores noftrx hacrcntes illi»,i.im nec ad conlbr- 
tiuin, nec ad cibum nobis conuemunt. Tunc Imperaror Adria- 
nus iratus,iuflit euocari per proteftorcs Mulierc , & filias eius, 
& introduci in palacium. Erant cnim pucilxfpeciofx valdc > & 
in diuinis fcripturis erudirar . Ingreflurx crgo palacinm peftus, 
ac frontem Chrifti fignaculo municrunt . Et cum cas vidifler 
Adrianus.ftupcns ad pulchritudinem earum nihilloqui potuit. 
Poft paululum aduocans proximius Matrem , interrogauit no- 
incn.Illa rcfpondit. Quod primum,&nobik cft Chriitiana mi- 
hi nomcn tft. Sccundum carnem vcrb vocor Sophia , nobiliffi- 
ma dc gencre primo, & eminenti cxiitcns Iulix,& veni Roma 
caufo filiarum, vt casoflerrcm in muncrc Chrifto.Tunc Adria- 
nus iuffit eam cuftodin interim cum filiabus iuis in domo Pa- 
ladij Scnatoris. Morantibusautem eis inilla cuftodia,hortaba- 
tur Mater filias ad contemptum vitx prxfcntis , & ad toleran- 
tiam pafljonum pro Chrifto. Tribus itaquc diebus in domo Pa 
jadij exaftis , iuilit Imperator adduci eas Matre iiibiequcnte. 
Quibus ait.O infantulx miferemini xutis vcftrx,& (eneftutis 
jnatris. Sacrificatc Dominatoribus vrbis, & adopto vosin filias 
fub tcftimonio iacri Senatus,& militaris excrcitus.Si verb audi 
re contempferitis, iuro per Deos me, nec xtati pcrci turum,ncc 
gcncri, ncc dccon,led diuerfis vos tormentis cxcruciatas coniii- 
niabo, & mcmbraveftra partkulatim infcifa, canibusin eicam 
proijciam.Ad hxc beatx adolefccntulx quaii ex vno orc dixe- 
runt.Nobis Imperator,nec promifliones tux cordi funt,nec cd- 
mitutioncs terrori . Nos habemus Patrcm , qui nos adoptauit 
jadxtcrnam hxrcditatem cuius etiam commitutiones time- 
pius, quia xtenu in lllis tormcnta funt.Dc cxtero , fi qua fup- 
plicia habcrc texftimas,qux fidem noftram valeant vincerc ad 
moue,& cognofccs Chriftianorum vires tuis cruciatibus fortio 
rcs.Fuiore replctus AdrianusaduocauitAf atrem earum , & dt- 
yit,iccundum ordincm xtatis edicito nomina puellarum. Qux 
retpondcn.s :iit.Prima dicitur Fidcs,anni verd cius 1». Secunda 
$pes,qux eft annorum 10. Tertia Chantas,annorum 9. 
De PaJJtone earundem. Cap. LXXXV. 

TVnc Imperatoraduocans fidcm, dixit ad eam.lmmola ma 
gnx, & lacrx Dianx.Afpice,quain pulchrafit.vidc quan- 
to dccore Domina noftra iiibfiftat . Sanfta verb fides re- 
Jpondit . O mfipicntia cxciutis humanx, derelinquere Domi- 
r»um , qui oninia cx nihilo verbo fuo fecit , & adoratc ligna, & 
lapidcsarte hominis, & fculptura decoratos . Audiens hos fer- 
nioncs Adriar.us iuflit cam expoliari , & virgis cxdi , donec ic 
polliccictur Dianx iacrificaturam.Duodecim ltaque ccnturio- 
nibus m corpore pucllx mutatis, nullus tactus plagx apparebat 
in corpore eius.Iterum iuflit Ferro infcidi mammillas «us. De 
loco autem infciiliirx pro iiuiguinc lac fluebat. Tunc iancu vir- 
;o ad Rcgcm . Uxc iunt inquit totx minx tux. Iuffit iterum 
npcratot impotu eam fuper aatjculam , & afljfi. At ilU rc-> 



quieftibaifupcreafn quali nauisintranquillo twati > tuflitque 
illam transfcrri.oi in Ijrtagiue frigi, pice,& tera,& bituminein 
ca feruc ntibus. Cumquc,ncc hoc tormento Ixia fuiflet, Adria- 
nus lepletus ira, qubd m nullo potuerit fuadcri virgini , vt im- 
molaret,]ufiit eam gladiopcrcuti. Exindcaduocans icquentem 
blandiebatur ci dicens.Filia acquiefce mihi quaii patri,& iacri- 
fica facrx Dianx, vt fubtraharis ab immincntc paena.Sanda au 
tem puella relpondit. Scito Iinperator,quia nihil proficics ma- 
nibus verbis. Iuflit eigo eam expoliari, & tundi neruis taureis, 
& cum dccem fuiilent in eius carnem mutati ccnturiones , noOj 
potuita fantta martyre haberc conicnfnm. Et conueria ad Im- 
pcratorcm diccbat.Tyranne inimicc Pietatis, fi quod adhuc ha. 
bcs tormentoi um adhibe , vt cxperimento agnofcasin mc Dci 
cfle virtutem . Iratus Adrianus prxcepit eam viuam* inccndi. 
Cumque ingrederetur in fornaccm^tatim fkimma extinaa eft. 
Ipfa vcio ibi poiita ccepitoranslaudare Dcum . Audiens vocc. 
orantis,& cantantis Adrianus iuffit eam cduci dc fornace, & iu. 
ipcnlani torqueri. Cumquc torqueretur dc membtis cius odor 
luauifliinus cxibat, & hilari vultu diccbat.Tyranne nonfcntio 
pcenam adiuuante Domino meo Iefu Chrifto . Tyrannus ver- 
Ims cius acrius inflammatus impcrauit afleiri vas xneum,& mit 
ti in ilhid piccm, & adipcm,& ceram,& rclinam . Et factnm eft 
iu.Cumquc ferncate xneo vale miniftri lcuarcnt pucllam ,.ut 
eam ibidcm mergerent, rcfblutum ett vas xncum,& liquor ier- 
ucns excuflus incendio cxuffitcarnificcs, vfquc ad ofla. Adria- 
nus ncc unto miraculo mitigatus luffit eam dccollari. Poft hoc 
euocans tci tiam, idelt Charitatem auditis eius fcrmonibus ma 
gis acccniias iuffit cam iuipcndi, & pcr noua quxdam augmcn- 
ta totquen, ac fJagellari.dcindc ln ignem mitti. At iUa ingreila 
inccndjum iignauit ic innomine Chrifti. Et cum intralTet.eru- 
pit liibito flamma dc camino, & percuflit grandem tui bam vi- 
rorum.Sancu vjrgo deambulabat in igne giorificans,& laudans 
DeUm.Adfianusttiipcfactuscrubuit,& prxccpiteam de forna- 
cecducipcr Piotcaorcs. Qui cum proximaflent oritbrnacis 
trcs cumea.yidcruntdeambulantes. Quorum tamen afpcftus 
Solc Iplendidior crat.Et territi ad viiioncm cectdcruntin facie. 
Indci<tcupcratQ/phuu fuigcntes,humihprxcc,rogabant virgi- 
nem,vtegrcderctur vQux eercfla vcnitcum Proteftoribus ad 
Impcratoi cm. Et vt cain uidit fllico iuilit occidi . Sanfta verb- 
Sophia Mater puellarum collcgit corpora,& condiens ca aroma 
tibu* impofuit vehiculo , & portauk ad 18. milliarium ab vrbc 
Kouia , ibiqj fepeliuit,& ctim turbis prxientibus fc proieciflct 
inoiationc lupra lepulchra filiarum , & cum lachrymis diceret 
Filix accipitc mc ad vos.velut ibporcprxfla quieuitl pace.Illc 
crgo muhcres.quc cum ca vcnerat icpclierunt eam in loco iux- 
U fihas.l'iraniuis autcm xgritudine coarutusdt.Na cius 001- 
li cxcxcati iunt.carncsreliqtiefaftx.Deorequoquc eiusplcni— 
tudo putredinis cum vermibus dccidcbat.Ad vlumuniin cxttc 
mispbfitus vocc uiagna dixit.DomincDcus triuin virginum,& 
carum matris v cloaus animam mcam educ dc corpore. Scio.n. 
9» proptenlljs omnia mala hxc vcnerunt fupcr me.Et hoc cuin 
dixiilct in magno eiulatu exclamans crepuit, & difpcria vifccra 
eius yix potucrunt colhgi,.& fcpehri . Paflx funt autcm ianftx 
dei virgmes Romx,Fidcs,Sues,Charitas, Chalen.Augufti. 
DequadAmSanaaMariaVirgine. Cap. L XXX VI. 

ACcor. Aiinanus lmpcrator legitur Antoninum fibiado- 
ptafle 111 fihum, qui ctiam poftea eidem fucceffit in Impe- 
rium. Itaquefub Adriano,& Antonino legitur paila ftiiiie 
Beata Maria Virgo. Ex gcftis cius.Hxc ancilla quidem Tcrtul- 
li pnncipabs erat, ied nobilnatcm Domini mentis benignitate. 
vincebat, & Chniio fe probabat ingenuam. Nataleni itaq; filij 
cclcbrante TcrtulJo,cum impuris vanilq, fimulacris hoftias im- 
molaret, Maria incumbebat ieiunijs, & ibciam fuam ne prodc- 
rcttir Dominx.occulta fimulationc fallcbat.Diu tamen mfidiao- 
te conferualaterenon potuit.prodiu mox vocatur a Domina.di 
citur^ue ci.Qux eft caula iciumj, an occafio ifta triftitix ctt,o> 
iratum tibi nuper Dominum perhorrcfcis?Refpodit Maiia. Nu 
.quidnouum ahquid nunc viiirpo.Seinper mihi func hxc oblcr- 
uataieiunia.Chrittiana fumrChrittiano nafcor cx genere, hxre 
ditatis eit mihi ifte cultus Chrifti. Tunc impcrante Domina,vc 
fibi aliquid hauriret, illa noJuit.Et Domina indignau ei verbe 
ra grauia,& pccnam etiam morris fi repugnarct intenuuit. Sed 
dum altercatio lfta verborum eflct cogcntis Dominx,& repu- 
gnantis Ancillx , pedem a foris rcfcrcns Tcrtullus ingreditur, 
qui ab vxore rebus omnibus inquifitis,inaudium ftatim tlagcl- 
lari prxcepit Ancillam, & alrliftam diutino vcrberc detrudi in 
carcerem, adminiftrato modico, & viii cibo, quo non (atiaretur 
fames, (ed dcficientis quotidicanimxparsextremaieruaretur. 
Scd dcuou mes pro Cnrifto frangi hoc dolore nbn potuit, quin 
etiamquouiiaiusorauonibusincumbcbatjVtfeculcascilct ma- 

ior 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



ibr tolerandi.Emerfis rai ij.diebus Prxfidi nunciatur Tertul 
lum PrincipaJem illius .duiutts occultare indomo fuaChri- 
ihanx rebgionis Andllam, quod Imperatorum prxccpta prohi 
bebant. Stetit iraque addufta tandcm,& quamuis contra Iudi- 
ccmoculos tenderet, animum tame habebat ad Chriftum.CIa 
mor vndicj; populi ftementis attollitur dicentis.Viua duro cre- 
tnetur incendio. IUa vero intrepida,quippe quf Dei fui nofcet 
auxilium,ccelum intuens clamauit ad dominum. AitPrxfcs.Sa 
«rifica, fi eflitgere tormema feftinas . Refpondit Maria. Suppli- 
cia,qux minaris nec Idgi temporis,ncc grauis doloris fiint.Quf 
ib eigo ne dcferas, qux moliris, Chriftum habeo,ideo nihil ti- 
jneo.Tnnc iuflii Prxfidis applicau tormentis, mifcratione po- 
puli tantam adepta eft , vt lachrymx quoque i circunftanubus 
iiinderentur.Nec mora, damorc fummo venia virgitu poftular. 
Sed crudelitas iudicis accelerare tormenu mandauit.Et ecce fe 
«unda vox populi iudicium Prxfidis caftigantis emergit. Voci- 
feratio namcjue vna pene erat totius coronx,iniufte Iacerari vir 
ginem crudeiiute iudicis, non culpa peccantis, aei contra leges 
omnia, nec xquiutis iura fcruari. Stupcns vero Prxfcs,& Ibno 
canti damoris adiftus , qutppe prxtet httmanam vocem ip(a et 
puuflet tcfta corttere, mox Mariam rclaxart prxcepit.Tunc fcr 
siari eam fub cuftodia libera Prcfes iubecMaria vero figno Do 
jnini fc muniuit,& leuatis ad cotlum oculis poft reliftum tribu- 
nalorauitad Dominum. Viditcj ; aciem AngeIorum,& multitu 
dincm fanftorum, atque filium Dei fcdentem ad dexreram pa- 
ths. Qux tanta fiibito gratulatione pcrfiua eft, vt iam fc Para- 
«lifum ingrcflam putarct. 

Ht fttrs , ftu ftAptritw refugium m frtbuit. 
C*f. L X X X V 1 1. 

HI vero , qui eam fiigientem perfcquebantur (iibitoftu- 
puere virtutc, fcd vbi illa fc circundatam i perfcquenti- 
bus yidtt, iachrymans clamauit ad Dominum . Ne per- 
jnitus inquit Domine tradi andllam tuam , & laccrari mani- 
fctis impiorum,fcd oftcde mifcricordiam tuatn.Cito exaudi An 
cillam tuam. Exaudi Domine Rex cceleftis. Et dum ita orauit, 
petra , qux ante octtlos eius iaccbat Domino iubente patefafta 
ximam profugij, qua virgo fu(ciperetur,oftendit,& ad mftar dul 
«flimr nurncis, vel charx Matris,motu quodam anxiam am- 
plexans fcprxbuit.Mcxqj fiucepta virginelatera anteaperta ct» 
clufi t.Hoc cum Carnificcs peruidcrent omnia Ioca petrx illius 
perfcruuti (unt ficubi erepta (ubito prxda ex oculis latiaret, 
ibi adhxrentcs exuuiarum rdiquias,& aflSxo (axo veftium fru- 
fta deprchendunt atque incredibili ftupore confttfi Prxlidi ge- 
ila commemorant.Ille vero partim ira,partim admiratione c6- 
xnotus,iuflit Philocomo prindpalt Veronenfium eiuiutis, vt ad 
prxdiftum locum feftinus accedat,& ad cruendum lapidem in- 
numcrofam fcctim multitudinem ducat , ftatim Prxconis voce 
populus congregatur. Qni vbi primum ad prxdiftum locum di 
co,cui fumma huius opcns fuerat aflignata peruenit, mox ini j- 
*ctc manum lapidi tentaucrunt ftattm ab oriente fulgor nimij , 
iplcndoris exortus cft. Ncc mora tonitruum, & fragor quidam, 
vt paterentur cunfta corruere,ftitim terra concufla eft,& nuta- 
tia omnium corruere veftigia . Ecce autcm duo cquites magno 
tulgore radiantes a ccdefti lede, venicntes , terras volatu nimio 
petunt,quorum fcllc fiena,& omnis ornatusad inftar lamoada- 
rum cceiefti igne rutilabant. Hxc cum omnis illa,qux conuene 
rat , multitudo con(piccrct , iu timore cattia prxicntis virturis 
cxpauit,vt fugicnte fcnfitpariter atqueanimain xternam mor 
tem ocult dauderentur. Cxteri vero,qui euafcrant ad propha- 
na tcmpli iimulacra fugientes,cum ad (celefta ingrederentur al- 
taria,tn ipfaperfugi j fiii fcdc ceciderunt. Nechorus ad iplam t£ 
pli ianuam (piritum fudit . Vbi vero remplum omne rcplctum 
eftjmtlfus e ccelo ignis, & populum exulltt, & templum.MuIti- 
pharix itaque mortis, ram a percuflis.quam ab incenfis nume- 
rus fiiit duo millia fcptingentt . Pauci vero,qni cuafcrant dui- 
tatem petentes , magnis per omne iter voctbus conclamabant. 
Magnus Deus Marix, magnus Deus Chriftianomm.Et crcdi- 
dcruntpcrterriti eotimoretria millia fermeanimx. 
Dt Conutrfimt nauem millium mtlitum . 
Quf. LX XX VI II. 

EX geftis eorum. Prxtereafub Adrtano, & Antoninopafll 
fiint vna die nouem miUia martyrum, ouorum gcfta vidc 
tur Anaftafius Apoftolicx fcdis Bibliothecarius deGrx- 
co tranftulifle in latinum eluquium.Igitur prxfati Imperatorcs 
audito.cj. Gadareni, & Eufratcnfcs rcbcllare capillent,irati con 
tra hoftes caftrameuti funt,habcntes tn exercitu fuo fcpte 
millia militum robuliorum.i.fcdecim millia.SimuIachra quoqi 
Iouis, 8c Appollinis, quibus adtpifci fe poflc viftoriam confide- 
bant, fcd cum ccrnerent hoftium multitudtncm per maximam 
(erant enim eeatcoa miUia) tiuaore pcrCufti cum fcptem fiullia 



mihtibus tantum fugam arripiunt . Tunc Primtcerius nomine 
Achadus,& Hcliades Dnx conuerfi ad p.millia dixerunt.Veni 
te,& (acrifieemus Diis noftris,vt p eos de hoftibus noftris triij- 
phcmus. Quibus hedUm vnum (acrificantibus abundantiori for 
midine conftcrnati funtiu , vt impetum fug; arripcrent. Tunc 
Angelus Domtni in fpecie Adolelcentis ante facies eorttm ac- 
currit,& dixit eis.Cur (acrtficantcs Dijs vos pauorinuafit,& fu 
gere compuIit.Credite Iefiim Chriftum Dci filtum immortalfi 
reg€,& ipfe pugnabit pro vobis. Cum hxc & alia dixiflet, inito 
confilio,vt rationem Adolefcentis probarent.omnes exdamaue 
runt diccntes.In teDomtne Iefit credimus,& ea,qux nobis ifte 
iuuenis refcrauit, in tuo nominc nos fafturos efle promitttmus. 
Tunc hoftes impcium fadentes Angelo fuis auxiliutn fcrcnte 
cunfti deciderunt , multiq; in lacu proximopericrunt,alij vero 
prxcipicio intericrunt Angelus autem Domtnt dcduxit fcnftos 
in vcrticcm montis Ararath,qui diftatab Alexandria quafi fta- 
dijs quingentis gloriantcs in potcntia Dei . Sedente Angelo in 
tnedio eorum aperti funt cceli,& defccndcrunt inter lpfos fcpte 
Angeli , docentes cos atquc dicentes. Beati cftis.qui credidiftif 
Deo viuenti.Poft tertium diem quxremini,& tn confpcftu Re- 
gum deduccmini, ne timeatis eos,quia Dcus vobifcum eft.His 
diftis ab oculis eorum ablati fttnt. Ac iUi timore correpti,pccca- 
ta voce fiia confitebantur. Poft tres dies mifli quidam ab Impe 
ratoribus ad perquircndum cos, peruenerut ad montcm in quo 
erant. Etaudientes eos glortficarc Dcum agnouerunt, a Chri- 
ftiani eflent.Quod ctim Imperatoribus renunciaflent,illi nimto 
dolore confternati , fiiper capiu fua cincrcm impoluerunt . Et 
quiaque dicbus lugentcs.a cibo,& potu abftinuerunt.Poft fcrip 
fcrunt Epiftolaqutnqueregtbus.fcilicet Sapori, Maximo,Adria 
no, Tybcriano, & alij Maximo,vt ad fc venircnt , & quid fuper 
huiufmodi hominibus agcndum eflct fccum pcrtraftaient .Tuc 
iUi congrcgantes exercitum magnum vencrunt,& primoquid£ 
idolis vtftimas imroolauerunt, poft hoc rcfictentes corpora no- 
uos Chrifti milites pcr quirerc (augebant.Mi(Ii iuque quidam 
montisverticem confcenderunt in quofcnfti Deum colebant 
exorantes . Quos vbi illos venicntes ad fc conlpexerunt, Acha- 
dus dixit cxteris,vt fiirgercnt,& contra Diaboli exercitum ora 
tioni operam darent.IUts itaquc ceruiccs inclinantibus, & popli 
cc flcxo Deum orantibus ei^ue laudes, & gratias refcrenubus, 
vox e ccelo elapfa eft dices. Audiui, q petiftis. Ne paucatis cos, 
qui occidunt corpus. Ego enim Dominus vobifcum fiim confor 
tans vos. Hxc audientcsgauifi fitntin Domino. Ad quosacce* 
detites Militcs Rcgum dixcrunt. Mifcrunt nos Reges,& Impe- 
ratores ad vc.vt vemaus ad eos. Tuncomnes dc monte dc/cen 
dentes in confpcftu Regtim fteterunt,fpem inteeram habentcs 
in Chiiito Dho. Vtdentes autem eos Kcges lachrymati ftint, 
Ptffio Ecrum cum dtcimo miUmario. Cnf. L X X X I X. 

ADrianus vero cau(am , vel modum <juo derelinquentes 
Deos in cruc.fixum credidtifcnt interrogautt.Et bcatus 
\chacius ex ordine rem enarrautt.Tunc Adrianus furi 
bundus aic Quia vos omnes Chrifto creditis,proculdubio pat- 
nam illius fuftincbitts.At illis minas eius contcmncntibux tuflit 
eos Iapidtbus obrui.Qui cum lapidarentur,lapidcs in fades lapi 
dantiQ vertebatur.Pofthoc Imperator ittfltt cos flagcllari.Qui 
cum cxderentur , dixit quidam eorum noie Draconarius ger- 
manus Achaci j , & Heliadis.Ora te pro nobis viri lanfti,qa gra 
uia fiint tormenta, qux patimur.Cui dixit Achacius.Perfcucra 
tc ftatrcs in hac confefttone,quia qui perfcttcrauerit fcluus erit. 
Cutnq^ oraflent faftus eft terrcuiotus,& mox arcfaftx funtma 
nusflagellantium . Erat autcm lbidem in cxercitu Regts Maxt- 
tni magiftcr quidi militum noie Theodorus,habcns (ub fc mil 
le militcs,qui huius miraculi ftuporc pcrculius cxcbtnautt. Dnc 
Deus ccelt,& terrx, qtu opcm mifcricordix tue p.militibus coa 
tulifti,dignare nos connumerare peccatores cum (anftis marty- 
ribus tuis . Hxc dicens,& voccm in fignum fubtollcns cum fuis 
milJe ad lanftos dei fc tranftulit. Stcq; Dcusomnipotcns,pahni 
tutn deccmmiUium numcro complcuit vineam fuam. Maxtmus 
itaq; dixtt. O Imperatoresqttantam provobis patiorinimiam. 
Cut Adrianus ait. Patientcr fcrre teoportct 6 Rcx. Qut cnim 
exet citum tncum abftttlit , & tuum adcinit. Maximtu aut con- 
ucrfus ad (anftos ait. Audtte me decemmiUia vtri.Horror vos, 
vt facn<icetis,& iram mcam crfugiatis ne malapercatis.Cui di- 
xit Achacius. Furor pulictnus non prxualct aducrfits ceruiccm 
taurinam. Dcum habentcs viuum nil tui curamtis.Tunc Maxi- 
tnus furens iuflit multitudtnein dauorum trigonorum acurtflif- 
fimorum iicri , & fpargi pcr ftadia ao.vt exercitus Dci fup cos 
mtdis plantis incederct.At Angclt a Deo mifli ance eos inccde 
bant coaccruantes dauos in tuniulum vnum,ne in pcdibus eoru 
iniigerentur.Maximo veto iiibentc,vt ad inftar Cnrifti pateren 
tur,Miniftri acutiflimu calamis coruai latera aperucrunt, & in 

capi. 



Digitized by 



Google 



Specul iam Hi ftoriate VI n cen ti j. 



Spltitus^ngalomm.coionas Ifiiiieaspofucrunt .T_mdcm data 
fcntcntia in monte Ararath crucifixi liint . Tunc Sandlus Elia- 
dcs Primicerio AchaeoidixitjVtcxponerct de fide aliquid. 
Qui cum fidcm fan&x Trinitatjs , & vcrbi Incarnacj expofiiit, 
hor.a fiiptim.a dici tcrra mota eft*& pctrx fciflx funt,& faufti jp 
Jiis,<]ui mcmoriam paflionis corum cum icumio,& filci jtio cele 
brarentorationcm mdcrunt,Et rcfpondentibus oninibus Amc, 
vcx dc «rio facu eft dicens orationcm eorum eflc cxatiff tam. 
Xgitur cjrca Iioram nonam animx-ai.ftorG ad coeli palacia tian 
'flatx funt, & apertj funt ece!i,& lumcn emicuit tunc fupra cor< 



in habitu paftoris, & pr*cepft ei.vt Pafcha die Btftainkb celcV 
brarctu ,H-c conrtjtiut hxixticum vcnientem ex JudforUm 
refi fufcipi, & baptizari ; & coriilicutpm de Ecclefia fec>t,qui ct 
fcpultuveftiuxta corpu* Beati Petri in Vaticano-j. idns Iulij.. 
Hietonynius de lllius vita. Hormen cuius Apoftolus Paulus ai 
Rom.nios fcribens memiivic dicens , falutate Ftegunum Hcr- 
mcm,Patrobam, Hcrmam, & qui cum eo func /ratres.aflerurnj 
autforcm efte libri, qtii appellatur «fle Paftor,& apud qttafdam 
Grxcix Ecckfias etiam ppWke-lcgitur . Eft rcneta ytilis liber, 
multique de eo fcriptorum vetcrum vfiu-pauere tcftimonia,fed, 



jpon fanfta.Mox etenim Dominus prxmiflb lumme cct\i jrfuit apud Latinos pene lgnotus eft, Aftor. Hic quoque libcr in ma 



in tcrris ftipatus ritc dv>rcis,fandorum mcdio prxftans in ver- 
tice montis. Lxtantur fan&i tanto fclamine fcpti.Rntfus moqs 
fremuit concufliis fiinditus omnis . Et ftipiti fixa inox .membia 
Ibluunt. Manibtts Angelicis fumatur terra fcpulchris. Et cun&i 
' ptoprijs condnntur montc loccllis . 

J>t QtubHfdam operibus Airi*m& merfe eius,& qui- 
bufdamMijs. C*p. X C. 

COmeftor. Iple qitoquc Adrianus Impcrator in Hicrufale 
euerfa perditum.ftatuan. fuam pofuit,vbi arca ftcterat.qa 
vcftigia ciuitatis quxdam adhttc remancbant.Et Iudxi,q, 
Jatentcs vnciecunquc reinanfcrant qhquc ad locum finftum re» 
,dibant,& itetCi multiplicatiamoucruntftatuam. Db hoc Adria 
nus appofuit manum cxtrcmam, & funditus cucrtit yrbcm , & 
«lixit nc quis Iudforum rcmancret in tcrra illa. Et dc hac vlti-» 
ma euerfione vidctur dicere Lucas.Et captitti duccntur in om- 
ncs gente_.Hugo vbi fiipra.Denjq; ipfe Adrianus Hicrofblyma 
rexdif.cauit, & iJIam Hcliam dp fuo nomincappellauit . Cuius 
ppcre fafluin cft.vt loa fanfta Doininicx. fipaflionis,& Refiir- 
reAionis quondam extra vrbem iacentia, nuncciufdcm niuro 
feptentrionali circundcntur . Denique prarccpit necuiludaro 
^ntroeundi Hicroiblymam cflct liccntia, Chuftianis tantiitn ci 
uitate pcrniiira.Vnde primus ibidcm dc gcntibus Marcus Epif 
fcopus ccnftitutus eft. Et cx hoc tcmpcre ac deinccps ibidcm af 
Ifiimere Epifcopos ex circiicifiope ceflatum eft.Eufebius in chro 
nicis.Adrianus jn puerorum amorcparum cpntincnsfuit.Vnde 
Antinoum pucrum rcginm cximia» pulchritudinis,'jn yEgypto 
jnortuum mligcntcr fepcliens . Nam in delicijs cum habuctat, 
in Dcos rcttiht. Ex cuitis nominectiam vrbs appeUata eft.Tanr 
dcm,& tpfc morbo inteicutis aoug aptid Baias mortuus eft.Hic 
cum infigncs plurinias ardcs Atnenis fcciflet, agonem edidit^t 
bliothccam mirioperjsextiuxit . Huius temponbus Bafilidcs 
Herefiarches in AJexandria commoratur a tjuo Gnoftici . Co- 
chcbas Dux Iudaicar fadionis.nolentcs Chrfllianos fibi aduer- 
fum Romanum militcm fcrre fttbfidium, omoimodis cruciati- 
bus nccat.Hclmandus. Hic fecundum alios Barcocabas appella-, 
tur,quod noiiienfignatftcllap],pcrcattcra,virfrudelis,& fcelc- 
ftiis,fcd & vocabulo fiio vdut vilibus mancipij» perfuadcbat fe 
ad ftlutcm eorum fidus magnurn ccelitus elle delapfiim , argris 
h.o! t.i!;bus,& longa obfcuritate damnatis fcrrelucis auxiljum.. 
fiic vt ait Hicronymus contraRuffinum , ftipulaiu in orcfuc- 
ccr.fam anhclitu ventilabat, vt fljmmas euoniere putaretur.Hu 
go,' bi liipra.Floruit in illis dicbus Aquila Orator,gcnerc P. >n- 
tic-.:.. fl.undtis intcrpres Mu/ayci lc^ispoft 8o.Sjfto Pap* fuc- 
cclL . T!:c!c- frus.Ex libio Pontificttm.Hic nationc Graecus ex 
Anaclioritis, feditannis i i.Qui conftituit vt 7.cbdomada ante 
P.-.fch.! !c:unium cclcbraretur, & in Natali Domiiu nodu MiC- 
fr celcbraremui.Nam omnitemporeantc horae tertiae curfum 
niillus pi__/it:::cbat Mifiiis ccicbrare, qua hora Dominus nofter 
ifccndit Ci uce, & vt antc facrificium Hymnus diccrctur Ange 
Jictis lioc eft, Gioria cxcclfis Dco. Hjc Martyrio coronatus cft, 
& fcpfltti . iuxta corpus B. Petri in Vaticano 4.Non.Ianuari). 
De Impcrio Antonini Pij,& PipP*p*,& Hcrm*- 
Cef. XCI. 

EVfc 1 ius in chronicis.Romanorum decimtiftertius,impera 
uic Titus Antoiiimis,cognomcnto Pius, cum filijs fuw Au 
rc!io,& Lucio.Coepit autcni anno Domini i4o.Muudi vc, 
ro quarti rnillcfimo cciitcfiuioqiiarto,& impcrauit annis X2. In 
fapatu ycro fedit Iginus poft Thclesfbrum annis quaruor.Hu-' 
go vbi fupr.i. Antoninus Pius,crat vir pijflimus,& natuta beni- 
gnus.qui ab Adiianomfilittpi adoptatus fucrat. Cuius, & Gc- 
ncr crar, & ita Tranquillus crat , vt merito Pius appcllatus fit. 
Nam ad illnm cxtera. gcntes legatos inifcrc, Indi , lcilicet Ba- 
ftnaiii ,& Hircani lUfticia tanti Impcratons comperta . Erat 
enini carens appetcntia gloi ias, & oftentatione.Ex libro Ponti- 
ficum. Pofl Iginuin Papam Pius nationc Iulus cx patrc Ruffi- 
rjc,fi atcr Paftoris dc ciuitate Aquileia fedit annis 1 1 , Fuit au- 
1 tcm temponbus Antonini Pij a confolatu CIari,& Seucri, fub 
Jiuius Epiftopatu Hermeslibrum fcripfit, m quo mandatum co 
unetur , quod ei prxccpjt Angelus Domini cum vctiit ad cum 



nus noftra* aliquando venit, fcd cius Hores exfcrperc no Jibuit, 
fcu proptcr prolixitatcm , ac verborum fimplicitatcm, fbu qui^ 
ittter fcripturas apocrifas numeracur , quamuis & in hoc opcrc 
nonnullam de apocrifis infcrui. fed ea titulis propnjs annotaui» 
Ex martyrilogio. Apud Alexandriam Metropolim jtgypn t4t . 
CaIend.JNouembris cclcbratur Natale fin&orum martyrum» 
Ptolemci,& Lucij, fub Antonino Pio.Quorum prioruiulto t6 
pore fquajore carceris maccratus , ad vltimum cum de ChriftJ 
magiftcrto publica confeffionc traftaretur , iufliis cftducia^ 
mortenvSequens quoque cum fc Chriftianum libcre faterctur 
fimilemfententiam accepit. ■< 
D* T/turt Pbilofopho. & Cnlien» Medieo. Cop. X C I L . . 

EVfebius in chronicis . Tempoiibus Antonioi Pij ApoIIo- 
nius Stoictis.natione CaJccdonicus, & Bafilidcs Scitopoli, 
tanus Philofbphi illuftres habcntur , qui verifli mi qnoque, 
Carfaiis prxccptorcs fuerunt.Taurus quoque Birecius Platoni-j 
cae fecjfcx J^hilofophus clarus habetur. Hclmadus.Ad iftum Phf 
Iofbphum Taurum lcguntjir aliqgando Athenas vcnifle vifendt 
cognofcendi4ue caufa,pariter Cretar Prouinciat prxfcs,&f ar«r 
etus.fcd ptiuatus.InuitauitTaurus pattt-m primo.vt fcdereti^t 
ille de filio, Scdcat hic primus, qm Romani populi jnagirrraw 
eft.Ablqueprasiudjcio inquit Tanrus tu interim fc<Ie_donec cd; 
fpkimus,qtia_-imuf-jue quid<omieniat,te ne fcdere potiu.<,qid 
patcr es,an fibum, qui gerit magifiratum.Cumque ilie re(c_Uf-, 
fet,appofita eft altera fdla filip; Tunc Taurus his, qui conucne- 
rant verbutn fccit.de liac re,intcr cartera (ic dicens ;.. In publicisr 
inquit locis atque muneribus, patrum iura cum filiotum,qurin» 
nWgiftratibus, aut poteftatc funt collata intcr quicfcerc debent 
paululumj & conuiuerc. Sed cum cxtra rcmpubljcaro indome-, 
ftica re atque vita fcdetur,ambulatur,in conuiuio quoque fami 
Iiari difiumbitur , tuncjnter filium,& magiftratum, & patrem 
priuatum.hDnorespublicos ceflare,nattiralcsaute ,& gcnuino* 
fcrnari arquumcfLAftor. AntoniniPij temporibus floruic Ga- 
lienus infignisMcdicus.ficut in chronicis fcribit Eufcbius. Htc 
quide fcripfifle reperitur librum de Alcuimia , cuius ticulus eft 
dc Ramo pomi congelati.De medicina verolibros pltiriinos.fa 
licetdc coplcxionibus . De cIcmentis.De malitia complexionis. 
diucrfe.De virtutibus naturalibus.Dccompendiofitatc pulfttu,, 
Qc corum diflcrentijs. Itcm librum Commentariorum fupet h-, 
brum fuum depulfibus lus, qui introducuntur.Item librum de 
anthonomia,deiuuamentomcmbroriim,de morbo,& caufa ac- 
cidcntc. Dc c: ifi.de crcticis diebus.Itcm hbros dinamidiarum ; 
maiorem, & tninorcm. Irctn defimplici medicina.de perfeftis 
uicdtcinis.de proprietatc.de cxpcnmcntis. Itcm hbrum tcigiu*, 
megatcigni.libium de ingcnio fanitatis,qtu dicitur facultai.the 
t^pocnnctica.Itcm pafliohaiiuin.antidotarium.Iibruin fccrcto-, 
rum fuorum ad Monteum. Itcm ad Glauconem de pulfibus, 8; 
vrinislibrum, qui dicitur achinagoga.Item librum Epiftolaruni, 
ad ettndcm dc fcbribus.qui dicitttr pcnlcrefeos,& de apollema ; 
tibus.Item librum Epjftolarum ad Paternianum. Hterotiymu* 
contra louinianum bbro fecundo . Galicniis doctiflimus Hipo- 
cratis interpres, Athletas quorum viu, &.ars fagtt\a eft,dicit in; 
cxhorutione medicinar.nec pofle diu viucrc.nec fanos efle. Ant. 
mafquceorumita nimio fanguine , & adipibus inuolutas ,m- 
hil tcnue nihil corlcfte , fcd lemper de jrarnibiis , & ruptu , Sc. 
vpntrjsingluuie cogitatev < .i 

De Sontfts tolicmrpojif P*pi*, & firiptis eorum. , 
Cop. XCIll. 

FLorebant cotcmpore Policarpus Smirneus Epifcop u s ,8t 
Papias HicrapoJitanus.Hier6nymus deilluftribus viris.Po^. 
licarpus lohannis Apoftoli difcipulus, & ab co Smirnar Epi*- 
fcopus ordinatus , totius Afix Princcps fuit . Quippe,qui uon— 
nullos Apottolorum , & cornro , qui Doininuni viderant roagi-, 
ftroshabuit, &vidit.Hic proptcr qualdam fuper die Palcas. 
quzfttoncs fub Imperatorc Pio Ecclcfiam in vrbc rcgcnte An»j 
cleto,Romam vcntt,qui plurimos credentium Marcionis,& Va). 
Jentini perfuafione deccptos rcduxit ad fidem . Cumcjuc ei fbrv 
tuito obuius fuiflet Marcion, & diccrcs. Cognofte nos , refpon- , 
4it. Cognofco primogenitmn Diaboli. Poltca verb Marco An» ; 

tonino, 



Digitized by 



Google 



LiberDecimus. 



135 



«onino, & Lttcio Aurelio Commodo regnantcquaru poft Ne- 
tonem perfccutione,Smirnx fcdente Praconfulc,& vniuerlbpo 
pulo in amphiteatro aducrfum eum perfonante igni rradicus 
«ft. Scripfitad Philippcnfes rtilem valde Epiftolam, qux vfque 
adhodiernam diemin Afix conucntu legitur. Papias Iohannis 
auditor Hicrapoliunus Afix Epifcopuc quinquc cantum fcri- 

Jfit volumina , qux prarnotauit explanatio fcrmonum Domini. 
n quibus cum fe in prxfauone aflerat non varias opiniones fe- 
«ui.Scd Apoftolos habere auftores aicConfiderabam quid An 
<lreas,quidPetrus dixiflbnt, quid Philippus,quid Thomas,quid 
lacobus,quid Iohannes,quid Macthxus,vel alius quilibet difci- 
pulorum Domini. Quid ctiam Ariftion,& fenior lohanncs di- 
icipuli Domini loquantur . Non enim tantum mihi libri ad le- 
^endum profunt.quatnm vina vox,& vfque hodie in fuis aufto 
■xibusperfonans.Exquoapparetexipfo cathalogo nominum, 
alium effc Iohannem, qui inter Apoftolos ponitur, & alium fe- 
luorem Iohannem , quem poft Ahftionem enumerat. Hocau- 
*em dicimus proptcrfiipcriorem opinionem , quam a plerifquc 
xetulimus traditam duas poftenorcs Epiftolas non Iohannis 
Apoftoli cfle,fed Presbyteri. Hic dicitur Iudaicam mille anno- 
rum edifle deuterofim.qucm fccuti funt Hireneus, & ApoUina 
xis,& ccteri,aui poft Refurreftionem aiunt in came Dominum 
cum fcnftis regnatiirttm.',TertuIianus quoquc in libro de fpc fi- 
delis,& Viftorinus Plcubionenfis, & Laftantius in hanc opinio 
nem ducunturJielinandus. IgiturPapiasauftor fuit hxactico- 
xum,qui dicuntur Ciliaftx,idcft millenarij,non tamen intcr hx 
reticos, fed inter fanftcs in martyrilogio computatur.Sicut nec 
Hirencus Lugduncnlis, nec Viftorinus Piftabioncnfis hxretici 
appcllantur, qui gloriofi martyres fuerunt,& tamen in hac opi- 
xuone Papiam fecuti funt. Multi enim lanfti (impliciter erralle 
in aliquibus leguntur.Sicut Beatus Ciprianus de hercti tis rcba 
ptizandis , qui tamen error eis non imputatur proptcr cxteras 
wtutes , qux in eis prxcellebant . Ec quia non ex obftinationc 
-animi,fed ex ignorantix fimplicitate errabant. 

Dt Juftm» fhiltfipho,fr firiftit tiut,fr motti Antonini 
Tij. C*p. XCIIII. 

HVgo vbi fupra . Porro Iuftinw Philofophus Antonino 
Piodibrum de chriftiana rcligionc c6pofitum tradidit, 
& benignum illum erga Chriftianos homincs reddidic. 
Hieronymus vbi fiipra. Hic Iuftinus Philo(bphus,habitu quoq; 
•Philofophorum incedens, de Ncapoli vrbe Paleftinx patrc Cri 
Ipo Bachio pro rcligione Chrifti plurimum laborauit intitum, 
vt Antonino quoquePio,& filijs,& eius,& fenatui contra Gen- 
tiles fcriptum darec, & ignominiam Crucis non erubcfccret , & 
alium Iibrum fucccflbribus Marco Antonino Vero.& Lucio Au 
xelio Commodo.Extac eius,& aliud volumcn contra gentes vbi 
<le Dxmonum quoquc natura difoutat. Et quartum aduerfum 
gentes, cui titulum prxnouuit Cletos. Sed & alius dc Monar- 
chia Dei,& alius libcr quem prxnouuit faltem faltem.Et alius 
deanima.Ec dialogus cdtra Iudeos, quem habuit aduerfus Tri 
phouem Principem Iudxorum. Sed & contta Marcionem infi 
snia volumina , quorum Hireneus quoque in qninto aducrfiis 
nxrefes hbro mcminit.Et alius Iibcr contra omnes hxrefes,cu- 
ius facit mccionem in Apologecico quem dedit Anconino Pio. 
Aftor.Pompeius Trogus natione Hifpanus.totius orbis Hifto- 
xiasa tempore Nini Kegis Alfyriorum, vfque ad Monarchiam 
Cxfaris Jatino fermone compofuit per libros 44. quorum epito 
ma,idcft abbreuiationcm fccit Iufhnus eius difcipulus, dc auo 
xnulca in hoc opcre locis congruis infcrui. Cceterum vtrum hic 
fit ille Iuftinus martyr an fbrfitan alius ignoro. Porro Apologe- 
tici , quemad Antoninum Pium mifit uiftinus pro Chriftianis 
hoccft initium Antonino Pio Czfiri Augufto,& Veriflimo 
X > hilo(bpho,& Lucio Pbilolbphi Cxlaris^pprio fiUo^ic Pio ado 
ptiuo,amatori fapietix,& fcnarui facro, acqne omni populo Ko 
xnano,pro vinftis cx omm gencre hominum congrcgatis, & in- 
iufto odio laborancibus, ac non digna paciencibus.Iuftinus Pri- 
lci filius Bachiadis ex vrbe Neapofi Paleftinx . rnus pro omni- 
fcus hoc defcro poftulatum . In fequentibus autcm dicit. Spero 
meabaliquo eorum , quibuspro veritate obfifto infidiasefle 
pafliirum.Spero bacuk>,aut claua fcrienduin,ccrtc,vcl accrefcen 
te hoc non Philofopho, fcd Philoporopo, idcft non amatore fa- 
pientix,fcd amatore laftantix. Neque cnim dignum eft Philo- 
fbphum nominari eum, qui dc his, qug ncfcit publice protefta- 
tur,& Chriftianos fine Deocfle,& impios dicitad gratiam,& 
libidinem eoram, quos in crrore pofitos ipfc maioribus erroris 
laqucisinuoluic. Hugo vbi fiipra.Porro Antoninus Pius dccef- 
fic anno Imperij fiii £3. Ob cuitts honorem Tepla, Sacerdotcs, 
atque alia multa honorum infignia Romx a fcnatoribus funt 
decreta . Tunc Marcus Attrelius Antoninus Romanum Impc- 
rium aflccucus, imperauic anuis ty^lic ftut vir uncas fcucrita- 



tis,vt ab infantia vultnm.nec ex lxtiria.neque ex mcerorc mu- 
uuericHic ctiam afciuit fibi ad impcrij partem Aurebum C6 
modum propinquum fiium . Ethi ambocontra Parthos admi- 
rabih" virtute,& fcclicitatc pugnaucrunt,& vna dc viftoria Par- 
thica criumphauerunr. 

Bt lmptrio Antcnini Veri.fr Aurtlij Cimmtit.fr perfieu- 
■ titnttotuminChriftUnti. C*p. XCV. 

EVfcbius in chronicis.Komanorum igitur quartuldccimus, 
regnauit Marcus Antonin',q & Verus,& Lucius Aurelius 
Commodusanno Domini irft.mundi vcro quarti mille- 
fimocentcfimo uigefimoquinto. Htprimum xquo iurc Impe- 
rium adminiftrauerunt, cum vlquead hoc tcmpus finguli Au- 
gufti fuerint. Hugo vbi fiipra. Horttm Impcratorum tempoti- 
bus perfccutio Chriltianorum , iam poft Neronem quarta vi- 
ce cxcitataeft . Qua fcruente Polkarpus vir egrcgius Iohannis 
Euangeliftx ,& Apoftoli difcipulus, Smirneorum Epifcopus in 
Afia martyrio vium finiuit. Eufcbius quarto libro.Dc hoc ex- 
tatepiftolaexperfona Ecclefix Smirneotum ad Ponti Ecdcfias 
data,qiix de martyrio eius,& beatofinc defignat.Qui etiam de 
fcribcntcs ceeterorttm martyrum Agones talia quxdam fcri- 
bunt.Deterrcre etcnim volctes infoeftantem populum, nfie fla 
gris vfquc ad intcriora vifccrum martyres laniabant , ita vt ab- 
ditacorporis,&quxnatiirainarcanis locauerat nudarentur. 
Nunc autem marinas codeas , qitx conchilia vocant , & acuta 
quxquc fragmenta in dorfum fupinatis martyribus fubftefne- 
bant, in qutbus omne tormenti gcnus, & pcenx (pecicm confu- 
mcntes, ad vltimttm dcuorandos eos beftijs exponebant. Sed io 
his prxdpue defignatur vir (brtifll mus cffloruiflc Gei manicus 
nomine,qui pcrgiatiam diuinx virtutis mctum corporcx fragi 
Uutis exclufit. Volente nam^ue Proconfulepcrfualionibus ag- 
gredi virum,& obijcere ei primX xtatis ftorem.dcbcre eum (ui 
metipfius mifcrationem capere . IUc nihil moratus (ponte dici- 
tur prxparaum fibi beftiam prouocafle , vetut tardantcs incre- 
•pans pcenas, &iniquchuius vitx vltro veloccm cxpetille dcceC 
fum. Vcrum cum cx eius um infigni morte ftuporcfti coepiflet 
aftantis populi mttlti tudo, & totius chriftianornm gcntis mira 
ri virtutem de contemnenda morte ceepiftcnt. Conclamant om 
ncs,tolle impios, Policarpus reqtriratur: fcd cum hacclamatio- 
ne grauis perturbatio ficret, Corinthbm quendam nationc Fri- 

§cm nupcr de fttis regionibus aduenientem acddit primoqui- 
em beftias ccetera^; cormcnta foontelacefcere.Dehinc fraftis 
animis cedere.ad vlumfl etiam falutem fcgnicie pcrdere. Qux 
res eum ad martyrium procacia potius,& temeriUte,quim de- 
uotione profiliuille declarat. Ipfc nanque fc Iudidjs ingcflerat. 
Viftus itaque cxemplum cuidens omnibus dedit, cautiusin re- 
bus ulibus,& circnnfpcftius agendum, quia non temeritas, fei 
£des,& modeftia coronatur. Sed de his quidem talia gcfta sOt. 
Jt>aj[t»fi*aifvlit*rpiEpifiopi. C*p. XCVI. 

INfignis ancem vir Policarpus pnmo quidc cum audiret vttl- 
gusin fcacdamationibuscxcitarum,in nullo quidem motus, 
fed manfit impauidus. Tranquillus namque erat moribtts, & 
fcrenus afpeftu. Qui cum in eadcm ciuiute vellet intetitus p- 
mancre , acquiefccns tamen dcprccantibus fcfamitiaribuifuts. 
ad agrum qucndam ciuiuti proximum feceflit , acqtie ibi cum 
pauus die noftuquc nihil aliud,qu»m inorationibuspermanfit, 
pro pacc Ecclcfiarum, qux vbiquefunt fiipplicans Deo.quod ei 
ncere in omni vita pcrpctui moris fuit.Sed his in oratione po- 
fitus,ante triduum , quam comprchenderetur vifionem viditp 
noftcm, ceruical capitis fui flammis efle confiimptum. Curaqi 
cuigilafletaftantibusfbinnium fuum intcrprctatus eft dicciis, 
procerco fepro Chrifto pcrigncm moriturum.Cum autem co- 
prchenfbres fiios adcfle compcriffct,in occurfiim eortim progref 
fus lxtantcrcos valdc fiifccpit, iu vt ftuperent omncs,& mira- 
rentur.qubd vir tant^ honeftatis pcrquiri,& comprehendi iube 
rctnr.Coimnuo mcntam hoftibus quafi holpitibus iubet appo- 
ni,ci fquc largius epulas miniftrari,vnitis horx fpacio ab eis lm 
petrato.Denique memoriam facienstotiusEcdefix Cathelicx 
qux per orbem erat. lnftante iam hora progreditnr,& afmo fc- 
dcns ad ciuitatcm ducitur , pergenti occumt Prxfeftus , patris 
hxredcs,& patcr cius,qui leuantcs cum in vchiculo fccum-per- 
fuadcre conahantur dicentcs.Qnid enim mali eft Cxfarem Do 
minum dicerc,& immolarc,& decxtero viuere fccurum.At vbi 
fcnihil proficcre fcnfcrunt, indignati cum contumelia ettm ve- 
hiculo dctttrbant,ita ut pedem Ixdcret prxccps afttis.Cu.n vt- 
rb tumultus ingens in ftadio cx egrcflii cius exortus fuiflet,vox 
c ccelo clapfa eft.Fortisefto Policarpc,& virilitcrageiEt aufta- 
rem quidem vocis ncmo videre potuit,auditus tamen ad pluri- 
mos venit. Proconful co audito, miflb Curionead populumiu- 
bet magna voce proteftari Policarpum , tertio confcfliim fc ef- 
fc Chriftianum. Quoaudito omnis mulcitudotam Gentilinm, 

quaro 



Digitized by 



Google 



Speculutn Hiftoriale Vlncentij. 



qaim Tudaromm ciuitatis Smirnenfium cum ingcnti furote da 
mabat.Hiceft tptius Afix Chiiftianomm do&or.noftrorum au 
«em Deoium fubuerfbr,ardcat.. Tunc ipfis populis Iigna,vel de 
bjlneis, vel de p ublicis locis quibufliber,& iarmcnta congrcga- 
libus velociter extru&us cft rogus . Cum autem cum rogo im- 
pofitum i yellet etiam dauis affigere ait.finite me. Qui eniro de 
ilit mihi ignis ferre fupplicium, dabit, & vt flammas immobili- 
,ter pcrferam.TuiiconiuTis dauis Iblis vinculis vfi funt. Quibus 
poft tcrgum vinctis manibus cG in ipfa Paffioiic Deum bcnedi- 
*iflet,& fuppofito igne fiamma ingens reluxiiTct rifuro cft mira 
<ulum a nobis omnibus, quibus ea Deus a nobis videri conccf- 
fir.Ex quibus, & quam pkirimi a Dco ad hoc referuari font, vt 
jnnunciarent cxtcris,qux viderunt.Flamma ctenim camere ad 
modwn curuata,(pede quafi velum oauisvento finuatum (upra 
corpus martyris ftetit. Quod in medio pofitum non erat,vt ca- 
,ro ardem, fcd una argentum, aut auru in fornacc candefccret. 
Tuncproptercaodorcm naribus haufimus tanquam thuris in- 
eenfi.vcl przdofiffimi fragrantis vnguenti. Ad vltimum vidcn- 
tes fcekrum minjftri igui corpus non pofle confumi , iuflcrunt 
propius accedere confe&orcs,& corpus cui ignis ccflerat mucro 
•iie rrarufodere. Quo facto tam largo profufus eft fanguis.vt re- 
.ftingucret rogum .Populus autem miraculi ftupore attonitus di 
fcefli t crga ejeftos Dci um infigni eius fauoic peripecto. Cum 
«o ctiam alij is.cx Philadelphia venicntcs apud Smiruam mar 
..«yrio coronati fiint. 

ttfwfimRorum Hcnij, & luftim & qiurtmtUm diorum. 
Csf. XCVIl. 

INter cxteros auteai,qui per id tempus martyres extiterunt, 
fnmofiilimusinibi refertur quidam Pionius nomine.Cuius p 
fingulas interrogationes refpoiifionum con(ttntiam,& pro fi- 
denottra ad populum orationej,quamquc apud ludices interri- 
tus lemper altiterit.ckKjciis, & difputans etiam in ipfis tribuna- 
libus,vfque his, qui pcrfccutione titubauerant exhortationibus 
fujs ad eonfurgendum dcxteram dcdcrit , & in carcere pofitus, 
qualker ingrcffis ad fc fratribus aiumos ad tolcranriam marty- 
rij i obpratiorit,q uofvc 4t ipfc £ tnartyrio pertulcrit cruciatus, 
Tt qui fit dauis affixus > & ardenti rogo fuperpofitus,& vt in his 
.bcatumfaccret finem, fi quis vultplenius (cire.ex iUa,qux a no 
bis de antiquis martyribns. feriptura compofita ett plenius di- 
fcet.Poft hoc etia.ra ajioium apud Pergamum AGj vrbem mar 
tyutm geftarcfcruntur, Caroi cuiu(3aro,& Papyri;,& Agotoni 
cx optimx fxmina: aliarumq;: muItarUm , quas pro beatis eon- 
feflionibus martyrio coronatat ilmt.Cum quibus,& vir mitabi- 
lis de quo fiiperius fccjm.us mcntionetu Iuftinus , cum fccundo 
iam librum pip rcligionis.noftia; defcnfioneconfcriptum tepo- 
. ris illius iudicibus obtulill'ct,remuncrationem linguat fidelis,& 
«ruditas martyrij munus accepir, quodam Pbilolopho crefcen- 
te nominc Cane tairi.pro cQuteflionc, quam moribus, dolos vi- 
rpintidiaiquetendente,quopiam.quidem farpe cumeodifpu- 
tans auditoribus medi)s non fblum obtinucrat eum, verurh, & 
vehementius veritatcfibifiiifl-aganxeconfudeiat. Hicronymus 
<le illuftribus viris. Cum ergoip vrbe Roma diatribas haberct 
ad eundem Cinicum, qui aduetfum Chriftianos blalj>hemabat 
redarguens gulofum, & morris timidum, luxuna:^ue,& libidi- 
num (ccutorcm.ad cxtre^mum ftudio cius,& infidijs acculatus, 
a Chrillianus eflct, pro Chrifto fanguinem fudit. E ufebiiw li- 
. bro 4. Idem quoque 'Ipftiuus priuiquam proprium dcfiidarer, 
aliorirni,qui JMte £emart,yte$ extiterunt defcribcns agones , & 
cgo inquit (pci o me ab aliquo horum,quibus pro vcriute obfti 
ti mfidias cfle palliiriim, . 
. De Perficvtione LugAunmfis. & Vitntunfts Eultfitrum. 

c*p. ; . xcviii. 

HVgo vbi fupra. Hatc quoque perfecutio dtiriftima Lugdu- 
ticnfcm atquc Viennen/em vrbcs nobilifliraas Galliarum, 
quas prascipiti lapfu Rhodanits pr<;terfluit,fiibintrauit. Vndc Fo 
tmus egrcgius Epifcopus Lugdunenfis , & Iuftinus Viennenfis 
. io eifdcm vrbibus martytizari funt cum multis alijs. Eufebius 
Iibro quinto.Prsccipue autcm milites perurgebant tanctum no- 
niinc quendam Diaconum Viennenfcm, & Maturun>,Neophi- 
tum quidem , (cd m fide , & paticntia robuftiffimum . Scd & 
Aculum Pergamcum duem.qui columna,& fundainentum Ec 
defia; npftrxin omnibus fuit,& Blandinam per quam Chriftus 
cftcndi t,quia ea,q uz apud homiiies defpefta funt,& in cpntem 
ptu habcntur , in magna glpria apud Deum ducuntur. Et quia 
charitas ca,qu<; fragilia funt per naturam,per gratiam fecit efle 
firmiflima . Cum eniin npspmnes de ca trepiciaremus , fed & 
ipfacius carnalis Domina, qua* erat vna ex numero martyrum 
vertei ctur.ne fbrtc Blandina ccederet in tormen tis,& pro debi- 
litate corporis vix ad prima: confeflionis tormenta fufhccrct,ta 
U tplqtaoti* vittutc fiimata cft, vt rcfolucrctur prius,& conci- 



dercnt carnifvcum mamts', qui fibi pro contentiofa iudicis ani- 
mofiutcinijcere fiicccdebant.Deniq; a prima lucc,vfque ad ve 
ipcram tormcnta (einpcr innouantes ad vltimum vidos fe proft 
tentur ftupentcs quomodo in ea ipiritus permar>eret,cum nihil 
in illacx corporis fupplicio re(e<liflct.Sed illa vcre bcata.vt poft 
modum nobis difleruit,ipfa quotiens vocc confcffioncm cmifi t, 
& Chriitiana fum prodamauit,tPtiens nou* viics corpori rcd- 
debant,& taquam ablutis pcr confeflioncm doloribus, & inftaji 
rahanir reccntior ad agones.Diaconus quoque Sanftus nomine 
ctiam ipfc fupraquam^dicipoteft , & lupra quam fas eft natu- 
ra ferre^icrius infiftentibus miniftris Dxmpnum, q» aliquid ab 
«o elicere poflent cpnfcflionis illicitx,npua pornarum gencra p - 
tulit.&qux longe fubftanriam humanx cpnditionis cxccderct. 
At ille vir Dep plenus intantum cntdelitates eprum irrifit, & fe 
,rinam in quxftione fzuidam, vtnunquam dignatus fit.vcl quis 
eflet gcnerc , vel domo.vcl patria , vel nomen faltcm eis fatcri. 
Sed <Tc his fingulis intcrrogatus,nihil aliud in «mnibus tormen 
tis nifi Chriftianum fe cflc refpondit.Hoc inquit mihi nomen, 
hoc gcnus,hic patria. Aliud inquit omnino nihil fum,qua Chri 
ftianus,vnde & incredibilis cos agitabatinfania,<j> tantis pa-na.- 
■ rum generibus confiimptis.cxtorquere ci nc profcffionem qui- 
dem proprij vpcabuli potuiflcnt. Ad vltimum cadcntes laminas 
xris,&ferri crga ingumis loca,& dclicatioraquxquc membro- 
rum inftauratis igmbus adhibcbat.Ex quo canics quidem cius 
adufteigru defiuebant . Ipfcverp pcrmanebatimmobilisincoa 
cuffus , mtrepidus cceleftibus gtcrnilq; fbntibns, qni proccdunt 
dc ventrclcfii humanasin fc temperans flammas.Vcruntamcn 
'membrispmnibus martyr crat,& totp cprppre vnfi vulmu hor- 
rebat.Perjjtin co humanx fonnx agnitio, & nonfolum quis ef 
fct, fcd ctiam quid eflet tormentorum crudelius , nc cogiiofd 
.poflct abftulerat.Chriftus umcn in eofolusper martyrij glona 
. cognofccbatur. Sed artifices fcdei um nequaquam martyns ern 
-bijere virtutem.Poftpaucos etenim dies conndcrantes,cj> fi ui- 
mentibus adhuc vulneribus^qux indisnarentur etiam ad raol- 
liflimum manus u£tum,tormenta rurfus infcrrcnt,& denuo me 
bra iam putrefacta vexarent, vnutn c duobus ibre, aut iu fua eii 
impiewtisiura ceflutum.Autfi'in tormetis anima potui(let,ter 
rorem crudeliutis,& mctum cxtcris intcntandam,fcd hoc-lon 
ge coBtra.quam impij cogiuuerant ceflit.Nam, quod vix crcdi 
ab infiddibus potc-ft reftitutum cft in primam fpecicm corpus j> 
fccunda t«rmcnta,& pffifia mcmbroium,qux abftulcrat prima 
,crudeh{as, fccunda,reparauit,iu vt iteraca ftipplicia non ei iam 
pcenam contulcriht,fcd medelam-Scd & Blandina«quam paulo 
aote commemoraujmus fimili exemplo ad fccunda liipplicia re 
uocatur. Qux cuin fcmiuiua pxni, & in mprris quodam ccnfi- 
njo pofiu neratis fuilTct pt|lflita crudatibus,velut e (bmno quo- 
dam fiibito euigilans, in meinoriam futurx beacitudiuis venit, 
& voce conftanti lanquam d.c cxcclfo,& editoconcionaretur ad 
. pppulum,& ait.Mukum crratisb viri,cj»puutisinfaiHum vifce 
. ribus vefci cos , qui uec multorum animalium carnibus vtuo- 
tur . Et fic in confeflippe perdurans, iterum numerp martyiuu» 
confcdata rctruditur. 

ftJJitfimttorumFotim&ficiortmeius. C*p. XCIX. 

BEaiusautem FotiDU^Lugdunenfium Epifcopns,cum nona- 
gcnano maior efletxtatc,& corpore.vtpotc illius eui inuali 
dus cx tcra pxjie ia mortuus Iblo marty ri j amorc viuebat, 
ducitur ad tribunalia, p>itiu$ defertur fcnio, & Janguorc rclblu- 
tus.Cuius ad hoc ala folum lertiabatur,vt Chtiftus pcr eu ma- 
gnifititius in fragili corpore triumpharet. Sutuitut interea fe- 
niot cu.tribunalibus,impix plebis vndiq; clamor attollit.ur, huc 
ipfum cfle infbnant Chriftum. Cum vcrb a Prxfide mterroga- 
tusquis nam cliet Chriftianorum Deas,rndit. Si dignus fucrit 
fcies. Hic verb cunftos velut rabies immcufi cuiufdam . furoris 
inuafit,iu vtqui prope aftabant, alij pugnis , alij calcibus fubi- 
gerent fenem,ncc xtati.ncc grauitati aliquid rcuercntix dcfe- 
rentes.Illi verb qui longius crant quicquid fuccntibus rcli venif 
fet in manus eminus iaciebat , iu vt vnufquifq; fummifibi effe 
delifti ducerct, vbi aliquid in eo fceleris non intuliflet . In hoc 
etenim vindicandos Deos fuosefle crcdebant.Qiiem cum fcmi 
necemproieciflentin carcerem, incontaminatum paulppoft fpi- 
ritum reddidit.Dcniq; Matwnj$,& Sancius,ac Blaodina,& At- 
talus in illis dicbus innumeris millibus gcntium diuerfartim ad 
fpecuculum congregatis ftatuunturin medio arenx.Et rurfum 
Maturus cum Sando, quafi nihil prjus gcftum fuiflet,ad oinnia 
tormentoi um,& vetberum genera rcnouantut, ceruntibus om 
nimodisadueriarij$,quatenus eorum paticntiam frangerent, 8c 
ab ipfb, vt iu dicam vertice cpronas eorum diripcrcnt , iofanis 
populi vocibus inftigati . Sed illis eo magis animps roborabat 
Ipes vicinx ia glorix,qua fibiianuam^; iiunu cootingcre,& ccj 
treftare dcxtcris vidcbajjtur . Cumcjucad fuppUdorum genci 

ra, 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuj 



n '&fpeflacu!a pene iam ternpus fuiffet aflumptum, nec rao- 
oeri-a fententia vllatenus valuifTent.cura etiara felle. ferrea; iu 
fcr pofiti,confumptam vetbcribus carnem ignis fubrainiftra 
tusexuretet,ad vltimum infacigabilesmattyrura fpirims.fer 
zo caeGs ccruicibus cffugat uncBlandina vero rcligata ad ftipi 
tcm,atqueinmodumcrucisdrfterj[a, beftiis pabulura praepa- 
xatur.Quas tamen in ligno pendens vultu interrico,& fatis las 
to orationem fundebat ad Dominum.Sed cum nulla ei beftiis 
corpns eius audetet attingere,de ligno , rurfos reuocatur ad 
carccrem.aliis adhuc agonibus prajparanda. Attalos quoquc_» 
populi vocibus poftulatur. Erat enim valde nobilis , &quod 
cundis nobilius eft,vit optimae confcientiat, & in fide Chrifti 

J>cr omnia ezercitia fcmper marcyr.Curoque circumaclus fiiif 
iet in arophireatto, titulo fe pnecedente,in quo fcriptum erat 
Attalus Chriftianus.fremere in eum vulgi infanientcs furor ve 
Jiementios ccepit.Rurfus itaquc furor, rurfum pcenz, rutfum 
xormenta praeparantur . Et u qui fotte Romani cioes teperct 
«unt, hos plecti capite deercuit,cxteros vero beftiis tradi . 
faffio fmiltrum Altxandri,& Attali. C*p. C. 

IGitur curaerga fupradidtos quaeftio haberetur, Alcxander 
quidara genere Friz Medicus difciplina vir religiofus , 8c 
*rudens,& ritae.ac morunt probitate cunclis charus acceptuf 
<|ue,amore Dei c5citatus,cum afliftetet tribunati nutibus hor 
tabatur.ira vt omnibus, qui aftabant palam quid animo gere 
ret fieret.Cumque id populi notauificnt.indignantes mazirae 
pro his qui quod prius uegauerant rcdiuiua nunc confeflio- 
zk renocabant . Clamabant aduerfum Alexandrum hocipfo 
inftigante committi. Qut iuffus a Pratfide in medium ftarai, 
&quis eflet inteitogacus,Chriftianum fc effe libera profcflio 
ne teftacur. Quem continuo prapatandum beftiis condemna- 
nit.Et poftera die firnul cum Attalo producitur, qnem contra 
praeceptom Caefatis gratificari populis roIens,etiam ipfom be 
ttiis tradi iuffit . Sed cum ferarum nulla fandtorum corpora' 
contigiffet , omnibus eos verberum caeterarumque pcenarum 
fupplicijs cruciatos , ad vltimnm in coofpecta populi in mc- 
dio arenaziugulaji iubet,beato Alesandto in omnibus quat 
perpcfluseftpcenis, ne vnum quidem piotcrcnte fermonem, 
ied ab initio vfque ad finem intra femetipfum fempeccum-, 
Deo loqucnte,& in laudibus,& prxcibus permanentc.Artalus 
vero cum prunis fubterieccis in felia fcrrea torrctetor.Cumq; 
nidoraduftat carnis ad nates, &.ora infpeclantis populi per- 
fcrretur,voce magna ezdamatad plebera. Ecce hercefthomi 
nescommedere,qo6d vos facitis. Quid a nobis veluroccuhfi 
iacinus quaeritis, qcf vos aperta luee committiris . Nos enim 
neqiie commedimus homines.ncqne aliud quid mali egimos. 
£t cum rnterrogarctur quodnomcn habct Deus, refpondir. 
Qui plaresfunt nominibus difcernuntur , qui vnus cft, non 
indiget nomine_> . 

Xtfio fmnBorum Ptntici,£r Bljmdin*. ■ Cnp. C T. 

POft noui/fimo Ianuarii die Blandma rurfum indncitur 
cum Pontico annorum fere ly.pucro.quioue, & impioru 
cruciatibus iuffi funt fcmper-aftare,q> magis caetcrorum vi 
dentes fupplicia terrerentur. Scatunntur ergoin mcdio, & iu- 
bentut turate per Deos.Illi vero econtrario nullos eflc aicbat 
iftos pcr quos iurarc cogcrcn tur. Cumq; aliis q plurirais ver- 
bis cxprobfarent gentium Deos,infanire magisin eosccepit 
vopult multitudo , ncque teneram pneri attatem, neq; fexurn 
foermn* miferantcs.fed peromnia cormerorum gcncraqua- 
£ quodara eos circulo peragcntes.nihil deeflc pe,nis patieban 
tarqoddcrudelitas inueniflecTunc Ponticus raazimum pa- 
tienti* robur materna exhorcarione fufcipiens, & perfeueras 
in confcffionc vera fideiimpollucum fpiritum reddidir. Bea- 
tavero Blandtna vlcima omaium,reIut oroniuro nobilisma- 
ter,praemiflbs ad martyrij coronam filios, infequi iam fecura 
feftinat,exultans,& ouans vclut ad thalamum fponfi inuita- 
ta,& ad nupnaie conutuium. Ex quo fiebat, vtin verberibus 
tripudiaret, & craticuiis ezufta gauderet,ac tam hilaris vide- 
xetur,& Jasta.quafi inter dapes regias accubaret . Poft hoc ad 
bcflias traditur, fcd ab his intacla petdurat. Inde etiam aliud 
cxcogitaturcrudelitar.it genus.vt rheti conftri&a cbijcerccur 
Tauro fcrociter inftigatb. A quo cu fuiflct innumeris iclibus 
lacefsita,& toto areoaeambira iadata,nihli penitus laedif, fed 
fcrmaocbat latto.rt fcmper,vulcu,mcnte conftanti,fpeipfa,& 
animi praefiimptionc cum Chtifto colloquens. Ad vltirnum 
iuguiari gladio iubet 1 , ftopcntibus etiam impiis,& diccntib.qj 
nonquara fuerit fcemiAa,quz tanta,ac talia ferre potuiffet . 
.J>tmmisJituiti»G*ntiliut»itt Cbriflisatt~ 
Cap. CU. 

SEd nec fic quidem faciccacem aliquam capere crudelitas 
qoioit. Antiqnietaaitnfcrpentis virulcsftia,caacimi fcri^ 
- —i Speeuiiun Hiftoriale • 



137 



ac barbaxi mores manfuefcere nefdebant. Ez ipfa quippe fan- 
clorum paticntia.fxuiotis contentionis rabies accendcbatur, 
& velut pudorequodam fatigabatur. Igitur inaudito faeuiciat 

fenct e.eotum qui necabantor in carcete corpora cambus iu- 
ebancur, ezponi, adhibita fimul cuftodia die ne&uquc, ue_> 
quis collcdas reliquas humanitatis inraitu traderet fepulture> 
Sed fi quid forte.vcl beftiis, vel igni reliquom ez marty ram_» 
cotporibus fuerat.ipfa cum trpncis fuis capita punitotum in- 
fepulta per cuftodias militum fetuabantut , & quasrebatur fi 
quid vltra pofsit humana crudelitas,etiam- in eos qui iam vi- 
tc, huius limen ezceffeiant.Ezultabant tamen gentiles magof 
ficantes (imulacra fua. Quprum virtute datam in illos rindi- 
flara dicebant . Icaque attente & follicite cut abant ne dare- 
tur extremis ofsibus fepultura . Poft aliquot autem dies cum 
nullam fepcliendi gratiam pizftitiflent, incenfa ofla marcy. 
> rum,& in fauillam redadta,cum reliquo terrae pulucre in Rho 
daoum fluuium difperfere,ne rfquam eorum reliquiae tcfide- 
zent. Quafi veto hxc agentes Deuro vinccrent , & ficut dice- 
bant,(pcm eis per hoc refurre&ionis adimetent . Sperates e- 
nim aiebanc de fepulchris quandoque fe cfle reforrecluros, ic- 
circo noua nefcio qua perfuadente fibi fuperftitiooe , laeti fe_> 
tormentis mortique fubiiciunt. Nunc videamus fi tefurgent, 
& fi poceft eis adcflc Dcus eeram , & cripcre eos de mambus 
noftrts . Tanta enim erat in eis humilitas , vt cum rebus ipfis 
eflent mart yres.nominis tamen iadantiam fugerent . Apud 
gentiles vero cum omni fiducia fubfiftebant,nobilttatem ani- 
mas per contemptum iniuriae,& fupplicioram pacien tiaro de- 
saonftrances. Eranr ergo inter fratrcs humiles, rater perfecu- 
tores elati. Suis mites,aduerfariis tcrribilcs ,Chrifto fubieCti, 
Diabolo etecli. Humiliabancfe fub potetitifsima manu Dei, 
perqucn nunc fublimius eza'uti Xunt. 

tsjfi» fnnSt ToelicitMit cum fepttm filut fuis. 
C»p. CIIJ. 

EX geftis feptem fracrum. Tcmporibus Antonint Impera 
torrs Fcelicitas iliuftris fcemina cum feptemfiliis fms 
Chriftianifsimis tenta cft , quc in viduitate petraanens , Deo 
fuam fouerat caftitatem. Et die , noducjue orationi vacans, 
magnam dc fe ardificationem caftis inentibusdabat. Hacita- 
quoPontificestcmplorumaccufaueruntapud Auguftum diccn 
tes. Coutra falutem nofttam hzc mulier vidua cum filiit fuif 
Dijs noftris infultat. Quae fi 06 venerata fuetit Deos, fciat ve- 
fttapictas cos ficitafci, vtpcnitus placatt non poffint. Tunc 
Imperator iniunzit Prarfecto vrbis Publio, vt eam corapelle- 
set cum filiis,Dcotum fuorum iras facrifictis raitigate.Poblius 
kaque iufliteam priuatim adduci,& blaodo colloquio ad fa- 
ctincium cam prouocans,minabacur pcenarum interitum.Cni 
Fcelicitas dizit.N:c blandimentis tuis refolui poteto, ncc tcr- 
roribus tuis frangi . Habeo enira fpiricumfandum , qui me_> 
non permittic a Diabolo vinci. Et ideo fecura fum , q, te viua 
iuperabo.Ec ft interfcdla fucro, melius te vincam occifa. Pu- 
blras dizit Mifera fi tibi fuaue eft moti,vel filios tuos fac viue 
re.|Fcelicitas tefpondic Viuent filii mei, fi non facrificauerinc 
Idoiis.Si rero tantum fcelus adraiferint.in astetnum ibuht in- 
cendium. Alia itaqucdicfedensinfoto Marcis,iufsitcamad< 
duci cum filiis fuis , cui & dixir.Miferere filiis rais iunenibus 
bonis,& flotc primas iuuentutis flot entibus. Refpondic fceli- 
citas.Mifericordia tua impietas eft,& ezhortatio tuacrudeJi- 
tas.Et c6uetfa ad filios fuos dixit. Vid ete filij ccjum , & furfiirn 
afpicire.Ibi vos expeilat Chrictas cum fauclis fuis. Pugnatc» 
pro animabus veftris,& fideles vos exhibctein amore Chtifti. 
Aodieos h(c Publius,iufsit eam alapis cardi.dieens.Audes prae 
fente me ifta monitadare,vcDnorum noftrorum ftatuta con- 
temnant. Tuc vocat ptimum fllium eius nomine Ianuariom, 
& iniinita illi ptomitcebat bona ptaefencia, & maia vetberum 
comminatus eftfi facrificare Idolis contempfifTec Ianuarius 
rcfpoadic Stulta foades. Nam fapicntia Domini meconfer- 
uac,& faciet me omnia basc fupetare.Stacim iufsit eum iudcx 
virgis caedi, & in carcercm recipi. Secundom vcro filium eiut 
Fothcem adduci. TcrtioquoquerertiumnominePhilippum. 
Quarto Silnanum; Quinto Alexandrum. Sexto Vitalem. Se- 
ptimo Marcialem. Sicque fingulis figillatim interrogatis , ac 
fiognlorum auditis fidelibus refponfis , omnia eorum gefta 
fcripca per ordinem AritonSno ingefsit. Qu^i mifit eos per va- 
tibs iudicesiVt vanis fuppliciis Jamarcntur . £ z quibus Iudex 
vnus fratrem primum plntnbatis occidit . Alrerfccundum_/, 
& tettium/uftibus maciauit. Ahus quartum prarcipitio in- 
teremit . AJter quintum, & fcxtum, ac feptimum capicalerru 
fejuectiam fubite feciti Macrem quoque carum capicetrun- 
caunUtsjt. Etfjcewratijsfupplicijsintercmir.. . 

Tomus Quarcus. S t*fsi» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vinccntij. 



f*ffitf*niTtPtnti**i. C*p. CIIII. 

EX geftis eins.Paflus cft ctiam San&us Poncianns in eioi 
catc Spoletina Gib iudice Fabiano, qui ab Antonino Im- 
peiatore illuc direclus, ei fibi prxfenuto ait. Q^tis vocarisr 
Qai telpondit. Quoda parencibat raeit mibi nomen im- 
pofitam eft Ponctanuf vocor , maiut aucem nomen Chri- 
ftiaouj. Curoque Fabiaous ei fuaderc niterctur, vtDiis fa- 
crificarcr , & iUe nullatcous aojefccret , fed cum potiut du te 
increparetiuujtcu fpoliari,& virgis casdi doneclanguis cius 
»t fluoiotin terra manaret.Iade pparatts carbonibus,duo ia- 
dicia propotuic ei dieeot. Aut thura in carbonibus iftit poue, 
»ut nudit pedibus fiiper eot ambula.Qui fignum cracis fibi in 
froote facicos/upcr carbonct nudis pedib.arabulareccepit di 
«cnt.Ecce «go in nomine Chri ambulo fup carbones, tu mit< 
te fi potet in nole Iouis mi manutua in aqua calidam,& libe 
m tcTiic itaros iudex iuftlt eculeu pparart, & vnctnot ferre- 
ot fieri eaovcji ibi fiifpendi.Quib.uctis miniftri dcficiences cU 
mabant.ye nobij.qitia magis torqmur,q* irte deteftabilit.Ma- 
xwt nrat defcccruot, & vncini fra&i funt.Tftc ludex iuflit ett 
jn imocarcertt claudi.& poft hocin Amphiteatro duei.duof- 
quedjros Leoaes ad eum comrniouendura dimitti . Sed du 
jjlcoroaem coplcflet, Leones com rugitu veniencet, vt vide» 
rant cfi ita manfaeti facti funt.n iticiinantes capita fua adora 
xenteam.Qnpd videns ols ppfs exclamauit.Magons eft Deut 
Cbrjftianorum. Diraittatur unctui Dei. Tunc Fabianut vi. 
dens feditionem in populoficri , iuflit eum iterum in carce- 
rem trudi , vbi Angelica vifitacione meruit conforuri , po- 
fteaejoe plurabo feruence perfufus , undemgladio pcrcufluf 
Cft\r4. kal. Febroarij. 

P*ffitf**8iPltctUiP*tri. C*p. CV . 

EX geftis eios.Teporib.quoq; Antonini paflus eft S. Puer 
Flocellus fub Valtriano Prarfide:na cum Chriftianos in 
fide conforuret dicens. Nolite timere eos, qoi occidunt 
corput &c.Teotos a Praefide iuflus eft in eculeo fufpendi,& vc 
hementcr flagelUti, deindetn carccrf cum Leone dcnoradut 
mitti.fed illo oritCfLco cecidit.cc mortuus eft. Apparuerutcjj 
ibi candeiabu feptem lucidiftima cum odore incenfi , 8c cfca 
Dnirefe&nJcft.Audicoshocquidamdeciuiure,qui habcbat 
filiu c*cu,furdum,& rautu,intcllexit eflc apud cu gfam Dci, 
& vcnicni ad hoftia carcerit.rogauit com cu lacht ymis.vt jg- 
pucro orarct,qoi ait.Crede in com.in quf Chfiam crcduncec 
ianabitur.Tunc ille fe credcte confeflus eft, & oranre Flofcu- 
Jo.puet fanatot eft.Appitores aut a Ptzfidc miffi ad carccrero, 
Vt viderent fi a Leone Flofculusdcaoratos fuiflet.viderunc lu- 
mmaria.at Leone mortoum,& andieront fan&u pfallentem. 
Q3 cu ienunpiaflentPr*fidi ait.O Flocclle § pualcnt malcfi- 
cia tua.E t pccpit rogu tnagnu cxtta ctuiute ficri, turocj; ctc. 
mandu ducj.Qui cum praret ,facla eft.vox de ccelo tototcans 
eu.propeuqtib.ergo eis ad igni fcmp ab Angelo deateto fan 
tlus Dei protcgebafEtcO jpie&ot in medio ignis taceietjlli- 
cotempcftas valida de ccelo veuicns igne exnuxit .ipfumque 
Angelut illatfum abigne liberaoit. Poft hoc vocatus Malrfi- 
cusin palmit & Iingua eius clauot confixit Taodem Impera 
tori pratfentatus Antonino, veftibus fpoiiatus , & ftola iinca 
indittos/oiasin plaream tradus eft if. Kai.Ociabtit; 
PmJio /4*84 tr*x$4it virginu. C*p. C V I. 

EXgcftis ems. Virgo afit venerabihs Praxedes habitaoit in 
titulo fupradiAo, afflicla pj? tunfitum Germanz Puden- 
tianf ,ad 5 multi nobiles Cnpftiaoi vemebant, & cdfolabaot* 
ca vna cu S.Pio cpo, Vcoicbat qnoq; ad ea Getmanus nr N o< 
uatut,qui eft fratcr nf in Doo.ec cdfolabafca.cc maltos pau- 

5eresChriftianot donis futt rehcicbar, & miniftrabacolb. de 
acolutib.fuis in honorem virgmrs S. Praxedit,rogans,6t pe 
tcnf ab ea.vt ofontb.cms iodnlgcntiaa Dfiomerertt* Quie- 
tiani no« ftefjnter cum bcariflimo pio epo ad a'ure Dni com 
memotabat.Poft annum vcro,8t dicf tS.argntudine dctentut 
jpfe Nouatus abfcns cnt a confpedu virginis B.Praxcdis.Pio 
ufit epo rogitante dc ofb. Cbriftianit , vni cum virgine Praxe- 
de requirtnir Nouam* vjr Dei. Et dum auditure rurflct, quia 
jtgr itodjne detinercCcontriftati fumut ocs.fadtaq; conftuutio 
ne tio&e vn» cum epo Pio tc virgme Dei Praxede preximuf 
■d enm,Hoc cnm audiflct Nouatut,o6s.f.fimul c6gratot ad fe 
Tcoifle gtas ccepit aeere Dco.quia meruit a faodts cnm dcuo 
tionc *lfitari, oiq; lua fubftantia dcre|ic>a 1 j.die tranfiuit fi- 
delj* ad Dnm.Facta aut pfecutione,virgo Dci Pra» edcs fetue» 
Jpirirufijnfto,multo$ Cbnftianot occuitauit in ritulo,quem S, 
Pius in cermis Nouart eonftituetac , iu quo loco , & Qaptifte- 
«uro confccrtucrai.IJlie ergo eoc occulutos,& cibo pafcebat, 
& verbo fpirituflancli.Tunc diuolgatum eft, Antonino Im po 
latori cp conocntua ficrct in titulo Praxcdif, Qui mittcM tc< 



auit mnlcos. Intcr quosetiam tenuit Summuntam pretbyte» 
rum.cura aliit it quos fioe iorerrogatione gladio pontri pce- 
pit in eodcm titolo.Quotnm corpora ooftu B.Praxedes colli* 
git, lc fepeliuitincemctcrio Ptilcille fubdie 7. Kal. lanuai/. 
Tonc afflictio ne conftrincla B.Praxedes ingemuit, & orauic 
ad Dfim vt tunfiretex hocmuodo,Cuius ofones & lachrimat 
ad Dnm lefum Chtiftum Pueneru«t.Peracut afit jj.dieb.poft 
occem fupradidorom fandorfi, 8c corona, migrauit ad Drira 
vireo fanda.n.kal.AuguftLCuiutcorpuf egoPaftor ptesbf 
terfcpeliui inxu patrem fuum in casmeterio Pnfrillx via fala 
tia,vbi hodicflorcntorationes fanAoruiro. 

Paffi* Stm&orum ViS»ris,& Cirtiu. C*f. C V 1 1. 

EXgeftit eorum. San&ut eciam vidor milesa Cilicia tern» 
poribus Antonini, cum in colpcctu Sebaftiani docit Chri 
fti militem fc efte diceret , & Idolit facrificare renaiflet, iuflie 
dux ciut digitos cooftingi, & neruot eius euelli, quoufq; de 
cate eius exirent llloqjgratiat agente,& in fide permanente, 
CSmotut Iudeziufsit eum in caminom ardeotem mitti. Sed! 
illo orante,ignit eom non tctigit.neq, fiimus Et poft triduum 
inuentot eft viuus.Tuncduxfccit venenum cofici mortiferu» 
8t dati ci a Malefico , vt ederet cx eo. At ille manducauic, tc 
nihiJ mali fenfit. Tunc maleficuf alia peiora venena obiulit. 
Et cum ille manducaflet,& nihil mali fenftflet, Maleficat oct 
librot fuot combafsir.rcbufq; fuis renuncians in Chriftu cre» 
didit. Iterum Viclor commonitos, cum facrificare nollet, Iu- 
dex iuffit neraot acorporc eiuseuclli,deinde in pudendis ei* 
oleum bnlticns mitti.Iterum quoqt illi fufoenfo lapidec can- 
dentet applicari,& ad latera eius ponj. At illc nihtl dolorit fen - 
fit,fcd a Deo confortarus eft.Iratos ergo iodex iufsit acctO,ec 
calcem fimul mifceri, & in etut gutture dari Poft hoc oculoc 
etut euelli. At illo diccntcNoIi mihi parcere,paraius fum 01« 
toimenta tua toIeuie,iufsit eum capite deorfum per triduuna 
fufpendi, quoufq; fanguis denaribut eiut ftillaret in tcrram. 
Militct ergo vencrunt poft criduum, vt viderent fi adhuc viue 
xct, & videntes eum caeci facci funt , fed ftatim orante fanclo 
mattyre illuminati fiint. Qm cD ad ducem rediflenc, & ei ota. 
inrimaflent,iufsiteum excoriarj.Tunc vzot cuiufdam militif 
nomine Coronaaetatisannorura circiter i<.exclamauir. Bca- 
tus ct Viftor , & beata opeu tua , fufceptum eft facrificium 
tuum ficttt Ucrificium Abel , quod obtulifti Domino in fin- 
ccriute raencis luat . Cum harc , & alia plura loqueretur 
addidit. Ecce vidco duas coronas dc ccelo venientes roanibuf 
Angeioram deferri. Ex quibat dabuf tibi maior,mihiaut bre* 
uiocSed & fi vatinfirmum fam; fpcrotn in Rcgem Chriftu, 
cp habeam h*reditat£ cum fortibus . Hajc cum audiflet Dus 
iofli t eam vocari ad fc & facrificarcAt illa rcfpondtcEgo co- 
rona dicor, & queris carorram mearo perdere.Cumqi nollee 
acquiefccre,iuflicdux milicibus duas palmas ad inmccm incli 
narc,illic4; beacam cotooam vtnofq; pactibot ligan,ac fubi- 
to dimitti. Qui vt fubito dimifcrunt atbores dimfa eft beat/t 
Cotooa induasparcet , ficque martyrium fuum confidentec 
impleuit. Viclori autem Dux caput praefcidi inffif Quod cu 
ficrct fangutt,& lac de collo cius cxiuit. Multi ergo miracul* 
Vidrrunt,mul(ique crcdiderunt. 

P*JP » f*ntli Contirdij. C*p. CVIll. 

EX geftit cius.Snb Antonino quoq; paflus cft fanftus Co» 
cordtas. HicRomasnobilifamiliaottusfuit patre Con- 
cordiano, qui cum in fcripturis facrtt erudiuit, & a fan« 
&o PioPapa Subdiaconum ordinari fecit.Hii itaq;.f.pater,&: 
filiusitiuiuis,& orationib.atq;cleemofynisiugitcrvacabanc, 
& a Dno pecebanr.vt rabicm Impcratotis euadctc poflcncPor 
ro fibus a patre acccpta licetia.ad fancxum Euthiccm, qui tttc 
morabaiur in pdiolo fuo via lalaria perexit. A quo cum ma* 

fno gaudio,& gntiarum aerionefufceptuf,cum eo fimul ha 
itauit.Illic ergo cum ieiuniis & orarionib. infifterent , multi 
variis vexati langnoribus ad eos vcniebant. Quot illi ountet) 
in nomine Dm leiu Chrifti fanabant. Tunc audient cotft fa- 
mam Torquatus Comes Tufciar,qtii tunc habitabat in Spo- 
lctana ciuitate.mittcns acccrfiuit S.Concordium,& att ad cft. 
Quis vocatislllle refpondit.Chriftianus furo. Dixit ei comes. 
Dc nomioe tuo requiro,non de Chrifto tuo.Sacrifica Diis im- 
rnortalibus,& efto nofter amicus.Ego quoqj Dno meo Impe- 
rarori fuggeram,vc faciatte facerdotem Deoram. Atille.Tu» 
inquit.magit Dno IefuChfo facrifica,vt poflit euaderecotmS 
ta.Na fi non fccerit ,tu & Dii tui in zternu ardebitis. Tiic Co 
rnes iuflit efi madari fuftib.& in cuftodia publica claudi. No- 
cte aut vcnit ad cu B.Euthices cQ B.Antiroo epo,<| ctat amic* 
coinitis, & rogauetun t comitS,vr eum fibt iuberct concedere 
paucis diebus.Qui conreffit eum beato Anttrao,multifq; dic» 
pus habiuuic cum co. Qucm cciam confccnuit prcsbytetuaa 

UO' 



Digitized by 



Google 



Libcr Decimlitfi 



I r 



' cetnpoK oppottuno. Et experun t ambo orationibos vacare. 
Poftea mifit Coraes,& tulit eom.dixitq; ei.Quid tra&afti cinaa 
falutcm tuam.Qui rndit.ialu» mca Chriftuseft.cui quotidiej 
offero facrificmm laudis.To vero & Dei tui in infcrno arde- 
bitis.Tunc mffit cum in eculeo fufpendi. Ille vero alacri vul- 
tn gloriticabat Dcura.Dizit ei Comes. Sacrifica loui magno. 
Cui illc. Non facrificabo,inquit, Japidi furdo, & moto,qnia 
Iefum Chriftum Diim habeo cui feruit anima mea.Iratos Co- 
rnes iuffit eum in ima carceris mcludi,& in collo ac mauibus 
cius ferrum mittt.millumq; ad cum ingredi.vt fame deficerec. 
At illo gratias agente Deo AngelnsDni roedia nocte appa- 
» uit dicens ei.Nolitc rimere, quia ego tecom fum, & virilirer 
«ge. Pofttres dies mifit ad eum Coraesduos fatelliccs fuos,vt 
•ut facrificarct, aut capitalem fcntcntiam fubiret.Qoibns au- 
ditis beatus Concordius Deo gratias agens , ipfuroq; glorifi- 
cansexpuitinfaciem Iouis. Tuncvnus exeiseuaginansgla- 
dium caput cias>ampotauit,& in confefEone Dfii fpiritum e- 
snifit.Duo vero elerici,& quidara religiofi viri venientcs tnle- 
xnnccorpus eius» & pofuerunt no Ionge a ciuitate Spoletana, 
vbi aqux multx emanant . In quo loco pt xcibus beati Con- 
eordii marty ris,prtftan tc eo pro cuius nomine paflas eft cxci 
illnminantur.infirmi fanantur, darmones cxpclluatur. Huius 
natalis d ies celebraror kal. Ianuarij . 

I»ffi»f*n8iM»rt*lli. Cmf. CIX. 

EXgeftiseios. Cura vcroLugduni fan&us FotinosEpos 
cum aliisaS.coroprehenfu* eflct,& j o.animx Deum c6* 
'fitentrs in vnu carcere retrufx effcnt-Ex his Marccllus,lc Va 
lerianus nocxeab Angeloeuocati pariter, ac foluti.Alter eo- 
xura Seqoanorum , & alter Edoorom prouincias peticrunr. 
Itaqueteftis DeiMarcclIus ad prophanum cooiu um inuita- 
tus,& haius epulas erroreprophano pollutas execratus, con- 
tiiuasobiurgandospotioscredidicq vitandos.Etcnm feChri 
ftianum incerrogacus fiducialitcr prodidiflct,nouis aftkiendu, 
cruciatibus prorinus fxuiPrzfidis decreuit impcrium.Sic er- 
go cnm vinculis elatus , in arborem per diflidenres ramos ia 
omni tempore laqueis impofitis tenderetur , & membroroirw 
compage diftricSa , extenti artus aftrifti nexibos difinngeren- 
tur vetoftum Adxterreni Patrts crimenconfumpfitin arbo- 
ze.Coeleftts Chrifti regeneratoris noui gloriam Dni imitatus 
declarauit 111 Jigno.vt dum pomifcrnm cotemneret eduliuro 
inuinAus cructs procedcret ad trioraphUm.Dumq; in propofi 
to fanotus Marcellus vicino mortis rrigore.calore fidei immo 
bilisperduraret, perfecutoris neqoiflimottaQatacompeten- 
tius vifum eft,vr in confpedu popult aJIatis fuppliciis punire- 
tur.Tnne aic crndeliflimos Prxlcs. Nomcn tnum Marcelle, & 
errorem tuum copenmos. Sacrariflimilroperatoresnoftri diu 
talia prxcepu cooftituerunt,vc qni venerandorum nnminum 
principarum.Sanunuro patrem.acloucm omnipotentem,eo- 
xomq; filtos.ac propinquos adorare proreftit ,capitc ponianc*. 
Quod fi non fcccris,trocibas fupphciis panieris.Sanoms Mar 
cellus refpondit Simulacra ifta, q nominas adeo fuerunt mor 
talia, vt fuis polluta criminibus dudum mortna, & in infcrnu 
fepulta penerunt. Qiiibus fiqnis crcdideritomnipotentis, qui 
aote fcecula fiiit,& fi-mper cft,& fcmper fonirus tft,xternnro, 
ac tremcudom pceoarum iudiciu fufitntbir,Chriftianus fum. 
Chriftum Dci filiom fanclo patri coaequalem , cceli, & cetrx, 
snarifq.faltorem, & qux fuiit rcrum omnium co litorem me 
credercltbera,& irreuocabili denuciauonc profiteor. Prifcus 
Tero Prxfesammi indignatione Coccenfus fandu Matcellu 
«nartyrcm impiis riucidandom catn i ficibos a ffignaoi t.Quem 
cum in fuppliciis diuim fauoris gratia aduertcret , fortiorem 
inandito crudclitatis excmplo, plufquara furore perfecotoris 
infaniens,dcfodere erefturo cingulorenus iuffit. Atque ira me 
dius iam fepultas,fed toros viuus ad cceli regna feftinans ter- 
ras fupplicia non rcfugit.f ed triduo in laudibus Chrifti omni- 
potentis Dni,ac Dci (ui ore, & amorc perdurans, terris inre- 
rim rerrena membra commendans , fpiritum mifit ad ccelos. 
Afia funt lizcin vtbcCabiloncnfi, fub Antonini plecutione. 
T sflio fsnBi V*l*rii,Cr futrundsm mliorum. Caf. C X. 

AVdiuic aotem Pnfcus Prifes, (anclumibidem Valerium 
orarionis fccretiflimam cellularo habere,mnltofq;Chri 
fticolas ctFccifle. Tonc iuflit cum perqoiri, & fuis conlpcdib. 

Jiraefentari. Ad cuius tugurium com milites diredi peruenif- 
ent,ille xftimans eoschnftianos gtatia charitatis, & more_j 
laofpiulitatis inuitabat, qoem illi ptimitus intuentes fignum 
cxucis,&intra ccllutam Juam habere,& fuo adhibnifle vulroi 
confpexerunt. Itaquc poft rerenm vinclis manibns,vcluri fce 
lcrati crimims reos, Piifco Pr«fidiabofliciopr(fentatus.Qui 
beluino cordc infiammatus ait. Aut Diis facnficabis immorta 
Iifcn«,aut longe cplUga tuo Marccllograuius puniciis.Com- 
Specnlum H /tonaJe, 



138 



cjue iUe renoeret Prxfet enm ftipiti appenfum ioftrt vngoibu» 
ierreis laniari. Qai cnm auxiho Dci milhs tatigatus Juj>pK- 
ciis in Dei laode perduraret, iuffit etnw gladio interfici. Tune 
ille Prothomatty rit Stephani gratiarri habens,& gloriam re- 
minifcens;in ceelam intnens,vidit lllom fibi ofterre coronaral 
cui moricfido no metoit rtrttyri) prxbere vidoriam. Coios 
paflio rccolitur 17- kal.Oclobris. Ex martyrologio. Item.t. 
ldus Martii apud Appiam, fanftorum Alexandri, & Caij.qoi 
fub AntoninoVeromanyrio corooati funr.It€ io.kal.Maij, 
Lugdoni fdndti Epidofij,qoi petfccotione Antonini Veti.poft 
illa fibi tormenta grauia , martyrinm capiris abfciflione con- 
pleuit.Item t.kal. Maij, Logdoni faneli Alcxandri ,qoi fob 
Anronino Vero pbft carccris cuftodiam,primo ita vcrbcratus 
eft cradelitate verberanrium.vt crate foluta.coftarum patefa- 
Gis vifceribus interiora corporis pandcrcnrur . Deinde cruei 
affixos fpititum eroifir. Paflf funt etiam cum eo,& alii } 4. 
Dihiptp ptrftt»th»ntm,& d* mtrtculo pltmU im 
«xircitu. Cap. CXI. 

STatim vero perfecutionem fecuta eft lues magna.qoc mul 
taslate prouinciasdenaftauit, maximec]; Italiam adeooS 
rriuit.vt pafsim vtllx,& agri fine coltore & habitatore re- 
manercnr. Ab armis dcnique nulla vfquam quies er»c,fed pei 
omncm orientem,Illiricum,Italiam, & Galliam, bella fcuie- 
bant.Terremotus quoque non fine interitn cmitatom,& inu- 
dationes flaoium ctebrefcebant. Lues etiam crebrx, & Locu- 
ftarum agmen.prorfus agros infeftabant.Eufebius in chro.Aa 
tonini tempotib. quibos hxc gefta rcfcrunrar,Marcom Aure 
liom ftatrem eius Crfarem bella infercntem Germanis , ae 
Sctmatis.tradunt hiftorix,cnm fiti eius periclitarerur cxerci- 
tosjxftuantem,& quxrcntero,quidfado opos effer,repperilTe 
in legione quadam Milites Chriftianos, qoib. vr noftrismos 
cftflcxis genibus obfccrantibus,exandifle Deum fupplicatio- 
nes eorum,& fubito contra omnium fpem largifsimis himbri 
fcns profbfis, excrcitus quidem peticlitantis.pro quo oraucrit 
Chnftiani.fitim fedatam . Hoftcs vero, qui iam exiti abilitec 
imminebant fulminib. crebris &ccelitut prolapfis ignibus cf« 
fugatos. Quod factum refertur quidem ab hiftoriis gCtiliam. 
Sed quia noftrorum id orarionibus impctratum fit non refet- 
tur, quippe apud eos eriam cxtera miracula,qux a noftris ge- 
fta funt.non habcntfidem.Noftrorum vero, & Tertullianus 
hoc commemorat. Apud Grorcos Apollinaris, ^ etiam ipfam 
legionem pro infignis fafti miraculo,mutato nomine vocita- 
tam,dixit ab Impcratore Fulmineam. 

D* tgipfp» , & etterit illius ttmporit doSiribtu. 
C»p. C X 1 1. 

EO tempore Egifippns infigois habebarar , & Dionyfios 
Corinthiorfi cpifcopot, fcd & Pinitut nobiliflimus apad 
Crctam epifcopus fuit.Philippus etiam, & Apollinaris & Me- 
lito.Mufanufq; & Modeftos,& prrcipuus Hyrcneus.Qnotfi 
omnium ad nos vfq; ad ApPicx fidei , & fanx dodrinx pcla- 
riflima monimenta prxlatx lunt.Hier.de illuftribos viris.Egi* 
fippus vicinus Apoftolorum,o€sa paflione Dhi vfqj ad fuam 
xtatcm Ecclefiafticotum afluum texcns hiftorias,multacj; ad 
Ttilitatem credentium pertincntia hincinde cogregans,quin 
que Iibros compofuit fcrmonefimplici, vtquorum vitam fe- 
ctabaf.diccndi quoqt exprimeretcharaatetE.Afleritfe venifle 
fub Aniceto Roma.tj decimus poft Pettfi cps fuit, & pfcueras 
fe vfq; ad Elcucherium emfdf vrbis cpum,qui Aniceti quonda 
Diaconus fuit.Prxterea aduerfum Idola difpntans,quo pri.no 
errore creuiifent fubtexit hiftoriam.Dionifius Cormthiorum 
eps tanrx eloqotix,& induftrix fuit,vt non folum fuxciuita- 
tis,& ^puincix ppfos,fcd & aliarum J puinciatu,& vrbiu epfis 
erudirct.Ex quib. eft vnaad Lacedemonios.Alia ad Athcnic^ 
fcs.Tertta ad Nicomcdi£fes.Quarra ad Cretenfes. Quinta ad 
Ecclefiam Amaftarina,& ad Ecclefias ponti reltquasSexta ad 
Gnofianos,& ad Pinitu eiufde vrbis epm.qui & ipfc fcripfir ci 
clegantem epiam,in quadocct,non fcmp \*&e ppfos nutrica 
doj.nequafi paruuli ab vltimo occupenf dic,fcd & (bhdo dc- 
berevefci cibo.vtin fpualc^pficiant fcncitutc. Srpiimavcr* 
ad Romanos.Q fctipnt ad Sorte cpm eorii. Ocraua a.i Crtfo- 
phora fandla Foemina. Clarnit fub Imperatore Marco Auto- 
nioo Vcro,& Lucio Aurelio Cdmodo.Eufe.vbi fup.Hic Dio- 
nyfius in rpfa ad Athenicnfes dcfignar,q> Dionyfios Ariopa- 
gites.g ab Apfo Paolo inftrudus crcdidit Curifto.fm ea,q in 
Apforum aclib.dcfignanf,primos Athenis ab eodc Aplo Paa 
lo eps fuetit ordinatus.Hicr.vbi'fup.Thcophilos qooq; fexrus 
Anthiochen; eccfixepsfub Impatorc Marco Antomno Ve- 
ro ltbru contra Marcioaf copoluir,^ vfq j hodte cxtat. Ferua 
tur eius, & ad Autholicum tria volumina, & contra herefim, 
Hcrmogcms libcr vnus, & alii brcucs clegatefqj traftatos ad 
Tomus Qoartaa, S 1 xdifi- 



Digitized by 



Google 



Specdlum Hiftoriale Vincenti/. 



vi&ctUonm ZccUGz pcttHientes. Legi fbb nominc eius ia 
C*iaogeliuro,& ptouetbia Salomoais comraenrarios,qui mihi 
coro ujperiorum volamraora eJcganua, &f«fi, non videntur 
congmet*. AppoUiaaris-Afia Hierapolicanus Eps,fab Impera 
rote Matco Antoaiao Veroflo-uit, cui, & infigne volumea 
&c fide Chnftianoram dedit. Excaot ciusalii quinq; adueifus 
geatiles )ibrj,& de vcricareduo,& «duerfus Cathafrigas luae 
piimum cjjm Ptifca, & Maximilja infaois vatibus incipiente 
monuno. Philipp* et>s Cretenfis vrbis, slibi Cotintbiac Gorti 
■at.cuias Dionynns tn epfi» fua memioic, q fcripfit ad ciufde 
Ciaitatis Eecleuam,pclatnm ad Marcionem cdidit librurn.te- 
ponbufq; Marci Antonim Veri, & Autelii Cornodi claruit. 

Dt mtrti Aurtly, tf Anttnmi . Cnf, C X 1 1 I. 
T T Vgo vbi fupra. Igicur AureliUs Comraodus dum cu fra 
X*X ttc in vehicuio veherctui.i i.Impeiii fai anno cafa mot 
bi.quem Graci apoplexim vocant forTocatus cft. Quo dcfua- 
&o Marcus Antoniaa folus paucis dieb. Reipublica; prsefnit. 
Deniq; feoctiores leges nouis condicionibus temperauit. Pet 
•cs enim proaincias tributa donauic.olaq ; fifcalium neeocio 
tum caluminiofa raoniraenca Gmul congcfta in for o i uiS t in. 
cendi.Hic qoartufdecimus ab Augufto in Pauoaiaconftitu. 
tus,repentioo morbo obiir.Ob cuius honorem templa.colum 
sjat,ac alia multa coodira clTe repetiunrar.Cui fucccflit Luci* 
Autejios Commodas filias eius. Tcporibus Aotonini floruit 
Theodocioa tertiusdiain? legis interpres.fcA&icus Philofo* 
phas Placonieos. £ufeb. in chro.Hotum Impctatorom tem- 
porib.Fronte orator infignis habecpi. Qui Marcuro Antoni- 
num Verum Jatinis literis eradiuic. Seleacia Syriae vrbscom 
trecentis millib.hoium a Romanis capta cft. Apad Pifts Pete 
gtinus Pbilof. togo.qacat ez lignis compofaeiat incenfo fe< 
roetipfum foperiecir.Eo tempore Smirna vibs Afixteiremocu 
tuicAd cuiusinftaorationem decennalis tnbutorum immina 
tas data eft.Tanta etiam pet tocam vtbcm peftilentia fuit, q» 
pene vfque ad intetnicionem Romaans ezercitus delecl* cft, 

Dt Imftrit Anrilij Ctmmtdi. Csf. C X 1 1 1 1. 

HVgo vbi fopra.Aureliosigitnr Commodtu predcfancfo 
imperaait annis ii.Eafcb.in chro.Ocpit a&tanno Dnt 
18 i.mfldi verd 4.M. 144.Hugo.Hic Iuzutise & obfcSita 
ti deditus incerfecit plutimos Senatorum , tllostnmazime, 
quosaduertitindufttia vei nobilicaccpcellere.Eufe. j. lib. Ea 
tempeftate paz £cclefiis,pei oem tenam propagabacur,& fei. 
tno Dnt cz omnigencrc holum ad agnicionera,& pietacenu, 
Dei fummi animos congregabat. Deniq ; & in vrbe Romaaa 
makos ez illis il(uftribus,& pdtaitibuc vitis cam liberit, & c5 
iugibus, ac prppinquis, atq; omni pariter familia focianit ad 
fidemSed hoc non aequis oculis ille antiquus humanz falntis 
fcoftis afpexicContinuodeniq; aggtcditur variisnofttos ma- 
chinis impognate.Prirao in vrbe Roma Apolloniom quendi 
virum in fidc noftra, tc in omnibus philotophiz illuftrem.ai 
iadiciaro pcrtrahit, accafatore ei fufcitaco quodam infoelicif- 
fimo,& defperata falutis hoIe.Quiq; qrn lez.q oblatos poni 
ti iufferat Chriftiaoos,in delatorem ptios aoimaduettendum 
cenfcbat.A Pcrhennioiudicc,vteiuscur«c5minuerent' fnlam 
primus rtcepir.Tuncdeinde exoratur B.Apollonius martyr, 
Tt defenfionem pro fide fua, 5 audience Senatu atq; omni po 
pulc luculcocetjk fplfdtde habnetat, edeiet fciiptam,8c poft 
boc,fecundorc Senacufcoafalcum capite plezus eft. Ita enim 
a prioribdt lez iniquiftime promulgaca cenfebat . 
Dt f*n&* Xngtni», & trttht t (f iMinHt. Cnf. C X V, 

PHilippus aut ilf.fttiilimus vit RomaAus ab Impetatote 
Cpmmodo ad Agvptum dire6tus,vt Alezandtiz pfedto. 
ram «geret.filiaro Cuam Eugeniam Jitetis libetalibus pet- 
fcdiftime edocuit, pulchra erat corpore.fed pulchrior caftita- 
te-Cumq; a multis in coniagiqm peterctur.oTno obfiftcbat.Ii 
cpiro licet fub paganiftimis patetibus vitam ageret.aTo Chti- 
fliana etTc cjeperac.Ec quia Chriftiani iufti fuetant ab Alezan 
dtia difcedere,rogauit parentes, vt in vehiculo pcrmittcretat 
^dia fua in ftiburbanp pofita circuire. Quod cam ftatim irope 
traflec, &ab vtbe ad vitlam properaret inftrucfioaem Apotto 
Ji TccUe virgini fad»m,in Baftetna Icgfs audiuit Chriftianos 
pfallentes flc dicences.Oes Dii geatium damonia &c.T&c fu- 
fpirans,& fl-ns aAEanuchos fuos Prcthom, & lacinelum di- 
xit-Philofppbotum fillogifmos vano laborc perfcrntati fum*. 
Arift.argumenta,& Platonis ideas,& quicquid Otatoimae- 
nit.vel Philofuphus cogitanit.cancta in hac fcntentia ezclu- 
duntur, qua tnpudiantcs Chtiftianos audimus dicences. Oe» 
D > gcntium dxmonia &c.Tune vehiculum ftare prxcepit,& 
diutifsime vim carminum confidctaas ait. Si oolumut perire 
credendam eft.Dumq; de Deo vero mnrao fetmoae tractarct 
fit concoidia iidci , 6c oido quattitttr, qao pofiic fancl* foga. 



l)atui,& fidcs reda teaeri.Tune illa dizit Audio Hclennm 4! 
*i Epilcopam, caius eft habitatio illa, io qua die notttuq; Dei 
laudibus infiftitui, led ad coogtegationis nuius diaetfonura_> 
nullam fcxminam accedeie patitur.Hoc ergo confiderans toti 
deri me debere cxiftimo,vt vactu pertranfcunte Baftetna,nos 
ires vitili habitu fimal ad Dei hoies ptopetemas. Fatzum cft 
autem>vt eadem hora.qua ad monaftetium venetunt, fanctu 
Hclcnus petoeniret Epifcopas, & cum eo pfallentiam mulci. 
tudo> Cumtj; fe iunxiaeot pfallencibas,quxfierunc quis eflct 
fcaior, qoi folus Alelli vehiculo' vterctor, & in mcdio popn- 
Ji fcquentis , & prascedentis . Et aadietant q> hic eflet beatat 
Hclenus epiieopus ab infantia Chriftunus.Qui dum infanta* 
las in monafterio crefceret, tanue fanditatis vitmtibus cinge 
batur.vt fi quando miiTuseflcc igncme vicino petete pranat 
ardences veftimenco dcfcrebattllxfo.Denique, inquit, & poft 
hos paucosdies,venit buc quidam Magus,qui verboium atga 
raentis populum Dci conabatur cuertere, dicens falfum efle_> 
cpifcopum, fe autcm a Chrifto miflumaddoccndum: Tune 
omnis turba Chriftianorum acceflitad epifcopum,dicens.C£ 
ftitue diem in quo eum tibi focium tecipias , aut fi potes noa 
profequentem conuincas. Confticuca igicut dieia medio Hc- 
liopolis venit Zareas Magus cum attibus fuis, & Helcnoscpi 
fcopus cum orationibus fuis,ccepitq; cum eo vetborum ioges 
habcte ludamen.Et qoia vetfutusetat, nec cum concludeto 
fetmooum ratione potetat tefpiciens populum fbttitet lxdi 
q> Zateas quafi fuperiot afcendebat in verbis.poftulaco filen- 
tio.ait ad populum.Pauli Apoftoli in hac patte monita teneaf 
da funt. Noli, inquit, veibis contendeie &c. Sed accendatut 
ignis in medio ciuitatis,& ingrediarour flammas fimul. Et % 
oon fuetit vftus.credamus q> huncmiferit Chriftus.Quod ca 
omnibus placuiflet.ait Zatcas. Tu ingtedeteprius , qui hoc 
propofuifti.Tunctlleorationem fundens,fcq; coufignans,in- 

fentes flammas inttauit intrepidus , ftetitcj; in mcdioignit 
imidia fere hora.neque capillis,neque vefttmeatisez aliqua 

Jarte aduftis.Cumq; vt Zatcas in tratet .(imiliter imperaret,|il 
* iclu&ate ccepit,& fugere_> . At vbi inuitum illum populus 
iguibus ttadidit,ftatim cum flamma citcundas ezurcre coepir, 
&iamicccns febcatus Hclenus, licecfcmiuftum vtuum um£ 
eum etipuit , quem popolusa fioibus huius regionis cum dr« 
dccote minautc. Hunc crgo ficut vidctis quotidie tutba quo- 
cunque perezit cum Dei laudibus comicatur. 

S*e W muiMt hnhitu mtnnfltrit f*3a tfi Abbss. 
Cnf. CXVI. 

AVdiens hxc beata Eogenia iogemuit.& ptocidens ad pe 
des cius.qui hoc fibi refcrebat ait.Obfeeto vt me illi cu 
his duobus fratribus mcis infinues. Ez idolis enim con- 
uerti vplumus ad Chriftum.At ille. Silete,inquit, donec Mo- 
naftctium ingtefliis paululum requie(cat,& cum opottunum 
fuciit nunciabo ei. Requiefcens igtut epifcopus fotnnium vi 
dit, q> ad fimulachram Fceminasducebatut , vt ci fucrificaret. 
Cui cum loqui permicteretur ait. Cognofcetc cteatutam Dci 
efle & difcede,nec te adorari permitte.Tunc illa difcedens fe- 
euta cft eum dtceos.Noo te defctam donec creatori mco mo 
rcfticuas.Cum bxc in animo epifcopi volucrctur, acccffit illc» 
quicum Eugenta locutus fuerat dicens,ttes paroulos fratres ■ 
adefle.qui cultotas Idolotum telioquentcs.Cbrifto feruire in 
monaftertocum fracribus defideranc. Tunc ille gracias ageut 
Chrifto,qui huius rei noticia eum preuenire fccerat, tulic eos 
feorfura,& gtaciflimo vultu quinam dicerentut, vcl cuius na 
tionis eflent ctedidit requircndum.Ad hoc Eugcnia.Ciues,in 
quicRoraani fumus.Hiduo ftattes mei Prothus, & Iacidtus, 
egonuncupetEugcnias. Cai dizit fandus. Recle te Eugeniu 
vocas.Viriliterenim agis. Tamen infpiritufanflo nosbugc- 
pia corpotcteanteprasuidimus , & qualitet hue vcn«is,& 
quid ifti tibi fint innotuit mihi Dns. Scito aftt te pto caftitate 
rnulta pafluiam.fed non te defetet ille, cui te ttadidifti ez in- 
tegro.Ad Ptothum & Iaciaczum ait.In corpoie feruitutis po 
fici,ingcnuam dignitatem vnanimitei tenuiftis,viccoiia Chti 
fti,& metcedem contubernii percepturi.Iuflitq;Eugcniam (ic 
in vitili habitu permaocre. Nec eos deferuit.dontc baptiftoi 
fanclificatione inftruclos Monafterio, ad quod piarparaueraC 
fociatet.f nterim Bafterna cum inmeotis precedencibus poerit 
peruenit ad domum.Quara videotes vacua,omncs (imuJ mu- 
gitum dederut.Lugebantq; vniuerfi cofufc, parentes filia.fie» 
fototes,feroi dnam.Fic mgfitio per^puincia.intcrroganf Au- 
tufpices,& Phicones Damonia facnficiis confulunf.vbideue 
niffet Eugenia.Hoc folum ocs dicebant , 9 Dii de ccelo eam 
tapuiffent.Tunc pi dat fcfta rnfis, in nnmcro Deorft ca cofe 
crans,& ez auro puro fimulachru fufilc faciens.Ar illa io pd> 
&o ritoiu Monaftciio vitili habitu, & afo pmanens I dtuioi* 

crudt. 



Digitized by 



Google 



Liber Decimus. 



i3P 



eraditionibOs ita profecit,vt intn fedMom annutn omnes fe 
te fcripraras dnieas renneret.Tanca erat ei cranquillitas anj- 
tni.Ttvnaex numcto Angelorum ab omnibut dicctcrar.Erat 
omnibus omoia . Triftem confolabatur , lcto congaudebat . 
jrafcentem mitigabat.tantamq; gratiam a Oco cofccuta erac, 
qaemcunquein dolore pofitura vifiurec, ftatim omnisdo- 
lor recederer,& falubritas aducuiret.Comi tes autem eius Pro 
thus,& Hiacyntus in omnibus obtemperabant ei. Tcrrio igi- 
tur couerfionis eius anno abbate monafterii defuncto, vifum 
cft omnibus, vt beatam Eagenia vt eis prxefTet .eligcrft.Tunc 
illa metuensfe fceminam contra regulara viris picponi. Ite- 
rum timens.ne omoes vnanimitet prccantes contemneret,ait 
•d eot. Vidcamus ia hac noftra eleccione quid Ons prccipiat. 
5i quis ait vult efle primus, fit omnium nouifGmus. Ecce igi- 
ror,& veftris prxceptis obtemperans.decreui primatum fufci- 
pete, & Dni lulEoni obediens,vltimum me conftirao chrari- 
tati veftrae.Igi tur omnes omne opus morufterii, quod infima 

{erfona excrcere folct fufccpit in omnibus, aquam porurc_>, 
ignaconfcidere.munditias adhibcre, Deoque tam claraciTe 
«cepir , rt dcmones de obfcflis corporibus eiiceret , St cceo- 
tum oculos apcriret» 

D« nccuftuUnt MeUncit centrn tam. Cnf. CXVII. 

MAtrona qucdam Alczandrinacctcris prarftantior, no» 
mioc Meuacia audicns eius opinionem venit ad eam, 
quc a quartano typo grauifllme per annum & eo amplius ve 
sabatur.Quara cum illa oleo perunxifTet omncm.moi abun 
«lantiam reMis euomuit , tc fanifEraa reddita trcs cy >hos ar- 
gcntcos folidis replctos ci in muneribus mifit. Quc illa gra- 
tanter remitteut ait.Abundamus,& fuperabundamus, precor 
•Gt.vt hccpauperibuslargiaris.Tunc illa conrriftau veaicas 
coepit rogarc,& ampliora promittere.E t dum circa ifta fic af- 
£dua elTet,in nullodeprchendcns>q>efT<:c fcemioa.iuuenturis 
«legantia dccipicur,& in concupifcentta illiusillabitur.Erpn 
tans eam amplioris pecunic cupidiorcr» clT: , coepit intinita 
«fferre,copiofa promitrere. Scd Tidens ea n orania oblata re- 
f ellcrcccepiteam his vcrbis fccreto alloqui. Quid de ioanib. 
•bftineniiis maceras , Sc perdis florem gratiflimc luucnrutis» 
quafi Deus triftes diligat , 8c fua deleelamcncaconcemnentes 
foueac.ac folis hominum crucatib delcccetur. Videmuceiut 
donis abuti,& ingrati rcftindcre largicori.qd donat.Igiturhis 
afflidtionibus finem ponas,& lctiora rempora,ac iocunda fu- 
fcipiis.Talia diccnte Melancia, beata Eugenia volcnsanima 
cius a Diaboli laqucis liberare,oftcndebat ei defideria mundi 
znifera eflc, & dura teneri putantur effugere , Sc vnius pundi 
deleltamenta perpetua dernmenta inducere. Sed hccomnta 
Melanciafutda tranfib.it aure.dumcjue folJicite agerct,quate 
aus kugeniam itretirct .cgtitudinem fimula t,& vt ab Eugcnia 
Tifitetur rogat.Quc cum ad eam ingrefla federet intra cubicu 
lum , obfccnis eam amplezibus infclix Mclancta adire renta- 
uir,& verbis procacibus ad crimen horuri. Tunc Eugenia di- 
Zit ri. Rcdc Mclancia nomen tuum dicitur , quia nigredine 
pcrfidi* plena es,& te habitaculum magnum Diaboloprcpa 
tafti. Difcede a feruis Dei dcceptrix Sc illccebrofa. Nos enim 
•litei militamus. Habeantopes ruastibi fimiles, nos deleCtat 
tnCdicare cumChiifto.Afratimdiues eft.qui cum Chrifto pan 
pcr cft.Fngiant a te inancsconcupifcentic.Non enim prode- 
rit faluti tux ifta,quc tc inuafit auducia.Tuoc illa dcceptionit 
fuc pudorem non ferens, feque detegi timens, nifi priot ipfa 
decegercc,Alexandrtc Prcfcctum adtit dicens.Sceleftm iuue 
nem Cbriftianam religioncm incurri fimuiantem,qucm cura 
acdendi gratia eo g> infirmitacibus prodeJTe dicebatur ad me 
?cnitepcrmitterem,vaamcx iilit mecftimas,dcquarum pu* 
«lore bachatur, aufus cft impudenter loqui , & verbis proca- 
cibus ad crimen hortari.Quia nifi deduTcm voef,& prcfcntit 
Ancillat mee. folacio iiberata fuiftem.more barbartco fua me 
Jibidioe captiuaflet. Audiens hoc Prcfectus furens ftatim iu- 
|>etad Mooafterium deftinari, qui eo ferro vtnctum cum om 
snibus commorantibus rinctts depooercnt.Et quia vnius carce 
riceosnon fetebat locus pcr diuerfas cuftodias dimdutitur, 
jtn pudente fama pcr totum Aegy ptum diffufa. Omnes crede- 
bat,omnescondcmnabant. Omnibusentmvidcbacur verifi- 
tnilc Melanciam ilhifirem f? minam mentiri non pofle_A 
DspWf*titn§ eriminit in pcenmm tttufiuricis. 
Cmf. CXVIII. 

COoftituto igiturdie conueniunt cmitate» ia vicino pofU 
tc,vt vidcant f ctarum tradi raorfibus conuptores^Apta- 
tur cc.ilei,vcrbera,8amma,t9rtores, tc cctera, quc cotdis ab- 
fcondita folcnt cxculpere, prxparancur.Tunc Prcfcdus Pht- 
Jippusait, l)ic (cclctatifriipcchriftianorum.HicIefus vcftec 
wobis tradidit , rt operam corruptioni dotis , 6t fraudulenta 
ipecnlum Hiftoriale* 



pudorem matronalcmaftutiam eapiatis . Eogenia capite de 
roiflo ne poffet agnofci refpondir . Deus meus Iefus Cbnftat 
cui feruio.caftitatero docuic.earaqjcuflodientibus vitam ztet 
nam promittit. Ne aiit fruclus patientic noftrc depercat p vt- 
Soriam principum, ue in bac falfam tcftem fententiam tetot 

3ucJtis,ctiam tunc probabimus in cam cnmen.qd obiicit re- 
undare.Quod cum perraififTet ille, Eugenia dixit. O Melan • 
cia Nigredinis nomeo,tenebrofa malitia,fccifti applicare eco 
leos , fufpendi prccipisChriftianos, prccipc AnciUam tuara 
adduci.vt exore cius poffint mcndaciarefutati.Quarapplie» 
u coram iudice.Dhc fuc contra Eugenia ccepit teftimonium 
proferre. Carteri quoqoede familia teftabantut fic cffc. Tone 
vehenienter Iudex commotusair.Quid ad hcc infa ftcdi&ii 
ras es.quem tot reuincfit teftes Ad hoc Eugenia.Tempus,in* 
quit.eft loquendi, quia trafiit tempus tacendi. Tanta fiquidS 
eft virmsio oole Cnrifti,vt & Foeminc m timore eiuspofitar 
virilcobtineant digmtatf. Ego igifFosmina virilirer geredo 
viru gelE,virgininte c] in Chro eft fortiter araplcAcdo. Hec 
diceus,,tunicara aua induta crat a capite fcidit,& Foemina ap 
paruit,ftatimq;adPr«fecrumait.Tu quidem fecundum car- 
aem paccr et mihij Qaudia marer, fratres mei qui cecura fe- 
dent Auitus tc Sergius. Ego autem pro amorc Chrifti mundit 
cum fuis deliciis refpw.Ec ecce Prothus & Iacinctus Eunnchi 
mei cum quibus ingrefTa fum fchola Cbrifti,qui mihi tam ido 
neus magifter extitit,q> mc vidtticcm libidinum.et omnis pol 
lutionis per mifericordiam fua fecit. Agnofccntes itaqueeam 
pater,& fratrcs,& fcrui cum lach' y rais eiusaraplexibus incu- 
bebant iu confpeclu populi. Veftimeta auro texca referuotur, 
tc Uccr iauita induitur, atq; in exc Ifo pro tnbunah colloca- 
tur, Scabornni populo tlamatar. Vnus cft Dcus Chnflus, 
eftverus Deus Cnriftianorum. Et ne tantogaudio popuh de-, 
eflet probatio caftitatis, ignis vifus cft dc coelodcfccndens , 
qui Melancia: domum itacircundedit, vt ncc veftigium ali— : 
Cuius,quod ad cam pertinebat remanerrt.Fir ergo dium_» 
populi cum timore Dei . Biptizatnr Prcfcct is , & filii , &• 
vxoreius Claudia,& omnisfamiiia, & innumerabilis multi- 
tudo Paganorum coouertitur ad Deum.Sufcipiunt Chriftiani- 
priuilegia, & omnis Alexaadric ciuitas fic quafi vna ccclcfia. 
Confpirat omnis Ecdefia in Epifcopatura Philippi,cce^iique' 
& fan&a Ecclcfia habere Epifcopum, & retpubl ica habcr^ 
Pr;fe£tuni,quia nullns fucceflbr aduenerac . 

Dt frtdicstitnt fmtSi Zmfebif ,Vinc*mij,Ptr*grini, 
&P*ttntiMi. C*f>. CXIX. 

EX geftis eornm. Teroporibus Coramodi fcuiente perfe- 
cutrone in Chriftianos , adueniente natali dic ipfius dc- 
crctum ab eo esijt,vt omnis plebs Romanc v bisin v- 
numaduenirer,& in laudem Hercul:s,ac Iouis pompatica vo 
ce accIamatet.Ventom eft & circunftat regem pene vniuerfut 
orbis.Ipfe autem dcformitcr inductus regiacum mttra afceo- 
< ditfedem ■ acprius rburificauirauream Iouis ftatuam.Taiuc 
enim fupetbic etatitancaequc iadanciat , vc indueret fe pelle_» 
Leonis,dcfignarein veftimenro volcns, quod ficut Leo beftta* 
rum, fic & ipfe effet Rex & magifter popnlorum. Cuiomnit 
populus acclamauit dicens.Protcctor eft Herculcs rcipubfcc, 
&defenfor I bcrtatis Romanai audacic Eodem ccmpore mo- 
rabanturin vico,qui appellabamr Carnanus Chriftiani nomi 
nis cultores,inter qoos eraot vtri religiofi. Eufcbius. Vmccn- 
tius. Pcregrinus, atque Potenttanus fcrui Dci orationibus in- 
ftantct,raori Jf Chriftodcfiderantes.Hi ad im'tatioueui Apo 
ftolorumfuaomnia vcndiderunt,& paupcnbus erogauerunt, 
qoatcnus nudiab hocfceculoliberius foli feruirenc Deo.Qut 
cum audiftenc huiufmodi rcm a Commodo geftara, ndiculo, 
ac fnperftitioni hoc depuuntes,vicos,& vrbes pcrluftrant, tri- 
num,& vnum Deum prcdicaati, dicentcs. Recedite charifli- 
roi acuituta Dcmoniorum,Date honorera trino Deo,& vni, 
patri, & fi!io,& fpirituifancto omnipotenti,& agite pcemten» ' 
ttam,& bapcizemini, ne fimul cum Commodo pereatis. 

ftnBi lulij Stnnttrif. Cnf. CXX. 

ITaquequidam Senator Iuliusaudiens moniu huiufmodi 
falutatia.iutroduxiteosin domum fuam,&audicns folici- 
te prcdieationem,credidit,& facolrates fuas vana< perma 
nus eorura difttibnit. Accerfito igttur quodam presbytero Ru 
fino.bap tifmum cum omni domo fua fufccpit.Coepuq; ipfe_» 
pnblicc confiteri Chriftum ,& proeo raortem concupilccnti 
animodefiddraie_r.. QUod camaudiflct Carfar, amantudmit 
felle exagiutus ,iufllt cum ad fercduci , & cum fic coc,>it af- 
fari . luu qnajitet amens eiFcctus et , vt defercns Ioucm_> t 
fe Herculcm, fequatis nefcioqnam aroentiam vanara ? Cut 
miltrcrrcfpondk lulius.dicens . Tu fimulperibiscum Diit.' 
ttus,quos vano etrorc Deps efle tcnjexatto ore mcatitis C6fit> 
Toaiua Qgattat» t ) fut 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



fus icaqae Cjsfar, & his,& aliis vetbi«,accerfiuit quendam »i- 
tura norainc Vicelliam Magiftrum peditum,aiiimo fcruro.o- 
perc crudelS.oibufq; vuiis obfeflura.pcepitq; ei dicts. Exa re 
diligencer facultaces huius facrilcgi,& copelle eu ad facrifica 
dum iouictiffimo HercuIi.Qui nifi accjcucricnon protrahas 
ipfum diutius viuere.Jufcipicns Viteliius Vicarius, fecic cura 
coartari in cuftodia. Poft criduum iuflit fibi tribunal pparari 
in tcilude , & S. luiium cathenis afttiduro eihiberi ance fe, 
Erat enim corpore nudus, fed ex incegro fide rounitus.Quem 
fic loquitur Vitellius.Audifti.quid iuflu Princept.Depone lara 
pertinaciam,& adora Oeos per quos vniucrfus fubfticic orbis 
Romanos.Nam fi no feceris.diuerfis afflictus penis punieris. 
Cui fanaus conftantcr refpondit.O mifer & raiferande fimul 
cum tuo Principe perfido peribis. Adhssc Vitellms dixit. O 
luli in quem cofiiis.cum iam damnatus fis.Iulii» refpondic 
I iducia mea Tita axerna elt.fpes mea Chriftuseft.qui te cum 
Priucipe tuo damnabic in asternum in tcrirura,Haec audiens Vi 
teliius iracundiae ftimulis inftigatus iuffic eum fuftibus caedi. 
Qui dura caederetur,emtttens fpirirara cotleftia petiit. Cuios 
corpus pratcepit Virelhus ance Amphitcatrum iadari. Qupd 
audieus Eufebius, Vincentius. Peregrinus/atque Potentianus 
collegerunt corpus fandiffimiChrifti manyns,& fepelietunt 
in ce.mtrerio Calepodii 1 4. Ka I. Septembris. 

Psffioftmtli Mnftiij Prtfaticumfocijs ftut. 
Cap. CXXI. 

HiEcaudiens Vitcllius perquiri eos feeit.fibiqi pntatis di 
xic Mauifaftaaflcreio eft diripuifle vos facultatet Iulii, 
cum & corpus illmt collegiftis, fimulq; etiam fepultu- 
ne tradidiftis.Tunc gloriofus vir Eufebius Jocutus eft.Qupd, 
inquic,nobis obicis proculdubio fecimus , quodq; meruimus 
f fulc Chrifto execuci fumus. Iudex nequiffimus dixit. Quia 
xneruiftis ihcfauros diripere,difficalcas uoo fit vobis reddere, 
ne pcreatis ficut & ille periit.Refpondit Gofebius. Hocoibus 
votis appctimus,hoccoianimoconcapifcimus. Cumq; con- 
ftanter perfifteret, conrafusVicelliuseadvmhoraiuflic , vtio 
cculeo facie ad fiicicm fufpendercnrur,obcandcrencur neruit, 
& fuftigarentur. Quibus fufpenfis Praeco etia claraabar.Deoo 
& Priocipes nolite blafphemate. Diutius ant eis tortis), iuffir 
ccffare paululum a torracruis.Quibus dixit.Patcice vobifipfis, 
& facrificace Diis.Eufebius ad hocMifertnquicquod incepi- 
fti perfice.noli dcfiftere. Anteenimhbidcficietad torquendS 
nos tempus.ij nofter deficiat in Chtiftoperfiftcnsanimus. Ne 
crgo putes nos tetreri.nec feparari oos a fratcroirate Dni nf i 
Inlu.Vitellius circumftantibus.ait. Ifti fecuri dearte Magici 
in tormentis gaudcnt.Rcfpondit Vincentius. Nos gaudemut. 
& exultamus in Dorniao noftro Iefu Cbrifto. Tyrannus rero 
iuffit ex tcmplo flamas applicari corum lateribus. Illi alacces 
effcdi dicebat. Gloria tibi dne.tj nos riutauone rua circiidas. 

Ptftofanfti Antonini. Cnp-\ CXXII. 
T Gitur vnus Carnificum Anconinus.tnrcmis ocnlis eminus 
I vidit cum fpongia tuuenem ftantem,fulgote aimio choru- 
(cantem,& eorum Jatera extcrgentcm-Tunc immifla voce cff 
ingcnti gaudio ccspic clamarc.Vnus verus ctt Deus Chriftia- 
norum,quem hi euidentilEma tatioae prcdicanr. Video enim 
Angetum Dfii citcunftanteraeot,Sca picflura flammaru ^pte 
gentem. Tunc relut Leo ftcndens iudex cumdamore ait. O. 
Magica ars , 6 feductores , qui alienauetunt mence fua ho- 
miitem clatiflimum,ac ptobaciflimum iarepuplica.Antonin' 
aut poeaitentia duclus deuouic fe cteditarG Chcifto Dho.Sta- 
tim vero Anconinus Ruffinum presbyccrum adiit , Bc »t ab eo 
baptizaretur humiliter impctrauit. Itaque Vicellius fanctos 
tnattyresdeeculeodeponi iuflit.Quib.dcpofitisait. Vcquid 
tam crudelcssftis vobifipfis. Cur nondcponicit infaniam va- 
nara.adorantcs Deos tc glorificantcs quos iufferant Pnnci- 
pes,vt nobifcum frui mereamini vita ztetna. B. Vincentius air. 
O infchciflime omnium , tu crudelis , qui ttbiipli non parcis. 
Kos inglocia iam conftituti fumus,tu vcro cum Principc tuo 
in gehennam peritutus. Tunc Vitcllius iuflit linguam pfcidi 
fandiEufcbii,at(timans illi dcefle linguae officiu, in cuius ore 
fcmperChriftusrcfonabat.Antoninusaut accurrCs clamabac. 
O Vicclli niifetrime.quid tibi 6c iuftis his.Vt jjdeos cracias? 
Tunc Vitcllius pcros fanguinem vomere ccepit redo.f.iudi- 
cio Dci. Vt qui exarfit ad puniendum os iufti.acri dolore tor« 
qucretut in fuo. Athleta vero Dni Eufebius fine lingua laudet. 
iu excelto Chrifto dabat. Huic igitur lamentabili fpeclacul» 
quidam virintererac Chriftianusclatiifimus,nomine Fauftus. 
QutcoIIigenslinguam Mattytis Chiifti Eufebii, tepofuit ea 
fub cunica fua in (inu fuo,& fugiendo latuit.Dchinc luflu Vi- 
tdlii Antoninus dudus ctt a carnificibos.via Aureiia iusta for 
toatB Tt Aunam, ti capice plcxus 1 1. kaLScptembris* 



D* fim Afonu pr*4UiorUm futSormm. Cs*. C X X 1 1 1. 

POrco Eufebium ac focios eiu» diucius maccracos tupplici» 
it, in ima caiceris luflic lecrudi. Ibi non diebus^mq; no- 
ctibus ab oracione ceflabanc,. Percurrebat autcm cotum 
opinio circumquaq; ad quos vcniens non minima mullitudo 
Chriftianorum,4c audiens abeis attetnxvic* monna.non mc 
diocriter proficiebat. Poft criduum apparuit eis beacus Iulius 
cunDifq; audicntib. vencuta ptophetando hatc ineulic.Salua- 
tc cuftodem carceris . Haxdicensab oculis eotum euauuit* 
tnentc(q; cotum fua gratiflima vifitatione laetificauit. Tanta 
vcro contulerat Ohs vim virtutis fua; fidclibus.vt vndiq; illic 
populorum conflucntibus curbis,variis detentis languoribus, 
auila difficultas eflct in confcrenda fofpicace eorum oracioni 
bus, vcniens icaque Sacerdos capitolii nomine Lupulus ,qui ri 
tu paganifmi fungcbatur officio illo fiicerdotali vaoiflimo, 
rogauit, vt infttuetctut a ianctis martytibus, lc baptizarecur. 
Erac enim cxcus.Cui dixcrunc. Si credideris ex toto eorde il- 
Juminabetis,& vita aecerna nobifcum fueris.Rcfpondir Lupa 
lus . Ego abfq; vJJa ambiguitace credo in quem vos creditis»- 
ncc vjlatenus cupio fepetati a vobis.Idco enim ad vos confu- 
giydefiderans vobifcum in his vinculispto amore Chrifti maa 
ciparj.His auditis confeftimmifcrnor.&rogaueruntad fe ve 
aerabilem Rufinum prrsbytetum venire.Qui veniens adcar- 
rem cathcchizauir,& baptizauit eum. Tunc fubito ab ocuiic 
cius caiigo difceflit,& lumen Chrifti in eo emicuit. Tunc ac* 
currens cuftos caroeris,ft videns illuftratum fuperno lumine. 
quiaanis quattuor catcus fueracmific fe ad pcdes fanitotum, 
lf vt iuptizareturrogauic . Quera illico beacus Rafinus facro 
ba ptifmate purificaaic, cumq; a rmis fidei muniuic. A biens Vi 
tcllius incimauit Regi omoia , quae a fanctis erant gefta,qaa- 
liter fuperaflent omnia tormentorum gencra,& quomodo c6 
rempfiflent Dijs-iibate facrificia,qualiter ve Joqoererur Eufc- 
bius finelingua.Cui ita Rex ait Estinguc eos.Qui iubens fibi 
tribunal prxparari, & illos introduci aic. Aiferrc Tropodam; 
vt iacrificcnt hi. At hi expuentcs conteinpferuni eum. Cuius 
ctiam cor impcenitens admirans beatus Eufebius ait. O mifet 
cuius cor eft fedes Sachaoz. Tunc VitcJlius fecit eos ante am 
phiteatrum tamdiujblumbatis actiter csedi doncc fpiritum exa 
iatcncQoorum corpora beatus Rufinus collegit, tc non lon- 
geab vrbc Roma fepcliuit S. kaI.Septembris.Ex Martyrolo- 
gio.Prartctca 14.kal.Mai; celebratur RomaenacaJe beatiAp 
pollonii fenatotis,qui fub Commodo Principe a ferao prodi- 
tus a> Chtiftianus ciTct.infiguc volumen compofuit qd in Se 
pa.tuicgit.Ac dcindcfcntcntia Senatus prcChrifto capite tra 
catus cft. Idem 8.idus Augufti apud Mcdiolanum fanfti Eau- 
ftini temporc Aurelii Commodi martyrizati . 

Dg Vitlori P*p*, & Hirtnto LufiUiHtnfi. 
C*p. CXXIIII. 

HVgcEa tempeftate EleuthcrioPapa: Romae Viftor fuc- 
ceutt.In his etiam dieb. fa&a cft qnaeftio magna de Pa- 
fcha. Vndeapud Csfarcam Palcftina; concilium celebratu cft, 
vbi ftatutum eft.vc fempec die dnicam celebremus,ficuc rrunc 
agimus,obferuaca i^-luna menfisApVilis.Huicconcilio inter 
fucrunt Vidor Romanorum Papa , tc Narciflus Patriarcha 
Hietofolymorum.Theophilus quoq; Catlarex Ep»,& Prseful 
Lugduncnfis Hireucus.Hier.de illuftribus viris.HircneusFo 
tini Epi, qui Lugdouenfem in Gallia regebat EccIcfiam,Ptef 
byceca matricularibuseiufdem loci, ob quadam eiufdem Ec- 
clcfiaequfftionem legacusmiflus Romam.hononficas fubno 
tnine fuo ad Elcuthctium Epam tefert liteias . Poftea Fotino 
iam prope nouagenario ob Chrifti martyrium coronaro, ia 
locum eiusfubftituicur.Conftac aiic Policarpi cuius fupra fcci 
mus mentioncm Sacerdotis, & martytis hunc fuifle difcipu- 
lum.Scripfit /.aducrfus hzrefes libros,& coatta gentes volu- 
roen bteue, & de difciplina aliud , & ad Marcianum fratrcm 
de Apoftolicapraedicatiorie, & librum variorum tradatuum, 
& ad Blaftrum de fcifmate,& ad Florinum de monarchia,fiue 
g> Deus non fit conditor maloram, & de odaua-i.de Ogdoa- 
de,egregium fintagma.i.documeotum. Fcrunrur & aliae ad Vi 
dotcm Epifcopum Romanum de quaeftione Pafchx epiftolc> 
in quibus commonet eum nS facile debcre vnitatem collcgii 
fcindcre.Siquidem Vidor multos Afiae,& oticntis Epifcopos» 
qui i4.1unacu Iudaeispafchacelebrabancdamnandoscredi- 
deracin qua fententiam,& hi qui difcepcabant ab iliis Vido- 
ri non dederunt manus. Ador. Quod autem Hugo Floria- 
cenfispoait fubCommodo Vidotcm papacum accepiffe.Eu- 
febiusinchromcis ponit fub Helio Pertinace-^. Addense- 
tiam quod cmfdem Vidons excant medioctia voluminade 
tchgiontJ . Qucftionem vcro dc pafcha dicit fub Seuero dc- 
tcimiuatam fuiflcv . 

Dc 



Digitized by 



Google 



Llbcr Vndecimus. 



Dt Itnftri* Tttli,& lnlin* dt fint q awg,- Commodi. 

Cnf. cxxvi. 

EVfebiasiu chro.Porro Coraodus Imr>ator,CoIofi capitc 
fublato. fiue imaginis caput iufittt iroponi. Idc quoq; Co 
modus multos nobilium interfecit, & fpedacula poputb Rd- 
snano praebuit infignia . Incendio Romr fafto, Palatioum 
& aedes Veftx.pluriraaq; vrbis pars folo coeqnatur.Hugo vbi 
fapra.Flagitia itaqi Aurclii Commodt Imperatoris vrbis pce- 
oa pcrfecuta cft. Nam Capitolium fulmine ictum eft.ex quo 
inflammatio ficu.Romanam bibliothecam rapaci turbino 
concremauit. Potro Cxfar Commodut cuclisincommodus, 
in domoVeftali fttagalatus interiit.HcIius aut pertinax fenez 
a fenatu Imperatorcreatus eft. Eufebius ia chroni. Hicobfc» 
crante Scnatu.vt viorcm fuam Aoguflatn,& filiutn Caefarem 
appctIaret,contradixit .fufficere te(latus,m ipfe regnaret inut 
tus. Eiarjj.feptuagenario maiorcum prarfecturam vrbis age- 
ict , & ex Senatuuonfuito imperare miTus .f. anno Dni 19). 
nundi vero4o64. Tandem Iuliaui iuttfperiti fcclereoccifus 
cft,qnem pofUa S:ueius apud Miluum potem intetfccit.Hu- 
go.Iulianusaut , qui vi fibi Romanum vendicauit iropetinm 
impcrauit fcptem menfibus.Sicque inter Pertmacem Cxfarc, 
& Iulianum eius fuccefTorem v«us annus alTumptus eft. 
Dt Cltmtntt Altxnndrino, *f fcrifttribnt ctttrit 
illittt ttmforit. Cmf. C X X V I. 

PEr idem rps crant infignes Clemcns Alexandrinns Philo 
fophus,& Parthenus Stoicu*,& Aphricanus hifloricus,& 
MuGanus.Hic.de ilIuftrib.viris.Parthenus Stohicx Cc&M 
Philofophus mxtaquandam vetcrem in Alexandria confue* 
tudinero.vbi a Marco Euangelifta fempcrecdcfiaftict fuertt 
doctorcs, tantae prudentix & eruditionit,um in fcriptutis, 5 
in foeculan Iittracura fuit, vt in Indiam qu«q; rcgatus ab il- 
Jiusgcnticlegatisa Oemetrio Aletadrixcpo mitteretur.Vbi 
jeppcrit Banholomeum vaum deduodccim Apfis.aduentani 
Dni nofttt Iefu Chrifti iaxu Mathzi euagdium pdicaue,qcl 
aatbraicis fcriptum litens , rcuetens ad Akxandnam fccura 
detuht.Huius multa quidem in faucum fcriptutana extant co 
uienuria>fcd magis viua voce Eedefiis profuit,docuitq; Se- 
oe.optincipe & Antouinocognomento Caracalla.Clcmens 
Alcxandunx Ecclcfiae presfcyter.Partheni de quo fiipra rcru- 
]iraus,auditor,poft cius mortem AJcxadrjx Ecclefialhca fcho 
lam tcnuit.Feruntur ciufdem inGgnia volamina»plenaqi eru- 
chcionis,& eIoqurntix,tam dc fcriptoris diuiois, q de fcecula- 
tisiiteratutatifliirumento. Ex quibus illa funt jtroraatum li 
bri 8.Ad ici fus genttlcs liber vnus.Oe iciuuio difputatio.AU' 
Iiber,qui nlciibitut.quifnam illediuesfit qui faluetut.Oe ob 
trecUtionc Itbcr vuus.Decanonibus ecclefurticis,& aduerfus 
cosqui Iudc.orumfcquuntar crrorcra libervaas , querapro- 
pric AlcxaiMlro Hicrofolimorum epo Typo Profonefim ofte- 
ait.Meminit aut in Stromatibus fuis,voluminis Taciani con 
tra g?ntes.Extat AIcxaadriHicrofolymorumEpi ,qui cura 
Narcifo maxirno.poftca rexit Ecclefiaro.epiftola, fub otdina 
tipoc AfcLpiadis tdf flbtis ad Anthioccnles congrarulantes 
ei.iii qaa ponitarin fioc.Hxc vobis Dfji fratrct fcnpta tranf- 
oifi pcrbcatum Clemcntcm presbytctum virum illuftrero,& 
probaturo,qucm vos quoqne (citis,& nunc plenius cogoofcc. 
tis.Ojji cum huc veniuet, iuxta jpuidcatiam, & «ifitationcm 
Dci cowfirmauit & auxit Dni ecclcfia . Coftat OtiginE huius 
iuifle difcipulu. FJorait aut Scocri & Antoniui filii cius tpib. 

LIBER VNDECIMVS- 

J)ilmf*ri*Stu*ri,&Ltonidtf4Ur*Orig*nit. Cmf.I. : 

V G o vbi fupra. Igitur Seuerus gener«_> 
Aphricanus,qut fc cx nomine Impetacp- 
ris, quem occtfum vltus fuerat Pcrtinacfi 
roluit appcliati , Romanum eonfccutu* 
iraperio imperauit annis iS Eufe.mchro. 
Cjpit aiit anno Drji 194 mudi vcip 406/. 
Htigo.Hic fuit natura Ocuus raultiiq j bel- 
lislaceUltus,rbrti(Iime quidcm tempub. 
fed laboriofifEmcrtxit.Njro Pefcemium nigtum,qui io -£gy 
pto tt Sytia ad Tyrannidcin afpiraucrat iincifecit,Iudeos,3c 
Satnatius tebellarc conantcs fiipcrauit. Parthos quoquc, & 
Arabas coercuit , & ad exuemum Qaudio Albino , qui fe in 
Calli* Cacfarcm fccerat Lugduni interfcdo.in Britaniam bd 
lata uaaftulit.Ibiqi magnij grauibufqj ptjlus faepc geflis in> 
fulam recepit,quam 9i vallo.ic ctebris torribus per iji.mil* 
Jia paftuom • maii vfq; ad roarc commuutiut. Hie ctiam poft 
Spcculum Hiiloxiala . 



146 




Ncronero in Chriftiano» erainum perfecurionem exercait» 
Qua perfccutione plarimi iandornm pcr diuerfas ptouinciaa 
paftt refcranror.Inter quos Leonides pater Origenis pro Chri 
fto capite catfus eft, tenerae adhuc xtatis fupradiclum Ongenfi 
filium dereliquit^ed ita etat praefatus Ongenes iamgramnia 
tica etudkus 1 7. annom agens, vt ad docendum fufhceret, Se 
qu; ad vidum erant ei neceflatia ex hoc pararcntur. Cenfusr 
quippe Leonidis,quimaximus fuerat regio fifco,per profcri 
ptionem fociatus erat. Sub hac etiam pefecutione in Lugdu- 
nenfi ciuitate paffus eft bcatus Hireneus cum maxima mulci- 
tudine Cleri fui & populi . 

DtftrmtrtOrigtnis sfutrieis. Caf. /I. 

EVfebius lib.f Supra modum accenfo pcrfccutionis inceu 
dio,& multis ea tempeftate martyrio corooatis, intantu 
atdorem capefcendi mattirii, puernlustuncadhucOriganes 
cxarferat, vt fponte fe periculis ingcreret , & aliis in ccttami* 
ne poGtis pceps in medio rueret, ita vt infeclari ipfam mortS 
Telie,ec rapere videretur, q & adipifci olmodis potaiftet, nifi 
Of dilpcnfatione Dfii ad vtilitatem multorum putatur pro to- 
ttus ecdefiae aedificatione feruatus pet foticicudinem Mattis.q 
gloriofae mortis eiusdefideria impediuit. Qu_se cum ptimo 
matetnis ei obfecrationibus fupplicaret.vt fibt conlulcret, vt 
parcerct Matri,& iilc ex hispra*cibusinflammatioradamo- 
cem mattytii redderetur,maximieoq> patremiam tenciico- 
gnoniftct in vincuils, tc ipfc ptope focius vinculorfi ac rnarty 
tii feftinarcr,artc quadam materui afFcdus rnhibetnr.Etenirn 
cum matutc cum velle, tc ante lucanum j>rumpere ad agonu 
certamina praefcnfifTct , no£co cubiculum filii dormientis in- 
grcftaomnia eius indumcnta in quibus proccdi in publicum 
potcrat furata fubtraxit , vt per hoc domi refidete neceflt- 
ute cogcretur.IUe maternis impeditusdolis, eam nihil agere. 
polTct.acc tamera mens quiefcete patcretur,audctaliquid fu. 
per aetatem,epiftoIam fcribitad Patrem. Se quidera maternis 
artibus tctineri,fcd illum debcre retinerc qct caepit. Et addidit 
etiam hoc . Vidc pater ne propter nos , aliquid aliud vclis. 
Deniq; frequenter dicitur dormienti puero religiofus & foU 
citus Patetfuperuenicns,operimentum pe&oris dettaxiue, Sc. 
velut Dci fpiritu tntus inclufo,pe£tus eius taucj templum qjda 
«cnetatus, 4c demnlcens ofculis abfceftilie,beatu femctiplura 
adeo etTcctam pro tantc. prolis fehcitate gratulatus . Vt veio 
pater cius manyrio confamatus cft pucr ipfe cum Matre vi- 
dua.lc fex ahis paruulis fratribus I7.anaum agens fu- artatis, 
in fumma facultatum penutia dercliclus cft, qm qutdem cen* 
fus paternus.qui vel maximus fiieiat fifco perprofcriptionem 
fociatus eft- Nec tamen ci dcfuit omnipotentis Dei piou>dea 
ta-Ob infigne namq; vel 1 teraru vd rcligionis ftudiua qitadi 
nobili U locupletiflima Fcemina pfamtliauter fbucri ccepic. 
Dt fajitn* fnnBi tJtiliffi Efifiofi. Cnf. II L 

EX gcliis fanda Eugenia;. Philippus afirpaccr fandx Eu- 
genix,cum Alexandtiae Epifcopatus ofnciam gererct, * 
ipfa rcmpub. adminirtraret , mifit relationem ad Scucru 
Imperatorcm.memorans Romanae tcipublicat Chtifliauus jf- 
defle, & ideodeberccosabfq;pcifecuttooein vibibus toica» 
re. Ireperatorauteiasrelationtconfenfit , & ex hoc diguitas 
Chriftiaai nominis florcfccre incipit.Sed quia fcropet coutra 
bonitatem pugnat malitia, quidamex honoratis Alcxaudric 
cultoies Idoloturo, egrefctcntes , qoia Chtifliani piiuikgia 
accepifcent, abenntcs apud regero accufaueruut PlnJippu di- 
centct,c- Rcipublicae ftatus ab eo contu 1 batus fit,& q> Ueotu 
cctemonias dcfcrens, ad culturam Crucifixi totam ciuitatcm 
conuertit.Tunc Commotus Scneius Auguflus direxit ad cnm, 
dcctetum,vt aut Diis folitam culturam exhibcret,aut d>.pofi- 
u dignitatc ctiam propriisfacultaribus ccdcrct. Q.uifimulata 
argtitudiae donec oia iua dilttahciet,& pauperibus datet ipfc 
io timorcDeiincultutaCbrifti perfcdus.etiam aliot confor 
ubat. Poft hoc Pcthennitis Praefedus Alexandtiam veoiens 
dum eum percutcre qucreret,& non pofTct,quiaoisciaitas iu 
ctusamote perdurabat,imraifit ei.qui fc Chtiftianos fingercr. 
Etingredicntcspercuflcrunt cum iu orationedomtnicacon- 
ftitutum. Perdurauit autem in cpatu anno vno & menfib.tri« 
bus. Datmoncs cfFugabat outionccaccos illumiuabat.Poft pcc 
cufluram aut tribus dicbus permi flus eft efle in corpore.vt cor 
da dubia pofTct confirmarc. Poft hoc vt recipcretur otauit, ac 
iuxta Nittiam.vbi fancla Eugeniafilia eius Monafterium vir- 
ginum collocaucrat , corpnfculum fuum collocari prxcepit. 
Dt SanSu CUudia, & E*gtni»,& Bsfili*. Cmf. II 11. 

Vfii Claudia vxor eius Xcnodochium collocauit, & pdia 
conftituit , q peregruiorum fufceptionibusdcfeiuitcnc. 
Ipfa autem cum filiis Auito & Sergio,ac filia fua Eugema Ro 
ma rcdiit.Jgif filios rhilippi cumoigaudio fufccpit icnatus, 
Tomus Quartus. $ 4 ita vt 



Digitized by 



Google 



Spcculum HiftoriakYiiiccnti;. 



« vnG Carthaginis proc6fuIcm,& alium vicariG Aphricc. de 
ftinarent. Dum a&t ad Eugenia mul te. mattonc coauenirEt,& 
multas virgines faceret in Chto credere, & in virginitate per 
tnanete,quzdam virgo Bafilta ex regali genete acfea ptinge» 
te cupiebat, fed caufa Chrifiiani nols ad eam ite non potetat. 
Rogauit ergo per iatetnuncium fidelem, vt eam de religione 
Chnftiana inftrucret, Tuncilla Prothum,& lacinctumcouo 
catisaic. Bafilia: vos offeram fub fpecic muneris.vt eam Chti 
fti faciatis Adcillam. Bafilia fufcepit cos quafi famulos, quos 
adorabat, vt Apfbs cu cisol hora vacabat, & quafi Eunuchot 
in feruitio habens no dicb.nec nocub.a colloqoiis diuinis, 8c 
orone ceffabat. Sandtus quoa; Papa Cotncliut ad eam venit, 
camq; Utcntet baptizauit.Sed & procuratcDei mla peoe otb. 
nodibus ftuebantut mutuis afpedib. ipfa & B.Eugenia. Oib. 
itaq; viduis couftus etat ad B.CIaudia,& otb.vireiuib.ad Eu 
gcnia.S.aut Cotnelius oi vefpe fahbati dabat nocte bymnis p 
uigilC catatib.gete noctis cxclu fa c6icabat eis facra myftcria. 
Di Hirt fi P Mtlimn irum , &N/usli ctnftjftrt. 
C»f. V. 

EVfeb.li.j.Eo tpe Arthemonia hercfis pullulauerat.cj poft- 
modom Paulut Samofacenus inftautate conatus cft. Hic 
putum hofem.uabfq; Dco fuiffe faluatoren confirmat. Ponti 
ficante aut Zefettno Papa confeflbr quida erat Natalis note* 
Hic deeeptus aliqn ab Afclepiodoco qaodi>& Thcodor* col 
lectariis,qui atnbo difcipuli eranc Tncodofij Eoriarii illius, 
qui primus pro hac ftulta afferrione ab ecclefiz focietate de- 
pulfus eft a Viclore tune vrbis Romas epo. Acquieuit vt acce- 
ptoabeis falario.cps illius hztefis noinaret*.certa pactione.i. 
I s o.denariis niCftruz fiftationis.Quiq; Natalis cum fe in hoc 
deceptus locaffet.frequenteradmonebatMn fomuis.quia roife 
licors Dcns.&Dns-nr Iefus Chriftus nolebat mattyrem fuu, 
quifibi in mulris paflionib.teitis eztiterat deccclefia perdere. 
Sed-cum negligentius fufciperet vifiones primatus amore, & 
turpis lucri deuictus illecebra. Ad vltimum a S. Angelis p to* 
tam noclem vetberatus.fc pcenisgrauib.cruciatus,mauc con 
furgens ctlicio fe induit>& cinete con(perfit,ac multis lachry 
inis ertorem fuQ deflens,& ante pedes Zepherini Epiqpfternic 
* vigiliis olum.non trnmo clericorum, fed ctiam laicorfj cu 
multa lamentatione J>uolutus,in lachrymis ad miferationem 
©Cm j>uocauit Ecclefia,vt indulgentia fibi a Cb.ro cotinuis Sc 
jugibuSjpipfo pcib.implorarcot , ondensfif inc6fpectu Dtri 
liuorcs corpis eius, & cicatrices,quos jp noisipfi* cofeffione 
tufcepat, vix aliqri in cdione Ecclefiaft. curpotis reuocatut eft. 
ftjfit fitnfforum Anduli , fir ViBtrit P*ft. 
Caf. VI. 

EXMattirologio.Pratterea kal.Maij celebralfolenniterin 
Galliis tettitorio VnariCfi natale B. Andoeli Subdiaconi, 

3uem ab oricnte mifit S. Policarpus vna cum aliis ad pdican • 
um verbum Dei in Galliam, cuiaspdicattone Impator Seue 
rus c6perta,fpinofis fuftib. crudeliflime flagellarum, in carct 
icm tradi pcepit,& fic demum ab enfe ligneo in crucis modS 
Caputeius fcindi.Item n. kal.Maii.Romae natale S.Victotis 
Papat.qui poft B.Petrum i $. rexit Ecclefia anois to.fic fub Se« 
nero principe martyrio coronatus eft.Ex libro PontificC.Hic 
conftituic, vt fdrn Pafcha die dtiiea celebraret*.Et vt neccflita 
te facicnte vbictinq; iouentum fuiffet, fiue in ftumine, fiue iri 
mari , fiuc in fonttb. tm Chtiftiana confculone crudclitatit 
clartficata,quicunq; hominum ex gentili veniens baptizaret*. 
Itcra fccit conftitutum ad interrogationg Sacerdotum de cir 
culo pafchali cum presbyteris ,& cpis fada colIeclione,Ac ac- 
cerfito Theophtlo Epifcopo Alexandriat, vt a 14. luna primi 
tnenlisvfq; ad vtcefimamprima.diednicacuflodiafS.Pafcha. 
Di iHintiTirtulia*!, &feriftit ims. Cgf. VII 

EVfe.in chro. Anno Seuert i8.Terculianus Afcr centurio- 
nis jpeonfulis filius.olum Ecclefiatum f mone celebratur. 
Hier.in Ti.de ilIottrib.viris,Hicacris& vehemctis ingenii fub 
Seuero principc,& Antonino Caracalla maxiroe floruit,muIta 
Cjue fcripfit volumina,cJ,quia nota funt plurimi ptcrmittim*. 
Vidi ego cjndam Paulu nolc C6cordi«,qd oppidum eft Italiz 
fenem, qutfe B- Cyptiant iam grandis actatis notarium, cum 
ipfe admudum effct adolefces Romx vidtffe diceret, refcrreq ; 
fibi folitum nun^ Cypnanum abfq; Terculiani ledione vna 
fiteriffe dicm,ae fibi crebro dicere.Se Magiftrum Tcrculianu 
vj.fignificans.Hic vfq; ad mcdiam ztatem presbytet Ecclefi; 
permanfit inuidia poftea & c6tumeliisClericorum Romana 
Ecciefiaad Montani dogma dclapfus , inmultis libris nouts 
ptophctiz raeminit.fpecialitcr etiam aduetfum Ecclefiam te- 
Xnit volumina.de pudicitia.de pfecutione,deieiuoiis,de mo- 
nogamia, de extafi libros fet, & fcptimum, quemaduetfum 
Afollonium «oropofuit Ecttuicji vijiffe vfq; ad decicp itam 



«tatem ,& multa,quz uon extant, opufcuTa cortdidiffe.Acto. 
HicQuintusTettulint fcripfit Apologeticum iibtum vnum, 
de quo plura in hoc opete locis congtuis infctui . 
DiB.Origtni. Csf. VII. 

EVfedn chto.Anno fequenti Origenes Aleiandriae ftudiit 
eruditur.Hier.de tlluftrib.viris.Origenes.qoi & Adaraan 
tiusdecimo SeueriPertinacisannoaduerfum Chriftia- 
aot pfecutione c6mota,ac Leonidz patte illius Chtifti ma tty 
rio coronato cum fex frattibus, & matre vidua pauperrelin- 
quitur.annos natus circitet i7.Rem.n.familiatem Chtifti fif- 
cut occupauerat. Hic Alcxandrizdifperfa Ecclefia 18 ztatit 
fuz anno cathezefeon.i.docltinarum opus aggreffus,poftca a 
Demettio eiofdem vrbis Epo in locum Clementis Presbyteri 
confirmatut.per multos aonos floruit.Et cum iam mcdiz ef- 
fet ztatis , & d>pter Ecclefias Achaiz , q phirimis herefibut 
vexabantur,fub teftimonio Ecclefiafticz ep£e A thenas p Pale 
ftioam pergetet, a Theonifto & Alexandto Czfarez,& Hic- 
rofolymitarii Epls prcsbycer ordinatus. Demetni offendit a- 
aicos.Qui tanta aduerfum eura debachatus eft infania,vt per 
totum orbem fub eius nomine fubfctiberet. Conftat antequa 
Casfatea migraret fuiffe Romz fub Zepherino Epo,& ftatim 
Alexandriam reuerfum. Heraclam presbyteram qui in Phi- 
lofophi petfcucrabat adiurorem.fibi fecifle cathczefeon. Qui 
quidem & poft Demetrium Alexadtinam tenuit Ecclcfia.Qua 
tz aut gloriz fuerit hinc q> Firmianus Czfarez Eps cum orq- 
ni Capadocia enm inuitauit & diu tenuit, &poft tub occafi*. 
ne fanctorum locorum Paleftinam veniens diu Czfatezab 
eo in fctiptutit fan&is cruditus eft.Sed & illud q> ad Mamcam 
mattem Alexandti Impetatotis religiofam Fceminam roga- 
tus venit Antiochiam,& fummo honore habitut,ad Philippfi 
ImperatorC, qui primus de rcgib. Romauis Chriftianus fuit, 
& ad matrem eius literas fecit, q vfq; hodie extat.Quis igno 
rat. Et q> untum habuir in fcripturis fanctis ftudii , vt ctian» 
hzbream linguam contra ztatis gentifq; fuae naturam edifce 
ret,& exceptis 70.interpretibus alias quoq; editiones congte 
gatet.A qnale.f.Pontici Profeliti,& Thcodocionis Hebionei 
& Simmachi eiufdem dogmatis,quiin euangelium quoq;Ca 
thamathum fcripfic commentariolot,de quo & fuum dogrna 
afErmarecooatur.Prima & quinta,& fexta>& feptimamedi- 
ditionem, quas etiam nos de eius bibliotheca habemus, mito 
labote repperit,& cum czterit editionibus eomparauit.Diale 
dicam & Geometriam,Arifmeticam,Muficam,Grammatica( 
Rhctoncam, oiura PhilofophorQ fe&as itadidictt,vt ftudio- 
fos quoq; fcecnlarium literarum fcdtatores haberet.vt inter- 
^raretur quotidie^utfuf^; ad eum miri fierent.Quos illcjppte 
rea reciptebat , vt fub occafione fceculatis httetaturz in fidc 
Chriftt inftrueret.Qui aut fuper Otigenit fcire ftatu veiit Q i 
ac\um fit.priraum de epiftolis eios q poft petfecutionc ad di- 
uerfosmiffx funt. Deinde& de fextoEufebiiCzfarienfisEc. 
defiafticzhiftorizIibro,& pro eodem Origenefex volumini- 
but poffit liquido cogoofcere . Vixit aut vfq; ad Gallu & Vo 
lafianum.i.vfq; ad 69 .ztatis fuz annum,& rnortuns eft Tyri. 
Di Uudi tiufdtm inxtmHaymtntm . C»f. IX. 

HAimbin Chriftianoru rcrum memoria.NouimusEufe- 
bium a quibufdam Eccle&afticis viris aliquantulufuiffe 
notatum, ^ nimius fuerit in laude Origenis.Iliud vero de eo 
breuiter enarramus,q> etiam orthodoxt quiq; & rdigiofi viri 
diffircri non poffunt.OrigeneS Lconidis Matris filins,& ipfe 
fere apuericia voluntate martyr & forfan aftu, nifi 9 a Ma- 
trc ful iripiente nocte vcites cius "pia fraode praepeditascft ma- 
gnam,& feftam a Deo gratiam lcientiae corifequitur.poteria 
in Grammatica, & czterisomnibus fitteris, in omni Philo- 
fophica erudkione apprime inftiturus , maxime in leclionc» 
tc dofttina diuinorom yoluminum potcntiffimut illius tcm- 
poris,& famofiffinius indagator. Hic ergo pto magna & ih' 
ctedibiii fententiz przrogatiua dodot eccleuzapud Alcxan- 
dtiam a Demetrio ipfius loci Epifcopo conftituitut, cathe- 
dramq; doclorum tettius obtinet poft Panthenum,& Cleroen 
tem,caiuS.f.Clementis,& ipfeextttitauditor.Vbidum verbi| 
Dei doceret palam,ram Viros inftruCs q Fcemioas,& ocm tue 
pitudinisoccafionem maledicti gratia vellet infidelibus tollc 
re.quidam minut perfedi fenfus,exercet in proprio corporc, 
fed feruentis fidei & nimizcaftttatis opus.Nam illud cuaoge 
licum attendcns.Sunt Enuchi, qui fe caftraucrunt propter rc- 
gnum Dei,moxin feipfoadimpleuit. Tuncergo nullaaduet 
(ariis obtreflandKufpicione dereliAa, maximz doArioz, tSt 
prrdicationi inftitit oportune, & importuneperdiem & «o- 
flC publice,& priuat!,in abftrnchtia plurima.in ieiuniisiode- 
finetitibus& vigiliit pene iugib.ita vt li qh alrquid patij fom 
ni necefiita» naturaiitcxigcrct,huc Ule n6 fupra ftraturo.quo 



Digitized by 



Google 



Liber Jecnanw . 



■ A 



■tfn» noJIovtebatur.Gd fupra mtdi foli depreheVicret firperfi 
<i€.F«nur aut cp ez c_»adiutoti6 plurimi ex vtroq; fexu mar- 



I4I 



tyret effecii font.Scd & illud praeclarG ferfde eo.ep noncj per 
mifit ea 4 m ccdefijs dcrerebata notarijs cxcipi,nifi qh ii.60. 
atratis agens annii multo vfu & rabore.plurimu fiduciae in ver 
bo D.i acceperar.qri.f.iam iaerat ei vitatgrauitat & maturitat 
*tacis,& multx etperiencie aoctotitas.Iacor ceteraquoqi,era- 
ditionum fuaru ftudia virtutg hacbree lingufcdidicit. vt agno- 
lcerct.vel ea.cj a Iudaris legurar qualia funt.vel cartcroifi mter 
pretum.qui prattet 70.interprattati func.quaca eflet Jluerfif as 
■Sed tc aduerfum hercticos confutandos tam viua voce g libro 
tum difcrtis difputationibos potenret clabotauit . 

Dt csmfis irrorutu liufdim. C*p. X. 

INde plurimu admirari non fufficio.cp vir ta illuftfit,t» aper 
te tebcllans & obuiant hsrrericisdeuolurus fit in nominarif 



■lneIias9.De Helcana traelatut vnnt Sirper prindpiti Ibb li.j. 
Super Pfalmu.ti.Homelie.r.Super Ptalmu.37.homertf.1S1k- 
pcr Pfalmu.*8.homilie z.Super principium Caoticorum li.j. 
Supet principium Idtdx homi.x.Super Ifaiam prophetam ho 
roclie. 9.SuperHteremiamhoroelif.i4.Super Ezechiclcm ho 
melie.i^.Super Mathxum hbri.i-.Quorum tamc.ix.primot 
aufquam vJdirTe memini.I tem fuper Lucam homelie.jt. Su- 
fer pnncipium Iohannis tractatus vuus . Supei cpiftolam ad 
<Romanoslibri.io. 

Dt varijs illmt trrtribus . Cap. XII. 

SCripfit poftca libros Pcriarchoo , in quibus maximeeiut 
hrrefes inueniuntur.Sed in commcntario eius fuper Ma- 
thxum cauendum eft 9? ,dicit panem illum quem deditdo 
tninus difcipulis fuis non foiiTe vetum corput eius, ezponcnt 

— _ . .IIM....U.UI illud myfticc de pane verbi Dei.Incommcncariis quoq; libro 

umam hxrefirn & crrorcm,q>f.Seraphin in Efaia Spiritufah rum Moyfi mhi vr nimisallegoricum fcnfum feqHi, & quafi 
j Vr "P 0 " 1 ""* 1 * in a, '° 'oco de puia diaboli fcripferit.Et improbare hiftorie veritarem.Epiphanius Salaminc E6s. Pm- 
de abfolutione reproboru poft mille aonos,& de multit alijs 
cj Or thod ozk fi d ei aduet fantur. mazime cu abftinenti ffimar , 
«t caftiffimx vit t fuiffe referamr,& ta praeelarc doatinse, fam 
puri & lucidi fcrmonis.Ego fane de eo falua fide Patrum dizc 
iim^, vel hocoioo noo lcripferit.fcd ab hxreticis ob ptxcla 
tu eiut nomen obfufcandu maligne confiaa funr & confcri- 
P»»* nolefuo prxtitulata.vcl fi fcripfit.non ftatuitez fent6- 
tu.fed diflerojt ez opintone.Na( vt ipfemct dicitJPhilopborfi 
& hxteticorufn dogmata didicerat.nead eo» couincendos im 
oitiorcffer.fi ignota.er,q apud ipfoserat.Etfortaffccu in alifi 
t>us Iocis fcnbcndo attigit eoru errorcs, calumniatus eft hoc a 
fcrnetiplo dizifre.OuodTfi et pr ? di£ta$ h*refes ( vt placet qoi- 
bulda) «t fententia fcnpfit,»alde compatiendfi eft.tam erudr- 
ti pjecltoris viro.qui tanta eruditioms copia miniftratiir Cuiu» 
»ieiaiiqua funtin fctipturis,p6teotu,qu*fideIiterfcripfitIu 
a? <! li ,d5 * C c * lefti * «Plendot exuperare,de quo a Patti- 
bus diCtu eft,quia vbi bene fcripfir nemo mclius.Quod aut er- 
xatu 6 ab Origene & cStta Ortodoza fidg aliod deTcriptu.opi 
tior cx hoc ei aecidifle.cp nimio lcclionis ftudio Philofophot 
_ _ aa, L l i XU !* Att '8 era ^' u * olnoaflecutus fuetat fecteta Pla- 

: Cotnnti ve 



«oms 6t Pvthagotas.Cheremonis quooj Sroici.fc 
lumina,c«terorfiqj Philofophorfi Et fortafTe , ep nimis m eit 
cft mofatus,& cpdiotins ebibit de calice Babylonisinaorato , 
eoactus cft quodamm8de eius fcce in facra fcriptuta trasfun 
deie.Ex quo valde tc vigilantet cauendii eftEcclefiafticis viris, 
tie nimis Philolbphicis inftitutisdet opeta.ne fbtte cQ inebria 
ti fuerint eorQ inambus pocnlis,& tumidis fcnfibusioflati,dif 
ficilius fetraao pede ad humilitatc Chtifti rcuoccntur,& tar- 
dius fjdei nr* acquiefcant.qnquidg cdoai funt c6ttatia.Neq» 
hoc dtccndoledores atriti danamus tc artes.Na & ipfjt n6in 
ntiliter legunrur ad profundas quartionesTheologi? enodan 
das,& perfcrutandas i6oes.Quippe ipfa eft Dfia artiu,& ca:te 
rarvt Pediffeque famnlantuf . Verii quofda fcholafticos non 
iiiediocriter reprehendimus.qui libris gentiltu ta familiariter 
*dh_;rent J & totosfe immergunr,& rotu pxn. in eis vit» fuai 
Oirfum & cruditionis confummant.Qna honeftius erat Eccle- 
fcaftie* iotcnderc difciplmx.q reaiu$ & facilius facrje fcripm 
ze libros addifcere.quibus lcgendis fidarer opera.paucioribut 
cerretpum fpacijt,tota in fe bibliotheca Ecclefiatttasfbndetec 
% ocs fnuolas illas tt ptne inutiles fcietiolas cjbos occupitur. 

EDt mtltitudint librtntm tius. Cap. XI. 
Xtant Origxnisc6mentaiii,quosin facras fcripturas dili 
gentes & luculentos edidit.Itaq; jo. Iibrosin parteqda 
IfaixPtophetatcomcnt-t^&inEzechielCquoq; 2y.Ii- 
bros,totidgqi in Cantica CaticotQ.Libru de marty rib" ad Am 
vj jr^ 1 ^ 11 ' c5t * dlftnfta f P u * virtute.vteiusfeotentijs tan^ 
validiflirais ncruit multos ad martyriu ftabiliret. Sunt & alia 



probare hiftorif veritarem.Epiphanius Salamine Eps. Prj 
tcrea friuola Origenit ezpofitionem de tunicis pelliceisquan 
to conatu quantifq; egenr argumfris, vt tunicas pclliceas hu 
mana corpora credercmus.Qui intetmulta ait.Nunquid co- 
riarius erat Deut aut Cotticanus,vt conficcrct pelles aialium 
& confuetet tunicas peliceas Ade & Eue.Manjfeftum eft ergo 
inquit 9, de corporibus loquirur.Si aut piopter vnuro verbum 
aut dno.qu; fidei cotraria fiint multj hercfes abieaa; funr ab 
£cclcfia,quantomagit Ongeoes inter hzrcticos habebif, qui 
tantas peruerfirares eontra fidc Dei adinuenit & Eccicfie ho- 
ftis cititit.Hicro.ad Vimm ptesbyteru. Qjji libros Periatch5 
Origcnis a me traflatot voluerit legere,& calciatit pedibus ad 
rerram promifflonis pergere,ne ibia fcrpentibus mordeatur, 
tc atcuato vulncre Scorpij veTbererur.lcgat prius hunc libru 
vtantequam egtediatur via.qu^ fibi rauenda fit,nouetit.Idern 
ad Pammachium & Occcaqum.St mthi crediderittt Origeni- 
fta nun^ fui.fi noo creditis.nunc efle ceflaui.Male fcnfit Ori- 
genes defilio, peios de fpirirufancto, aiarum de c^lo ruioam 
tmpie protulit.veram carnit rcfurrcctionem negauit.Poft muj 
ta autfecula vnam deolbut fore reftitutionem aflcruit.Nuper 
fanclus Ambrofint Ezameron illiuscompilauir,fed quia mei 
atmulatores vos efte dicttit,ad cxtcros Talpx , Caprearum it» 
me oculos habetis . Idem ad defidetium . Origenes melior in 
omnibus bonis,peior in omnibus mahs fuit . 

DtpttnittntiaiUiut . C*p. XIII. 

IDem ad Pammachium tc Occeanum. Ipfe quoq; Origene» 
in epiftola j fj ad Fabianum Romanx vrbis Epifcopum fcri 
bit peenitcntiam agit.qudd talia fcrtpferit,&caufam temcri- 
tatis in Ambrofium refert, cp fccreto edita in publicum pretu 
lit.Ae)or.Eztitit etlibcllus.qui PlanclusdrOrigenis,& abea 
to Hicronymo ttanflatus infcnbitur .Ju quoficcx eiufdem 
Origenis perfona legitur.Heu mihi Matcr mea.qua; pcperifti 
virum legis pcrirum in iniquiratem proicctum.fluc virum re- 
ligiofum i n impietate delapfum peperifti , quafi turrim czcel- 
fam vel elataro, fed fubito vfq; ad pauimentum proftratam.Si 
cut arborem fru&ifcram fubito marcidam,ficut lampadem Id 
ciferam,& fubito cx tin&am.Quis dabit captti meo aquam tc 
ori meo fontcm iactimarum, vt plangam meipfum in contri- 
tioae mca?Cerno Sacerdotium flfs fnper me,& thronum mcfi 
arancam tcxentcm . Require mc Domine , qoia de fuperiori 
Hierufaiem cccidi.Hei mihi quondam dodori.quia ncc locfi 
teneo difcipuli.Tu nofti Domine quia inuitus cecidi, volent 
alios illuminate mcipfum obfcuraui. Volens pro pietate ioue 
niti,contra pierarem inuentut fum. Vulnerauit me Diabolus 
in Angelom transfiguratus.Flebam aliquando fuper Sanfone 
fed pciora perpefsus fum:fuperSalomoncm,& deterius cecr- 
di : (upet omnet quipeccauetunt & omnibus deterior appa- 
rui.Sanfoni coma capitis dcfuit.mea »cro de capire corona ce 




ft innumerabiles pratterea thomos. Quis ta ardentc atum in 
icriprufis non miretor?Et ctl m cxteris hbrisogs viceritin Ca 
ttca Canticoru ipfe fe vjcit Qiipd fi quis eius nobis errores op 
pofueritaudiat libete, Intctdfi magnus dormitat Horaetus. 
Vernm operi longo phas eft ignofcerc fomno. Aftor.Licet(vt 
fliaum elt) Origenesin mtiltis crraoerit.tii quia multa »tilia 
&prarctarafcripta reliqiiit,qu*da corii Ecclefia recipit.-Nam 
* Papa Gelafius in decretis fuis illa opufcula Origenis appra- 
bat.quas beatos Hieronymus non rcprobat.Exhiscrgo ,quz 
reperire potut , &ez qutbus notabilia plunraa opufculisno- 
nris inferui,funrea,quzfcnpra funtfnperGcn.homeliz. 17. 
Super Etodom bomcl. tj. Suprr Leuit. homel je. l< Super 
«aum homeliaj.jliSuperlofuc bomeliat.a_;.Super Iudicu ho 



ignus Uco lum. Dminum fal in ftcrcore iacet Video 
fuper me nubem obumbranrem , & folem radios fuos abfcon 
dentem . Prorcge me Domine & mittc Spiritum tuu vt igneo 
refpccw repellat a me DiabolB fpinofura, & deleatur.que cS 
'tra mc eft eautio pcceati, ad vefperum demoretut fletut, &c. 
DijtptUgim tiufdtm . Cap. XII II. 

ACtor.Scnpfit autcm Apologiam pro fe.inqua loqtiitur 
fic.Quidam eotum.qui libcntcr babcnt crtminari proxi 
mos afcribunt nerbts,& doclno* uoftr* crimen blaphe 
mic,quod a nobis nunquam audierunt, dict-nrcs mc 1'atrera 
mahtix ac perditionis incufafsc, & eorum qui daregno eiicifi 
tur.i Diabolum dicere efsc faluandum.quod ne aliquitquide 
manifcfte infanicns diceret.Sed nihil mirum mibi vidctur, fi 
adulteraturdoctrina meaab loimicitjtaliadultcrioquali ,ic 

epifloJa 



Digitized by 



Google 



1 -T 



Speculutn' Hiftorlale Vlncenti/. 



«plftola Pattli Apoftoli eorrapu eft. Quida.D.fub eiat nole 
fcripferunt epiftolam ialfam, vt Eeclefiam Teflaloniccnfcth 
cxturbarencquafi inftaret dies domini,& eos feduceret. Tale 
qnid in nobis video accidere . Nam quidam auctor hxrefeos 
eum fub prxfcntia multorum habita fuiffet inter nos difputa 
tio.fc defcripta accipiens ab his £ fcripferant codicem , qux 
voluit abftulit,& quod ?ifom eft permutauit , & circurafett 
tauquam ex nomine noftro infuluns,& oftendens ea.que ip- 
fefcripfic.Si quis ergo vult credcremihi in confpedu Dei lo- 
queuti credac.Sin autem quis non ctedit.fed vultde me male 
Jqfl ui nihil quod mihi damniinfert.Erit autem ipfe falfus re 
fiis apud Deum,& apud proximum falfum teftimonium dtccs 
yel dicentibus ctedens.Timeatautem quoddiftum eft-Male- 
diciregnum Deinon poffidcbunt.Hxc Origcnes.Scripfit,& 
pro eo faoctus martyr. Pamphilus libellum apologcticum,de 
quo bxc,qux fequunrur.breuiter annotaui.Pamphilus in A po 
logetico. Nihil mirum fratres videmini mihi efle perpefli ,q> 
iu vos Ongenis fubtcrfugit intellcdtus.vt vos quoq; xftime- 
tisde illo.cp alii nonnullt.fiue per imperitiam fui.quia no va 
lens fenfus eiusaltitudinem contucri.fiue proprauitate men- 
tis,qua ftudium gerunt non folum dictaeius incufare. verum 
■duorfus eos.qui hxc legunt hoftiles inimicitias fumere. 
De txtrt/Utrio eiufdem md clericos . Cap. X V. 

ACtor.Iterum preccr fupra nominatos Origenis libros ex 
cat ciufdem liber pulcherrimus de (ingularitatcCtetico- 
rum, in quo & de habitatione Mulierum vicaoda,pudici 
tiaq; feruanda difleritin hancmodum. Origenes.QMia fenji 
narum commotatione quidam intet nos ad ignoraimam de> 
uoluti funt.dominus me miferum pto vcftra negligentia cum 
feuetitate per reuelationem corripiens mandare przccpic , ne 
Clerici eum Fcminis comorcncur.Nunis cette prxceps eft.qui 
tranfire contendit,vbi alium cecidifle confpcxertt. Et vcheme 
ter infirrauseft.cui non incutitur timor pereuntealio.IUe au 
tem pronidus,qui follicicus fit cafu ccterorum.Aduerlaria con 
£dentiaeft,qux periculis pro ccrto vicam fuam commendat . 
It lubnca fpcs,qux incet fomenta peccati (aluati fe fperac.Im 
«ofltbilis quoq; liberatio eft,flammis circumdari nec ardere . 
Difficile eft , vt venenum quis bibat & viuat . vel dormiat in 
tipa & non cadat-In hac parte expedit bene timere.quaro ma 
le.fidere.Et vtilius eft infirmum fcagnofcat bomo , vt fortis 
exiftat.q. fortis videti velit & infirmasemergat.Minus Auari- 
tiz moleftias patitur,qui diuitias non videt. Vnde dicit Apofto 
lus.Qui volunt diuites ficri &c.Sic tentationibusfubiacet.qui 
fgminz iunctus eft.in qua nihil aliud eft , nifi a feriat proxi- 
xoatem. Aculeusenim peccati facta cftrotma (^minea.Si m6 
putamus oos intentabiles efle mulierum iaculis , uibd reftat 
ejIeftibusregnis.Mentotales increpat Apoftolus dicens.Iara 
faeuraei eftis &u Quanti , & quales Epifcopi Clerici & Laici 

iioft victonarura certamina,poft magnalia & ligna & mirabi- 
ia quxq; monftrata,nofointur cum his omnibus naufragaf- 
fe.cam volucruntin naui fragili nauigare . Quantos Lcones 
domuit iofirmita<delicata,qux licet fit vilis & mifcra,de ma- 
gnisefficit predam.O quam inordinabilis feminx propinqui 
tas iaculacur, cuius vicinum eft delictorum latrocinium. De 
catbombus fcintillasdifliliunr.Motbos Afpides (ibilat.Dc *c 
ftimentispiocedunrTinex&e.Fruftraetiam pudicitix bonu 
intrinfccus laboriafo agone cuftodit.qui illud infamari forin 
fecus efficitiimmo pcius eft>quam Mechia,contiuciitiam du- 
eere ctiminofam, & infamcm facere faucttmoniam.Blafphe- 
toiatnentm ingcrit reiigioni,quam cootuiir,quiquod confi- 
tetur non coram omnibus impleuerit,ne Chtiftianitas creda- 
tut eflc fallacia,& Mechatio videatut fandhcas velamento ve 
fiita. Afpectus fbemioeus fubito & in tranfitu occurrens velut 
fagittas alienis oculis iactat. tollerabilinfq; C audire Bafilifcu 
ftbilantem,qua Mulierem cantantem .Omnis inconueoiens 
fodalitas Mulierum.glutco eft dcliftorum & vifcum toxicatu, 
quoDiabolus aucupatur.Vbiq; cftfugiendacum mulicribus 
non continuandaprxfentia,& quafi ttanfiensfc,minisexhib£ 
da eft acceflio,quodammodo fugatiua.Cunctis quide calami- 
tatibus tolhmusJocum,dum prouideniiam gerimus temporu 
futurorum. Sed hxceft femper humanx dutitixiocreduUus* 
Tt non folum audiendo , fed etiam videndo non credat alios 
ineerriflc. nifi & femctipfum vidcat interire.Quid miramur, 
£ Adam per Euam fedu&us cft.quem nulla motientium exe- 
pla ptxceiTerant,fed vna fola iuflioconftrinxerat,cu nosnec 
innumcrabiles mortes,nec infinita tuffa compefcant. Vtiqj fi 
A.dam vidiflct mortcs, qux factx funt in nobis olim in ci. & 
e.e.p. Vcrum taracn dico vobis &e Caftitas fcu vitginitas eft, 
munimentum fanctimooi;, expugnatio infami;.icr!rmitas la 
faaix,aniaMe viftoiia, corpous prxda. vbcrusgloriarutn^ca- 



ptiiutas criminum,abolitto fcandalornm.parvirturrim,debel- 
latio jnquicuntium bellorum.culmen pajitatis.carcerlibidt- 
nis.portus honeftatis.vita fpiritus,carois intcritut,ftatus qua 
litatis Angelicx.fumushumanxfubftafltif. , 
Dt ttlicrstt ejf utttit iUiits ttmftrit fcriftmbtu, 
Cnp. XVL 

HIero.de illuf. vi, Policrates autem Ephefiorum Epifco- 
pus cum ceteris Afix Epifcopis,qui iuxu confuetudine 
quandam veterem quartadecima cum Iudxis luna Pa- 
fcha celebrant,fcrip(itaduerfusVicrorem Romanu epiftolam 
fynodicam , in qua docet feApoftoli Iohannis,& veretum 
auctoritatem fcqui.dc qua hxc pauca exccrpfimus.Nos igitut 
inuiolabilem celebramus dicra,neq, addentes aliquid.neq; de 
mentesEtenim in Afia elementa maxima dotmierunt.qux re 
furgentin die Domini,quando venrurus cft de Cejo in maie- 
ftate fua , & fufcitaturus omnes fanclos . Philippum loquor 
de duodecim Apoftolis.quidorroiuit Hierapoli, & duas filias 
eius,qux virgincs feruierunt.& aliam filiam eius,qux Spititu 
fancto plena in Ephefo occubuit . Scd & Iohannes qui fupta 
peccus domini recubuic,& Pontifcx eius fuituuream laminan 
in fronte portans.martyr & doctor Ephefi dormiuir, & Polir 
carpus Epifcopus & marty t Smirn? cubat.Trafcas quoq; Epi- 
fcopus & roartyt, de Eumeoia,t eadc Smirna requielcit.Quid 
necefle eft Sagatis Epifcopi & martytisrecordari.quiin Lao 
ditia foporatur?Ec Papyrt Sc beati Militonis in Spititufandto 
Eunuchi.qui femper Dco fetuiens pofitus cft in Sardis,& cx- 
ftat in aduentu Domini refurrectionem.Hi omnes obferuaue 
runt dtem pafchx.i4> Luna ab'euagelica tiaditione iu nullam 
pattem dedinantes,& ecclcfiafticum fequcntes canonem.Ege 
quoq; minimus omninm veftrum Policrates,fecG<ium dodlri- 
nam proximorum mcorum,quos & fecufus (um.Septem fiqut 
dem fuerunt proximi mei Epifcopi, & ego octauus (cmpet pa 
fcha celebraui,quando populus Iudxotum azimam faciebat. 
Itaq; fratrcs.7J .annos habes xtatis mex in Domino,& a qiul 
tis de toto orbeeruditus peragrata omni fctiptura non formi- 
dabo eos, qui nobis minantur . Dixerubt cnim maiores mei, 
Obedire oportet magis Deo,q\ hominibus.Hoc propterea pro 
pofui.vt ingenium & au&oritatem viti exparuo opufculo de- 
monftrarem . Floruit Scueri principis tempotibus xtate ead< 
qua Narcifllis HierofoIymx.Appion quoq;fub Scuerqjirin^ 
ctpe in exameron tractatus cdidit . Sextus Jibruroderelurrey 
<£ttonefctipf!t.Hugo vbi fupra .Tuncctiam floruit Simachuf 
clegans diuinx legis Interpres , & Theodocion genete Pontir 
cus , qui tertio aono poft memoratum Simachum fecundam 
fcriptutarum fancratum appofuit cditionem.In Romana quo 
que cathedra Cahxtus Zepherino fucccflic, poftquem Vi^ai» 
nus Pontificatum tenuic Romanum . 

Dt mtrtt Seueri r3* imferit CmtmcaHa. Csp. XVII. 

IMperatot autem Seuetus apud Eboracum opidum deficifs, 
rchquitfiliosduos,Bafianum & Geta. Quorum Geu hoftit 
publicus iudicatus interiit. Bafianus autS Antonini cognoroi- 
nc afsumpto,potitus cft pitmo rcgno- Porro cum Seuerus vi- 
xifsct annis.65. difunctus eft virbellicofiflimus omnium,qui 
ante eumfuetunt, & Grecisac latinis literis fimul /ufficieu- 
ter inftructus,fuir etiam acet ingenio, &ad omnia qu? inren- 
difset fine tenus perfeuerans.Bcuiuqletia vero quo fe inchnaf 
fct mirabili atq; perpetua . Ad qucrendum quoq; diligens 
ad largicndu liberalis.Etin amicos & inimicos patitet vche- 
mens.Eufebius in chro.Romanoru igit' 18. Antoninus Car|- 
calla cfpitannodfii.il}. mudi vcro.4.M.76.& imperauir an 
nis. £.Hugo vbi fupta. Hic Seuer i filius fuit idcm qui & Bafia 
nus.Fuit autem libidine incfperatior patie, qui etiam Nouet 
cam fuam duxit vxotem.Eufcbius vbi fupta Hic Caracalla cs 
gnominatus eft ptoptet genus veftis quod Romat erogauerat, 
& contrario Caracall(cx eiusnomine Antoaiao{dicte.Idem 
in f .lib.Ecclcfiafticx hiftotix.Eo tcmpore quamplurimi eranc, 
qui eonfcfEonis gloriam qu^fierunt.Dei umen prouidcnti* 
fucrant referaati.in quibus Alexander quidamde quo paulo, 
anrecommemorauimus,confcffionis titulofatisclarus Hierq 
folymorum Ecclcfix fubrogatar Epifcopus.cum fuperef>et *4 
huc Narcifsus.qui ibi prius funclus eft Pontificatus officio. . 
D* ftnSt Ksrcijft Bpi/ctpt Hitrtfelymitant . 

Qap. XVIII. . 

ACcidit aliquando in die folemni vigilaru Pafchx oleuai 
deefse luminaribus.Cumq; idper miniftrpsinnotuifsec 
mxtor plcbi maximus fuit.Sed Narcifsus fide iidcns mi 
niftris imperat haorire aquam,fibiq; deferri . Cumq; dctulif- 
fent orauit & benedixit aquam,& infiindi luminaribus prxco 
pit. Tunc repente mito & fcxulis inaudito generc vircutisna- 
tuxa aqux in olei pingucdincm vcrf«. fplcndotcm luminyio 

eciam 



Digitized by 



Google 



Liber Vndecimus. 



ctiam folito reddit clariotcn CSqs eflet rccti tc iufti indedi- 
nabihtet tcnax. quidam homunculi ncquam male fibi cofici j 
snetuentcs,ne cnminum fuotum fiarguercntur nou poflenc 
cfiugcre vindicum , ptzueniuntfacuonibds & citcumuenite 
patant eum.cuius iuditium vciebantur.Concinant igitur ad- 
aetfus eum infamc fatis & nozium crimen. Conucniunt audi 
totes.teftcs ex femctipfis producunt.qni fub facramcnto iuta- 
rnenti qiuc obidcbantut confirmaret.Quorum vnus teftis ita, 
ii non igtii confumcretui vcta fe diccic tcltabatur . Alius ita 
nc motbo legio corrumpcrccur.Tertiusita.nc luminibus orba 
xctut.Et quamuis neiutamentis quidcm illis quifquam fide- 
lium & Ocum timentium ctedereteo, <}> viu Narcifli & infti 
tutio & pudicitia noteeretur ab ommbus,iptc tamcn eoium, 
qux mota funt indignicatem ac moleftiam non ferens > Gmul 
& fccrctam ac philofophicam vitam fempcr habcre defideras 
fubtetfugit E cclefiae multitudincm> & iu dcfertis Iocis atque 
•gellis fccretioribus dclitefcebat annis quamplurimit. At n6 
illc magnus diuinz prouidentix oculus quiefcit in longu, fed 
in impios vltionem pcr ea ipfa.quz fibi in periurijs ftatueiac 
xnalediCtamolitut.Pnmus nanq; illc tcftis patuu ignisfcintil* 
la,nocus tcmpore domo fua fuccenu,cum omni gcnerc,om- 
niq; familia nammis vltticibus confiagrauit . Almstepco- 
Ccabimispedibus vfq; ad fummum capitis verticem motbo 
ze g;o ( quo fuetat imptecatus) tepletui atq; confumitur.Tcr 
tius autem piiotum ezitum vidcns , tc oculum diuinum non 
lc latuiflc pctfpiciens,prorumpit in medium . & audientibus 
cundtis , lcta pcnitentia vniuetfum continuati fceleris pandic 
ordincm.Tancis autcm lachrymis.io maiuscommifli racinus 
deflet,& iutantum dic no&uq; pcrdutat in flctibus.vfqjquo lu 
miniuus orbarctur.Hi igitui figmcnti liii huiufccmodi pcnas 
diderunt.Narciflus vero cum na defertum pctifl*et,ac locis fe 
tnet fccrctioribus abdidiflct, vt vbi nam degcret nullus aguo- 
2ccrct,neccflatium vifum eft Epifcopis, vt alium pro ipfo ordi 
narcnc,cui nomen etat Dius. Cuiq; cum paruo ccmpotc prz- 
fuiffctEcdefizfucceditGermatiius , & Geimanio Vigoidius 
Tunc ecce fubuo.vc lut rediuiuus cfloque redditus cx impto- 
tiifo appaiuit Narcifliis , tc rurfum a frattibus ad prxfiden- 
dum Ecdefiz rogatui . 

D* fuccctjjort titu Aitxandr*. • C Kp. X I X. 

VE ura cum ipfc tam lcnio feflus Pontificatus miniftctio 
iufficcre nopoflct Alcxidcr lupradi&us ez gente Capa 
docum vbi ctat przdarz vrbis Epifcopusqui Hietolo- 
lymam adoraudi t & fan&oium locotam vidcndi gtatia prope 
zauerat,ottcnius cft euidcntcc a Domino.oon folum ipu bca- 
to vito Natciflo,fed tc alijs plutimis pct icuelationes in plebe 
Tt ipfum 10 loco faudto Epilcopum dctinerec. Przterea>quod 
fupra cztcraomma magis tcinhcum fuit.eodie quo ingrcfliis 
vrbcm Alczandcr nunciatus cft, tc multltudo fratrum pluri- 
tsa eztu pottas ln occut fum cius egtefla eft > vox ccjitus om- 
nibus mamfcftc audicntibus facta eft diccns. Sulcipite Epilco 
pum.qui vobis a Deo dcftinatus cfMuq; te ita coplcta vt pre,- 
ditfa fuerat.cunctis Paleftine. Epifcopis in voum congregatis, 
admittcnte quoq; ipfb vel maxime Natciflo Hierolbly miune, 
Ecdefi* cumeogubcrnaculum fufcepit.Hiero. vbi lupra.Hic 
* in finccuiuidam epiftoi* , quamfcripiit ad Antinouasfuper 
pacc Ecclcfix ait.Salutat vos Natciflus , qui ante mc hunc te- 
nuit cpifcopalem locum , & nunc mecu cunde" locu otationt- 
bus regit,annos habcns c1tcuer.116.cV vos mecum precatur, vt 
idem lapiatis . Sciipfit tc aliam ad Annotenfes pei Clementc 
Piesbyterum Alczandtiz.de quo fupra dizimus, necn6&ad 
Otigcncm,& pin Oiigene contta Demetrium.Et quod iuzta 
teftimonium Demetti) eum Presbytciu coftitueritied Sc alix 
cius addiuetfosfcruntur cpiftolx. Scpcima aute pctfccuttone 
fub Decio,quo tcmpotc Babillas Antiochiz paffus eft.duclus 
cft ad Czfateam , tc daufus catccrc , ob coutcflioncm Chrtfti 
maityrio coronatur . 

D* mtrrt C»r*c*Ut tfimptri* Mscrini f> G*bM . 
Cmf. XX. 

HVgo vbi fupra.Cxfat lgitur Aurelius Antoninus contra 
Parthos apud Ediflam occilus eft , corpufq; eius Romae 
dclatum.Vixit aute anms fcre.30.cu1 iucccflituiilla vo- 
luntate Scnatus , Macct Macrinus Palatu PistfeAus. Eule. in 
chro.C(pitautem aono Domini nj.mundi vcro .4. M.181. 
«V impetauit anno vno. Hoc temporc vit fanctus Abagatus le 
gnauit Ediflae, vt vult Aphticanus. Anuochicdccimus Epi- 
fcopus conftituitur Philetus.Hugo vbi lupra.Macei etgo Ma 
crinus Ophilus palatij Ptzfcftus pofl Antoninum RomanQ 
inuafit imperium , fcd cmerfo anno' tumultu militati occifus 
cft . Potto Marcus Aurclius Antoninus Gabalus impeiio Ro 
■naoo fotitos im^ ciauit ann1s.4-Eufc.Tb1 fupta Hic fuit Ro- 



142 



manorum 10. Antonini Cataallae,vtpntatur,filius.Ca:pitaa- 
tem impetate anno domini.xto.mundi vero. 4.M. 1 8 3 . Huius 
tempore Romz Papatum fufccpit. 1 j. Calixtus. Hugo.Hic fa 
cerdos Heiioeabali templi nullam fui nifi ftuprorum & flagt 
ciorum totinlq; obfceniutis infamem memotiam dcrehquiu 
D* lmftrit Altxsndri & tr»»fiMi*n* f»n8i Tkm*. 
Cs». X X I. 

ALcxander autem Mammeas fcnatus tc mtlitum volun- 
tateimperatorcreatus.imperauit annis.13.Eufe.in chro. 
HicRomanoru vicefimufprimus impetare ccpit anno 
Domini tt^.mundi vero. 4. M. 1 87. Hic in Matrcm Mam- 
meam fuit vnice pius,& ob id amabilis omnibus.Huius tem- 
poribus Romz Papatum fufcepit Vibanus, dcindc Pocianus. 
Legiturhic Alezader Xerxen Regcm Pctfatumglotiofiflime 
viciffe. A cuios viftotia cum rediret.ficut lcgitur in paflione 
fanfti Thomz Apoftoli fupplicantes fui impetraucrunt ab eo 
vt mttteret ad Regulos Indorum vt rcddercnt corpus Thoine; 
Apoftoli duibus.Sicq; translatum eft corpus eius de India ad 
£diflam,& pofitum in locello argenteo, quod pSdet in cathe 
nisargenteis.In qua ciuitate ( vtibidcm fcriptumeft ) nullus 
hcrcticus poteft viuctc,nullus Iudcus.nullus Idolorum cultor. 
Sed nec batbari cam aliquando inuaderc potuctunt , ez quo 
Abagatus Rez eiufdem ciuiutis meruit cpiftolam manu Sal- 
uatotis fctiptam accipete.Hanc dcniq; cpiftolam legit infans 
baptizacus ftans fupcrporram ciuitacis.fi quando gcns aliqua 
venetit contia ciuitatem.Eadcm dic qua lecta fuent,aut paca 
tui barbari.aut fugiunt tam Saluatotis fcriptoris fcripto ,qua 
orationibus Apoftoli Thomz Huius Imperatotis Matet Ma 
mea Chriftiana Origenem Presby terum ab Antiochia euoca 
tum auditecuranit .Huiustcmporibus mclyti mattyrcs Chti 
fti Tybuttius , & Valeiianus cum bcata vitginc Cecilia Ro- 
m? martyrizati funt. 

D# fanSs Ctcili», & Tybtrtit , & ValtrUn* . 
Cap. XXII. 

EX geftts eoru. Cccilia hzc nata przclarogenereRoma- 
norum ab ipfis cunabulis in fide Chrifti nutrita. diebus 
ac nodibus vitginiutem fuam cdfcruari a Domino ptz 
cabatur. Oefponfata autem cuidam Iuueni Valcriano,du dics 
nuptiarum inftaret,biduanis,& triduanis ieiunijs oras, fc fan 
fiis omnibus commendabat, vt corum precibus fuam pudici- 
tiam cuftodiret.Dum hzc agcrentnt , Cecilia fponfum luum 
in cubiculo fic hortatur.Sccretum amice dilecliflime tibi vo- 
lo dicere,fi te illud fub iutamento proraifetis obfciuare.Quo 
iurante, Angclum Dci inqutt habeoamaioic.qui nimio zelo 
cuftodiens corpus meum.fi vel leuitet fenferit,qudd tu cafti- 
tatem meam violare prefumas contra tegrauifllme iiafcctur. 
Si veio finccte me diligas , tc caftitatcm mcam cuftodias, ita 
quoq; te diliget ficut tc mc,& oftcndet tibi gratia fuam. Tuc 
Valctianos uutu Dci timore cottcptus, fivis uiquit vt ciedara 
quod dicis,oft£dc mihi Angelum ipfum,& fi piobauero quod 
vere Angelus fit,faciam quod hottatis,fi autem virum alium 
diligis,te & ipfumgladiofetiasn.Cccilia icfp6dit.Si mihi crc 
dis,&tebaptizaripermittis,poteris eum videre.Statim Vale- 
rianus pcrrexit,& lecundu figna.quz acceperat inuenit fanftu 
Vrbanum Papam.qui intct lcpulchra martytu latiubat . Cui 
cum dixiflet vctba Ccciliz,gauifus oft valde,& genibus tlexis 
cjpit pro illo orare. Tunc liibito apparuitin niueis veftibut, 
quidam fcnez tenens libtum auteis literis fcriptum. Quem vi 
dcns Valetianus prz nimiotimore quaii mortuus cccidit,& a 
fcne elcuatus fic lcgit.Vnus Dcus,vna Fides,vnum Baptifma. 
Vnus Deus & Patci omnium,qui eft fupeiomnia & in omni 
bus nobis.Et dixit d fenez.Crcdis ita cflc an adhuc dubitas.Ex 
damauit Valerianus dicens.Non eftaliudquod veriuspoffit 
credi fub ceJo.Et ftacim fenez ille difpatuit.Et Va lerian » a (an 
do Vrbano baptizatus cft , & dtligeuter iofltuclus ad Cccilia 
redijt.viditq; protinus Angclum Cccilij otanti aftautem.qui 
duas coronas ez rofis& lilijsferens.altcram Ceciliz.alteram 
Valeriano dedtt dicens. Iftas coronas mundo cordc & corp-i 
te cuftodite,<ja de Paradifo Dci ad voseas attuli,nec vnq Mat 
cefcent.nec odorem amittent.Pofthocdifparente AngeloTi 
burtius ftater Valeriani ad eos ingrefliis eft , & ftacim miiati 
c;pit,vnde tatus odorrofatum & lilioiu fpiratet.Dicitei Va- 
lctianus.Sicut mcorante hucodore (enfifti,ita cotooas ex to- 
fis & lilijs quas habcmus , & vidcte non przualcs, fi mihi cre- 
didcns m6 ccrnes . Tunc Cecilia,& Valctianus ita Tiburtio 
przdicaueroncdc falfitate Deorum,& de glotia fanctorum,& 
dc pf na ieproboiu,dc incarnationc & paflione Chtifti, quod 
ad iidcm conuctfus>& a (»a£to Vibano Papa baptizatuseft. 
Etuntam Dei giatiam deinceps habuit,qudd Angelos quoci" 
die videns quicquid a Deo pcccbat acccpit . 

Oe 



Digitized by 



Google 



Spcculum HiftorialeAftncenti/. 



V)t fsffttniiuJ icrundem . Cf>. XXIII. 

POfthxc Almachius Romx Prxfcclus Chnftunos difper 
dcus.audito.cb Tiborcius, & Valeiianusmorcuos fcpcli- 
renc,& fua indigentibus miniftrareiit > vocatos ad fe poft 
Iongam difputationS duci iuflit ad ftarua Iouis,*t aut ibi facri 
tficarent,auc decollati petirent.Et dum ducerentnr ita Maximo 
Coraiculario prrfefto prxdicauerunt,cj> eum ad fide Dni con- 
uetteiuot,ptornittetvtes,q> fi veraciter pcniterecgiotia aTarum 
jn hora pafttonis coru videret.Cuq; duttflet eos ad domti fiia, 
jpfi quoq; earmfices conuerfi funt.Et venicnte ad eos Cecilia- 
cu Sacerdotibus bapcrzati funt.Mane aut fa&o a fancta Ceci- 
liaeonfortati.quarto cxtra vrb£ milliario ducuntut,& nolrn 
tes facrificarc patiter decolIantut>Tunc Mazimut cii iuramen 
te affcrebat fe in hora pafiionis eorii Angclos fulgentes vidif 
fe,& alas corfi de corponbus cjaaC virginec de thahnio ezeun 
tes.quas in gtemio fuo Angeli dctulcrut in cdum. Almachius 
Tcro audiens Maximura cum fuis olbus fic conucrfum, vfq, ad 
znortem plumbatis cum cc,di iuflit.Qiiera Cecilia iuztaTtbuc 
tium & Valetianum, quos ipfa fepclieratin nouofarcophago 
fepeliuit.Ipfa quoqs deinde Cecilia quafi coniunx Valeriani, 
defuis facultatibus.quas iam pauperibus erogarat inquiritur. 
Itdum ducerctur, vt factificaret tam fublimitercomicancibus 
przdicauit,g> couerrit ez eis plus.qquadriugftos viros,"quos 
ian&us Vrbanus protinus baptizauit.Vnde Almachius eam fi 
bi prxfeiicacam, poll longam altercactonem iuflit ad domum 
fua reduci, ibiq ; in buliente aqua concremari. Sed dii miniftri 
ligna igni fubbalneo continue mioiftrarent.dieintegco cum 
nodtc quafi in frigido loco per manfit.Quod cum audiffet Al- 
znachius,iuflit eam in ipfo balneo dccollati.Quam fpicutator 
tcrtio ictu pcrcufTit.&caputeiusariiputarencjpotuit. Etquu 
dccrctum erat,ne quarta petcuflione' decollidus acciperet, fic 
ca feminece dercliquit.Qux triduo fuperuiuens,& fideiet con 
fbttans>diuifit cis cua&a.qu* habuit,& fic eam fancras Vrba- 
Bus intcr collrgas fuos Epifcopos fepeliuir . 

tsflit fmnfti Catixti P*ft, t> Csltptdj fruhttri . 
C*f. XXI III. 

EX gcftis ejus. Anno dfii.a 1 i. diuino incendio concrema 
ta cft pars eminentior vrbis Romx , & in templo Iouis 
manus eius fitiiftra aurea liquefa&a eft . Tunc venerunt 
Sacerdotes ad Alexandiu impetatorero petentes vt Di| itati fa 
crificijs placarentur.Etdum iubeate Alexaudro,facrificarcnt, 
fubnd leteno cdo mane dic Iouis fulminati funt quatuor Sa- 
ceidotcs Idolotum cum ara Iouis, & dies obfcuratus cft.tra vt 
Romanus Popultts fugrtet extra muros.Audiens aur Palma- 
cius conful, q> Calixtus Papa cum fuis clericis trans Tyberim 
latitaret, rogauit Impcratorc vt Chriftianos propter quos hoc 
fignum cotiugcrat ad pargationem ciuicatis dcleret.Accepta 
igitur ptate P.ilmacius illuc cum milicibus properauit.Sed fta- 
ttm militibus cxce,catisterritus Palmacius Alezandro hoc nar 
rautt vdociter.Tuoc imperator iuflit vc oes populi conucniret 
& Mercurio iromoIarent.Quod cum fietet,virgo templi nomi 
nc lultana arrepta a Demonc clamauit dtcens.Deus Calixti vi 
uus eft,& verus,qui noftris pollutiontbus mdignatur. Audtes 
Hoc P.ilrascius occurrit ad fanctum Caiiztum trans Tybctim 
in vtb- Rancnoatium,& atitc ipfum ptoftratos , & vcntatcm 
profcflus poftulauit bapt^fmurri.Stacitriq; baptizatus cum vxo 
rc,& f*milia nurocro^i.per jo.dics oia fua paupetibus eroga 
uit.Et proptcr hoc Alcxandcr ipfum fibi prxfeurattim Simpli 
cio Scnatori tradit, vt enni manfuttc tracuudo conuertcret , 
co rj> Rcipublicx multum neccflarius effct.Palmacio verofem 
per flcnte & otaute, venit ad eum quidam Fcjix nomine, ro- 
gans pro vxote iua paralitica,promittcns q» crcderet fi cam fk 
taatvt. Cum ergo Palmacius oraffct,illa ftatim fanata cucurrit 
cO viro fuo ad domum Simplicij Scuatoris diccns.Baptiza me 
in nomine Chtifti,qui tenuit manu men & eleuauit me.Tunc 
Palmaciusmifit cam ad Calixtum Papam,& veniensbaptiza* 
Uit Fdtcem cum vxorc fua Blanda.ipfumq, Simplicium»& fa 
zniliam cius numero 68 Hoc audicus Imperator.iuflit oes qui 
1?aptizati fuerant decollari, & Calepodium Presbyterum decel 
latnm & diftractom per ciuitatcm in Tybcrim iadari,& capi- 
ta oTum,qui dccollati fuerant per of s portas ciuitatis ad ezem 
plum Chtiftianorum fufpendi.Tunc Papa Caliztus fugif s cfi 
cleticis fuis in domo Pdciani ttans Tyberiro larait, & quxfitu 
ac inuentum corpus Calepodi j iu cemctcrio fuo honorifice fc- 
pcJiuit. Audies hociterum Imperatot, adduflum fibtCahxiu 
ln»c cibo & potti. J.dicbus dutate f;cit,vidcnfqs cum ampliut 
ronfortamm.iuflit cum diebus fingults fuftigari, & omnium 
in trpitutp ad eum prohiberi.IIlc aut apparente fibi fanclo Ca 
lcpodio confortacus, venientem ad fe priuarum militem vlce* 
tofum bapuzauit & (aaavut 4 Tuac ffuicpi Alexand" iuflit d- 



lum militcm plumbatis vfq; ad moricm ccdi, & Calirmra de 
fcneftra przcipirarum alligatumq, laxo iit i-utcum iacrari» & 
in eo ruacra cumulati. Aftcnus autem Pirsbyter cum dericia 
fuis uocte leoauiteum dc putco, & tn cfmeterio faocti Cale- 
podij fcpeliuit.Idcoq; Aftccius poft fcx diesde ponte prarctpi- 
tatus, & inucnt s in vibe hoilia martyrium confumtnauit . 
P*fi» fs*8i Vrbani t*f* cum fuijs fuit . Caf. XXV. 

EXgeftis cius. Vrbanus autcm ciuis Romanus.genere no 
bilis,fedfanditatenobilior,abinfantia Chrftianns, vir 
tute abftinentiar & cafticacis 01 ;natus,fuccefli t fancto Ca 
lizto Papx perfccutionc Chtiftianotum adhuc ctudeliter fj- 
uietc.Cuius dignitatis orBcium optimis virrutum ftudiis adot 
nans, rerum prbfcriptionem multotiens paflus multotiens da 
natus cx vtbe,fcd a ndelibus dam rctract .is, in tertio ab vtbe 
mtlliario confluentibus ad fe populis continue prxdicabat.In 
tetea vrbe diuerfislmperatotum fucceflionibus variata. Alcza 
der filius Mammce, cuius matre Origenes couerterat, rcgna- 
te ctpic.Qui macernis prectbus coaetus cft , vt in Chtiftianoc 
demens hcret.non innoccntibns perfccutionem inferret.Cui 
illc quidem affenfit.non tame cdidtis ccnfuit Ynde Almachi* 
prxfedus inimicus tocius boni infidiabatut occultis,& publi- 
cc punicbat egreflbs.Ec inter saftos rcliquos quos ocddit, bra 
tam Ceciliam decollautt. Qgam fanAus Vrbanus interfepul- 
chra martytum fepeliuir . Cumq; autem Almachiusianctum 
Vrbanu vbiq; iufliffct inquiri. Carpafius vnus miniftrotu eiut 
quoddam antrum intrauit,& fan&G Vrbanum cu ttibus ptef 
bytcris,& tribus diacombus orantcm iuuenicns,ftatim cos Al 
machio prxfentauit.Iubenmtq;*aut factificarc protinus Iout, 
aot carceri mancipari.Rapiuntur fancli a tiibuuali vt homtci» 
dx.vt vrbis inceofores,vc rcipublicx inuafores, & contempt* 
idolo io carcerem dctruduntut. Vbi dum fe mutuo cohortan* 
tes ocatcnt.&Chriftiani ad eos cocurrerenr, mane facto finga 
li ad propria cum bencdttione Epifcopi reuettuntur, & faucti 
Almachto prtfentantur,& duris verbcribus attrectati.cfi fupe 
zati non poflent.carccri iccrum mancipantur. Ad quos venien 
tes ttes viri magnifid rribunicix poteftatis cu duobus Ptcsby- 
tens,afancto Vrbano funtoptimecoofoitati.Cuiu» verba A» 
nolinus carcerarius audicns compunc1os,ftatim fe petiit bapti 
zari,&ficfimultotanocteperuigiles,raancfac)otn fua dan 
culo fuot egtcfli. Audito igitut q> Aooliuus Chriftianus cflcr, 
cum fanctis Almachio fifticur, & ftatim facrificare renues de 
colIatur.Sequenci uocte Almachius Vrbanum cum fancfis al- 
loqu!iur,promttteos $ fi Ioui thuta imponerent foluti hberca 
tem & faculcates tecipercnt.Cum ergo ad fiinulachium duce- 
tcntur & vt thura tmponctSt vtgetentur^iandus Vrbanus ora 
uit,& protious fimulachto coriuSte pars templi cecidit,& 11. 
dc faccrdotibus qui igncm miniftrabant occidit.Tunc Alma 
chius fugiens timore & aux ctaic confecras, iubet fandlos cu 
iuiurijs introduct,& plagis grauillimis laniart • Vbi dum be- 
ftialitet carpercntur. Luciauus Diaconus ititer manus ccjdctifi 
migtauit ad dominum. Cuios corpus iuflu Prxfcdi tota dic in - 
humatum iacuit, donec Fortunatus Presbytcr noAe illud ra- 
piens fcpeliuit.Vrbanus itaq; iterum tcceptus ergaftulo, dum 
fociosad pctfeuerantiam inceflabilitct hortatctur , die tertia 
cductusaa facnficandum compcllitur,& fimul idclum c6fpu£ 
tcs,plumbatis crudeli flimc vcrbetantur.E t tandcm cundis col 
la tcndcntibus tiucidantur,& corum corpora bcfiijs & auibus 
esponuntur . Scd ftatim Catpafium vltio diuiua fubfcquitur , 
dum a c;de fanctorum rcdteos,& Idolo quafi vidor iacrificas 
a Dcmonc corripitur,& Deos fuos blafphemas,& Chtiftunos 
inuitus prxdicans poft paululu fuffocat ut . Q^od videns Mat 
mcnia vxoreius, pcrrcxit cum filia fua Lucina ad Fortunatu 
& luftioum prcsby teros,& baptizatx funt,& fancwm Ytba- 
tium cu fociis eiusanno Pontincatus fut 9. annodomini ijo. 
dccollatum hononfice condidcrunt. 
D*f*ffi«n*Ciriei&Iulinlt»tris»iHs. Caf. XXVI. 

ACtor.De iandit Orico & Iulita Matte cius.quiapaftio co 
ru inter apocnfas.connumerarur fcripturas.ob ineptas fu 
pfluitates hoc dicere fatis fit, q> mr S.Cirici de Icouio ci- 
uitate ptogenica, petfecutiorem fugics migtautt ad Cilici; lo 
ca,Tharfoq; eft immorata.Habebac enim filium paruulum no 
miue Ciricam.cui cum ladecaiiiisdifdplinam tradiditdiuin{ 
lcgis . Inufrgente igi tur contra fe pcrfecutione fub Alczandra 
lmpetatote,tcnta eft a prxfide Alexandro.nomine iu parcrat 
in t erocitatc . Cumq; cogcrctur Idolis facrificarc non modtca 
angcbatur m;roteanimi,q> pofitain procindu belliprocoa 
fcfsione fidei fui dcftituu vidcretur folatio paruuli. Aq ciut cq 
fuggcftioncm iubcnte Pizfide & Matre , cum veluti prodcnte 
pciquifitus teneilus infaos Ciricus, & a militibus Ptxfidts re- 
pcttiis,ataj«atcipfiun petdu&us, prtmoamde blaodimcntia 

lcaibuf 



Digitized by 



Google 



Libcr Vndecimus . 



lenibns,vt infimt demaleettir,deinde minis exafperator . Ille 
T/ero blandiente zque vt minantem paruipcndcns , mcnte fc- 
niorem &difertiflimo fermoncChriftianum fe eflc conftan- 
ccrcft profeflus, k ab hac profcftione vUomodo diuelli non 
poflc firmif&meproteftatus.Vnde cum ante Prarfidem ftarec fe 
cundum tempus elingnis infantulus , non Ule , fed in to , Sc 
percum ian&us loqucbatur Spiritus cuius adipe & pingnedi- 
nc rcplebatnr ata & os eius. Dixit aut Alexander iUi . Volo vt 
siihi pandas , cjuis huiufcemodi tibi doetrinx exriterit magi- 
itcr.fimulq; ab hac defiftas peninatia,cj.celcrircc,ne pro Deo- 
snm & Impetatorit con tempcu penis afficiaris achter. Tnnc 
•d hxc ait infans.O, prefes miror in(ipienciam,qui in me tan- 
tillam cernens xtaculam nee dum tempofis curriculo trimam 
difcendx fcicntisc minos idoncam percun&ar is, quis diuinam 
aue docucrit fapientiam.AoditisPrarfcs ipfius huiufcemodi rc 
sTpoofit correptus furore.iu fli t infantcm cedi vchementi flime. 
Mt illedum cedereturere&is adcclum oculis,&paruismani- 
has expanfis velut Atblcta fonis benedrcebac Dnm clamant 
in exceliis.Grahas ago tibi Domine Deus mcus.qui virtutera 
perficis in mea infirmitate.Tura vcro veluci reiofultans carni 
ficibus , clara voce pro viribus infonabac frequentius dicens , 
ChriftiannsChr iftianus fum,& quotiens emifcrat hanc vocE 
g>iz profcflionis, totiens ei reparabantur noux vires corporis, 
■u vt Prefes, &• cunfti qui aderant canum imbecillis miraren 
tur fuffetctia aetatis. At glotiofa Mater in tali agone eum po 
fitum videns, exultanfq; toto cerde in Deo cxcenfismanibus 
in celum in voce exultationis & confeflionisglohficabat do- 
minum.Ec vt in fide perfifteret bortabamt filium . Vcrebacuc 
Cc nc forte cederec in flagellis pro tenchtatecorporis. Iterum 
Prefes iuftlt cam cu filio fibi pnefcntah,& perfeucrantes in fi- 
de diuerfis ptnts totqucri.ac dcmum,horroh carceris manci- 
pari.I n eadem aCt cuftodia vin £ki eranc circiter 444. viri,quos 
fcotrabanturfancticonuettiadfidf Chcifti ceftancesnon efle 
aomen aliud fub cejo in quo pofli c quis faluari Cuq; illi cfifi- 
terencur fe credere vnum Deum cfle Paercm>& Filium & Spi- 
xicufanctum Prxfes data fententia iufsit eos plecti capitali pe. 
na. At Ciricns, & Iulita du frequenter pafsionibas fuis Denm 
glorificant de vinculisad thbuoalia,& de tribunalibus ad ?in- 
cula rcuocati,membris varijs crucutibus diftcnfis.perpendens 
Tytannus eosin fuffercndo alacres, in ccrtando infnperabi- 
lcs.infsit eos decapicah.Tandemq; membracim confcifi,& ne 
fepilercntur difperfi.ab Angelocolledti.node a Chriftianis fe 
p ulti funt.Hornm pafsio recolirur.rtf. kal.Iuli). 

Dt fmnHrn Mmrtinm virgint, tjr $8» mmrtyribut . 
Cmf. XXVII. 

EX geftit eius.Eode rpe fancta Mattina pafla eft fub Ale- 
xandto Imperatore. H*c cfi efler Romae virgo nobilis , 
& fplcndida fenatorum progenie orca, ab infantia facrse 
fchptursc myfteriis fuic informata,omnibufqj virtutibus erat 
adornata. Multafq; poflefsiones,& diuitias nabes panperibus 
Urgiter eroeabat . PorroMiniftri Alexandri Imperatorisab 
co mifli vtChriftianoscomprehendercot.& Idolis factificare 
compellerent,hac illacq ; pcr vrbcm abeuntes, virgine in ora- 
ttone pofitam inuenerunt.k in ptaefentiara Imperatoiis addu 
xerunr.Qui,Tt eam vidit.eius amorc fpeciei captas cft.Et fpe- 
xans fibi pofle fubdi alum eius ait.O puclla clariflima Iperote 
tnihi fociari.rcgmamq; palatij mci vocari,fed acccde nunc,& 
tacrifica Deo ApoUini.Qux refpondit.Egoobtuli me vni Deo 
▼itlo.qui cotporecafto deledatur,& cordc raundo.ipfi facrifi 
co;mcq; rota deuotione committo.Imperator aut iuflit Sacer 
^otes Apollinh adeue & factiricia folita pcatpatare > & virginE 
in teplum Apollinis introduci.Qua; muniens fe figno crocij, 
cum eleuatis in celum oculis,& manibus cxpanfis exoratet,vt 
Idolum illud prxcipitaretur,mox terremotu magno faclo ita . 
▼t ciuius concutcretur,Apollo cotruir,& comminutus eft , & 
cjuarta pars tcmpli deftrutta cft,& oppreflit multitudinem cu 
Saccrdotibus ldolomm qui aftabant.Tunc virgo dixitlmpe- 
jatoritSta & adiuua Deum ruu Appollinem,quiconfracrus cft. 
Quare non fntgis,& adiouas Saccrdotes,qoi opprefli funt in 
tuina temp!i.,Mox vcro Demon,qaiin Idolo Apollinis habi 
tabat volurans fe in pulucrcm Idoli voce magna clamabat.O 
virgo Martina magnt Dei ancilla ,qux ab habitaculo meo, in 
«juo habitaui annts )8. me denudafti,ac deformem oftendifti. 
Multi vero fanltorum martyrum proficicotes vfq; nunc rr.e 
minime manifcftaucrunt.Cum eflem in poteftate mulcahabcs 
fub me fpirttus nequiflimos . 47». qui mihi prxcipienti quo- 
tidte animas multas hominum ofFcrcbanc. Tu aut me eftuga 
fti tartarico cradcns igni.Tunc idemDemon pcr aera clamans 
tc ftridCs ibat. Vn vcr6 proficifcebat* tenebra; «idcbaot*, & ots 
pxofpictcntct tcrtcbaotur. Impetatot aut noa intcHigcat bxe 



H3 



faAa efle diuina tufsione,prareepit virginem alapis c;di,& vn 
cinis palpebtas cius ditumpi.Quod du fieret.Carnifices htiiut 
fcelens minifth clamabant Ve nobts pcccatotibus,quia magis 
q hxc virgo ccuciamur.Nam quatuor viros fplendidos antc il 
lam videmus,& quasei p^nas ingerere nitimur,magis nos ab 
illis fufcipimus. Sanda aut virgo afpiciens in c^lu bcnedice- 
bat Dcu,& cu pro his 060 vins.qui eam ctuciabar,Dnm exo 
raflet.vt cos ad reclam fide conuerteret,lumcn cos circumdc- 
dit, & vox dc C5I0 fontiit dicens eis.Propter famula mca Mat 
tinam peperci vobis. Tu autfllia confide,ego fumquem inuo 
cas,nc permittam tibi dnariab hofte.Poft hoc illi octo virt ca 
dentes in faciem, rogaucrunt vitgincm vtpcrcama Dno ve- 
niam impetrarcnt,dc his,qua; in cam pnefumpferant.Impera 
tori veroaftantes conftanter,& alacriter dixcrunt.Nos Impe- 
rator Idola tua a quibus vfq; nunc feducti fumus,nunq ado- 
ramus,quia per beatam Martinam oipotentis Dei virtutcm , 
cegnouimus.Quibus Aletader iratus ait.O ftulti dccepti eftit 
per incanUtiouesCtucifixi, in quibus confiditis . At illi vere 
inquiunt fceleratus es,& draco babitar in tc,quia non cogno 
fcis qui te fccit,& dedit tibi hanc potcftatcm coinquinandi vf 
que in fin£ aiam tuam.His verbis commotus Impetator iufsic 
eot fnfpendi,&carneseorulaceraii.Infcifi veroafpatis nihil 
dicebant.fedcekim incuentcsDeu cernua mentc implocabant. 
Et in hoc aroplius futcns Rcx , capitalem fentcntia aduerfut 
edt dcdit.Sicq; orantes & fignaculo crucis fe municntes tctcn 
derant ccruiccs , & cu betitia pcr cruorcm fangu inis proprii 
beatum finem adrpti funt menfe Nouembris 17. dic. 
D« mgont fmnSm Mmrtinm virginit . Cmf. XXVIII. 

ALia die fedens Impcrator pro tribunali dixit.Introduca 
turilla incanucrix.vc iterum eius incantationem videa ' 
mus.Ingtcfla igitur Martina cum facrificare nollet, iuf- 
fiteam Impcrator expoliari,& pratcingi,& catnes cius cu gla 
diisinfctdi.Atilla vidcbatut candida ncut nix , corpufq;eius 
prr fplendorc afpicientetcaligatefaciebat.Ex vulncribusafit 
corporiseius lacpro fanguinecmanabat,& odormagnus tan 
q erTuforfi aromatu fragrabat.Cumq; orationc fudiflct,& In 
petatot is vetba contCnetet, iofupet & acriter cius vefania ar- 
gueret.iufsit ca per membra quatuor palis cxtendi & fuftibus 
ccdi Quod dum fierct,miniftri cedentcs dcficiebant «iribus & 
obfecrabant impentorem dicentes.Libcranos ab hac puclla, 
& ab iftis peais.Angeli. n. Dci repctcutiunt nos vedibus fer- 
xcis& in ncruis acmcdolliscruciamur.Infupcr& carncs,& 
ofla noftra ficnt ab igoe crcmantur.Imperatoraut iufsit ta am 
plius c;di,oefq; cfdcotes ea f*&i funt veluc morrm.Imperaro 
re veto pro confufione ncfcicnte quid agerct. Emnenius diuet 
cognatus eins fnafit ei,vcea in catcerc micti iubcret, & adipu 
pinguedinc feruide difloluta lauaretur,ficcji claritascius coia 
quinatctf.Quod & Impentorfieriiufsit.At illacatccrcgaude* 
incrauit>& glorificans Dcuadorauit.mulroruq; voccsaudieba 
tur cu illa glorificautiu Dcu.Manc aiit h&o miflus ab Impera 
tore Limenius,vc ca adducrret odore faaui cftrcpletus.Dixe- 
runtq; comites cius.Ciucs huncodorem focerunt,qoia Matti 
nam diligunt Alij verodicebat, quia Dij propicij apparueiuc. 
Apchens euc Limenius ianuam vidit lucem magnam circum- 
fulgentS ea . Ingrcflumq; eum ficut fulgur circumfulfit,& prj 
timore in terta cecidit. Vixq; furgent & mgtediens vidit btam 
Marcinam in fcde glohofa feden t6,&, multitudinC virotG al- 
batoru circa ea.Iput quoq; tabulam aurcam tencbat , in qua 
fcriptu etat.Qoam magnificata Aiot opera tua Diic,oTa in fa- 
picntia fecifti,Timen(q; Limenius ad palatium abiii.& Impe 
lacori mirabilia Dei nunciauic.Ac oes cu rcge ftanccs dicebat 
Limenium maleficijs virginis fcduAum . Dcniq; viris albatii 
difparetibus educu cft Virgo dc carcere,& Imperatori prshen 
uu,iufla eft De? Arthemidi fachficarcQua templum ingtef 
fa,Demon,c^ habitabat in idolo clamabat.Ve mihi,quia lgnit 
me perfequitur per quatuor angulos t£pli . Cui cum pratcepif- 
fet virgo vt fe moueret,& ftridcs exiret,mox tooitruG cum ful 
gure factum cft.Igois et de c?Io cecidit,& combufsit Sacerdo- 
tes,& Idolum Anhcmidis in fauillam rcdrgit. 

De fin* mgtnit tiufdtm vtrghit . Cmp. XXIX. 

TVnc ?iigo quafi deftiucliix tepli iufla eft extendi,& m£ 
bra eius cft fpatis infcidi,ac circa maraillas vngulis attre 
dtaii.Cuq; in his olbus conftanter ftaret,& Deuglorificaret, 
iufla eft fetis tiadi vt difcetperel.&difcerptamotererut.Tuc 
tmmanifsimus Leo contra ca dimifsus eft,q non comederac 
diebus tribus, vc ca deuoraret.Egrefsufq; rugir fuper ca,n6 ter 
rot£ ondcos,fcd compafsionem,agitanlcj; vultu,&facieblan 
dicns ambulauit ad ca, & ioclinans fe ofcubbatur pcdes cius . 
Illa vcro dicebacFulges in virtutibus Dcus.profpicio n.a de- 
xuis,& finiftrii Angelosciuiutc tua g!orificatcs,& viitucibut 

fcrarura 



Digitized by Google 



Specurum Hiftoriale Vincenti/. 



ferarefn iamamatn eontradicentes morefq; earnm imroan- 
fuetos tranfmutantes-Hoc Imperator videns mffit Leonera in 
caueam micti.Qui furgens impetum fecit,& fupradi&u Enne 
oiu cognatum Regis inrerfecicilrrjperator irratus,& valde tri 
ftis iuffit eam igni tradi atq; confumi.Accenfo igiturigneco- 
piofojcaq; iactaca in medio, mox pluuia magna facra efl , & 
fonitus renti flammaq; difpctfa.oes circunftauces incfdit. At 
Imperator iuffir comam capitis virginis radi,dicens in capil- 
Jis e iuseffe maleficia.ouibus deputabat mirabilia Dei.Cui illa 
ait.Tcfte Apoftolo muiier fi comam h ibuerit gloria eft illi.Tu 
»ut gloria qua dedit Deus facturs» ems amputafti.Auferct a te 
Deus tcgnG,& a gloria Dei pfequcris,& io dolore mmio mor 
li expeciabis.Tunc iuffit eam in t£plcrtn,in quo erat Zeasin- 
cludi.claufirq; ianuam,& fignautt anulo fuo.Impcrarot aate 
& Sacerdotes ol dte venientes ad templum non audebant in- 
gredi.quia vocts audiebantut multorG Angeloru.Dicebat aut 
Imperatorhis,qui fccum erant.Magnus Deus Zeus,o£s Dcoc 
eongregauit,vt Martinam inftruanr,& moneant. Tertiadie 
iuffit Tauros immoJari.Et aperientes viderantei fplendentS, 
& cu ea viros fpeciofos,Zeum aut cecidiffe,& in puIuerEieda 
ftu eue. Stupcfactus aut Imperator dixit virgini.Vbi cft Dcus 
Zeus.At illa.Chtifti virtus huoc combuffit ficut Apollinem & 
Arthemidem. Ttfnc iratus impetator iuffit ea extra ciuitatem 
duci & gladio caput cius amputaii.Quo facto.vox fada eft de 
ccjo dicens-Quia ccrtafti pro nomine meo Martina virgo.in» 
gredere cum oibus fanftis in rcgnG meufn,& in e, ternum 1«- 
tare cum Dco.Facca auc hac voce,carnifices in facies fuas cect 
dcrunt.Sfmortui font.Tnnc venit £ps,& ols Clerus Roman; 
£cclefix,& fublatum corpus fcpelierut honorificc. Imperatot 
aut Alexander ead£ die percuffus eft dolore cordis , & carncs 
uas comedebat gemcs ac dicens.Miferere mei Deus Chriftia 
aorum,quia nomen ruu perfecutus fum . Sicut feci reddidifti 
inihi . Factufq; cft terremotus magnus , & credidcrunt ca die 
smimae duo mtlia & joo.Complctu eft maityrium fanctat vu> 
ginis Martine. dic prima menlts ianuat ij . 

Dt Hipotito & BtriUt Eptfiopis,ir libris ttrum . 
C^. XXX. 

EVfebius in chronicis .Tcmporib. AlexadriHipoIiras,& 
Betillus Epifcopi Arabiae clari fcriptores habcbancur. 
Vulpianus quoque iurifconfultus affeffor Alexandri 
infigniffimu* habctur.Hicronymus de illuflribus vitis. Hipo 
litus Eps.qoi roncm Pafchz, & tpura canonuq; fcripfic viq; 
•d pr mum annum Alexandri Impcratoris,i<.annorumcucu 
lurepperit,&Eufebio,ci. fupereode Pafcha.19 anuoructrcu- 
lum copofui t occafionem deditl Scripfit nonnullos in fcriptn- 
xis comcntarios.in quibus hzc repperiln Examcron, & Exo 
dum,& Cantica Caoticocum,& in Genefim,& in Zachariam 
Dc Pfalmis.de Ef«ia,dcDaniele,de Apocalipii.de prouerbjs 
de Ecclcfiafte.dc Saul,& Phiromffa,de Antichrifto.de refurre 
fiione contta Mjrtioncm.de Pafcha,aducrfus oes hasrefcs.Epi 
comiazain de laude Dfti Ssluatoris . In qua przfenre Ongene 
fc loqui in EcclcGa fignificat.In huius atmulationem Ambro- 
fius,<]uem de Martioms harrefi ad veram fidem correcrum di- 
z imus,cohortacus cft Origene in fcripturas comentarios fcri 
bere,prxbens ei.7.& co amplius Notarios,eoiGq; expenfas.& 
Jibranorum parem numeiu.quod & his maiuscft.incrcdibili 
ftudio q uotidie ab eo opus cxigens.Vnde & in quada epiftola 
£ rgodioten,id eft operts compulforem eum Origcnes vocat . 
Bcrillusaut Arabibocrcnus Epscii aliquanco tpe rexiffct Ec- 
clefiam,ad cxtremu lapfus in hxrcfim,quz Chuftu fuiffcan- 
te incarnationc negat.ab Origenecorrcctus fcripfit varia opu 
fcula,& maxtme epiftolas in quibus Origeni gras agit,fcd & 
Origenis ad cu literat funt. Extat Cathalogus Origenis,& fie 
xilli,in quo hxrefcos coarguitut. CJaruit aut fub Alexadro ma 
mcz filio,& Maximino& Gordiano, qui I impiu fuccefferur. 
Df Imptrio Maximini , & fiuiti* etui in Etcltfism . 
C»p. XXXI. 

EVfebius in chron jcis. P orro Alexandro Mogonxiaci ra- 
multu militari occifo, Romanoru.it. regnauit Maximi- 
nus annis tnbus.Hic primus cx corpore militari fine Se 
satus audloritate.ab rxercitu Impetator ele&us eft.anno diii. 
1)7. Mundi vcro. 4- M.& 100. Hugovbi (upra-Hicpropter 
Chriftianam Alexandri cui fucccfferat & Matncx mattiseius 
farntliam,excitauit in Sacerdotes,& clcricos perfecution£.Vn 
RomxPoncianusPapa.qui Vrbano fucccfierat martyrioco 
jonatus cft . Acror , In geftis trj Romanorum Pontificum le- 
gitur.cj? PoncianusPapa& Hipolitus ptcsbyter exilio funtde 
portati ab Alcxandro ln Sardinia infula Buciana Seuero , & 
Quinciano conlulibus,in eadcm infula aflic^us.maccratus.fa 
Aibus c jfus dcfun^us cft , J . kai.Noucmbi.& in cios locum ox 



dinatuseft Antheras.i i.kaLDccembris. Qaem bearus Fabia- 
nus adduxit cu clero per nauim,& fcpeliote in c;meterio Ca- 
lixti via Appia. Antherus natione Grccus ex patre Romulo fc 
dir annis.iiAmartyriocoronatuscft.Fuitaut tpibus Maxi- 
mini,& Aphncani coniuluro.Hic gcfta martyrum diligenter a 
notariis cxquifiuit,& in Ecclcfia recondidtt proptet quendam 
Maximinu presbyterum.qui martyrio tam coronatus cftHic 
fepulmt cft m cctncterie Calixti via Appia. j.nonas Ianuarij. 
Eufebiqs ra chionicisli.6.Tunc Ortgencs Jibru de martyrio 
ad Ambrofium fcripfir.Qui cum apud pluiimos veniffet tan% 
neruis quibufdam validiflimis ftabiliri iponte fe ad cSftfsione 
nols Chrifti ofTcrcbanr . Ex quo & maximus numerus cxtitit 
confefforu. tribus annisa Maximino perfccuttone comota , 
itiquibus finera perf ecucionis f cit, & vitae.Hugo rbi fupra. 
Itaq; Maximinus Iulius.qui & Maximus lcgitur appellatus. 
}. quo regnauit anno a Pupeieno Tyranno Aquilegiz inter- 
fcctus perlecutionis & vitx fimul fine fecic.Moxq; Pupeienus 
& Balphrinus fratct eius vfurpauerunt Romanu itnpcrium, 
& ftatim in palatio c% fi funt. 

Dt Imptri* Gordimi , & feriptis jtphrienni . 
. Csp. XXXII. 

GOrdianus itaq; in rrgnum fubliraacus Romanum,impe 
rauitannisfcx.Eufeb.in chro.C^pit aut annodni. 140- 
Mundi vero.4.M.ioj .Hugo. Hts diebus Romse Anthe- 
ro Papz Fabianus (uccefsit.f loruit et eade tempeftate Aphrica 
nus vit intet fcriptores Ecclefiafticos nominatifsimus.Porphi 
riusqadq; phtlofophus,& Thcropupu«,& Vicror Sophifta a- 
pud Atbenas.Hieronymusdcilluftribus viris.IuUanus Aphri 
canus cuins.J. dc tpibus cxtat volumioa fub Imperatore Mar 
co Aurdio Antomno.qui Mactino focccfferar, legationc pro 
inflauratione vtbis Ema'fufcepit,q poftca Nicopolis appcllau 
eft-Huius eft epiftola ad Origcng fuper quzftioncs Sufann(,co 
ej> dicat in hzbraicohanc fabulam non haberi.ncc conueoire 
cu hebraicacthimologia.contraquem docra epiftola fcripfit 
Origcnes.Extat eius ad Ariftidem alio rpiftola, io qua fuper 
Diaphonia.qu^ vr effe in genealogia Saluatoris apud Math^G 
& Ltica plemfsimc difputat.Eufebius in chionicis.Gordianus 
aiit admodu adolefcens, Parthorum natione fupcrata, cu Vi- 
&01 reuertcreturad patriam fraudt Philippi prxfedti przto- 
rij haud longe a Roroano folo inteifcctus cft. Huicmilires 
tomulum zdificanc, quiEufiatenimminet.olsibuseius Ro- 
mam reue&is . 

Di duttus Philippit imptrstoritut . C«p. XX XI II. 

ROmauoru igitur.vtccfimuftenius regnauit Philippusaa 
nis 7.C;pitauc anno dn1.146.Mud1 vero.4.M.io?.Hic 
filmm luu Philippu cdfortcm regni fccit, primulq; on 
niu ex Romatiis Impcratoribus Chriftianusfutr.Regnannbut 
Phtlippis Millefimns Romz vrbts cxpletus eft annus.Ob cfua 
folcmniratc innumerabilcs beftiz in circo magno funt interfa 
iiz,ludiq; in campo martio theatrales tribus dicbus ac nofti- 
bus populo pcruigiiantc celcbiati.Haimo vbi fupra.Philippo 
Imperatori intereflc volcnti vigili js Pafchae & coicare myfter 
xijt, reftititfabianus Papa , nec permifir donec confitereiur 
pcta,& ftaret intcr pfnitenres- Aclor.Qualiteraut ifti Impcra- 
rorcs ad fidem Chrifti coucrfi funt,lcgitur in vita bcati Pontii 
Martyris qui fub Dccio paffus cft, ficutin fcqucntibus narra- 
bitur . Occafione igitur bac etiam ipfius Poncij vitam ab ex- 
ordio nauuitatis v(q; ad eius snattynum in prdenti loco infc 
rete volui in hunc modum . 

D« btn» indtlt fnnBi Pencij. Cf. X X X 1 1 1 1. 

EX geftis eius . Huius Pater quonda Senator vrbis Roms 
fuir Marcus noie.Marer vero Iulta.Hxc cu pgnans olira 
Idoloru tepla cu viro fuo portas muncta circuiret, vcnit 
ad tfplu louis.Quod cu ingrcdcretur fotte Saccrdos velatoca 
pite infulatus ad aras ftabat.Qvu atrcptusa Dcmone apprehe 
dcnfq; velamc fimul & infuiam, cfpit earo minutatim icinde 
re, voceq; mirabtli eiulas oetemplu clamoribus implere.H?c 
mulier inquiens eum in vtero gcftat , qui magnfi hoc templu 
funditusfubuertct & Dcos cius comiuuct . Cuq; iterum acq; 
iterum has repctcret voces ,Marcus& Iulia hoc audicntes 
cxangues fugiunt in prope poficam domum , ampienfq. I»** 
lia faxum aluura fuum lateraq; tundcnsaicbat . Vtinam non 
eum concepiffcm per qucm magnum templu,& numina cius 
crunteucrtcda. Meliuseft vt ego.ipla cum hocdcficiam.Cuq; 
dics pariendi aduenifTet edidit puerum honcftum fiue vlla ma 
cula, qucm crcdebant tantis fuppliciis maceratum exanimcm 

fenerari. Matcr autem puerj Iulia intrrficere paruulum nite- 
af.Cui Marcus Pater ei' dixit.Sine no intcificiasipfum.Sila 
piter volucrit , viodicet fe de miraico fuo. Nos aut non inij- 
ciamiu in cum manas noftras. Sicquc confcruatus cft paroa-. 

lus , 



Digitized by 



Google 



12 



Liber Vndecimus . 



lus. QnS «x genere fuo Poneiu vocauerfit. Vii accidf r, n jn tt 
pla idoloru niiq inducerci,fed cii ad paerilc (tatS vcniffec, o» 
gnis doctotibus imbutas, olam fere Prulofophoru vcl diuer- 
Jarfiartiuhreris pollebat,o!aq; raemoritcr rccinebac. Cumq; 
quada die dilucolo furgena ad ptxccptore' fuu pergeret, audi- 
sjic Chriftianos quibusfancras Papa Poncianus prxcrat pfalle 
tes&dicentes.Dcusaur nofterin celo.oiaquxcunq; roiaitfe 
cit Simulachra gcnnu,arg.& au. &c.Hcc audiens puer,& fu- 
fpirans Spiriraiancto cfipuncras flerc cfpir,& eleuans palmas 
■d cflu dizir.Deas.cuius laade* ifti decancant/onde mihi noti- 
sia cua.Cepitq; pulfare ad ianui.Tunc fanctus Papa,reuctante 
£bi fpirirafanito ait.Aperitc,& finitc inttarc puerum , taliam 
ciLu. rcgnam cclorum . Puer ergo Poncius relidis Pedagogis 
fuis ia vico.ingrefluscft cu rno adolofccntulo, qui cu eo ira- 
debat.noic Valerio.Ec inquiiita verkate de carmine, qaod au 
dierateos eanere,a fanclo Ponciano falubrirer in fide cQ colle 
« (bo inftru&os eft.Qui abeun tes lcri , quocidie redibant ad 
«ofera Dci,& aadicbant verbu falutis.Cuq; teditet Poncius ad 
Pacrt foum, requifitusan perccpiflet aliquid a prxcepcoribus 
luis, aiebac. Nuoq meiiusa magiftris meis audiui,§ hodie & 
J>eri.Tandc ipfi Patri fuo Idolamhil cflc ortdir,& introducto 
•d eam fancto Ponciano,ad fidem cu c6uertit,ita q» ipfeMat 
cus fimul cum faocto Ponciano Epifcopo & filio fuooia ido- 
1» manibus (iiisconfringens,baptifmi gratiam cum filio fuo 
& omni domo fua fufcepic. 

GjutUttr ftr ipfnm imptrsterts fmu etmttrfi . 
CMf. XXXV. 

SEd multo poft eo dcfuAo,puet Poncius appreheotus a mil 
tibus,& in curiam perducnis,Ioco Patris fui oolcns ac re- 
pugnans con<tituitur,calcq; gram ci Diis conculit,vt in ol 
curia vcl palatiofpecialitcr ab olbus amarctur. In ipfis diebtis 
fanctus Papa Poctanus gloriofa mortetnigrauit ad Dnm.Poft 
que Antherus pfuic Ecclefiz meTe vno.Dcinde Fabianus! P6 
tificacu fuccedes.tta bttn Poncinm.vt verus patct verfi filiu di 
iigebar.Sanctus aiu Poncius iam pcrfectusin Dco,oes faculta 
ces fiiasacctpicnsbto Fabiano Epo cradidit,& eas pauperibus 
diftribuit-Duobuiaut Philippis Impcraroribns.i.pacri,& fiiio 
cun cflct amicus,quadam die.M. anno a condirione Romx 
idicuoc ei.Eamus,& rcpropiciemus nobis Deos magnos.q nos 
10 huiusajitiimillefimicitculu natalis Ronitpduzerut.Qiios 
dum B.Poncms diuetfis ezcofationibut dedinare niccrerur,il 
Ji veluc amicQ cogebant ad facrificandum.At ille videns adno 
data fibi occauooe.aicO pijalmi Imperatores.cu a Deo prin- 
cipes holum otdiaati fitis.cur non ei.qui vobis hunc honorfi 
pieftmcceraicts flectiris,& tofi foli factificium laudit ofFcrtis. 
Philippus Imperator diiic.Ptoptetea,& cgo Dco magnoloui 
facnficiu offcrre dcfidero.qui mihi hanc tnbuit potettatc. Bea 
tus Poncitis fubridcns rndit.Ne etres impccator . Eft Deus in 
cejisqm cuneta vcrbo fuo conftitmt , & gratia Sanjtifpirir.ua 
•fauit.Quid plura?Impcratores his,& aliis veibis cius credi- 
derunr,& a laucw Fabiano Papa baptixati funt.Qui.f. Fabia- 
nus,& Poncius tepli magni idola oia confregeruw,& ipfum 
- funditus fubuetterunt,malriq;de populo ad notiam Dn> con- 
eurrcntes bapcifmum alacnter fufccpcrunt.Hugo vbifupra . 
Porro ambo imperaiorcs,diuerfis in loosfraude Dccij fucccf 
ibris fui circumucn ti funt,& occfi . 

Diimptrt* Diti),&T*bUnt¥f*. C»p. XXXVI. 

EVicbius inchrumcis.Romanoruigitur.aj.regnauit De- 
ciusannoi.& meofibus-j. Cfpit anno dni. xjx. Mundi 
vero.4.M Hic ex Pannoma inreriore- Budalix natut 
fuit.Qm cum Philippum patr€ & filifi interfeciflct t ob odiu 
corfi.in Chnftianoa petfccuttonem mouec.lde in biftoriaec 
defiaftica lib.6.In hac Fabianus vrbe Roma,marcyrio corona 
tasfedf EpausfmCotncliorcliquit.Ex librojpontificnm.Hic 
Jabianus natioue Romanus cx Patre Fabio,(edit annis,i|.& 
paflus cft.14, Jcal.HicregioDcsdiuifit Diacooibus,& fecir, 6. 
<Subdiaconcs qui feptem Dotanj»imminerent,vt geftamarty- 
tum in incegro fidel iter cotligercnt,& mulcas fabricas per cc^ 
tncteria ficri prascepit. Et poft paffione eios Moyfes , & maii. 
xnus,& proximus Presbytcri,& Nicoftracas Diaconus coprc» 
nenfi funr,& in carcercm miifi. Eodcm cpe venit Nouacas tx 
Aphrica,& feparauit de Ecclefia Nouacianum,& quqfdam co 
fetTorcs.Poftqaut Moyies drfundus eft, in carcere , qui fuit 
abi per menfes. 1 1.& fic multi Chriftiani tugerunt per diuerfa 
loca.Actor.Lcgitur q? Fabianus ifte, cum dcquodam loco cu 
amicis rcuertetetur,& Capa defunftn de eligedo Papa ols po 
pulus loquetetur,venir inter eos rei exicum wirc volcns.Et iu- 
liito,ficut Deus praruidcmccaodida columba foper caput ciut 
dc C5I0 defcendic.Qgi tandem aono pontificatut fui. 1 J. luiTo, 
Dcci; dccoliaiu cft. Eufcbiui vbi lupra . £adeo» pcrfecucione 



I44 



Hierofolymis Alexander Epifcopu rorfum pro confcftione 
Chrifti mdicijs fiftitut, & vindus carcen traditur Quiq; cuat 
longeux «acis veneranda canicie prasfulgcrcr, poftea, cjfte» 

3uentet pa(fionibusfuis,& cruciatibusglorificaucrac Dnm.du 
e vincuiis ad ttibnnal,& a cribunalibus ad vtncula reuocaic* 
tur, intct ipfa viciflim fibi fuccedentia tormenta defccu. 
D« DitPffit AlixMndrint, librisiitu. 
Gsp. X,X X V 1 1. 

Dtonifius vero Alexandrinus Eps per illud tps.licut ez ip- 
lins epiftolis veriflime comperimus, in multis fiepe coa 
feflionibus fatis claras cfEcitur,& pro paffionutotmen- 
torumq; diuctfitatemagnificus.Deniq; rcf«turin(cclancibut 
fe quibufda rndilTe.Quidinfectando laboraciSfCapucmcu.pro 
quo magnopere farigamini auulfum ceruicibus fumite,& do- 
aum magnum ad Tyrannum referte.Hieronymus dc illuftri, 
viris.Hic Dionyfius Alexandrinx vrbis Eps.fub hereda fcho- 
la presbyter tenuit, & Origenis vel iligniffimus auditor fuic. 
Hic in Cyptiani & Aphricanae fynodi dogma c6fcncicns,de 
- hxreticis rebapcizandis, ad diuetfos mifit epiftolas plutimas 
qu^ vfq; hodie eztanc.Sed & ad Fabium Anciochenx Eccleiiat 
£pm fctibit dc pcnitentia,& ad Romanos per Hipolicu alce* 
tam,& ad Sizcu.qui Stephano fucceflctatduas cpiftolas,& ad 
Phiicmonem,& ad Dionyfium poftca Ecclefiat Romanx pref 
byceros duas. £t ad eunde quoq; Dionyfium poftea Romauu 
Epm.Et ad Nouacianumcaufanccm.qjinuitus Romx Epsor- 
dinatus eflet.Cutusepiftolxhocezordiumeft.Diooyilus No- 
uaciano fratti falutem.Si inuitus,ficut dicis ordinacus cs.pto* 
babis.cum volcns,rccefleris.Eft eius & ad Diony fifi,& ad Didi 
znum alcera epiftola dcPafcha,plurimc dcclamacorio fermo- 
ne confcriptx.Et ad Alcrandrinam Ecdefiam de ezilio. Et ad 
Heraclam in Aegypto Epm.Et aliade mortalitate & de Jab- 
-baco.Ec ad Hemmamoucm.EtaliadeperfecutioneDecij.Bc 
duo libri aduerfmn Nepocem Epm,qai miile annorum corpo 
rale regnu fuis fcriptis afleuerac, in quibus de Apocalipfi Io* 
hannisdiligenciflime difputat.Ecaduerfus Sabellium,& ad A- 
mioonem Brromcis Epm,& ad Thelcsfoium,& ad Eufiam . 
Etqnatuor iibri ad Diony (iu Romanx vrbis Epm . Ec ad Lao 
diccnfes dc p;nicentia.Icem cano de pnla.Ad Ortgentdc mat 
tyrio.Ad Armenosde p;uitcntia,& deotdinedeuclorum. Ec 
de oacura ad Thimochcum.Et de cencacionibus ad Eufranote. 
Ad Bafillidcm quoq; multx epiflolx.In quarum vna aflerit ie 
iam in Ecclcfiaftcm ccjufic ftiibcrc commcntarios.Scd aduer- 
fum Pauhim Samofatcouanre paucos dies qua morerccui inft 
guis eius fertur epirtola.Moritiir.i t.Galicni anno. 

Kttmit *iw dt martyribus Altxmtirmit . 
C»p. XXXVIII. 

EVfcbius lib.J.Idem ipfe diouy (ius ad Fabianum Antio- 
chenu Epm fcnbens de his qui fub Dccio apud Alexan 
diia agones martyri j defudauerant hoc m6 rcfctt. No iX 
przcepco inquit rccens Imperacons apod nos pcrfccucio fum- 
pfit cxotdiu, icd annoiiitegro principalia jrxucnic cdicla mi 
nifter Demonu,qui videbacur in ciuicatcora diuinus,fuperfti- 
tiofam concra nos exagicaus vulgu, a quo mulcicudo fucccn» 
fa nihil atiud,<| piotu fanguinc ficicbac.Primo ergo Religio- 
fum quenda fcne Metranu noie arripienccs,iubcnc impia vcr- 
ba profcrre.Quod tllc cum facercrecafarec,og corpus eius m£ 
bratiin fuftibus collifctunt, vultuq; & oculos acutis calamit 
terrcbtaucescscra vrbS cum cruciacibus eiecerunt.Ibiq, quod 
in eo fupererac Spititus,lapidibus ekccrunc.Poft hoc Mulie- 
sem quandam nobilcm Thonicam nomine ad Idola pcrduc6 
tes adorare cogcbancrccuiauccm immo pocius ezecrante via 
cula pedibus incdcnte$,& per plateas cotius ciuicacis pcrcrahe 
tes.ffdo horredoq; fupplid; gcnercdjfccrpunt.Dchincoes fi* 
mul irruunc pcr domos (etuorum Deidiripicntes,euctcentes , 
atq; hoftiii crudelitate cuncta fcdantes , ita vc prxciofioribus 
qtoibufq;direpcis,fiquavllaviliora tcppereranc in vnu c6gre 
gata,igniinplateiscoiicrccaarcnc.N jftri camcu diicpcionem 
nanc bonoram faorum, ficut Apoftolus de illis dixic,anciqut 
cumgaudio fulccpcrunt,(cd & admiranda virgincm longeux 
xtatis Apollouia noie , cu cotripuitTenc.dcntes ci ptimo o£s 
cftoderunr.Congeftis deindcligniscxtruxeruucrogum.comt 
naccs viuam fe ci inceTuros,niti cu ipfis parircr blclphcmaret 
Deum. Ac illa, vc rogum vidic efse fuccenfura, paululu quid in 
femecipfa molirar.Repente vero fc,& c mambus proripit im« 
piorum,atq; in ign{,quem minabancur Iponccproiilijc.ica rt 
pcrcerretcncurccipfi crudeliratisauc)orcs,cj>pr6ptior nmcn- 
ta eft ad mortcm f^miua,^ periccutorad ( (iiam.Scrapiooem 
quoq; domi fux repertum crudcliffimis afTeccrc fupplicns,ha 
vc ei omoes iunfturas membrornm prorfus foluereut,& dc (11 
perioribus ptxcipitaicac . 

Dc 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftoHale Vincentij. 



-$e bii ,qm in ftrfitution* itfictrunt.it hk quiperfiittrunt , 

Cap. xxxix. 

NVilum nriseratiterpetuiu,nulliusplarec; tranfitus indul 
gebatur.neq; dic neq; nocle proccdcndi vfq. Jibcra erat 
faeulcas. Vnde.n. quis noftrfl apparuiflet in publicQ, fta 
f im damor vulgi,& feditio'nafcebatur,vc vel pedibus trabere- 
tur.qui vifus eflct,vel igni fuccendcreiur . Ex quo perterritii 
p^ni oibus, quidam ejt iftis nobilibus ftatim fe fponteimpijs 
«#ibus ingeflerunt . Alijconuenti trnmodo.NonnulIi a do- 
tnefticis prodici.ad facrificia execranda,& ad imundas hoftias 
properabant.Aliqui ex his pfalleotes, &trementes,ve magis 
immolari ipfi.q. immolare Idolis vidcrc nrur.ita it vt afpcftan 
te vulgo ridcreotur, co q> & ad moriendS & ad facrificandum 
ita meciculofi videbantur. Alij ta imprudenter ad aras profilie- 
fcanr.vc & affirroare nitcrentur,fc nunq. Cluiflianos fuiflc.Hi 
-■vero qui bd cfFccfi funt tantj column* fortiflimaf.Dni ipfius 
fpii confirraati , pro fidei fuae merito vircutc « Dho pcrccpta, 
admtrada Deo & Angelis martyrij.fui.tp ecfacula prxbucrut. 
Quorum priraus vcnerabilis Iulianus Podagra aftridtus, ita vt 
■jTeq;incedere,neq;ftarcpofret,cum liisquieu portabantio fe 
lula offertur, quoru vnus quidc ftatim negat , alius vero noTe 
JEunuscu Iuliano fene in Dni Iefu Chrifti confeffione perdu- 
jat. Quiq; iubenturcamrlis impofiti per oem circumduci ci- 
tiitatc & flaeellis hiocinde verberantibus populo infpectan- 
■te laniari.vfquc quo finem vita; in iplis verbeiibus ponerent . 
3ed vir quidam militaris eu aflifteret,& quofdam volentes ft 
xnortuis illudere cadauetibus prohiberet.clamor repentead- 
«erfus eu totius vulgi attollitur, & capite propietate damnaf'. 
Nemefius quoq; ipfeet Aegyptius.primo per calumnia quafi 
latro delatus eft, quo crimine abluto , poft hoc q. Chtiflianus 
■eflet defertut.In hoc vcro a iudtce nulla moderatio rcfcruat', 
fedgeminatis fupplicijs cxcruciatum cu latronibus iufllt in- 
cendi, ignoraos, q>crudelitatefuaoptimomartyri faluatotis 
firoilitudinem detulit ,qui pro falute humani generis vna cum 
latronibus pcnulit ctuccm. 

Dt his qui fpontt ft tbtuhrunt . Cap. X L. 

TVtma autquzdain vnu conuenerat milirum.interquot 
Ammon,& Zenon,&PtoIemeus,& Ingenuus,& Graitde 
uns,& Thophilus,qui tribunalibusaftanres.cum quida Chri- 
itianusa iudice totqueretur,& pe/n£ad ncgadum.dcclinarer, 
«lirumpebatur intta fcmetipfos,& vulw, oculis,ac nutibus »e 
lut erigeteconabaturillu,qui in fuppliciispotitustrepidabat, 
Juterdum et nunusprotendcrc ac toriiui motibu* corporis,& 
habitu diucrfe inclioati,tanquam fnbleuite lapfantis alosge 
fticbaot.Conuerfi vcro ad nCs cos,& quid de fcipfis profirere- 
(urcxeoru motibuf agnofccntrs,piius pc.nc , q in eos vulgus 
clamoribus infilirct.ipfi in mediuprorumrunc.acfeChrjfiia- 
dos efle teftanl.Tuoc vero verfa vice ez coinl confidcntia per- 
iccutoribus terror.noftris conftantia ats acctefcit,d3 hi qui^p 
X ormcnta vinei putabantur.fponte fe cruciatibus ofK runt.Si- 
chition quoqi cu rem cuiufdam potentix fub mercede procu 
caret.iubaur ab eo Idolis immolare,recufans cogcbatur iniu- 
xiis,per(iltens rurfum blanditiis mulcebacur.Cum verovtruq.; 
cont emncrcr,przacuta fude valirliflime tranfuerberatqs , per 
media vifccra neci traditur.Quid Vero memote quantf multi- 
tudines in defertis montibos oberraDtcs,famc,ftiifngore,lan 
guorc,tatroDibus,bcftijfq;confurnptJc func.qui ocs imitati ele 
C^osDei Prophetas.gloria martyrij eoronati fitnt . Dcniq; & 
•vcncrandus feoex Cercmon, Eps hic crat vrbis Argypti, quaf 
6r Vii]opolis,cu ad Atabicu montem vni cum Grad;ua coiu 
ge fuadifccflifletjnulli vltraapparuir. Et cuadperquiiSdu eu 
plurimi fratrufrcquentiflime ptoccfliflcnc,perfciutatis olbus 
focis, neq; ipfos vltra qu.ifq,neq)Corpa eoru potuit inuenitc. 
Dt htrtfi Nouacianorum dg Imffis rtcipitndis . . , 
Cmp. XLI. 

NEc Dionifiusde lapfisfacicns fcrmonc.quotpcNouatus 
Ecclcfiae Romane prcsby :er elationc quada tumidus,fpe 
y eoitus cis fajutis adimebar,Et fi digne p^nituiflcnt . Ex quo 
Zt princeps hxrefcos extitit Nouacianoru.qui ab ecclefia Xepa 
xati fopeibo noie femetipfos Cataros.i.mudos appellarur.Ob 
quam rem confiliu facerdotalc cclebcrrimu in vrbe Roma co 
eregatu cft.Ibi ftatutu cft a Papa Cornelio Nouatu ab Eccle- 
facumfuis fcquacibus aiicnfi eflc.Eos vcro qqi lapfi fuerant 
10 certamine.fiaterna miferatione curandos & fomentis p;ni 
tcntiae medicandos.Cyprianus quoq; dehis libru cdidit , in 
cjuo & lapfos ad pfhiteotia cohortandes,& cocradicctes alie- 
nos efTc a Chrifti vifceribus ftatuit.Aclor.In eodem quoq; \i> 
bro caufam ipfius eflc rcrum tpalium amorc defigoat in huc 
rnodam.Cy pxianus in libro de |apfis.MuItos dccipit parrimo 
aij fui amor cjcus, quos facultatcs fu^ vejuc comf cdcs ligar 



uerunt His vinmlis.his cathenis virtus rerardawt,fides prerht 
tnr,ala przcluditur,& fcrpenti tertam comcdcntuqui terrcois 
adjjarcnt cibus officiuntiu . Poflidcre fe credunr , qui potiuc 
poiBdeBtur.Ccnfusfui ferui.Nccad pecooiam fuam domint 
fcd raa^is pecuniz mancipati . 

Dt fim&u Agmtha & eiut agtnt. Cap. X L 1 1. 

EX gcftis eius.Sub perfecutione Deci j beata virgo Agatrm 
pafla cft. Quxin vrbe Cachanienfium nobilis generc, 
mcte & corpe pulchcrrima.Deu fp in ol fandtitate colle 
bat.S ncfcallus vero Sicil'?Prouiocia;,audies fama eiusiuffic 
cam qtotius ad fe adduci. Quam du Chriftianam cognofcc» 
ret tradidit cuidam merernci & p.filiabus eiufdem ofBcii , vc 
per jo.dies ei fuadcrct quo eiusalum Tmutarent. At illa «erbis 
earum,& minis,ac promtflis olno immobilis,ii6cclTabatfle 
te ardenter dcfideras.quo poflet ad marty nu peruenirc.Videt 
ergo Afrodifia ml p^nicus fua verba valerc dixit Qiunciano il 
li pta:fedo,Facilius pfit faxa moueri,q. mens huius puellx ab 
intentione priftina reuocari.Hoc audiens Praefeclus dixit illi. 
Vnfi tibi elige de duobus aut Dcos noftros adorare.aut diuer- 
fisfiippliciis intcrirc.Agatha rclpondit.De quibus mefuppli 
ciis terresfi beftiis metradis, audito Chrifti nominc manfne 
fcunc.Si ignem adhibcas? Si plagas,& vcrbcra ingcras.habeo 
in me Spititumfandum.pcr qucm vniucrfa tormcnra conte- 
nam.Tunc iuffit eam trahi ad carccrem.Illa autem lctiffime 
& glorianter carcerem intrabat,& quafi ad cpulasinuttata a- 
goncm fuum domifto commendabat . 

Dt pajponibut tius. C*p. X L 1 1 1. 

SEquenti die dixit eiQtiiocianus. Quid rradtafti circa fafa 
tem tuamiAbnega Chriflum,& Deos noftros adora .nepa 
rata tibi patiaris tormenta . Quod cum tlta renucret, iuf- 
fit eam fufp cdi in cculeo & totqucrt.Tnnc A gatha ait. Ego ia 
his p$nis dclcclor,ficut qui bonum iiuciu audit, aut qui vidct 
qtiidiu defiderauit.Scb.u q> oportetflabcllari triticum ant«£ 
xeponatur in horrcu.FurensQujncianiis juflit ei mamilla tot 
qiieri,& diutiffimc torta iuflit cande abfciodi.Quod cu ficrcc. 
Agatha dixit ei.Impie,crudelis,& dirc tyraone.non es confa 
.fusaputarc in fcminaquod ipfe fuxifti inMatrerua. Illcaut 
iuflttea fic in carcetc rccipi,prohibcos:ci introitum Mcdico 
tu,&panc,& aquatn abaliquo miniftrari.Ateccemcdiaoo» 
&e apparuit ciquidS fenex vngtienta fctens in manu fua, Sc 
.dixitilli.Filia qft lUifta fupplicia fuftinebas ibicra, & nuc 16 
,ad re vcni.vt pcr merecipias fanitatem.Agatba rndic.Dne me 
dicina corpori mco nunq adhibui,&turpe cft, vt pcrdaquool 
tandiu cuftodiui.Dixit ci fenex.Filia,ego.fum CluiUianus.fic 
noui medicrna,ne me verecuderis. Agata rndit.Dne vndc te »c 
lecundarcr.cti tu fis fenex & grano\uus.Ego vero licet paclla 
fim.ita turpiter lacerata futn,q> ct fi Chriftiana non eflcm^ne 
jno pofTetdemecapere voluptatf.Gratias quidem tibiago Pa 
ter pp tua bona vo!uutat£,Scd fcias q> nulli recipiam mrdict 
na,quia Iefus Chnftus fi vult pdt mctanare • Tuuc fubridcDS 
fcncx ait.Filia Iefus Chriftns mifit mead ce,cuius ego Apoflo 
lus fum & io nomine eius te fciascflcfanatam . Etftatimdi* 
£pa ruit.Tonc procideus bca Agatha,& gratias agens inuenie 
fe ex oc parte lanata.Cii crpo tota noflc cximmcnfo lumine 
tcrriti cuftodcs aufugetcnt,& carccre apertu rclinoucrcnr, rc- 
gabatcam quida vtfugerct.Atilla,Abfit inquir,vtfugia,8c co> 
rona patieri* pda.k cuttodes mcosrtibularionibus trada.Ego 
.n.adiuta a dno,pleuerabo in coq mc fanauit,& cofoitauit. 
D# cenfumtnatient agems.tius. Cap. X L 1 1 1 I. 

POft quantot ctgodtcs,dixit ci Quiaciaaus vcDcos ado- 
raret,ne grauiora adhuc fuppliciafiiftioCta. Agathare- 
ipondit. Mifet &fine.iotcUcA«.,.& finc fenfu , quomodo 
vis vt imagincs ligneas, & lapidcas adorern , & Dcum corli» 
qui me fanauit dimitti.Dixitei Quimiaous.Quis te fanauic? 
AgatharefpondicClniftusfilius Dei-Quincianusdixit.Ice- 
rum audes Chtiftnm nominare . Nunc videbisfi Ciitiftuste 
fanabic . Et iuflit teftas ftactas fpargi & carbones ignitos fub- 
micti , & ibi nudam volutari . Qjsod cum ficrct , eccefubita 
terrcmotus fadus cft magnus , qui cotam ciuitatcm ica con» 
cuflit , vt pats inuri corrucns duos confiiiartos Quinciani oc 
cidcret , & populus ad cum concurterct conclamans , qood 
propter iniuftum Agathe. cruciatum tantum periculum fofti- 
neret .'Tunc Quiiicianus cx vna partc tetremorum, ex altqra 
populi feditioncm formidans , Agatham mirtiiu/fit in carce- 
tcm . Ingrcfla autem carcercm otauir , & ftatim migtaoit adL 
Dominum . Quod andientes fideles , cum corpus condientess 
aromatibus inj farcophago collocarenr ,ecce lubito Angelust 
attulic cabulam marmorcam,& pofuitad capnt eius. Etatao. 
tcm in ca fcriptnm . Mentem fanctam fpontancam , hpoo-» 
temDeo, & pattiar libciatioocm. Qucd lic «xponiwr.Mcn^ 

t«n 



Digitized by 



Google 



Liber Vn decimus. 



*en fanclam habutt > fpontaneam fe obmlit , honorem Deo de- 
<lit,& parri» iiberacionem feeit . Er hoc miraculum audientes 
snulcietiam ludasi &genciles fepulchrum ciusmultum hono- 
farccospcrunt.Qiuncianusautem pcrgens inueftigare diuitiss 
«ius,cum eflec in iiaui,duobus«riuiscalcitr;itibus,in flumcn /p- 
icctuseft,&corpuseiusnufquam potoit inucniri.ReuoIutoan- 
«o manyrij eius , monsquidam maximnsiuxta vtbem ruptut 
«mifitignem.quiquafi rorrensdemontcdefcendcns ) & faxa & 
■eerram comburens.ad Trbem cum imprtu veniebat.Tunc muU 
«icodo Paganorum de monte deftcndir , & fugiens , ad fepul- 
•chrum eius artipui r cortinam , qua erat openura , & oppofica 
igni.eum protinusrefrcnauir. 

Puffit /itnelorum ftpttm DtrmitMium. C»p, XLV. 

EX geftiseorom.Dccius aurem Imperator peifeques Chri 
ftianos,cum vcniflct j£phefam,iuflh atdificari templa in 
medio ciuaatis.vc omnescum eo mifccrencur facrificijs 
IdoIoru.Cii ergoomnes Chriftianos inquiri iufliflet,inueutosc|; 
aut facrificarc autmori coropelleret,taotus pcnarum tcrror cun 
ctuaderat, q» amicum amicus, & filium pater, & patrem filius 
abntgabat.Tunein illa vrbe inuentt funt y. Chriftiani. Maxi- 
mianus.Malchos.Martynianus.Dionyfius.lohannes.Setapion. 
& Conftantiims.Qui hoc videntes nimis doIebant.Et cfi effent 

Eimi palatii,facrificia Idolorum fpcrnentcs.in domo fua fece- 
bant,& ibi iciuniis, & orationibus vacabant . Accufati igitur 
•nce Decium ftaruuntur,&comprobati veraciter Chnftiani,da- 
toeis refipiftendi fpacio , vfque ad reditum Dccij dimittuntur. 
At illi patrimoniun fuum interim Paupenbus expendentes , 
initoconfilio in motem Celium feceflerum,& ibi cfle fccretius 
▼fquc ad reditum Decij decreueront . Diu crgo ibi latentibus, 
vnus eorum femper mioiftrabat . Et quotiens intrabat vrbcm, 
figara fe & habitu Mendici veftiebar . Cnm ergo Decius in vr- 
bem redifl"et,& eos ad facrificandum perquiriiufliflei, Makus 
sninifter eoraro cerricus ad focios redijc, & eis turorem Impeca- 
toris innotuit. Quicugrauiterterrercntur, Malcustamen alla- 
tospaneseis appotuit, vt cito eonmrcati forciores ad prxlium 
xeddetentur . Poftquam autem cenati funt, fedentes, & collo- 
quentcs in luctu & lachrymis fubito ficut Dcus volai: dormic- 
xunt.Mane autem fafto cu quatfiti inueniri non poflent, & Dev 
cius doIeret,c}> ralcs luuenes pcrdidifler,accntati funt in monte 
cehohucufquc latuiflc, & fua paupcribus erogantcs in fuo pro- 
pofito permanere. luflic ergo Decius vt parcres eorum adeffcnt 
& comminatus eft cis mottem,nifide eis diccrencquicquid fci 
rentllliaut cos fimititcraccuiaueruiir ( ac dinirias fuas pauperi- 
bus expendiiie conqoefti font.Tune rogitaus,quid de eis face- 
ret, nutu Dei iuflitos fpcluncz iapidibusobftrui, vr ibi more- 
renturfame & inopia c-xcunclufi. Quod miniftri quidcm fece- 
xut& duoChriftiani Theodorus & R<ifiuu$ eorum martyriam 
defcnbcntes caute inrer lapidcs pofueranr. 

Paffio futHorum Ptm&Pjtulitumfeeifs fuit. 
Csf. XLVI. 

EX gefti» corum.Imperantc Dccinapud Laoiofacum eom 
prchenfus eft Pccrus, & opttmo Prnconfali obhtus. Qui 
Chriftianum fe cffe conftanrer profiteretur, Proconful 
iutbceundcm adolefccntulum fpeciofum in rotts trndi , &ad 
ligna in circuitu pofita vinculis fctreis totum corpus eis fecit 
c6ftringt. Quocontorto cfTracta mtoutacim ofla eius defecerfit. 
At quanco mrquebamr,uncorbrciorapparebat,& Tyranniftul 
tiriam ridens Chrifto gratjas agcbat . Cuius Proconliil perleue- 
xantiam videns tuflir eum giadiopcrcnti. Etcum ad ciuitatcm 
Ttoadcm perrcxjffet.oblati funt af.j trcs,Andreas Paulus,& Ni 
chomachus. Qui cum omocs Chriftianos fe profitftur elTe,iuf- 
fit Nichomachum appreheniiiro Proionful corqueri. Cumque 
nimium torqucrecur,& iam prcpe eflec vt emitterrt fp titu, ex- 
clamauit fe nunquam fuiflc Chriftianum fed Demonibus facri- 
ficamrum . Tnnc mfilis drponicum facrificaflet .arreptus eft a 
Dcmonio.& elifus in terra comcdcns lingua fuam dentibus ex- 
piraait.Puella autem qucdam virgo Dionyfia annorum.17.ex- 
claroauit dices.O teinfidcliflimum hominu.qui propter vnius 
horx fpacium pctpetuam & inenarrabilem tibi pcenam acqui- 
fifti. Intcrrogara ergo cofefla eft fe Chriftianam efle,& idco in- 
fcclicem illum plangcre, q» nonaiihucmodxum tolcraflct, ve 
pcrpemam requiem inucmret. Proconfui iufliceam duobus iu- 
ueoibus corrumpcndam cradi,Andream veio & Pnulum rcclu- 
di . Cumque iuucnes virginem ad hofpicium fuum dnxiflent, 
pugnantibus eis vfquead no&em.vcvim turpitudinis infcrrer, 
uiardeicebat cerum libido. Apparuit autc ris per cotam nootem 
iuuenisfplcndidusdomum illuminans. Vndeiimore percufll 
cccideruntad pedes virginis,rogabantque vc pro ei< incerccde- 
Jtt, ne quid mali eiscontingerc . Vidcns autem Proconful,-q> 
Don poflct Pauli & Andrcat perfcucrantiam fupcrare, flagelli 
Spcculura Htftoriale. 



145 



cxfos tradidic eos populo.qui traxerant eos pedibuscxtraciu 1 " 
tatem vt lapidarrncur.Quod audiens Dionyfia cuftodibus eua" 
dens cucurtic ad eos , iactauicque fe fiiper eotum corpora diccs* 
Confcidar Sc ego vobifcum bcati famuli Dei , nec ab hac collur 
ccatione veftta mueniar aliena. Quod audiens Proconful iuflic 
eam gladio interfici, Paulus vero, & Andreas lapidibus obru- 
ti funt . 

Dt SMn&t Putre Trifbtmt. C*p. X L V 1 1. 

EX gcftiseius. Sub Dccio quoque pafluseftlanctus Tri- 
phon,qu i ab infantia fua multis miraculis daroic in ci- 
uicate San(aducome,a Macre fua cafte inftru&us,& a Spi 
rkufando & ab Angclis nutritus.Venit ad eum aliquando mu- 
lier carca fcmiarida & a lO.Demonibus obfcfla.Quam videns il 
le pauefafius eft , & fupra capuc eis manus impoiuit & orauic 
Demonesautrm clamabantdicentes. Ar.annorum infante in 
gehennam micrimur.Cumquefancros Triphon vrgereteosext 
re, clamauit Dcmon. Romac habeo ambulare propter Tripho- 
nem , vt & ibi ad mr veniat vocacut . Tunc concutiens mulie- 
rem & fpumans egrefliis eft ab ea . Quae ante pedcs fan&i Trt- 
phonis cccidit,& llle fignum crucis faciens,manus fuper caput 
eius impofuit,& fanata cft,& vidit Dcmon vero Romam abies 
cuiufdam Proconfulis fcnatons vxorem grauitcr vexauic. Et 
tertio diefanccum Triphonem vocate ccepit. Tunc perdiet 
multos quatrenres.pcr ciuitates,& villas, vix inuencrutbcatun 
Triphonemin pafcuis oues pafcetcm , & poficum fuper animal 
duxerunt Romam.Ibique expulfo Demooc a mulicre, nodxe ra 
ptus a qnatuor Angclis reductuscft Sanfaducome in pactia fua. 
Iurgiaousautem Caefar Roma: filiam habebat vnicam , quam 
cum vexaretmalignus fpiricus , clamabat vocans.Triphonem 
quondam Aucarium.Iurgianoigiturtnftance & dolente,horra 
ti luni eum confiliarij , vcad inquificioncm fandi Triphonis 
mitteret.quem folum (atpiusinuocansimmundus fpiritus me- 
toetet. Mifli itaque milites tequirebac vbique Triphone Acua- 
rium. Er tocopeneorbecommotcmulti comptehenfi funr, qut 
hoc nomine vocabantur. Sed cum ad puellam ducetccur,ncmo 
eara lanare potcrar, quia non erat in ipfis qui in VQiitatequx- 
rebamr. Tunc milites pcr omnes prouincias perquirentes,inue- 
nerunr beatum pucram Sanfaducomeiacentem iuxta tipam la 
cus,vbi & pafcebat aucas in palude aquarum.Quem intcrrbga- 
urrunt.fi ipfe efle Triphon.qui quxrebarur.Ipfercro confeflus 
eft fe eflc qui quzrcbatur.Quem ftacim equo imponenccs mife 
xunc Imperacori.CumqueapptopinouaretciuitatitClamabat fpi 
ritus malignus diccns.Non poflum habitare in hac puella, ci.a 
poft tcesdies fuperaeniec Romatquiaccepitaduerlusnorpocc- 
ftacem calcarc lupcr fcorpiones, & difperdere eos . Etclamans 
immundus Ipiritusegrfflus efta pucILa,& fanaca eft . Impera- 
tot aucem nocauic diem & horam in qua fanara cflcc puelia, & 
adueniiTcc tancxus Triphon Romae. Ec hoc audito Imperator 
agnouir ipfum Triphonem,propterea quia poft tres dies adue» 
niflec Romx quando fanaca fuit puella , deprecabamrque cum 
vt fi fanaflct eam oftcndcret illi Demonem . Cum autem iehi> 
natet, & deprxcarctur Dominum vir faodtus fuper hoc, confe- 
ftim apparuit Diabolus in fpeeie canis nigri , eaudam habens 
ingentcm demiffam deorfum.Quo vifometu territus Impera- 
tor orabac fandum Triphonem vtabeius confpcctu illum iu- 
beret ablcederc.Quod cum feciflet, nocte ab Angelis raptus ve 
nit in Safitdueomeciuitatem fuam,vbi per evun Domiuus mul- 
tas vinutes oftendere dignams cft. 

Dtp*ftoniiiufdtm.' Cfp. XLVIII. 

TAftdem imperante Decio a militibus comprchenfus , & 
lig.icusduccus eftia Nicenam ciuitatem ad Prxfcctum 
Acquilinum. Cumqueprofiteretur fe eflc Chriftianum, re- 
quifitus cuius cfler Ibrtuoxdixit. fonuna aptid Chriftianos 
non < ft, nec fuit . Si vis autem fcite, ingenuae fum conuerfa- 
tionis . Sed quod maximum & egrcgium eft,& quod lapio di- 
fce. Chriftianus furo . Hocaudiens Prxfeftus, timens finon, 
obed<rec confticucioni Iroperatoris, iuflic eum fufpcnfiim vn- 
gulari. Ipfcquoquepromptecxuens indumentum ,&proij- 
ciens fuperterram.caftumatque pulchcrrimum corpus fuucn 
circumfpiciens , cum alacrirate gaudij dabat iemetipfum fu- 
fpendi fuperlignum ante manus apcans. Dixic auccmPrxfe- 
Ctus quxftionarijs , vt vngues fcrrcos afflrrcnt , & eius ftulti- 
tiam taiifccntescocrccrcur . Cumque vngularecur, nulla vos 
egrcdiebaturabeo, (ed immobilem habebat cogicationem irt 
fidc Chrifti . Prasfectus , autem iuflit eum alligarum equis per 
campos trahi , cum eflcc grauiflimisnioibus hiemsafpera , & 
diflipabanmr ciusmcmbra abcquis pcr tcrram conculcata . 
Exclamante autem eo , Domine Deus nc patiaris hanc mi- 
hi dominari imquiratem , ftatim liberaruseft . Iufsitque Prae- 
ftctus , fixorios defcrri , ac pedibus cius infigt , & fie-' 
Tomus Quartut. T pet 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftorialeVincenti/. 



fermediamcinitatem per nioem & glaciem deduci . Nccfic 
aducrfus eum Diabolus prcualuir . Sed inteirogatus a Pratfecto 
Vtrura fenfiflct iormenta,icfpondit. Ex toto oon fenfi q> infint 
claui pedibusmcis . Mirantc veio Prefecto rantum fuftentaca- 
lum eius,& iterum cogiuos quzcflcattotmcata,qucooncon 
temneret.iurtiteum fuccinfiuro fuftibusccdi.deindelampades 
lateribus eius apponi.Quatftionarijs citius adimplcntibus, quc 
iubebat,& ofTcrcntibus illi lampadcs.viderunt a fplcndore folis 
lomen circumluftrans eum,&coronam varijs lapidibos exorna 
tam fupcr caput eius allapfam, fpecie vero& pulchrirudine fi- 
miliccr prxcelleccm & a timore corruerunr in rerram. Tan- 
dcm iuflit eum Prefcctus gladio interimi , &manyrizatus eft 
j.nonas. Maij. 

Pmjfio fanBtrmm Abdin & Stnntn. Csp. XLIX. 

EX geftiscorum. Cum autem Decius Imperator Babylo- 
niam cum alijs prouinciis iupcraflcc , quofdam ibi Chri- 
ftianos rnuenit.quos fccumad vrbem Cordulam dcduces 
diucrfis i.bi fupplicijs confummauit , & eos duo fubreguli ra- 
picntes.f.Abdon & Senncs fepelierunr. Vndeaccufati & Dccio 
prxfcntati Romam poft eum vincti cathenis ducunt ur,& in co- 
Jpeclu Decii & Senatus introdufti.aut facrificarc & libertatrm 
rerum fuarum recipere.aut morfibus beftiarum dcuoraii iuben- 
tur.Contemnentes itaque & cxpucntes fimulachrura, ad thea- 
tram perducuotur, &ad eosduos Leones, & Vrfi qaaruor im- 
mitcuncur . Qui cum fandos non taogereot fed ctiam cuftodt- 
tcut, iniedtis in eos gladijs occidutur, & ligati pedes trafti funt 
& iaclati ante fimulacbru Solis . Qui cum ibi rriduo iacuiffcnt. 
Quirimus Diaconoseos collcgit,& in domo fua fepeliuit. 
Dttt nutrfitnt Sicunditmt,ir 7iri*m,fr UtrccUUni. 
C»p. L. 

EX eeftis eorum . Sub Dccio quoquc Secundianus togarus, 
vna cum Vcriano prxfccturam agens in Chriftiauos fc- 
uicbat. Qoi.f.Sccundianus tandem fecum tacitus cogitarecoe- 
pit , cur Ciwiftiani tanto amorc flagrantes malJent pro Chiifti 
jjoie duriter mori , quam dclicate v.uere & blaudis perfuafio- 
atbus principum aflentire . Cumquc cflet eloquenti flimus, & 
ooinium fcicntiarum feculi peritiflimus.Marcellianum, qui & 
ipfe upientiflimuserst & Chriftianorum perfecutorad dorofi 
luam inuitauit , & cumeodc variis artium fcrmonibus difpu- 
tauir.Tandem ad attem grammaticara ferrnonem retorquentes 
ad locum Virgilii veniunt.vbi de intetptctatione ficculi noui lo 
qucntes ,velutapparente Domino in carne renouatus eft mun- 
dus. Ita tcmpote O&raiani ad cuius laudem fuos defcribit li- 
bros dicit autea fccula hoc modo nafci. Magnus ab integro fij- 
culorum nafcicur ordo Iam redit, & virgo.rcdeuiit Satutoia re- 
gna.Iam noua piogcnies ccelo dimittitur alto.Tu modo nafccn 
ti puero quo ferrea primum Dcfinet , ac toto furget gens aurea 
mundo.Cumcjue folicite perquirerent de quo VirgiJius hoc di- 
xiffet.carpit Secundianus JoquideChriftianis.quiuntoflagu- 
baot amore, vt pro nomine Chrifti mallenr mori qua idola ado 
Aiuiucnim,inquit,telurreCtionem & iudicium fbre poft 



rare. 



mortcm , illamque viram quam poft iftam caducam expcttant 
futuram pctperuam & immorulem vbi nullus dolor & gcmi- 
tus, fed pax & perhenne gaudium , Idola vero quc oos adora- 
mus Dcus eotu omnimodisabominatut Chriftus.Sub his Mar- 
cellianus admirans ait.Quid cft Chriftus. At ille refpddit.Chri 
ftus dicitur vnftus.Nunquid non legifti.quid cius hiftoriogra- 
phi dicantreum.f.mortuos fufcitafle.lcprofos raundaflc,cecura 
natum illuminafle. His eius fignis Chriftiani fidem dantes pro 
cius ardenti amore coronari deliderant. Vnde & ego credo <p ip 
fe eft Deus,& Dei filius, qui crucifixus, & morcuus, & poft tri- 
duum refufcitatus adccjum afccodit.Quaodo etiam autaquo 
auditum cft Deos noftros talia feciffc?quos fcimusfcmpcr ibrdi 
diflimeacturpitcr vixiffc. His, &aliiscius verbisconfenfiffec 
Marcellianus.tertius quoque amborum nommc Verianus.Hos 
tres itaque Timotbeus nomioc Presbyter acccrfitus baptizauit, 
Sanctus vcro Papa Sixms cofiem conlignauit. 

2># msrtyrh ttrundtm . Csp. L I. 

POft hoc Secundianus a Valeriano Prarfctxo requifitus , in- 
troiuit ad cum,& fubito immuutus eft voltus eius taquara 
vultus Angeli . Valerianusobunti luminis fulgorcm ftu. 
pefa£tus,ipfuminterro£atum,& in Chriftianiutis propofito p- 
maneotem , iuflit io cuiiodia retrudi. Qui cum comprchenfus 
duceretur a militibus , Marcellianus & Veriapus clamabant. 
£t quidinnoccntemincuftodiamrerruditis.Si pro confcflione 
Chtifti nominis.hoc a vobis patitur, & nos Chnftiani furnus.g 
cum proamore Chriftiad paimam martyrii fequimur. Tunc 
iratus Valerianos cos cum illo fimul in cuftodia mancipari iuf- 
fit , & Cefari Sccundianura Chriftianum effedtum nunciauic, 
Qgod illc vix cxedcns,cam ad fcdcduci pracccpit,& ait.O Sc- 



cundiane cur immutaius eft vultus ruuS.Qt» rcfpondit.Curiof 
& hilarior cft nunc vulrus meus folito , quia iam in confpeciit 
rcgis «tcrni cootemplatione mentis aflifto, qui mc dc tencbris, 
adlucem perduxk lax vifionis . Denique iuflu Decii viri fan- 
6ti dudi funt Cctumccllis, & traditi Quarto Promoto conlula- 
n Tufcise.Qui cum cos iuberet facrificare,& nollcnt acqoicfcc 
rc,iuflt funr expoliari & fuftibus ecedi . Deinde illis in fimula- 
crum expuentibus,fubito cecidit & coufraclum cft. Tuoc Pro- 
motus iuflit eos incculeo fufpendi,& lateta eorum vngulisca- 
prarum radi.Illis autem intcr hoc Bco gratias agcntibus t & ora- 
tibus.Promotus iuflit ad coraro latera flammas adhiberi. Cum- 
que diu «flarentur, rcpcnce vnus ex miniftris,qui czteris acnut 
ad penain inferendam infiftcbat monuus cft.Cjten vetoa De- 
monibos arrepci clamarc c?perunt.O fancri Dei,vt quid nos vc- 
ftris torquetis otationibusSNam harc eadem tormcnu qu« vc— 
bis iniune iofcrimus nos irrcmcdiabilitercruciant. Vobis aut5 
nihil mali praeftant.Videns hoc Promotus iuflit fanctos Dei ca 
pitc truncari,& eorum corpora in mari prxcipiuri.Qoaj tamea 
Dei prouidentia de ptofundo ad litus applicuit , & ca fcruus 
Dei Deodatus nofte colligcos fcpcliuit fecus Jocum , vbi dccol- 
Jari fuerant.f .idus Augufti. 

DtctttrispajftsfubDtcU. Csp. L 1 1. 

EX marcirologio.Pi*tcrea 4-CaIendis Martii,ecleb«rur in 
craicate Pcrgeo Paphilic,oatalc uncti Neftoris Epifcopi, 
Qui pcrfecutione Decii, cum die flocbiCjueoutioniiuG.- 
fteret poftulans, vt Cjiriftigrex cuftodiretorcompreheofusno- 
mcn domini mira libertatc & alactiutc confcffus, atque cculeo 
crudeh flime tortus, cxinde crucis fufpendi* viftor migrauit ad 
dominum. Item 17.Cal. Maij.apud Perfidem ciuiute Cordula 
fanftorum Oiimpiadis,& Maximi nobijium. Qui iubentc De- 
cio fkftibus cxfi,& deinde pmmbatis . Ad vltimum capita eonl 
fecuribus funt tufa,doncc emitterent fpiritum. Iccm pridie CaL 
ciufdem apud Lambefiunam vrbem,fancxorum Martiani U&» 
ris,& Iacobi Diaconi. Qtiorom prior cum iam pridem tnfefta- 
riones Decii inconfcflioneeuiciilet , itcrum cum Chariflimo 
collega tentus eft.Deinde poft dira & cxquifita fupplkia, diui- 
nis rcuelatiooibus mirabiliter fecuodo conforuti atque allcua- 
ti, nouiflime cum multisalijs funtgladio confummati. Item 
14.Cal.Iuni) Romae, via Appia fanaorum Caleceri & Parchc- 
mi Eunuchorum. Quprum priorcum effet Prsepofitus cubiculi 
imperatoris Decii , alter Primicerius nolentes ucrificare idoJi» 
ab codem occifi funr. Ircm 3 .nonas cinfdem apud Aretium ci- 
uiutem Tufciae faBcV>rumPereentini & Laurentini fracrurru 
Qui petfccutiooc Decij cum eflent pueri.poft duia fuppliciato 
lctaca, & magna miracula oftcfa,gladio occifi funt.Itcm 7-idus 
Iulij in ciuitatcTyro paflio fanctorum Anatholiae, & Audacis 
fub Decio Imperarore.Quorum Anatholia Chtifti virgo diuer- 
fis plagarum generibus vcxata.nouiflime gladio rran fuetbera- 
ta in oratiooc cft.Audaxquoqucin cuftodia datus.nec mora,ca 
pitali fcntcntia cft coronatus.Item.iy. Cal. Nouembris,fanfli 
Afclepiadis Aotiocheni £pifcopi,qui vous fuit ex praedaro coa 
fcflorum oumero,qui fub Dccio eloriose pafli funt. Itc. J -non. 
Nouemb.apud Caefaream Capadociae,fanctoiQ Gcrmani,Theo 
phili,C;(arii,& Viulis,quiornncsfub perfecutione Decianadu 
xcruntmattytium.Item i8.Cal.Deccmb.Alexandria;fanc}>Sc- 
rapionis , cuero perfecutores fub Decio Principe cradeJifli 10 '* 
affecerunt fuppliciis,iu vr omoes ci iunduras roembroru prius 
foluentes, de fuperioribus eum praecipitarent ac ficChtiftimar 
tyr effcdusefi.Itcm 7. idos Dccembris apud Alexandriam na- 
tale beati Agatbonis martyris fub Decio Impeutorc . Qui cum 
cflct miliuris,& prohibcret quofdam volentcs illudere cadaue- 
ribus mortuoruro martyrum,cIamor repente totios vulgi aduet 
fus.cum extollitur , & ob hanc caufam pro pieute capitedam- 
rtatus eft.Itcm.ip.Cal. Iaouarii.Alexandrix fanftorum marty- 
rum Hcronis, Arfemj, Ifidori , & Diofcon pueri . Quos iudex 
fub perfecutione Deciana variis tormentisdeJaoians, cum pati 
modo conftantia fidci vidcret armatos.cradi ignibus iubet.Dio- 
fcorus vero multiplicitcr flagellatus diuino nuru ad confblatio- 
ncm fidclium dimifliis eft.ltcm ic.Calen. lannarii Romx fan- 
&x Vidoriae virginis fbb pcrfecutiooe Decii Imperaroris. Qua? 
cum eiTccdcfponfataaouodam pagano & ncc nubere necfa- 
crificare vellet , poft mulu fafia miracula , inter qua; plurimas 
Dco virgioes ageregauerat percuffa eftgladio io cordca carni- 
ficerogatu fponfi fui.Item 9. Calcnd. Ianuar.apud Antiochiam 
Syriae,fan6Varum virginum.40.quae fub Deeiana pcrfecotione 
pcr diuerfa cormenca marryrium confummauerunt . Hugp vbi 
fupra. Denique non pofliimus eaoluere , quanrse multirudi- 
nes, hoc perfecutionis ignc furenre In defertis, &inmonti- 
bus lacitantes , fame. fiti. frigore , laoguorc , lanooibus , bc- 
ftiifque cooiumpue func 

Di 



Digitized by 



Google 



Liber Vndecimus. 



Dt lntptri»Cnlli,<b V»lufinni,& hfrttieis non rtlnpti- 
xjtndis. C*p. L III. 

POrto Decius no totis duobus annis Ptincipatu Romani api 
cisadminiftiato.cu filiofuo,quem Carfarem lcgcracin me- 
d io Barbarorum (inu interfe&us, regnum cum vita perdi- 
«lit. Poft hunc Galius Hoftilianus confifio fuo Volufiano poti- 
tus Regno Imperauit vix annis duobus , Eufebiusinchronicis. 
Coepit anno Domini.i<4.Mundi veroquarti miIlefimo.20o.& 
17-Hugo. Huius regnom cum florcret in initio & cunfta ei ex 
fcntcncia cedcreiic,fan6tos viros,qui pro p.ice & i profperitate re- 
gni cius Dominofuppltcabant perfequi ccepit,cum quibus peri 
ter profpcritatem fuam fugauir & pacem.Sed exocra perfccutio- 
j>c,exorra eft vltro violati nominis Chriftiani,& vfquead pro- 
fligcndas Ecclefias edifta decurrerunt , eatcnus incredtbthum 
morborum p Vis cxtcndttur.Nulla ferc prouincia Romana,nul 
fa ciuitas,nulla dornus foit.qua: non illa generali peftilenria ror 
repta atque euacuata fit. Hac fola pcrntcte , infignes Gallus, & 
Volufianus dum contra Emilianum nouisrebus ftudentem bai- 
Jttm moliuturciuile,occifi funt.Emilianus quoquc tertiomcn- 
fe inuafa: tyrannidis extincVjs eft Haimo vbi fupra 7. lib. Pcr 
idein tempus cxoritur quarftio in Aphrirat parribus de hstreti- 
cis rcbapcisandis vel non. Placctque Cypnano ChartagincntT 
Epifcopo dcbere eosrcbaptixari.Scd Corneho cctctilqj Occidcn 
talibus Epifcopis maoet potiushcc fentcntia, poft abic&ioncm 
praui dogmatis, (blaeos manus impofitioneefle purgandos. 
X>t S*nR» P*p* Ctrnelio £• feriptis tius . C*p. L 1 1 1 1 . 

ACtor. Hinc probarur Cornclios in Papatu fcdiiTe tempo- 
ribus Galli & Volufiani, quod etiam dicit Hicronymus. 
Libcr tamen Romanorum Pontificum dicit cum paflum fuifle 
fub Decio. Decium autem conftarance Gallum & Volufianum 
imperafle.Sed dicit Helinadus Gallum vocacum fuiflc Dccium, 
& fm hocBinomihs tuit. Cyprianus ad Anronianu .Cornckus 
chariflimus nofter in diuinis adminiftrationibus dum Ceoe pro 
meritts ad facerdotij fublime faftigium cunctis rcligionis gra- 
dibusafcendit.Tunc deindc Epifcopatum ipfum nccpoftulauit 
nec voluit . Propudore quoque virginalis eontinentix fuac, & 
humilitaceingenitc, (ibi & cuftodica: verecundia9,non vt quida 
vim fecir vt Epifcopus fierec, fed ipfe vim paflus eft EpitcopatQ 
coacttts aceipcrc, cum Fabiani locus, ideft locus Petri & cathc- 
dra facerdotalis vacaret .HicJony mus.de illuftribus vins. Cor- 
nelius vrbis Rom; Epifcopusad quem extant quinqueepiftolc. 
Cypriani , fcripftrcpiftolam ad Flaaianum AntiochenasEcclc- 
/tc; Epifcopu de finodo Romana,& ItaJica,& Aphricana.Et alia 
de Nouatiano,& de his qui lapfi funt.Tertiam de geftis linodi. 
Quartam ad eundem Flauianum valde prolixam 8c Nouatiatiae 
sutrefeos caufas , & anathema concincntem . Rexit Ecclcliani 
fub Gallo & Voludano annis duobus . Cui ob Chrifti marty- 
tium coronato fucccflit Lucius. 

De pajfttntbus tiufdtm. C*p. L V. 

EX geftis eius ■ Audiens eteoim Decius Cxfar q> ipfe Papa 
CorncliuS mulcos ad Chriftum eonucrccret , prxcepit vt 
vbicunque inuenti fuiflentChtiftiani fine audicntia pu 
nirentur. Cornelius crgo cum fuis clericis comptehenfuscxilio 
teligatur, vbi a Cypriano Carthagtnfli Epifcopo& multisalijs 
per litcrascofortatus.inde reductus Decio praefentatur. Etdum 
imroohilis permaneret plfibacis,& flagris c? fus.dudus ad tcm- 
plum Marcis,auc ftcrificarc aut dccollari iubctur.Cnm ergo du- 
«ereturad locum, Ccrealismtlesrogautt eum vc ad domfi fuam 
Jiucrtercr, & pro vxorc fua Saluftia , qnx per quinqucnnium 
paralitica decumbebat oraret. Quofa&o. 20.& vnus milites ea 
incolumem futrcxifle videntes , cum ipfa & viro eius baptitaii 
iunt,& iubente Decioad templum Martis limuldiicti,expuen- 
tesin tdolum ctrm bcatoPapa Cornelio decollati funt.I xgeftis 
Ponttfieum . Hic cemporibus fuis rogatus a quadam Mat rona 
vic-na corpora Apoftolorum Pctri & Pauli deCathabumbis le- 
uauit noftu .primumquidcm corpus b.aci Pauh beata Lucina 
leuauic,& pofuit itt pt;dio fuo in via oftienfi tuxta locu vbi dc- 
collarus t ft. Beati au tc Pctri corpus accepit beatus Cornelius , & 
pofuit i'iX'3 locum vbi crucifixus eft , inter corpora bcatorum 
Eporum in templo Apollinis in monte au reo in vat can > pala- 
tio Neroms.cJ.Cal.Iunij. Poft hoc mbente Deciopafluscft.cor- 
pus-cius noftu collegit beata Lucina cu clericis,& (cpeliuit in cri 
pta iuxca ceraeterium Calixti in batenario via Appia . 18. Cal. 
Oilobris.Et m.irtirologio.Pratterea.ij.Cal O£"tooris,cclcbrat? 
Romje via Tiburtina natale fcl luftint Prxsbytcti, ct. pfectttio- 
ncDccij Galli & Volafiani, cofeflionis gfia infigntmmus fuit. 
Dt Imptrio Vnltrisni,& G*tit»i,& pnjpont fnnSi Dionyfii 
Altxsndrini. Cnp. LV I. 

EVfebiusiti chronicts.Romanjrum ig>tur.27. imperauit Va 
lerianuscunvGaliKnoannis. if . Valerianui inGtzcia »b 
Spcculum Hiftorialc, 



exercittt AuguAus, Romsa fenactt Galienus Cxtarappellatu^ 
eft.Coeperunc autcm anno domini.>«5. mundi vcio. 4. 1019. 
Idcm in Ecclefiaftica hiftoria It. 7. Miro autcm modo Valerta- 
nus fupra caeteros , qut anic fe fucrunt humanus , & benignus 
extitit crga famulos Dei, ita vtin initiomulto etiamilhs bcni- 
gnior vi(icrerur,qni nomine falcim Chriftiani dtccbantur.lnta- 
tum venerabatur feruos Dei & omnis domtts eius crat Ecdefia 
Dci . Deprauatus autem cft,& a vericate deu ctus per quendam 
DoSorcm pclTimum, magiftium& Pnncipcm^Egyptiorum 
Magortim, vt & iuftos,& (arftos viros perfequi, & ttiterimt ia 
bcrct.In quibus cum Dionyfius AlcxandrinusEpifcopus vnum 
fblum Deum qui coelum fecirTct & tefram diceret adorandum, 
•ccetcrosautem neque cflc Deos nequeadorari defaere, in caftru 
quoddam defcrti quod Ccfro appellatur in exilium truditur.ob 
hoc prxcipue eleftum q» loct lncolaegentiles erant,& Idolorurrt 
fupcrfticioiiibus (atis dcditi . Quique exulem Dionyfiu,ptinio 
hoftilianimo & facisaduerfamentefuicipiunt, poftmodum ve 
to cum paulatim per Domint grattam verbum Det his fcmina- 
rc cccpilTet.pars maxima trucis, & Barbari populi rclidis Idoli» 
co nuerfa cft ad Deum vcrum.Chrifloquc fubiec5a.Quo com pet 
to,rur(useum ad altum locum vicinom quidcm Alexadriat.fed 
incolisdefertumacpenehabitatoribus vacuum tranftulerunti 
Sed & ibi cum pro vrbis vicinitate noftrorum populi frequcnta 
reiit, & tanquam adore Paftoris reccpto grcx lxctor & conftan- 
tior redderetut agonibus, rurfns miflis cum Ccnturtonemi- 
litatibus viris , ipfum Dionyftum , & cum eo Caium & Pe- 
trum cathenis conftri&os , & diuerfis ciuciacibus affliftos in 
dcfcrtum quoddam Ltbiae pertraxerunt . lbique eos in loco 
fqualidiflimo & omni viu numanitatis carcnte , a Pereconio 
triduum dierum itinerciu defettum protento , nexoa vincu- 
lis reliquerunt. 

t*/ioS»n8ifri(ti,AltX*ndri, Mnlchi, (jtiartni. 
Cnp. L V 1 1 . 

EO temporeCaefareamPaleftina: mulca a diuerfis marty • 
ria confummata funr. 1n quibus tres quidam admirandi 
adolefccntes, quorum vnus Prifcus.alius Malcus, tertiua 
Alexander vocabatur.cum fuburbanum agellum fupradicrae vr 
bis habitarent, diuino fidei calore fuccenfi, cceperunt femetip-i 
fbs (egnici;,arr|ue igoauic incufare, quod cum coeleftcs in vr- 
be martyrij proponerentur coronae, ipfi non defiderarent, noti 
raperenr. Cumque dominus, & (aluator regnotn c(Iorum vio* 
lentcr dtripi dcbere teftatus fic , i pfi i nglortos , & defides ani- 
mos humi gererent . Hisigicur lcmcnpfos alloquijs incitan» 
tes vrbem petant, Scadorto iudice cruculento curtantum irt 
fanguine piornm defasuiret incufant . Ille continuo nobiles 
animostuucnum quam dignis remuneratus affatibus , deuo* 
raodtinquit bcRijsfjbigantur , in quibus non placer piornm . 
fanguinem fundi. Sed& Muliei quzdam fupradictorum iu- 
uenum lecuta fertur audacia: & magnanimitatis exemplum fl- 
miiemque (brtitur cxitum pcen* . Quara tamcn dc Mattionis 
fchola fuifleloqucbantur . Marinum quoque virum milita* 
rcm Hierofolymorum ciucm honore & diuitijsclarum , cum 
in fupradicta vrbe intcrcollegas fuos perordinem gradus fui 
honor quidemconcingeretmilitaris ( vt (ieri folet ) in (eqtieti- 
tem collegam fuum (ubitinuidia , & exclamac non pofle Ma- 
tinum adipifci (uperionmgradum,eo quod efletChriftianus. 
Iterrogatur a iudice Marinus fi res ira fc habcret . Ule ita efle, 
&vete fe efle Chtiftianum claiiflima yoce teftatur. Tres ei 
dcliberandi horxdcceruuntur a iudicc, vceligac vtrum vclit 
immolare Dijs , & placere Iinperatori , an Cnriftianus interi- 
mi . Cumque a tribunalibuc futlTct cgrciTus.Thcotccuus Epi- 
fcopus loci apprehcnfa manu eius perducit rum ad Eccicfiam» 
ibiqu ecum multis verbis in fide confirmans, ad vlcimum in 
intcriora perducit altaris , gladium fuum, quo pra-cinctus 
erat, oHendcns ci,& rurfiirn ofrcrenscuahgclium,quiddcduo>> 
bus mallet interrogat . Marinusvero prcmptiflima fide cum 
mantim ad Fuangclium tetcndiflet , obttnc inquit Theotecus, 
quod legiftiofili , & contcmnens prxfentem vitam ztcrnam 
fperaro . Confidens perge,& fufcipe coronam, quam ribi Do- 
minus prcparauit. Mox regrcflus ad tnbunal vocatur , ncc mo< 
ras patitur, fed ftatimaflerit , quod oportcac magis Deoquam 
hominibus obcdire . C^tcm iudcxillicocapitc puniendum pio 
talt refponfione drnuiiciac. 

Dt S*nli» Aftiri» Stnnttrt. C«p. L V I 1 1 . 

SEd irnei eos cuncf is clartor meriris fidei (upra carteros in. 
fignts mcmorarur Aftirius vir Romanx vrbis Senajor , pa 
trTcius.nobilitate facultatibus , proptnquitarc etiam regia, 
& omnium bonoru fama fatis clarus . Q^jcu fupradifli marini 
extremisinterefleceiequijs , & capiteccfum cadauer fubicftit 
humeris,& fubcratxa vcfte qua induebaC exciperet,hoiierc qu« 
Totnus Quaitus. T % niat- 



Digitized by 



Google 



Speculum HlftorialeVincenti/. 



jnartyri detulitcontinuo ipfc roartyraflcquiror-Scd & in mul- 
tis aJijs cum pciarisgeftis in fidc Chrifti emicuifle tradiderunc 
aobis hi qui cum in corporc adhuc pofitum viderant . In qui- 
bus etiam tale aliquid per eum geftum «emorabanc.Apud Ce. 
faream Philippi, quam Pencadem Phenices vocanr, aiunt fub 
radicc montis.qui appellatut Pamus,ex quo fluuij Iordanis pri» 
ina fluenca profiliuucmorcm fuiffe gentilis crroris certa ac fo- 
lenni die immotan viftimam.Qua; vi&iroaarte quadam De- 
roonisfabito nufquam comparcbac, Etcrarhocfamcfiflimi mi 
Wculi genus.quo perfuaderi aftantibus videretur in ccelum ho- 
ftiam inuifibiliter efle fublatam • Accidit igicur dum hatc age- 
rencuradefle AftiriumQui cum vidcretomnesmiraculi huins 
ftupore confringi.humanos mifcratus errorcs,cum gcroiru & fu. 
fptriooculosad coelum parircr tendit,& palmas.Chrifturo.qui 
eft fuper omnia Deas tora fidc pcrfufis lachiymis inuocat.vt p- 
ftigias fallacis Darmonis arguat , roiferifque mortalibus crroris 
hums foluat vcanum- H«c illo cum flctibus fupplicante.fiibi- 
to vicjtima quxinuifibiliter crcdebatur alfumpta , fuperferri 
aquis videbatur, & confpe#ibus omniuro redditur , Nec vltra 
in illis locis crror huiufmodi pocuit reparari. In vnius Chriftia- 
niprcce, tanrorumfcculoriim deceptionis machioa,curo awflo- 
xibus fuis Dzmonibus dilToIuta cft, 

Dt im»fint Dmini & cntbtdr» l»t»bi,qu» f»nt in C«- 
f»rt», C»f. L 1 X. 

VErilm quia vrbishuius fecimus mcntionero.juftum vide- 
turcommemotare etiaro illud in ca qd hiftoria dignuro, 
duximus . Mulicrem quaro fanguin'5 profiuuio Jaborantem.a 
Saluacore cura-am euangclia tradidcrunt . Huius vrbis ciuem 
conftat fuifle, domufque cius in ca etiam nunc oftcnditur. Pio 
fbnbus vcro dorous ipfius, bafis quardam in loco ediriore colla- 
ta monftratur , in qua roulicris ipfius vdut gtnibus prouoluca: 
palmafque fuppliciter tendencis imago aere videtur exprcfla, 
Aftat vcro a]:a «erc nibiloroinus fufa uVua,habicu viri ftola co- 
pti circundaca,& dcxcram mulieris porrigenris.Huius ad pede 
ilatuar e bafi quacdam herba noua fpecie nafcitg r.qua: cum ex- 
orra fueiitexcrefccrc vfqucad ftolas illius arrci indumcnti fim- 
briarn (blec.Quaro cjam luromo verticc crefcens herba contige- 
xjt.vires irde ad dcpcUcndosoroncs roorboslaiiguorefque con 
quirit , jta vt quocurnque illa fuerit infirnvtas corporis, haufto 
exiguo madcfafti (alutaris graminis depcllatur , nihd < mnino 
Viriurn gcrcns, fi antcquam arrcar firobr ac fummitacero crcfccn 
do contij»cr't decerpatur. Hancftatuam ad (imilitudincrr. vul- 
tus Iefu formataro tradcbant,qu* permanfit vfque ad noftra tfc; 
pora, ficutipfi ocuhs noftris perfpcximus.In cadcm vrbc & Ia- 
cobi cathcdra , quj pnmus in terris Epifcopus ab ipfo Salu atortj 
& Apcftolis in Hierololy mis cft electus ,iqurmquc fratrrm ip- 
fius diuroa v*lumina de!ignanc,vfque in hodiernum dicm con 
icruatur, arqucin ea fedent oes, qui vfque ad prarims tps fcdis 
illius facerdotium (brtiuntur.feruaturq; cu ingrnti ftudio,veluc 
a, maiori bus tradita roemoria fanfiitatis , & cu roagna vcnera- 
tione hctur, vcl vetuftatis, vel pnmi Saccrdotij lcitatisobtetu, 
Dt Lucit P»p»,& Sttph»nt r»pa. C*f>. LX. 

EX gcftis Poniificum. Lucius papa natione Romanus pri- 
mo quidcm in cxilio fuit, Sed poftea nutu Dci ad Ecclc- 
. fiam fuam reuerfus . Tandem a Valeriano capitc trucatus 
eft.* .oon.Martij.Hic prasccpit vt duo prxsbyteri & trcs Diaco 
niin oroni loco Epifcopii no dcfcrcrcnr, pioptcr tcftiroonium 
Icclefiailicum. Sedir autcro annis tribus . Qui dum ad paflioLiJ 
pcrgeret poteftatc deditomnis Ecclcfic; Sccphano Aichidiacono 
iuo. Sccphanus itaquc natione Rcmanus poft cii (cdit annis (e- 
ptcm. Hit confticuit vt Saccrdotcs & Leuiie veflibus (atratis in 
vfu quotidiano non vterencur,nifi in ccclcfia tancO.Et ipfe quo- 
que martyrio coronatus cft, Ex gcftis cius . Nam cum verbo tV 
cjcmplo ,multos gcntilium c6ucrci(Tct,Sc multa manytum tor 
pora fcpcli(T c.Valcrianns, «5c Galicnus nominis Chtifti petfccu 
tores, curo fummo ftudio pcrquiii (ccerunt , vc euni & clericos 
cius aut facrificarccogcrcnt.aur diucrfisfupplicijsconfumeiec 
Dedcruncque ediftum ,vtquicCquecosprodcrec,oroi<cseorum 
diuitias poflid crer.Vnde decro huius Clciici coroprehcnfi,(ta- 
tim funt fineaudicntia dccollati .Sequcntidiecoroprcheniius 
Stephanus cum multitudine CIericoruro,(olus amc rribunal iu 
dicis introiuit, roanrnfquc iroroobilisad trmpluro Maitis du- 
citur, vt ipfuro adorarct,aut ftarim capitc punirctur. Quo dum 
vcniflet orauit Dcuro vr ttropli mdcurucrcc. Et ftatimmaxi- 
ma pars tcropli corruir eV miliubus pise nmore froictibus bca- 
tus Siephatius cum alijs Chriftianis ad c^roctcnuro kt &x Lu- 
ciz perrcxit.Et andiens Valcrianus.q? cus illcad rolcranriam 10 
boralf t, roifit ad eum milites plurcs piioribjus . Qui vcnicntcs 
inuenerunc euro roiflam celebrantcro , & ftantcm iutrepidiira 
«c cepta>perficicotcm fic io fua fcde dccollauciunc 



f»ffitf»niiiFruihttffZpifcifi ttmfttljtfuu. 
C»p. LXI. 

SVb cifdem Iroperatoribus 8c Emiliano Prasfidc paflua ett 
apud Tcrraconaro fanftus Fruduofus Epifcopus cum fo- 
cijs fuis.fAugurio & EulogioDiaconibus.qui primoincax 
c*res trufi.dcinde flammis inicfli,exuftis vinculis, roanibus in 
moduro crucis expanfis,orantcs,vt vrcientur obtinucrCt.Qim- 
que vocarenr Pracfidero dicentcs.Vcni,& videquos hodicdam 
nafti quoroodo fccundum (pero fuam ccelo reftituci funcllle ve 
nicns videre dignus nen fuit. Venicntcs auccm node fratresad 
Amphiceatrum, vtfemiuftacorporaextinguerenc, cincreseorix 
co]lcgcrunc,& vnufquifqur prout potuit fibi vcndicauic. Scd (e- 
pcima poft paflioncm notSe.fanftus FruiSuofus hpiicopus appa, 
ruic omnibus per vifuro,qui reliquias coruro per chariracero fii 
ftulcranc,roonens cos Vc illas in vnuro locum por.crcnc.Eroilia- 
noquoque in ip(a noftis bora feoftendit cum Diaconibus fui* 
in ftolis gloriac, increpanseuro &infultans. Paffi funt auccnu 
13. Cal. Februarij. 

Dt f»n8oCypri*ntEpifcopt»cm»rtyri & librit tiut. 
C»p. IX 11. 

EX geftis eius.Sanctusquoque CyprianusCarthaginenfis 
E pifcopus in eadem vrbe Pacerno proconfuli pr?fenrarur, 
& a fidc mucari non vaiens poft diuturnam cxiiium reuo 
catus iuflu Afcafij Proconfulis.qui Pacerno (ucccflcrat decollaj 
tus cft.Hieronymus dc illuftnbus viris . Cyprianus Afer Car- 
thagincnfis Epifcopus gloriofc prirouro retlioricaro docuit.Ex- 
indc fuadcnte prarsryieio Cecilio a quo & cognoroeutum for- 
titus cft Chriflianus i^£tu»oronero fubftanciaro fuaro paupcri- 
bus erogaujc. Acpoft non multum ceroporis clcftus iii prarsby- 
tetum,ctiam Carthaginenfis Epifcopusconftitutuscft . Huiuc 
ingcnij fuperfluuro cft iudicem tcxerc ,cum (ble dariora fint 
cius opcra Pafliiscft fub Valcriano eV Galietio Principibuspcr- 
(ecutioneofiaua , eodiequoRomatCoruelius, fcd non eodcm 
anno.Aftor.Scripfit autem Cyprianus dc 1 1 abufionibus ifculi 
librum vnuro.Ad Dpnaturo degratia Dci librun» vnum.Dc 1» 
pfis librum vnuro.Dealcaroribus lib i.Dc vnitatc Catholicc; Ec 
clcfia: lib. j Dc oratione dominica li-.i.De roorcalitacclib.i.De 
operc & 1 lemenris li.i .Dc bono pat cnt arJib.i.Dc zelo & liuo 
re.Ii.i.Ad Dcmetrianurolib.i.Ad Quirinum libro. 3 DeJaude 
roartyr.j, lib. x. Ad Anconianum. 1. 2. Ad Iulianum ,Iibro 1. 
AdCcciliuro, lib.r Defacrocalice.lib.l.AdCorncIiumJib. 1. 
Pc duobusroontibus. lib.i.Epiftolas paruas ad diuerfas pcrfo- 
nas.Dc cmnibus his haec quac frquuntur cxccrpfT. 
D« 1 1. »b»J!tnihu ffculi fttundum ipfum. C»p. L X 1 1 1. 

CYprianus. Duodcciro abufiua facculi hac (unt.Sapiens.fi. 
neoperibus, Sencx finereligione, Adolefccns fincobe- 
, dientia . Diues fine elcemofyna.Fcmina fine pudicicia, 
JDominus fine virtute , Chriftianus Gontcntioius. Pauper fupcr- 
bus.RcX iniq uus,Epifcopus prgIigcns,Plcbs fine difciplina.Po- 
pulus fine tegc. Sic fuffocatur luftnia. Adiutorcs cnim dodrinz 
cbcla dcfpiciunt, curn prxdicatoris opcra a pnedicationis , ver- 
b>s difcrepare confpiciunt.nec vnquam fic cfficax auAoricas pr; 
dicancis,nifi cam effcftu opcris cordi affixeric. Nam & iplc Do- 
ftor fi in amorero vitiorum lapfus fuerit, altcrius Docloris me- 
dicamcntum fuisvulncribusparuipendic,diccnce Dormno. Si 
fal cuanuerit in quo falliciur ? Quid porroftolidius ficri porcft, 
fimensadperfeccionemfeftinarc non contcndat > quandoto- 
tius corparis habitus fcnccrute confc&usad interitumfcftinac, 
dum oculi calligant,aurcs granicer audiunccapilli fluunt.facics 
in palloicm mutatur,dcnrcs lapfi numeioroinuuncur,cutisare- 
fcit,flatus non (uauiterolet,tufliscachinnat, talos & pedes m- 
moi inflat, gcnua trcpidanc. Ec harcorrniaruituram lamiam- 
quc domum corporis cito prarnunciant . Caucndaj aurem func 
horoini vccerauo duar particula:, qnac in corpore illius nuquam 
vctcrafcunt , & totcro homincm ad peccatum penrahunt. Cor 
vid(l:cet,& lingua . Cbrenim fcropcr nouas cogitationes ma- 
chinaiinon definit,& liiiguaimpigrcroquitur, quicquidcoc 
roachinaturo fucrit, Sicuiautcm infenibus fobriccas, &mo- 
jum pcr/tc3iotequiritur, ita ab adolefcentibus obfequiuro& 
fubit £tio rite dcbctur. Vcl quomodo honoratus , in fcnccnire 
apparcbir, qui dilciplinx laborem in Adolcfcentia nonfnfti- 
nucrit. Non dormiat in Thefauris tuis , quod paupen prodefle 
porcft. Quod cnim aliquando dencci ftitatc amiticndum eft, 
Vtique pro artcrna rrmuncrationc fpote diftribucndum cft.Aua 
ri 111 iudicio a rcftiflimo Iudice ideo dicenrur maledifii , quia 
qui prxtcnbant corum habiracu la.pon dicebanc bencdiftio dni 
fupcr vos , &c. Sicut aurcm omncs bonoc mores procurat & cu- 
ftodit in viris prouidcnria, fic & io Fceminis cun&os honeftos 
aftus nutrit & foucr , ac cuftodic pudicitia. Tria quoque necef- 
faiia oportct hfc cos qui dominantur, ccrrorem.fi & ordinario» 

pcm 



Digitized by 



Google 



Liber Vn decinvus. 



147 



flem &amorerh.Mundi veroamor & Dei pariter in vno corde 
habicare nS pofTunc, quemadmodnm oculi ccJum & cerri pari- 
ter nequaquam confpiciunt.Qualitcr afit alios eorrigere pote- 
xir, q. mores fuos non corrieit. Sciac a6c Rex i niquus.qj ficuc in 
throno hominum primuscft cofticueus, fic in pecnis primatum 
*ft habiturus. Omnes quoquepeccacores quofcunque in prz- 
fenci fub fehabuit , fupra fe modo.plagali in illa futura poena 
habebit. Decimus abuiionisgraduseft Eprfcopus negligcns fci- 
lieet; qui gradus in honorem intet homines requirit , fed mini- 
rrerij fui dignitatem coram Dco , pro quo lcgarione fhngitnr 
non ouftodirQui cxcommunicatura catholico doctore.vei Epi 
lcopo non dcbet ab alio fufcipi nifi permittente illo . Ditciplina 
eft morom ordinata corrc6cio,& malorum prscedentium regu- 
laris obferuatio. 

D« g*Mti» Bti & msliti* ftcttli. C*p. L X 1 1 1 1. 

ACtor.Porro.inlib.de gratia addonaturo de affluentia gra 
ttae Dci &abundantia malitixfeculi (ic loquitur. Cy- 
prianus-Profluens largiter fpiritus nullis finibus prxmi- 
tur, nullis mecarum fpacijs frenatur . Manac iugiter exubcrau. 
afrluentcr . Noftrorum auccm tantum fitiat pectus , & pateat, 
quantum illuc fidei capacis ofFerimus.tanium mundantisgra- 
tie, baurimus Panlifper luqoe tc crede fubduci tn montis araui 
vercicem celfiorem , & inde fpecularc inrc lacentmm facies, & 
oculi s in diuerfa porrcctis ipfe a terrenis contractibus libcr, :fln- 
ftuantis mundi turbines intuere . Iam fceculi & ipfe reifctebe- 
xis.toique admonirus , & plus Deo gratus maiore Iztitiaque^» 
euafens gratuIaberis.Heu enim crTe iam incer innocencesmno- 
xium crimen eft:Malos quifque non imitatur ofrendit.Confen 
fere iura peccatis , & coepit hcitum eftc qif publicum cft. Quis 
enim illic pudor rerum,qu* integritas cfle poteft,vbi qni dam- 
nent improbos defunt,& (bli qui damnantur occurrunt. Cxte- 
rum quos diuttcsopinaris, hosetiam inter diuttias fuas trepi- 
- dos cogitationis incerte;, folicicudo difcruciat, ne prxdovaftet, 
ne prajcurfor infeftet, ne inimicitia cuiufqne locupletioris in- 
uidia cakimoiofis btibus inquietet.-Noncibus feeorns, fomnus 
ne contingitjgemraaJicec. bibac in connmio fafpirac , & oud 
epuln marcidurn corpusthorus mollior aitofinu condidetit in 
plama vigilat.Necinrelligicrnifcr fpcciofa (ibi efTefupplicia.au 
■ ro fcalligatum teneri & poiEderi magis^quam diuitias poifide 
re. O deteftabilis cecitas meatium & cupidkat is intanac profnn 
da cal igo,.cum exoncrare fe poflir, & releuare pondcribus.per- 
■gir magis fbxtunis augcntibos inonbare,& penalibus culmis pti 
nacicet adhxrero. NuJla inebences Jargkioeft, nulla indigenti • 
bus fit particio, & pecb niam fuamdicqn t,quam velnt alienam 
dorni claufam foJieicotabore cuftodiuor.Ex qua nnn amicis no 
liberit quicquam non (ibi deniqae impertiuntur,fed ad hoc ca- 
«um polfident ne-poflidcre altcri liccat.An ru vel illos faltc pu- 
■tes intcr honorum infulas, vel opeslargas ftabtli fitmitace fecu 
ros.quos tegalis aulx fplendore folgrntes , armorum etreuban- 
tium tutela circunftat , maior ilHs quam cxteris metus eft , tam 
enim timere coguiitur,quam cirncncur.Exigicenim p^naspari- 
ter de potmtiotc fublimica&Vna igitur placida & fida tranquil 
litas,Via fohda & iirma fecuritas.Si quis ab bts inquictanci fj- 
cnli turbinibus, excractibus. (alutaris portus ftatione faneanir, 
«d ccelumoculos tollat a rerris, &ad Dei munus admifius.ac 
Deo fuo mente iam ptoximns , quicquid apnd coweros huma- 
nis m rebus ftiblime ac magnum videcur, intra fuam «onfcien- 
tiam iacere gloriecur, nihilque appeterc iam de faeculo potcft» 
qui foeculo maioreft. 

&i laudt virginitttis f> SMn8i*u*i** Csf. LXV. 

ACtor. In libtoquoquededifciplina & habitu virgiuum, 
partim virginalcm podicitiam commendat, parcim veto 
quafdam ornacu extranco facies fuas adulcerantcs vitupe 
xatin hnac modum. Cyprianus.Nunc nobisad vtrgines (ermo 
cft,quatum quoglona (ublimior cft,maior curaeft. Flos eft tlle 
ecclefiaftici germinis, decusatque ornamcntum gratiat fpiritua 
lis,lxta indolcs landis,& hoooris.opus inccgrum aiqoe incorru 
pcum , imago Dci refpondensad lanctimoniam Domini, illu- 
urior porcio gregis Chrifti.Porrofi tu te fumptuofius comas,& 
per publicum notabiliter incedas.oculos in te iuuetutis ilbcas, 
iufpiria adolefcettrium poft te trahas , concupifcendi libidinem 
nutrias,peccandi fomeiita fuccendas,vt fi & ip(a non pereas ca- 
men alios perdas,& velut gtadkim te & venenum videntibus p- 
bcas.ercutari non potcs quafi mentexafta fis& pudica. Redar- 
guic tcculcus fuperbus, & lmpudicus ornacus,neccdputaxi tam 
poces incer puellas virgines Chrifti, quae (ic viuis, vt porlisada- 
mari.Sericum & purpuram indutx Chtiftum induere non pof- 
fitnt.Auro & margjritis,& manilibus adornatx,oruamenra cor 
dis,ac pcftoris pcrdidcrunt . Quis non id execretur, & fugiac ? 
<juo4 alijs fucric cxiuq , quis id appecat & afluraat g> ad 
Speculum HiftoriaJc, 



alterins foerit pro telo & gtadib!Non folam aotem vitginrs,ae 
viduas, fed & nuptas, & omnes Feminas admonendas puto, q> 
opus Dei & plafma millo modo adultcrari debent, adhibito fla- 
uo colore vel uigro pulucre, vei rubore auc quolibetmedicami- 
ne lineamenta natina corrumpence . Dicit domious. Faciamut 
hominem *d imaginem & (imilitudinemnoftram , & audet 
quifquam mntare fc coUuertcre quod Dcus fccic . Manns Dro 
inferunt quando id quod ille formauit reformare & transfigu- 
rareeontendunt.nefcicntes.quiaopus Dei eft omne quodnaici 
tur,Diaboli quodcumquc mntatur. Si quis pingendiattifex vul 
tum alicuius , & fpcciem accorporis qualitaiem armulo colote 

. fignafter, & (tgiiato iam ac confumpto limulacm, manus alius 
affcrret , idmqoefarmacaiam pictaquafi pcritior reformaret, 
grauii pcions artificis iniuria & iufta indignatio videretur.bt ru 
tc exiftimas impu ne latnram tam improbx temeriutis audacia 

• Dci artificisoftcnfam. Ecfi impudjca ctrca homincs,& incocfta 
fucis Icnocinancibus non fis,cotruptisvioIati(que qaxDeifunt 
peioradultera detineris . Quod ornari te pucas, q> comi.impu- 
gnatio cft ifta dkiini corports, prxuaricatio veritatts . Non in- 
quit in fermenro malitix & ncquitiz,fcd in azimis finceritacis» 
& vcritatis . Nunquid (inceritas perfeuerant & veritas, quan- 
doquat fincera funt polluunturadulterijs colorum, medicamt- 
num fucis , in mcndacium vcra mucanrar. Dominus ruus dicit 
ncrpotes facere capillum tuum album auc nigrum, & tu ad virt 
cendam Domini tui voccm vis te e(Te potiorcm.Aiyiaci coi>atu 
& faciilcgocontcmptu crincstuos inficis malo praefagiofutu- 
xorum . Capillos iam tibi flammeos aufpicari non metuis. Oro 
tc.quaetalis es.ne cum dies refurrectionis venerit,artifextuus te 
non tecognofcat.Ad ifua pracmia venienccra remoueat,& exclu- 
dat vigore cenforis,& iudicis increpans diccs. Opus hoc rncum 
non eft.nec ixnago haec noftra eft,figura corrupta eft, vultus.aliev 
nus eft.Deum vidererton potetis,cum oculi.cibi non fint, quos 
Deus ftcit, fedquos Diabolus.infecit. Ilhim.tu fe£tataes,rutiJos 
atque depicVos ocnlos (erpcnris imttau es , deinimico tuo com- 
pu cum illo pariter & arfura . Virgines ccrtz qttz fe huiufmor 
diarnbuscornpfcrinr,inter virgines non puto. debere numera- 
ri, fed unquam contacusaucs, & morbidas a grege fando St- 
pnro virgtoitacis arcen, neeontagio fuo costcras polluant, non 
eft auicm ad magna aactlis afcenfus ,.fedii przmium pollicita- 
rionis attendas minus eft quod laboras. Isitur o facrz virgines. 
hortamemis vos mucuisexcitate,zmuIisdc«irtucedocumcntis 
ad groriam prouocate . Duiate fonitcr, pergite fpiritualtter>peiv 
uentK fceJiciter , Taiitummementote nincnoftri, cum in vo* 
bis ccperit virginitas honorari. 

D* inmtSitnt tiut ctntr* AltMttnt-. C«p. L X V I . 

ACtor. Poxro tn libro de aleatoribus conrra ludum alcx fic 
inuehitur. Cypnanus.Si oucs dclinquanc &paftorcs de- 
linquentibus ignotcant, nonne fpfi (e pondete delinquentium 
onerant.Qoid quzlb.eft nos fideles,q> manus, quxab humanis 
iniurijsexpiataeft,& ad facrificiam Dorninicum admifla, qux 
ad JaXidem Domini inoracuio cxurgit, qu* fignum Chrifti (per 
quod tucmurt-frontiimprimit. Quid eftinquit,vtateeeludura 
exercens laqucis Diaboli vnde exura eft rurlus implicetur. Alca 
ensm Diaboli venabulum eft, & delicti vulnus mfanafeilc. Ibi 
Diabotus pizfto eft ad capiendum fubmifTus » ibi perfidia falfa 
teftimonta.mentisfuria, venale periurium .ferpencinumcoflo^ 
quium.IJlie rabiofa amicicia,fraternitas difcordans.IUicconui- 
tia,& fzua audacia,(cra impatientia , pofleftionum amiffio. O 
Aleatorum pigra nequitia , o manus crudelis , & ad pericolum 
foi artnaia , qux bona paterna & opes aliorum fudonbus qux- 
fius ignominiofo ftudio dilapidaC.Alea cft alucus maii,foppla- 
Utioamici,quz ncciu&um conicrt,fed totum confu-mit. Hinc 
deinde pauperes fiunc , hinc iam oonfumptis omnibus fuisreb. 
mutuis penurijs feobruut.Hinc patrimonium fine vllafbu pe* 
cunia amicruni:0 qu-aies funt tidclcs , vt quos nemo pericqui- 
tar.ipli fcif(b<.inuidia pcrfcquantur , vt paterna (ua irxrediute 
priuentur.IIIe quidem,qui hunc ludum primusadinuenir.in- 
ftmdu diaboli, qui enm fuisarribusadimplcuit, ab tmircnoiiib. 
futs fe colendum,& fibt facrificandttm conftituit.ita vequi vcl- 
let eius ftudioadhxrcrc, non ancc maqom in cabulam porrige» 
ret.nifi auctort erus prius facrificant. ChriftianusauTrmqui. 
cunquee5,&alextabula ludis.lioMkon facrifi>ces,'n Icgis huius 
facinoris particeps es,& vtiq; Chriftianusnon es.fed Ethnrcum 
tibi nomen eft,& inuacuutri fumi^ illud qd ad farrificium Dni* 
cum percinei . • Nec amicttiam cum Xpo hfe potes,qui eius ini- 
thicoamicus cs. O quali*. aleatorum dcmcncia, qui in^aniant, 
peicrarrt , maltdicunt, & Diaboli caligine deorbati fimilitec 
inuicem manus inferunt , inuicem f« deuouant , & parcrrturn 
originem turbis pracfentibus . dehbnorant . Et qm iam fa>- 
fi\u yincitui , rarfus ad nocenciuvftudjum fuadcnce Diabbio 
Tomus Quanus» T j an,i. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincc ntij. 



•oimacu r . O ars infefta ftudeniibus, & ftudium Iibidinofuin, 
«juod non diuieia^, Ccd nuditatem ecinopiam prxftat. Manoa 
«rnifex, manus noxia, quarnec poft lucradefinic, fcdadhuc 
poft damnaludit . Efto igitur non alcator, fed Chriftianus, 
pecuniam tuam aflidente Chtifto.fpcctantibus Angelis,& mar 
lyribus prarfentibus, fuper roenfam dhj fparge,& pauperibus di 
uide,diuitias cuasChrifto commiree, & arrcmdni imitare, qu* 
nonperdit^edpotiusacquim. Sictibicfi paupenbus quotidia- 
nus Jufus.fic cu viduis frequens operatio.Alca vcto non luferis, 
Vbi lufus nocuus cft & crirae morule.vbi deroentia finc cofide 
ratione,vbi veritat nulla fed mendacij malitia.Extrahe ealiginC 
inimici ab ocalis tuis,& purifica manu tua a Diaboli facrificijs. 
Vimido irandi. Cap. LXVII. 

ACtor . Cxtciiim in libro dc orationc dominica, demodo 
orandi ita diflerir.Cyprianus.Sit orantibus fetmocum di 
iciplina,quietcm contincm,& pudorem.Placendum eft diuinis 
oculis,&nabitncorporis,&roodo vocu.Nam ficut impudcntis 
cft clamoribus ftrcpcre , ita econtra congtuit verecundo mode- 
ftis ptccibus oratc . Denique Dotmrras fccrctoin abditis,& fc- 
rootis locisorarc prxccpit.i.in cubiculisipfis,quodmagis fidei 
conucnit.vt fciamus Dcum vbique prefentem omnes audire & 
viderc.Dilciplinar quoqueac vcrecundic memorcs, aon dcbe- 
rous pafliro inconditis vocibus prcces noftras ventilare , nec 
petitionem Deo modefte coromendandam tumultuott loqua- 
citate iactarc : quia Deus norr vocjs , fedcordis anditorcft. 
Nec clamoribus admonenduscft ,. qui cogitationes vidct , vn- 
de & Publicanas orabat non cieuaris in t celum impudcter ocu 
lis.ncc manibus infolcnter- erecYis/ed peftus fuuro pulttns , & 
pcccau intus raclufaconreftam,-diuincroifcricordic iroplnra- 
fcat auxilium ■ Dominus quidcm in orationc quam docuit,om- 
nero prccem noftram ttluuri fermone brcuiauit , ficut eriam 
prseceptornra falutis grandecompendiorafecit.vt in difcjplina 
ccelefti difccntium rocmuria non laborarer,fed quod eftet fim- 
plici fidci neceflarium vclocitcr difccrct; fic etiam vitar zterne u 
cramcntum magna&diuina breuitatecomplcxus cft,dicens. 
Hcc eft autem vita ctcrna &c.Incurobcre igiturad. prcces toto 
cordc dcbemus:cum ad orandum ftamus,rogiutioomnis carna 
lisabfcedat,& fc;colaris>nccquicquam aliud tuncanimuscogi 
tet,quam id folom quod prccatur.Jdcoeoim & Sacerdotes an- 
teorationem ptxfatione pre.mifla.parantfratrum corda diccdo. 
Surfum cotda.Et illi refpondcni.Habcmus ad dominum.V t clau 
datur cotra aduerfarium pc£tu«,& tbji Domioo pateat. Ncc ha 
bcamusaliud in cordc,&aliudin voce. Quomodeenim audiri 
tca Deo poftulas,cum te ipfc non aadias.Dominum tuum me- 
roorem efle v is.cum tui roemor lpfe nd fis. Hoc eft maieftatem , 
Dei uegligenriaorationisofFrndere. Hoc cft vigilarcoculis, & 
cordedormite cum dcbeatChriftianusctiam cum dormit.corde 
vigilarcficut icriptum eft.Ego dormio & cormeum vigilat.Ser 
moquoque Dcum ptomercri non potcft, qui nullaoperatiooe 
fcecundus eft . Et ideo fcriptum eft . Bona eftoratio cum ieiu- 
nio, & eleemofyna.Nam qui in die iudicij przmium pro bonis 
operibus reddituros eft , hodie quoque ad orationem cum opc- 
ratione venienti beuignus auditoreft . Vnde Cornelio didura 
cft . Orationes tux & elecmofync tuc afcrn. &cxt.Qui enim 

1>auperi eleemofynam dat,Deo fuauiutis odore facrificat. Nul. 
a autcro hora Cniiftianus excipitur , quo roinos fempcr Dcus, 
dcbeat adorari , nec vllumdcnocturuis trnebtis eiTe orantibus 
daronum poteft,quia filijs lucis criaro in noftibus dies eft. Qui 
ergo in Cnrifto,hoc eft in lumine fcrnper fumus, nec noftibus. 
ab orationeccflerous, imitemur quod fucuri fumus,habituti ia 
xegnofincnoctis intctuentu fblum diem. 

Dt contimftu mortit. Cap. L X V 1 1 1. 

ACtor.In libro quoque de mortaliute, conccmpram mor» 
tis apptobat, & ad martyrij defidcrium fic inuiut . Cy • 
ptianus. Eios eft raortcm timcre qui ad Chnftum noo 
vult ire, & eius ad Chriftum cft nolle itc , qui non crcditcum 
Chtifto incipcrc rcgnare. Contemnenda eft omnis iniuria prx- 
fcntiuro roalorum, fiducia fututomm bonorum . Mori timcar, 
qui ad fccundam mortero de hac morre tranfibir . Mon timeat 
cui boc mora longiore confertur, vt cruciatus, & gemitus inte- 
rim differatar . Morulius ifta Chtifti hoftibus peftis eft , eius 
autem ferois ttiu/aris exceJTusjeft . Martyrium mcipimus li- 
bcnter appetere, dum roortem dicirous nou tiraerc . Scd forte 
apponat aliquis hic, Me crgo hoc in praefenti mortaliuce con- 
triftac,q> quiad tolerantiam paffionum tota rae virtute deuoue- 
ram,martyrio nteo prioor dum morte przucnior. Vcrum no cft 
in tua potcftate, fed in Dei dignationc martyrinm.nec potes te 
dicerc perdidifle, quod ncicis, an merearis accipere . Dcinde 
feruutor cordium Deus eft , qui profpicit apud te paratam 
fuiffc virtutcm , rcddct pro vinutc mcrccdcm . Et apitd qucm 



martyriom menteconcipitur.alus ad bonum dedirat, Deo iorh 
cecoronamr.AIiud eft marryrio anirou ro dectTc. Aliud animo 
defuifle martyriu.Ncc Dcus languincro noftru quatrit fed fide. 
Nam nec Abraham.nec Ifaacnec lacoboccifi funt>qtiitn fidei 
' & iuftitia; meritis honorati inter Patriarchaspriroi eflemerue- 
runt . Non font lugcndi frarres noftri acccriione dominica de 
foeculo liberati , cum fciamus- eos non aroitti fcd prcmitti, & 
occafioncro non eflc dandaro gentilibus , vt nos mcritoac mre 
reprehendant.qttodquosviuereapud Dcum dicirous, vtextin 
^ot ac perditos lugcamus: nihil enim prodeft verbts profcrre 
> virtutem,& fadis dcftrucre veriutcm : Qnod ergo intcrim mo- 
rimur.ad iroroortalitatem morte tranfgredimur, ncc poteft vita 
-aeterna fucccdercnifi hinccontigcrit cxirc, Noncftcxitusiftc 
fed tranfirus , &rcroporaliitineredccurib,ad seterna tranfcur- 
fus. Eiuseft in mondodiu velle mancre, quem roundusobte- 
Ctct, qucro fceculum blandiens , ac decipirns illecebristcrtena; 
voluptatis inuitat. Porro cum muodos oderir Chriftianum, 
quid amas eum qui te odctit, & non magis fcqueris Chtiftum, 
qui te diligit ac icdcmit. 

DidttiftatUni MMiritU C* p. IX IX. 

ACtor. In Jib.vero dc opcre, & elceroofynis o5tra auaritiam 
fic difpuut.Cyprianus.Nihi! de diuina pietate impetra- 
bit io precibus,qui aclpraccs paupcris non fuerit huma- 
mu. Vade fcriptum cft.Bcatus qui intclligit fuper egenum , & 
paoperem. Quid ergo diuitijs tuis iblus incubas i Quid in pce- 
namtuam patrimonij pondos exaggcras.in quo fcecnlolocuple 
tior fuens Deo paupcrior fias ? Erras , & falleris quiiquis tc in 
hoc feculodiuitcm ctedis , Redditus tuos diuide cum Domino, 
fructus tuos partire cum Chrifto.Sed fbriitan multi funt in do- 
mo liberi,& rcurdat rc numerofitas filiorum , quominus largi- 
tcr bonis operibos infiftas. Vcrum hoc ipfo amplius opccari dc- 
- bcs,quo muhorum pignorum patet cs. Mnltorum cnim dclicta 
rcdimcnda funt.multorum purgandcconfcientix: Etficut in vt 
ta corporali fuftentanda,quo maior eft coturo numerns,co ma- 
ror & fumpcus • Sic & in viu rpiritoali mwordebct cfle opcru 
impenfa,quoraaioreft ptgnorum copia. Sicenim & Iob facri- 
ficia nuroeroia pro fiiis oncrcbat ► quantufquccrat in domo pi- 
gnorum numerus,tantus dabatur Dconumerus hoftiaram . liii 
ergo afligna faculutes tuas.quashxrcdibut fcroas.Illcfit libe- 
ris tuij tutor , & curator.ac contrsi om nes iniurias fceculares di- 
■ nina maieftate prorcdor . Patrimoniom enim Dco creditfi ncc 
rcfpublica cripit.ncc fifcos inuadit, nec calumnia aliqua fbrcn- 
fis eucrtitjted in tuto hxrcdiras ponhur.qaz Deo cuftode ferua 
tur.Hoc eft ergo charis pignoribus in pofterum prou idere, & fu 
turis hcredibus paterna picutc confurerc Prcuaricator iuque 
& proditor pater es,nifi filijs tuis fideliter confblas, nifi cis con - 
feruandis rcligiofa pietatc ptofpicias . Qui cnim ftudcs tctrcno 
magis,quslm ccelcfti patriroonio,filios tuos Diabolo magiscom 
roendare,quam Chrifto bis delinquis, & geminuro crirorn ad- 
rnittis, & quod non prxparas filijsrais DeiPattisauxilium , & 
qubd docescos patrimanium plus amarc,quim Chriftum. Efto 
pocius eis pater,qualis Thobus fait. 

De Smo patiintU. Cap. LXX. 

ACtor.Potro in libro de bono paticntix patientiaro fic com 
rocndat Cy prianus . Patientia virtus eft nobis curo Deo 
communis.Quz autero gloria cft fimilcm Deo fieri.quanta fc/- 
licitas habcre in vittutibus , quod diuinis laudibus poffit cqua- 
n.IUc innocens,& inftus,immo innoccntia, & inftitiaiutctfact ' 
norofos depuutur,& teftimonijs falfis verius prcroirar.iudica* 
turas iudicarur,& Dei ferrao ad vicViroam ucens duritur.Et cu 
«d Cruccm cius confundantur fidcra,contremifcat tetra, turben 
mrelementa llle no loquitur necmouetur, nec maieftatC foam 
profitetur,fed omnia petfcuctater tolerat, vt in co plena,& pcr • 
tccra pacientia confummemr. Porro vnufqoifquccum nafcitut 
& hofpitio huius mondi excipicur, inicinm fumit a lachtymis. 
Et curo adhuc omnium rerum ignarus fic,nihil aliud quim fle- 
re nouic.Prouidcncia natorali lamentatur, mortalis vitc anxie- 
us.& labores,& mnndi procellas,quas ingrcditur plonra,& ge 
<mitu in ipfo exordio fuo rudis anima teftacur.Sudacur eniro hic 
quandiu viuitur.cV laboratur . Ncc fudantibus. & labotantibus 
poflunt roagisalia quimpatjcntic fubuenite folacia. Necaliud 
roagis iuftos , & iniuftos difcernic , quam quod in adaerfis per 
impaticnciara blasfcroat iniuftus, & quarritur , & paticntia iu- 
ftut ptobacur.Denique parientia eft,qux nos ieruar Deb,& com 
mendac,qux iram temperatjinguaro tefrenatt, mentem gubcr- 
nat,paccro cuftodit,di(cipliiiam regit,potcntiam diuitum cocr- 
cet,inopiam paupernm rcfouet,facit huroiles in profperis , for- 
tes in aduerfis . Docct deiinquenribus cito ignolcerc,& delin* 
quentcm diu, & roultum rogarc . Fundamcnta munit , incre- 
mcnu fpei prouchit, accum dirigit, Cztcrum Charitat eft, 

vincuium 



Digitized by 



Google 



Liher Vndecimus. 



vincalum fraternitatis.fundamentfi paeis,& renacitas,& firmi- 
t*s vniratis.qux & fpe,& fide maior eft , qux & opera & mar- 
tyria prxcedir.quae nobifcum femperxterna permanebir. 
Dt Zelo,& Liutre. C»p. LXXI. 

ACtor.Porro in lib.de Zelo , & liuore contra boc malum 
folerter vigilare nosadmoncc, illudq; vehementer afper 
nari diccns.Cyprianus.Excubandum eft nobis, & omni- 
bus V irtutibus claborandura,vt fxuientis in<mici iaculis ei om 
ni parte,qua feriri pofTumusrepugnemus. Nacircumit illcfin- 
gulos nos,& tanquam hoftis , claufos obfidens muros explorat, 
& tenrat,an fit pars aliqua merabrorum minus ftabilis , & mi- 
nus fida.cuius adituad interiora p.netretur. Ofrcrt ocuhs for- 
mas,vt vifu caftitatem deftruat.aures percanora Muficatentat, 
Vtfbm dulciotis auditu Chriftianum r<gorcm folu.it, & molliar. 
linguam adconuicium prouocat. Manum iniurijs lacefcenti- 
bus ad petulautiam cxdis inftigat.Falfa oftentat , & vera fubri- 
pit,ad debellandos Dci fcruos fcmper inquietus , fcmpcr infe- 
ftus.In pacefubdolns.in perfecurione violentus.Qualiseft ani- 
mxtinea in malum proprium bonacouercereaIiena,ilIuftrium 
profpcritate torqueri,aliorumgloria,poenam fuam faccrc,& ve 
lutquofdam pe&uri fuo carnifices admouere , qui femteftinis 
cruciatibus laccrent,& fcrcra cordis malmolentix vngulis pul- 
fent . Mala cxtera terminum habent,& quicquid dclinquicur 
dclifti confummatione finicunln adultero ceflat facinus perpe- 
trato ftnpro.ln latrone quiefcit zelus homicidioadmtflb. Etim 
pleta fallacia modum imponic falfario.Zelus vcro no habct cer • 
aninum.fcd cft pcrmancs iugiter malum,& fine fine pcccatum, 
qaancoque ille cui inuidetur moliori fiicceflu profeccrtt ,tanto 
inuidus in maiusinccndium liuoris ignibus exardefcit . Huic 
Vultus minox,coruus afpe<3us,in facie pallor,i labijs crcmor.in 
dentibus ftridor , vcrba rapida,& effrenata conuitta , manus ad 
caedis violentiam prompca.eciam fi a gladio interim vacua.odio 
tamcn fiiriofx raentts armata. Facilis cuta cft, vbi plaga perfpi- 
cua eft.Zcli autcm vulncra obftrufa,& occulta funt. Ncc rcme- 
diam curx medentis admictunt , quxfe incra confcicntix late- 
bras cxco dolore daufcrunt.Qtiicunq; inuidus es, eis quos odi 
fti infcftus cs,nullius magis.qiTm tux Cilutis inimicus es.Qui- 
Cunqueenim illeeft,quem zclo pcrfcqueris fubcerfiigcre,& vi- 
tarc ce pocerit.tu verotenon potes fugere. Vbicumq; enim tu- 
geris, aduerfarius tuus tecu eft.holtis femper in peftore tuo eft, 
pernicics incus claufa eft , ineuitabili cathenatum nexu ligatus 
cs.Pcrfeuerans malum eft hominem perfequYad Oci gratia per- 
tinentera,calamitas fine remedio eft odifle fceliccm:bonos igi- 
tur potius imitare fi fe&ari po;es , fi fe&ari non potcs collijtare 
«erte,& congratulare melioribus. Fac te illis adunata di leftione 
participcrn,& fratcrnitatis vinculo cohxrentem.Sit in manibus 
diuina lcftio.in fcofibusdominicacogitatio , oratio iugisom- 
xtino non ceflct, falutaris operatio pctfeuerct, vt quotienfcunq; 
inimicus acceflerit , quotiens adire tcntaueric , daufura aduer- 
iiim f- pc6tj$inucniat,& armacum. 

■Dtl*udtM»rtyrum. Csp. LXXII. 

ACtor. Cxterum tu cpiftolis fuis ad Marryres, & confeflbres 
ita loquitur Cypnanus.O quantum vos diuina dignatio 
honorauic, vt ex vobis iam pars martyrij in confummacone ad 
corbnam prxceflerit,pars adhuc in carcere clauftris , & vinculis 
•demoretur,ad meritorum ticulos ampliores tormentorum tardi 
tate proficiens,habittira tot mercedes (n coeleftib. prxmi js quoc 
Bunc dies numerac in poenis. Impofuerunc corapedes pcdib.ve- 
ftris,& membra foelicia ac Dei rempla infamibus vinculis liga 
aterunt.Sed ornaraenu funt ifta non vincula , nec pedes veftros 
copulanc ad infamiam,fcd clarificanc ad coronam. O pedcs f(- 
liciter vinSi.qui non a fabro fed a Domino fo!uuntur,& itine- 
xe (alutari ad Paradifum dinguntur . O pcdes in fcculo ad pf ae ■ 
fensligati,vt (int fcmperapud Deum liberi,& celrriter ad Chrj 
:ftum gloriofoitinere curfttri.O mattyres fancti.quibus voslau 
dibus prxdicem?quibus vocis prxconijsexorncm?Non ccfliftis 
iuppliciis,fcd vobis potius cclTerunt fupplicia.Stetiftis vocc libe- 
ta,menteincortupta,vittutediuina. Armisquidem fccularibus 
nudi,fed atmis fidci armaci.Sccterunt ferui Dci torci torquenci- 
busforriores,& pulfantcsaclaniantes vngulas,pul(ata ac lania- 
'ta membra vicerut.Inexptignabilem fid.m fuam fuperare non 
pocuic fstuicns diu plaga repctica.quamuis rupta eompage vifce 
tum corqucrcntur in fcruis Dci , iam non merobra fcd vulnera, 
flucbac fanguis.qui inccndium perfecutorum excingueret, qui 
jSammas,& igoes gchennx gloriofo cruore fopirct. 
JnutHtt eontr* Bltsftmmn, & Htflritntm. Csp. L X X 1 1 1. 

IDem. Sublatrantcm te , & aduerfus Deum ore facrilego , & 
vcrbis impiis obftrcp^ntem frequencer Demetriane contem 
vfcram verecjndius , & melius cxiftimans errantisimperitiam 
SJcncio fpcrnete,qud m loqucndo dcmentts tofaniam prouoca- 
(peculum Hiftorialc. 



148 



re.Nam & laboreft itritus,& nnllius effcflas.offctrelumen cat 
co,!crmoncm furdo.fapientiam brxto. Hoccofiderans (aepecoa 
ticui,& impatience patientia vici.Tacere tamen vltra nonopor- 
tet.nc dum cnminationcsfaKas contcmnimus rcfutare , videa- 
murcrimciiapprobare.Idcm aH Cucrarium. Contulendum mc 
ciirtimafti fratcr chari ffime de hiftrione qnodam.qui apud vos 
conftitutus 111 eiufdem adhuc artis (uae dcdccorc perfenerat. Et 
id quod male didicir cxceris quoque infinuat , an calis debeat 
communicare vobifcum , quod ego puto nec maieftati diuinx 
ncccuangelicxcongrueredifciplinx,padorem,& honorem Ec- 
clefix tam tuipi,& enormicontagione fxdarc. N.im cumviri 
induere veftem muliebrcm in lege prohibebancur,& malcdiSi 
huiufmodi iudicencur , quanto maioriseftcrimmis non tatum 
muliebriaindumenta accipcre,fedgeftus quoq; turpes, & mol- 
les , & mulicbrcs magifter o impudicx artis «pnmere.contra. 
De: infticutioncm doccre? quemadmodum mafculusfrangatur 
in f<Xminam,& fexus arte mutetur, & Diabolodiuinu plafma 
macnlanti.per corrupti atq; cneruati corporis delida placeatur. 
Dt S*»ao Mtllono Zptfcopo. C*p. L X X 1 1 I I . 

EX geftiseius. Temporc Valcriani Imperaroris Mcllonus 
quidam de maiore Britannia oriundus Romam venit , vc 
patrix (ux tributum fblueret,& Imperatori (rruiret. Ibique fi- 
cut mos erat cum (bciis fuis ad templum Martis duftus cft , ve 
facrificarct:Audiensautem Stephanum Papam paucisChnftia- 
nis euangelium Chrifti przdicantem.verbaeiusattendit, &cre 
dit. Bapnfmum ab eo petiit, & accepit, & ab eo inftrufius,quic- 
quid habebat vendidit, & paupenbus erogauit: Quem prxia- 
tus Papa (ibi adhxrentem per omncs Ecclehx gradus vfque ad 
facerdocium promouit.Cumq; ieiuniis, & vigiliis inftarec qua- 
dam dicmiflam eo celcbrante,vidcruntipfe , & Papa Angelum 
Dei ftantem ad dextram altaris.Qui pera&a mifta, dedit ei vir- 
gam paftoralem,quam manu reneEat dicens. Accipe virga fub 
quarcges populum ctuitatis R jthomagenfis in Ncuftrixfinib. 
Tibi enim illic prxparatus eft a Dco locus . Litet autem labor 
incognitx vixcibionerofusfic, nequaquam tamcn tibi timen- 
dum eft , quoniam fub vmbra alarum fuarum proteget te dns 
Icfus Chriftus , Tnnc accepta benediflione a Papa iter arripuit. 
Et cum veniflct Ancifiodorum viigam tenens, quam ab Ange- 
lo acceperat, quendam bipenni vulneratum.cuiuspes induat 
partes Jiuifus erat orationc fada,ilIico fanauir.Denique Rotho- 
maguir. venicns.& minifterium (uum fideliter implcns,multis 
virtutibus,& miraculis clarus,tandem quieuic in pace. Huius 
feftum iecolirur.1 1 .Calcn.Nourmbris. 

P*ftt S»nSi Priusti Epifctpi. Csp. LXXV. 

E X g fti$ eius.Tcmponbus Valertani, & Galieni fxuiente 
in Chriltianos perlecurioue.indignatiodominicommoU 
eft contra Romanos.ica vtBarbarx nationesab Oriente, 
& Occidenreaducrfus Rcmpublicam proruet£t,vt populos tru- 
odareni. Tunc Alcmanicum Herode Rege fuo tranfmiflb Rhe 
no Gallias pecierunc,& :n Guanalican; regionis excidio animos 
armaqueconuertcrant. Tunc incolx loci ad montem Gedron^ 
quafi ad prxfidium confugerunt.Cut regioni.vel ecdefix.Priua 
tus Epifcopus prxfidebat, qui cauernam fibi tn montis cuiufda 
fupercilio fecic.in quo omni tempore ftetit, nifi cum ad agenda 
folcnnia ptoccdebac.lbiq; pofitus,licec Gedronenfibus prxfen» 
tia non adeftcc^ratione non decrat , & quos corporc confolari 
non poterat , fpiritu confinabac. Inccrca Barbari regionem va- 
ftantes, & ad Gedronenfcm montem confluunt , & quos oppu- 
gnacione capcre non potcrant , duobus annis condufos tenue- 
runr.vt cos v<l famis ingluuie vincerent.Igitur dum in hac in- 
, tentiune perfiftunt , fema detulit Epiicopum regionis non e(Te 
cum claufis,fed intra receptaculum.qtiod fibi tempore pacis pa- 
raucrac commorari.IIIicoad rapiendum eum conuolant.fperan- 
tes per eum totius populi animos continuo frangi, & ad illa con 
ditione fpd\c dcfccndere, in qua vidiflcnt tpm retincri.Cumq; 
vir fandusa Batbatis per interpretem compellatus fuiflct, com- 
pcrifl tq; adhocfe pernicitcrcaptum,vt fuorum animosaddc- 
ditionis pcrfuafionem molliret, refpondit nequaquam fehocfa 
ftarum , mel>u(que (ibi ciTe quxlibcr fubiredifcrimina, quam 
ad talefacinus prxbcre confenfum. Tali itaq; Barbari refpofio- 
ne pcrmoti.ftatimeum fuftib.ceduut,multifq; aftum vcrberib. 
ad vicum vfq; pcrducuntcredentcs.vel poft illaca fuppliciaeius 
fiiiamcfle mutanda.At iplb in eadc voce pfiftcn te,illi facrificia 
fiincfta cfi ingenti honore obtulerunt diccntes, aut q> Idolis im- 
molarct.aut in-torraentis qVficerct.Ac ille. Melms eft inquic mi 
hi prxfentcs poenas experiri.quam vobis,& Dxmonibus veftris 
ftultiffime humiliari . Cumque hxc& aliaplura prOclamaret, 
fic in eum cxpit fxuire Barbarics , vt maiotibus flagris ardca- 
tioribufqueflammis, & nouis pcenarumgemribus cxcruciatuc 
cxanimisrclinqueretur. Poft hoc Barbaxi cum vidercnc feni- 
TomusQuartu*. T 4 kil 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftorialeVincentij. 

hil pofle proficeie,ad Gedronem redierut , vc ab indufis pacem men aliquod udiaret.Saluator etiam ei apparuif,de eoirn m«- 
poftularent verfaq; vicereruro.prxftiteruncobfefli , qcfrogaie mipanem niuei cadoris accepit.Qui,& dixit ei.Ego fum qucra 
dcbuerut.Plebs crgo egrediedi iibertateconccfli,iIlico ad Ipm tota mentis afTcdtione dilcxifti. Eodem die te in cceleftibus reci 



congratulans vniuetfa cucurrir. Alij gcnibus eius aducluti ,alij 
ore proprio fanfto corpori vlcera infli&a lambctes.Ar vero fan- 
ftus manyr Priuarus ex ipu cruciationc caflatus, no multo poft 
migrauit ad Dominum. Ec quia tunc tanta inChriftianos per- 
iecutorum feraebat rabies,vt nec fan&orum cinerib. parcercnt, 
cripta in fubtcrranco fa£ta cft,in qua fanftum corpuscu hono- 
recolJocacu eft.Huius pauio celebratur.i i.Calcn.Septembris. 
Tafto S*nB* Hafill* , & Trothi , r> UcinBi. Cap. LXXVI. 

ACtor.Miro modo ditTcntiunt hiftonc de hisroartyrib.qui 
pafli funt fub Dccio Imperatorc. Na Cornelius Papa fub 
eo legitur paflus fuifle, & tfi ideralegitur paflus fuifle in 
geftis beatx Eugenix,Valeriano,& Galieno Imperantibus, qui 
vtiq ; poft Decium,& et poft Gallum , & Volufianum leguntur 
Impcriam fuicepifle.Oru eft fcditio de Chriftianis , o/ Cy pria- 
nus Carthaginem cuerreret , & Cornelius Romam, data eft au- 
doriras ad paternum confulcm.vt Cyptianum occiderct. Cor~ 
nclius autem,quia a multis Romaais ct illuftribus fouebaf" crat 
inabditis.Tuncbeata Eugenia videns Bafillam ait. Reuelatum 
eft mihi a Deo , q> tc vrrgiuiracis roagnum prxmium cxpeclat. 
At illa. Et mihi inquit rcuclatum eu a Deo cp martyrij dupli- 
cem coronam acci pias. Vna quam apud Alexandriam pro iuftis 
laboribusacquififti,aliam quam in cfFufione fanguinisacceptu 
la es. Tunc Eugenia refidentibus fan&isvirginibux.multisfer- 
monibus easdccaftitatccuftodicnda monuit . Et ipfas flcntes 
ofculans Deo commedauit,& difccflit. Eodcm die pcrrcxit vna 
ex ancillis Bafillead Pompeium fponfum fuum diccns,<j> Bafil- 
la ab Eugcnia Chriftiana fada cflet, vt ei non nuberet,& duos 
Eunuchos Prothum,& Iacinctum magicx artis doftores , quib. 
Chriftiani commictcrentur,quafi dominos cxcolcret. Quibus il 
leauditis, vchementcr iratus,perucnic adcnbiculum claufuru, 
jn quo Bafilla cum Protho, & Iacin&o orationibus erat occupa 
U. Cumq; fe intromitti petcret,audiuit a BafilJa fibi efle man- 
datum ,caufam penitus non habco te videndi.UIi enim qui cor- 
pus integtum mihi comraendauit fidelicer conferuare difpofui. 
Tuncillc vchemcntius furens proftrauit fc coram Impcr.itore 
dicens.Sacratiflimi Principes Romanis vris fubuenite, & Deos 
nouos , quos Eugenia de Aegypto veniens fecum adduxit ab 
hac vrbe fcparate.EcceChriftiani coniugium fcparant gratiam 
fponfantcs fibi aflbciant.Inucnti funt Dij , qui hoics nafci pio- 
hibeant. Tuncdecrcuit Galicnus.vt autfponfum fuuin BafilU 
rccipere'r,aut gladio puniretur. Eugeniam quoque iuflcrunt, vc 
aut numinibus facrificaret,aut crudelitcr intcriret. Conuciiitur 
Bafilla,vt rccipiat fponfum fuum,profiteturfe fponfum habere 
Chtiftum Dci filium Regem Rcgum . Et quoniam ex regioge- 



piam.quo ego ad terras deicendi.Ipfa ergo die Naulis Domini 
miflus eft,fpiculator,qui eam in cuftodia peicuteret , cuius cor. 
pus a Chriftianis fublatum pofitu eft non longe ab vtbc in pro- 
prio prxdio , vbi multorum cOrpora fanftorum ipfa fepelierar. 
Claudia vero mater eius dum ad eius fepulchrum fleret , appa- 
ruitci vigilanci in medio nocxis filentio.induta vcfte auio tcxu 
cummultitudine virginum . Dixitq;ei.Gaudc mater,quia& 
me petduxit Chriftus in exaltatione fanctoru,& Patrem meum 
collocauit in numero Patriarcharum , & tc die dominica iufci- 
piet.Hxc ea loqucnte facra eft lubito daritas immenfa , & hu« 
manis oculis intollerabilis , & Angeli rranfeuntes hymnu Dco 
dicebant.Hocfolumintclligebatcp nomcn Iefu Chhfti, &Spi 
litus fanfti ipfis laudibus perfonabant.Cumq; domum veniens 
filios fuos inftruxiflet.die dominica myfteri js fan&is celcbratis 
in otatione pofita emifit fpintum.Quaro filij juxta iorore fuam 
fcpelienrcs in timore Dci pcrfcfti multos paganorum conuet- 
terunt, & tandem ad artcrna gaudia migraucrunt. 

P*ffiof*nBi Ptntij Marryrts. C*p. L XXV III. 

EX gcftis eius.Deniq; VaJeriano,& Galieno impetanribu* 
& Chnftianosperfequcntibus.beatas Pontius fines lu- 
li* tranfiens, vrbcm fub iugo Alpium procul fitam petijc 
nominc Simelam, vbi fedens Claudius pro tribunali iufllt eum 
adduci.dixitq; ei.Tu es Pontius, qui vrbcm Romam nefcio pec 
quam fcditioncm perturbafti . Infupei & priorumprincipum 
mcntcs abalicnafti.Qui refpondit. Ncminem turbaui.neq; fub- 
uerti,fcdab errore Dfmonumad Deum conuerti. Cumq; non 
poflccad lacrificandum adduci , Prxfesiuftit omnia tormcnto- 
xum gencra prxparari. £t ait.In equuleo aptatus diftcdatnr,vt 
omnia tormenta per mcmbra eius decurrant, & tunc vidcamuf 
fi Dcus eius eruet cu de manu mca . Cumq; equuleo aptaretur, 
beatus Potius dixit. Licet incrcdulitas tua impoflibilcm Deum 
noftrum dixerit , ego tn in nomine dhi mei Icfu Chrifti credo, 
vt pcena? tux ad nihilum redacSx nullum corpori meo dolorera 
incutiant.Cumq; cquuleo tenderetur, & miniftri ve&ib.impo- 
jfitiscodeam retorneai5c cum magno fonicu equulcuscofiaQus 
cft,iu vt in pulucrem icdaftus no comparerct, & cxanimcs re- 
pcntino fulgutc,qut ibi aderant redderen tur.Sanctus vero Pon- 
tius lxrus,& inceritusaic.VclnucincieduIe difccqou Deus 
noftcr potcns cft pios de tcntatione eiipere, vos autem iniquos 
in die iudicij igni pcrpetuo dcputare. Tunc Prxfidc conturba- 
to,dixit.Anabius an^ciTor.Sapientiflime viroram aduenuntibut 
nobis adducti funt duo vrfic Dalmatix montibusmirxmagni- 
tudinis . Prxcipc prxparari Amphiteatrum.vt ab cisdeuoratus 
non habeat fepulcuram . luflu Prscfidis prxparatur Amphitea- 



neie ciat , & publicc adin non potcrat.in tra domum iua gladio v trum,& beatus Pontius in arena deponimr. Statim egrcfli duo 
tranfuerbcrata eft. Qua interfcda, .tcnentur Prothus , & Iacin- ' vcnatores cum taureis , & neruiceis fecundum confuetndinem 

cum ftetiflcnt iu arena , & fanfto Dei prouocaflent vrlbs , illi 
cxeuntes de caueis finguli vcrofque venatores arripuerCt, & iu 
cos difcerpfcruni ,vt pcnitus.qui fuiflent non comparerer.Tunc 
venicntcs ad fancxum Poncium nonaufi fuerunt propiusacce- 
derc.aut pedes martyris olculari proptcr paganorum cmorcm, 
fcdpaulolongiusprocumbentes nihil fanfSo martyri pcrmiffi 
funt lxfionis infcrre . Tunc damor populi in ccelum tollitur, 

fentiles om ncs daroabant . Vnus cft Dcus Chriftianoru.qucm 
'ontius colit. 

ConfummAtio Agonis tiufdtm. C»p. L X X I X . 

EFferatus igitur Prxfes rabida voce clamarc cxpit.vt copiam 
lignoram,& omne genus fomitis afferrent, iuflttque Dej 
fauftum manibus pedibufque vinciri cathenis, & in media are 
na ftatui,multitudincm lignoitl in circuitu cius extrui igncmqj 
fupponi.Qd cum faftumfuiflet, ignisgirans flammis in fubli- 
men arenam atq; torquens plufquam faftigium elifit Amphi- 
tcatri,confumptifq; oibus.qux pabulo ignis fuciant prxparaca, 
iu fanclus Deiabomni atdoie apparuit iltefus , vtncc faltem 
fimbriam veftimenti eius Ixderet.Tandemq; Prifes vicxus arq; 
confufus ait.Nunqaidoiagfia tormentoram fuperafti? Etideo 
gloriaris nunc vt reriqua cuadas tormenu. Ecce proximum ve- 
nerabile Apollinis templum,acccde,& facrifica.Beams Ponrius 
dixk.Sacrifico ego corpus mcum dho meo Iefu Chrifto, qd fu- 
ftenus a pollutione Idolorum immaculatum cuftodiui . Na vo- 
bis,& Prtncipib. vcftris cito fuperueniet vltio diuina.quia iuiii 
ftepcrfcquimini feruos Chrifti.Tunc vidcns Prxfeseiuscoftan- 
tiam decrecum dedit dicens . Ducite eum, & in faxo,cict riuulo 
imminet dccollate.corpufq; eius deorfum miccite. Qj& fa&u 
eft.Nec multum poft completus eft fctmo , quem fanSus Pon- 
tius prxdixeut.Valerianus.f;imperator in captiuitatem dudtus 
a Sapore Rege Peruru»,non giadio fcd ludibrio oibus dieb ul 

vitx 



tranluerbcrata elt. Qoa 

ftus, & ad templum trahuntur. Sedillisoutionem facientibus 
fimulaCTum Iouis cui facnficare compcllebantor cecidit ad pe- 
dcseorum,& ita comminutum cft. vt vbi fuerit non compare- 
ret.Quod Mcccius Prxfectus non diuinx virtuti,fed magicx ar- 
li tribuens, iuffit eos dccollari. 

Pafto fs»a* ZugtnUVirginis. C*p- LXXVII. 

QVi etiam Eugcnia ad fe acccrfiu , cxpitab ca de magicis 
artibus inqujrere. At illaconftanterait. PoIIiccor tibi, 
"-cp ats noftra maior eft.quim magica. Na Magifter no- 
ftcr habet Patrem fincmatre,& matrem fine pacre, habec rxo- 
rem virginem,qu; filios ci qnotidie creat, & in amore eius om 
nino perdurat. Audiens Pi xfc&us ftupcfaftus eft , & ne ad Im« 
pcratorem vcniret, q> eam libenter audiret , iuffit eam ad tem- 
plum Dianx duci.E t ftans ipiculatoi imminens dixit ei. Rcdi- 
mc vium tuam,& patrimonium tuum Eugcnia , & Dcx Dianx 
lacrifica.Tunc illa manus fuas expandit,& orauic,ipfaq; onnte 
fafius eft tertemotus in loco, & iu templi fundamenu cu Ido- 
lo fubucrfa funt,vt nihil remanerer nifi au ibla , qux eratante 
ianuam templi,ad quam ftabat Eugenia. Tunc fit concuifus po 
poli Romani, alij dicunt innoccntcm,alij Magam . Prxfcftus 
Lcc nunciat Impcratoti, qui iubet eam faxocolligatam in Ty- 
betim ptxcipitati . Statimq; faxum diruptum elt,& beaca Eu- 

feuia fuperfedens ita fluuiali aqua ferebatur,vt oibus apparerec 
delib. illum efle cum ea in fluminc ne abforberetur, qui cum 
Pctro fuit ia mari ne mergerctur. Iterum inde fublau , in ter- 
marum fornacibus mittitur.Qux fic ftatim extinctx funt.vt & 
tetmarum,calor refrigcfccret,& ola incendia lignorum adhibi- 
U ad nihilum deuenirent.Poft hocmifla in cuftodiam tencbro- 
fam pcr viginti dics iubetur nec cibum accipere, ncc lucem vi- 
derc. At ibi quotidie tantus abudabat fpledor.vt dum locus pofl 
Viginti dies apercus fuiflct,inucnirctur beau Eugenia quau la» 



Digitized by 



Google 



Liber Vndecimus. 



14P 



Trta? fl'.*,merita pro fa&it percepit, ita vt quotiefcttnquerex Sa 
por equum confcendere vellet,non manibus eius fed incuruato 
dorfb,& in ceruice eius pofito pede,equo membra locarct.Galie 
ftus vero cum Mcdiolanum intrare velict, a militibus fuiscom 
prelKnfusgladijs eft effofliis.Claudius autem Prxfes , & Ana- 
bius afleflpr eadem hora.qua fanctus Pontius decollatus eft ar- 
xepti a Dxmonibus (ufTbcabantur. Nam Claudius imguam (ibi 
morlibus minutarim ineidit . Anabj vero oculi e fuis concauis 
vi doloris euulfi pellibus tenuiflimis per ora pendebanr. Sicquc 
faftum cft.vc in momcnto temporis ambo expirarent.Huiusatt 
tcm mar yris paflio cdcbrarur pridie idus maij. 

Ztt Gnlitne lmptr*tcrt,&Grtgorit Pontitt, & ftriftit 
tint. C*f. LXXX. 

EVfcbius 7. lib. Galienus aatem Valeriani fifius poftquam 
rerum fummam folusobtinuit, lenius,& moderatius cr- 
ga noftros agere inftituit.Datifquc dccrctis inhiberi fup« 
plicia perfecutioncfquccclTare. Et quo quifque putat more.exo 
rare.quod diuinum eft finit. Per idem tps cum Romano adhac 
facetdotio Sixtus prxeflct & apud Antiochiam Dcmettianui 
Eirmilianufqueadhuc Czfarex Capadocix fupereflcr.pontiEc 
clefias Gregorius ( qoi prius Thendorus diftus eft) cxOrigeni» 
difcipuliscum fratreaThcnodorofufccpit gubernandas.Hiero 
nymus,de illuftrtbus viris.Theodorus,qui poftea Grcgorius ap- 
pellatus eft.Neocetarexponti Epifcopus admodum adolcfces, 
ob ftudia grxcarum & latinarum literarum de Capadocia Bir. 
xitum , & inde Cxfaream paleftinx tranfijtiunctt) fratreThe- 
nodoro.Quorumcumegrgiam indolem vidiffctOrigenes.co- 
nortatus eft cosad philoiopniam, in qua paulatim Cnrifti fide 
tubintroducens , fui quoque frctatorcs reddidit . Quinquennio 
haque erudiri ab eo remirrunrur ad matrcm- E quibus Theodo 
ins proficif.es panagericum in Euchanftias fctipfit Origeni ,8c 
conuocata grandi frcquentia ipfo quoquc Orfgene prefcnte re- 
cirauit, qui vfque hodicextit. Scripfit metafrafin Ecclefiaftec 
brcaem quidc" , fcd valde vtile, & aliac huius vulgo fcruntur epi 
ftolz , fed prxcipue figna & miracula quar iam Epifcopus, cura 
multa Ecdcfiarum gloria perpetrauit. 

Htfi*gn»qnodor*ndo fittnnit. C*p. LXXXI. 

EVfebtus vbi fupra.Stagnum qnoddam eratin Ponti rcgio- 
nibus firum,pifcibus copiofum.Ex quorumcapturapne- 
diuiresredditus Domims fuis prxftabantur . Ifta pofleflio 
duobus fratribu* (brte hercditatis obuenerat. Sed pecunic. cupi- 
ditasqux peneomnium corda mortaltum ftiperat,ctiam fratet 
n*m neceflitudiocm violauir.Cogebarur a frarribus rempore ca 
ptionis non tam ad capiedos pifces.quim ad homines dccipieo 
dos, hominum coedtsac bella mouebanrur , bumanus fanguis 
pro pifcibus fundebarur. Sed Dei prouidentia aliouando affuit 
auxilium aduentus.f Gtcgonj , videt prrlia & mottes virorum 
furentefquegermanos.quidciufr exifteret,pro quain exitium 
fui fuorumquefiatresacccndertair inquirit t nullam nifi captn 
ram pifciom repperit . Tu nc ille cum pro hohore aducntus fui 
vtraequc panes paululum (iluiflent , nolite, inquit,o filioli ta- 
tionales animaspro mutisanimantibus violare, fraternampa- 
cem quatftuscupiditatc diflbluere , Dei lcgis, & naturar paritex 
iura temcrare , fcd vnJ mecu ad oram ftagni cxitialisaccedite. 
Hgo iam vos per virtutem Dominiomni certaminecruentaecS- 
tentionis abfoluam.Et com hoc dixiffet, in confpectuomnium 
virgam quam renebatin mann ad primas littoris vndas defi- 
zit,& ipfe pofiti* gcnibut palmastetenditad cceluro.atque ex- 
celfo fupphcat Deo,fimul vt illeotando finem feeit, ftatim fefc 
vnda fubducenf ,& curfu velociori refugiens.a confpecni fuper- 
no iuffa difcedereabiflisfuisreddirur&arenrem campum ger 
tnanis iam cocordibusdereliquit.fed & in hodiernum frugum 
ferax efle dicitur folum.quod antefuerat nauium ferax. 
Dt tfttrit timfdtm mirnenlit. C*p. L X X X 1 1. 

MEmoramur etiam aliud illuftrius ab eo & diuinius 6- 
ftum. In quodam loco ruris angufti cum rex pofcerec 
Ecchfiam c6ftitui,rupis quaedam vifini montisexpar 
te orientis obiefta , ex alia vero prxterfluens fluuius fpatium § 
tum Ecclefix fufficeret denegabat . Et cum aliusoiho non eflet 
locus, omnefque m$fti agercnt.cp fblum ad conftruendam Ec- 
clcfiam non haberent.ille fide plenus pernodafTe in oratione di 
ctrar,& Dominom lefum promiffionisfuzadmonaiffefidelitet 
^ui dixit. Si habueritis fidcm ficut granum finapis.dicetis mon 
ti huic tolle te & mitte te in mate, fiet vtique.Cumque hoc ple- 
na fide & deuotione depofceret , ad htcem coeuntibus populis 
inoenueftrupisimporrunafeceffifle rannim quantum fpacij 
ad cendendam quarrebatur Ecclefiam.Traduntur eius,& quam 
plurima alia miracula. Haymo vbi fupra.Idem Gregorius-cum 
peralpes aliqfi tranfiret, neceflitate niuium coactus ad phanu 
diucrut Apollitn«,ibique perno&at. Qup mane rccedente, rc- 



ceflit & Demon. Pofcitur Demon darerefponfa ficut prius.ob- 
mutefcit,confulitura facerdote.oppouit titulum aduentus Gte 
gorij ,mox Sacetdos occupat viam,perueniefque ad Gregonum 
qucrelam expulfinuminis expomt, quzftumqueamiflum de- 
plorat At ille fcribit epiftolam in hax verba.Gregorius Apol- 
lini. Permirtotibi rediread locum tuum.&agere quxconfue- 
uifti.Hanc Saccrdos ad phanum fcrtcpiliolam, ponitque iuxta 
fimulacrum. Adcft iterum Demon, itcrum dat refponfa . Tunc 
Sacerdos in femetipfum conucrfus ait.Quomodo no multo me- 
lior eftGregorius ifto Apolline cumsobtemperatiuflls. Et dc- 
feendens eadem hora ad Gregorium referSfqueepiftolam rem 
ordine pandit vtfe offerat Deo rogat. Tunc reli&t gentilitacc 
factus ao eo Cathecumitiis cum fe caftiflimx vitx & abftinen 
tiflinia; mancipa(fet,etiam baptifma confcqnitur. Et intantum 
virtutefidei ptofocir,q>beati Grcgorij fucccflbr in epatu efficit'. 
DtquibMfd*m «Iijs Jub frdfttit ImptrstortbHt f *jfit , iy 
fint tttcrum. C*f. L X X X 1 1 I. 

ACtor.Prxter hos martyres quorum gefta fupra pofuimus 
pafli funtetiam plures alij fub Valeriano & Galieno, de 
quibus in martyrologioita fcriprum cft.Idibus Ianuarij 
Romx via Lauicana.coronz miliram 40.quas fub Galieno im- 
peratoreproconfeflionefidei percipere meruerunt. ItemcJ.no- 
nas Marrij Romae via Latinafanctarum martyrQ Sauini & Ba- 
filei, qui pafli funtfub Valeriano & Galieno Imperaroribus. 
Item 5 kal. Aprilis in CxfareaPaleftinx,faucn>rummartyrum 
Prifci Marci & Alexandri , qui petfecutione Valeriani diuino 
fidei calorefuccenfi,vltro iudicem adcuntes,de fxuitia iropioru 
fanguinem obiurgant . Quos ille continue proChrifti nomine 
beftijs tradidit deuorados. Item pridie idus Aptilis.fanSi Zeno 
nis Epi, quiinter procellas perfecutionts Vcronenfem vrbem 
mirabiliter rexit,ac tpeGalicni martyrio coronatnseft.Item 4. 
kal.Maij.in Mirmidia apud Crifenfem coloniam, natalis fan- 
ftorum martyrum Agappij & Secundtni Epifcoporum.Quip- 
fecutione Valeriani poft iongum exiliuroad prxfatara vrbem, 
inquatuncmaximegentilium rabicsad tenundam iuftorum 
fidem inhiabat,ex illuftri facerdotio effefti funt martyres glo- 
tiofi . Pafli func (t in corum collegio Emilianus milcs,Terculla 
Antonina facrx virgines,& quxdam mulier cum fuis geroinis. 
Item 4 kal.Aogufti apud Aphricam cioitatc liminaria fancta- 
tum Virginum Maximx.Donatilx.&SecQdx.Qux perfecutio- 
ne Galicni aceto & felle primum poutx , deinde plagis acerri • 
mus cxfx,& equulei ext&fiene cruciatx.poftmodQ crarulis exu- 
ftx,nec non & ad beftias proiefSx.fed ab his inuctx.nouiflime 
gladio iugulatx fuat.Item nono kal.Septembris apud Carthagt 
nem trecentorum roartyrum , qui paflt funt fub tpe Valeriant 
& Galieni.Denique cum poft fupplicia fibi illata Chriftum Dei 
ftlium Deum fatetcntur. in dibanum calcisaccenfum derocrfi 
funt.Ex quo ct candidaras illecxercitusbeatorum, maflacandi 
da meruitnuncupari, Hugo vbi fupra. Porro Valerianus ad ex- 
tremum Dei prxfidio deftituras ( vt dicram eft. a Rege Petfatu 
Saporecaptus.ignominiofaapudeum fcruituteconfenuit) &do 
*cc vixit hanc iufamisofficij pcenam femper tolit, vt accliuuc 
huroi Reeero afcenfurom in equuro non roanu fed dorfb attol- 
leret.At Galienus tam daro Dd territos iudicio, poftquam reru 
fummam fblus obtinuitjeuius ac moderatius agere c<zpit,& pa 
cem Ecclcfijscondonauk.Statim ira Dci in mifericordiam ver- 
fa eft,& Emilianus tyrannus apud Magunciam cum res nouaa 
molire occifus eft . Marinusquoque qui in Gallijs jpoft mor- 
tem pofthuroi inuafcrat imperium, cdtinuo occifus cft; Dcniq; 
Galienut IroperatorClaudiofuccedSte dcfunctuseft.Regnauit 
autcQ VaIerianoannis.7.& folus 7. annis. Vixitaut annis.jo. 
Dt tbttm pmBi Ditnyfii Altxandrini & nmbigmitntt hi~ 
fitrinrnm. C*f. LXXXIIIk 

APud Alcxandriam iz.anno imperii Galieni Dionyfius Pa 
trum nobiliflimus cuius fupra meminiroas quicuit iu pa 
ce.Actor.Dehoc fupcriut multadida funt. Hic vtlegiturin li. 
j.debaptifmo.quem ad Philomoncm vibis Romx Prxsbyte- 
rum fcripfit, dc feipfb.ait. Ego inquit & tractatus hxreticorum 
lego , & traditioncs eorum perfcquor , & fi videar ad horam 
verbiseorum pollui,fed mihi multum conferthoc ipfum.quod 
&exip(brum verbis arguere cos poflum.Deniquecum aliquis 
cx fratribus cum Prxsbytcris prohiberet me , ne hxretica locu- 
tione tanquam caeni ahcuius fcetore pollucret.mihi vifio qux- 
dam a Deo oftenfa eft.qux me confirmaret, & fermo facras eft 
rnihi.Lege oia quxcumque in manus venerint,quia ptobare po 
tes,& difcernere fingula.qn quidem cx initio hoc tibi fiiit cau- 
fa credendi.Hxc ille.Dionyfius.Porro qct de beato Cornelio.di- 
ximus.hoc idem de beato Sixto Papa, & de beato Lauietio eiuf 
Atchidiacono,& de quibufdam alijs non fine caufa miramur. 
Nam legitur in cronicit bcatut Sixcus rjjibus Galieni Paparam 

fufce- 



Digitized by 



Google 



Speculum fliffcoriale* Vincenti/. 



fufcepifle , qul tfi in geftis ftiis legiiur fiib Dflcio pailus fuifle 
Vetum Galienus ipfc videtur& Decius alio noie vocatus fuif- 
fe.Nam beatus Cyprianus legitur paflus fuifle fuh Vale: iano & 
Galicno,quem dicit camen Hieronymus paffum fuille fub De- 
cio. Cewrum ep prxfati martyresleguntur pafli fub Dccio , & 
Valeriano,non cftinteJIigendum de Valerianc Imperatorc,qui 
tam forteregnopnuatus erar, fed dc Valcriano.Prxfide. 
D« crudelitMtt Decij in f«n£tos. Cap. L X X X V. 

Hleronymus in lib.dc vita Pauli primi Hercmite;.Dccius 
itaque martyrum pertecutor teltantcCypriano.qui fub 
eo paflus cft.volcnces mon non petmictcbat occidi.Per- 
fcuerante igitur in ride martyrem,& inter eculeum laminafque 
vi&orem , iuflit melle perungi , & fub ardeniiflimo fole ligatis 
poft tcrgum raanibus fuppinari,vt.f. mufcarum aculeis codcret, 
qui ignitas fartaginesante (uperaflet. Alium iuuenili xtate flo 
ientem in ameniflimos hortulos prscccpit adduci, ibiqueintcr 
candentia lilia & rubeutcsrofas cum leui iuxra muimure fcrpe 
ret riuus,& molli fibilo arborum foiia ventus ftringeiet fap ex- 
tructum plumis lectulum icfuppitiari iuflit,& nc iudefc pofler 
excutcre , blandis fertorum ncxibus irtetitum rdinqui, q> cum 
recedentibus cundis Mcrctrix fpcciofa venifTct, cocpit dclicaris 
itringcrecolla compIexibus,& qcf diftu quoque iclus cft, attrc 
ftare virilia manibus , vt corpore in Iibidincm commoto fe vi- 
flrix impudica fuperiaccret. Quid ageret miles Chrifti.quo (b 
verteret nefciebat , quem rormenta non vicerant,fuperabat vo- 
luptas . Tandem cflitus infpiratuc pratfcifam mordicitus Jm- 
guam, in ofculantis fe facicm expuit,& ilclibidinis fenfum fuc 
cedens dolor magnitudo calcauit. 

J3e Pault Htrtmitm & itintre Anttnij sd tnm. 
Cap. L X X X V I. 

EO remporePaulusprimus Heremita annorum . 16. dsm 
petlecutionis detonaret procella,ad montium dcfcrra con 
fugiens, repperitfaxeum montem , ad cuius radicescrae 
gtandis fpclunca.quclapide claudcbatur.Quo remoto(vceft cu 

Jiiditas hominum oceultacognofccre)animaduertit intus gran- 
c veftibulum,qd apertodefuperccelo.patulis dtffufa ramis ve 
tns palma cotexerac, fontem lucidiflimum oftendens,cuius tan 
tummodo riuum foras ftatim eadem quz gcnuerat tcrra (brbe 
bat. Erant prxterea per extenfum moutem pauca habitacula.in 
quibus erant feabrx,incudes,mallei , quibus pecunix dcfignari 
viJebantut. Hunc locum jEgypciorum literxfcrunr furtiuam 
fuiflc monetx officinam , co tempore tempeftatis quo Cleopa- 
trx iunftus eft Aiiiouius.Quoadamatooniuem ibidem in foli- 
tudine & oratione duxit ztatem. Cibumquc & veftimentu iibi 
palma prxbcbat.Cumque iam 1 1 j.annoiu cflet,& bcatus An- 
tonius in alia folitudine nonagenarius moraretur.cogitare coe- 
pjt Antonius nullum vltra fe monachum iu hzrcmo confedif- 
fe , attque illide no&equiefcemi reuelatum eft cflc alinm in- 
terius mu Ito meliorcAt fe , ad qucm vifendum dcbetet propera- 
re.Qui diluculo confurgcnsartusbaculoregentc fuftentans.cc; 
pit ire quo nelcicbat,dicens. Crcdo in Deomeo q> feruum fuu, 
quem mihi promifitoftendet.Intercaconfpicarar homine eqdD 
innixum.quem ceutauram vocanc Quo vifo figno crucis fc ar- 
mauic.Qua inquit parte hic feruus Dci habitat. At ille barbaru 
nefcio quid frendcns, & fraugens potius vetba quam proloques, 
inter horrentiaora fatisblandum quxfiuit alloquium,& cii de- 
jcterx manus prorenfione cupitum indicat itcr.ac (i per patentes 
campos volucrisfc mittcns in fuga, ex ocujis mirantis euanuit. 
Ncc mora inter faxofam conuallem graudem homunculum vi 
decaduncis naribus, fronte cornihusafpcratam , cuiusextrema 
pars corpons in caprarii pedes definebat. Ad hoc attonitus An« 
tonius fpc&aculum, (cutum fidei & loricam fpci quafi bonus 
prxliator arripuit, & nihilominus ptzdi&um animal palmaru 
fructus eidem ad viaiicum quafi pacisobfidesofferebat. Quo 
vifogradum przffit Antonius,& quis cflet interrogans.hoc ab 
co refponfum accepit. Morcalisegofuro & vnus ex accolis hx- 
remi,quos vario crroredelufagcntilitas. Faunos Satyrofquc & 
incubos colit.lcgatione fungor gregis mei, prxcamur vt pro 110 
bis communcm omnium Deum deprcceris,quem olim pro falu 
te muodi veniflecognouimus , & in omnem tcrram exiuit fo- 
ous eius . Hzc eo loquentc.Iongeuus viator f bertim faciem la- 
chrymis rigabat,& baculo pcrcuriens humum dicebat. Vz tibi 
Alexandria,qux pro Deo pouenta veneraris. Ve tibi ciuitasme- 
retiix.in quam totius orbis Dcmonia confluxere.Quid nuncdi 
fiuri cftis, cunt beftix Chriftum loquuntur.Necdum verba co- 
plcuerat,& quafi pcnnigeto volatu pctulO animalaufugit. Hoc 
necui ad incredulitatcm (crupulum moueat,fub Rcgc Conftan 
tino vniuerfo mundotefte defcnditur. Nam Alesadtiam iftius 
modi homo viuus perductus magnum fpcftaculum populo p- 
buit* £t poftca cadauer exaiiimc, ne calorezftatis diflljjaictux, 



feleinfufum , Antiochiam vtab Impcratorevidetetnr aliarufli 

eft. Antonius auicm ceptaregionepergebat,ferarumquetanta 
vcftigia intucns.quofe vcrtcret,quid ageret nefciebac. 
QuAltter inuenit tum Anttnius . Cstf. L XX XV II. 

IGitur altera die diluculo procul intuetur Lupam fitisaxdo- 
ribus anhelantcm irrepere ad radicesmontis.quam fccutut 
oculis, & iuxca fpeluucam cum fcra abijflcc,ac«densc?pit 
introfpiccrc. Et ingrefluscaIIidusexplorator,acque paululum 
progredicns, fxpiufque fubfiftens,fonum aurz captabat. Tan- 
dera pcr tetra? noQtk horrotem procul lumen intuensdutn aui- 
dius propetabat,offenfo pede lapide concitauit ftrepitum^ Poft 
cuius ibnitum bcatus Paulus hoftmm patens firmauit .• Anto- 
nius veio pro foribus cottucs vfque poft meridiem aditum pt{- 
cabaturdicens. Qtiis fim,& vnde & cur venerim nofti.Sciome 
11011 mcrcricoiifpcftum tutim, tamen nifi videtononrecedam. 
Qui bcftias fufcipiscur homincm rcpcllis. Quzfiui & inucni, 
pulfo,vc apcriactir mihi. Alioquin hicmoriar ante poftes cuos, 
ccrte fepclics.vel cadauer meum Cui Paulus.Nemo cura lachry 
mis calumniam facit,& minaris fi non recipiam tc,cum moritit 
rus adueneris.Et fic anidens Paulus patefecit ingreflum. Ec tuc 
proprijs fe falutauere nominibus,& fimul Deogratias retulcre. 
Cumquelcrmocinarcncurfufpiciuiitalitem coruum ramoar- 
boris confediflc , quz inde lcniter fubuolans panem integrum 
ante admirantium hora depofuit. Eiainquit Paulut Dominus 
nobis ptandittm mifit.40. iam anni funt ex quo dimidij fem- 
per pauis fragmcn accipio . Verum ad aducntum tuum militi- 
bus fuis Chnftusduplicauitannonam.Quigratiasagences,fu- 
per vitrei fontisroatginem confederunt. Hic vero quis frange- 
rer pancm oborta conteiitio,pcnc diem duxit in vcfperum.Patt 
lus more cogcbat hofpitis , Antonius vero iure repellcbat zta- 
tis. Tandcm confilium fuitinrereos , vcapprehenfp e regione 
pane.dum ad fe quifque niceretur,pars fua remaneretin mani- 
bus.De hinc paulttlu aqux portio prbni in fbntc orelibaueiut» 
& immolanres Dco iaciificiiim laudis noflem vigiliis trafegere. 
Dt dtrmititnt Psmli,tjf tius ftpultur*. C»p. LXXXVIII. 

DEhinc alia dicdixit Pauius ad Antonium.Olim teconfer 
uum mihi promifcrat Dcus, fed quia iam rcmpus dormi 
tionis mcse aduenit,cu miflus es a Deo qui humo corpu 
fculum tcgas. Quamobrem perge qux(b,& pallium q3 tibi A- 
thanafiusepsdedic affcr ad obuoluendum corpufculum mtS. 
Hoc aucem rogauit vt Antomorecedenti meiorfuzmortis Je- 
uaretur. Quo audito Antonius rlcns,& gcmens ftupefaftus, qp 
dc Athanafio & de pallio eius audierac.quafi Chriftum in Pau- 
Jo vtdens, vltra nihil refpondic . Sed cum filentio lachrymans, 
dcofculatis manibus, & pedibus eiits ad monafterium fuum rc- 
uerfus cft.Cumque duo difcipuli occurriflcnt dicentes. Vbi mo 
ratus es pater.Refpondit.Ve mihi peccatori quia falfum nomen 
Monachi fcro. Vidi Heliam, vidi Iohannem indefcrto, & vere 
Paulum in paradifo, ac fic ore compreflb ( & roanu vcrberans pe 
fius.e cclla pallmm protulit,& nec modicum cibi fumens egre 
dicbatur. Tnncbat cnim ne feabfrnte fpiritum redderec,qd & 
fccit.Viditquc alia die inter Angelorum cateruas animam Pauli 
candoie niuco fulgentcm in fublimeconfcendere, & ftatim in 
facicm procidcus, fabulum capiti fuptriaciebatplorans,& vlo» 
lans. Cur me inquitPaule dimittis , Curabis in(alucarus?Tam 
tarde norus, tamcito tcccdis. Hoc difto, refiduum vix ad inftar 
auit peruolauit.Ei introgrefiusfpeluncam.viditcadauerexani- 
mc, genibus complicatis,cre£ta ceruicc,cxtenfis in altum mani- 
bus,& tunc primum cum viucre credens pariterorabat.Ppftqua 
vero nulla vc folebat fufpiria precantisaudiuit in flebilc olcu» 
Jum ruens intcJlcxitjCp ctiam cadaucr Sancti Deumcui omma 
vj u un t ofticio gcftus prxcaretur. I taque obuoluto corpore.pfal- 
mis quoque cx Chriftiana traditione caotatis contnftabatur, . 
qu ia (arculum quo tcrram fbderet nd habcbat dicens.Si ad mo- 
nafterium-tcdcam tridui iter eft.Si hic maneam nihil vltra pto- 
ficiam.Moriar crgo, vt dignum eft.Et ecce duo Leones cx inte- 
riori parte hxrcrrji currcntcs volatibus percollaiubis fereban* 
tuc,qui directo curfu ad cadauer beati fenis fercbantur.AduIan 
tibufquecaudis, circa pcdes eius accubuerunt, frcmitu ingcnti 
rugicntcs , prorfus vt intelligeres eos plangere qsomodo pote- 
rant.Deindeccpenint procul humC pedibus carpere,hareoam- 
q; certatim egerantes,vnius hois capacelocucffodere.Etftacim 
quafi merccdcm proopcre poftulatuii cQ moru auriti , ccruioe 
deiccta.ad Antoniu perrexerut, manus, & pedes cius lingentcs, 
ita vc illcanimaduerteret benedictionea fc eos deprecari. Ncc 
mora & in laude Dei effufus , cui muta feruircnt animalia ait. 
Domine Deiis fine cuius nutu , nec folium arboris , nec vnus 
paflcrum ad tcrram cadit , da ilJis, ficut tu icis . Et manu an- 
nuens vt abirent.Ec depofito corporc efroflam dcfupcr humum 
«ongrcgans tumuituo cx raoi? cotn pofuit. AJtcr» autem die ti- 

quam 



Digitized by 



Google 



Liber Vndccimus, 



150 



«u| piuj hajres tunieam eini (ibi rendicauit , qnam ipfc fibi iti 
Jporcarum modum dc palm; fobjs (ubtexuerat,& (icad mooa- 
ftcnum r>.acrfus,di(cipulisex ordinccuncta rrpIicauir.Dicbuf- 
q> fo.enibuj Paichz vel Pf rccoftcs fp tunicaPauliveftituscft, 
Pnfto Sanili folttronij tpiftopi. Gsp. L X X X I X. 

EX gcftis eius. Orta^ue tempcftatc fub Decio, mulii chri» 
ftiauorum necati funt. Intcr quos inuentus abeoin Ba- 
byionia Epilcopus nomuic Policroniai , cum factificarc 
nollet rcclufus rft cum dero fuo in cuftodia.Deindc iuffit eum 
Decius (ibi ptefenun, & air, Tu cs Pohcronius jaerilegus, qui 
nequc Dcoscolis.nequcptasccpta principum cuftodis, Qui no 
xefpondit ei.Dixitque Decius ad clerum «ius,Obmututt prin- 
ceps reftcrRcfpondtt Pcrmenius preshyter.Non obmutuit Pa- 
tct notter , fed ptaiccpto Domini Iefu Cbrifti «etetni cteatoris 
vtitur, rtnon polluatur os fanctum.quod a crcatore purifieatij 
eft.QnU (ic ptcccpi: Doroinus Apoftolis, Nemiferitis marga- 
jius vcftras ante porcos, Iuftum oe tibi videtur.vt quod feraej 
punficaturo eft,ftcrcore coinquinetux .Decius air.Ergo nos fter- 
cora fumus? Tunc itatus linguam ci iuflit prarfcidi. Qoo fado 
ille clamarc carpit.Beaic pucr Policroni ota pro mc, quia rideo 
in te (piritum reguatcm, & os fancturo tuuro fignantem,& mi- 
bi fauum melhs in ore diftillantcm. Curaque iteru Policroniui 
• Drsio facrificarc monitus , non rcfpondetet , jratus Deciu» 
iu flit os eius lapidibus caedi. Qui dum cedererur , manibus ex- 
tenfis,oculis adcatlom iiitcncis.crnilit fpirirum ij.kal. Martij, 
Eadem no&e dim>fit corpus ciusante templuro , & ambulauit 
jn ciuiutcm CorduJam . Earlcro noctevcnerontduo lubregulj 
Abdon.cV Senncs, qui erantoccultc Chriftiani, rapuerunt cor- 
pus cius , & fepellierunt anternuros potu Batylooia-. 
Psffio SanSi ftrmtnij prtthyttri . C»p. X C . 

IViTu rerd Oecij curo presbyterj , & diaconi viocli catheni* 
fecum duccrcntur , cadebant r incula de manibus , & collis 
eorum; Veniens autcm Deeius in ciuiutem Cordularo.iuf- 
fit cos cum rurote fibi pre/enuri,Qttos cum iaenficare moneret 
Permmius pre^hyter clamare cxpit.O mi(er,'hutc manu fa&o 
fimulacro nos copcllis humilian,dcbcies potius humiliari Chri 
ftoomnium crcatori . Tunc Decius iuflit omnes in cculeo fu- 
fpendi, qui cum actrahercntur inrjjs, eratiasagebanidicentes 
Perroenio rt oraxet pro eis.Qui tefpondit • Dcus det vobis con- 
folationem Spintuflancti , Tunc Decius iratus dixir Hoc argu- 
snfto homincm (inc lingua loqui magica ars cognofcitur efle, 
refpondit Pcrnj' nixs d.cens . Doroinus nofter lefus Chriftus, 
qui mutum loqoeittem ftcit , ipfe mihi peccatot i dcdit (ine lin 
gaa loqui.Eadcm hora iuifiteos Decius ignibusvri. Qui dum 
mccndcrentur.audita eft voxdecceIo.Veuiread mcomneshu* 
nailcs cotde . Scd hoc Decius axtj magicaratttibucns , iuflit la» 
minas ardentes circa Jateraeorum poni,fc eos vnguibus ferreis 
Jacewri.Tandcmcjue dcpofiros de eculeo capite ttuncari. Quo- 
rum corpora Abdon , & Sennes no&u colligcnccs fcpelicrunt m 
prardio (110 lO.kal-Maij. 

tnffto innSornm Atdon, StnnithOlimpiniis,t)r Maximi. 

Csp. xcr. 

TAndem accufati a pagaois , cg Chriftianorum corpora ft> 
pclitent.cV ncc Dijs (e humiliareni necprincipis prxceptsj 
feruarcnt, iofti funt Decio prefcnuri, cV intctrogati in aru cu- 
ftodiarecludi cathcnis rinfti , eadein quoquedi- traditi funt 
Decio.Olimpiadcs, & Masimus nobiliftimi viri Chriftiani, 
quos ille (ibi prasfenu os mflit fuftibus cardi dicfe, quod morte 
dignicflent eo, quod hominem morrunm colerent . Et aiteis, 
P.mdite nobis faculutes veftras.Olimpiades dixir.Noftra faeul- 
us.fcV aururo, & gcmmr Chriftus eftma difcemifcr, quia cor- 
pora noftra cibi tradimus amilta facultatc terrena peritu». Tuc 
Decius iuflit eos fuftibus, fcV plumbatis cardi.qui pnagis confbr. 
tati clamahant dicentcs.Fac.quod hd* fcV noli ccOarc.Mnnda, 
quod fordidum eft .Tandcm Vitellius Anifius Vicatius furorc 
plcnus,iulfit vt cum fccuribuscapiu corum tuderentnr. QuoJ 
curo fiexet fpitufi emiferunt Etioftit Vitellius Anifins.vt cot. 
pora eornm canibns rclinquercnt,vbi etiam iacuerunt quinque 
dicbus. Et venientes cancs mugitus emittcbant non contingen- 
tes corpora fanda , Poft quinuro diem reniens quidam Cnri- 
ftianus . ex genere Abdonis, ex Senn is nobilis , collegit rorpora 
comm,cV fepel iuit in domo fua ) x.kal.Aprilis, Poft hoc Deciut 
Eomam veniens, fcV fanfto* Abdon, fcV Sennen cathcnis ligatos 
fccum duccns, iuflit Valeriano omnes cbriftianos tcnerc,& re- 
cludi . Eodem tcmporctcnuit beatiflimom fenemSixti' Papa 
Komae Epifcopum cum omni clerofuo, {V presbyteris, fcV dia- 
itonibus, iV rcclufit in cnftodia poblica roultis dicbvs. Multiq; 
ad eos vrniebant , quia tcmpus perfecutionis vrgebat , fcV defc» 
sebanr filios fuos ad propinquos vt baptirarentur . Tunc De- 
ciu* faQo conucntu.rna cii Valcriano pr^tccto 5 . kalen. Augu. 



fti.inffit Abdon, fcV Sennen fibt pratfortari.Qui inconfpc&u 
rios, fcV (enatus introducti , aut (actificare, fcV libettatcm rcrum 
fuarum recipere,aut morlibqs bcftiarnm deuorati iubcntur. 05 
temnentcs naquc , fcV expuentcs fimulacrum ad theatrum pei- 
trahunwt,Sc ad eos duo Jcones.fcVJVrfi immittuntut.Qui cum 
fanctosnon tangerent.fedetiam cuftodjrenxiniedjs in cosgla- 
dijs occiduntut E t bgatt pedcs uafti funt, fcV iactatj ante fimu- 
Jacrum Solis Quicum ibnriduo iacuiflent.Quirinus $ubdUco. 
xms cos collcgit, fcV m domo fua fcpeliuit. 

PMffioSaaSiStxttPMpt. Cnp. XCII. 

POxto lanctus Papa Sixtus apud Athcnas natus , fcV dofius, 
audiens, qj DecwsCarfareum comptehendi iu(Iiflet,con- 
nocauit derum , fcV confonauit eos ne terrores metuerent im» 
pioium. Piatientatus eft itaque Deciocpm FeJici(fimo,9c Aga- 
pito Diaconibus . Quem cum Dccius nullis blanditijs moucre 
potuiiTet, ductus eft ad tetnplum, vt aut lacrificatet Matti, aut 
tecipeietut in caiccic Mamurtini . Audicnsautcm Laurcmius, 
tp receptus cflct in carcerc finctus Jixtus , pergens ad eum di* 
xit ei.Quo progredieris (ine filio pater. Quo facerdos fancte (t • 
oc mmiftro propcras?Cui beatus $ixtus dixit. Non ego tc dcte 
to fili.fed maipratibi deberjtut ccrumina.nos quafi fenes Jeut* 
nions png"? curfum recipimus , te quafi iuuencm manet glo- 
liofior dc tyranno triumpnus.Poft triduum me fequctis («cet- 
dotem lcuiu. Inteiim crgoaccipetheiautos Ecciefi^, 9c auibuf 
tibi videtut diuidc.Tunc bcatuj LaurentiusaccipiensthfUu- 
xos Ecclcfiat.carpit pct regioncro qustteie,rbi Chnftian j lateict, 
fcV vmcuiquc prouiopus eut roiniftubat.Vcqitaddorouro cu- 
iufdam Vidux , qujc in domo fua multos Chriftianos celabat, 
Qua togauit eum , vt manum fuam fuper caput cius poneret, 
quia raulta iarodiu capitis infirmiutc langucbat. Quod cum 
beatus Lauren titu feciftct, illa fanata eft. Eadem nocte pcrgcns 
inderenit in dornnm cuiufdam Chriftiani , fcV ibi quendan» 
carcuro (igno crncis illuminauit . Bcatus rcro Sixtus cum duce- 
letur ad Dccium,cV dictis eius minime confentitet:Valctianas 
pracfcctus decreuit, vt (acrificatunjsad templum Martis duce- 
letjji^uc fi nollct ibtdc in capite punirerur, Tunc beatus Lau- 
tentius ccepit poftefi damate dicens ; Nolli me detelinquere 
pater , quia thcuiuios ruos iam expcndi, tunc militesaudientes 
theiauros tenuetont beaturo Laurentium . Sixtum verocO Fe- 
Jiciflimo,& Agapito ibidcm decollauetunt g.idus Aagufti. 
Fnfio SnnSi Laurtntif mnrtyris. Cap. X C 1 1 1. 

EX geftis eius.Poft paflioncm Jancri Sixti tentos eft beatus 
Laurcntius, fcV Dec» prarfenutus,tnditufque eft VaJeria 
110 pracfecto, vr ab eo thcianros E ccleiif diligentcr exqui- 
reret ,, & fi nollet (acrificare diuetfis eum totmentisoccideret. 
Valerianusautem ttadidit eum Hipoljto carcerario.Eratquc in 
carcere gentijii quidam, quj plorandocatcusiadus fiierat. Cuj 
cum Laurentiuspromififlet.quod videret fi baptizarujin Chri- 
ftum credcret.credentcm baptizauit,& dixit ei. Omnia jp con- 
fcflionc lauanrar , Vidcns autcm Hipolitus , <$ non folum ille 
viderec, fedetiam multjs alijs beatus Laurcntius vifum tcftau- 
taret ait illi.Oftende mibi thefaurot.Dicit ei Lauretius. O Hi« 
polite fi crcdsictjs in Chriftum , fcV thctautos tibi oftendo , fcV 
vium atternam promitto . Cui Htpolitus. Si inquit.didis fact« 
compenfes faciam, quod hortaiis.Et ftatim baptizatus Hipolj- 
tvs ait.Vidi animas innocentium Ijetasgaudere Et protinus ba- 
ftizata eft tou tamilia eius. Poft hoc Valerianus mandauit Hi- 
polito rt Laurcn tium adducctet. Qui fponte veniens cum afta- 
iet,& Valciianus thcfauros cxquireiet.petiic triduanas jnduci- 
as,vteos oftenderet . Et abiens collegit pauperes,_& adduxit a4 
palatium dicens.Eccc thcUuti rtetni.qui nunqua deficiunt.Cft 
ergo interrogatus Dcos blasfematet iratus Decius jufljtrum 
fcorpionibus cxdi,tV antceum omne genas tormentorfi afletfi, 
Qucm curn facrificare iubcret.v t tormcnu euaderer.Refpondi t 
Infelix has cpulas femper dcfideraoj.Dccius dixiuEtgo fi in hoc 
gloriaris dic nobis , rbi tui fimilcs fint ab(confi,vt fimtilcpulc- 
mtni . Refpondit Lautentius. Nonej dignus ptjefenuri cotum 
afpcctibus. Tunc Decius iufliteum plumbatis diutiflimecsedu 
Et orauit Lauicntius dicens . Domi«e accipc fpintum meum. 
aVatimque vox venit iplb Dccio audicnte , Adhuc muJta ccrra- 
mina tibi debcntur.Tunc Decius furore plcnusdjxjt. V.iiiRo- 
mani audiftis Demones fijcrilegum confortantcs,qui Dcos re- 
jjHiit,& principes, & to> menta contcmnit , ExtenditecO, &cfi 
(corpionibus cajdcntes affligitc.Tunc vnosex militibus nomi- 
peRomanuscrediditinChnftum, & damaoitadbeatum Lau- 
rentium dicens.Videoanic tc iuucnem pulcherrimum ftantcm 
cum linteo extergentern membra tua , Vnde adiuro te per do» 
minum,qui mifit tibi angejum fuum neme deiclinquas. Tunc 
anxiatus Dccius iulfit vt deponetetur Laurcntius dicens . Puto 
iaro, c£aitemagicariCtifurnus.Eiiuiitcu^ 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/ . 



Et rune venlt a i ea m Roma nns,& baptixa tus eft ab eo . Quod 
audiens Decius iuflit eum exhibcri cum fuftibus. At ille vcnies 
nondum intetrogarus clamarc Cfpit dicens, Chriftianus fum. 
£t ftatim iuflu Decii decollatuseft . Eadem nofte addu&us eft 
bcatas Laurentius ad Dccium,& Valcrianum.Cui Decius. Sa- 
crificaDijs , fin autenfnoxifta in tuis cxpendetut fuppliciis. 
Beatus Laufentiusdixit.-Meanoxobfcarum n6habet, fedoia 
in luce elarefeunt.Tunc iuflit rt os beati Laurcntii cum lapidc 
casderetur. Tadem eum miniftri iuflu Deeii cxurum fuper cra- 
tem ferream extenderunt, & prunitfuppofitis eum cum furcis 
ferrcis compreflerunr.Cuque diu ibi aflarccur, & gratias agens 
vultu ixtiflimo.quafi nihil mali fentiens videretur, reipcxit ad 
Imperatorem, & dixit . Ecce mifer aflafti vnam partem , gyra 
aliam ,& manduca.quia iam vidco, quod dia dcfideraui. Et (ic 
grauas agens emifit (piritum.Tunc Decius, & Valcrianus con- 
fuft teh&o Laurentio fupercraticulam perrcxeruntad palatiu. 
£t fafto mane Hipolitus,& Iuftinusprcsbytcrrapicncescum, 
cum linthcis, & aromatibus condiderunr. 

MirscuU tim p»fl mtrtem. Cap. X C 1 1 1 1 . 

GRego.Thuronenfis. Templum erat in quodam loco beati 
Laurentii rcliqmjs, &oomine confecratum , quod per 
incuriam longinquitemporisvalde deteftum erat . Quodcum 
renouare loci tncolx velleat filuas adeunt , incifa leuigataque 
Jigna trabcs cfficiunt.impofitifque plauftris ad l6cum exhtbct, 
Quibus per hnmum ad ordiendum cxrenfis.vnabreuior eft rc- 
perra . Statimque facetdorisanimum ,qui hiS'tnfiftcbat, dolor 
maximus attigir,& fles valde.quid agerct quofe verterct igno- 
xabat.Tunc intuensarborem breuiorem ait.O Laurcnri bcatif- 
fime, appofitum igni glorificaai te femper paupcrcs fouens, ae 
reficiens , cogtta pupertatem meam , quia non eft cxiguitari 
mex raculcas qualiter hicalia exhibeacar.Iilico cnnftis acconi- 
tis trabescreuit in rato (paciolongitudinis, vt necefJc cflct par- 
tcm magnam incidi . Dc qua induftna plebtsbencrkia perdcre 
nefas putans , crcdens earrr manu > marryris traftam ac proion-< 
gatam , partem, quas fuperfuerat fraftatiui dccerpens diuerfas, 
jnfirmitates fjpe fubmouit.Quod Fortunatus ptcsbycer his vce 
fibusprofecucus eft.Laurerimeriroflaramirvitalibusvfte. Qui 
feruente fidc viftor ab ignexedis.Cum-tibi templa nouant bre 
ninri roborc plebcs.Creueruntcjue trabes, creuit & alma fides. 
Stiptte c6rrafto fua fe mcreede tetcndit. Quaotam parua prius 
poftcacxfa fuit . Crcfcere plus mrruir fucctfa fecuribus arbor. 
£t didicit ficca Iongior efle coma • Vnde refcifa fuerit , popul» 
fert indc falutem.Si venit intrcpidus lnmiita carcus habct. M uf 
ro plures exinde fcripfit vcrficulos , quos ego pratcermifi. Hos 
tantum pro teftimonio viri fcribens ;-Afta autc" funt hasc apui 
Bnonas Italixcaftrum. Nam vidi ego horainenv, quigtauiterf 
dentium dolore laborans.accepta de hoc ligno * facerdotepar-* 
ticula.ftatim vt dentem tetigit, dolotc carott protiiras.Sed neo 
illud filcndum putaui , quod reliqui* eius ab inccndio hoftili- 
tatis creptx a quodam homine fnnt, & in lenonicinium deiatei 
funt.quicum fe, pins admonexetur per vifum vcoafdem Aridio 
Abbati defcrret, nec vifionem impleret, ipfe cum coniuge , & 
omni familia c«rotarecepit:Tunc neceflitatecofcpulfus.vteat 
lanfto virodetulir.mox fanitati reftitutusabfceffit.Cumapud 
Mediolanenfem vrbem bafilica in honore ipfius martyris co-r 
fecrataitbique admirabili pulchritudinecalix chryftallinuslut 
bebatur. Afta vero quadam iolennitate,dura per Diaconem ad 
fanftum altare ofterretur , elapfus e manibus in terram ruit , & 
in frufta comminutus cft.At diaconus pallidus,& cxanguis col- 
lcfta diligentet fragmentavafculi fuperaltare pofuit. non dif- 
fifus,(p eum pofler virtus martyris folidare.Denique in vigiliis 
lachrymis, & orationibus deduftanofte requifitum calicc rcp- 
perit fupcralcate folidatum , quz virtus curn populis nunciata 
fuiflet,tanuanimos cornm deuonone fucccndit.vt a facerdoce 
peteret,noua in honoreeiusDeofoIennia cclcbrari.Tunc pon-' 
tifexloci fufpendit fuper altarecaliccm , & egit dcuotiflime 
fblennitatcm , &in pofterum per fingulos annos omni populo 
conftituit celebrari. 

Ptflo SmS$ Hipolititnm ftcijtfuxt. C»p. XCV. 

EXgcftis eius.Poft tertiam diem pafiionis fanfti Laurenrii 
cum rediflct Hipolitusdomum , ptiufquam meiva pofiu 
cibum caperet , tentus a militibus duftus eft ad Decium. Cui 
Dcchis.Nunqaid,& tu Magus faftus cs, quia corpns Lauren- 
tij abftulifti. Refpondit Hipolitus, hoc feci non vt Magus , fed 
vt Chriftianus . Tnnc Decius furore repletus iuffit eurri expo- 
liari ,& fuftibu» caefum pedinibus ferreis laniari.At illc magis 
fe efle Chtiftianum clamans.indutus vefte mi!itari,& monitus, 
vtmiliriam, &amicitiam Deciiretinerer.relponditfevellem 
bona militia Chnftum fequi .Tunc Decius tradidit eum Vale- 
tiano prjcteftp , vt fcculuces eius acciperet, & ipfum dins fup. 



pliciis terminaret.Addufta eft ergo Hipoliti tota familta Chrfc 
ftianacum nutricecius nominc Concordta > quo cum Prarfe- 
ftus monerct ne periret Concordiarcfpendit nroomnibus, q» 
nullatcnus conlentirent. Vnde eam pratfcnte, & gaudente Hi- 
polito vfque ad mottem fuftibus caedi fccit , & alijs dccollatis 
Hipolitum ligatum per pedes ad colla indomitorum equorQ 
per fpinas, & tribulos trahi mffit, ficquegratiasagen' Hipoli- 
tus cxpirauit.Cumqueomnesillos Iuftinus Presbyter fepdif- 
fct , & Concotdi; corpus inuenirc non poiTet, quidam milet 
nominePorphinus rogauit quendam cloacarium nomine Hi- 
>reneum occu IteChriftiariumdice na. Secretu m cu ftod i , & exi f a- 
he Concordiam Chrifttanam quam Valetianus in cloacam pro- 
iccit.Speroenim,q>aururn,&gcmmas in vefte fua habebar,cui 
ille . Oftende mihi iocum , & nofte , quod inuentronuncia^ 
bo tibi. Pctrcxit ergo cum illodoacariusad locum, qua extra- 
fta cum nihil inucniflent miles fugit.Et Hircncut vocaro Abft 
doChriftiano , tulircorpuseinsad luftinnm Ptesbyterum, qtt 
ille ciim gaudio fufcepit,& iuxta prxdiftos martyres (epeliuie 
quod Vaierianus audicns Htrcncum, 8i Abundum Chnftianfi 
tenuit, & ctiam viucs in cloaca n> cari pratcepit.Iuftinus, vero' 
Presfcytct eorum corpora rapuit,& iuxta beatum Lauientiura 
fepeliuit. Eodcm tempore cum Dccius , & Valerianus de carr» 
«uteodefcendenres theacrum inttoirent, vtChnftianos fuppli- 
ciis «xhibetcnt , arreptus-a Demone Deciusexclamauit.O Hi- 
-pdlitc vinftum eathenis afperis ducis me. Valerianus etiam cla 
mauit.O Laureri igneis cathenis me trahis..Et ftatim prxfentt 
Decioexpitauit.Decius vero per triduum vexatus mortuascft, 
quod vxoreius Triphonia videns dimiffis omnibus Chriflia- 
nis pcrrexit cum filia fua Cirillaad Iuftinvm Presbiterum,& 
baptizata fcqncnti dicrorans in domo ftia migratiit ad Domi- 
num.Audiemetautc 4tf.militcs,tp Triphonla,&'Cirilra Chri- 
ftian? elTent, vencruut cum vzoribus fuis ad Iufliiinm Presby 
terum, vt baptifmum pcrcipennr, otioscum DiottyfiusPapa, 
qui beato Sixto fuccefleratbaptisaffct , &-CIaudiuslmpetatot 
odduftos,& nolcntes lactificare in carccretn rcclufrflct.Cirillarh 
agoredirur, & noHen» facrificate nec nubcre°cum ptcdiftismi- 
Iiabus decoilatur . 

D# Imptri» CUudij , e*5" P*ul» Htrtfitrch* , & Pt- 
- ImgUptctatrict. Cdp. XCVl. 

E Vfcbiusin chroni.Romanotum igitur xSf.Regnauit Clatt 
dtusanni»fereduobus,& cxpitannodomim.z71.Mun- 
di vero quarti miIIefimo.j4.Hugo, vbi fupra.' Hoc tem< 
poreapud Antiochiam Demettio Epifcopo Paulus Samofate- 
nusgcnctf fucceflit.qui indigna de Chrifto lentiens, vtpote ta- 
midus,& fqperbus hxreticus,prxdicabat ettm hominem tatum 
communis naturx fuifle .Helinandus. Hic Paulus ab omni An- 
riocheno Conciho condcmnatus,cum de ecclefia nollct exiteex 
pccptb Aureliani publicamanu cxpulfus cft.cui fucceflit Don- 
nus Demettiani nhus.icT.Epifcopus Antiochiz. Huius Donni 
tpe Pelagia, quz pcccatrix appellaturmirabiliterconuetfaeft. 
Ea geftiseius.Igiturapud Anciochiam cum proquada caufa.S. 
vicini Epifcopi conucniflenc , & inter eos Epifcopus Heliopo- 
Jebs,qui nuncDamicta vocatur.aftanti populo pr(dicarer,fubi 
to palam omnibus quxdam fcxraina fuperfidcns,& fumma fa- 
ciei,& ornamenti pulchritudine fplendcns.ancc eos inmaxima 
pompa iuuenum,& puellatum prrcefrit , quos ita fui contcm- 
plationc trahebar.q» vbicunque cflec.toturfl acrem mufci,& di- 
uerlbrum aromacum odore replebac, quam vbi Epifcopi nudo 
capite prxtcriiTc viderunt,ab ipfa quafi a peccaco grauiflimo fa 
ciesauertcrunt. Sanftus vero Donnus Epifcopus Heliopoleos 
cum cam diutiusafpcxiflet,declinans inter gcnua faciem, poft 
longas lachrymas, & profunda fufpiria dixit ad Epifcopos.Ro- 
go vos fratres non cftis deleftati in tanta pulchritudine mulie- 
ris huiusclpfi vcro racucrunt. Itcrum flens, & valde fufpirans 
peftufquc percuciens.rurfus interrogauic eos, fi elTcnc illius mu 
lieris pulchricudine dcleftati.Ec illis adhuc tacentibus ait . Vere 
delcftacus fum ego,& huiusmthi placuic pulchricudo. In veri- 
tate dico vobis^cp hanc in iudicio Dcus nobis pfcrr t.vbi nos,& 
facerdotium noftrum iudicaturus eft.Nos rnim fponfiim haben 
tes a-tcrnum.donanrcm fibi fcraientibus dimtias xternas,& ip- 
fum vidcrc,in qnem dcfidcrant Angeli ptofpicere,ncgligcntia 
totpemus , & animx noftrx faciem ab immunditia non leua- 
mus.vtei placeamus,ficut harc mifcra totics, & candm ftuduir, 
vc fe abluens , & depingensamatoribus fuis pulchra apparcat, 
qui fi hodie vtdentut,cras fbrie non erunt.Hts, & huiufccmo- 
di diftis,ingrcfliis hofpitium proruicfupcr pauimcotum, & fa- 
eiem ad terram feriens , & lachrymis rigans, dixit". Altiflime 
Deus ignofcc mihT mifco peccatori , quia vnius diei Mcrcrri- 
cis ornacus, totius vitx racxinduftriam fuperauir. Illa procer- 
xcois,& caducis fummofe ftudio dccorauiuEgo tibi immortali 

Veo 



Digitized by 



Google 



Libcr Vndccimus. 



P«o plaeere propofui , & permeam negligentiam non imple- 
oicgo mandacatuanon fernaui.Illa quxcunquc promific no- 
xnimbuscum alacriucc perfecic. 

DiitimtrfiiHttiw&pMittnti». Cmf. XCVII. 

CVm hxc,& huiu fmodi dieerec, & rorciter «ularec fubito 
obdormiuit.Ececce vifum eft ei,q> colnmba nigra,& for 
dida , & fxrida nimis eum circurauolans dum quafi ad 
Tniflam ftans,cachecuminos procedcre prxcepiflet,columba dl- 
fparuic.Ec p 0 ft miflam rcdiens , & ab ipfo Epifcopo in vafc a- 
quc, mcrfa indc munda, & candida cxicns, tam alte volauit.q» 
videri non pocuic.EuigilansEpifcopuscum heeclerico fuo re- 
culiflcc ad Ecclefiara proceffic . Ec dum populo prxdicarec , illa 
joeretrix , qux cunc cum filiis illum prxdicancem audiuic , io 
tantam compunftionem mutata cft, q> fcro ad hofpitium Epi- 
fcopi nuncios fuos mittens ficei mandauic. Sanfto Epifcopo Di 
fcipulo Cht iiti.pcccatrix difcipula DiaboIi.Audiui de Dco.quc" 
colis, q> non pro iuftis fed pro peccatoribus de celo dcfcedit, & 
cum pubjicanis,& peccatoribus comedit,& bibit.Si ctgo difci- 
pulus eius es , ne rac defpicias pxnitentcm,& faluari cupientc , 
Ad hcc Epifcopus.QuxcuiiqucesDe6norac$, fedtamen pec- 
cawrem non tcnccs.QJi faluati, &mc videre depofcis, inter a- 
lios Epifcojposme videbis.Na folum me videre non potcris. Ac 
illa noo diftcrcns , ad hofpitium fe Epifcopi vcnifle mandauit, 
E t illc conuocatis Eptfcopis,eam intrare praseepit. Qu$ ftacim 
proftraca cum eiulam magno pedescius lachrymisrigans ,ac 
crimbus dctergfa dixit.Miferere domine pcccatricis. Egoenim 
fum Pelagia.pclagus iniquiutis, exundans fluftibus pcccacorii, 
Ego fum abyfTus perdirionis,& vorago,& laqueusanimarum. 
Jac ergo me pa-er unftiflimc baptiiari, vt anima mea poffic a 
tantis fordibus cmundari.Cui fanftus, Canones continenr non 
debcr^ Mcretricem antc baptizati , oifi per fideiaflbtes fpon- 
deat.cp fc vltra prauis aftibus non ionoluat-Tunc.illa itcrum fc 
profternens, & eiulaus dixic Rationem reddes Deo proamma 
mea,&cibi impucetnr peccacorum. raeorum iniquitas, fi medi 
ftulens baptizarcTuoc fanftus nomen eius quxfiuit.Et llla di« 
xic fc a natiuicace Pelagiam, fcd propter pompam omamen tor» 
nuncupari a populo Margarium, Cura ergo bapnzau , & co- 
municau fuiflcc. ecce Diaboius quafi nudut clarrtabac dicens, 
O violentia quam patior abhoc Sene.Non tibi fufficicbat Elio 
poli» Ciuitas, qux quonda mca fuerat. Malediftus dies in quo 
mihi concurius naras es.Quid rccifti mihi Pclagia. Ec cu in rae 
Iudara imicata es . Domina mea Margariu, quid cibi vnquam 
malcfcci. Nonne ce lapidibus ptacciofis ornaui, nonne tc auro, 
& argento cumulaui. Dic mihi io quo te contriftaui, & tibi fa- 
tisfacto untura me ne defcras.ne opprobriG chriftianis afficias. 
At illa protinus fe fignauit , & flatu fuo Diabolum cffugauic 
Tertia die congregatas pcr feruum fuum omncs diuitias ad co- 
lilium Epifcopi nihil fibi retincns paupcribus erogauit, & in- 
duu cilicio nofte fugit . Poft tres annos clericus eiu fdem Ept- 
icop Hicrufalem ire vo!uit,& dixiceiEpifcopus, vt ioter ahos 
Monachos hominem DciPelagium diligentcr mquircret , & 
humiliter filurarcr, Et non intclligcs Clcticus , quid hoc eflet, 
Pclagiam fub pominePelagiiince<lareclufamin monteoli* 
ueti reppcnt, & cognitus ab ca ipfam propter nimiam maciem 
non coguouit.Etditic ei Pclagius.Habes Epifcopum. Cui ille. 
Etiam dpraine pater.Oret inquit pro me.quia Apoftolus Chri- 
fti cft.Et vifitansclcncusomnesalios,cum audiflec magnam 
famam Pclagii mifus ad cum rcdiit.Et cum fc vocanti non re« 
fponderec ape iens fetieftrain defunftum inucnic , & cum vo> 
catj monachi cum Epifcopo hierofblimorum Pelagium deccl- 
)a extrahentes, & fcpeliencet Fcminam ioucnerunc.Et laudatet 
Deum , qui multos habct fcruos abfconditos, hononfice ea io 
loco mundiffimo pofucrOc . Tunc reucrfus clcricus Antiocbia? 
E pifcopo fuo retulit , quod vidi,& intcllexit, & illacflet Pela- 
gia , qux ab Epifcopo bapcizata Pelagium fe feccrac appellari, 
D* Ssn&t ^Hirine Unrtyrt, C«f. X C V I 1 1 . 

EX gcltisciuT.TemporibusClaudii venitdePerfidcparti- 
bus Mariut , & cms vxor Marta , & duo filii Audifax , & 
Abacuc Chriftiani viri Romani ad orationem Apoftulorum. 
Ec dum folicite corpora fanftoru percarceret , & f pulturas co- 
quirerent, venientes iu caftrum Tranftiberim inuenerunt (an« 
ftum Quirinum in carccrc , aui multa iam vcrbera pro Chri- 
fti nominc fuerat perpelfiis, & faculute foa nudatus. Et mitcc 
tcsfcad ped s eius,vtorarctproeis,cxperunteiminiftrarede 
facultatibus fuis.lauare pcdes.qui conftrifti erant in carccre,& 
aqua in capita fua, & filiorfi fuoru efFundcre. Eode rpc Cladiut 
diuulgato pcepco,vt Chriftiani punirctur,cenuic ifit.Chriftia- 
nos , quos mfiit extra muros porcar falaric duci , ibiq; in Am- 
phiteatro inclufos a militibus fagitcis inccrfici.Quorum corpo- 
n fepelicrunc Marius > & Vxor cius Maitha, & Slil vna cu lo- 



151 



hanne presby tero deinde venientet in caftram , & requircntel 
beatum Q^jnnum,& non inuentoeocontriftari func.Et audie 
tesa quodam quoi noctu fuerat gladio intcrfectus , & in Ty • 
bcrim iaftatus.cuius corput remanlerat in Infula Licaonc;,pcr- 
gcntcs noftu collegerunt illud , & fcpclirruni 8 Calen.Aprtlit, 
J>t 5*n3t U*ri» , Mnrtb* tum filijs , & V*ltntim, & 
Afitri: C»f. XCIX. 

ICitur venientes tunt Tyberim audierunt, in quodam cx- 
naculo multicudinem Chriftianorum pfallcntium, & pfal- 
lentes cum gaudio ianuam intrauerunt,dacifqu e ofculis,& 
orationead Dcum fufa manfcrunt ibi duobutmeafibus in ab- 
fcondito. TunctenuitClaudiusfanccum Valenciqum Presbyte- 
ram>& claufum in carccre in cathenis, & compedibus , poft bi- 
duumiufltteum fibi prxfentari. Inrcrrogatufqueabeo cu bla- 
fphemaflct Deos eorum,fcilicct affcrcns loucm, & Mercurinm 
fuifletniierrimos homines,& turpes in immuditijs fcmperde- 
JeCxantes Afterio Principi traditus eft , vt eom fi poflet mollib. 
fermonibus humiliarct.In cuius donium intioiens pofitisgcni- 
busorauit dicens.Deut omnium creator , qui mififti filiu tuum, 
Vrnos dctenebtisad iuccm perduceret.conueite domum iftam, 
& da ei lunvn poft tencbras,vt tc DcQ verum rrinum, & vnum 
cognofcat. Audiens Afterius dixit ad cum . Miror prudcntiam 
tuam,vt dicas,quia Chriftus vefter lumc cft.Ec ille.Vcre inquit 
Jumen eft verum;quia iMuroinatomncm hnminem venientcm 
in hunc mundum.Refpondit Aft nus.Si ijlurrrinat oem hoicm 
illuminet ergo hac.quam habeo filit m adopciua an te fere duot 
dies fubitoobfcuraum, & tuncquxcunquc pra-ccperis faciam. 
Cumq, eam currensadduxiflet; Vajentinns fuu orationecS la- 
chrymis.pofuit manumfupcr oculos eiusdicens. Domine Iefit 
Chrifte illumina famu la tua.quia tu cs Deus vetu lumen . Hoc 
difto aperti funt ocul i eius.Qd videns Aftcrius cecidit ad pcdet 
fanfti cfi vxore fua petens, vc quicquiff fciret falute eorfi face 
ret.Tunc indixit eis triduii ieiuniu.Afteriut,aut g.a multot Chri 
ftianosin cuftodia h&at,ocsrelaxauit,& cofummaco triduo ba 
ptifrou cum omni domo fua fufccpit. Erant aut animxrerc.^, 
Dt r*fitnt itrnndtm f*n8*r*m. C*f. C. 

HOc factum vt audiuit manus,& familia eius vencrant c& 
gaudio ad domum Afterij gratias agentct , & fuerunr ibt 
per $2.dies. Poft hoc Claudiu* requirens Afterium principem, 
cum audiffe defafxoeius, irarutmifitmilitcs,& tenuicoranet 
quosinucnit in domoeius.Quicom vinfti fuiflentaddueli.iuf 
ftt Afterium vin ctum inciuiucem Hoftiam duci, & ibi fub p$- 
narum cxamin atiohemori : Valentinum autem fuftibus c*di, 
& capitc trficari.Qui decollatus eft.itf.Calen. Martij. Marium 
vero & vxorem eius, & filios fibi pfentatos tradidit Mufciano 
Vicario iubcns, vt vel facrificarcnr , vel diucrfa tormenta fufti- 
nerenc.Qui iuffic eos expqliati,& fuftibus casdi. Illis aut Deum 
glotificantibus iuffiteos in equulco fufpcndi, deindc igncm ad 
Jatcra eoram poni , & vnguibus fcrrcis radi.poftca iudit eos irt 
confpeclu Marrhx dcequuleo deponi, & mauuseorum praefci- 
di.Tunc carpit faneuis cmanare,Martha autem fangnine m Ma 
riti,& filiorum colligens,caput fuum eum gtadio linicbat, T unc 
tuflit,vt manibus ad colla lieatis,per ciuiutem circumirent,de- 
ditquc fcntentiam, vt decolurentur. Martlia veroin Nimpha 
necarctur. Quorum corpora etiam ne fepulruram baberent iuf- 
fit incendi.Matrona vcro nominc Fejicitas corpora eoru fcmiu- 
fta rapuit,& in przdio fuo fepeliuit.Martham vero dc putco Jc- 
uaumeisiunxit.14.CaIcn.Fcb, 

D# S*nSit Ct/*rh, & Ul't*n». C*f. CI. 

EX geftit eorum . Tempore quo CJaudius Matrem luam 
gladio necauit, &ediftum de calendisldolisperorbem 
diuulgauit , erar Firminus quidam Pontifez Terracinaj 
ciuintit Campanix,qui pct fingulosannos die Calen.Ianuarii, 
quafi pro falute ReipublicK , & principum fuadcbac hominib. 
crudclcm audaciam cxercere.Nam ancc prasfacum dicm nutrie- 
bacur iuuenis.8 vcl 6 .menfibus indelicijs,& Iaftiuijs adinter- 
fcftionem ftiam.Exaftoq, temporearmatus, & ornarus afcende 
bat in mootem marinum, & arrepcoequo pro falucc Reipubli- 
cx,& principum,& ciuium falubriiate,& vt nomcn haberer glo 
rix.ipfc fe prxcipitabat mor i.Cuius corpus cumgrandi honore 
coll'eebatur,& ad ccmplum perducebatur Apollinis, &inccdio 
confuoicbatur, &cincrcseius in templo pro faluteRcipublicc, 
& ciuium rccondebantur . Eo temporc Carfarius Diaconus e% 
Aphrica Terracinam vemens, latuitibi vfqueaddiem Calcn. 
Ianuarij apnd qucndam Chriftianum, cum quo vigilijs.&ora- 
tionibus Deo ieruiebat. Dieautem prxnotacacum vidifTct hu- 
iufmodi crudelem fuperftitioncm in quodam iuuenc Lucian» 
fpeciofocxhiberi.clamare cxpic. Viri fapicntes quid facitis ftul 
tum fcelusrv.- Reipublicx,& princi pibus.qui cruciatibus dele- 
ftantur,& cftufione iauguinum faginantur.Vc quid pcrditis anj 

ma$ 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij f. 



Bts diabolio fraudis perfuafionibus.Tunc FirminusPontifex 
iuflit efi teii'ri,& in cuflodia publica recludi. Qui pertridunm 
Snaccratns,& Leoncioconfulari craditus.duftus cft antc Carpen 
tum ciusad templum Apollinis vinftus,& nudus . Eccnmap- 
jHopinquaret otante eo (ubitoruic templum, & occidit Ponti- 
ficem Firminum . Pofl hoe itetum Cxfarius in cnftodia macera- 
lu ■>, & capilli* fuis ccftus, quia nudus erat, & eum Angelus do- 
rnini die noftuque cuftodiebat,in medium forum eft adduftus. 
Illic (iibito cadcns in terrarn adorauit Dominum , faftaque eft 
luz ficutcorrufcatio,& protcxit cum.Videns hoc Lconcius cla- 
xnauit.Vcre Dominus Deus cft.quem prardicatCflarius.Etmi- 
fitfe ad pedes eius,& cxpolians fe clamidcm fuam induit eum , 
pctens coram omni populobaptiftnum.Cumcjuebaprizattisef- 
fct veniens Iulianus Pre^bitcr dedit ei corpus , & fanguinem 
Domini . Cumquc peicepiffet omnia facramenta , cura gloria 
tradid" fpiritum, cuius corpus vxor eius,& filii fepelicrunt in 
agro j .kalen. Noucmbris . 
De Hajftone totundem.Cr quorundnm aliorum. Cttp. CII. 

POrro Luxurius primus ciuitatis tcnuit fanftos Oiatium,& 
Iulianum , & dedi: fententiam in eos, vt snibo in faccunv 
rnifli in mare prxcipitarentur, cumque duccrcncur dixit bearus 
Csefarius ad Luxunum. Me quide aqua, quse rcgcnerauit qua- 
fi filium fuum ex fe renatum fufcipiet,vt ipfa mc modo mar.y- 
rem faciat vni cum patre mco Iuliano. Te autem hodie come- 
detcoluber, vt fciat hoe omnis Parna, quia vindicat Dominus 
fanguinem fcruorum fuorum ,& virginum, quasignibus crc- 
xnafH.Eodcm igitur die quo mcrli funt vnda cos in lictus ciecit, 
vbi etiam iacebat Luxurius totas turgidus a fcipcnte percuflus. 
l^am cum equo (edens in villam ftiam ad prandium fcftinaret, 
& luxcaarborcrh pratterirct.pro nequitia fua euenit.vt ciabere- 
tur fcrprns incer collum,& capicium t unicae eius, & inrra tuni- 
<am ventrem eius,& latcra fuis morfibus laniarct,ira vt pcr ve- 
trem vfquead cor peruenirct . Iaceus ergo rotus rumidusante- 
ouam expiraret vidit ocuhs fuis ambos pfalletes,& cum honore 
dignocOTpbraeorum vndasafTcrentcs. Quorum corpora fcr- 
" dus dei Eufebius collegit , qui cu ipfo habitauerac, & fcpeliuit 
nofte iuxta Tcrracinam ciuicaccm inbdie kalend. Nouembris. 
Poftdies aucem quinq; inuenrus eft , & ipft Eufcbius inloco 
vbi pofuetat beatos martyres ieiunans.&adoras Dominu.Q3 
videiites rnulti occurrebat ei,& conuerccbantur.& bapt;zaban- 
tnt a Fel:cc presby cero.Hoc audiens Leoncius fiiius Leoncij co 
fularis fiemens dc morte patris fui, milit milites , & tcnuit Fe-. 
licem P.csbyterum, & Eufebiu Monachum. Et interrogatosde 
doctrina reclufit eos in cuflodia . Et nolcntes facnficare iuflit 
decapirari,& corpora eorfi in fluuio ia&ari. Quae ad littus pro* 
iefta Quarcus Presbyter collegic,& fepeliuic iuita corpus bea- 
ti Caefarii Non. Noucbris.Ex martyrilogto. Itcm celcbratur 8. 
kal-Nouebris Romac na:ale 46". militum.qui vt fupra praemif- 
fumeft bapttrati func (itnul a Dionyfio Papa.mox iubcnte 
Claudio Imperatore decollati funt.ac via (alaria fepulti vbi,& 
alij manyres m.pofici func.Interquos fuerunC quatuorrni- 
!iccsChufli,Theodo(ius,Lucius, Marcus, & Pecrus. Hugo.vbr 
fupra.Tandem Claudio Imperacoiedefunc^,Qunitillusfrater 
cius ab cxercitu eleftus eft,& in fblio fublimatus, fed feptuna 
diclmpcnj fui inrerfeftusoccubuic. 

2>t lmptri » Aurtlimni , & txctmunicatitnt PmuU . 
Cmp. C 1 1 I. 

EVfebius in chro. Romanorum igicur xp. rcgnauit Aure- 
lianusanuis j. & inen(ibusfcr,c(pit auccanno domini 
iS^.mundi vcro 4 M ij.6". Hugo »bi fupra. Iftefuitvir 
induftriaemilitaris expertilfimus, & GoihorO gente durisprae- 
Jijs profligauit , ditioncq; Romana antiquis cecminis ftabiliuit 
& Syria tota receptam fibi vendieauit.Vndcmagiiagloria Ro 
xn$ trifiphauit,& poftmodfi ea mu.is firmioribus cinxir. Pr^te- 
ica ftatus Ecclcfiae hoc tfpore profpenoribus lncremetis auge- 
baturquotidie. Vndeapud Antiochia celebre cdciliG eftaggre- 
gatum , in quo prarfatus Paulus Haereticus cfle manifeftiiume 
conuincicur,& c6dcnnatur,infiftente maxime Malehione Pte- 
ibytero Antiochen? Ecclefiae viro fapientiflimo. Huiccnimab 
omiu EpifcoporG coeilio petmiflum eft difputare cu Paulo cx- 
cipi&ibus notarijs. Veru Paulus facerdorio abfcifus, St coione 
priuatas,nolebat exirc de domo Eccle(i;,vnde interpellatus eft 
Aurelianuslmpator.vcillu cxirecdpcllcrct.Qui mox impauit 
illum vi pnblicaexpclli, & Donuviru multis virrutibus ador- 
naiu Ecclcfiaettadi.Nodu.n. crat Aurelianus mal;s deprauatus 
confilijs, quibusproceflrucemporisbonum poftmodam propo- 
fitum injmutauit, & perfecurioncm duriflimam Ecclcfijs exci- 
tauit. Quo perfecutionis cempore «n Gallijs palTa ell bcara vir- 
go CoiarTa in Zenoenfi ciuitate , aliiq; p diuctfas prouincias oc 
cubucrum , Jiibcnter £ Chrjfto diucrfa ccrtamiaa pcr.igeutcs . 



Ttflio S*nB»Columbevirginit. C*p.' CIIII. 

EX geftiscius. IngtefTus eftigitur Aurelianusciuitatc Scu» 
nis8. idus Ianuanj, antequa accufaca eft , & addufta bta ' 
' virgo Coluba , q poft muItaS incetrogationcs iufla rft per 
iaucnem turpifllmu vulgari nomine Barucha.mmi in cotubcr . 
nio publico merccricu . Qui cu vemflct in Amphiteattum , & 
intraflct in cella eius , dixit ei columba . Cur cfi taca feritate ad 
mc incras? Nuquid cibi poflum rcliftere,aucte repcllere a mc> 
Scd patientiam habe , ne irafcatur tibi Dominiu meiis Icfus 
Chriftus,& moriaris, Qui copfiftus in his vcrbis noacceflit ad 
eam.ncc tctigit eam.Et cfi oraret Coluba, vtcafticas eius a Do- 
mino c6feruarecur,eccc Vrfa egicdiens de cauca Amphireacri, ' 
ingreflaeftcclla virginis, & inuenicns ibi homine, & allidens 
cum ance pedes ColCbat , intendebat in faciem eius cxpcdans, 
& quali qiiftens.quid mberet de illo.Tunc Coluba ad Vrfani. 
Adiuto te per Icfum Chriftu , vt non lacdas curn , fed permitre 
me loqu: cum illo . Tunc Vtla dimifit cu, & pofiiit fcante ho- 
ftium ne ille crTugcrct , & ne alius ingredctetut. Tun^ Coluba • 
ait ad iuucnem,Ecce fcra aiditonomine Chnflidat honoicm 
Deo, tu quarein tanca fcelere perfeueras? Autergo promutcce 
Chriftianu fieri,aut te deuorabit fcra.Tunciuuenis exclamaoit. 
Si quis Chriftum no confitctur,fanus hinc non difccdar.Quod 
cum dixifTet Vrfatulit fedehoftio,&exicns iuuenis damabac 
pcr tocam ciuitate no cfle aliu Detl , nifi que Columba colit. 
Quo audito Aurelianus.iaffit ca adduci- Cui relponfum cft, cp 
hoc no po(Te fieri, quia Vrfa cum ipfa intuseft. Tunc Autelia- 
nusiuflit ignccirca carccrem accendi.Vrla vero,vt vidicignem 
caepit fremcre,& rugirc.Cui drxit coluba.Noli timerc, quia no 
crcmaberis hodie, lcd moriccum Deoplacueritmorieris.Tunc 
Vrfa teftu afcendfs erupit per mcdias curbas,& exiuit ciuitatc. 
TuncPopulus clamare carpit,vr ignis extinguerctur ne Coluba 
cremarctur. Quibus hoc clamantibus venit nubes de Aphrico, 
& extinxit igne , tQc addufta cft Columba in mcdium popuh. 
Ad qoa Autclianus. Qua; funt tua artificia, cj> ce ncc coniingut 
incendia nec fcrae.Qua: refpondic.Nihilaliud noui nifi Chriftu 
cum Tatte, & fpirinifanfto. Cui dixic Aurclianus. Ia cibi cote- 
ftatus fum nc nomc hoc mcmoreris.Przcepit ar.vt ad primum 
milliariD duccretur,& lbi decollaretur.Quo cu dufta fuiflcr.ro- 
gabat,vt paru dimitcetetur orarc.Sed cfi nollct, qui ducebar ca, 
deditcisAnabolanO fuu,(iue palliO fericfi,& permifcrunr.Qua 
oran te,clamauit ad eam vox de caelo dicens. Veni Coluba mca 
vcni, apcrti funt tibi catli,c6gaudcttibi Paradifus deainftis oi- 
bus colluftatoibus, ftat filius Dei, qui tibi corona in capite po- 
nat, & fufcipiat te Angelt Dei , & perducant te in cmitate ma- 
gna Hierufjle cqlcftc.Tuc vnus miniftroru cxtrafto gladio am 
putauit cajpuc cius in oratione. Faftu c hoc pridie kal. Ianuarij. 
PajfteS*n8iSauininniM»rtyrit, C»p. CV. 

EX geftis eius. Eodem tempore in territorio Trccafli no fufc 
eodc principe pafluseft fanftusSauinianus fiue Sauinus. 
Audiens autcm Aurelianus, cpperillum mulcus populus 
crcdebac,iu(Iic Crifpinum Praefidccum 90. militibusadillum 
pcrgerc,euq; vinftu ad (eadducrrc. At illi inucnientcs eu ori- 
tem timuetuntci appropinquare . Audiens hoc IinpatormilTt 
alios 190. ad cum.Qui,& ipfi cu inucnerunt orantc, & cum co 
orare c^perunt . Copleta oracione cu farrcxiflet dixcrunt ei mi- 
lites. Dominusnoftcr Irnpcrator defiderjt te viderc. Refpodit. 
Vadit. CQq; Impcraror jntetrogans efi in fidc firmifiimum in- 
uenilTct.iuffit eum in cuftodia mitti,& 48. milicibus cuftodiri. 
Qni pcrcQ adChriftfi couerfi arma depofuerunt, & iubetcim- 
peratore decollaci func . Qui , & Sauinianu fibi prarfentatji pro 
c6(cffionc Chrifti iuffit manus,& pcdcs ligari,& ad veftcs ter- 
reos czdi, & in capiteeius cafude ignea mitti. In ignc quoquc 
pofituseuafit illaefus . Poft hoc iuflit Imperator lignu exhibert 
fecundu ftatura eius , & poni ante palatiu, & tcrni milites ter- 
nasfagittas fupereum iniccerunt.Cuq; crederet imperacor eas 
corpori eius infigi,ille a dcxtris,& a (tmftris eius a vcto fufpcde 
bantur.Et nevna quidccorpus cius cetigic. Poft hoc veniciis ad 
euait.Vbi cft Deusruus. Vcniac, & liberecte dc manibus meis, 
vel de fagittis his . Exiliens autc vna de fagictis ingrefla eft in 
oculu Im peratoris , & cxczcauit efi, Qui irarus iuflit fanfiu in 
carccrcm a 90 militibus mitti,& in craftinum dccollari.Ar il/o 
orantes milues cxc;caci funt, & cathen^ ferrei funt coiifraft{. 
Sanftus autem iccr carpens pcMcnk ad ripam Secanae . Ipfoqi 
oranrc frftacftaqua.quafi petra folida,& pedibus ad iocum fi- 
bi dcmonft attim pcrucnit.lternmque oranitdominum, vc ce • 
leriuseu iuberet coronati. Tunc leuatisoculis vidit militescx- 
traftogladio vcnirc velocius, vteum decollarenr. Scdcumap- 
propinquare citnerenr.aic ad eos.Vcnite,& portate de fanguine 
meo Imperatoti, v: vidcat gloriam Dei. Cnmq; percullnsfuif- 
fec, gutta fanguims cccidit fiiper caput catnific.s , & ipfi con- 

ucifL 



Digitized by 



Google 



jLiberV ndccimus. 



152 



■erfi elamauerfit dicentes. Domine parce peccatis noftris, quia 
defanguine fanftotuo baptizati fumus • Santtusautcm eaput 
fuum apprehendens portauit illud pcdes ^9. Miiites autem col. 
lcgerunt de fanguine fao&o, & ligatum in lintheo detulstunt 
Imperatori . Apertifquc ocuiis vidtt , & Deum Chriftianorura 
glorificauit.Pafluseft autem ifte fanftos^.. kalen. Fcbruarij. 
l&oiut ctnuerfionis tiufdtm, C»p, CVI. 

IStiusun&i pater Sauinusnatus eftinoppido Sauionenfi. 
Qui poft primam coniugcm accepit fecundam cx PcIIopia 
ciuitate degeocre Chaldeoru valdelocuplece.Ex ptima vxo 
te habuit Sauinum fiue Sauinianu filium ,cx fecunda Sauiua 
filiam.Sauinianus autc cum legiflet hunc vetfiim.Afpcrgcs me 
domine i(bpo,&c.orabat,vt fcitet interpretatione eius,cui An- 
gelus dixi t. Cum afpeifum fuerit chrifma fuper caput tuii mu- 
daberis a delicto maximo, cum lotus fueris ex aqua viua in no- 
tnine Domini noftri lcfu Chrifti candidior eris qt im nix. Sur- 
ges crgo Sauinianus, & volens couuertere patrc fuu.obiurgatus 
ab eo proptcr rnetum Darij Prtncipis receffit inde , & queliius 
non eft inuentus. Vcnit ergo in Gillia , & paflus cft fub Aure- 
Jiano.vt diximus.in tertitotio Trccifiiuo,cu enim illuc fugiens 
VenifictfuperfluuiumSccanr proftratusorauit,vt ibi baptiza- , 
xetur. Et cum baptitatus eflet venit tox dicens. Sauiniane dili- 
gc,q3 inucnire voluifti . Statimq; fixit baculu in terra. Et fa&a 
omtione cora mulris aftantibus virga illa ramos , & frondcs ac 
flores produxit.Ef ei illis,aoi hoc vidcrut. ioi8^onuerfi funt. 
Aurelianusautem hoc audiens.quiomnes vbicuque Chriftta- 
nos occidi picccperar, mifit militcs , vt eum adduccreat. At vbi 
vcnerunt ad eum inuenientcs orantcm timucrunt acccdctc ad 
eum, &cztcra que, fupra rcrulimus . 

Dt S*nB» }>»utna fortri timt. C»p. C V I I . 

EX gcftis eius.Cuquc foror eius Sauina quotidie grauitereu 
flcret, & pro co quotidie iciunans femper Idolis fupphca- 
let.Tandcm dormienti ei apparuit Angelus domini diccs. 
Sauina noli flere.fed quecunque hab<.sdctelinque,& inucnies 
it atrcm tuum in honorc maxiroo coftitutum ■ Qu* ftatim eut- 
gilans dixit ad-colk&ancam fuam. Amica mea fcnfiftialiquid. 
Quae rhditJenfi dna.quia vidi hoicm incognitum ante te ftau 
tem,nefcio quid ioqucntem.Ait illuNon mc aecufabis. Rhdiu 
Dna abfit.vt te incufem, fcd quicquid vis fac tm ue teoccidas. 
Et fic in craftino arab* oia relinquentes fugerunt.Et cum pater 
cius fcciflet eam qurri per montes,& vallcs,& inucniri no pof 
fet.expandcnsmanusadcoelumdixit . S.itues Deuspotcnsin 
coelo.qui oos faluare poflis defccnde nunc, & pctcute oia idola 
mca,quat vfq, nunc adoraui , qux mihi non potucrunc faluatc 
natos meos.Tunc dhs dc celo intonans confregir ota Idola qu* 
jbi eraiir.Quod muiti audicntes credidcrunt in Chriftum. Poft 
hoc bcata Sauina venit Roma ad tumulum faa&i Pecri.Curaq; 
fiuu cius perueniffcc ad Eufebium Papam baptizauit cam . Ec 
cucn cflet in albis orans fanaujt ibi duos crcos, & duos contia- 
6co s.Et fuit ibi quinque annis.Dotmienti igiturapparuu Ange- 
lus Dhi diceni.Sauina.quid fecifti?Cur dimiHfti pareutcs,& ofa 
qu as habebas,& utinc in dtliciis cpularis, & non percgtinaris? 
Surge & vade in Trccas ciuitatcm Campanir &ibi inueoics 
fracrem tuum . Euigilans ergo dixit famul* fur . Non oportct 
hic amplius habitarc , cui illa Domioa ^uid vis facere?cccc ci- 
ucs valde te diligunt, & tu vis in pcregre mori . Rhdit Sauina. 
Dcus ptouidebit nobis, Et accepio paue otdeacco difcedi t inde, 
tc venttin vtbcm Rauenncnfem.Cumque venifletantedomu 
cuiufdam diuins.cuius filia moriebatur, dixit Ancill* domus, 
quat fbrasexietat vt ibi hofpitarctur.Q^a: thdit.Dha quo potes 
hic hofpitan,qaia filia dhorum meorum motttur,& aftatesgra 
nircr iameniatur.Cui bcata Sauina. Non pp mc morictln trauit 
crgo Ancilla ad Dham . Qux ftatim accurrens introduxit Saui- 
nam . Et ptotinus Sauina appieh.cn fa manu dcxtra cgrotantis, 
orans erexit cam (anara . Et cum vcllcnt parentes rcuncre eam 
noa potuerunt.Et inde venitin Trrcasciuitateni.Vbicum cflet 
ad milliarinm ciuitatis dixit famulr fur vt modicum tepaufa- 
rcnt . Tunc exicns de vtbe rit quidam venerabili* Licenus d*> 
xic eis. Vnde eftis ? Sauina rhdit. Dhe hinc fum dc illa ciuitate. 
At illc.Cur m*ntiris!ga loqutla tua tc jndicat pcregrina. Sauii 
na tndit. Dhc vetc petcgrina fum,& diu pcrditum requiro fia- 
nrcro meum Saninianum.Rhdtt Licenus.Vit illc quem quxus, 
ance paululum pro Xpo decollatus cft,& ibi in illa domo (cpol 
tos-Vadeergo illuc,& reuertcrcad nos,& benc nbi erir nobifcu 

3aamdiu vixeris.E t illo prrtercuntc Sauina proftrauit fc & oras 
ixit.Dhe Deus,cj. me femp incaftitate fcruafti, non mcpmit- 
tas amplius duris ttineribus fatigari, fed mbe corpus meC a loco 
ifto vlterius non moueri . Commcndo tibi famulam mca, q 
jsnc tanta fufcinuit,& fratrem meum.quem hic vidcre nd potui, 
-d»»n ia icgno tuo vidcam. Et fic finiu oiationc aapo vitaj fu«. 



49-migrauit ad Dhm.Qc! videns famqla fuagrauiter cjpit flc; 
re.quia nihil habebat, qd fcpulturrfu* neceflariumerat. Illa • 
aut flcntc ecce Licerius rediens, ad vrbem & Sauinam inucnicj , 
iam dcfunfta, ait ad famula eius Noli rlerc.Ego vada & celcnus ' 
teuertatad (epelicnduea.Mifitergo pconepervrbS. Vcniieocs 
inqt ad percgrina fepeiieda,q extra vrb6 dcfunfta eft.Perrexe- 
rucergo£jcunq; potuerut & hononficcfepelieiutca.vbi mulier 
qda c;ca & clauda,& mauus aridas hhs c^pit intcgra faniutc. - 
PMffi 0 fanSi Vntrocli mmrtyrit. C»p. C V 1 1 1 . . 

EX geftis cius-Aurehantisquoquccgrediensa parribus vr- 
bis Senocin; pergens Trecafis audiuir de fancto Patroclo, 
c|ui ex>ra ciuitatem vir nobililfinius habitationem hhs, ibi ora 
tionibus & vigilijs Deo feruiens nulla die reficiebatur cibo nifi . 
hoia.z2. Huuc eigo perfcrutans cum inueniflet noleute crucifi 
xumabnega;e & idolis immolare,furorecommotusait.Mittite 
cnmpcdes in pcdos eitts,& cathenas ignius in manus,& pftrin- 
gite fuftes in dorfo cius Sc includrc eum donec dc eo pctxra&e 
tur. Quofa&ocum eflTet incuitodia vfqjaddiem tcitiuorabac 
ad dhm. Er poft cductum in publico poft multas verboru.alter-. 
cationes,vidcns Aurclianus eius conftantiam, iulfit cura gladio 
feriri diccns.Hunc noxium & dcteftabilcm.qui nobis confufio-. 
nem intultt, & Dcosnoftroscootumeliauitiniocumaquofiim 
ducite, & ibicum decollate, necorpuseius in arida tequie(cat. 
Tuncducl isacarnificibusadamnem Secaiifio ripa orauit& 
dixit.Dh ■ lefu Xpe ne patiaris corpus meum in hoclocoaquo 
forequiefccrc, ne qh dtcant gentes vbi eft Dcuseius? Tucob-. 
fcurati funtoculi tencntium eii,& ille flumen ingreflus iualia 
ripam exiit & genua eiut aqua non cootigit.Tunc illi qui eum 
tenuerant dicebant. Magnuseft Deusciusqui liberauit cu^lii 
autem non fed fantafma eft. Illis aut inuiccm cdcenantibus Mu 
lier gentilisadueniens dixit,hoTem Chriftianum.quem quaeri-, 
tis vidi in monte vltra flumen in terra proft ratu, & orabat Deu 
fiium . Qui pergcntesilluccum inueniflcnteum orantem.vuu» 
ai t. Vere tu rcus es.qui nos effugifti,& ecce in roanibus uoftris, 
es,& morieiis.nifi Diis noftris immolaueris.Qui rcfpondit.Dc- 
mones non adoro , fcd folura Dcum veram pro cuius nomine 
multa pattmur,& ctiam morimur. Tuc genaa in terram flcftcs 
a perfccutore in tetra pioftratus eft & gladio decollatus diccs.u» 
manustuas Dhe commendo fpm mcu.Ethoc n.Cal.Febtuarii. 
Dt f«n3o Sftofippo frtUribm eius. Csp. CIX. 

EX gcftis cotum Sanftus Policarpus Eps Iohannis Apoftcn 
li difeipulus, volens Xpi iuftitiam arnpliarc, pct diucrfiu 
mundi partes fuos dirigehac Difcipulos. Audiens vcroq» 
malo peior, Piinccps Principi.fuccefliflet 1 rcgno.f.Aarelianus 
SeuetOjft. cO t Gallaru ^uinciasocs Xpianos diuerfis puntri fup, 
pliciis gnali ^mulgaflct ediclo.dccrcuit ide fcus fcds Dei Ando 
chifl & Bentgnu P esbytero-. & Tirlam Diaconc illuc pdiconis 
cauia dcftinare, viros vtrtutibus prfftantiflimos, & io Dei amo- 
re diffufos, adccrtaminisagonem proChriftinominefeftinos. 
Qui nauigantes feliciter , cum ad Marfihenfium littora ocruc- 
ntflcnt.Edua ciuitatc ingre/fi, a PauAo nobiltflimo vitofcnato- 
tia dignitate giatillimrhofpitio reccpti funt. Qups cu pcrcan» 
ftaflet cflcPiesbyterosfuppliciter poftulauit , vt famihaTuam 
per ablutione baptifmi facerent Chtiftianam. Ipfc aut pp immt- 
nentc perfecutione Chriftu colebat occulto,obtulit et filtu fuum. 
Simphorianuadolefcen'.cfiincV>ru pdicationib. diuina pdeftina. 
tione fucciduis tpibus, pdarO martytcro fitraru. Que ipfo pattc. 
deprccante.fanftus Benignus baptiza .it,& unclus Andochius 
defacro fbntc leuauit.Tunc jdc Fauftus aitillis. EftStmihi fo- 
ror Leonilla ciuis vrbis Lingonicz, cui funt ncpotcs ex filio tret 

femini fratres,ex vuo pattu (ifediti.f Speofippus,Elcofippus,& 
Ielcofippas,libcraIib.i? is cruditi, fed patema ttaditione adhuc 
viuentcs crroregcntili.quosdcfideratadChrifti roilitia fociarc. 
His crgo safiiflirai Sacerdotcs vfa deuotionc fubuenite.Placuit 
crgo cis cofiliu, v.t fiincx' Benignus ad tcrtitoriu LipgooicG illu 
ftrandG ^operarct/ancti vero Andochius,& Thir(atus,in Auga 
ftodincnd dioce.fi pdicantes, no multo poft fub Aurcliano fccli 
ci manyrio coronaci funt. Leonilla autero fanctum Benignum 
ad fc tranfmiflum qeafi roanna dc Cflo delccndenscu 01 vene- 
tatione fufiepit.Eadf die ncpotcs eius in agro Plafraafoad fimu 
lacrC Der Ncmefis facrificu offcrebant,& de fuperftitiofisliba 
minib.Auir fuxreferuauerant.IHa vero oTa jpijciens canib tc- 
fpuit tanq ftcrcus,accedenfq; ad eos cu fctd Bcnigno diiit.Cha 
riflimi ncpotcs cognolcite Dhm Iefum Chriftu Dcum efic ve> 
rom,& viuum,qui tnundu conftituit,quiceeliahitudiaecxten 
dit.ftellifq; depinxit.Qiii pclagus cocgregaiu littorib.coartauit, 
pi(cibufqj id perambulandu conceffit. Quitertarfi fpacia dila- • 
uuit,diucrfitq; arbotibus,& graminibu* tellurem ofm vtftiuit. 
Cui Angeli & ols creatura fcruitutc reddiiucatus pietas huc vi-*r 
tum undum ikuignQad nos dc lougiqquajEcgione tranfmifit, - 

Attcn* 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorlale Vincenti/ . 



Xttendite ad verba etus, quiaDeipwceptaftint, quaedeore 
«ius procedunt,cuque hase,& mtttta aliacu fancro Benigno ne— 
potib* fuis dixflet.illi viiioncs quafdi, quas node ptcrita vide 
nnt huic eorom vocationi conionas in memoriam fingulire- 
uocantes narrauerant , & ita vcrbis eorum in flde Chrifti con- 
firmati funt.vt a ianfto Benigno baptifmi lauacrum iufciperft, 
&Idolorii ftatuas difliparcnt. Deindc fancrasBenignus ad ca- 
frtum Diuione nfe perrcxir, vbi non multo poft coronam mar. 
tyrij promeruit . 

DePaffion* ttrundm. Cmp. CX. 

£X gefti* eorum. PcrcnrrentcautS fama p Lagdunicam vr- 
bem tres geminos Oepoees Leonillz ad Chrifti culcnm de- 
ciinafTf.n-qui/in a iudicibus cOnftantcr, & publice Chriftianos 
fc.iflcrebant.Ipfosqooque tanquam caecos,& inienfibile.s,qni 
rnetalla,& lapides adorarentacriterarguebant. Exurgens aut£ 
Quadrarus Pra;fes,Speafippum & Cleoiippam in facics ptigno 
pcrcuffit iratus . Ipfi emm duo tantum locuti fucranr. Dolens 
aueem Mcleofippus cxclamauit dicens,corme hoc percu iTioni» 
donocuin fiatribus meis participem n6 fecifti,fcdiii illisop- 
rabile prinopium palfionis oftendcns , mea fanfto coniortio 
fequeftralti.Vnanimes in Chtifti confeffionc fumus,«equa1uer 
de Chnfti remuneratione per veftri perfidia grarulcmur. Qua 
dratusrefpondit. Hodie illos procontemptu Deoruro noftroru 
dtuerfis craciatibus.deinde te punire difpofuimus. At illi ia co 
feffione Chrifti cdftanter pdtirabant.Auia crgo cO lachrymis,& 
ofculiseos viriliter oxhorate, in amore Dei pfiftcntcs.cu nulla- 
tenuscfifcntirent, vt fimulacns facrificar6t,Tigatis furfum ma- 
nibus,deorfum vero pedibos iu arbore vna fuipefi funt . Tataq> 
tormcncorG adinuetione funr extefi, vtpetiepurarentura m*- 
broru cdpagine feparari.Meleoiippns aucf lnlukabac iudicibu» 
dicens . Saluator nofter, & Dominus Icfus Chtrftuspro nobis 
oepcdit in ligno arfixus clauis. Nos ergo cius famuli pedenee» 
ih ftipiceerucis fignaculti adepci , gloriofi marryres cfficimur. 
Arilli . Noin ifta arborc moriemini ficut vos vellcdicitis, fect 
in igne vkorc penbitk.Tunc pparatis lignis, & caeuris fcmen- 
tiscopiofus ignisacc6diror,Iigatifq, manibus, k pedibus tn co 
prrcipitantur . Affuit Chriftus Saluator in medio , & diruptis 
vineulis fancti gloriabarur in igne, nulluq; ex eis incendia eo- 
tingebant.Videbant impij fancxos interfliimas cxultaregcmi-' 
nos,& pfeuerare illaefos, qaos putauerSr intoincedio fubno vi- 
crere c6l'umptos,& tnftabjturcofu fi. Sancti ! igneambulahaut, 
& tahde cofumptis ignium incremcntisacdehcictibus flamis, 
in medioftantes pfeeutoru malitiasirrideblt. Sedvt maior no 
fierec defiderantibas mora marcirij , & vtcoronas pparatasac- 
ciperent, vid£ces choros Angeloru ad fe excipiendo ftatcs para- 
tos.flexisgrnibus in oracione proftrati.fpiritu fimul emittcnces. 
paricerad cxlos»igrauerunt.Vidensaucemulierquaedfi Ioail- 
|a um pciofam eorCi c6lumarionc,fpreco maritali cofortio, p- 
uuli,& vnietfilij dulccrelinquesamplexfijintcr incredulitati» 
turbas adhuc tn pfecutioois ardore comotas veloci curfu d?pe- 
ranscxctamauit diees.Et cgoChtifti Ancillaftrt», & Chrilttfro 
verO Deum pronuncio,& Idola veftraomnino defpitio.Hisdi 
cYiS mox c6orehenfa,& a capillis fufpenla, muleilqi afflictafup 
plieijs CU Chriftum negareeoacta nullarenus voIuilTec, vna cu 
beata Leooilla ad locu martyrij deducta , niter gladio necatae 
funt.A.fta font hec fub Aureliano itf.kal.Febr. Inuecioat fc6rft 
corporfi geminoru.vel Dedicatio Bafilic; cotu 14-kal Ociobris. 
De S»n8o Benign* fresbyttr» . C*p. CXI, 

EX geftis eius. Aurelianus imparor Diuifione ingetTus ad vi- 
dendos nouos muros ibi coftru^tos iuffit teplum fdificari 
Mercurio , & ne paterentur vllu Chriftianae legis profcflbrc' in 
locis illis refideie . Quod audies Teiencius Comcs aic. Qnid fit 
Chciftianus nefcimus, fcd vidi qu£d3 pegrinu caput habcre to- 
fom,cuius habitus, & vita differt anoois.Dcorii cetimonias rc- 
fbtat,populu noftrQ aqua abluit,& ballamo linit,& figna mul- 
ta in populo facic . Poft mort? alia vita m Deo fuo credcntibus 
promucit. Audiens hoc Aurelianus air. Quantfl.aodio Chriftia 
au hinc efle hichabitus defignat. Inquirite eu,& ligatfl in co- 
fpectn meoadductte, quia Dijs noftris ifta couerfacio 116 placet, 
fedcu eis illiu«crucifixifignQofteditur,ftatim cabefcOc,& fre- 
muncdentibus.nec illitts iignC intueri patiuncur.Quaificus er- 
go fanftus Bcnignus presbycer,& in villa cui, nomi Spamacns, 
vbi verbu Dei gentibus pdicabat inuentus , vinftus ac ccfus in 
cdfpeftu bnperatoriseft exhibitus . Qui ait iIli.Ex qua regione 
cs o crucicola, & quod nome eft cibi ?Ille refpondit. Ab oriente 
veniraus cgo,& fratres mei,quos tu iamoccidifti,a fanSo Po 
liearpo miiTi,vt verbum Deigentibus prxdiccmus. Aurclianus 
sut. Si fermonibus meis praebeas famulatum,magnum Sacerdo- 
tem deorum meorum te conftituo , & primuro in palaciomeo 
nclTe iubeo . Illc lcfpondit. Lope lafiX Piunatum Saccrdotij 



a*te non accipio.quia tibi manet ztema, & peffima ehmnacioi 
Nec me mucabit a Chrifto eui ego feruio. Audiens harc Aarcha 
nus.neruis duriffimis eum caedi przcepit,& nifi facriflcaret di- 
tterfis pa-nisafHigi.Qui ad Trocleas exteius,cum cedereturgra 
tias agebat Chrilto,& orabat.Sed cum fuiiTet cffus carccri ma- 
cipatus : AtTgeloeum confbrtante ita priftinae lanitati redditus 
eft, quafi necvnara plagam iccepifTet. 

Dt ftfont tiufdtm. Csp. CXII. 

ALtera quoque die prcfentatos Di js , facrificare reouens, 
cultumq; cortim irridens, iutTus eft a Caefare ad fanfi C[3- 
dam adduci , carnefq; de facrificijs in os illius Vt manducareti 
vel inuttas mitti . Quod cQ fieret ille fafto ccotra figno crucis, 
corde forfum fufpctiio, & oculis in cstlu eleuatis oraait.Et fta- 
tim omnia idola ignea,& lapidca,& uafa.quibus lacrificia ofTc 
rcbancur, ficut ftimus cuanueront. Tuncfandrusgaudioreple- 
tus grarias cgit, & Tyraniio de culto DeorG , qui ante lignum 
falutis euanuerit inliiltarecsepit. Acilleait. Agnolce Benigne, 
quia Dii noftri cua cupiunt facere volGtatem, fi tu afccnfum p- 
bere velis , magnu te in c6fpc£tu noftro videbis. Qui refpodic, 
StultO habcscor, necoculos vidSsquSta virms Chriftifit, qoat 
idola tua commuit. Tuc iniquus Czfar iuffiteuincarcere re- 
cltidi dicens.Exhibete faxQ magnu, & trasforatnm, in qoo pe- 
des eius tupplubetis, & in digitos manuum eios calenres fubu- 
1as in I6gum cofigite. Per fex at dies illi nollusneeaqaa pbcar» 
& indudite cu eo canes ferociflimos eforiences , & fitientcs, vc 
ab cis diripiatur. Qua itiflione impleta.cC includerctur fan€cus 
moncbaccomites,& tribonos,vtcrederencin Iefum. In carcere 
nutcm p fex dies orationi uacas Angelum Dei c6foit3cem ba- 
buic . Canes quocj; mitigaci ntc capitiu capicis eius.nec fimbrii 
veflimentieios corigerunr . Srd, & angelus Domini alimenut 
ei.i.panero cjelcftc pbuit.difcu flis fubulis de manu eius,& plu- 
bo de pedibus . Sexta auccm die anca cuftodia inacncrunt eum 
ita illxfum penims , vt nec vna phtga in corpe illius appareret. 
Quod audiens Aurelianus iuflit vecteferrco collum eius in ip- 
io carcere c6tundi , & lancea militis vit5 eius crudcliter finiri. 
Q.110 factoColumba niuea de ipfb carcerea Chrittianis afceo- 
di/Te,vifa eft vfqs in nubibus, & fic pciofa anima qualiter afc£ 
«iit in carlos fuit oftenla . Tatu fq; odot fuauitacis in eos cffulfit, 
vt aeftimarent fe in paradifi odoribus collocari . Acta funt haec 
cifca fanctiim Benignum presbyteruro.kalen.nouembns. 
fmjjit fnnBi tnfti, ty Ptlieii Tresbyttri tum fttijt 
fuis. C*p. CXIII. 

EXgcftiseortrm.Praetetea cD Aorelianus Senonis morare- 
tur, AlexandrG Senafcallum fuum vbiq; tiafmifit , vt 11 
qnos Chriftianos inueniiet.omncs vi facrifieare aut mori 
copclkrer . Qui multa loca pluftias peiucnitad locu, qui To- 
ciaeusappellatur,& ibi reppcrit fancrG Prifcumcu mulcisChri- 
ftianis pfallencem Quos.vt Chriftianoscognouit,fandii Pnfcfl 
fcxtttis tefp6dente decollari , & in puteom pcipitari prsccepie. 
Duq; caetcri fimilicerccdereneor, vnus eornm caputiancxi Pri- 
fcirap<cns , dG 0 filuam difTugcret a fubfequentibus no longe 
ab Antifiodoro decollatus , ibidem cfi capite fanfii Prifci eft (e- 
pBkus.Caeterorum vero martyru corpora Chnftianifunim tol 
ICtcs.in quadaciftcrna icpdierant. Latuitautc ibi caputfanoti 
Prifci plufqua icojtnnis.f.vfq; ad tempus fanfti Germani Mi- 
tiiiodorcn.Epilcopi.CG enrm Deus oftendifletei locum.vbi illi 
ianfci fuerant decollati , ipfe idcum cofccrans MonachorG mo- 
nafteriumibi conftruxit.^qtiod vfq; ad tempora Vuadalorum 
duraoie.Capuc auc< ianoti Prifci detulit ad aliG locum, qui dif- 
fcrt quatuof ab vrbe milliaribus, videlicet ad caftrum eiufdem 
faneti Prifci nomine nuncupatom.Aftor. 5ub Aureliano qao- 
que pafft lcgutur fancti.Felix Ptesbyter.&Fortunams.&Achil 
leus Diaconus , quos miferat Hireneus Lugdonom Epifcapus, 
& vrbis martyr , ad vtbem Valentiam feminario prsedicationss 
imbuendam . Cum etgomalimam partem fapradicVsead fidfi 
ChrifticonuertiiTent,a daceCornelio incarcerem trmfi funt. 
Deinde diutiffime vctberati, cruribo fq; confractis circa rotsrii 
vertigmem aftncti, fumum qooque in eculei fulpenfione pei— 
peffi, tandem gladio confummati fant. 

PtJfitfanaiAndtchitumfttijifMi* Csp. CXIIII. 

SVb eodem Imperatore paflus eft Andochius cum focijs fuis. 
Nam cum Aurelianus Scnonis venicns, Chriftianos pnece- 
piflet inquiri,vt aat idolis immolarenc, aut diuerfis foppli- 
cij interitcnt, fancti Andochius , & Thirfus ad locnm inttcpt- 
dc v< nicntes.cunctos ptxdicationefuaconabanturad fidei u. 
lorem peiducere.Quidam auecm ncgociator in loco, qui Sede- 
locus diccbatur refidens, fclix noroinc, Chriftianus fide , cuius 
ncgotiatio quocidie erogabarur in pauperes, eos in fuofnfcepit 
hoipitio . Ibi eigo fixis Imperaroris teneorijs , quiclam hoftia- 
lius Csfatis nunciauit ci, quod Chriftiani tn domo faelicis «fi- 

derent 



Digitized by 



Google 



Liber Vn dcci mm. 



eeitn&Qudd audiens ilfe iuffit eai adduri.Qui cum duceren 
tur, fcelix conuerfiis ad eos deprecabatur dicens. Ne pa tiami- 
»1 me (eparari a gloria remuneracionis veftrx, led orationibus 
adiutum pariterme ad prxeiofam,martyrij veftri corortfm du 
«te.Et fafta oratione intrepide , pergcntes Jigatis poft tergnm 
jnanibus dufti funt in conipeftu neqiiiflirni Cxfaris.Tunc An 
dochius,& Thirfus,& Fxbx Chriftum firnuflime confitentes, 
inuerfis manibus fufpenduntur,& faxis corum pedibus Jigatis, 
fequenti die Imperatori incoLumesprxfcntancur , accenfoque, 
igne in eum pariterligaci mittuntur,fed ftacim combuftis vin 
culis,& excinfto igneimbribus , illatfi Imperarori affiiiunt, & 
Chriftum ibiamplius cortfitentes,vfquead mortem coUavcfti 
bus feriuntur . Quod audiens Faftus cum Simphoriano filio 
fuo,corpora eorum collegic , & honorifice fepeliutt. 

Ttffi» Smfa Smpttriani , & tiut mir/uul». 
Cat. CXV. 

EX geftis eius . Sanftus Simphorianus prasribus patris fiii 
Faufti nobiliffimi viri,cum adhuc eftet tricnnis a Sanfto 
Benigno martyre baptizatur, & a Sanfto Andochio , de 
fheo fonteleuacus, tanta extunc fanfticatc pollebat, qudd &- 
niorum vicam antiripans in ccelcfti conuerfatione,& diuinc; le 
gis ftudio pcrmanebat.Cum crgo Aurelianus a Senonis Diujo 
nem properaret, conftiJarem Eradium, Auguftudunum dirc- 
xit,vt ficut vbiquc faciebant,ita, & ibi omnes Chriftianos,aut 
facrificarc, aut mori compelleret.Cum ergo tunc Pagani feftfi 
Veneris mira iruania celebrarent, & ftatuam cius in curru co- 
ram Eradio dcportarcnt, Simphorianus aiTuic,& nollcns cum 
adorarc diu cxditur,& carceri mancipanir.Et cum eduftusde 
carcere Eradio diebus fingulis offerretur, & ad facrificandum 
nullatenus moncretur dixit.Si pcriculofiim eft no quocidie ad 

Iirofeftum animxaliquid addere,quanto periculofius eft a fa-- 
ute djfcederc?Vicam,quam Chrifto reddituri fumus ex debi 
to,lbluamusei ex voto. Sera pcenitndo elt,fub ludiris cimuif- 
le confpeftu. Munera veftra fucati mcllis pcrmixta dtilcedine, 
rnale credulis mcntibus vcncna parturifit,cupiditas,vcftra om 
nia habendo nil poffidcr,quia Diaboliris artibus obl:gata,mi- 
fcri lucri compedibus detinctur , & gaudia temporum veftro- 
tum in fimilitudinc vitri cum cgpcrint fplendcre frangunttuv 
Tunc Iudex ira fiiccenfus data fentctia, miniftro iuflit,vt Sim 
phorianum Dcos,& Principes blafphemantem ocaderec,ficcj; 
Dcorum,& legum iniuriam vindicaret,cum ergo duceretur ad 
|ocum,& venerabilis mater fua eum dc muro hortaretur,nc.ti 
aieret, moxgladiodccollatusa Chrtftianis fublatus, & alibi 
cft fcpultus. Vbi tot miracula videbantur ficri, vt etiam Paga- 
nis mirantibus in honorcmaximo habcrctur. Tcftatur autem 
Cregorius Thuronenfis, qtibd de loco,vbi fanguis eius erTulut 
cft,quidam Chriftianus tres Iaplllos.rum ipfb fangumc leua- 
uit,& in capfa argentea inclufos.in Ecdcfia ligneis tabulis c6- 
ftrufta , apud Ligernum caftrum Aruernix inaltario colloca- 
«it . Tempote autem illo Theodoricns Rcx Francorum iJlam 
regionem enertit,hoc caftrum incendio concrcmauit,cum6ue 
tlammaEcdefiamiUam poenitus confumpfiflcc , & Apoftoius 
aftans incendio , reliquias fanfti Simphoriani plangeret , con- 
Jbmptis flammis,& difperfiscincribus capfa illa argenteade 
|ocoiUa;fitattoIlitur,& mirantibus cunftis nihil dimiutictim 
Je facris pignonbus reperitur, 

De StnSo Mammitt P—rt. Caf. C X V I. 

EA tempeltacc erat in Cxfana Cappadorix pucrfeptem 
annot um Mammcs nomine,qui mortuis parcntibus,cum 
iuftc , & pie viueret Aurcliani decretum de cultu idolo- 
sum abhorrens , in montem cuius filua denfiflima erat feccA 
fic Ibique viuebat orationi,& lefttoni vacans,& de laftc un- 
tum grcgis fiii paiccns.Audita aucem voce de coelo.vt in eam 
pum dcfcenderet.defcendit, ibique virgam,& Euangcljum in- 
nerur.Quibus furaptis in montem afcendit.Lcgcuce autcm co 
Jibcum', quem inucncrat in campo, conucneruot illuc diucr- 
la ferantm genera , qux proftratx eum adorabant,& poft fle- 
Jta genua furfum ad eum refpicicbant . Tandem cgreflis fe- 
xis mafculinis,remancbanc ibt fceminx cum gregibusmapfue- 
tis,vbcribus laftc plenis.Quas vir (anftus cum gregc fuo mul- 
gcns,& coagulans,& ca(eosfaciens,cum fibi abundarc vidiliet, 
qtueres a Domino,quid dc truftu fibi dato faccret.reiponfum 
accepit ,vt ad portum Cadarex de(ccndcrcr,& pauperibus di- 
ftribucret.Hoc vidcntes quidam Praefidi Alexandro nunciaue 
runt.cb ibi magus eflet, qui omncs fcras filuartim malcficatet. 
Tunctudex xquitcs duos mifit ad cum.Quibus ille obuitis in 
habitaculu futim eos duxit, eifq; cafeu,& aqua appofuit.Qui- 
bus manducancibus fafta cft congregatio aialiu, fedente eo,& 
Jegcntc Euanselifi. Qd videntes illi confugerfit ad tu, coforta 
«t afit a viro fanfto, ne timeret jpfefticji vifa Prg fidi retuicrur, 
Spcculum HiftoriaJe. 



De Agtm tius , frpMffimt. C*f. C X V I. 

PVer autem fanftus eos fponce fecntus coram Prxfidc Ma 
gum Ic eiTcncsans,& Chrifttanum profjretts,cum Idolorfi 
cultum omniho relpueret, iuflus eft ab ed fiifpcndii & torque- 
rircumq; gratias agens in ccehim inrcndcret.audica eft vox d* 
coelo ad eum.Cofortare mammes,& vhrilirer age. Tfic Prxfes 
iuffit efi deponi,& in carcerem rccludt, vbi plusq 4o.hoIes itw 
dufbs imienit.Qutbus apud eum conqtrerentibus, q> fame mo 
reretur.Columba cflicus mifla portans lac,& melpcr fencftrl 
intrauit,accipicnlcj; Mammcs.fimul ctim eis manducanir,& fa 
turati funt,mediaq; nofteapcrtfi eft hoftium carceris, & exie- 
runt. Poft hoc Mammes Prxfidi prxfentariK, in camtnfi ignis 
mitci iuffus eft.Quo munito figno Crucis intrance flama ftati 
eft extinfta.Itiflic icertim Prxlesigue accedi.fed Columba de 
ftendit,& ignem difperfit.Aperientes afit Milites camtntim.vi 
dcrttnc cum eo ftantcm qualt militia,& multitudine Angelo- 
rum.Qui vocacus,& egre(Tus,iuflus eft in Amphiteatro bcftijs 
fxuiflimis cxponi.f Vrfx,& Pardx,& Lconi.Ac Vrfa adorauic, 
Parda cum cius eft amplexa , Lco pcdes cius lambuit. Verum 
anteS dimittcretui Leo*miniftris prx rimorc moram facicnti 
bus,alius Leo ditiinitus,e monte defcendir,& pcr riuitatem rti 
giens nullum lxfit>fcd fcftinansad Amphitcatrum intrauit,& 
rcfpiciens fanftum martyrem dixicO nacura hols Spiritufan-' 
fto cooperta,ccce tui caufa cogor ab Angdis contra naturam 
loqui.Hxc eo dicete Amphiteacri hoftia cbufit funt ab Ange 
Jis.vt nullus exindc poflct cxirc • Et afcendcns Leo multitudi- 
nem Paganorum, & Iudxorum laniauit.fblufcj; Prxies iUxfiu 
cum orhcio fiio rcnunfit, iubentc.f.lanfto nc cum lxderct.Ta 
dem fanftus martyr Iapidattis,ctim iam lapidibus effct cboper 
tus, & tunc eciam maneret illxfus,ab Angelo de crelo vocatus 
emifit Spiritum.Huius Natalc celcbracur itf.Cal.Scptcmbris. 
PMjfii SmuM Putri AgKftti. Cmf . C X V 1 1 1. 

EX geftis eius. Paffusdt tunc Romx Sanftus Pucr Agapi- 
tusjfiib Prxfide Antiocho , qui primo quidem iuffit eum 
pcr quatuor dics abfqtie ribo, vel pocu,in carcere rcdudi.De- 
lndeprunas ardentes fiiper caput eius imponi , & poft hoc fii- 
mum tcterrimum fieri. ipfumcj; martyrem nudum capite de- 
orfum fufpcndi,fic6; dimitti fbliim,donec corpus eius nuncia- 
rctur a fcris, & auibusdeuoratum . Attalus autem cornicnla- 
rius, q ei prius in carcerc fuafcrat, vt a ftultitia fua rcccdcret, 
nein tormStis dcficiens,florem iuucntutis amittcret,poft qua 
tuor dies iuit,vbi fufpefus fuerat,cupiens dicere Prxfidi,fi ad- 
huc viucrct, & inucnit eum fiiper fumum in vefte candida a de- 
ambulantem,& pfallentcm. Non moriar,(ed viuam,&c.Ange> 
lus enim Dominieum fbluerat , & otnnino a plagis ftiis fana- 
uerat . Ad hoc Accalus ftupcns ntinciauit Prxfidi dicens, cre- 
do, quod m.ignus cft Dcus Chriftianoriim.Nccdtalitis prx- 
tcr eum , cui cum prxfes diceret eum feduftum , fecjuc hoc 
nunciacurum Imperacoribus , refoondic fe libentiflimc cum 
Agapitofubire pcenam martyrij. Prxfesautcm Puerum Aga 
pitum prxcepit expoliari, & aquam bullictitcm in vcntrc cius 
mitci,(cd illo magis eam frigidam fencicnce,& verba fidei co- 
ram Prasfidc proponentcipfiimq;arguentePrxfcs detribuna 
li ceridit , & mibtibusait, currite fubucnitc mihi, totus enira 
ardeo,& quod iniufle fcci dcPucro magni,& xterni Dci Aga 
, pito iuftc rccipio.Cumcj; hoc dixiflet impius cxpirauit.Quod 
audiens Aurelianus iuflit eum exponi Leonibus . Miniftn er- 
gn ducentes cum in vrbem Prxncftinam, in Ampliiteatro lco 
nibus proiecerunt.Qui mox depofita fcritate proftrati eiuspe 
des linxerunt .Tunc populo rircunlt5tc,& Deum glorificante, 
miniftri cum rapuerunt , & non ibnge ab vrbc duftum gladio 
pcrcuflerunt i? .Calen.Scptembris. 

Dtctttris.fub Amrtlumo pMjfit. C*p. CXIX. 

ACtor. Pcxtcr hos autsm pafli func , & plurcs ali j fub 
Ameliano.Dc qbus icalcgitur in Martyrologio IIII. 
Idus Aprilis , Romx Natale plurimorum martyrum, 
quo.s j-nftus Alcxander Papa.baptizauit cum in carcere tene 
retur.Hos omnes Aurelianus Princcps.naui vetulta impoficos 
in altum mare dcduci,& illic ligatis ad coUa pcd i bus ni crgi fe 
cic.Hxc tamen magis rcfercnda vidcntur non ad hunc Aureba 
num Imperacorem,fedad Aurelianum confularcm.fub quo,& 
ipfc Alexander Papa lnartyrizatus eft. Item 4> Calend. Iunij 
s^jtid Iconium riuitatem Itaurix , fub Aureliano Imperatore ' 
paflio fanfti Canonis martyris, & filij cius. Quiprimfi ignico 
fcrro fuperpofici,deindc craticula fuppofids pruuis,& olco (Iip- 
infu (b.conftantcr fupcraucrunt.Poitca vcrb tam frixorij.q. fit 
fpenfionis in eculeo, ac igni* pgnas pafli,maIleo ad extrcmurn 
lignco manibus eorfi concricis,in laudem olpocencis Dci fpin- 
tum cmifetunt.ltc Cal. Itmij Auguftuduno fanftorG Reucria 
ni Epifcopi, & Pauli Prcsbyteri cum alijs decem,qui fub Au- 
TomusQuartui. V tdiano 



Digitized by 



Google 



Speculum HiFtorlale Vincenti; . 



rdianq Brincjpe jnanyrio coronjti fiint . Ittm quinto nonas 
|ujj j.ciuiiatc Di»fina Sandoruao Martyrum Hircnij jDiiCfmi, 
Pia«vnij,& MufcioJz nobiliifitnz matronz,qui pafli funt iup 
jlufeliano Princit>c.Item pridic nonas Augufti, Komar via La 
tifla.pafTio Sandi Tertulliani Martyris, qiii fub Aurelianolm 
peratorc,poft impia iuftium maceratione, & jgnium circa late 
r» ad tiftionem,ac ori&conqiiaflationem, & cculei extcnfioncm 
reiuorumcjue crrfiooem , data fentcntia capitis amputatione 
jnartyrium confummauit. Item fexto . Idus DeccmbrisRo- 
mx Narali Bcati Euticiani Papx , qui rcxit Ecdcfiam anno 
vno,& fub Aurcliano Marty rio coronatus, fcpultus eft.in coe- 
mctcrio Calixti.Qui , & ipfe per diuerfa loca trecemuin , & 
«uadragintaduos martyrcsfcpcliuit . Itcm tertio Calcndas 
Aprilis Romar via Apia paflio Sancti Quirini Tribuni,& Mar 
tyris, qui fub Aurclio Imperatore,poft lingux abfcifioncm, & 
cculci (ulpcnfioncm manuum,ac pedum detrucationcm.Ago- 
ncm niartyni gladio confummauit.Item Caiendi» Aprilis Ro 
jnz paflio Theodotx bcatiflimz lbroris illuftriflimi marty- 
ris,Hermetis.Hxc fub Aurcliano Principe martyrizata,fcptil- 
u cft iuxta fiatiem ftuim via Salaria non Jongcab vrbcRo- 
ma . Hoc quoque magis intelbgcndum videtur deAurdiano 
Confulari. Nam & Bcatus Hcimcs fratcr huius Thcodorz p 
Beatum Alcxandrum corvucrfns, qui paflrw eii quinto Cakn-. 
das Scptembris.Itcm qtrarto IdusItmij,Romx via Aurelia,na 
rale Sandorum Ba(ilidi<,Tripodis, & Madalis , fub Aurcliano 
Imperatorc,Przfidr, Platonc, & aliorum viginti martyrum. 
t>t Imftrio, Tueiti, TloriMm,Pr»bi,Curi,Qurmi.iiumerumi. 

. c*f. c x x. 

EVfebius in Chronicis . Porro Aurelianus.cura aducrfiim 
nospcrfecutioncm mouiflet, fulmen iuxta cum comitef- 
que ciusruit, acnon multb poft inter Conftanrinopo- 
lim , & Eradcam in Canofiorco viz veteris occifus cft . Poft 
quem RomanorG trigefimus , rcgnauit Tacitus menfibus fex» 
Quo aptid Pontum occifb, obtinuitFIprianus Impcrium die 
bus 8j>. Hoc quoque apud Tarfum interfe&o Romanorum 
) I. Rcgnauit Probus annis fcx, & menfibus quatuor. Ccepit 
autem anno Domini Z7?.muiidi vero quarti 1241. Hugo,vbi 
fupra.Hac tempciiatefuit quidam Manes.gencrc Pcrfcs^ccr 
jngenio,vita vcrb, vel moribus Barbarus,ctii fccundum nomc 
fiium infanicns fe Paraliticum nominabat. Ab hoc diffuia cft 
lixrciis Manichcorum pcr orbem vniuerfum,hicaflerebat duo 
«ffe principia.vnum boni , & alterum mali.vnum lucis,& alte- 
Him tcnebrarum , cum omnis creatura bona fit per naturam, 
fcd dum fucrit vitiata fit mala. PorroProbus Imperator apud 
Firmiuin militari tumultti necatus cft. Carus lgitur Narbone' 
fis anno ab Incarnationc Domini 18 j. Scd aninitio mundi 
quarti 1149. Impcrauit annis duobus , hic cum filios fuos Ca 
rinum,& Numcrianum conibrtcs rceni fcciflet.ad bcllum Par 
thicum profcctus in caftris fulmine iaus interijt. • 

Paffio SanOi Mauri Monacbi , rjr quoruiuUm uiiorum. 
Caf. CXXI. 

EX geftis eomm . Sub Numcriano Imperatorc , & Ccle- 
rino, vrbis Romar Przfcdo,paffus eft Sandtts Maurus.cu 
ius paflio rccollitur vndccimo Calcndas Scptcrnbris. Na 
cum in Aphrica cffct ifte vir.a parctibus Chriftianis,multam 
fubftitiam habcnsorationibus, & eleemofynisiugitcrinfiftes, 
nutu Dci infpiratus monafterium ingrcfl"us,fic a fratribusama 
battir, vt omnes eum quafi patrcm vcncrarcntur . Cumquc 
decimumodauum aitnum agens, monachi vitam complcflct, 
Romam vcnit, vt Sanfti Pctri corpus vifitaret. Vbiaudiens 
vocem rabidam Cclerini Prxfedi Chriftianos pcrfequentis, 
de vtbc fc fubtraxit,& in quadam fpelunca latuit. Cumcjue il 
lic tribus meniibus moraretur , media nodc poft Orarioncm 
fbporaruscft, & vidit virumfplendidifiimum virgam fcrentcm 
quaii auream iu mauu fua dicentcm fibi . Surge Maurc , quia 
non te defpcxit Deus qucm diligistoto corcfe, & vrbem fine 
tnora ingredcre.Quod cum (cciifet,& Chriftianus peregrinus 
eflc deprchenfus fuiffet, ad Cclerinum Praefectum dudus eft. 
A quo mterrogjtus ctim facrificare nollet , icd Idola vana,j& 
fragilia diccret.iratus illc vehemcntcr iuffit cum in cculeo fu- 
ipcndi,& vngulis radi, lateribus quoque eiusiampadcs ardcn- 
tcs applicari , & tandcm capitalcm fubire fcntentiam : Aaor. 
Subcodcmquo^uepafli funt , & plutcs alij dequibus iic in 
martyrilogio legitur. Quinto Calendas Martij,apud^gypt(i 
Matalc Sanoi Viftorini , Viaoris , Nichophori , Claudiani, 
Dioftori, Serapionis, & Papie , fiib Numcriano Imperatore. 
Quorum primus, (ccundus, & tcrtius pro confeffione deiuris 
conftanter exquifita fuppliciorum genera tolcrantes , reliqui 
quatuorClaudianus, & Diofcorus ffammis inccnfi, Scrapiou, 
«V Papias gladio taft fiuu . Omoes iuquc cdcbrc martyriiun 



■dedicauerunt . Sub eodcm paffus ]egitur*Sahcrut'Babiflw 
Epifcopns apud Antiochiam ;cum tribus pueris nono Calen^ 
das Februarijjfed ^e hoc videtur cffe conti ouerfia inter Hifta 
nas. Nam in geftis eius, vt dictum eft,legituriftc vocatusBa- 
bilIus,&pafiusftViffefub Ntimeriano cum cribus pueris. Ia 
martyroJogio autem Iceitur Babillas appeilatus, & cum tribue 
paruulis.fub Deciofuiife pafliis . Hierohvmus quoqueinlibro 
de ilhrftribus viris,dicit Babiliam Anthiochenum Epifcopunt 
ftib Dcrio fulie paflum:Vtrum ergo Babillas ille fit lfte Babil 
kts fcriptores viderihti Nos autem.quz de Sandi Babiilipa& 
fionclegimus,hic breuiter fubiecimus. 

13i Smtt» Bnbitlt, tumtribut fueris. C*f. CXXIL 

EX geftis eius. Igitur Numerianus cum apud Antiochiam 
immolaffet Darmoni js,& voluiflet ingrcdi Ecdeiiam Do 
mini , prohibuit euro Babyllus Epifcopus obuias manus 
opponcns ei. Alccro vero die fcdens Numcnantis in Confifto- 
rio pra*cepit Epifcopum fibiofferri.Cui,& ait.Quid mihi hoc 
fccifti ? Nefcis, quia Rcx cft, qui tibi loquebatur. Reljx>ndic. 
Epifcopus. Me ferunm fumii humilem placuit Deo, vt confti- 
tueret paftorcm plebis fiiae . Idco cum vidi te lupum vcnicn» 
rem ad oues eius,timens nc aliqtiam perdcrcm,prohibui te ab 
ingrcflu ouilis . Ad quae Numcrianus . Ergotibi iupus vifiw 
fum,& non Rcx? Refpondit Epifcopus . Sccundum indulgen- 
tiam Dei Rcx es propter pcccata noftra , vt vd fic reuerberati 
reuercamtir ad ipfum. At ille. Quiscft Deus quem colis? Re- 
fpondit Epifcopus. Virtus,& iapicntia,& verbum patris . Ad 
hxc Numerianus . Qnid crgo eft homo ? Refpondit Epifco- 
pus. Conftantia vitx uuitio eorum , quas facu funt a Domi- 
no. TunciuffitNumerianus, vt imponeretur collo eiustor- 
qucsfcrrea,& compedibus pedes cius ftringcrcntur . Etaic 
Per Deos decet tc , torqucs ulis . Et dicit fandus . Tu qui- 
dcm irridens dicis,fcd per filium Dei plus me dcccnt ifta,qu£ 
tc diadcma. Vis autcm fciie, quam magna cft dodrina noftra, 
habco fub mc tres partiulos, quos prxftante Dei gratia crudi- 
ni.Itibe illos ad te adduci, & vidcbi s fapientiam eortim , & c& 
ftantiam, quat eft in Deo . Etaddudi funt paruuli . Epifcopua 
autcm iuffus cft foris tencri . Interrogauit ergo Rcx infan- 
tcs,fi Matremhabcrent.Rcfponderunt.Ita,fed itipra Matrcm, 
habcmus cum,qui nos docuit Dominum,& Magiftrum,& Pa- 
tremtTunc iufla cftadcile Matercorum . Quat cum intraflet, 
imerrosanit eam Rcx. Quod tibi nomen eft ? Ait.TheodoJa. 
Sunt ifti filij tui?Sunt: cgo quidcm cos genui , fed Deo obm- 
li per paftorem bonum, & iJominum mcumBabillun) Epifco 
pum, qui crudiuiteos in dodrina Dei . Tunc eam iuffit Rex 
exalapari . Quod videntes pueri , vno ore damaucrunt. Ty- 
ranncnoli ccederc Matrcm noftram fine caufa : honcfta cnim 
Mulicr eft , & vera dixit . Iratus Rex iuffit eos lcuari in ca- 
thomo , & priori dari plagas duodecim, fecundo nouem, ter- 
tio feptcm.Tunc pueri leuantes vocem dixerunt . Benedidus 
esDomine Deus, quoniam fecundum magifterium Patrie 
noftri Babilli, proptcr Chriftum hzc patimur. Et exdamauir, 
Theodola.Magnus es JJomine Deus,quoniam filij meifinguli 
Jecundum nunierum annorum iiiorum cctfi funt. 

Dt Pttfiont corundtm fanftcrum. Caf. C X X 1 1 1. 

TVnc lufla eft Matcr foris (bre , & introdudtu eft San- 
dus Epifcopus . CuiaitRcx. Magifter, infipientium, 
& cruditorum paruulorum, inuenu eft falfa promiffio 
tua . Nam pucri mihi conuerii fimt , & confenferunt facrjfi- 
care. Adhzc Babillus. Rcde mentituses ir^caput tuum, 
non confenierunt . Magiftcrquidem fum iapicntium , & ia- 
fantium , fcd non infipicntium , quod eftis vos . Ego minas 
ruas non timeo , parattts liim omnia fuftinere proChrifto. 
Nam animz inftorum , & confcflbrum in manu Dei funt , & 
non tai-.get illos malum . Tunc Rcx iurauit dicens . Per 
Afclcpium malc tc perdatn . AitilliBabillus. Dignusesdc- 
rifu . Nam fi cccteri Dij tui audierunt , quod lolum Afcle- 
pium nominafti irafccntur. Refpondit Rex . Et ii audie- 
rit Chriftus tuus , quod eum fblum Deum nominafti,quid fa- 
ciet. Air. Quamuis indignus fis audire,umen propter circun- 
ftantcs dicam. Quando Chriftiani filium uominant confitcn- 
tur,& patrem,& cconucrfb. Quod Patrcm in Filio,& Filius in 
Patrc,& Spirituflandus in vtroquc cft.Tunc iuflit Rex BabiJ- 
lum cum infantibus fufpcndi . Et cum fuiflent fufpcnfi , dixii 
Sandus.Eccc cgo,& pucri^uos mihi dedit Deus. Pondus au t 
torquis ferrez, quz erat in collo eius, caputeius depnmebat. 
Et mflit cum Rcx amplius vcxari . Turba vero quz erat cir- 
cunftans, quafi mifcrans cum dicebat , Confiilc ztati tuz , & 
facrifica , vt careas tonnentis. TuncSandus ait. Nontara 
lugeo inicniatum Regcm lftum , quantum vos , qui ci con- 
feoutis , Ego tormcatorum sthil fcauo : patitur 



Digitized by 



Google 



Liber Vndccimus. 



xri mc Chriftur. Infantes autem (ufpenfi damabant dicentcs, 
Tyrannecrudeliflime.quarcbonum paftorem tam crudcliter* 
3c (tne caufa torques?Sed hoc facicns maiorein apud Dcum>& 
apudhomines laudcm infersci.Sed per falntem cius.qui Chri 
ftns eft , non cffugies maous Dei , fed gchennae igni traderis. 
Tuoc iuflt funr pueri amplius tbtqueri.Er clamabant.Mifcrri- 
•ne non erubcfcis , qubd. conuinccris a pai uulis coram popujp 
ifto.Tu nugis cruciaris,quam nos.Non fentiinus tormenta,g,a, 
Deus adiuuat. Tunc iufliis eft Eptfcopus deponi, & abfcoijdi, 
Tt fingtilaritereos intcirogarcc Et cum infantibus multa pro- 
mitteict contempferunt euvn , & muncra eius. Tunc lntrodu- 
ftus efl Epifcopus,& dixit ad cum Rex.Hi filij tui fiint,tefpd- 
dit fanf^Us .^Voti-mci cft,vt mci lu-oninibus (iiniles (in^exce- 

Iitis peccatis meis. Ttlc iuffi fiint orrmcs ) & Epifcopus.&paruu 
i pariter decbllan, rbgauirliutcm Epiftopus pefcuflbrem , vt 
infantes antc fc decojlprct. Et amplexans eos tenenfque cos le 
ua , & dcxterra dfxir. Ecee cgo,& infantes quos dcditmihi 
Peus.Infantcs verb ftringtntes caput eitis, & manus ofculates 
dicebant. Dominc P.itcr, & Magifter nofter parirer confume- 
mUr. Tunc Ixtatus RabilUls irif\de,Sc m.ignanimitatt corum; 
quvcmta Spiritufancto dixit.Bcncdictus cft Dpmiiie.qiu' ve 
rc t?x ore infantium,& laftentium-perfeafti budcm.Et ofcula 
tUs (irigttlos tradidit cos <]Useftionanjs,vt i« pius pr«|cntia per 
cuterentUi .Qwibus pcfcuffts femeapfum tradidic.Et abjarum 
eftcapUt eirtst& pofitttmcum rnfantibm. 

VtSantfoXDhrrfiinlo.fr-iius tentatiane. Csp. CXXIIII. 

EXgeftis-eius. Polemns quoque vir llluftnliiiruis Alexan- 
driar vrbis primtissRomam cum filio fuo veniensi Scnato 
fulceptus, &i Ndmeriano Iinpcratorc illuftratus cathedrara 
in curw fufcepit, ctiius filius Chryfantws Philofbphorum ftu- 
dijsTraditus,euin vnineia libroruhi volumina curiofius difcu 
teret,& ad euangclicosapices veniens , ibicjuc curiofitatis fiiar 
eurfiim figcns ad femetiptiim iit. Tandiu te dccuit per iibro- 
rum renebraK*ruarum curarum frena l.rxarc,quamdiuadlume 
verrtiiti* pertmgeres. Non cft prudentian vt ad tencbras redca 
de lumine.Hoclecum reuoluchti, & quotidie Chrifti famulos 
perqiwenti,diftum eft ei Carpophornm quendam chrrftianQ 
fcn£turri,& peromnia eruditum virum, pro perfecutionc fie- 
uiente irrquodam montis Speculo collocatum, vix poflei pau 
«Sflirrtisi & ftddiflimis vifitai j.Ilie refercntis genibus aduolu- 
tus ctiam cuni lachry mis poftnlabat.vt ad cius nontum inere 
rctur pertienire. Siccj; pcrncniens ad ianctu C.irpopboru quin 
t£ rcgionis Presbytcrum intra paucos mcnfcs omnibus litcris 
dltiinis imbuttilr,& ita diligentcr inftriidusefi,vtpoitfeptem 
dies baptifmatts fin Chnftum Dei filium puhlice prxdicarec. 
Quo audi t<> patcr eius iratus , fecit cum in loco tenobrolo , & 
fcjualido claudi ac vefpertinis horis aridifftmo cibo rcfici. At il 
le magis hbc ad excitationem fibi,quam ad fupplicium dicc- 
bat thferri. Vnus autcm cx audientibus dixit patri eius. Si &- 
lknn tuum ab hac vfurpatione conaris eripcre,magis eum de- 
bcs vbluptaribus occupare . Nam huiufinodi tenebras,& afHi- 
ftiorres Chriftiani ad gloriam fibi arftimant euentre. Tunc ille 
filium de illa terra habitatione auferens vcftibus prxciofis in- 
duit,& ponens euin in tridinio fer:tis veftibus ftrato,quinque 
ptilchcrrimas virgincs accuratifltme omatas cum eo coiHtuit, 
arque qtiotidiana eitts conuiuia afliuentillimis dapibusexhibc 
ri prxcepit. Pucllis autem minatus eft dicens. Nifi eum iocis, 
ft amplexibus veftris ab intcntionc Chriftianitatis feparaueri 
tis,diucrfis faciam vos interire fupplicijs.Igitur intcr haec ludi - 
bria vir Dei immobilis perdurabat , & deucias quafi ftercora 
contemnens, puelias quafi vipcras exhorrebat. laccbat aute in 
oratione immobilis, & amplexus earura,& ofcula quafi fagitta 
rum ifttis fcuto fidei cxcipicns clamabat . Extirgc Domine in 
adiutorium mihi, dic animz nica;,falus tua ego fiim. Cu au- 
tem longam orationcm complcflct,tam graui fomno corrcpta^ 
funt virgmes , vt nifi dc triclimo foras eieftg fuiflcnt, pcemtus 
cxcitari non pollent. Euigilabant crgo fbris, & capicbant cibu. 
Statim autcni , vt ingrefla; fuifient,vbi orabac fandus , fapore 
arrabantur. Dixeruntautem patri quidam cx ainici. eius.Hic 
artem didicit magicam i Chriftianis,& aducrfus puellas fiin- 
pliciflimas facilc pra?u.il:t incantando. Sed fi eruditam aliqua 
ad eum miferis.potcrit cum ad tuum arbitnum inciinare. 
Qualittr Dariam dt Nuimnibus 4ifj>ut»ndo conutrtit . 
C«/>. CXXV. 

TVnc virgo Veftahs nomine Daria gcminis , 8» auro ra- 
dians.rcpcnte ad Chrvlinruin ingreditur.&tantaeum 
lennonis elegantia alloquitur, vc <i effccfcrro durior , plumbo . 
molliorreddcrctur. Sed illc mcdium incerle,&illam Spiritu- 
lanftum poftulans fic eam affatur.Si mihi inoruli tantam pttl 
chntudmcui , ac fermonis nicllirlui dukcdiucm Ipe connubi) 
Spcculum riiftorialc. 



M4 



tcmpprahs oftcndis, alijs iam afnoribusoccUpato,cfuantoma-» 
gis amantem te,& defidcrantem,immorulcm regis fiiium ob» 
tinefe potcris , fi animamtuam in corporis integritate cufto^ 
dicris.Et ficut corpore pulchra es.ita, & mcnte pulchrior fuc- 
ris.Erunt^; tibi laudatores Angch,P.iranimphi ApvftoIi.Mat 
tyres amici.Chrifttts fponfus,qui thalamum tibi mtcclo cufto 
dienx , dotcm tibi fcmpiternam tribuet poffeflioncs Paradifi, 
Ad liasc Daria compunfta rcfpondit.Nulla mecum.o iuucnis 
cum his vcftibus, pctulantis animi ad tc flgna pcrd«xi,fcd pa- 
tris tui lacbrymas miferata cupio te patri,ruo rcddere,& Deo 
rum culturarreuocarc,quae nobis eos facit cfle cuftodcs.Chry 
fantus ait.Quomodo pofftint nobis cfle cuHodes.qui nifi cufto 
diti fuerint a vanibus.noftc i furibus rapiuntur.Daria rcfpon 
dit. Si vulgus ignobifc pofferabfque his imagimbus Dcorum 
culttiram celebraie,nullr eflct neceflitas (inulitudin?s exhibe^ 
dar.Et Chrvfantus.Inquirainus ergo quorum funt iplx' imagi- 
nes,&-videimus,fihis merito bonorem Dcorum exhiberede- 
bcamus.Deus atite non potcft arftim.in,nec ciedi,nifi qui om* 
nciri fahOjtatcm omncmcj; fupcigreditur maieftatem.Qu^ cr 
go bona Saturnus falutifcr habuit,qui proprios filios qnotiens 
nafcebantur occidit,vt no dicam romedit ,ficut fctiptores eias 
fcribunc.Qux bonain loucfuifl"ca;ftimas,qui quot dies vixit, 
tot inaudita inccfta.tot homicidia pcrpetrauit.qsi omni cafti- 
tati vfqucad mortem inimicus cxtitit, vtctiam Ganimedern 
libidine polluerit , & tcrra fuis fbrdibus inquinauerit . Hsec,& 
alia multa co profcquentc credidit Daria,& quafi ftmulata vo 
lunutc intcr fe,& Chryfantum habuit confihum,vt nomen c6 
iugij aflumerent.ita, vt ambo in Dei timorc,& caftitatis glo» 
ria perdurarent.Ita bapti7.au Daria.fanfto Chry fanto nd cot 
porco calorc cft itincu.fcd Spirituflanfti feruore fbciata. 
Quskttr Mccufittus tfl , Cr pumtus. Caf. CXXVI. : 

CVaicjf; per cum multae virgines relicto fponfalium amore 
Chrifto fe traderent, & iuuenes relifto camali commcr* 
cio fc caftimonia; manciparent, excitau eft in vrbc fcdi- 
tio,fub 'Cclet-ino Pratfefto , luucnibtis publica interpcllatione 
elamahcibus,f ponfas noftras pcr Dariam amittimus /maritos rt 
Chryfantum ainittimus , &iam filiosnon babemus.Traditur 
ergo Chryiantus tribuno Claudio, qui tradidit cum 7o.mi]itt 
bus.vt ducentcs extra ciuitatem ad facrificapdum Herculi.di» 
uerfis Cum pcenis compellerent. Qui crudis eun ncruis aftrin 
xcrtmt,vt illis fcnfim ficcantibus ad ofla eius vis ligamentt per 
tingeret,fed ftatim omnia refbluu fiint,ita, vt non occurreret 
Oculi videreceleritatem rcfblutionis coruin.At illi quafi lucti 
tes contra ligaturas, diuerfb modo diucrfis eum conftringebat 
nodis.Scd mox.vt manus ligites ceflaflcnt i vinculo,quicquid 
ligatrerant fbluebatur.Tuc luti mittuntcum in cippum nouCr, 
& nodofifIimum.Et cum ftantcs infultarent ei,itaputrcfictum 
eft lignum cippi,vt in cinerem comicrterctur.Deindc perfudc ' 
runt eum locio humano dicetesJdodo amittes maleficia tua. 
Statim vcrb aquaputricUflimainneftareum odorcm ita con- 
uerfa eft, vtputareseum non vrina,fcd baifaino perfufum. It£ 
excoriantcs vituIuin,eodcm corio rccenti cinxerunt Chryfan 
tum,& pofucrunt ad folcm.ac per touin diem in arftu fbhs fla 
granttfiimo,nuIla potuit corium calefaftione ficcari,led in ea- 
dcm viiiditatcpcrduuns in nullo potuit violare famulD Der, 
Tandem pofiierunt in collo eius cathcnas ferreas, fimulq; ma- 
nus eius,& pedes conftringcntes,daufcrunt cum in obfcurifli- 
mo Ioco,ftatimcj; manuu eius fbluta fnnt vincula,& tSta inful- 
fit inloco lux.vt vidcrenf illuc eflelampades multr ftilgcntcs. 
Dt cenutrfioru CUudij Trituni ,& Hj/urU. 
Caf. C XX VII. 

NVnciauerunt autcm hec milites Tribuno.qui venicns ad 
locum videnfcj; lumen immenfiim iufiit eum ad fe egrc- 
di.Dixitq; ci. Qiia; unta maleficiorum tuorum vis eft,vt ifta 
pcrficias. Qui rclpondit. Si eflet in te, vcl fcintilla prudentiai, 
cognofccrcs me non maleficiorunv argumcntis, fcd diuinis ad- 
iuuari adminiculis. Dcofcjuc tuos iftos aduerteres voces ad fe 
damantium audire non poffc. Nihilq; intus pratterargillam, 
& plumbum habere. Tunc Tribunus iuflit eum fuftibus cgdi, 
ftatim vero,vt allatae funt virgae durifiimar, coeperunt in mani 
bus cardentium qtiaft pluma mollefccie . Cumtjuc tenerenttic 
quafi fcrrear cfl'cnt,ita nodolae erant,& fblidx.Cum vero pcr- 
cutcicnt quafi cx papyro eflent,ita mollifltm; reddebantur,& 
lenes.Tuc Tribunus iuflit cum erigi,ac vefiimcntis fitis indui, 
& conucrfus ad militcs fuos aii. Hx humanar artes pcnitus no 
funt,vbi diuinnrum virrutum poteflas apparuit. Q^id fupci eft 
nifi, vi omncs homincs huius «enibusaduoluti, vtnia fceleris 
puftulantes,rogemus,vt nos qubquc tale Dcu faciat colere.qui 
cultorcs fuos in ol pugna faciat vincctcs. Cucj; ita fcciflcnt.au 
dico ab eo vcrbo Dm baptizati sOt.Eodc dic Claudius,& Hy 
Tomns Qiiaxtu*. V » laria 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorfale Vinccnti/. 



faria vxoreiut, & amici, & 70. militescum fuis.pcrfinguk» 
dies ab ipfo erudi tioncm veri tatjs audicntes, cum omni reue- 
remia optabant pro Dci nomine etiam aduerfa perfcrre. Hxc 
cum audiflet Imperator Numerianusjiufli t Claudium Tribu- 
num ingenti faxo conftriftum in metlio mari prxcipitari.Car-. 
teris vcrd tantagratia Dhs conceflit, rt primus Iaion,& Maa 
rius filij Claudi; etiam non interrogau Chriftum fc colcre <b> 
cetcnt,& pronominiseius cofeflionc mortem opcarcnt. Quos 
jmiuntes omnes vnanimiter intcr vnam horam decollau su t, 
& a Chnitianis no&e fepulti jn via falaria.Saneu vero Hyla- 
ria duoriim filiorum fuorum cojligens corpora infingulis far- 
cofagiscollocauit . Et cum aflidue circa fan&orum confeflio- 
Bem orarct Deum , tcnta eft. Cum^; trahcrctnr ait. Obfccro 
pcrmittite mc prius orationcm meam complerc, & venia - quo 
cunqtte loco volucritis.Igitur dum fixiflet gradtim acccpit fa- 
crametum Domini , & cum rogaflet Dominum , nt eam fiJijs 
fuis aflbciarct,orans cmi/it fpiri tum, & a duabus Ancillis fuis 
fepulta eft. 

Dt txfofitimt Dsru m Ittptmsri. C*p. C X X V 1 1 1. 

INterc.i Sa&us Chrylantus ponttur in carcer c Culliano.vn 
dc putor hombilis afccndebat, quia doacarum cuniculis di 
gcita domorum ftercora illuc dccurrebant, eratq\ ima,& lu 
ftuofa , & tam tencbrofa cuftodia, vt pcnitus ibi lucifluus acr 
ncc vcftigium aliquod lucis oftenderet. Illic ergo Chryfantus 
fexro vinctus mittitur nudus , Daria vero in publico ponitur 
contubcrnio Wertnccum. At verb, & Chryfanto lux diuina, 
& odoramenu fan&a prxftamur, & Darix Lco fugiens dc ca- 
uea Amphiteatri dirigitur.Qui ingreflus cellam in qua Daria 
proftrata in Oratione iacebat, proftrauit fe iuxu eam>vt vide 
retut etiam ipfc illum adorare,qui prxfcntiam fuam deprccan 
ti virgini exhibebat.Ncfcicntcs ltaque Leonem intus etfcmi- 
fcrunt ad eam quendam virum turpiflimum in fcelere corru- 
ptionumopinatiflimum . Qui vt ingtcffus dt infiliuitineunt 
jLeo,& profternens eum fubpedibus (iiis cccpit ad facicm vir- 

Erefpicere.quafi interrogans.quid iuberct. 3 Quod illa intel 
ait.Arliuro tc per filium Dei.pro quo martyrij pafliones 
tcr ampleftor, ne illum in aliquo lxdas. Sed permitte cii 
ferroonem meum abfqj terrore fufcipcre. TuncLeo rclinqucs 
eum pofuit fe inip(b introttu , vt nec lllc fugcret.nec alius in- 
trarc pofiet . Tunc virgo dixitad illum. Eccc fcrocitas Leonis 
audito nominc Chnfti <Jat reucrentiam Deo , & tu homo in 
tantis criminibus cxerceris, vtetiam in hoc,in quo tnifer lug£ 
dus cs^glotierii.Tnnc ille proftcrnem fe anteeam damauit.Iu 
bc mc hioc egrcdi lanum , vt & ego clamen omnibus Chriftu 
<juem colis folum cfle vcrum Deum.TuncillaLcomiuflit,vt 
ammoucrct fe ab ingrcflu.IUe autcm cgrcflus pcr totam ciui- 
tatem damabat.Sciatjs omncs Dariam Deam efle.Igitur cum 
diucrfi venatorcs,& populi ad Lconem capiendum pergerent , 
hanc Leoni Dcus virtutcm conceflit, vtomnes capcret,& fine 
jarfionc antcpedcs S.Daiix poncret.Quos ijla ficallocutaeft. 
Si promittius vos Chrifto crediiuros fic poteritisabfcederc. 
Tunc omnes vna vocc damabant.Qui non crcdit Chriftu vc- 
rum Dcum eflc.viuus hinc non exeat . £t hoc dlcemes coepe- 
runt omnes egrcdi damantc». Credite populi Romani non ef 
ie aiterum Deum prxterChriftum .Tunc Celcrinus Prxfe 
&ut iuflit igncm copiofum accendi in ingreflu celJuIx,in qua 
erat Daria cum Leone.Quod Leocum fieri viderct ccepit cx- 
pauc(ccrc,& rngitum daxe.Cui Bcau Dariadixit.Noh timc- 
rc,quia non incendens,nec capieris, ncc intcrficicris/cd fecu- 
rus c-grcdere, & vade , quia qucm in mc honorafti ipfc liberat 
tc.Tunc inclinato capite cjgrcdiens per medias turbas populo 
rum neminem Jzfitjicc vJhu eum capcrc potuit. Hi autem 
cx ot c eius incoiumes euafcrunt omncs baptizati funt. 
D» P*Jpom tmtorttm. Q*f. CXXIX. 

NVnciau ^jit hxc omma Numcriano Impcratori,& iuf. 
fit Cbrylantium , & Dariam diuerfis punjri tormentis 
fi non confenfiffent factifici js.Cumq; Cbxyfantus im- 
poncretur eculco^mnia ligha cculci comminuta uint,& vincu 
Ja difiupu , bmpades quoque, qux latciibus cius apphcandx 
crant extinftx Jiint . Tunctdcm Imperatornon virtutibus di- 
tijnis,(ed malcfici js hoc impuuns , mflit cos m via falaria du- 
ci , atque in arenario fimul ambos deponi , ac viuos lapidibus 
obrui . Itaguc pfalmis > & orationibus mfiftcntes in vnam fb- 
ueam quau in vnum lcdulum deponuntur. Et facu cftin paf 
£onc ibcictas fanguinis ficut fucrat mcntis.Cum autera mul- 
ta bcncficia Dcus venientibus ad eorum fcpulchra prxftarct, 
accidit, vt die NataJis eorum infinita mulutudo poptili occtur 
retct.vin mulicres , & infantes . Quod cum Numeriano nun- 
ciatum fuiflet , iuflit, vt in inrroitu ipfo, quo criptam ingrcf» 
£ fucrant,panes leuarctur , Quod cum faftum cfict , dclupcr 



ad Sabujonem fuper cos montetn dciecit . Oranefcjue pariu 
ter dum communionis Sacramenu perciperent, & martymm 
gloriam celebrarcnt , ipfi quoque ad martyri j gloriam perue- 
nerGt. Inter quo» erat Diodorns Presbyter,& Marianus Dia~ 
conus,& plurimi ctericorum . Hxc omnia nos Verinus,& Or- 
minus fratres, & vrbis Romat Prcsbyteri a Sando Papa Ste- 
phano ordinati , prout gefta funt fcripfimus. Eufebius in chra 
nicis. Porro Numerianus cum ob dolorem ledicula vehere-: 
tur , infidi js Arri j fbceri fui interimitur , vix autem fcetore 
cadaueris comperto , Carinus quoquc prxlio vi&us apud Mar 
gum occiditur ' 

LIBER XII- 

J>t Imftrit DioclttiM» , & MtximUni. 
C*p. I. 



|Omanorvm igirar trigcfimuftertius 
Diodetianus ccepit anno Dommi duccn-i 
tcfimo oduaeefimofcptimo. Mundi vero 
quarto millefimoducentefimoquinquage- 
nmo,& impcrauit annis viginu. Hic Dal- 
mau , fcribx filius Impcrator elcftus, fta 
tim Aprum in concione miliram pcrcuf- 
fit , iurans fine fcelere fuo Numerianu interfectum . Hicpri- 
mus, vt Deum fe adorari , & gemmas veftibus calciamentif- 
6uc iuferi iuflit , cum ante eum dmnes Imperatores in mo- 
dum indicum falutarentur , & damidcm purpuream a priua- 
to habitu pJus haberent . HugoFioriaccnfisquarto libro.Ca- 
rinum ctiam Numeriani fratrem. apud Dalmaciam flagitiofei 
degentem,difficillimo bcllo fiiperauit,& exunxit . His autcm 
diebus Amandus^t Helinandusin Galiia,ccJlcda rufticorum 
quos Bigandas vocant mukitudine perniciofbs tumultus cxci~ 
tauerunt.Vnde Diocletianus Maximianum Herculium quon- 
dam commilitonem fuum,Cxfarcm fcdt , & in Gallias dcfti- 
nauit . Qui facile agreftium hominum impcrium multitudi 
ncm^c conuulfam militari virtutc compefcuit. Scdin ipfb iti 
nere Thebca legio,Seduno Gallix loco , a Ganno fub prxfato 
Maximiano pro Chrifto pafla eft. 

Dtltpont fanStrum Tbtbtorum , & paffiont ttrtm. 
Ctf. II. 

EXgeftiseorum. Diodetianus etenim cum Maximia- 
num contra Gallias dcftinauit,ei ad fupplementum exer 
citus legionem Thebeam ,quxfex miflia 666. militcs 
nabebatire luflit . Fuerunt autcm dux Thcbex.vna in Tef- 
falia Gredx ab Eihione dicta , qui Cadinum adiuuit . Altc- 
ra in ^Egypto.quam Cadinus condidit . Hxc ^Bgypti nobiliC 
fima ciuius, &;opulcntiffima ccntum ponas habuir, & fuper 
Nilum fiu fiiit . Ab hac miJitcs illi difti Thcbei Chriftianif- 
mum Orientali morc fufcepcrunt a Sando Zabda Hierofbly- 
mitano Epifcopo, & apud San&um Marccllinum Papam Ro- 
mx confirmaticriint , vt antc gladijs interirent , qua.n fidem 
chrifti acccptam violaient . Hi ergociun Maximiano inontes 
Alpium tranfeuntcs, in quadam grau planicic cdfcdcrunt. Ec 
audicntcs Cxfarcrn prxcepiffc, vt omnes fui idolis immolan- 
tes,fidcm militix contrahoites , & contra Chrittianos prxci- 
pue cuftodirent, nolentcs unto fcelcri confcntire , o&o millia, 
ribus ab Octodoro.vbi excrcitus ccflerunt . QuodMaxkma- 
nus audicns lceionem ad iuramcntum , & facnficia reuocari 
prxcepit. Sed Icgio, vtpote chriftiana hoc fe facere non pofle, 
refpondit . Tunc Cxfar ira fuccenfus , fuam & Dcorum irarn 
vindicaturus, miflis militibus.decimum qucmquccorum prar 
cepit decollari.Sed fandi cum gaudio capiu porrigcntcsquo- 
dammodo conccrtabant , vt altcr ante alterum poJfct raori. 
Tunc Sanftus Mauricius rcfidcntes lonfortans alloquitur , 8c 
vt cofiftanter, quod cceperant confumarent, excmplo focioru, 
& deuotionc fidci adhoriatur. Horum ergofirmam fententia 
cG Imperatori milites nunciaflent, illc continuo remandauit, 
vt itcrato quemq; decimnm trucidarit.Quo fafto Exuperiaw 
fignifer cum Ducc Maujicio cxortationem replicant, & vali- 
• diflimc confbrutos remiffi milites proicftis armis nuda co r- 
pora offcrcntcs circunquaquc trucidant . Omnibus igitur tlc 
occifis, dam fingulis eorumprxda diuiditut ,ad epulandum 
viftores refident, videntes quendam fcnem nomine Vi- 
ftorcm pcr locum illum fbrtuitu tranfeuntem , caufa pieta- 
tisad cpulandum inuitant .- Atille requirere ccepit quo- 
modo in tantis ftragibus occifbrum poffent cum gaudio 
epulaii , & audicns a quodam , quod Chriftiani coefi cf- 

fcnc 



Digitized by 



Google 



Libcr Duodecimus* 



fent eo, qnbd Dcofttm czrcmonijs, & Romano Impcrio con- 
tmrent , fufpirans ingemuir , & fe undiu vixifleconqueftus fi 
in iliorum conlbrtio mixtus eflct , fc fore beatiffimum iudica- 
uit . Vude eum vtrum Chriiiianis eflct minaciter percunftan- 
tes , profitcntcm occidunt. 

Do quibufdam cortan miraculis. Caf. III. 
^Oft longum tcmpus cum lanfti fua corpora Tbeodoro Aga' 
XJuenfi Epifcopo reuclaflcnt, & fideles in iionore eorum bafili 
■*■ camconftruxiflent.Mtilierquzdam Abbati loci filium fufi 
eruditum tradidit,querri in breui defunftum dicbusfingulis ir- • 
rimediabili luftu pJanxit.Hutc tandem apparens Sanftus Mau- 
ricius , quzluiit ab ea.cur filium ira fleret . Et illa re(pondir,q> 
quamdiu viueret a lachrymis non ceflaret.Cui ille.Noli inquit 
flerc.vt morrumn,fcd fdas hunc habicarc nobifcu.Quod fi fcire 
volucris,cras,& omnibus diebus vitz fiiz, fiirgcs ad matutinas, 
voccm eius-aiidies inter monachorum chorosplalfentium. Q£ 
jlb cuigilans fecir, & fic fcmper verum clfe,quod fanftus dixc- 1 
rat comprobauit.Rex quoque Guntramitts cum thclauros fuos, 
reliftis pompis fceculi Ecdefijs,& paupertbus erogaret,mifit il- ■ 
luc qucndam Presbyterum.qiti indc nbi aliquas,(anftortim reli 
quiasalporurer.Illeergo rcdicns,& (anttorum rcliquias fccum • 
fcrensjdum pcr lacum Laufcrmiz cum multis alijs nauigarat,& 
nauisoru (ubito tempeftatc perirct, capfim reliquiarum collo 
detrahensorando ndelitcr nuftibus oppofiiit , & ftatim virtute 
fanftorum,ventus ante contrariu? tranquillos ad littus dcduxit. • 
De Pajfitne JknBorum Cajfii & Fiortntif, cmn focijs fuis,& 
Gereonis cumfocijsfuis. Caf. 11 11. 

HElinadus. Prxdicra legionc occifa Maximianus perfequi, 
fccii reliquos, & apud Neronam vibem Rheni numinis 
inuenti fiint contidentes fanfti Caflius , & Florcmius cu v 
fepsem eiufdcm conftantig viris^dijq*; plurcs ciuf Hcm agminis, : 
fcd non eiufdero intentionis . Ibi ergo przfati noucm decollati 
funt,qui fcChriftianos cffe confcfli Yunt.Indc perfccutores ve- 
nerunt vfque ad campos Colomz , vbi iam dcuenerat Sanftus ■ 
Gereoncum fbcijsluis 318. Quiomncs ibidcmpro Chrifto. 
perempti fuuc , &in putcum magnum proicfti.Locus autcm in 
quo decollattfunt adhucab incolis vocatur. Ad Matriccs . San- 
ftusautcm Viftor cum cohorte fiia iam tOc ad oppidum Fran- 
corum,quod Troiam, vel Xantum vocant pertiencrat.Ibique lo 
cis virentibus caftra pofuerat , vbi & fupcrucnientibus prarfatis 
carnificibus pro Chrifto occifus eft.cum 330.marryribus.Quo- 
rum coruora in locis paluftribus fubmcrfa funr. Eodem tempo- 
re de Mauritania, quz cft pars Aphricz,& dc finitimis regioni 
bus,propter frcquentcs Galiorum tumultus ab Imperatore vo- 
cati erant milrtes 340. Qui cura in Galiiam nanigio veniflcnt, 
omnes cum Beato Gercone, ac fbcijs eius pro Chrifto trucida- 
ti fitnt.In huius autem Gcrconis, & fociorttm cius honorem fe- 
citpoftmodum Hclcna Conftantini Mater,Ecclcfiam pulcherri 
mani fupcreorum corpora,mira mctallorum fulgore,& artificij 
wietate decoratam.tota^uc dicitur extrufta fuille fine lignis, 
vel alia materia, quz facile fcnio cxdit,aut negligenux . Poft 
hoc autem E ucrgiftilus Agrippinz Coloniz Epilcopus nimio 
cnpitis dolore vexatusad mcmoriam przfatorum martyrum ac ' 
cc(fit,& ingrcdiens Ecciefiam inchoauit verficulum,qui (blct di 
ci in laude fanftorum. Exultabunt lanfti in gloria.Tunc proti- 
tms ex abdito lanftorum relponfum eft , lzubuntur in cubilli- 
bus fuis.Qui Ponrifcx audiens,& laudem Domino cum fiiis ac> 
damans dc puluerc loci ipfius capiti fito impofuir,& falutcm re 
cepit. Inoleuit autem confiietudo, vt martyrium lan&iGereo- 
niscum focijs fuis,& (anfti Viftoris cum fuis,& (anftorum Caf 
fij,& Florentij citm fuistrino marryrio trinis in locis coronato- 
rum , vna die celcbraret Agrippincnfis Ecdefia , fcilicet 6. Idus 
Oftobris. Cum umen dubium fit an die vno, vcl pluribus com 
pletum fit. 

DtGtneraliferficutione ZccleJU . Cmf. V. 

HVgo , vbi lupra. Hoc etiam tempore diim prolperis in- 
crementis Ecclcfia,vbique per orbcm dilatarctur, & cre- 
Jcerctjfubito turbo perfccutionis incrcpuit . Anno quippe Im- 
pcrij Diodctiani 19. propolitum eft eius ediftum , vt cunftx, 
quz in orbc erant Ecdcfiz vfquc ad Iblum difliperentur, & fa- 
crz fcripturz vbiquc igm comburercntur,omnefquc,qui Eccle 
£js przerant in vincuhs ponercntur , ac dcmum acquifitis fup- 
plicijs immolare cogercntur . Rapicbantur cnim ouincs Ecclc- 
uarumPrincipes,& lanfti Clcnd,nccnon,& cum eis nobilcs,& 
ignobiles multi . Breui quoque poft tcmpore Faeminz,& Pue- 
ri, iu , vt prz compcditorum multitudinc carccres zftuarent. 
£ufcbius in Hiftoria Ecdciiaftica S.Iibro. Itaque alij flagrisdi- 
icerpebantnr , alij vngulis fodiebantur , alij igniti laminibtts 
▼rcbantur . Ex quibus nonnulli quidem fatigau cedcbant . Alij 
vfijue ad finem patientiam confcriubant . Ex ipfis autem pcrfe- 
Specolum Hiftorialc» 



155 



cutoribus quidam tanquam mileratione vfi , nonnullos n6ftrtr" 
rum abhibebant ad incefta facrificia, & quafi facrificaflcnt corH 
damabantcum non facrificaflent . De alijsvero cumnccap- 
propmquaflent quidem immundishoftijs acdamabant ,qubd 
lam immolaficnt, & abfcedebaot ipfi indc in eo tantum culpa- 
biles, quod crimen fibi obieftum cum filentio pateientur . Alij 
fcmiuiui fublari tanquam mortui proi jciebantur. Alij pedibus- 
trafti inter eos , qui facrificaflent depuubantur. Alij , qui (ane 
exdamabam ingcntf voce, & tdbbantur fc non (acrificafle,fcd 
Chtiftianas efle,uli «audentes confcflionc decorati fiint. Non- 
nulli etiam maiori fiducia ncque immolafle fc, neque tmmola- 
turos eflc vnquam teftabantur . Quibusab afliftentibus militi- 
bus ora condnuo , atquc oculi contundebantur, vt taccrent , & 
violcnter expellebantur tanquam acquieuilient . Tand crat im- 
pijs ftudij , vt propofitum fuum vidercntur impleflc . Hugo> 
Floriacenfis quarto libro. Semel autem incg pta rabies perfccu-' 
tionis , vlqtie ad fcptimum Conftanuni Magnt Imperatoris fu» 
rere non ceflaui t annum. 

De ducibusfub Diocletimne conjlitutis . Cmf.VI. 

SEd dum Diodctiani iuflu t & Maximiani ifta geruntur, gra- ■ 
ues pcr omnes Romani Impcrij fines lubitarum perturba- 
donum concrepuere fragores , Caurafio,quiad obfcnianda- 
Occani littora pofitus fucratin Britannia rcbellante, & Archil- 
lco in jtgypto cum,& Aphricam quoquc Gentiani infcftarent, 
& Narfcus Rex PerGtrum Orientem, bello przmcrct.Quo peri 
culo Diodetianus pcrmottisMaximianum Hcrculinum ex C» 
fare fccit Auguftum.Conftantinum vcrb, & Maxtmianum Ga- 
lcrium Czfilres lcgit.tradcns Conftantio Hcrculi Maximiani* 
filiam, & fiiam Maximino Galcno. Eufcbius in chronicis. Ho- 
rum Conftantius Conftantini ptcr,CIaudij,ncpos cx filia fuit.. 
Galerius autem in Daria natus , quos Diodetianus ctiam aftt- 
nitat: fibi comungeret, Conlbntitts priuignam Hcrculi Thco- 
doram accepit. Ex qua poftea fcptcm libcros Coftantini fratres> 
habuit.Galenus autem filiam Diodetiani Valeriam duxit,am- 
bo vxores.quas habuerant repudiare compulfi. Hugo vbi fupra. ■ 
Conftantinus tgitur Czlarin Gallia.primo przlio ab Alcman- 
nisproHigato exercitu fuo, vix ipfc furreptus eft. Secundo aute. 
fatis fccuu cft fecuda viftoria. Nam paucis horis 7o.miIlia Ale 
manormn czfa referuntur. At Maximianus Auguftus quinque 
Gentianos in Aphrica perdomuit. Diocletianus autem Achil- 
lcum obfceflum per fcptem menles apud Alexandriam ccepuy 
& interfecit . Sed im modcrau viftoria vfus Alexandnam in di! 
rcptionem dedit,/£gyptumque toum profcriptioiiibus fccda- 
uit. Erat autem cum Diodetiano in illis dicbus Conftanunus 
iuuenis , indytus filius Czlaris Conftantij , qttem ex Helena 
priori fita conittgc procreauerat. Quem Diodetianus dolo peri 
mere Galerio inftigante (atagebat. Sed cognita fraudc ad paue 
fuum faluus diuma prouidcmia remeauit Conftantinus. At Ma 
ximinus Galcrius cum duobus iara przlijs aduerfiim Narfcum 
conflixiflet, tertio congrelfii viftus amifiis copijs ad Dioclctia- 
num rcftigit, a quo arrogatiffi mc exceptus cft,ita,vt per aliquot 
millia pafluum puipuratus ante vehiculum eius cucurrifle re- 
feratur. Eufcbius fcpumo libro . Porrb prjdiftz perfccutionis 
ignis exordium inter fblos miliures parua fcinulla conflaue- 
rat. Cum^uc quzrcretur,fi qui cflcnt tnter milites Chriftiani, 
plurimiqj ex eis miliuam profide Chrifti,non paud etiam ani- 
mas pofiterunt. 

fmjjie Sanfti ViHtris Miiitit Majftlitnfis. 
Cmf. VII. 

EX geftts eius.Sub Maximiano igitur pafltts eft in vrbc Maf- 
filia Viftor Milcs . Dum enim illuc veniflet Maximianus 
pcrafta nupcr czde fanftorum Thebcorum, decreuit,vt omnes 
aut Dijs facrificarent,autcxquifitis mortibus depcrireot. Dum 
autcm huiufmodi dccrcto chriftianorum animi turbarcntur, 
bcatus Vtftor in medium fe ingcrens ftatim apprehenditur , 8c 
przfcftorum uibunalibus prxlentatur. Vbicum fidem Chrifti 
conftanti vultu , & voce libcra teftarctur , prounus circunftan- 
tium damorattollitur. Etcummultasiniuriasabomnibusto- 
leraflet,Przfefti decreuerunt,vt caufa eius ad atidicntiaui Cz- 
faris deferretur.Qui ftatim przfcaux eius fiiti:ur,& mulus ac- 
culationibus vndiqueimpetttus , fummis tcrroribus ad facrifi- 
cia purgetur. At illc tcrrente robuftior Spiritufanfto rcpletus, 
Imperatorem , & przces eius raira prudentia confuuuic cua- 
cuans Idolorum cultus , & fidcrn Chrifti ccrta rauone confir- 
mans . Tunc Czfar in rabicm conucrtitur , & ad iuffum.cius 
martyr Dei funibus coartatus per totam vrbem trahi przdpi- 
tur , vt ex tgnominiola eius pcena * & Dcorum iniuriz vindi- 
carcntur , & Clu-iftianorum animi terrcientur . Tali ergo lu- 
dibrio fpcftantiumoctilis fatiatis , iterum tribunaiibusprzfccn 
xatur,& dc negando Chrifto,& Diis adorandis acriits ittde pcr- 
Tomus Quartus, V 3 oratur 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vincentij. 



mnmt . Beatiu Viftorad (mgulas cornm obicftiones uptenccr 
rcfpondens , cunftos quidcm opprcfEt rationum pondete , fcd 
cum *h infenfatis vnuin iubetur cligere, aut placare Deo», aut 
infoeliciter depcrire.Si fic inquit proponitis,quod verbis docui- 
mus,& exemplis vidcbitis, Deos fpcrno.Chriftumq; conriteor, 
qustcunquc poteftis date fuppJicia , cumulate tormcnta.Et fta- 
Um Afteri j luflii patibulo affigitur , & torquetur . Sed ibidem 
orans apparentc fibi Domino rccreatur . Poft hocin carcercm 
mittitur, fed ftatim ccclefti lumine,& angciica vifi tatione con- 
forutur.Et dum cxultans pfaHcret.tres mUites AIcxander.Lo- 
einus,& Fxlirianus eum cuftodientesdum hoc vidcrcnt.ad pe- 
des eius procidunt , acpcenitentcs baptizari fe petunt. Hxc aU- 
dicns Imperator milites quidem capitali fententia damnauit, 
Viccorem vcrb conuerlioms eorum aftorem iterum fufpeTum, 
& fuftibus , & ncruis taureis laceratum ad carcerem reuocauit. 
Pcracto autcm tnduo dum idem pcr omnia reperitur , in cum 
minx,&terrores,maleditxa,& c6uitia,denuorcrtouantur,& iuf 
fu Cxfariscoram louis ara componitur. Scd vir fanftus dcipfa 
(accrdotis manu ftatuam Ibletenus pedc proftiauit, & protinus 
codem pede iuflii Maximiani priuatur. Ad vltimum vero cor- 
pus,& animam Deo redirurus, edifto Cxfaris ad molcdum du 
citur,& mox molcfiippofitus, crudelitcr conquaflatur.Sed cum 
diflipata paulopoft diuinitus machina (pirans aliquanculum vi- 
dcretur,amputato eicapitc mox cclica vox auditur.Vicifti Vi- 
fiorbeate vicifti. Iufluautcm Cxuriscorum corpora marinis, 
fluftibut immcrgunt.Sed miniftrantibus Angclis natatu cclcrri 
moin litttisoppofitum transfcruntur . lbiquea Chriftianisde- 
center fcpulti, multa petcntibuspiebcneficialargiuntur. 
De Quatuor Corotuuit. Cttf. VI 1 1. 

EX geftis curum . Dioclctianns autem pcrgcns Panonias 
ad metalla diuerfa in prxfcntia de montibus abfcindenda, 
dum omncsartifices metallicos congrcgaret, inuenit inter 
eos viros in arte quadrataria mirificos, Ciatidium, Caftorium, 
Scmpronianum,& Nicoftratum. Hioccultc Chriftiani erant,& 
quicquidin fculptura operabantur , innomine Domininoftri 
Jefu Chrifti fculpebant . Vnde & opera corum nitida Diocle- 
tiano placebant. Cumcjue in montc Porphyretico, qui dicitur 
igneus , cum multitudine artificum miflt lapidcm incidcrent, 
Claudium benc fcqucbatur ars , quiainnomine IefuChrifti 
omnia faciebat. Simplicius autem qm gcntilis erat, conucnien- 
tia omnia quxctinquefadebat nonerant, cui dixit Nicoftratus. 
Frater quomodo fcrramcntum tunm confringirur. At ille. Ro- 
go inquit te,tempera mihi, vt non confringatur. Claudius au- 
tem acccpto fcrro fculpturc bcnedixic fcrrum in nomine Do- 
mini lefu Chrifti, vtcflet fortc , & fanum ad fa iendum opera. 
Ettunc coepitSimplicius bcnc,& rectccum ferramcnris fiiis 
operari.Et miro ftudio cccpit inquircrc, quod elfct gcnus tem- 
pcramenti , quianunquam argumenta fcrramentorum corum 
frangcbantur. Sempronianus ait,crcatoromtuum ipfe faduram 
fuam conibrtauit . Cui Simplicius.Nunquid non Dcus Iupiter 
oia (acit?Re(pondit.Blasfcmafti.Dcus,cui confitcmur,& Domi 
nus Iefus Chnftus , & Spiritus omnia creatiit . Nam quem tu 
DeC dicis exculpitur manibus noftris. Cui Simplicius ait.Adiu 
xo te pcr Dcum Solem,vt dicas mihi quis cft iftc Deus,qui om 
nia crcauit,in cuius nominc vos tam bcne operamini.Video in- 
quit ncfcio qucm occulte prarcamini . Dedarate mihi dcpreca- 
tionem Dei vcftri,vt amici tia mca perfruamini.Cui dixit Clau 
dius.Fideliter tibi dicimus,vt credas in Dominnm Iefiim Chri 
ftum filium Dci, ac pcrcipins baptifmum, & omnia niiniftrabu 
tur.At ille . Ergo inquit noli te urdarc, vt vobifcum vnanimis 
fim,& in artc, & in rcligione . Tunc duxcrunt cum ad (anccum 
Quirillum Epifcopum de Antiochia adductum cum multis 
alijs confcnbnbus pro Chrifti nominc cathenis conftri&um , 
&iam in tribus annis multis verbcribus laccratum , & roga- 
nerunt qum , vt baptizarct Simplicium. Quo baptizato ad 
opera fua redierunt. 

De tnJfuTte torutn.&r tptntmr CormcttUriorum. 
Cmf. I X. 

Vldens vnus dc Philofophis, quoniam fine figno Crucis ni- 
hilfacerent, iratus ait . Hoc fignum magicx artis eft. Ad 
crudelitatcm cnim pertinct, & pcr ipfiim a vobis oia pro- 
ftereaguntur . Accuuucruntque eos Philolbphi apud Augu 
ftum. A t illc dclcftatus operibus eorum iuflit vidorias,& cupi- 
dincs, & conchasfieri ,maximeautem Afclcpium. Et fecerunt 
quidem conchas,vidorias,& cupidines,fed non Afclepij fimula 
rrum . Proptcrquod aPhilofophisacculatiab Auguftoredar- 

Suti fiint . Cui rcfpondit Claudius . Pieuti tux fcmpcr Augu- 
e obediuimus, fcd imaginem hommis mifcrrimi nunquam fa 
ciemus.Quia fcriptum eft.Similcs illis fiant,qui faciunt ea, &c. 
Tunc magm cxardcfccns contra cot Diodcuanus cauiam com 



mifit Tribuno oomine Lampadio-Qui Skn&o* nolentet adoraV: 
re Sojem , iuflit in cuftodia pubhca rctrudi . Poft hoc aurem 
expoliari , & Scorpionibus macuri . Sedin eadem hora arre- 
ptus eft a Dxmonio , & feipfcm difccrpens expirauit fedens in ■ 
tribunali fuo . Hxc cum audiflet Dioderianus iratus iufltreos 
in loculis plumbeis viuos redudi, & im fluuium proijci. Quod 
audicns Sanctus QuirillusincarcerefeafHixit,&ad Dominutn 
migrauit. Paffi func autem tf.Idus Nouembris. Poft diet vcrd» 
4 z.Nicodcmus quidam Chriftianus loculos cum corporibus ie- 
uauit , & in domo fua pofuit . Cumque Dioclerianus Romant 
vcmflet , &omnem miliciam ad facrificandum Afclcpio com- 
pcllcret,niaximecjuc milites vrbanxprxfcctur^,quatuor corni- 
cularij reluclantes nolcbant facrificare . Quos liiflit ante ipfum 
fimulacrum iftibus plumbaurum deficere . Corpora quoque 
eorum in platea cambusiaccari. Qux etiam iacucrunt ibi die- 
bus quinque. Tunc Beatus Sebaftianus , nocte cum Mdchiade 
Epifcopo couegit ea, & fepdiuit in via Lauicana . Quod cuta . 
non codem tcmpore , fcd poft duos annos eueniflet , & eorum 
corporareperirinonpoflent, iuflitBcatusMdchiades EpifccN 
pus.vt fub nominibus fupradi Aorum fanctorum , fcilicet Clau- 
dij, Nicoftrati, Simphoriani ,& Caftorij anniuerfarius eorum 
dies recolerctur 6. Idus Noucmbris . Horum autem quatuor 
Coronatorum nomina , qux poft eorum paflionem interiedis 
annis Domino reuelantc oftenfa funt . Ifta fuut Seucrus, Seue- 
runus,Carpophorus,& Viftorinus. 

Dt StmRit Stksftumo MarceBumo . & Mttreo. 
C»p. X. 

EX geftis eorum . Porro Beatus Scbaftianus cum eflet d-» 
uis Mediolanenfis Diodctiano , & Maximiano Impcrato- 
ribus ita charus erat. vt Principatum ci primx cohortis 
traderct,miliccsquoque eum quafi patrem vcnerabantur. Chri 
ibo igitur quotidie fcdulum cxhibcoat ofticium, fcd agebat , vt 
hoc (acrilcgis reeibus cflct occultum.non paflionis timore per- 
territus,fcd vt Chrifti militem fub damide terreni lmperij te- 
gcns Chriftianorum animos , quosin tormenris de&ccre vide- 
bat confortarct. Clariflimis igitur viris Marcclliano , & Marco 
geminis fratribns in vinculis pro Chrifti nole conftitutis, quo- 
tidie (blatium exhibebar, Et tam eis, quam feruis eorum, cum 
quibus tcnti fucrant (aluuria fidci conulia mimftrabat,vt fugi- 
tiuafcc-culi blandimenca contcmnerent, & momcntanea torme 
torum genera non timctent . Qui cum acquicfccrent,& vcrbe- 
ra carmficum patienter fuftinerent capitalemiuflttfunc fubirc 
fcntentiam. nifi facrifidjs idolorumconfcntirent. Quorum pa- 
ter Tranquillintis , & mater Martia,ilios fequcbantttr cum vxo- 
ribus corum, &fili;s. Vndc, & aCromantio Prxfcctotrigintav 
dicKUm inducias impetraucrunt , in quo fcilicct fpatio cum cis 
agerctur,vt ad thunficandum Idolis confcntirent . Accedcntca 
igituramici corum diccbanteis . Vndc vobis tam dura mensa, 
tam ferreum pcctus, quod canicicm patimini patrrs abijccre,8c 
matri um dccrcpitx nouos partus anerre . Incomparabilis do- 
lor,viu concenicur, gloria rcfpuitur,& contemptisommbus pic 
tatis affcctibus , mortis atrocitas appecitur . His talia dicenci- 
bus , Marcr mifcram fc damans aduenit , & (bluto crinecanos 
fux fcncccutis oftendeiu coram eis, veftcm , qua pcctus tege- 
baturlddit , cundilque flcncfbus laxts pellibus , mammillas , 
quas fuxerant , oftcndebat, blandimcnu eorum infjntix cxhi- 
bjta mcmorabat . Heu, inquit mc mifcram , luftus vndique 
circumuallat . Amitto fihos ad mortem vltro properantcs,quvos 
(i mihi hoftcs aufcrrent, per medias fcqucrer adcs bellatorum, 
fi iudicia violcnta concludcrcnt carccrem fimul irrumpercm 
moricura . Nouum hoc pereundi genus, in quo Carnifcx ro- 
gatnr , vc perimac : uiu opucur , v c pcreat : inors optatur , ut 
veniacTalu matrc prolequcntc, patcr infirmus , & lcnex naa- 
nibus lcruorum adducitur , & cignco capiti puluercm alper- 
gens , huiufmodi voccs ad ccelum dabat. O fili barulus fcne- 
ftutis mex , & gemintim lumen vifcerum meorum , qux ifta? 
repcnce inlania , mortis vos amatores facit ? Nunquam ifta iu- 
uenibusplacuic. Venicchuc muenes , & flete fuper iuuenes 
fponte pcrcuntes , accedite patres , prohibitetalia fieri , nc , & 
vostaha patiamini. Dumhxc,& calia fcnior agctct , ccce. 
amborum coniugcs cumnatis proprijs , quos corum afpc&i- 
busoffercbant dicentcs. Qtiibus nos fcruituras rclinqmtis? 
Quibtts coniugi j ucftri chariutcm traditis ? heu , quam fer- 
reiimpeftu,quamimpio crudelitatis genere parentes defpi- 
dtis , amicos refpuitis, vxorcs abiicitis, filios abdicatis , & vof- 
ipfbs Carnifici vltroneos exhibetis. Tunc inter vxorum la- 
chrymas , & filiorum (ufpiria ccepcrunt inilitcs Chrifti mollc- 
fcere , & animos flcftcie ad dolorcm , huic (pcftaculo Sanctus 
Scbaftianus intererat. 



Digitized by 



Google 



LiberDiUodec totw. ' ror rr? 156^ 



.Qujtlker Btmttts Stb*fii*nus tcs m tmtationt ctnftrtsttit. 

HIc ergo vir chriftianiflimus, quem occultabat miliuris h» • 
bittis ,vbvvidit athleras Dci immenlb cortaminis, pondere 
fqtigai i, in mcdio eorum ft obi jciens ai t . O fortifiimL militcs 
Chrifti per nimiam rirtutcm fortjterperueniftis ad palmam/ 
& per mifera blandimenta coronam depanitis fempiternttm.Dr 
fcat nunc per vos Chrifti militum ibrtitudo, fide potjus arma- i 
rvqtutm fcrro. Erigite a tcrrcnis aflfeftibus trophcum veftri cer 
taminis . Ifti quos plorando attenditis gaudercnt vtiquelfi ppP 
fcnt (circquod noftis.Nam (i lcirent alteram efle vium perpe- 
tuam.ignaram triftitix, profcfto nobifcuro feftiuarent ad iUatn 
pcningerc,iftam fugitiuam pro nihilo computantes,qu£ omnes 
in fe crcdentes (eroperfefellit, omnes de fe prxfuroentes irrifit, 
atquc vtinl (blius mendaci j culpa eflet obnoxia'& non peromi- . . 
nia crimina fuos currerccogcret amatorcs.lpu dat edacitatem . 
glutonibus, naufragium pndoris adultcrjs,cxecrabilem pcruerft 
tatera inceftis.Ipia admpnet furem,vt rapiat,jracundum,vt (x- 
iii atjmedacem.vt fallat.Ipfa tollit ludicibus iuftioam, caitispu 
dicitiam,moribus dilciplinam. Et vt maiora^ur fuis atruwi- 
bus ingerit crimina memoremur. Si fratcr altquando fratrcm, 
fi fihus patrem, fi amicus amicum necaiicrit,nunquid non prx- • 
fQiitis vitx amorc dufti,ifta committunt. Dum enim illam plus' 
iufto diligut.iniquo fc omnes odio peticquuntur.Vt quid enim 
pirau uigul.it niuigatcm, vt quid latro.perimit viatorcm.diucs 
opprimit paupereai.fupcrbus numilem,nifi vt ab infaliciflimis .- 
ifti carnalt vitx cariuhbus feruiatur.-Poftquam. vero de fpurci-. 
tia fucrit faginara fcruicntes (ibi , traditfili* fux , idcft morti . 
acrcrnat. Exnac eoim nata eft mors,quando primi parentcs gu-> 
ix fux.&oculorum libidini leruierunt.Etidco qui ad xternan) . 
vitam fuerant fafti.huc in iftam mortis lmagjnem (unt iaftati. - 
Hinc iterum ad infei os dcuoluti , nihil fccum ni/i pcccata por-» . 
tantcs.Hzc eft vita.qux vo» fallit,6 amici.vt amicos vcftros,ai , 
vjtam cuntcs perpctiiam iniufto confilio rcuocetis. Hoc vosin- . 
ftigat,6 coningcs.vt bcatnmm etiam martyrum mentibus , pcr , 
picutis colotem tmpietatem fuggcratis. Qui (i vobis conienti- 
rcnt,pau<o quidem temppre vobilcum cflc poirent,& poftea fe, 
parari,& ita (cvarari.vt nunquam vos inuiccni nifi in tormcntis 
perpetuis viderctis, vbi edax rtamma incredulorum animas de- . 
uprat, vbi Dracones Iabia blasfcmantium comedut, vbi Scrpe- , 
tes morlibus (uis incrcdulorum peftora dcpafcunt, vbi vlulatus, 
ti gemitus (bnat, ybi damor confuftts, & uiccndij ardor cxtor- 
quct.Hzcautem tribulattonullo fine concluditui-, fcd ad rcdi-" 
Hiua fupplicia,qui aduftus fucrat reparatur. Hanc igitur,& lftos 
«ruaderepcrmittite, & vofiplos cripcre cogitate.Nolitc timcrc, , 
Eon entm a vobis feparantur, led yadunt m coelum vobis prjpa , 
rarc fidereas manfioncs, in quibus cum eis in perpetuum gau- • 
«icatis.Vbi non impediuntur occupatione deliciat,ybi nulla lblli . 
citudinc (ecuritas contutoatur.Ludus,& gemitus nunquam au .' 
ditur,fcedum,vel dcforme nunquam vidctur,(ed ojmni formofi- 
tatc,& elcgantia (iue intermiflionc,patcntcs oculi perfruuntur, 
hymnorum organa iugitcr lonant , qux ad laudem Dei ab An- . 
gelis decantantur . Ibiodor aeris per ddeftationcm pcr cuncu 
mcmbra diffunditur, & refcftio melliflua guftu fufdpitur.Hoc 
vnjcuiquc (apiens , quo fucrit delecutus,ftatiinq; quod concu- ' 
picrit anima ciu$,concupiiccntia; tamulantur vniuerfa paratifli- 
1116 ciTeftu . Vnde fi in hac moruli viu contra concupifccntias 
lius ahquis pugnatierit,quafi qui hic cas cxuenderir.illiceas in 
tcgras a creatore (uo cohlequetur . Ipfe cnim creauit homines, , 
vtviuetent, & mortcm iuxta introiuim pofuit,vt timore mor- 
tis homines refrenati altcram vium qiizrant. • 

Sermo anfiem dt ctnttmftn frtfentium. Csf. XII., 

SI quis autcm iuterrogarct,cur a cteatoi c dimtig factar funt,, 
fi eius lege contemnendx funt . Relpondemus iu diuitias i- 
creatore facUs,vt alloquantur quodammodoamatores fuos _ 
dicentes. Sic nosamatc, vt nunquam a vobis feparetnur , (cqut 
vps morientes non poHumib, antecedcrc vos poflumus viuetes, 
J! tamcn ipfi iubetis. Cupidus fcenerator aurum tradit homim, 
quod dupiicatum recipiat.Agricola terrx fcmina committit,vt 
centiiplum qtixra: . Proh nefas debitor faneratori , & rcddcrc 
przualet,& tcria agricolx lcmina multiplicata rcftituerc. Deus 
autem diuitias tuas fi a teaccepcrit , ampliiicatas reddere non 
poteft. Inqturis nunc cur diuitias dedit niihi Dcus.fi ipie a mc 
xeddendx fiint . Tradidit ipfc eas tibi, vt fcias quanu fit in cis 
requics,quania vohiptas.quanttis luxus,vt pcrhas habcnschari 
«atcm cum aftorc diuitiarum,ipfi cas tradas cuftodiendas, quia 
fi ipfi cas nolueris tradci c, aut cdacitas gulx cas inuadet,aut lu . 
xuria ttbi eripiet , aut ccrtc mors aufci ct . Nunquid fi tranfircs 
per mcdias acies Barbarorurh,& iniicuites viruni fo| te^n tc di- 
|igentcii),qiu eiiaui fjcculum pccunix tibi dedifict , d^cemerq 
■ Spccnl«m Hiftotialc. ' 



tibi.Da mihi euftodiendas pectinia? has qnas dedi tibiyquia har : 
bari ibi infidiantur , vt cas tibi auferant ,quas cum tibi abftule-- 
rint,fuis tc eladijs laniabunt. Nonne fuppiex rog.ircs,vt cnsiple- 
iitfdpetct, dc quo certus efles, quod etiam ampliora,quam ac- 
ccpiflet redderet, & tc ab hoftibus I ibcraret.Similitcr delicias, • 
quihabetaurcs audicndi^audiet dicentes fibi. Si vere nos dili-. 
gitis,illi nos commendatc,qui nos vobis integras,& illibatas re- 
ftituct . In hac viu fi noftrum volueritis occuparc officiu,quaft' 
hic expenf*i ibi vobis pmnino negabimur. Dimittitc nos inte-r 
rim feruire morituris , quia iccirco breuiati funt dies mortali- 
bus,vtimmoruhbBsingiter ramidcmur . Sic cnim proptcrdc- 
ftos brcuiabuntur dies.vt leruitusnoftra fit longa iniuftis. Ser— 
uimus quidcm frftiuo curfu impns,& (celcratis,& turpibus non. 
(ponte,(ed propter eum,qu! nos utbdidit.Liberabimurtamen2 
(eruitute cotruptionis,& ^cuocabimuradJibertatem glorix fi- 
liorum Dd.nobteiuquc 6 amici, 6 patentcs.o conitiges.a vita 
ad mortem, quos diligitis reuocare.Hoc cft enim cum Diabo- 
lo pifdbus hamum tcdcre,& ad modicam fuauiutem inuiure^. 
in qua lattt mors intcrior.Prxlens dojor.aut leuis eft,& toler»' 
biliter fuftineripotcft^iut grauis,& cjto finem alfcrt.DoIor vc- 
ro futurus nunquam finiendus aggreditur,& acrius fubinde» . 
quam indwauerat (xuit.Nc ergo timeamus vna hora dolorem 
cum corpore,quiopta,rous cu Cnrifto gauderc. Noftras lachry- 
rnas in gaudium coouertamus,& nonquafi mortuos pbngamu* 
quos cum Chrifto regnaturo» credimus. . . . . . 

H* Spltttdort fuftr tumvtnienttqtttmviiitZo* . C*f. XIII. 

HJEc ieiLur Beatus Scbaltianus indutu* damidc,(iicfin- 
dus balthco cunt diceret , fubito pcr vnam fei e horam 
- Iplendorc nimio dc cctlo venicnte illuminatus eft,& (ub , 
(plendore imtenis pallio candidiftimo.imictus apparuit iuxta 
eum. Hxc autem gerebantur intra domum prinupuli Nicoftra 
ti cuiusvxorMminc Zoeante (exannjs xgntudmis nimictate, 
faft.a erat muaHxc cum miraculi ftuporc teneretur,annucbaci 
ntami omnibus/juod quaficxprobundi eflent , q. tam cuidcnti ' 
t*ari viti afleruoni non crederent. Quji , vt vidit (ecrcu cordw 
lrogua explicari non pofle.ait.Si verc lcruus Chrifti fum,& ve». 
ra fiuit omnia^juar ex otemeo hxc M*>lier audiuit,& credidit.. 
Iubcat Domjnus metts ad eam redire pflicium labiorum.Tttnc ■ 
CxclamSsMultcr ait. Bcatus es tu,& bcnediftus fcrmo oris.tui, 
& beau-qui credunt pet te.Eeo enim vidfoculis meis Angdunt, 
ad ie de poelo vcnientem , &Tibros antc oculos tuos tenentcm^ 
cat quonim lefttone vniucrfa fcrmonis tui ratio decurrcbat. Be 
nedifti qui in his verbis credidcrGt,& maledicti.qui in vno ver. 
bo dubitauetunt, quia ficut Aurora fupcrucniens omncs nofti. 1 
tenebras cxcludit^iulux fermonuro tuorum orodem caligincm 
& ignorantix cxdutcm extcrgit. , 
De tonmrfiont Nico/lr*ti trimifcrinijdt slitrum fluritm. 
Cf. X III 1. 

HJEc vidcns Nicoftratus genibtw eius aduolutus veniam per 
tcbat ,eo .quod, (anftos Dci Marcellianum ,& Marcum 
lmpcriali iullu haberet in vinculis, & folutis illis,genua eorum 
amplexus.rogabat eosablcederc dicens.O quim telix pflem,(t 
pro lalute veftra poflem mcrcri ronfttingi ..Qul dixerunt. Si tuj 
(idci gloriam quam nondum habueras accepiitt, quomodo nos, 
quod ab infantia habuirous relinqucnres ,-paflionis noftrx tibi 
caliccm damtis.Cum hoc audientes omncs pariter flctibus pce- 
rutentiam oftenderent . Marcus ait. Dilcite patres lanfti, quia; 
hxc tou bclli Diaboli calltdius cft a iupplicijs corpus eriperc, 
& aniroam vitijsfubiugarc. Sed quaratione mori timcaut,qui, 
fciunt hanc hominis cne naturam non pcenam . Qnantoshu- 
ius fallx vitx amatorcs.ruina grauis opprcffit.fulmcn tncendit» 
naufragium perdidit,gladius peremit,& iftam miferi cum dolo' 
ribus amittetes.veram illam pcenitus inuenirc non ppflunt. Ad 
illam cnim non dudt tortura,fed caufa.Eodcm igitur poeaatiun, 
geuerc , & innocentibus (alus xterna confertur , & pcena dclin- 
quentibus irrogatur . Tunc Nicoftratus cum coniuge fua pctijc 
royfterium Chtiftianx rcligionis . Cui Sebaftianus ait . Audi 
confilium.Ocs vinftos,& claulbs in vnii redigc,& tunc facrx Ie 
gis Antiftitemadhibco , vt cum omnibus , qui crcdcre volue- 
rint (anfta fufcipias facramcnu . Congregatis autem omni— 
bus vinftis in domum eius , ait fanftus Scbaitianus . Crimtna. 
diabolica fi Dei cxdant virtutibus , rcatus vcftra niorte exdu- 
ditur . Ad illum igiturredcundum eft,quifilium fuum vni- 
cum paflionibus,& morti tradidit, vt nos a pa(lionibus,& mor- 
tc petpetua Uberarct.Tunc oroncs proftrati cum lachrymis coc- 
pci itnt pccnitcntix vocibus cxdamarc , & lc Chrifto vdlc cre- 
dere.Quos fanftUs a vincuhs exolui iuflit,& Policarpum PreC- 
byterum, quicaufa pcrfccutionis latcbat ad eandem domunt 
addtixit. Qui vidcnstiubambcnedixitDetim.Scd & Claudiuj 
Comwcnurienfis fuperuenit, duofcj; fihos ftios vnu hidropicft 
Tonius Quartus. V 4 ' & 



Digitized by 



Google 



Spcculum HiftorklbVincenti; . 



fc afterum * ulncribus irripre fliim adduci fccir, omnefque fimirf 
Jbaptizati funt numcro (4. Filii autcm CI.1 tidi j ita de fontc fa- 
ni lctuti ftint ,vt nec in eis morbus appareret.Tranquilliniis au- 
tcm crifmatelinitusinterpDgatus i Sanfto Policarpo , fi crcdc- 
rctin Patrem , & Filium, & Spiritiimfanftum , ftatim vt dixic 
Credo, fblutz funt manus eius nodofz, & genua, & plantz pc- 
«him.Ita enim podagrico dolore contraftus fuerat, vc vix mani 
biis portaretur. Omnesiu baptizati pcr dics t f.in Deilaudi- 
bus perdurantes die, ac nocte,qUafi fideles milites parabant ani 
mos fuocpro Chrifti nomine in martyrio bcllaturi.Baptizatus 
eft.Cromatius vrbis Przfeftus cura filio fuo Tiburtio, & ex fa- 
mitia eius i/foo.animz, quas omnes manumiflionis gratia a fcr 
uitutis nodo abfoluit dicens , quod qui patrcm Deum habent, 
ferui hominum cflc non debent. 

De his ,qui eftione fibi&tta martyritm tlejerunt. 
Caf. XV. 

CVrri autcm chriftianornm ficrct perfeciftio tunc Sancti 
Gay Papz cofilio habiro Cromarjus omnes indomofiu 
iateterrcctpiebat, atque fouebat.Cumej; iameius opinio 
eeetari non poffct , mcruit ex facro refcripto, vt rerhoraretur iit 
campo vo!ito,tribuit6; copiara omni Chriftiano fecum ire vole ■ 
tiad perfccutionem decliffandarn.Venit itaq; Gayus Epifcopus 
in domum eius,& ait omriibus. Dominus Ieliis Chriftus pfcius 
ftagilitatis humanz, duos ih"fe credentibus gradtis conftituit.fi 
<onfeflionis,& martyrij. Si qui igitur pondus martyrij fe pofie 
fiincrre dc(pcrent,c6fdfionis gratiam tencant,& cum hHij» no- ■ 
ftris Cromatio,ac Tyburrio pergant , mecumcj; in hac vibe, 
volnnt, remaneant. Non enim Tertarum fpacia diuidunt, quoi 
Chrifti charitas neftit.Ttinc exclamauit Tybiil tius.Obfecro te~ 
Pater, ne mc permittas terga perfequcntibus darc .Mihi enim,' 
valde iocundum eft mortcm pro vita zterha fiibirc. Tun San- 
ftm Gaius-congaudens fidei cius flebat.Remanfenintq; cum eo 
Marcellianus,& Marcus,& horum pater Trancmillinus,& B.Sc- 
baftianus.& Tiburtius.Nieoftratus ctiam ciim fratre fiio Cafto 
rio,& coniuge fua Zoe; Clauditis ciim Viftorino frarre fuo,& fi 
Ho fuo SimpborianoHorum Marcelhanum,& Marcum confti- 
toit Epifcopos Diacohes.TranquiIIinum vcrd presbytei tim.Sc- 
baftianum vcro Ecdefiz defenfbrcm.Cctetbs autem Subdiaco 
nos.Morabantur autem bmnes apud Caftnlum qucndam Chri 
ftianum Zetarium Palatrj latcnter.dienoftuCj; flctibus,& iciu- 
tlijs orantes Dcu'm,vt digni haberentur confeflionis fuz tolcra 
tia fanftorum martyrum numero (bciari . Multi ctiam infirmi- 
ptecibus corum ftnabantur, czci illuminab.intur,dzmonescij- 
ciebanmr . Tranfici:s antem Tiburtius occurrit homini, qui de 
alto lapfiis caput.cS cmnia mcmbra ruperat fibi.tta vt dc fcpul- 
tttra cius agcrettir, £ diccm fupercum lentc orationem Domi- 
nicam,incolumtV"eum itrddic;t,parcntcf$ue •ius a turbis fegre 

fans virtutem cius Chrifti nominis annanaauit ,obtuliiq; cos 
'apz.qui eos bapt':r iu?t. ; ' 

tiffitt Z»t Trimquillm , & Nicaflrnti crm ficijt fmt. 
Cnp. X V I. 

BEata autem Zoe in Natali Apoftolontm ctim ad confcflto- • 
ncm Bcati Petri orare , dufta cft a Paganisad patronum 
IramuacLiz, & compellcbatui Mjrtis faciculx thus incen- 
derc. Ctti illa rcipondit. Muliercm compcllis Marti facrificare, 
Vt oftcndas Martcm veftrum mulieiibus dclcftari. Sed^im- 
pudicifli ni£ Veneri potuit pudorem cripcre,mihi vero trophcfi 
fidei in fronte portanti non potcrit przuafcrc . Tunc mifit cam 
in cnftodia obfcuriflima , vbi per qninq; dies nec lumen vidit, 
nec cibum,vel poturt iumpfit,fcd tamum vox ciiis,qui ca clau- 
ierataudiebatur dicens.Moneiis fame,& czcitate, nifi te hba- 
turam promiferis. Poft fex dies iuffa eft i collo , & a captllis in ' 
arbore cxcelfa fufptdi, & fiibter fumum ex fterquilinio adhibe 
ri.Quz ftatim,vt (iifpcnfa cft,in confcflionc Domini cmifit fpi- 
ritum.Tuncilli corpus eiusaufercntes faxo ligaucrunt, & alueo 
Tybens immifcrunt dicentcs.Nc Chriftiani corpus cius tollat, 
& faciant eam fibi Dcam.Igitur cclebrato eius martyrio, vcnit 
in fbmno Beato Sebaftianb , & aarrauit ei qualitcr martyrium 
Domini fufccpiflet , Quod cum narraret Sebaftiano prornpit 
Tranquillinus , & ait. Fceminz nos ad coronam antcccdunt, vc 
<juid viuimus?Et dcfcendcns oclatio die ad Bcati Pauli Apofto 
h confcflioncm acce(Iit,nihilominus,& ipfc paflus infidias,ten- 
tusa populo lapidatus eft & mortuus, eiufijue corpus Tybcrino 
gtirgiti niacipatum cft. Itcm Nicdftratus,& Claudius vna.cum 
Caftorio,& Viftorino,& Simphoriano cnm corpora fanftorum 
pcr ora tibcrina rcquirunt , tcnti ad aures Przfcfti dtifti funt. 
Eranjuc Fabiamis Iudcx, qui cos ad facrificandum hortabatur,' 
& pci dccem dies cos minis , & blandicijs agens.in nullo pccni- 
ms potuit commcttcrc.Tunc fccit deeis fiiggeftionem Impera- 
tcri, qui cum cos tprqueri iufliflet, nullacjuc ratione tormcntis' 



compuhS cedcrent, iuffit eosin medio mari'pi*i?pitcs <fari.fm 
menfisitaque artati pondcribus, pclagi flactibus dati fiint,vc in 
tcr aquas martyrium cclebrarent. f .J 

P*ffi»S*ntHTibHrtijmartjris. C*f. XVII. ; - * 

INfidubanturitaqueinbdelesfidelibus,& rriiquo furoVc chri- ' 
ftianum, non poterant nec nomen audirc.Interea Torquatur 
quidam Apoftata Sanfto Gaio Epifcopo callide fc fimufataf 
fide fociauit. Qui dum a Beato Tiburtio viro fcolaftico nobrH, ■ '• 
ac fanftojfrequcnterargueretur, cp capillos artc coiriponerct, <p' 
afliduc'Indcndo prandcret, quod fceminarum fc Hbenter afpefti ' 
bus daret,& quod i ieitmijs, & orationibus, & vigili js fcamrnt 
fcfc tolleret, fimulaui t fc monentem zcjuanimiter accipere , & 
egit arte quatenus prantem Sanftum Tiburtium infidefes com-" 
prchendercnt . In qua comprchcnfionc fcipfum teneri fccit , 8e " 
iimul ad fccretarium indicis fzuientis perduci. At vbi introdu- 
fti funt Fabianiis ad Torquatum ait.Ignoras , cy iuflcnmt inui- 
ftiflimi Principcs, vt qui facrificarc Dijs nolucrit dincriis fup. 
plieiis maccrctur? Qui refpodit.Hic magifter mcus fcmper mer 
docuit, quod huncvideo faccrc neccfie eft, vt faciam.TuncFa-' 
bianus conucrfus ad Tjbnrtium ait.Quid ad ifta rcfpondes?Ti- 
burthis ait. Torquatus diu eft , g» fc CTiriftiaimm cflementitus 
eft.Crcdis hliilc Chriftianum eflc,qui in lenocinio fiio molien- 
do capicio fimbrias obmittit,qui tonfbrem diligit,qui iic moJIi- ' 
ter geftit,qm' fluxum greflum improbo vifu diftendit,qui viros ' 
jieghgemcr agit.foeminas libcnter inruetur?Nunqtiid ules fer- . 
uos Chriftus haberc dignajur? At hic qualis fcmper fucrit nunc ' 
cnidentcr oftendit. Reprehendebam in eo cicropiam cdacitatc, : 
& vini potationem.ac fcpultam diuini nominislanftitatem.Ma 
ducabat,bibcbar,& cuomcbat,& nunc Chriftianos accufat.iner 
rrftpl iudicem ihcitat, nolcnti gladium porrigit, & Vt dg moniis 
ceriiices noftras inclinemtts, horutur.yidemus votum tuum,& 
vcnena peftoris intuemur. Accingere nunc 6 Crudcliffi me, vtc- 
re carmficis officio.vehrfica tibi, & ipfiusiudiers-vbcem.applica 
cculeos/ufpcndc chriftianos, damna, percute, incehde. Ots no 
bis vilis eft posna, vbi puraeft corifcientra.Fabianus ait.Rcftitui 
tc Geneii tuo,& hoc efto,quod natura diftauit.Nobis enim na- 
tusad tantam deuolutus Cs fecem.vt poflis,& fupplicium fimul 
& infamiam fubire;&mortem.AtiIle refpondir.O prudcntifli- . 
mum virorum , & Romanis infulis iiidiceln conftitututn ,quia 
meretriccm Vcnerem, & inceftiflimum lotiem , & McrctiriunV 
fallaccm, & Saturnum tiliorum occifbrem colerc nolo, in/amii 
gcnerofitatis incurro,Et quia vnum & verum Deum,qtii in cot 
fis rcgnat adoro,& vcnetor, mihi fnpphcia minantur.Tunc Fa- 
bianus iuflit ante pedes cius carbones ardcntcs cffundi , dixitfj; 
ei. Elige tibi vnum e duobus . Aut thura in iftbs carbones adit- 
ce. Autfupereosnudispedibus inccdc. Qiti faciens fignum 
Crucis conlhntei fuper cos ingrefltis eft nudis plantis. Dixitq; 
przfefto . DJfcc Chriftum, quem confitcmur clfc Deum, & ip- 
liim crcaturii' dominari . Er nunc tu mittc manum ttiam in 
aquam calidinVin nomine louis , & fi p6t faciat tc non fcntire 
ardores . Nam in nomine Domini noftri Iefu Chrifti videtur 
mihi.quod fitper floresrofeosgradior.quia creatura ipfacrea- 
tons fui fcruit imperio. Fabianus ait . Q".is ignorat artem ma- 
gicam vos docuifle Chriftum vcftrum . At ilfc. Obmutcfcein- ' 

3uit infcclix , & noli auribus meis hanc iniuriam facere, vt au- 
lam te labido o:e mc!lifluum,& fanftum laccrare nomen.Tfic 
irati Fabiani iullii duftus cft in via Lauicana , & cffundcns ota- 
tionem ad Deum.vno iftu gladii verbcratns abfceffit.Ibiq; poft 
inodum ad latidem nomims fui mulra bencficiaprzftitit , 
lajft» SnnBorum Cajluli MarceUimi , £r Marci , at 
StUfiiani. CaP. XV III. 

POft hoc cgit Torquatns , vt ^Jaftulus Zetarius palatij, ho- 
fpes lanftorttm artaretur. Hic apprehenfus , & tertio audi- 
tus in confcflionc Domini perdurans , miflus eft in foueam^ , 
& dimifla eft litpcr cum mafTd haienaria, & fic cum palma mar 
tyrij migrauh ad Chtiftum . Poil hoc Marcellianus, & Marcut 
tenti funt,& ambo Itgatiad ftipitem acutos fudcs in pcdtbus ac 
ceperunt . Quibus dicebat Fabianus.Tandtu fixis plantis ftabi- 
tis,quim diu Dijs dcbitum cfHcium reddatis. Tunc ambofra- 
tresin ligno confixi pfallebant inter fe diccntcs. Etcc quam bo 
num,& quam iocundum habitare fratres in vnum.Cumque trl 
fiffcnt vna dics,& vna nox,& illi in Pfalmis, & Hymnispcrfcuc ' 
rarcnt,iuftit eos ambos, vbi ftabant,Ianceis pcr latcra pcrforari 
Sicqtie cum martyrij gloria ad regna fiderea miorauerunt. His 
expletisB.Scbaftianus conucntus eft,quia przfcftus Imperato- 
ri Diodctiano dc eo fuggcflit. Quem ille vocaiis^d fc ait. Ego . 
tc inter primos palacij mei lempcrhabui , & contraYalutc me5 1 
in Dcorum iniuriam haftcnusIatuifti.Qui dixit.Pio falutc tua 
leraper Chi lftum colui , & prd ftatu orbis Romani ipfum , qui 
jn ccclis cft fcmpcr adoraui , confidcrans a lapidibusauxilium 

pctere 



Digitized by 



Google 



Liber Dtiadbcifrius. 



perere ifflani capitis eflc , & vani. Iratus Imperator iuffit euit^' 
«fuciin mcdium campi , & quafi fignum ad fagitundum Iigari, 
atqtic a fagiturijs figi. Tunc fflillites implcnr.es lta ciim hincia 
d'e repleucrunt fagittis , & quafi eridus iu effet lftibus fagitta- 
rum mfitus,& xttimantes eum mortuum abierunt. Tunc rcli- 
CU vxor Martyris Caftuli Zeuri j,nomine Hircncs abiit vt no-' 
&a corpus eius tolIeret,& fepcliret,& iritienicnscum viuentem' 
addttxit ad dofflum fuam,& inter paucos dics /ntcgram in om- 
jiibus mcmbris rccuperauit falutem.Cumque omnes Chrittia- 
ni ad eum conuenircnt.hortabantur eum abfcedcre.Ille autcm 
ontione fafta defcendic , & ftans fupergradum Eliogabili, ve- 
nientibtis Imperatoribus dixit.Iniquiffimis fubreptionibus ani 
mos impij veftri templorum Pontificcs obfidcnt fuggcretes de 
Cbriftianis falla commenu, dicences eos reipublicz aduerfa- 
rios,quorum prccibus ipfa rcfpublica mclioracur,& crefcic.Cu- 
quc Ulia dicercc Diodetianus ait.Ifte non eft Scbaftianus , que 
Jagittis iuflcramus interfici?At illcL Adhocinquit Dbminus Ie 
fus Chriftus me fufciure dignatut cft, vt conueniam vos,& co- 
tcfter corara omni populo imufto iudicio perfecutioncm yeftra 
in Chrilli famulos ebuIirc.Turic iuflic cum iri hipodromb pala- 
tij duri,& umdiu caftigari,quim diu fpiritum cxalaret. Poft 
hoctulerunt corpus eius nocte,& iri doaca maxima miferut di 
centcs.Ne forte Chnftiani cum fibi Martytem faciant. At Bea 
tus Sebaftianus in fomnis Beatz Lucinx Matronx apparuit di 
ccns ei. luxta circum inucnies Corpus meum in vncopendens. 
Hoc fbrdes non tctigerunt, & dum Icuauensperduces illud ad ' 
«athacumbas , & fcpelies in inirio cripc* , iuxta veftigta Apo- 
ftolorum , quod & /ecit. 

tdpt SaaHi Mtnnf Militit, C*p. X I X. 
X geffis eiUs.Paflus cft,& Sanftus Mennas eo tepore,qtro 
|H fub ducc A girico miliciam agcns,Imperatoribus iu cha- 
**— ' rus fiterat,vt multontm anima» quas vidcbat pro Chriftj 
nomine diuerfis firppli djs arfici,nifibtis fuis eriperet, & Sanftii 
cloquijs confortaret.Denique a tcrreni regis militia dcdinans, 
Ct in occultis abdiufquc lucis fc conferens , cum Imperarorum 
«aulitia celebrarentur,multitudincpc)ptili vndique concurrcn- , 
«e,vna cum czteristheatnim ingreiius eft.Afpicicns autem Im 
peratorcs fcdere pro tribunali,& agoncm Chriftianorfi diuer- 
£s fupplidjs impcndi,palam in mcuro chcatri clamitans ait. Ec 
kc apparui non quxrentibus mc. Atrdieritcs Impcratores , cj> ci 
conftanti anirno auderct ifta* djcere,afpicientcv quoque in eum 
effigicm hcremitz cuiufdam ignoun^hirfucafqiiegenas.iuflc- 
mnt cum tradi Pirro duci.qui fcdens pro tribunali ccrncnfque 
]n eius confcflione Chrifti conftantiam, fecit eum in cculeo le- 
uari,& a mimftris Cxtingularijlirnpaties quoque igncas ciusfa- 
teribus applicari.Scd & plagas eius 1 tormentis riiadidas , cilicio 
fricari,atque carbones igncos fiiper cafdcm tmpbni. Poft hoc 
fudes fcrrcos iufli t per pauiinentuin afpergi , & fic eum ligatis 
jnanibtts , & pedibus excenfum trahi quoufque omncs artus 
cius incmbratim poflcnt diflipari.Plambatis quoque colIQ ciuc 
& maxillas tundi. Tandcm,quia cum in his omnibusimmobi- 
lispermaneret , a fpicuhtore caput eius ablatum , & igni dedi- 
tum eft , fed furtim a Chriftianis corpiis cius , e mcdid ignis 
ereptum eft ac fcpukum . Pafliis eft autem in Scy thia Metro- 
poh Frigi s . 

Pfiffio SnnBorum Dtrothei, tjr Gorgowj cum ficyt. 
Caf. XX. 

EX hiftoria Ecdefiaiiica libr.8. Cum autem perfccutionis 
flamma,quz a milhibtis fumpfit inirium , tota per popu- 
los,& Sacerdotcs exaggcrcfict inccndia , poffibile non eft 
Tjumero comprchcndi,quanti quoti dic pcne per fingulas vi bes, 
& prouindas martyrcs erficiebantur. Apud Nicomediam vntts 
dcnobihbus fimul vt vidit contra Dei cultores ikiforo crudelia 
cdicu pendcrccalore fidei ignitus, publice populoinfpccunte, 
iniefta manu librum iniqttz Icgis dctraxit , & coram omnibus 
<)ifcerprit,Augufto in eactcm vrbe fimul cum Cxfare conftitu- 
«6,ad quos cum rcligiofi viri , & illuftris fadum rclatum cflct, 
niox in cum omni crudehutis gencrc deicuietes,ne hoc folum 

3uidem efficcrequiucrunt.vt cum ahquis neftum in poenis vi- 
Cret,fed Ixto,& hilari vultu,cum iam vifccra in fuppliciis de- 
sfcdflent,fpiritus th Izubatur in vultu.Ex quo Tortores fut gra 
wius cruciabantur,cj» omnia genera fuppliciorum in cum cfilum 
mabant,qtiem nec triftcm cx his reddcre poterant . Poft hunc 
Tnus ex Dorothei fbdalibus, qui in cubiculo Rcgiserant, & in 
«ffcftu fempcr Lberorum habiti fuerant, cO dememorati mar- 
-tyris fuppliciis libcrius caufaretur.educi ipfe iubctur in medifi, 
« tmmolare compellitur.abnucns iubetar appcndi,& fl.igristo 
to corporclaniari,cumcjucrcmancretimmobilts,vifccribiis iam 
pellc nudatis.iubetur accto ac fale perfundi. Cumqnc etii hoc 
tonr.cn ti gcnus conftantcr ac fbrritcr tolcraHct,crancula prtmis 



fiiperpofiu iul>eturin medio poni.ibique g. refiquum fuerat in 
verberibus affttmpti corporis fupcrponi,& nonad ftibitum, fc<l 
fcnfim patilatimquc fucccndi , quo.fpxr.a protclarctur in Icn- 
gum. Mimltris aurcm fcelcriirn liiodo hinc modo indc corpus 
vcrfaiitibus,& fupplicia rcrioiiantibus , cum fperarcnt ab co fe 
eliccrc cbnfcnfum.tlle firmus ii) fide,& ouans in fpe , corifum- 
ptis iam & igne refbltitis carnibus fiiis,vltimum Ijiiritum in fi- 
de lxtus cxalauit. Tali Pctrus, hoc enim ci nomcn cft.4.Idus 
Martyrii martyiio decoratus vcrx pc tra; cxtitit fidei hxies,& 
nominis.Huius inftitutor in Difdplina , & magifter in officiis, 
quz in palatio exhibcbantur Dorothcus erat cubili icgis prx- 
pofitus, habens fecum oificio.fidc, & magnanimiutc parc Gor 
gpnitim.quorQ infiittitionibus optimis, omncs fcre cubilis nu- 
niftri.in hde Dci vigilantcr,& libcre pcrfiftcbant . Dorothcits 
autcm,& Gorgonius cum Pctrum tam immanibus viilereiit 
fuppliciis cruciari,conftanter & libcrc dixcrunt. Cttr Impcra- 
tor in Pccro punis lencentiarii , qux viget in omnibus nobis.' 
Cur in illo crimen ducitur,quod nos omncs confiteiriur. Hxc* 
nobis fidc*,hic cultus,& vnanimis cadcmquc fentcntia. Quos 
ille cum in medium vcnirciufliflet , fimilibus pcnc vtpriores 
aftcctos fuppliciisad vltimu laquco ajjpenfbs nccari ittffit. Tui 
& Autimus ipfius vrbis Epifcopus in Domini confcflione per- 
durans,martyrii gloriam capitis qbtruncationc fiifcepit. Queni 
tanquam bonum pafloreni viam martyrii prgcuntcm, vniucrfa 
pcne gregis fiii multitudo profecuta cft . 

ht Ctttrif, qui ptffi fnnt Uiccmedu , & Mcltten*. 
C*p. XXI. 

ACcidit nanquc apud Nicomcdiam inlpfis dicbus partem 
aliquam palacii incendio conflagrari. Quod Impcracor a' 
noitris faftuin fufpicans,furore fuccenfiis, iuflit omncs catcrua 
tim collctfos gladio alios truncari,alios comburi.Scd cum mi- 
niftri intcrrogarent flngulos fi forte facrificaturi vellent dimit-' 
ti,tain viri,quam mulicrcs,ne intcrrogari quidcm fe naticbin- 
tur,fed vltro vel flammis irriiere,veJ cxdentibus gladiis" ceru- 
tim ccruices obriccre. Cumcjuc iam illifipfis fpeaatoribus ni- 
mietas ctudclitatis horrcfccret,miniftri fcclcrum partem popil 
li nauiculis iniectam,in mcdium pelagus adducunt . Ibiquc in 
fentcntia fidciperfiftentcs in profiindum prxcipiunt.Intatum 
vcr'6 apud cos cxarfit ctudelius,vt ctiain Regios pueros marty 
res cflfcftos ac fcpttltos erfoderet, & corpo-a eorG in mare jpii- 
cereric diccntes. Ncfortc Dii Chriftianorum cfficiantur,& illi 
qui Deos adorare nolcbant feruos noftros adorcnt.Putant efh, 
o> apud nos diuinus honor martyribus deferatur.CG hzc apud 
Nicomediam gcrerentur, haudfegnius apud Meletenam pro- 
uinciam Siriamque omnes Ecdefurum principcs carceribus re 
trudi,& in vinculis coniici cdiftis principali bus vrgcbantur.Si- 
mulquc cum his ex plcbc viri ac muiiercs nobilcs, & ignobilcs 
rapiebantiir.Fiebat vbiqne mifcrabilc pccuculum.Subito na- 
quc mueniebatur in vrbe filentium , & fblitudo , in carceribus 
conftipatio.Vctum cum pcrueniflet zftuaread principem car- 
cercs,& perinnoccntium pornas locum dcefle cnminofis, noua 
rurfnm xdicu mittuntur,vt jex his,qui condufi erant.fi quis im 
molare vcllct Uber abfccdcrct,qui vcro abnucrcc diucrfis pcc- 
natum generibus inccrirec. 

He his qutpajpfnnt i» ?aleJ!in*,&Tyrt. C*p. XXII. 

CVm li quantz per fingulas prouincias mulcitudines mar- 
tyrum cxtiterimt , quis comprehendet e valeat , fed nec 
iilorum quide agones, quos apud PalefUnam.vel Tyrum 
przfentcs infpeximus digne mcmorarc fiifficimus. Ncque enint 
audita, fed oculis noftris infpcfta narramus. Exquircbantur di- 
uerfa tormcntorum genera; fibinuicem fuccedentia,flagris pri- 
mo per omne corpus Dei marCyres carpcbantur . Pofthzc ad 
bcftias tradebantur. Et omnis contra eos hominum beftiaritm- 
cjue & elementorum crudclitas armabatur. Ad hzc Dci culto- 
res ftatuunt in medio dcnudatz arenz loco.Additur adhuc ar- 
te intra cauea beftiis furor , &itafzuiorcs femetipfis cfteftx 
dauitris prorfi t.fubito rcplent , ftadium circumdant, eccfcfiani 
manyrum in medio fitam circumcunt fxpiu> , & obluftrant, & 
diuinx virtutis ds adcfle cuflodia fentietcs ^pcul ab eis abfcc- 
dQt.Scd illico furor.q. reprimcbat in beluts tranfit in hoics.Nc- 
mo Dci prxfcatcm virtutem aut diuinum adcflc piis auxilium 
fcnticbat.Sed mittuntur quibus hoc artis crat inltigarc beftias 
contra cos,quos Diuina gratia defendcbat. Verttm vt ottcndc- 
retur otn nibus non beftiis dceflc fcritatcm , fcd Diuinam Dci 
cultoribus adcfle cuftodiam. IUos ipfbs qui ad inftigandu mit- 
tuntur incrcdibili velocitate dticerpunr. Et ctim iam nullus ex 
eis anderct acccdere , iubentur manyrcs ipfi commotis manU 
bus aduerfum fc beluas incirarc,fcd ncc fic quidcm aliquid pa 
ti potcranc.Nam & fi force alicjua fuiflct ex beltiis cdcitata, cfi 
pcrocniifct ad proximum,prounustnfemetipf3m conucrfa rc- 

pcdabac 



Digitized by 



Google 



- I 




11 



^edatat/Tuncfiiiyporiiigcpji^&janQromnes, quiin Ipeclaculis 
xonfcdcbant imiafei&t.Sed tctatur adlittc ab hominibus Detis. 
lubctitur alij criminofi bcftiis fubigi cjiii bmhcs in momento 
pcricrunt a beftijs in acra diff-erfi. >cd nec fi quidem beftix co 
,c,itatx Dci ciTltoribusaliqiiidgcrierabantnioIcftijc.Diuinoco* 
fpiritu vciut muiis validiflimis munientc. Iubenturillc amouc 
xi,& pto eis alix diiyiitti.Qux cum fimilitcr nihil trifte lanclis 
ihferrfiir,amotis eti.am his lxuiorcs fcris homincs martyribu» 
Jmmittuittjebdijfquepcragunt^quod beftijs hequiuerunt*. Et 
•vt inoinnibus fc beluis efle neqiupres oftcnderent, prohibcbic 
,&.c.id;itiera terrx mandaii& iubcbant fluctibus dari. 

peHis,quifunt fafft in Aegypo. CMf. X X 1 1 1. 

1N ifEgpti qucqr.c p:ouinciainnumcrabiles n8 inferiori g!o 
ria tam yin,quam F^minxac pucii, pcr fidcm Dotnini Iefii 
Cluifti pr.x/chtcm vitam paruipcndcntes , funtram gloriam 
jguxficMmt. Xiuidam ex eis poft verbera.poft vngulas.poft fla- 
gella.aliofiiuc diucrfi gcncris horribiles ciuciatus,flammis tra- 
Iditi fiint. Alii in mari praecipitati. NonnuJIi etiam capite cxfi 
iuntjita vt fpontc ccmices fuas fccutibus darcnt , nonntilliine- 
dja confumpti, A'ij patibulisaflixi,inqtiibus quidam morcp- 
jierfo.eapite dcpi fum pre(fo,pedibus in fublinlc fublatis , torti 
Jiint.Apiid Thcbaidem vCro omiicrh narrationem ftipciatagi 
tata crudcTiras,provngiilis teftas fidiUum vafbrum tortoresad 
|iibcban.t. Quibus omne coipus coufquc'tacerabat,donec'totf 
<arnis cutem eraderent. Muliercsqiioque nudas, jtsvt ne pu- 
dcnd.i quidcm contegerentutprtc cjuaqam & machinis pofitis 
Tno pcde in\«ccl(b'lu^rp«i-ifiis^t capite in icrrath dittcrfas,indi- 
gnifljmo fppfitaculo per diem contimium penderc finebagc 
Alias ficubi vicinx fibi dnsr; arbores initenicbantur vi qjiadam 
sfb vtraque inflexis contra fe inuiccm rarais,ei(que fingtilis fin» 
gulps pedes martytis objigantcs , fubito ramos quos vj inflcxe-. 
rant rclaxabar.t, qui cum a'd fii.um ftiiim impetn naturali refcr 
%etur,difcerptis'vi(ceribus,auiil(a fecum nicmbra rapiebant. 
JjejTio StmBi Hilt* Tfifcopi cum flurihu* ctttrU. . ' 

c*f, xxiin. 

_ _ ;Os cjuoque cttm in Acgypti partibus pcr idem tempiis 
ittjr perageremus , oculis noftris in(pcximus,vt fcdenti 

» pro tnbunali fxuiflimp pfxfidc,oiTcrentur innumcfV fi-' 
dclinm populi.qutis illcper ordinem confeflos fe eiTe Chnftia 
nos.wflit capitc plecti. Qui egrefti ad contiguiim mcnilius ca- 
pum,non carnificum ncxibus tra&i , fcd fidei vinculis colligati 
fijpBte omnevinmo altcr altcrt.im praeueniens ccruiccs crdcn- 
^iUus obicclabjmt.Videramca;dc feflps carriifices refiderc vircs 
jtefamere,gladios mutarc.nullus tfi ex omnibus nc parutilus q-i 
^citi infans dctcrrcripotuit a.morte. Sed hoc lolum paucbant; 
Jjnguli.rie dum forte propcrum fol vergens diem clauderct, fe- 
jaratus a conibrtio marryrum rcfnaneicuEt dum priorcs qui- 
xjiic iugularcntur,ieliqui non defidi*; aut toi pori jndulgebant, 
^cdpfanentcs,& hymnosDco cancnics ,locum quique inarty- 
rii iui expcdabant»vt extrcmos fpii rtus in Dci laudibus cxala- 
rcnt.Hanc coronain gemma nobiliof adornabat, hunc gnegem 
l>?iior iliuftrior dccorabat. Philc.as.-f.qui vibis ipfius qui Ti- 
j,nus .ippcllabatur Epifcopus erat. Hic cu plurimos piopinquos 
uobilcs haberet, in vrbem ffequcnter ad prasfidcin duccbatur, 
ciuique monitis acquiefccre fuadcbatur tot , & tantis proptn- 
quis cxoratibus,vxoris,& liberoium relpcftfi haberc.ncc; Cfpta 
przfumptione perfiftcrc. At illcgairicntjum diAa dcfpicrcnsifc 
ad coclu animo tendcbat,parentes & propinquos Sanclos Max 
tyrcs,& Apoftolos dicebat.Aderat tufic qHjdam vir agcns tur- 
rnam militum Romanorum.nomine Philoromus, qui cum vi- 
dcrct Pbilcam circttndacum lachrymis propinquorum, & Prat- 
jlidis calliditatc fatigari,r.ec tjmen vllatenus fledi poll'c,aut in- 
fringi cxdamauit. Quid inaniter conftantiam viri tcntatis.cu- 
quc qui fidem Dco feruat.infidclem efficcrc vultis.Quomodo 
potclt la(hiymistcricnisflccti,cuiuspculi ccelcftcmeloriam 
eontucntur.Tune cundorum ira in cum verla, vni iplum ciim 
Philca fubirc fententiam pofcunt.Quibfis Ubcntcr annuens ju- 
dcx vtrnmquc picfti capite iuffit. 

QuAliterldens in vmculis fojitusfcrifto gregem fuum con- 
ftrtauit. Caf. XXV. 

Hleronimus t!e lUuftiibus vins. HicPhilcas de ciuitatc 
Thimi r.vbih gcncie,& non paruis opibus.fuiccpto Epi- 
Jt.opaii; librum de landc manyrum cpmpofuit.Eufcbius vbi fu. 
p:a. bcntcs igitui ad Thimoitas polt aliquanu hstc rcfcrt.Ho 
rum nobis bonoium cxcmi la Bcati Martyicspratbucrunt, qui 
Tcanol -ifcum ipagopibus peidurantcs mortem propictatecg- 
periint.Confidciabantcnim Dcpmpp npshominem fadum, 
Jiic docuiflc nos cxeplo fuo , vt vfque ad mortcm obluftemur 
fontijpeccatiim,quc>!iimntmcfivelim robur,& tolcrantiam 
.^xppnctc.ncc n»ilu copia ianti icrmonis eft, ncc puto aliis^ul 



tl). 

his p|ui oculis fuit videriint , qux gcfta fijnt crcdibiHa.yijJctt. . 
Erant enirn expofiti omnibus volcntibus prp libidinc fiipplicia • 
infci re. Et fi quod aliquis per ocium cxcogitans nou'.:i!i ^cnus 
fuj-plicii detuliflct licebat eis infeti c.Ve> beval^tur a!ii fuftib", 
alii viigis^alii flagris, npnptillj Joris oiftiicti vc! funibiAappcfi» 
eratque ftudium pcr fingujosj noiium gcnns adinucnifc fuppli- 1 
cii.Poft tergum alii itinftismanibusappcndebantui ,&. tioclcis^ 
«liftcnti membratim diueljebahtur. Iam veio vngulis cxarari 
vetus ac lcue ducebattir,npn vt latronibus , & homicidis (blet ^ 
tm latera todiebant, fed & vcntei ,& fcmpra 1 & tibix,& vfqj a4 ( " 
vngues vngula perucnicbant: (cd ncc facies qiiidcm ncc frons a 
tprmcntisimmunisremancbat.Cu.Tiqiiecorpora fuiflem abf- t 
aue omni humanitate laniata.expofita in pub)ico,& nudata no 
folum velWjied ctiam ciit,e, ctiidele cnnftis pwcreuntibus fpe , 
Ctacultim ficrent Quotjlam vcro columnis conitr:ttos,& pc>ft 
tcrgum diftortis brachiis vinAosreIinquebant.,Alii pcnetot(t 
diem fuipcnfi eculeis cxigebanf. Et cum omne ccrpus yel tor- 
metis vel yerberibus fuiliet abfumptum trahi iiiiduni.pedibtis ! 
rurfum iubcbatur ad carcercm,ibiqu'e cippo pcdibus condufis, . 
rcccntibus adhuc terea vulncribus rc-iicicbintur uiio}um tc- 
ftartim rfagntcntis fubtcr ftiatum. Intc;ea, quampluruni v% 
ad mortcni. jprtitcr pcrdurantc.s,tj/rannis pudorcm non mini- ( 
mum confcrebant. Alii rcccpta fanitate corppris.ad rcparados 
dcnuo agones diipcniatorcs pfnart Ippntp ptciuocabaot. Quos , 
illi eriibclccntes rurfum. ad.tormcnta rcuocarc ip(a corum au- 
dacia tei riti,capitc c*di iitI>cbaiit.Ha;c Bcatus Philcas iri vin-. 
ciilis pofitus,& in carcercm rctrufus, comiflx fibi Ecdcfix fcrj.. 
bebat.Qiiibus eos vna fccuni locios marty rum,& «onfoi tes ce; 
leftium facerct.coronantm. . \<- 

Dt His,qui f*ff* tfl Zccltfi* »/» iiigi*& ArAlut,c,*teriJque fro~ 
uwcjjs. C*>r. XX V I. : 

I Am ycrp illud , quod apud Frig|am geft"uincft,quis audca& 
pixteiire^in quo & commuoutem,init,atisi'& ptopria Ro- 
mant tegoi iura vicIata.jurit.X^hemquandarri ChrjIUanoifi 
£crificarcnplcntiiini,inbent cifcundan.ipfamquc cum ciuibus . 
fcilicct viris,mtilicribus,&paruulis ignc concrcrnari, ita vt nul. 
lus etiain ttim oprio dareutr cx vi be abiccdcret.Cuius numc- 
roli.martyrjiextititacloi7&<l"x virreligione,& omni beni- 
onitatc claru» nomir.e Aduiuius, honoribus pabtii per gradus 
fingulos,vtque ad c^cipr.ufB.ujagiilcriu pei (uncliis. Qujs pof- _ 
fit vel illa rcpctere,quibus apijd Arabiam Sanai Marty i es fc- ' 
curibus cxfi funt. Aut quf io l J^apadn>eia gclb llint,voi cj-ura 
Dei cultonbus (fangi iubttamur. QitisMclbp<>tamixrcfcr3C 
<ruciatus>vbi ChtiUianosfiiigttlis niambiis r*dibu(quc (Ufjicn— 
Ibs, amariflimo fumo lubtcji jjtteftoindigms cruciat,ib|js enc— 
cabant? Alios vcr,6 leritp lgni liibter adhibito^ongioribus tor— . 
mentis abfumebant.llja qurqnc.quomodo rcpliccm.qtix .-.pued . 
Alciandriam gefta etiam vcteium Poctarum tabiilas vincunc, 
»bi obtrucatis auiibtrs , & inhpnetto vnlncre naribus maiiuurn 
quoquc cxtcrorumcjue membrorum fumitatibus amputatis, 
truncum finebantabircderifum. ApuJ Antiochiam yeto quo- 
recordaborcraticttlasprumsimpofitis ,quibus Cbriiti.uii fup- 
pofiti torrcbantur.Sed jnter hxc duo ituicncs nobilcs compi c- . 
henfi,<um fimulacris cogcrentur immolare,dixci'unt., Ducitt 
nos ad aras,& cumi fuiflent additfti,manus fuas igni fuppfncji- 
tcs ardcnti,fi fubtraxerimus inquiunt , lacrificaHe nos c. editc, ~ 
& quoadufqiic cairs omnis igui defluerct, immobiliterptrdura 
runt.In regionibus autcm Ponti crudcliota geiehantur.Arun- 
dincs acutx qiiibufdam fijb ttjiguibus digitorum infigcbahtUri* 
AHisplumbum ignc liqnefaCtum dorfb infuudcbaturJSuftiue-. , 
banc tamcn omnia fortiflimi ac pijffimi martvrcs , cuin prx- 
dari tudiccs in colblo (apientiam fttam ommbus futuram iit',' 
admiratione ccnferent , 11 aliquqd uoux ctudclttatis fuppli- 
cium inueniflcnt. , i 

Dt Sttntto Ernfmo Antiochtno Xfifttft. Cnf. XXVII. 

EX geftiscius. Cum autcm in Antiodtia Dioclctiani de-^ 
crctum contra Cliiittianosproccfl.lTet.vt quicumq; Diis . 
non (acrificarct,multis fuppliciis deperiict. Hoc audicns 
Beatus Erafmus Epifcopus hxreinu pctiit,inqua per 7^ nnos , 
habicauit iuxta montcm Lib.tai^Diuinx conteplaticni vacans» ( 
multifquc fignis,& virtutibus corufcans, pcr quod leptemnalc 
fpacium cfca djumitus ei mlniftrabaturper cotuum. Vniucr(ac 
ctiam fcrx naturali fcrociutc poftpofita, manfuetas efle prxbe . 
bant,& ccllulara eius frcqucntabant, proftcrncntcfque fc ad ve 
Jligia cius,vencrationem ci dignam cxlnbcbant.Angclico PjUo- 
quc fe in cifdem locis confonabatur colloquio . Quadain die 
vox ad ctim dc cflo fafta cft.vt in cfuitatcm defccndcret.Ci?- . 
cjue illuc dcfccndiflet.multos a dxmonibus vexatps,in noniiue . 
lcfu Chrifti libcrauit , multos in Sacro Baptifmatc confccrans. * 
ad Deuui coouertit.Hxc audicsDiodctianus iuflit cu tcnci j». 

fibiquc 



Digitized by 



Google 



Liber D uodecitnus. 



fibiqueprxfenuri.Interrogatmabeo.quid profiteretur,Chri- 
ftiamun fe efle rcfpondit. Cumquemonius cius acquiefcere 
«ollct, vt Diis eius faciificarec.iuflit plumbo latera auscxdi. 
Deinde fuftibui grauiter maccrari , fed nihil ci nocuit , poftea 
refina pice fulphurc fimul cum cera perfufus illxfus apparuit: 
nam Angelus ei aftitit , qui touun illud incendium refrigera- 
uit,& illxfum per omnia martyre rcddidit.Tuc vniuerla ptebs 
Anriochenorum exdamauit-Dimittiteiuftum homincm ciui- 
tatis Epifcopum>quia Deus Chriftianoru in illo opcratur. Du 
hxc autem herent.fubito terremotus fadus eft magnus , toni- 
truaque , & corufcationcs fere per tres horas,ita vt ciuitas ab 
ira Dei totaperireputaretur. Imperatorunto fraeore pcrcuf- 
fus difcefli t.Tandem fc reuocant ad populum ait.Scductor iftc 
Deos noftros bIasfcmauit,ideo conturbatio ulis acddit.IufGt- 
«me Sadum in carccrem introduci, & ceruicem eius ac rnanus 
ingcnti cathenarum pondcre competiri , pcenam mortisinten- 
tans.fi quisei vel pauxillum aqux minifttaret.Anuloquc pro- 

trio carceris hoftia muniuit.Circa tcrtiam verb nodis horam 
adus ad Dhm damauit.Ec eccc fubito carcer illuxit,& qtiafi 
aromatibus eflet plcnusflagrauit,& Chriftus Dhs ingreflus e& 
vt furgeret vocauit . Surimqueomnis cathenarum colligatio 
<Iifliluit,& ferrum quafi ccra liqucfadum eft.Sandus atitem in 
medio carccris ftabac.Deuiuquc collaudans orabat.Et eccc An 
celus Dni dixit ei. Erafme prxcingcrc,& veni mecum in Ita- 
uam.Ibiq; Dho populum acquircs m vium xternam,ftatimqi 
quali columba Chrifti in momcnto Lucridam vlque deporta- 
tus eft.Alia verb die proruirtpcns Imperator ad carcerem.anu- 
li fui figillaturam integram recognouit,& miflis intro miniftris 
ait-EdudteMagum irtuni.qui Dcos noftrosadnihilauit . Qut 
ingrefli cum clamore, & ftuporc redicrunt dicentcs fc homine 
noninuenifie,ferrum verb quo vinctus fuerat in cinerem rcda- 
dum efle. Tunc Diodetianus confufus cxpit alapis fibi frotem 
cfitundere diccns. Ve Dijs meis,quos hodiecontcmptui habe- 
ri perpendo, regnoque mco ludibrium inferri perientio. Multi 
cmm iam (pedaculum martyris properabant. Vidux quoque, 
& orphani Epifcopum exigcbant dicentes.Redde nobispatrcm 
noftrum.ne duitas periditetur , omnifque plebs Iachry mabili- 
ter vocifcrabatur Quid fccifti dc hommciufto.Redde eunu d- 
uiuti fiix.Diodetianusautem nimis anguftiatus , licet veCmo 
fpiritu proflarctur rei umen vcritatcm fatebatur diccns, quod 
cum Angeli rapuiflent vt puubat in ccehs,& vix tumultuatem 
iedauit multitudinem. 

Dtfruftu pridicationxs lius in vrit LueriJa. Cap. XXVIIL 

CVm antemSandus Erafmus ad vrbem Lucridam Ange- 
lico dudu pcruenifiet , & fignis & virtutibus viamregni 
Dei,q.prcdicabat dftruebat.& populum Deo acquirebat. 
Eratquc ibi vir nobilis Anaftafius eiulHem loci pnmartus,ctu' 
filius cum lachrymis, & plaodu fuerum cd eflerretur mortuus 
vir Sandus obuius eis fadus,fada orationccu fuicitauit.Exur- 
jcns autem puer cxdamauit. Vcre magnus eft Dcus Chnftia- 
norum,qui per famulum fiium Erafmum me refufcitauit , Pa- 
ter vfque nunc emuimus : nam Dcos quos colebamus vidi in 
infcrno torqueri inccndijs gehennalibus. Deus vero que prx- 
dicat Erafnius,(blus Deus eft,& magnus Dc*.Hocaudito Ana 
Aafius credtdit.& domus eius , & vniucrfus populus baptiz ati 
funt.4o.millia hominum. Cxpirque vniucrfus populus aras fub 
uertere,& fimulacra conterere. Erafmus autcm in Dodrina ca 
firmare.Maximianus autem ca, qux fada funt Lucridx vt au- 
«liuitjErafmum tencri,& fibi offerri luflit.Qui interrogatus ab 
eo cuius religionis fe culiorem aflcreret,taccbat ccjumq; ocu- 
lis afpidebat. Maximianusautem eu cxalapari iuuit,&ait.C5 
fule tibi,& accccde facrifica Dijs noftris.Qui refpondit quibus 
pijsiubesmc facrificare^Apprehendit illc manumcius,eumq; 
in mteriora tcmpli deducens oftendit ei ftatua.i i. cubi toru di- 
cenc. Hic eft lupitcr inuidiflimus , cuius cgo,& ois cxtus no- 
ficr deferuimus.At Sandus vifb Diaboli figmcnto fignum Sa- 
gx crucis oppofiiit, ftatimque fblctenus ftatua illa corrutt , 8c 
pemtus commmuta,& in cinercm rcdada eft,ex qua ctia Dra- 
co magnus exiuit. Qui trado lubrico perniaofus fercbatur in 
popuium , qui & anhcTitu fimul importabilis, & vifu quos ob- 
Hios habuit intcrfccit . Imperator ergo fc vident illufum ad pa 
latium fcftinus occurrit. Vir autem Sandus Draconi ne am- 
plius in populu delcuirctimperauit.Quiftatim difceflit.Qu6d 
videns populus hic firmitanorum proclamauit.Magnus eft De* 
Chriftianorum. Multique credidcrunt in Dnm.Indignatus au 
tem Sathanas cum fuis,& vafa,qux diu pofledcrat,fibi ertpi do 
Iebat,fremitu(que,& collifiones pcrualidj quafi compugnantiii 
aducrfum fc caftrorum audiebatur in aere.Econtra Sanctis An 
gclis gaudium crat,ita vt audircntur voces iubilantium,& can- 
tanuum,Gloria in cxccHis Dco,&c. Populusautem fucciacdo 



15« 



relpondebat Amcn.Maximianus aute indignans.prxcepitom- 
nemillum cxtum candidatorum trucidari, ficque.jo.milliadr 
citcr facrificare nolentes martyrio confummau funt. Qui dum 
ducerentur ad vidimam clatnabant.Ora pro nobis Pater Eraf- 
me,& commenda nos Deo. Quod cum fcciflet obuiantes An- 
geli Sandi Martyrum animas triumphantes fufcipicbant,de- 
ducetes ad celi palatia.Audicbanturq; vdces canetifi Alleiuia. 
De QhHus tormentij tlUfus extuit. C*p. XXIX. 

TVnc Maximiamis furibundus contra Sandum iuflit tuni* 
cam habitudine xream ftatuerc.corporis eius adxquan- 
tem cxhiberi,& vehementcr igniri, Sandoqite Martyri ctrcuo 
dari.qui fado Chrifti fignaculo Chtiftum intcrius indutus ex- 
candefcens^Ilud indumentQ lxtus,& alacer fibi drcundat pfal- 
)ens,& dicens. Tranfiuimus per aquam,& ignem.nunc xducac 
me Deus in rcfrigcrium. Sutimquc tunica illa adeo rcfriguit, 
acfilargiflimis himbribusinundarctur,nccaliquam adufttonit 
maculain Beato Martyri prorfusintulit. Qui mox Imperatori 
gratulabunda vocc infuttans ait . Eccc comprobafti ftiitiflimc 
hominum,quia virtus Chrifti.flammis & ignibus impcrauit,& 
Dcos tuosIapideos,& fufilcs inualidos reddidit. Tunc Impera 
tor iubet fartaginem igniri,plumbumque,picem,refinam, cera, 
oleumquc pariter in ea diquari,& Athlcum Chrifti prxcepit 
illic immergt dicens. Nunc Erafmus artcs fuas cxritet.nuc fcr- 
re,a latera fibi fabricet,noftrumquc fi prxualet contcmnat im- 
perium,& prxparatum eludat incendifi.Paratur tyrannicis prx 
ceptis,& ingens olla, ac IignorQ copia fiicccditur quam Sadus 
Chrifti vexillo femuniens lxtiflimus infilit dicens. Hxc olla 
mthi refrigerium prxftet,in nomine Domini Icfu Chritti. Illo 
ulia prolcqucnte,drca corptis innoxium furcbat incendium,& 
vdut indignans ad iniurias eidcm illatas,ad vltionem cius crea 
tura armatur.Nam exiliens cx vndofa fartagine , quxdam tor- 
rens fcintillacia Maximianum cominus ttantem ( non nefcia. 
quem quxreret )petit,eiqucadco valide infligitur, vt cu eiu- 
latu terribili voCifcraretur diccns.Ardco ardco, virorum opti- 
me Erafmeorapro mc. At Sandus.qui inter fpumcos ardcntiu 
vcrtigimim cumulos fubito credebatur arfurus, ftupenubus cfi 
dis^illxfus ibi diutius perftitit,& tandcm cx fartagine redicns, 
ludibundus Maximiano dixit.Qmd cft Imperator.Eccc Dom|. 
nus nofter Iefiis Chriftus , cui omnis creatura defcruit machi- 
namenta tua diflbluit,& dolor quem mihi paraucras , in capuc 
tuum recidit^mimaduertendumlicetubi quomodo cumardo 
ribus fempitcrnis poteris habitare , fi tcmporarium igniculum 
fuffcrrc non prxualuifti. Et quamuis iam ubi refpondcat mali- 
tia tua futurorum malorum prxfaga,patientiam umen Domi 
ni Iefu.qui malum pro maio redderc prohibct, imitantes , in 
cius nomine prxcipimus vt a vexationis huius dolorc dimitu 
ris vt circunftans populus Dei potentiam collaudans.a Diabo- 
li laqucis refipifcat.Quo dido ttatim ab illo conquicuit omnisj 
vttutationis Ixfio. 

Dt Factici rrtmfitM eiufiem. Cap. XXX. 

AT illc milcr puuns fibi magids artibus illufioncm iodu- 
dam,iuflit Sandum ad carccrcm dcducij& cadienis vio> 
ciri,ac diligcnter cuftodiri,vt in lequcnti dic nouis, & incxper* 
ds eum tormenus difccrpcret, ac cum Sandus in carccrc vin- 
dustcneretur nodis medio iuuenisei fplendidiflimusappa- 
ruit.pulfanfque latus eius, & omncm concathcnationcm diflol 
ucns ait. Erafinc furgcEt apprehendcns cum cduxit de ciuita- 
te:Qui diuina prouifione reparata naue tranfmigrauit prouin- 
ciam.Maximianus vero interim cum eum rcquihflet, & noin- 
ueniflct.cxagitans caput,& in rifum folutus,magnos inquit cruj 
ciatuspertuht Erafinus.fcd dum iugc fapientcr confuluit, ma* 
iores effugit.Seruus autem Dci ddatusm Campaniam,ad ciiu) 
utem Formianam per 7.dicsibi Dci laudibus vacans, conlbla- 
tionc Diuina refbucbatur,& Angelica vifiutione recrcabatur. 
Qnibus complcus , vox de ccelo confolatoria adeum fada eft 
dicens.Erafme feruc bone,& ridclis , qui bonum certamen cer- 
talti,qui maximum mihi frudum in terris acquififti , veni in- 
grcderc in gaudium Domim.Sufpidcns autem vidit coronaqi 
rntilantem defurfum allabi ac fuper fe dimitti , & indinans ca- 
put fuum dixit.Domine fiifcipe ipintum meum in pace. Tuoc 
deuotiflimas Deo gratias agens animam creatori fuo configna 
uit , qux niue candidior apparens, Angdico dudu dcportata, 
viu cft coelorum alu penetrare. 

Z)t SamSe BtnifMM.fr Aglmt. C*p. XXXI* 

EX gcitis eius. Xn illis c uam temponbus erat Romx mu- 
liernobilisnomine Aglaes filia Aucij quondam Procd- 
fuhs.Hxc crgo tcr candidam egcrat Romx prxfcdura, 
habeos fub fe.70. Procuratorcs, & ucs,& vnum^ui liipcr ocs 
erat nomineBonitacium adulterum.qui etiam cum ea commt 
iccbat io pcccaw.Erat ua hofpiuliuu* largiu, & operibus mv- 

faicotdix 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiffioriale Vlhcdntij. 



leAeordix mtennrs; Tandcm Agiaes per gratiam Deicopun- 
*3a,vocato illo dixit-Frater fcis in qoanta peccata conuoJut 1 fii 
imis.non xftimantes,quia Deo afliftcre debemus, & r6ne red- 
idere dc malis.qua goflt mns: Audiui aute a Chriftianis, 9. fi qs 
aJminiftrauerk Stnftis.qui agonizjmr pro nomtne Chrifti co - 
fors eorum fiet ia tlie iudicii . Perge igitnr tn partes oncncis, 
vbi agonizantur vt <lidici,& affer nobk reliquias Martyrum.fi 
«fio adminiftrantes ets,& oratortas domos xdificantes,pcr Sa- 
cVaseorum paffioncs laluemurum nos,quam aJij multi. Qut 
accipiens aurum ad comparanda corpora Sanftorum, & admt- 
niAracione egenorfi & n.equitci, ezrcdiens Dtix fux ait. Si 
inuenero ad comparandum corpora Sanftorum Martyrum.afte 
ram mecum. Sin vero corpus meum venerit in nolc Martyris 
f«(cipiesiUud.Acillaabiiceinquitabsteebrietatcm > & ftulti- . 
loquium,& fic vade vt dcuotus.Quare fic loqueris,qui Sanfto- . 
mm corpora portare habebis. Egrediens crgo puer Bonifacius 
cogirauit vt quia licct indignus , & peccator Sanftorfi corpora 
poiiare haberet,a carnibus , & vino abftinerc debcret.faftaque 
oratione ad Deum^im bulans venit in ciuitate Tharfum, & cc- 
gnofcens, tj, Athletg Chrifti agonizabantur in martyrio,dixit 
ad eos,qui erant cfi eo.Eundc requirite nobis hofpitium,& ego . 
vado videre cos.quos valde defidero. Pergens igitur ad ftadifi, 
vidit martyres in tormcntis pofitos,vnfi fufpcnfum a capite de- 
orfum>& tgncm fubituscum ftratfi , alium intcr Iigna quatuor 
extenfum , & diutiflimc maceratum, aliu vngulis iaceratfi,alifi 
manus habentcs abfcifas, alium ftipitem in collo eius fixu a tcr 
ra cx.iltatum,auum retro manns,& pcdes habcntcm,& fic fufti 
bus a miniftris cxfum . Accedeniq; cxpit ofculari cos,& vocc 
tnagna clamarc. Magnus Dcus Cliriftianorum,magnus Dcus 
Sanftorum martyiuni.ob/ccro vosfamuli Chrifti, orate jp me, 
vt cgo merear veftri confbrs inueniri. Scdcnfq;ad pcdcs marty 
rum,qui plcftebantur, vincula eorum ofculans, ipfofq; ad patie 
tiam «chortans.Qiicm intuens Iudex Simplicim ait. Quis cft 
ifte.qui de contempcu meo ac Dcorum iniuria hoc geritpppli- 
cetur ergo anre tribunal meum. 

De fmftut StmftiBonifttcij. Cap XXXII. 

GVmquc adductus fuillet lnterrogatus, qnis cflet,Chriftia 
num fe efle conftanter indit, & ldolis immolarc pcnitus . 
rccufauit.Vndciratus ludcx iuflitcum fufpcndi,<& cor- 
pus eius diutius radi,ita vt ofla cius apparcrcnt. At ille tacebat, 
& oculos attcntos ad Martyres habebat. Cumq; facrificare no- 
lens peifeueraret, Iudex inflit calamos acui cofque (ub vngulis 
manunm eius infigi.Qudd cum ficret,aipiciens Mater in calfi 
dolores aiacriter tolerabat.Vidcns aute Iudcx,$ mimme tor- 
mcnt.i fentirct>iuAit os cius aperire,& plumbum bulliesinfun- 
di.Qui afpicicns in cjlum orauit, & ad Sanftoi Martyres vt ja 
iplb orarent cxctamaitit.Qui cum complelfent orationc,& dt- 
xiflent Amc.faftus cftploratus a turba, & vociferatio maxima 
dtcentiu n.Magnus Deus Chriftianorum, Chriftc fili Dei fai- 
ua nos.percant fimulacra gentium.Omnifque plebsimpetfi fe- 
cit,& aram dcftruxit. Iudex qnoq; timens turbas pp tumujtfi 
fcceflit.DilucuIo autcm pro tribunali rcfidens, eum fibi aflifti 
fecit, videnfque eum adnuc infide crticifixi perfeuerantfc iuf- 
fit afferri oIlam,& picc impleri,& bullicntc pice Sanctum in ca 
inucrfb capitemitti. Angelus Dni dclccndcas ollam tetieit,& 
vt ccra protinus ante faciem ignis liquefada, Saneto quidc mo 
lcfta non fuit.MuItos autem de aftantibus accendit. Tremefa- 
chts igitur Iudex pio virtutc Chrifti, & admirans.paticntiam 
martyris Sandi iuflit gladio caput eius abfcindi.Tunc Jpicula- 
tores cum dc mcdio incendii fcftinanter tulcrunt, quiimpetra 
ta ab eis hora parua ad orandum conuerfus ad oricntem , Defi 
ileprecatus cft.Dcindc a fpiculatorc percufliis eft., & factus eft 
tcrrcmo tus maenus,ita vt omnes cxclamarent dicentcs . Ma- 
jnus cft Deos Chriftianorum. 

De Trtnslationc corporu ciut ttpud Sesttm A&um. 
Cttp. XXXIII. 

COnfcrui autem Bonifacii circumibant vbique requiren- 
tes eum,& non innenientes dicebant ad inuicem,modo in 
adulterio aut in taberna pofitus epulatur . Cumcjuc obuiaflct 
eis vnus ex oificialibus dicunt ci . Vidifti ne fbrfitam aliquem 
pcregrinum Roinanum. Qui rcfpondit heri vir peregrinus pro 
Chrifto capiteplcxus.adhucinftadioelt vbi,& paflus eft . At 
illi.Hjc inqittunt qucm quxrimus adulter eft,& ebriofiis. Scctl 
ti liint tamcn oliicialem vfque ad ftadium, qui oftendit eis cor 
pus prxciofinn. Qttxfierunt etiam ab eo vt oftcnderet eis , & 
captit.Qtio oftenlb cum illud confiderarent, rifit in Spiritufan- 
fio,& coqnofccntes flcuerunt amare diccntes. Nc mcminerb 
pectati noftri , quia tanta locuti fumus de te famule Chrifti. 
EmerC t igitur ab officialib' corpus martyris quingctis fblidis, 
Tn°entcl<juc illud arpmaubus,& jnuoluaitcs pr jciofis Jinthca- 



minibusjpofiientnt in bafterna,& fic pfofeft» filnt. Atlgelns ao^- 
t«m Domini apparuit Dominx fux oicens. Qucm aliquando ' 
habuifti fcruum,nunc fuicipe ficut Dftminirm . Pro /b!a enim : 
ei«s interucntionepeccata tibi relaxabunturomnia.Qiix con- - 
fcftim furgens , dcricos,& religiofbs fccum accerit . & fic cum 
hymnis , & canticis , & omni veneratione Sar cto corpori ob- 
utauit. Etrepoiiiit illud ad fpacium quinq; ftadioruin ab vr- 
be Roma via latina,dignam domum ei xdifican.s.in quo ctiam - 
loco beneficia Sanfti Martyrisorationibus exubcrant. Bcatau' 
antcm Aglaes abrcnunciauit mtindo,& eius pompis omnia fux '• 
diftiibuens egenis. Relaxans etiam vniuerfam familiam (iiam 
a tugo fcraitutis. Sicque cum paucis pueliis Chrifto famulata 
tantam gratiam a Deo meruit accipere, vt & dxmones expel- 
leret , & diucrfas infirmitates curaret.Superuixit autem in ha. 
bitu fanctimonialium,annis. 1 3. & fic obdormiuit in Domino. 
J>e S*rUU Ittluaut Vrrpiu& Martyrc. C*p. XXX II II-- 

EX gcftis cius.Tcmpore quoque Maxhniaru eratScnator ' 
quidam Eleufius,ipfius Impcratorisamicos.Hie defpon- ; 
farc fibi puellam volebat nobilem lulianam Aphricani 
filiam. Qui&ipfeChriftianorumperlcctitorerat. At vxor 
cius dttm mtcntionem facrilcgam perhorrcfccret, nequc Chrt- 
ftianis neque paganis mtfcebatur.Iuliana vcrb virtute plcnifli- > 
ma,rationabili confilio creatorem omnium.Deum colebat , tc • 
quotidie currens ad Ecclcfiam orationi vacabat, Cumque vel- 
lec Elenfius nuptiarum fbltfnnftatem implercdixit illa. Euntes . 
diciteci. Si credideris in Deum meum accipiam temaritura, • 
quod fi noluens nunquam mihi dominabcris . Qttpd' audiens- 
Prxfeftus Eleufius.nunciauit patri cins. Qui pergem ad eam^. 
primo quidcro blandis deinde fcras,& ignem comniinans, vt ci.. 
confcnnret,hxc ab ea verba audtuit.Per filium Dei A dcbeam . 
viua incendi,ncc tibi corifentio , fed priulquaiti negcm Chriftu . 
omnia grans (iittineo. Tunccxfam,& cruaatamtraduiiteam - 
Prxfcfto fponfb ftto.qiii videnspulchritiidinem mollrflimisca- 
vcrbis allocutus eft.vt eins coniugio fponte confcntiret ^ Que 
cum penitus nollct.nifi ille Patrem,& Filium, & Spiruam fan— 
ftuni adoraret , iratus iuilit eam cxdi cum virgj 5 \ u mua- 
renturin ea feptcm milites viciffim cxdcntes. Deinde cfi nol— . 
let facrificarc Dianx , iufiit eam per capillos quinq; boris ap~ 
pendi. Poft hoc autem es conflaii, & expoliaum eam a capitei 
vfque ad talos perfundi,& fic eam incendi. Quod faftum cum,' : 
nihil ci nocuiflct , iuflit pcr eius femora ligamen mitti , & fic 
cam in carcercm rccipi.Tiinc orauit Sancta Iuliana,& ait.Do— 
mine Dcusomnium difpenfatot mcrcntium dcfcnlbr , erran— 
tium paftor , cxaudi me prxeor , & ne deferas me , quoniant 
pater mcus , & matcr mea derclinqucrunt mc.extinguc ty— 
rannidem contra me infurgentem,& fac crubefcerc Diabolum 
concra me rcfi ftcntcm. • 

Dt cenfiiBu tiufdtm cum Dtmmt. Cttp. X V X V. 

ET dum fimfiet orationcm Dxmon vcniens in figura An- 
geJidicitei. Iuliana dilcfta mea.parat tibi Prxfcftns-> 
aliatormemapeflima. Cumergotede carcere iuflcrit 
cgredi^iccede,& facrifica vt falueris, ad hocenim miffum An- 
gclusDci. TuncilIaamariflimeingemifcens,orauit cumla- 
chrymis diccns. Domine nepermittas me perirc,fed conforta 
cor meum , & fignifica mihi tn nominc tuo confidenti , qms 
eft,qui perfiiadct hoc mihi . Statimquc vox ad cam fafta cft.. 
CoafideIuliana,tenecum,quitecum loquitur,& fcics.quis efit 
qux fana fafta a doloribus fuis tcnuit dxmoncm,& dixit. Dict 
mihi,quis es.aut vnde , & quis te mifit. Qiiis aitcgo fum Io- 
phin niger.mali obleftator.tormenri amator , horaicidiis gau— 
dcns,luxuriam fuadens,mifliis aBeelzebub, qni totius mali cft 
inuentor. At illa dixit. Immunde fpiritus,quomodo prxfum- 
pfitti te Chtiftianisapphcare. Tunc cum manibus noft tcrguin. 
ligauit , ac fupcr terram pofuit , & fumcns vnum dc fcrrcis li- 
gamentis quibus ipfa ligata fuerar ipfam cxdebat.Illoque cla- 
mante, & vt infoelcitatis fux mifererct exorantc dixit ci.Con 
fitere mihi cui homini iniuriam fecifti.Qui ait.Aliquorum ho-. 
minum oculoi extinxi^iliorum pedcs confrcgi , aliosin igncnx. 
pofui , alios ianguinem vomerc feci , alios laqueo vitam hniri» . 
alios vomere manibus fuis intcrfeci, & omnia mala,qua i» 
mundofunt cgo confeci , nemo umcn meungerc aulusfuiC 
prxter te,cuius virginius contra (xuos armatur. Hxc eo di- 
cente. Prxfeftusiuflitciicidccatccrelulianam. Qux cum» 
ducereturtrahebat fecum Dxmonem , qui rogabat «am dices* 
Domina mca Iuliana.noli me ampliusoinnibus ridiculum fa-, 
cere . Iam enim non poffum vltra ad Patrcm vcnire,quia fii- 
perafti me.alii dicunt Chriftianos efle mifcricoides , tu autcm. 
ferox in me vifa es.Dumquc talia diceret,ilja trahcns eum pe*. 
forum,proiecitiuftcrcorjslocum, 

IX 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus. 



• X>* Confummntitnt ngtnit tinfdtm. Cnf. XXXVI. 

ET dum perueniflet in prxtoriuin,faccs eius gloria ignit 
emittcbat.Vnde Prxfeftus metuens dixit ei. QQo tanta 
tormenta per incantationctn fuperafti. At ilia Dns inqc 
Iefus Chriftus mc confortauit, te aute erubefcere fccit.O pef 
fima hora.qux te miferum procreauit, cui prxparatus eft ignis 
xtcrnus.Pcmteat te mifer,& infclix, quia Dfts mifericors , & 
pius vult oem hoTem faluari. Tunc iratus iuflit rotS ferrea prx 
parari,& in ea acuta tubera fieri, ac Virginem fuper illam im- 
poni,ipfamq; rotam a^.militibus trahi.vt virgo fuper pofita df 
rcerpcretur.Trahcntibtis ergo illis machina. agna Chrifti mem 
bris oibus fcindcbatur,& meduUx de offibui eius cxibant.Cu- 
^ue ii pene exanimata cflet. Angelus Dni defcendit,& augu- 
jnenta comminuit,& vincula foluta funt.Tunc illa manibus ex- 
aenfis in cflfi cfi lachry mis cxpit, & gemiru glorificare Dcum. 
lp(i quoq; carnificcs damauerunt diccntcs.Potens eft Deus lu 
lianx.nec eft alius Deus prxter ipfiim. Penitctnos Prxfeftc, 
quia vfq; nunc illufi ftimus , & diuifi fimt quingcnti hoics vna 
voceelam5tes.Et nos Iuliana euni.que tu colimut Defi.pereat 
gens paganorum,exultet gens Chriftianorfi, fac Prxfcfte , qd* 
■vis.mfer nobis fupplicia , lnfidias para,incrode ignem,affer ro- 
tam.Hoc prxfcftus remtnciauit Imperatori, qui luflit iilos oes 
captosgladiopuniri.Prxfcftusaute iuflit Sanfta Iuliana inc£- 
di.qux cum oraflet,Angclus Dhi Itibito vcnies igne feparauir, 
& flSmaextinxit.Deindc iuflit ca Prxfcftus in ollam feruente 
tnitti.qux fafta eft vclue balneum temperatum, & ex ipfa refi- 
liuir ac vir0s.7tf.de aftantibus incendit.Hxc cum vidiflet Pre- 
feftus, fcidit veftimenta fua cum gemku , & vituperans Deos 
luos,iufTit eagladiopuniri.Qux cfi ad locfi decollationis duce 
rerur,Dxmon qui ab ea cruciatus fuerat veniens damabat.N». 
lite ci parccrc,fedqflo digna eft ei reddite , Deos.n.viruperat, 
holbus iniurias faat,rnihi quoq; in vna nofte multa mala otten 
dit.Cumcjuc illa paumlum ocuios aperiret.vt viderer,quis cflet 
qui talia diceret,damauit Dxmd.Heu me miferfi, forfita vult 
jne iterfi retinere.Statim crgo cuanuit.&fugics obmutuit.Cfi- 
4ue oraflet virgo cfi paticnua tradidit aiam Deo: At vero pfe- 
ftus cfi nauigaflet in fuburbano.vcniens tepeftas valida nauem 
eius dimcrfit,& cfi eo inorcui fiint viri.34.Cum6; iaftaflet eo* 
inloeum defeitu abauibus,& feriseorQ corpora deuorata fimt. 
Dt Pxffione SnnBtrmn Xftfitftrum Tcelicit Tni^nc tnfis , fjr 
IttriAulani. Cnf. XXXVII. 

EX geftis eorum.Hocetiam tcmpore pafliis cft Saftos Fe- 
Iix*Tubizacenfis Epifcopus,qui Anulino Proconfuli pr£- 
fenratus, & nomen fuum requifitus.Rcfpondit tm Chn- 
ftianum fc cfle , libros quoque Sacros vel membranas quas ha- 
bcbat nolebat tradere Vnde iratus Ulc mifit eum Romam ad 
frefeftfi prctoni.q iuflit cfi in carccre recipi.ac maioribus vin 
culis ligan.Poft dics at. 1 t.iufljt eu poft Impcratorct nauigare, 
jui naticm confcendir, cathenarum duris nexibus illigatus , & 
uitin fiib famo nauis quatuor dieb*,& quatuornoftibus iaces 
fub pcdibtis xquorum,panem vero non comedcns , ncc bibcns 
aquam . Ieiunus autem venit Nolam,quem cognttor ciuitatis 
ibidcm capite plcftifcrit.i8.Cakn.Februarij.Ecdem tempore 
pafllu eft Pctrus.qui & Ballamus apud Aulanam ciuitate , fiib 
Maximiano 3. Nonas Ianuarij.interrogatus a Prxfide Scuero 
Ttrum habcrct parentcs.negauit dicens.In Euangelio mihi prx 
ceptum ctt,omnia dcnegare, cum ad Chritti venero confeftio- 
ncra.Pdftea iuflus eit appendi,& vngulari,qu6d dum fierec ni- 
hil aliud dicebat.Hac vnam pcti j a Dho,&c.Et illud.Quid re> 
tnbuam Dno.&c.Tandem lufliis efl crucifigi.liuius pamoncai 
tnanftulit Anaftafius Apoftolicx fcdis Bibliothecanus. 
9*fitSa»atrmVPKtntii.fyOroneiidrVia*ru. C. XXXVIII. 

£X gcltu corum. P. xccrca palit fiint eo tempore Vincen- 
tius,&Oroncius fratrcs. Qui audientes crudelis Impe- 
ratoris iufla per Rufinum Hifpanix data,ad martyrij p.J 
fflam defiderantianimo cucurrerfit, & ciufdem Prxfidis^iuifu 
pro fidc Chrifh decollati funt . Viftor quoque Leuita,qui eos ■ 
Jio fpitio fufceperat,& trucidatorum corpora collegerar, ab eo- 
«lem iuflfus eft brachia fcindi , & caput aufcrri in cudem loco 
vbi,& ipfi fuerant decollati.Patcr autem eiufdem Viftorishec 
videns fugam arripuit. Sed Matcr eius Aquilina maritum ap- 
prehenfum ad fc compltxans , & caput eius pallio /iio coopc- 
riens ait illi.Sta in fi Je fortiter,& moriamur Chrifto. Quoa 
gladiator afpiciens gcnua curuantcs amborum capita abftulit. 
Cuque Sanftus Pdcius Epifcopus,iuzta reuelatione Dfii.pbu 
ftru prxparari feciflct , vt corpora martyrum ad priftina ItaliX 
loca referentur,fup illud pofita pcr loca duftori haftcnus igno 
ta pducunt.donec juxta auitatc Ebrodunefem pucniret,ibiq; 
jfpe muros ciuitatis placuit reqtiiefcei c,na Boues cxpcrfit mu 
gire,plauftra cum corporibus uon vakntcs vlterius fcxrc. 



ft 



D» Smt8* Lmcm viJsis, fr cmftlstitnt tuit in cmriert. 
CMf. XXXIX. 

EX gcftis eius.Sub Diodctiano quoque paffa eft Beata Luj 
cia in viduitate fiia permanens , iam pcr annos.jtf. eratq;' 
annoru m.7 r . orauit igitur ad Dominum, propofiro con- 
tra Chriftianos xdifto Imperatorum,& ait.Eripc me dc intmi 
cis mcis Deus meus,& ab tnfur.in me Hbera me. Dixitqitead 
filium fiium Euprxpium.Ecce nunc rempus paratum ad pa!m& 
derclinquamus fimulacra, qux perdere nos poffunt noh libera- 
re,& adoremus Dominum Icfum Chriftum, qui poteft,& ani- 
mam,& corpus falutare,& damuare. Cui ilIe.Mater,inquit,de- 
liras,qux illum Deurn efTeconfitcris,quidicitur flageliatus^St 
cum latronibus crucifixus.IUa incrcpauitcum,qui talia Ioquc— 
rctur contra faftorcm fiinm. Tunc ille ad Imperatorcs cncur* 
rit,& Matrem fuam accufauit.Miflus Gebal aflrllbrvteam ad- 
duceret,qui fimulacrum Iouis coram ca pofuit,& ait.Tu es cut 
trix illius Crucifixi?Quxexiens de domo fua dixit.fundamcn 
ta domus mex pro fimulacro in ea conftituto corruant, ncc me 
vltra fufcipiant,fed digna fim confcribi in nuraero Sanftorum, 
quipro Cnrifto pafli funt . Vcnicnfque ad palatium,poft mul- 
tas interrogationcs ait.Parata sfi ad igne,& ad beftias^tdqua C> 
cumque volueritis poenas. Iuflaeftigiturtrahi ad carcercm. 
Quo cum peruenifict,mox ianua carccris c6tra eam daufa eft, 
&lundamcnta mota.Illa enim in orarionc-proftrata cum orafc 
fet mirabilis odor fuauitatis fragrauit de carcerc > & vox de car 
cere fbnuit dicens.Caude in Domino fcmper,iterum dico g.m 
de,quia illud,qd oculus non vidit,nccauritaudiuit , nec in cor 
ho.afcmeruiftiaceipere, &nuncimplctx fiint orationes tux: 
Tunc illa flexisgcnibus cxpit gratias agercDcindc pfallerc,cut 
etiam per fbporem affuit Dominus confblans eam. 

t>e Ctrrtptiom DkdetUnifrt e». Cnf. X L. 

POft quatuor autem dies fluuius dc fundamento carceris 
inundauit,& media pars ciuitatis interiit. Domus quoque 
Dioclctiani a fundamento perijt.ita vt ncc lapis in loco rcma- 
neret.Quipoftea venicns, auditis,qux acciderant iratus ad cac 
cerein abiit,illaqueorante exdamauit. Malcfica vbi eftpalatifi 
meum,vbiaurum,& argentum,vbi Dii mci Iuppiter,Hcrculcs, 
& Minerua. O budabilis Deorum parientia, qui tibi nondunt 
poenam reftituuncAd hxc iUa.Laudabiles eflent fi te,& feipfbsj 
uberare potuiifent nc perircnt.Tunc iuflit cam extra ciuitatem 
dud.vbi fedens pro tnbunali , nodofis fuftibus extcntam fccit 
■naftati . Et cccc, qoi cxdebateam faftus eft lapidcus, manus 
autem eius carnca permanfit vfque nunc, propter quod vocatus 
cft lUe locus.Ad manuum carneam vftjuc hodie.Ipie quoq; Im 
perator pene vfque ad mortcm aridus faftus damabat.Dcus Itt 
piter adiuua mc Mox ille Iouis deloco fiio cecidit , & cdminu- 
tus cft.Lucia.vero fubrides ait.Sanette Deus tuus Iupiter.Cui 
inquit Imperator.Tu meinquit faluum fac. At illa. Si credide 
ris faciam.At iUe. Peripium Crucifixum fi me fanaucris cre- 
dam.Ad hxc Lucia.Scio inquit faUaciam tuam. Scd quia Cru 
cifixum nominafti,faciam tecttm mifcncordiam.Statimquc fa 
nus faftus cxcbmauit.Gratias tibi ago Iupitcr,cxpitq; currere 
ad templum eius,& fubito terra mota fcifla cft , & templu ab- 
fbrbuit.vt nec lapis in eo rcmaneret. Poft hxc Iraperator venit 
ad carcerem , ollamque ^ncam,picc,ac plumbo,ac rcfina-iuflic 
implcri,& in circumttu eiuslignorum copiam aggrcgari^ic Lu 
dam nudam in eam dcponi,& tribus diebus ac noftib us ignern 
adhiberi.At iUa nihil omnino fcnfir. Quarto die finito ignc.di 
xit Imperator miniftris . Ite, & purificate locum quo lrfit illa 
Malcfica,ne quid dc pulucre cius remaneat, ne fortc calcans ali 
quis fimilis ci fiat. Quibus exeuntibus Lucia obuiauit, & ait. 
Ice didte Imperatori. Noli vacare,tetnpus eft laborandi .Qui- 
bus auditis Imperator,percuuebat peftus fuum pugnis,diccns. 
Quidfaciam. Tunc iuflit eam ferro,& plumbo oneraum pcr 
omnes platcas ciuitatis circumduci. 

Dt Ctnutrfione Geminumiftr oan.fr *£mt nmborum. 
Cnf. XLI. 

QVx dum duceretur, vcnit ad domum hominis Geminia 
ni nomine,qui habcbat in domo fua plu1quam.30.muua 
& zoo.fimubcra,& cum illa concite pcrgerct . Ecce co- 
lumba niuea de celo dcfccpdit ac fuper capuc Geminiani ter- 
tio fignutn crucis tecit. Qni in ccelum rcfpiciens , catharaftas- 
cceli apcrtas,& iedcm Dci ex ordinc vidit , & mos omnia 1 c» 
linqucs, ad locum vbi Sanfta torqucbatur rccurrit,ceciditque 
ad pcdcs eius,& ait. Te cognoui marrcm gratix,quam Domi- 
nus nuhi demonftrauit. Nam dum anteianuam doinus mear 
tranfircs,rcfpiciens io caelum vidi , in quem opporteat mc cre- 
dere,& ieiunauerunt ambo per triduum . Mcdia autem nofte 
Sanftus Presbyter Prothafius ab Angdo monitus furgcns ad 
carccrcm cucurrit,& cccc clauftriscwceris cominuus, lux Dci 

illum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifloriale Vihdentij. 



\; • 

SHurnprsec€/Ct,& oJor kdc fitautflknu* cxijt,fiindanieta'o ( uo- 
«)uc carceiis comtnota funt,& fons aqux intindauit,& baptiza- 
VJt Prcsbytcr Gcminianum,qucm Sancra Lucia dc fbntc fpl^je 
pit.Cxpcruntquc vnum efle in aninia,& fpiri tu,vnum jgoncm 
Pto Dno tolerantes.Die tcrtio fcdit Diocledaniis pro tribhna- 
h, & ante cum ambo fiuit adducti. Intcrrogata Lucia nihil re» 
frKmdit.SanausautemGeiriinianus fignaiis fc, cxpit acerrime 
Impcr.itoreni increpare,eur.in Chriftum , & Chriltianos (xuH 
Ut.Interrogatus ab I niperatorc qfto Deos i eliqiiin"ct,refp6dit. 
Or.tionibus huius matris mex fpirituajisillurr.iiutus funi.Cu 
UJ4 hxc (cmpcr erat bratio , vt noirfbla dc hac vita migi-aietj 
Ijd aliquem frufttim fui laborisacquirens, alterius aninia ma- 
nu (ua Deo offcrrct.Tunc Impcrator vt Lco frcuiens,omnibus 
tormfiitts eos afRci iuffit.EtiSanctusGcminianus ad Luciam 
air.SanatfTima MaterVnccxpaucfcas inhis preni*,vt fciant cul 
forck.Datnionunnquia nihil<valet in fcruis . Dci pcena illorum. 
H*.« a.udieos ilLiajfliidebat de fide citts.Et cum oraflcnt, Ange* 
lus Dh» apparuit ranjedio corunv, imponehs cis coronas ex ait 
fo,& gcmriiu.Cuq', Diodetran 5 cis dimiflis a Koma difccftifV 
fet 5 &-in qiiodam fluuii) rauigarct cum.. l 546.111 flumcn ceci- 
Jit ( qtij tn ioltis cua&t. Menfe auteni tettio Pirrop"go/i Itidex 
Roniam vcnicusifedem in ft>ro fccit fibi prxparari.& Pixcwne 
flamari,vt 01nr.es XenirentDeos adorarc. •Ttnic Sancti Lucia; 
& Gcminianus Uicurrerunt pcrplateas'.ciiriiatis,u(i]iie ad locfl 
«jui diciturLateranrs.C^orrumpcruehillcnt clan-abant. St- 
outjacra gentiiunargentum •,,&<• Qubd audicns Pirropogoo, 
iuflit cerHices;caeHWitontutnh. Intei*a terreniottts factus eft 
magnusi&trerrcuit:)iarsciuitatis, & cameram foii liibqtia Iu- 
«lex fedcbatii'pf«-pi.tutcPiTcopoi^oncm cumquadiaghitamini* 
ftris oppreflii. AcSanftt Dei ftih eademremanfcriinr illxfi. 
De TtAntUtionCiorundem ftr Angelttm,ty corundem tranfitu. 

: 3. .'..;.!.••!'• Cip' OCHL _ ••'•(*< 

POft armi cirailum vooerunt Angdi apprcbcndcntcfq; eoi 
tulcrunt in 6iciliam,rn tuonrem quendaniafpcruni acuris 
lapidibus,& dircftiab angulo vcnerunt itixra fluuium Pfimt^ 
c'um,inuencruntque fluunim plcnttm , & rcdundantcm ad •m*- 
re»& noh potcrant ttanftre.Et cxciamanribusillis ad Dommuy 
aqua quar defcendcbatxagians ad mare ftctit,& ambulantcs fu 
pcr eam,quafi fnper lapides, veneruntad Iocum.qui dicitur mer 
«htlas.Quod tetntoriun» (piritibus immundis plenum erat da- 
tnanttbus.Finisncdier aduenit,di(ccdamus;a facic SanA6ru,qi> 
Imc a Deo diredi funr.Et ori tibus Sancbs, facta e& vox a De* 
dc c^lo diccns.Hanreli fcdes vcft ra.Et manfcrunt in codem lo 
co inulta iniracula fttncr infirmos facicntcs.Hjcc Audiens Apo- 
frafius prxccptt decollari viros , & muliercs quos curaucrant. 
79.qtti ilios magiuficabant, fupcr quonim corpora vifus eft An 
geliis Dnifialam fund'creplenamaromatum,hocautcm fcele- 
rc perpctrato xquus Apofiafiiarrcptus a Diabolo , proiecit cQ 
fuper lapidcm, & coipus«ius non eft inuentum , vlque 111 Iianc 
jdicm.Hxc fama cuni.pcrucnjflctad Patrcm Pafcafii confula-; 
«is evitt ab vrbc Siraculana,& Medulas venit.pcenas pararc Sa 
fiis.Cuinquc Luda cum Gcminiano videns fremitum poenaiQ 
expauelcerct,& fugicns no habcret vbi fcabltodeiet.Illa fufpi 
cantc mcdius mons ctcpu?t,& Saftos Dci tribus dicbus ac 110- 
fiibns abfcondit.Tcrtia vcto dic nugno xltu in Solc fafto Lu- 
cia-fiLicnsorauit. Et de nicdio crcpidinis fluuius exiit vndcpo 
tati fiint.Cum illa Dominum oraflet, vt fpiritu eius,qui in hac 
vita pcncJitabatnr acdgetct emifi t fpiritirni, cuins corpus vfq; 
ad dirm tertium Gcmmianus cuftidiuit. Tcrua autcm dica- 
fcendcns de crepidiuc in iplborc crcp;dinis ab ininiuo exem- 
pto gladio vitam finiuit . Et deoifum vndeaiceudcratcoruir. 
Trartflcns autem quatdam Mulici Chriftia»a,qtix decmporio' 
Plucuano maximum (uauitatis odorem ienierat cxpit inquirc 
re ynde hic odoremanatet. Qux cum cognouiflct ln crepi df-' 
ncm dclccndit.ibique corpora SauAorum uiuenit; In quorum 
fcpulMtra omnia veftinienta fna prxdola expcriciit. Et ecce An 
celi dc cnelo dciccndci tnit trahcntcs rabltlas marmoreas, ln q,- 
busSanftorum corpora lcpulta funt.Dc aqua vcro quam Do- 
minusSanftx Ludx donauit infirmi potati fanantur. Aftors 
Alia fuit Lndn virgo Sir.icu(ana,de qtia diceturinfra,que'paf- 
fa eft fub Pafcafio proconfulari. Hxc autcm vidua pafla cit fub 
cius patrc Pafchafio,vt dictiun cft. 

tajfto StmHentm Cq/m/t,& Damutni. C«f. XLIII. 

EX gcitis cius.Eodcm tcmporc pafli funt in ciuitate Egea 
CoImas,& Damian* ftatres,quos gcminos pcpercrat Ma 
tcrThcodora. Hi a Spiritu fan&o mcdicmalem artem 
acdodi,tam in hominibus ,qtiam in lumends, omnem infiimi- 
tarcm curabant, & nibil accipicbant, qucjdam Matrona Palla-. 
dia cum omnia cu nicdicis cofunipfiflct ab cis cttrata cft.Scicf- 
<juc quia nihil accipcxent^obtuiit occulte quoddam munus S5- 



&o Damiano pedibus eius (eprouoiuens,e(imqueSacrainCntit 
terribilibus conftiingens illcaccepit munus,uenomen Domint 
viderctur contemnere pertjuod fuerat adiuratus.Quod audids 
fiatcr cius.prxccpit rtc cum eo fepehrctur eius corpus. At eum 
Dominus cori ipuit in eadem node ei apparcus, & Sanftfi Da- 
mianum excufans.Lifias autem prxles cumiabeis qtixreretciK 
ins cflcnt fortunx , auditiit ab eis Fortuna » qttid fit tielcimuay 
Chrilhani enim ftimus.Cum cr.ini.cxdeientnt pfallcbant . Int 
via martyru tui ddectati ftimus ficut inomtubtis diuiriis. Igim 
tur Antonius,& Lconcius,& £uprxpius,qui fj-atiescorfi erane 
fiinul cum eis cathenati in mare miflt font. Sed mox Angelus 
corum vihcula diirupit, & cos eduxic.Qnibus Lifias ait.In no-t 
mine Dei mei AdrianiJcquar vos. Qnod cum dixiflct,accede^ 
tes Dxmones cum in maxillis percuticbant , & ab eo fic di(cc-t 
debant . Poft hoc SaraSi miflj in ignem,in co qtufi in relrigc-t 
rio roris deambulabantii Tlhlque orantibus/ grcdiens flammt 
inccndit no paucos dc impiis,(cd & mortui funt, & ccfl jnte fla. 
ma,apcrta cft terra ,& Sancri Martyres aicendei ttnt illxfi. De-> 
imie iufli fiint crucirigi , & jn crucrbtts lapidad. Tres aueetn- 
fratccs cortim in.c.ircercm rctrudi. At vcro kpidcs,qui ir. eos.- 
mietehancur.Dcivirtute fc conttertentesj lapidabant lapiditesv 
Pofteaiulii funcqtiatuormUitcs fagtttacc eov,& fagitte Gn>ili- 
tcr in fagittantcSiConuerlx intcrteccrnnt eos , & cgrcdic-batuti 
[\xmw fangiiinis.ab.occifisiPoft hoc ntilt (unt dccollari.Et quii. 
dam Ghiiftiani rapicntcs coinm corpora,raemorcs,qu6d Sttit^ 
ftus Cofmas dixcrat.neirmul fer>cliicntur,ncfcicbantqui<lfa- 
ccieot,tunc liibtro cttnflt triirabili, C.imelus aduenit, & '.itima-! 
na vocc loqucs dixit.Homtncs Dci, multa figua,& miraixiiia p: 
Sanftos Martyres pcrcxpiftis non fblum vos, fcd & nosiumcoi 
ta,qnx vobisin miniftcnu liinius deptttata. Iccirco cum vobis: 
omn>btts,& cgo gratias agens -adueni nundare vobis,vt ; (antto-l 
ruin coiyoia 11011 lcparciitur,fcd &in vno Ioco.recondantitr.' ■■' 
- Mtracidaeorumfojlmcrtem. Cxf. X L 1 1 1 1. 1 ,'■ 
Vin auicm qttidain i-ttitictispoft laboj-em mcfiis,in caov» 
ii poaperto ore dormirct, ferpcn- in vcntrcm eiusingielw 
fus cft,cuigi!ans mhil (enfit;Scd lero domi rcfidcns cnmV 
poft cxnarri tn lccto iaccret , me a (cipsute grauiter cmciacut» 
voce qua poterat.Sancium Cofinam, & DainianC in .luxilinm» 
inuocauit. . Sed cum paiilatnn grauius toiijnerecur,ad Ecdcfii; 
Sarw!t6fam"cucitrrit,& fic exauditus cft, quod tplh itibito dor» 
micnte,icrpeiis fitut intraucrat exiuit. Virtjuidani cum vxore 
fuacum in tcmpfc> Saiidorum deuotc fcrniret, profidfci loage. 
vohtit,& vxori Uixdoiiit icfiderc, & eum cxpcaareprxdpifes> 
eam ficatis Martyribus cornmendauit , dans ci fignttm ctti ~de-- 
bei-et annuerc , fi cam aliquando vociTer. Poft boc Diabolus- 
fcicns fignunnquod.ei mafitus dedcr.it , fc in honuncm trans- 
formauu,& dtxit vxoii cius.Vtr tuus mifttmc ab alia ciuitate/ 
vt vcnias ad eum.At illa nolens ire.rcfpondiuSignaiqitidcm co> 
gnolco,fc J ire r.on pollum , quia Sanctis Cofmx, & Damiano- 
conimendata ftim.Scd fi vis vt tccum vadam,iura mihi per Si 
&os,quod miiii non noceas.Iurauit Diabolus,& cum veniflent' 
ad iecrctum locum , voluit eam Diabolus dc iumcnto eticcre . 
vt cam occidctct. At illa ftatim Sanctos Martyresinuocauit,. 
& eis confcilim apparcntibus ctim multisaliisinimicttscua-,- 
nuit.Ec dixcrtint ei San&i. Nos fumus Cuimas, & Damianus: 
quorum iaaamcnto credidtfti , idcofcftinauimus in auxihtiin' 
tui.Rcnnx 111 Ecclefia Martyrum prxdi£torum,cuin quida nia-> 
tricularius inEcclefia diu fuiflet, & in crurt inorbum gratiifli- ; 
mum incidcret. Quadam noctc poft longos orationunt ■gemJ-i 
tus obdormiuit. Ecccccduo v;ri fplendentcs venerunt, qtto- ! 
ruin alter cultclluni,& pixidem,alter vcro crus cuiufdam Mau : 
ri^qui nuper obicrat afterentcs fecta infirmi coxa, coxam Mau-*'. 
ri locaipfiusinfcruerunt,& plagam diligcntcr vngentcs,coxata" 
infirmain ad corpusMauri mortui dctulcrunt. ifloftatim m>* 
re Iblito , utpulfarct ad matutinas cuigilans detali lbinno ttir" 
babatur,& ic fiiie dolorc fcntiens coxx , qnam prius doluerari 
nianus , & oculos , & candclam apponens,(e non cllc,qui fueraC • 
mirabatur,& fc fcnticns fic fanattim,dum prx gaudco cancret, 
alii furrexei unt. Et audito, quod ille in fbnims viderat,ad c^- . 
mctcrium properantcs.coxam Maut i precifain,& coxam facri- 
ftx loco illius in tumtilo repcriertinr. 

DeSanHo Elafio Eptfiopo Stbaftt. Cttp. XLV. 

EX gc-itis citts . Pjiitisc-it apud Scb.iftcn Sanfttts Blafitis, . 
qtu & Bclafius,quando Prxfecius Lifias rcfidcbat Nica- 
poli,& agricolam Scbaftx,hic cum omni manfuctudinc> ■ 
& fanctitatc poileret, Chriftiam clcgcrunt cum in Epifcopum : 
in Sebafte ciuitatc Capadocis.Qui accepto Epifcopatu,fpclun' 
cam cuiufdam montis intratiit. Ibiquevitam hxrcmiticam du 
xjt. Ulic ag.-cttcs,& fcrociflimx ferxadeum infirmx ,&infa-» 
nx vcuiebant,ncc ab 90 difccdebant,doncp lanitatcm, & benc-» 

dictioncm 



Digitized by 



Google 



Libcr Duocfecimus. 



HAtonem icctpci«Kt.Corw qHoque « aUsaoniara aflidue Je- 
fcrebant.Tunc Prxfcs Prouinciz iuflit venatoribus omnes.bc 
ftias congregare. Qui vcnientes in illum tnontem,inuencrunt 
orantem Sanftum BTafium , & mulutudinem beftianim aftan- 
tcm antecum.Et redeOtes attoniti,nunciancrunt Prxfidi,qux 
viderant.Qui ftatim mifit plurcs milites vt iliuc pergerent , & 
ouotquot inuenirent Chriftianos adducercnt.Venientes autt-m 
«hxerunt ei.Egredere te vocat Prxfes.Qui rcfpondit. Bencue- 
sjcniftis filii,nOc video.quia Dominus non eft oblitus mei, Per- 
gens autem cum cis.femper eis in itinere prxdicauit,& coram 
eismulta miracula fecit. Ibi quxdam mulier attulit cj filiO mO 
morientem,in cuius gutture arifta pifcis tranfuerfa crat , & ia- 
ftans eum,ante pedes eius cum lachryrois vt orarct pro eo po 
fVulabat. Qui manusimponenspueroorauit Dominfl vtpuer 
ille,& omnes , qui vcl propter fcipfbs.vcl proptcr quxlibet ani- 
malia nomen Sanfti Blafi j inuocarent,finc mora fanitaris reme 
«iium obtinercnr,& fanatus ftatim eft pucr. In iplb quoque iti- 
nere paupcrcula vidua.cui lupus porcum vnicum, quem habe- 
bat aoftulcrat,rogauit Sanftuni.vt illum fibi rcddi racerer.Cui 
il!e fubridens ait. Noli triftari,porcus tuus reddetur tibi in »- 
ximo. Et eccc lupus vcniens porcnm fuum fibi reddidit. Ve- 
nicns ergo Sanftus in citiitatem iufiu Prxfidis mifius eft in car 
cerem , qucm fcqucnu die educi iufiit , & ftantcm dulcif&me 
ialutauit dicens. Gaudc Blafi amicc Deorum. Qui refpondic. 
Gaude,& tu Prxfcs,fcd ne dicascos Dcos cfle, fcdDxmones, 
qui xtcrno igni tradentur, cum his,qui eos vcnerantur . Tunc 
iratus Pi xfes iuffi t eum fuftibus cxdi,& in carccrem trudi. Au 
elicns vetula,quar porcum fuum recepcrat , & qudd vir Sanftuc 
in carcerem claufiis erat,ipfiim porcum occidit,& caput eius co 
etnm cum pedibus cum pane , & candcla Sanfto Blafio attulit. 
<^ui gratias agens comedit cique dixit . Singulis annis offer 
candclam in Ecclefiam nomiuis mci , & bene tibi erit , & qui- 
cumque hoc fecerit. 

Dt ftftone tiufiem. C*p. XLV.I. 

POft hzc Przlci eduthim Blafium cum ad Deos indinarC 
non pofletjiuflit eum ligno fufpendi , & cames eius ferreis 
scctimbus laniari,& fic in carcerem deportari.Tunc fepte mu- 
lieres Chriftianx fequentcseum,guttasfanguiniseiuscxdpie- 
bant,& inde femeripfas vngebant . Quas tcnentes milites Ju- 
jcerunt ad Prxfidcm,& cum facrificare iubercntur, accipientcs 
Dcos proiecerunt in medium ftagnum . Iratus igitur Prxfes 
iuflit caminum incendi,& plumbum liqtiefaftum parari ac pc-> 
ftincs ferreosinferri.Septemquc laminas ignecandcntes, & fc- 
ptcm camifeas lineas in alioloco poni , & dixit mulieribus , yc 
vnum eligerent de duobus,aut veftes lincas , aut ardentes lori- 
«as. Et protinus vna earum currens camiicas acccpit , & in ca- 
ihinnm proiecic.Tunc Prxfcs iuflit eas fufpcndi carnefque ea- 
rum peftinibusferreislaccrati. Et cum tnuiftx talia nutinc- 
rcnt, aduenientes AngeU eas ad perfcucrantiam confortabant. 
Tunc Prxfes iuflit eas dcponi,& in caminum mitti. Qux fta- 
tim vt miffx funt,extinfto igne.iUefx eatierunt. Et ait illis.Prx 
tes.Dimitticc magtcas artcs veftras,& adorateDeosnros.Que 
re'ponderunt.Pcrfice,quod cxpifti,quia iam vocatae fumus in- 
gredi rcgnum Dci.Sicquc data fententia iuflit eas dccoUari,& 
poft hoc Blafium fibi prxfcntari.Quem cum videret adhuc im 
mobilem,iuflit eum in ftagnuin mitti. At ille prxcedens aqua 
flgnauit , & ambulans fiipcr ftagnum quafi fupra petrum ftetic 
in medio,& ait.Si habctis Deos oftendite virtutem corum , & 
vcnite huc.Et ingreffi.65.viri mox in aqua fiibmerfi fimt. An- 
gelus autem doinini defcendens dixit ei.Egredcre Sanfte Blafi 
& fiifcipe tibi paratam coronam a Deo,& protinuscxiuit ficut 
intrauit. EtdixitciPrxfes.Omninodecreuifti non adorare 
Dcos.Qui refpondic. Cognofce mifcr, qoia non adoro Dxmo- 
ncs.Et ftatim iufius ctt dccollari . Qui cum ducerccur ad pce- 
nam.orauit ficut prius orauerat , vt quicumque rogaret Dcum 
in eius memoriam pro quacumque neccffitat e,ccelcili merere- 
mr perfrui largitatc. Et ccce vox de coelo dixit , quod Domi- 
rius facerc pr^mifit,quicquid Sanfttis Blafius orauic Sic ergo 
decoliatus cft cum duobus pueris illarum fcptcm inulicrum, 
quos in carccrcbaptizauerat.|Illarum autem feptcm muiiciu , 
quando decollatx funt,ammx de corporibus prodire, tanquam 
Virgines dc thalamo vilx funt , omncs aureis monilibus reful- 
gentcs, & ad calos quafi alarum remigio peruolantcs. Aftor. 
Nota,qu6d in legcnda huius Sanfti leguntur pafix fuilfe.j.No 
nas.Februarii. Et fic in Calen.fcftiuitas annotatur Sanfti Bla- 
fij.In martyrilogio autem fcribjtur corum pafiio.i j. Calenda. 
Marcii ,quod cur faftum fit nefcio . 

P*fit SmtfU Deretbet Virpmj. Csp. X L V 1 1. 
TP X gotis cms.Eodem tempo c pafla eft apud Cxiarca Ca- 
XI pMocix Dorothca virgo^iib Fabricio Prxfidc . 8 Jdus Fe- 



imiarii.Hxc tradita duabus fcroribus SicriAse,& CaIHtx,qux 
apoftataucrant , itemm eas «onuerti t , qux poftca fiint in dolif 
sniflx,& inconfpcftu eins incenff . Poft iUarum autcm paflio^ 
ncm Beata Dorotheaieuatur in cathafta,& ait.Nunquam ficut 
hodic beuta fitm in vita mca. Tandem duftacft ad decollaa- 
dum.Cui dixit Theophilus Scholafticus. Eya tu fponfi Chri> 
fti.mitte mibi rofas aut roala de Paradifb fponfi tuL Qux re- 
(p6dit. Planeficfaciam.Cumcj;orafl"et,eccepucrante cam ap- 
paruit.fercns jn fportario tria mala optima,& tres rofas. Cui il 
la.Obfecro te inquit,vt hxc Thcophilo fcholaftico defcras.Cfi 
ergo Thcophilus narraret circunftantibus promiflionem Virgi 
nis,irridcns.Eccc pucr ante eum ftetit,& ait. Eccc tibi petenu, 
nuttit Dorothca virgo facratiflima, s quod promifit. Qui acci- 
picns ftatim conucrluscft ad fidem Chrifti.Eratquc menfis Fe 
oruarius , quando rofx illx miflx funt, & totam Capadochni 
glatialc frigus tcgebat. Videbatur autem puer pulchcrrimus« 
& perbrcuiflimus non plufquam quatuorannorum. Mox er- 
go Theophilus in eodcm cculeo fufpenfits , & acerrimc tortuc 
diccbat . Ecce modo Chriftianus faftus fum.quia in cruce fu. 
fpcnfusfum. Nam cculei faftura , crucis fimilitudincm gcrit» 
tandem eladio confummatus cft. 1 
ttjjio Sanfit Tbiodtfi* Virgmis. C*p. X L V 1 1 1. 

EX eeftiseius. Palla eft,& fub Diodetiano apud Cxfarea 
Paleftinx.Thcodofia virgo 4.Nonas.Aprilis,deeadcm oi 
uitate nobiliflimo gencre orta > anno.i8.parentibus vnica 
Deo confecrata,clegintis fpccici . Dignumquippeeratrn tali 
fabrica, Chrifti palatium fabricari.Hxc igitur nefcicntibus pa- 
rcntibus ad manyres in carcere reclufbs refugit,cifquc fe ounw 
iunxit,&vtrogarentproearogauit. Quod cum faceret,raft4 
eft vox de ccelo,dicens.Ego eain oleo athlctx pcrungo , meoqj 
fpiritu confirmo ad vincendas omnes cruciationcs . Detnde in- 
tcrrogata a Prcfide Vrbanojibere ac prudenter adomniaro. 
fpondebat.pfalmofque frequenter ri!minabat . Poft hoc ftipite 
capilhs fufpenfa, intercxtera dixit ad circunftantcs. Ve/q uuk 
Dnsdici,& fuperfc Diim nonhaberc. Ve,qui faturari vult, & 
efurienti non porrigit. Vc,qui vult calefieri,& nudos n6 veftiti 
Ve.qui rcquiefcere vuk,& alium requiefcere non finit. Vcvqui 
fuum aliquid dicit,cum omnia a Deo accepcrit. Hxcigitur di 
cens virgo cum nuda ftaret,nubcs niuea apparuit,que illam ve- 
lauit.Vrbano autem minante fc acriora fiipplicia illa turum.Re 
fpondit£xuree.Vrbane,nulIum deparato mihi prandiofercu- 
lum fraudcs.Inomnibusitaque tormentis fiiis quafi dolorcin 
non fenticbat, quia anima eius in corona tota pendebat. Ama- 
cor,inquit,caftitatis m honcftibus vuldbus habicat, fruftra quo 
quc mihi minaris corruptionem , & non poteft caro corrumpi, 
nifi mens fuerit ante corrupta. Pofl hxcait Prxfcs.Rcbclle vir 
ginem in anguftum heronem coartate, & cius coUo grauiffimfi. 
faxum aUieate,eamque in mare prxdpitate . Quod cum hQA 
fuiflet^b Angelisad terram redufta eft,faxum,quod ei ad col-> 
lum pcpendcrat,in manibusreportans.Poft hxc dimifli fimtad 
eam Lcopardus.& toeala.lenitatis fuc figna monftrantcs,& ni- 
hil cam lxfcrunt.Tadcm dum dccollaretur vifa cft de orceius 
exirc columba^iuri fplendorc pulchriorad ccelum confcendes» 
Eadcm vcro nofte paredbus fuis cum magno choro virginum 
apparuit,isduta ddade niuea, crucem auream in manibus , & 
coronam in capite geftans,& dicens. Eccc qualis cft gloria, vn- 
dc mc fraudare voTebatis. 

Paffio StmBtmm ApieoUjtf Vtndis. C*p. X L I X, 

AMbrofius.In Italia ciuitatc Bonomefi |>aifi fiuit fanfti V» 
talis,& Agricoia quinto.Calen.Decebrii fiib Diodetia- 
no,& Maxiniiano Impcratoribus,& in loco Iudxorum, fcilicet 
intra (epulchra eoram fepulu,vbi cos Dominus mihi reuelaurt 
vt tanquam inter fpinas digerem martyrum rofas. Sanfti qut- 
dcm Agricolx,Vitalis feruus fuit antca,nuncautcm confors,fc 
martyrii collega^rxcefli t fcruus , vt prouidcret bcum:hic illa 
ad martyriura prxmifit,ille iftum acccrfiuit. Cura igitur San- 
ftus.Vitahs a perfecutoribus,vt Chriftu negarct, vrgeretur,& 
iUc amplius Cluiftum Dominum profiteretur, ommum gene- 
rum tormcntorum in eum exercebant , ita vt non eflet in ciua 
corpore locus fine vuinere.IUe autem orabat dicens . Domine 
Iefu Chrifteiubefpixitum meamfufcipi, quiaiam defidcro 
coronam accipere, quam Angelus Sanftus tuus oftendit mihi, 
Et completa orarione emifit fpiritO. Sanftus vero Agricola mi 
nor moribus habebatur,ica euam vt ab ipfis inimicisdiligerc-< 
tur Idcoqucpaflionemeiusdiflcrebant. Scd hxc corumjho- 
norificenua omni immanitate acerbior erat , qux manyrium 
inuidebat.Denique ubi non acquieuit pcrfecutoHbus Sanftus 
Agricola crucifixus cft. Tandem cum eos mihi Dominus in lo 
co Iudxorum fcpult os rcuelanct,munera detuh, qux manibus 
caculegijcrucis uophca,cuius grauata inoperibus cugnofciris. 



Digitized by 



Google 



SpecuIumHiftoriale Vincfenti/. 



Certe,& Dxinenes eonfitc£antur,& ab hominibus cgredieba- 
>ttr > & multi varijs xgrhndinibus afflifti , contingcntes Saiv- 
ctorum (iidaria ianabantur.Et alia multa mirabilia pcr Saftos 
Pci in prxfcntia populi iafta funt dum transferrentur. 
t*fftoSm&erum AfcU,thdtmonu,fr AfeUora) '. Cmp- L. 

EX geftis eorum. Tcmpore quoque Dioclctiani palfus eft 
Sanftus Aftla apud vrbem jEgypti Antinon.fiib Arria- 
no Prajfide.qui primo quidcm atrociflimo fuipendio tor 
tus , deindc lateribus flammis admotis adtiftus , advltimum 
prxciofamDco animam in flumcn prxcipitatusreddidit.io. 
Calenda.Fcbruarii.Poftmoitcmautcm Sanfti Afclat.iuflit Ar 
rianusomnesChriftjanos dc eadem ciuitate,qui inucniri pof- 
fcnr comprchendi.Erat autcm ibi Phiiemon Choranla publt- 
cusplcbi gr.it us,& iudicibus. Qui cum abncgans Idola confite 
murChriftum.iuflitcum Prcfcsalapis in faciem cxdi , dcin- 
de tam ipfius,quam Apollonii Diaconi calcanca pcrforari , & 
induftis funibus pcr ciuitate trahi,deindc fibi prxfc-nrari. Qui 
dicit ciJSi yis vtaudiam tc,audi meprius,vt iubcas vas ^neuin 
cxhiberi,& intus infcntulum poni,& operiri. Tunc eo iubente 
infans in dolio xneoprxparaco pofitus cft,& os dolii opcf tum 
eft.Iuftitquc Philcmon dolitim fagirtari, donec omnes ftofittx 
lagituriorum deficercnt, & poft hoc infantem illxfum xduftG 
oitcndens ait.Sicut vas illud xncum iftibus fagittarum transr 
fcflum eft,fed quod intus cft lardi non potuit.fic & corpus Chri 
ftiani prc.fi dc Dfti fuppliciortim iacults ftimuiarum innoccnriS 
animx Deo protcgente vulnerari non patitur.Tunciratus Prj 
icsjiufliteum fufpendi, & lagitti- quibus doliii fagitutum fue- 
rat corpus Philemonis a pcdibus vfque ad vcrticem (agittari. 
Etcum totis viribus tcla contra eum intorfiflent, nullum in eo 
jacultim infigi potuit,nec vllum in tcrram ruir.fcd omne,quod 
jniilum erat,in acre pendebat. Cum autem vioiflct Prarfcs ad- 
huceum viuerc flupuit, & volcns cognofccrerem prope acceC 
fit.cum leuaflet furfiim oculos vt videret , vna de (agittis ceci- 
dit,&oculum eius cxcecauit . Tunciuflitcum deponi, &ait. 
Quare tui caufa oculum perdidi,redde eum mihi artc magica 
quatn nofti,& dimittam te. Qui rcfpoudit.Ne xftimcs Domi- 
num meum non poflc curare,cum mortuus fuero ,vade adfcpul 
eht um meum , & fafto luto de terra illa aquam infuudens, fii- 
pcrunge oculum,& unaberis. Quo ille audito iuflit eum cum 
Apollonio dccoIlari.8.idus Marcii. 

De ConuerJSone Arrumi trtfidis & tius pmftom cum mtijs 
quatuor. Cmp. L I. 

ALtera autem dic.ArrianusSanfto,ficutei pratdixerat Phi 
Icmon,ait.In nominc lcluChnfti , pro qud rfti martyriu 
complcuerunt,vngo oculos mcos vt vidcam,& credam , g> non 
lit alius Detii prxter ipfum,& hoc dicto illtiminatus ibat, Ixt' 
damant fe Chriftianum cfle.Cuius conuerfio Diodctianfi n6 
latuit,miiitque' quatuor protcftores,qui cum corripercnt. Qui 
venientcs in yEgyptum tenuerunt eum.Sed dato eis prxcio p- 
miflus iuit ad locum. tumuli Afclx,& Philemonis,& Apollonij 
& ait. Benedicp vobis confortes luminis fempiterni, orate pro 
me Dnm Iefum vt confortet me , & confumet in nomine fuo 
martyriu meG. TGc vox quafi de fepulchro Philemonis eereA 
ta rcfpondit dicens eu Conforute Arriane ne timeas, Icfus in 
qucm credisoperabitur prote,& coronabitte , vadeergo cum 
his,qui vencrunt ad te,& ora pro eorum conucrfionc. Hoc ipfl 
proteftores cum de fcpulchro martyris audiflent mirati (itnr. 
Abijt ergo cum illis,& ofto fcruis,& familiaribus fuis.Quibus 
cum Alexandriam veniflcnt, prxcepit vt corpus cius ibide ex- 
pcftaret, dices 8.die MartiitDiodetian' iubebit me I mari p~ 
cipitari cum facco arcna plcno.Soliciti ergo eftotc, vt poft trcs 
dicsidcft n.dicMartii cgrediamini fupra marccirca hora.tf. 
& inucnientcs corpus meuro fiipra dorfum delphini, tollcntcs 
illud fcpelite iuxta fepulchrum martyris Philcmonis. CG igtt 
his diais perueniflet cum quatuor protcftoribus ad Diodetia 
numdlle iuflit in campo foucam profundam fieri.cumq; cathe 
nis xreis oncratum,& fcrra eompeditu , ac manibus coiligatis, 
cum ingenti drca coUum Iapide depreflum in foueam dcponi, 
totamque tcrra fuper cum.qux congefta fuerat remitti. Et dc- 
fiiper milites luderc,blafphemo quoquc ore dicerc. Videamut 
fi vcniet Iclus vt libcrct eum. His patratis, Imperator xquum 
afccndens abiit in domum fuam,& ingreflus cubiculum quieti 
corpus dare poft iram.vidit compedes,& vincula manuO fupra 
redtnatorium pcndcre,& Arriarmm in lcfto iacere.Turbatufq; 
puuuit aliquem Paiatinoru in lefto fuo iacere. Cui illc. Noli 
inquit turbari,ego fum Arrianus qucrn ftiflbdifti grauatG fer- 
ro,& xre,& molc arenx.Sed venit is quem prxualere non cre- 
debas Icfus,qui liberat crcdcntes in fe. Cum aute iufliflct Dio 
dctianus cum jai facco cum arenaimmergi , quatuor protcfto- 
tcs tyrannidcm cius axguentes, & Chriftuoi vcrumDcp confi- 



tcntes,m quatuor aiiis faccis pariterin mare proiecii fimt , fta- 
timqne Dei nutu parati Ddphini corpora eonun fulcepcrunt, 
& Alexandrram deporuuerunt.Serui autcm Arriani cum qum 
quc corpora videbat ambigebat dicentes. Quia Dominus eo- 
rum Arrianus (e (blum in wcco deferendum prxdixerat, vnde 
non credcbant cum ibi eflc.Ulis ergo hxfitantibus, vox huma- 
na quafi dc ore vnius dclphini audiu eft . Nolite dubitare hie 
eft Dominus vcfter Arrianus tollitc eum,& ho& quatuor , qui 
eadcm martyrii gloria coronati fiint. Et lepeliteomnes quinq; 
iuxu fepulchrum Sanfti Afclx,& ita fecerunt. . 
**fto Hirtnei Sirunmjis Ij>ifcopi,& Dommni. Cttp. LIL 

EX geftis eius.Paflus cit autcm Sanftus Hireneus Sirune- 
(is Epi r copus fub Diodetiano,& Maximanooftauo. Ca- 
lcndas. Aprilis. Agente Probo Prxfide Pannonix.Hic pti 
mo tormentis accrrimis vexatus.dcinde dicbus plurirais in car 
ccre crnciatus , nouiflime pro confeflione Chrifti capite cxfus 
cft.&influuium Sanis prxdpitatus. Sub Maximiano quoque 
paflus eft Domninus martyr,qui cG eflct cubicularius primu». 
coronam Impcratoris conferuans, eumquc quotidie corpnant, 
pro confcflione Chrifti iuxta fluuium Siftiomsin via,qux dici 
tur Claudia decollatuseft fcxto vel feptimo idus Oftobris. Ec 
apprehendcns manibus caputfuum dc terra,pr^fatum fluuium 
rranfluit, & quantum iaftus cft lapidis caput iuum tulit.ibiq; 
illud pau fauit.vbi nunc corpus eius integrum pcrmanct, & in- 
uiolatum,vbi multi xgri faniutcm recipiunt. Inter quos vnus 
aliquando ventens,& xquum ftium nlligans , cum in confpeftu. 
Sanfti ingreflus fuiflet,& lachrymabilitereuin rogans (anicate 
recepiflct,egrc(l'us xquum qucm dimiferat non inuemt. Itcru- 
qtie ingrefltis lachrymabiliter oraiut. Poft hxc autem egreffu* 
homincm,qui xquum abftuIerat,rapido curfii reuertentcm vi- 
dit,quitradcns qum ie muniatis eius exiiiuit. 

Tnfio SanHi lnntimrij. C«p. L 1 1 1. 

EXgcftiseius. SeJ & fiib J>ioclctiano paflus eft Sanftus 
Ianuarius Bencuenunx ctuiutis Epiicopus. Huius cnim 
faniam cum audifiet Prxfes Thimotheus , iuflit eum in 
duiutc Nola ante tribunal fiium prxfontari dicens. Acccdcnt 
(acrifica Diis, aut fi nolueris , tormentts horrificis laniaberis, 
qux ctiam Deus tuus cum vidcrit pertimcfcct.Qiti refpondit, 
obmutcfcc inftxlix ,. & noli in aunbus meis crcatori omnium 
iniuriam facere, ne blafphemiam unum audiat tequc interfi- 
dat.Turtciratusiuflit cum in carcercm redpi,& caminum ve- 
hementcr pcr triduum fuccendi,& illic eum proiid.At illc ora 
tione fula,cxpit in medio fornacis deambulare cfi Sanftis An 
gelis^imulque Deum benediccrc.Qucin audiehtes militcs,qui 
circa crant tcrriti.curfurapidiflimo properantes nundaucruni 
Pixfidi.JQiii cum caminum aperire fcciflct flamma cruciaiiit, 
& gcntem incrcdulam,qux circa erat deuorauit. Sanftus ante 
in mcdio ignis glorificans Deum apparuit.iu vt nec veftimcti* 
eius,ncc capillis iguis dominari potucrit.Poft hoc iuflit Prgfes 
ab eius corporc neruos cxdudi. Dcinde ipfum vna cum Fdto 
Diacono fuo,& defiderio leftore,& quibuldam aliis antc currfi 
fiium in duiutem Puteolanam vinaos pcrtrahi,ibique eosin 
cuftodia rccipi.Et ledens in fpeftaculum, iuflit eis fcras cxhibe 
ri , qux dimiffx quafi oues demiflb capite occutrunt ad pedct 
Sanfti Ianuatij. Tunciudex amotis feris,iufiitSanftosdeam- 
pluteatro toUi,& in forum adduci. Ibique fedcns pro tribunali 
luflit eoscapite icdi.Sanftusautem Ianuariusin cccluni afpi- 
cicnsorautt, cecidcruntque nebulx in oculis prxfidis,& fubito 
faftus eft cxcus. Cumque inualidis oculis cruciarctur clamare 
cxpit,ut Ianuarium ad le reuocarcnt . Quo fafto cum ingenri ■ 
gemitu damansait. Ianuari feruc Dci cali,cra DominuDca 
rtium vt poflim lumen rcciperc,quod amifi. Tunc Sanftus eri- 
ecns oculos in ccelum ait.Domine iubc reftitui oculos huic in- 
digno . Nos enim non reddimus malum pro malo, tunc aperri 
fiint oculi eius,& multi crcdiderunt cx circQftantibus,fcrc q.n- 
que millia.Tuc vides Prefes tata turba couersi turbat* eft.Sed 
ne famulus Dei corona fraudarct ,times iufla Principium iuflit 
militibus vt eu celeriter traftG dccollaret.Qui cG ad martyntt 
cG cxteris duceret,fcncx qda pauperriraus cius bencficia fpe- 
ras oppofuit fc pcdibus cius ,puolutus rogas, vt aliqd de vcfti- 
metis cius accipere meret.Qui aitei.Polt dcpofitione corporit 
mei.oranu meG quo mihioculos ligauero fcias meipfum datu- 
ru tibi.Cuq; pucniflet ad locG Sanftus Ianuariusgenu fleftcns 
orauit diccs.In manus.t.d.c.f mcO. TGc criges (e accepto ora- 
riofibi oculos ligauit,& (piculatorcaputei'ab(cidit.Qui poft 
decollationc feni illi apparuit,& orariG ei ficut jpmiferat attu- 
lit.Eodc vero d c quo Beatus.Ianuarius cfi cxtcris martyribus 
dccollatus cft.Thimotheus torqueri cxpit crudeliter,& dama- 
bat voce magna dices,pp ianuarifi fcruu Dci (e mifcrG ab An 
selis ouciau.& dG diuloqucret emi&ipum.i ?.CaLOftobris, 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus . 



161 



fmnSi Grtgorij Sptlttmi trcsbjttri. 
C*p. LlIU. 

EX geftis eius.Pafliis eft,& apud Spoletanam Ttbem beatat 
Gregotius Presbyter hoc ordine . Irapiiffimus Flaccas * 
Maximiano Imperatore miflus , vt omrua Idola ertgercc. In- 
gteflus Spoletum.iurtit fibi tribanal in medio fbro przparari, 
& omnes ciues per przcones corara eo citari. 'Dixitq; Tirca- 
no. Omnej bi D is noftris deferuiont. Qui refpondit. Omncs 
h.i colunt Ioucm, Mnicruam.Afdepium Deos immorcales, 
<jui toti mundo propiciantor. Qup audito gauifus, iuffir om- 
»em turbam dimitti . Erat autem in ciuitace cadem fanfhts 
Gtegoriuspresbyterieiuniis.&orationibus vacans.qui mulcis 
Virtutibus,& fignis darcns.mulcos paganorum ad Dominum 
conaerccbat , tcmplaque , & fimulacra in terratn dciicicbac 
Quod com Flacco nunciatum eflcc , iuflic eum ad fe vincturn 
pcrduci,& com faciificare noller,iuflit fiiftes nodoTos afferri, 
ac dorfum eius verbsribus rampi dicens. Hscc patiatur rcbeU 
ltf Dcoruro,& contemproi princtpum. Cui ille refpondit.Qua 
ta mala ex hibes corpori meo , duplicia bona przftantur mwi 
in cceio. Flaccus dixit. Regirateiiium » & vcnxrem eiurfufti- 
bai diflipate.Illo quoque perfeueranre.iuflic eum igatis mani- 
bus,& pedibus in craticula fupcrpooi, & ligna fubminiftracL 
At ilic de medio igue clamauit ad Dominum, vt qui cam tti* 
bas pueris ingrcffus cft in caminam , eflcc cum eo in mcdio 

Ercfentium przffuraru.Hzc i lodicente. Terremotus magnos 
iftus eft incta ciuitatem, & cecidit vna tcgia, quz plufquam 
J jo. Paganos oppreffir.qui Idolis feruicbant.Hoc videns Flac 
eus tcttitus fugit inde. Tircanus autcm iuflit fandum ierteo 
cooftringi, & in carcerem recludi.vbi Angelus apparuit ei di- 
ceos ■ Pax tccum Grvgori noli timere . Et continuo vincuto 
ciusdirupta funt , & clatitas Dci ciccunftflfit illum.Cui gta- 
tiasagenti Domino deilla vifitatione. Rcfpondit Angelus.Eu 

fe fctue bonc.St fidelis &c.Et hzcdtccns difparuit. Altcro die 
Ucco prxicnucus, cum fachficare nullatcnus acquiefcetet, 
piccepir Flaccus eum traclum in medium Amphiceatrum car 
pttc truncari. Cumcjue in Amphiteatro Dominum cxoraret, 
iclpiciens in ccelo audiutt voccrn magnaro dicentem fibi. In- 
gredete ad me bencdicte Domini.przparaca cft habkatio tua. 
Adhuc Angeloioquente, a fpatario capite tiuncatus eft. Trt- 
Caonus vero iuflitdimitti fcras ternbilcs , vt corpus abforbe- 
rent. Quxvtibi perucoeruncflectentesgcnua landtum cor> 
'pusadoraucrunt,quod vidcntes »iri damaucrunt. Maguus eft 
Dcus Chriftianotum.Ecmi)lti ctediderunt in Dominum. Flac 
cus vcro eodem die peicuilus ab Angclo , & intetiora fua vo- 
mens expirauir.Multerautcm Chriftiana, nomine Abundan- 
tia.cmit a Tireanolandum corpus jo.aureis,& conditum fe- 
pclinit j Kalcnd. lanuirii. 

t *fftt fmdi Umrulli , f> txuptrmntif DUctnerum. 
C»p. L V. 

£X eeftis eorum. Przterea imperante Maximiano. Veno- 
OiauusAuguftalisTu/cias cum Chriftianos occultos co- 
*iolc rcquirctct , diualgatus eft ei SabinusEpifcupus , vir clo- 
queuuflimus in ciuitate AfHjna.Illuc ergo vcnieos fccjcrw pro 
ttibutuli 10 medio foro.oblatus eft ei landus Sabinus, cotoJ 
duobus Diacombos Marcdlo,& Exuperantio.Cui dixir. Con- 
lule tibi,& polltccrcte Diislacrificare & viue. Qui rcfpondit. 
Si iuftum eft.vc dereltnquam creatorem cceli, & cctne,& ado- 
«em lapides, & xrameuta.vcl ligna. Et vt fcias quod nihil eft 
Colete talia , afferatur hic Deus tuus. Tunc iuflit Deum fuum 
«)ucm habcbat rn cubiculo fuo vbicumque manfiflet deferrt 
in medium, qui erac mirzfadurz,& ex Japidccorallio Iouis, 
& vcftimcnta eiusdeaurata . Qui cum addii&us faiflet cum 
lampadibus.&appafatu magno,Venuftianus ait. Ecee ptopi- 
ttatores noftri . Tunc fubridens Sabinus dixic. O vana vela- 
J»a, vtcreatot ommum relinquatur, lapis fotdidiflimus cola- 
tur , vtautem fdas eum aon Deum effe , dimitre me facere_> 
«juodvolo. Qui refpondic. Si prxfumis facquod vis. Tunc 
lllc acceptum (imulachrum oratione iacxa, etifit in pauimen- 
<um,& fiegit.Quod videns ille tutudit frootem fuam cum fu- 
lore dicens. Penrous no», & rcfpublica obfcurata eft , & iuftit 
«um furorc roan is eius prarfcindi. Qupd cum d&ata fuiffet, 
CCperuntcius Diaconi trepidare ,& lllc manibus ptxfcifus 
«os confortare ita.vt clamarent.Pcreant Dn DaemOniotuin-i, 
& Iztcrur eorq> xrentium Dominum.Tunc iuffu Venuftiaut 
jn eculeo lufpenfi funt,& diu fuftibus csefi. Deinde iuftic latcta 
e omiu ynguibus radi, igncmq; qui.f.eoium latera aduftione 
aiJjrct luppoiu . Quod cum diu fietec , fubito cxpiraueront, 
qu° fU mci.ipora taCtjrt fccit in fluutum, fcd aquibufdam pi- 
f ca toii v us> & ptesbytcris collecta, mxta viam fepulci lunt,pti> 
•ibc *^i«nd.Iunii . 

Spcculum Hiftoriale* 



rafsit/MnaiStimiEpifcepi. Cnp. LV I. « 

SAbjnum vero tuflit tn carcetem rcttndi , ad quem vidua 
nomineSerena noSc vcniebat, & cutats illius agebac.Ma» 
nus quoque ciqs indomum fuam colligcns , in dolie4o vi- 
tteo-cam aromatibus rccondidi t , qaas die aocracjue ungens* 
in oculos fuosponcbat. Adduxit quoquc adeum NcpoteVa 
fuumczcum , adiutans cum, vtponens fupctcum vlnasfuaa 
togarec pro eo . Qui cum brachia fua cruncau fupcr oculoa 
czdpofuiflet, & genu flexo cum lachrymis otaffct , apetti 
(ont , ptopcet quod miraculum omnes qui eranc in cuAodia 
videntcs,mifeiunt fc ad pcdes eius, & baptizati funt codcnu 
die quindecim millia hominum . Poftea veto .indoluerunt 
oculi Vcnuftiani, ita vt prz dolore, nec cibum , necfomnum 
poflet capere, nec vllus Mcdicorurn eius dolorem mitigaru.-. 
Auditoque quod Sabinus illuminaflct czcum, mific vxotenu 
fnam, & daosfiltos, & cum grandi gloriarogauiteum ad fe. 
educi de carcerc . Cumquegratiasagcns Sabinus vcniffecad, 
domum eius,eleuantes Venuftianum in maiiibus proiecetunt 
antepedes fanc^i Sabini . Q^i vteum vidit lachrymansait. 
Illumiuec te Cbtiftus. Iuflitque affcrri fragmenta iouis.qtus 
ille io capfa aigentca collocaucrat. Quz cum vidiffec , hiffu 
omnia commioui , & in fluuium pcoiici. Cumque Venuftia» 
aus vrgetecur doloribus, ait Sabinus . Credis ex toco corde_>. . 
Refpondic, Ciedo. Sed pcccatum qudd in te exercui crucia- 
tutn roihi oftendit. Ac ille. Mca deltcla bzc mihi fccerunt^a, 
tamen fi credideris ,& pcenitucris faluus eris. Tunc eo pcten« 
te baptizauit eum , & cleuato eo de pelue aperti funt oculi c- 
ios , ica vt nullum dolorc poft baptifmum fentiret . Cumcjue 
Maximianus eumbaptiiatumeueaudiflct , itatus tnifit Lo» 
cium Tribunum, qui eum cum vxore,& filiis truocatct.Sao- 
ftum quoque Sabinum cenuit,& in ciuitatem Spoletactam ad- 
ducens, urodiu plutnbacis czdi przcepit, quoufque fpitituro 
eroitteret. Cuiuscorpus Screna colligcus, qu; iam manuse- 
ius ante collegetat iunxit manus cum corpote , & fepdiutCs 
eam , feptjmo ldus Dcccmbns Hotum carocn omnium mar- 
ty rium,licct diucrlo tempore extiteticvno tamen tecoluur dio- 
fcilicct }. kal. Iariuarii . 

DtSanSit AtMtftmfi»,toGrifogtM. 
Csp, LVll. 

EX geftis eorum. Eo tcmpote pafla cft, & fanfta Anaftafia, 
quz prcteztati iliufttiffimi viri filia m vtbe Roma , curtt 
ita inccdere plurimum poiTct ,& vix patem inter matronas na 
bercpotuiffet.induebat fe vilifCmo habitu, & fola vnius puel 
Iz confottio careeres circumibat, vbi crant militcs Chnfti, 
quos alitet vifitate non poterat , ntfi plebeio cultu pauperent 
K fingetet, folicita fatis fandis pro Dei nomiue »mclu pcdea 
lauatc , vngcte capita, pedtinare crines, quos longa carcerun» 
clauftra nutrierjnt . Dumqne aflidae hzc agcrct , & ad noti- 
tiam Zelatis viri cius Pablu , peraenilTet inaignatus ralesdo- 
mui fuo cuftodes-tnfticuic, vc eam non petmittcrent , cninfqae 
fencftreilulz aditum fpeclare . Erat autem in vinculis iuffs 
Diocleciani vit DeiGtifogonus , quimulta perpcffus un&Z 
Anaftafiz alimonta fouebatur. HiceratapudRufumquen* 
dam Vtcatium , qucra Dominus Iefus Chiiftus cum omni 
domo fna , per Grifogonum lucracus eft . Igitut cum nul- 
hts effet , qui ad Anaftafiam dirigi poffec , inueaca cft Anua 
quxdam Chriftiana , quz in victno illius commancns , curas 
vt folttum eft a vincalts intantium , ac mulierum neceflita» 
tem agete, videbatur, ac occafione domum illius ingrefla caj. 
piteflemediainter ipfam, & Domini confcflbres . Sicquo 
Grifogonus per manum ciusepiftolam Auaftafir rogantis., n 
eius memottam agcrcc fufcepic, & ipfe quoqae coniol^toriani 
cpiftolam ad eam remifit : Interea Publius in icnatu fcdens, 
legationcm fufcepic , muicus ad Perfidis prouinciam profe- 
dutus. Tuncreuetfus ttiftis Anaftafiz cuftodia ttiplicauit, 
ponens et coftodcm vnum ,qui ei lucem negaret , & victum. 
Agebatenim , vt illa motctetur, & ipfe omnium facultatum 
ctus Dominus permanerec. Ec ica profcduseft,vtdiceret. Rer 
uertcns fi eam inucncto viuam , omncs vos puniam . Sic 
itaque cum ca agebatur , vc aqua ei vix pro mifericordia cra- 
dcretur. Tunc zftimansifein ttibulationc dcficere . Scripfit 
Grifogouo in his vcrbis cpiftolam.Finis vcnit corpons , me- 
jnentomei, & egtedientem animam lpfe fuicipiat,ptocuv 
ius aroore fuftinco , quz ex otc huius Vctulz coguoneris. Ad 
hoc Grifogonus inter alia confolationis vetba , quz refcri» 
pfit , & hzc infetuic . Prope eft, vc pcrcasf qui iion cogttant, 
vt ad porrum faluris attingant . Imerca cranfactis tribub 
menfibus corpus Publii reuocacum eft naui , & omncs quj 
cuftod icbant cam per diaet fa fugerunc. Egreffa igttur ad Grir 
(pgonum libera petuemt. Etomnia, quzaccidetaotci , curs» 
Tomos Quartus , X gaa» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hittoriale Viricenti j. 



•audio lachry mabili retulit ei. Vcnditi fque omnibus faculta 
Hbot fuis, vilifliroo habitu carcerek circumrbat 1 & famulorum 
Dci neceffitates procurabat. 

uafittiufdimfanSiGrifigtm. Cap. LV 1 1 1. 

T Vnc Dioclctianusin Aquilatpartibus poficus.cum inretfi- 
ceret Chriftianof, cucurrit relatio de Chriftianis omnib* 
♦rbane. pncfccturc.Tunc refcripfit debere omnes interfici.Gri 
fogonum Teroad fe deftinari,quemAnaftaila perfecuta etiara 
•pud Aquileiaro.meliora fandis obfequia faciebat, q Romc 
fccerat. Interca Grifogonfi nominatinimum Diocletianns fi- 
bi prcfentari luffi t.Cui cum dignitatem perrefturas offerer, rt 
Deos adoraret.Sed illa promifla oranta quafi latum abiiciens 
Datmonum culrutn omnino refpueret, iuffit eu ad aquas gra- 
datas duci,& ibi decollari.Corpufq; eius ad littus ia&atum eft 
iuxtalocum inquo tres fororesChriftiamflimae morabantur, 
Agape,Chionia>& Hirene.cnm fando Zolio fcne presbytcio, 
qui colligens fandum corpus , & caput corpori compaginas 
fepclioit, & ipfequoq; S. Zolinus ja> die poft eius fufceptio- 
nf, itotta tcuclactonem eiufdem fandti Grifogoni fibi faclam 
ad Dnra perrexit.Sanda quoque Anaftafia domum illam > in 
qu» nfiquam fuerat ingreffa dixit, Vbi funt forores mec.,quas 
tnihi DnsmensGrifogonuscommendauit.St videatcsfe inui 
ccm larat» func. Vifoq; loco.vbi pofitus erat martyr Grifogo 
nus,Tnamapud eas nodcm agens ad vrbem Aqtuleienfera re 
diit,folicita de his,qni in vinculis habebantur. Paffus cft att- 
tem fanctus Grifogonns 8kal.Decembris. 

Dttribus ftrorilms,Agupt, Chitnia, tjfHirtna. 
Cap. LIX. 

SAnctarum quoq; AgapesChioniae,& Hirene.DiocIetianus 
rumore reperto, iuwt fibi eas przfcotart, promittelque eis 
matitosde palatio fuo, per quos illuftrcs effe poffent, fi 
Chriftum negantes Idola colerfr. Cum nullatenus a Chriftia- 
nitate flecli poffent.iaflit easrradi cuftodiae carceris.quas bea 
ca Anaftafia ncc dicbus,nccoo<tibusdeferebat,adhancenim 
omnes Chriftiani ingenter conflucbane , qui nimiam penuria 
tempore illo fuftinebant, quia nulli licebatprcfidere, vel artg 
ajiquam exercere, vel aliquod negociom agere.Illa vero Den 
iogabac.vt non prius de corporc exirct , q omne prxcium qct 
de patrimonio fuo vendito acccperat expendiuet. Proficicn- 
te igitur Diocletiano Macedoniam , omncs Chriftiapi, qui in 
vinculis crant fimul a coftodientibas du&i fant.Iater qnos c- 
jat Agape.Chionia, & Hirena. Cumq; iuutuet Imperator Pras 
fsdi Dulcicio diuerfis totmcntis agere, omnes qui facrificarcj 
nolKc, tres forores Pratfidi praefcoratx funt.quas tlle videns,ca 
•tu oculorum aftric!tus,ttirpiffimo fpiritu agebatur,& feciteas 
•pud ulem officjalero tradi cuftodiendas , qui libertatem ei» 
promi«cret,G captin* eius anim; confenfum praebuiffent, 

DtlUufitnttrtfiditprtpttr tat. Cap. LX. 

IGitor cum nec promiflionibus,ncc tet rotibns animum com 
mnurcnt anliis eft ipfe Praefes cellulam ingredi , vbi ill? o- 
ranres no&em Chrifto peruigilem ezhibebant, in quo loco 
pmniacoquin? vtcnfilia rcpofita erant. Ingreffus, ergo cum 
vcllet trc vbi pfalmorum voz eum impellebat. Alienatus mete 
ccepit ollas ample#i,& fartagines ofculati. In qnibus diu ludi 
ficatus totus mger, & cacabatns (alis ccepit effe in vcftibus,& 
ja facie, qualis a Diabolo poffidebatur in mente. Tandcm ad 
foos egteffus eft,qui eum cum luminaribus cxpectabanc, vi- 
foquc eo o2s fugerunc, videtes cum totum cacabatum,& fcif- 
furo,nuUamq; partem in veftibus eius que. nd effet inquinata 
&in partibus miffa.Stantibusenim Ancillis Dei,ec pullenti- 
fcus,nullum pepitus pcr ep Diabolus potutt tmpcdimentu af- 
fette. Videns ergo Pratfcs fe abofficio fuo effe contemptum,ac 
dercli<xum>nefcieos,quid de tllo faclum fuiffet,non eft rcuer 
fus in domnm fuam, fed ccepit concito curfu ire ad palatium 
dicens.Profternam me inuidiffimis Imperatoribos,c< dica me 
ita ab officio meo ludibtio habitum,ac cum irrifione,& clamo 
zjbus dereliifturo.Cumq; primo mane apenum effet palatinm, 
fc ille totus cacabatus , & fciilus antc regem comparutffcr, & 
intrate Tellet, alii pugnis, alii exufflantes in factcm eius non 
impingebant, alii quoque ridentes.aiii irafcentes eum expel- 
|ebant,& viz potucrant eum ferui fui ad domum fnam pcrdu- 
*xk dicites ei.Recipe te, clauferat enim Diabolus oculos ei*, 
«ec poterat feipfum attendcre, fed videbaturct g> totus mun- 
<Ius incedens niueis cffct vcftimentis indutus, metts tn tn eo fa 
na crat,& foli oculfeius tencbantur a Sathana,quibut infcelix 
Deimartyrcs obfccno mentis conamine refpezerat. Intcrea 
ftutans AncillatumChrifti malcficiis hoc emifiue, iufsit ttibu 
ttaiia fibi publicc prcparati,& cum adducla; fniffcnt, orantes 
tnque pfallcntes , iufsit cat cxpoliatl f vt nuda coram corpora. 



afpicerer.&cum miffa fuiffct manus.rtctpoliarenrur.ira fire 
rant veftes earum ad carnem,vt puurentur ipfe effe coria eot 
porom carundcm. In hac intentione attoniras Prjfes Dulci- 
tius fedens per tribonali , iu obdorminic ftettens , vt etiam a 
pulfantibus non poflct ezciuri , & indc fublafus tn fella dot- 
miens.Tunccft czpergcfaclus cti domu fua ruifict itittodua*. 
fsffit duarumtx hit ,feilit*t, Agtnt, (T Chituit. 
Cap. LXl. 

AVdient Impcrator omniaqua: accidcrant,dedit comitem 
Sifinium.qui easauditet.Cui cum prxfenutus fuiffct.Vo- 
cauit Hirenam ad fe , & ait. Confenrias regali iuffioni. 
Quat cum nollet, fed AncillamChrifti fe diceret , iuffir canu 
incarcerari , & addudis Chtonia,& «gape , dizit eis. Hirena 
nuantum apparer minor vobis,& ezemplo vcftro,ac doctrina 
dccepta.diuina iufla contcmnit. Ideoqueeam diftuli, vreiiu 
veftro territa poffit abfolui, & nunc offerte Diis libamina,ficut 
& nos.qui deuoti fumus regibus.Illis autem infupcrabiliter ia 
fide Chrifti permanentibus,& factificia refpuentibus.iuffitcat 
viuasincendi.Quo audito.tcplcta; funt gaudio dara voce grt 
tias agentes Deo. In igncm ergo miflat , cum penitus nec ve- 
ftimcnta eatom ardercn c,di xetunc . Domine Iefu Chrifte ne ab 
ifta hora patiaris , vel nos loqui cura his , qui te verum Dnm 
aegauerunt.Hisdiclisprofltauetunt fe in otatioue,& lnuclas 
ab igne ad Diim perrexerunt.Vt autem oftcndcret Deus incrc- 
duhs.quod ignis eas non interficerct eas exurcndo , fed ipfas 
orationibus fuis exitum fibi impetraucrunt immaculatis cor- 
poribus,inucliscrinibus, integrifq; vcftibus,digefto igne rc- 
pertaefuot.Q.daturocorpora Anaftafia,miffis occultc homint 
ntbus arrepta,cum gaudio fepeliuit,orans Dnm,vteatum pai 
ticeps fieri mereretur.Paflie funt auiem 4. nonas Aprilis. 
P»ft» TirtU Strcris, fcilictt, Hirtnt. Cup . LOC 1 1. 

ALtera die Sifinnius iuflit Htrenam fibi adduci, & air.Sa- 
crifica Diis.ne fimilt incedio peteas.vrfororcs tuar.Qoae 
te/pondtt.Non facnfico.fcd earum particeps effici feftino. Ac 
ille.Putas,inquit,tepati ficut illc paflx funt,ego teiubebo ou- 
dam tradi mcmricibus , vt ibi adxurpes vfus pofita moriaris. 
Quserefpondit. Caro mea iic patictur fornicatorem, ficut ca> 
nem, vcf vrfum , vel fct pentem, & inquinamenta quibus ani- 
mus non confentir,reatus non fufcipit.Tunctradidit eam mi- 
litrbus,iubens eam poni in loco turpi,8c ibt ludibrio omnibu* 
populis haberi.Cumqi ducerctur apparuerunt dno milites an- 
ite eot dicentes.Mifit not comes poft vos,*t ibi nos oftcndimus 
ibi cara ponatis.Afccndemnt igiturcacumcn montis,& ibi fc- 
dcrunt.Tunc vidcns Sifinius fe delufum, & hoc faaum efle q> 
ipfe non dixerat. Afcendens equum pcrrexit ad montem, m 
quoDei famuta orabat,& intendens,viditeam,& gyrabat vf- 
que ad vefperaro, & noo pertingcbat ad cara. Tunc videns fe 
dcrifum,ingcmuir. Tcndens autem arcum vnus ez his qui cu 
eo vencranr/agittauit cam.Quae ait- Infulto tibi mifi rabilis, 
quia, vt virum forrem in bdlo aggtedcris, quem vt tnulietcm 
volueras fubiugarc , ecce munda vado ad Dominum. His di- 
cltsemifitfpiritum. Vndecorpus eiusabhomiiubus Anafta- 
fix fublatum cft, & cum fororibus eius pofitum. Paffa cft au- 
tcm in ipfis Nonis Aplilis . 

Dt Mtricatitn*fanii*uinafiufi*,*jrPtt>tiPr^fiSi. 

Cap. LXIU. 

CVm autem mulcitudo Chriftianorum eflet in ergaftults, 
Diocletianus oroncs vna die iuffit interfici.Quod lgno^ 
tans Anaftafia,cum noftu folito motc pergciet,& diuer 
fas cuftodias circumirct, dum nullum toruroinuciiirctvthe- 
mentiffime flere ccepi^ Quam cum flentem quidam attcnde- 
xcnt,& catifamabea didiciffcnt, iplamquc cfte Cbiiftianatn. 
vnuscamcompichenfam dnxit adfotum, vbi Piafctiusllli- 
tici caufas agebat.Aquo,fcilicet,Ptobo Prafcclo ititcnogata, 
cjuxcflet, &vndeillucvcniffet. Refpondit.Ciuis fum vrbica, 
quae Chrifti amorcm habens vendidi patrimonium rocum, & 
fecuta fum ipfum.Sandos enl in vinculis pofitoa.dil gcnti cu- 
ra fufccpi. Ecce quibus per annum iugiter , & mcnfes aliquot 
deiciuiui,fubitohacnoctcmedercliqucrunt,&cura tnurbpho 
ad tegna coeleftia perrexe tunt. Vnde pia inuidia duda furo, g> 
tllt iam regnant cnm Dno,& ego adhuc fto paflura.pro nomt 
ne fanfto. Probus dixit, vt vtdco non funt tibi leuia tormcn- 
ta prxparanda. Tu enim reuocaftt animos eotum ad iacrilo- 
gium.qui obtemperarc dccreuerant rcgalibus inftitutis.IHa re 
spondit. Eeodojoribus fatigatis ctiam pedesofculabat ,nc» 

Siuando ccdcrentdolotecompulit,& quoufquc habut mulum 
ummam.in eorum neceffitatibus expendi.Nuncaut crogatis 
oibus,ad paffioncm eti5 aiam mca aptaui. Nam fi adhuc habc 
ieqctczpendcr£,nonmc pfcqueiitib. demonfttarf, Ait Prob . 
Deos quorii cultor erat Praetextatus pr tuus*coletc debuifli.fc. 



Digitized by 



Google 



LiberDuodccimw . 



162 



"t»n Chrrflirm nrfeto eniem Iadsram»qnia ciuibus faisoccifus 

«ft.Illi refpondit- Deos patntmetbcaecolai, &eosabomnt 
- iniuna Itrjerant.Namdatn eot aranex cStexcrenr, & anes fter- 

«onrenr, & mures intra eos fxtus facereor.ego eo» Kberaoi, & 
•conflansin prcumam conuerri.Frobut dixit. Hoc facnlegifi, 

nec aotet mear poiTcnt aadire.Tunc illa ridens.air.Miror pru- 
-dcntum veftram quafi. facrilegium timete , Japidct frangere, 

lignafuceendere.enroeuuconuare. 

Dt imfriiiitate Vlfum in t*m , & feenm illitu. 

<s»p. lxijii. 

HMc cnm Pnefcdus Oiocletiano Imperatori retnlifietjtl- 
ie furens quxrebat confihura.quid ageret.Cui aftitit qut 
dam,qui diceret. Vlpianus Capicolii furhroum PondficS 
iSanc in vxorcm velle,& eidaridebere,cui fi non confcriferit, 
ipfc faculatibus eiuspeifruacur,& eam poflit occidere.Sicq; 
Vlpianus eam fibt tradiram dticens in domnm fuarn, ccepit ci 
«rnatuenta, & gladium oftendere,le£tos argenteos, & carbo- 
*es atdentes,cellaria plena dapidibus , & cetum obfcaram te- 
iraciis acuris repleram.Et air. - Oabo tibi triom dietu inducias, 
■wtccurocogites.quartodietaut habebotevcoretn, aut babe- 
buntte diiifcrfa fupplieia. Qnatrefpondit.Iam puta qaia fluxe 
«ittertia dies,& fcias roc magis eligerc fapplicia per qux va» 
<lam ad eum quem diiigo; Dimifit ergo eam decem mulierib. 
craxofculabantur ei, aiixpedes.alixmanus, alixgenoa.alix 
xnunera offerebant. At illa oculos in ceelu figcns,& per triduu 
Hans ia otatione raanibat expanfij non manducauit , nec 
btbit.nec fedic.fed necieiritecdormitauit.Deinde veniens ad 
«as Vlpianus interroganit qoid £feciuent.Quxrefponderur, 
.Voecs noftras quafi coruicularam damantivm, contcmnens 
craafi ttiduo manib. expanfis,iinccibo,& potu,& fomno pet» 
ieoerat.Tunc illeaccedens, &volens cam amplecti ,faduseft 
«atcns, &gyrabarper rottiui triciiniuro inquo illaorabat. A 
«enia vfqnead vefperamtrraocans Iouem,Iunonem, Miner. 
«am,& dicensJOu liberate mcerubefcebat auc£ clamare.Tan 
■ctemcom eiot ocuiidoiori nimio torquerentar , clamauit ad 
eos.qui fbtis eum cxpectabant, viderunt eum femiaiunm, & 
«ateum,& Anaftafiam orantem. Tollentcfq; eumio manibos 
«ddomnm fuara, mallcdieebant pubifce Impetatori cuius iuf- 
tfoad eos Anaftafia deocniflet.Media veto nofle fead domum 
«apitol ium duci petiit, & upote magnus Pontifex cfpit intei 
'■acnficiorum fuperftitiones lnquirere , vtriim poflet euadere. 
Cbi reiponderunt Dacmonia. Quia famulam Dei concriftafti, 
«b bodic nobikura in inferno etis.Tunc ille anguftiatas,cam 
«luecxctor ad domum inter manus puerorum expiraait. 
r*fii«fan8t, Thtedttt eum trtbm fmtrit . 
Cf. LXV. 
Euettentcautero Diocletiano apud Firmium a Maeedo- 
JV.nia, oblata efl ei Theodota cum tribus filiis , natione Bi"- 
thimia , ciuts Nicena , quae ideo fugerat de «ioitate fua, 
«)uia contra Chriftianos ilucperfecucio vchementet agebamr. 
Comet autem ieucadint quia eam ttadiderat.petiitab impe- 
Carore dtcens. lubete eam mihi dati vxorcm, qux fi non con- 
ienferit facrificarc mecum , diiierfis cam peenit intcrficiam-*, 
Accepu igitur poteftate , elim eam diabolicis fuafionibat , & 
cerroribas fatigaret. Illa dixit ei.St idco petifn' me conragf, 
vt facultatem meam inuadas, omnia qux pofsideo vade occu- 
pa ,& dum redieris accipies mc vxorem.Quo cunte illa vnani 
«nis cam Aoaftafia permaneas qaotidie faodoru curam exer- 
Cebant. Etcum in Deilaudibuspermanerenr,adueniensCo- 
"5? L, 606 *'''»" agebat, vteius coniugio Theodora riederctur. 
5« din cum blandimenris,& terroribus in6fteret,& illa nulla 
«enus confenriret, ftrro vin£tam cum tribus filiis,ad confula 
*em Bithimiat deftioauir. Cuicum iila facrificarc noIIet,pri- 
tnogenitum cius Enodiam fecit fuftibus ctsdi.Cut mater cla- 
nabat. N0I1 timcte fili tfla verbera , qaia per ifta attinges ad 
Jandia aetetna.TuncconfuIaris Hirraco cuidam in libidimbas 
«amoio dtxit. Comprehendens eandcm ducito, fc poftquam_» 
illaferitei.interpnblicas eam meretrices conftitne,vt videam* 
n Chriftus ems eam defeoderer. Qui dum ad eam pergeret , vt 
Jenerer, & duceret, ccepit de naribus eius fanguis infiniras ef- 
"O e ' e »cI»mauitq}.Stat iuuenis pulcber.ex cm' manu pugnum 
«ccepi in natibus.Tunc confulai is, iu fsit igncm copiofum ac- 
cendi,tn quo cu ttib.fihis mi(Ta,bndicens Diim,martyrin con 
fnmmauit, apud N.cenam Bithimiat qnarto nonas /lugufii. 
r*p»f*n8*An*ftmfi*m»rtyrit. Cuf. LXVI. 

ANaftafia vcrocradita Prxfccta Iilirici iiifioitas pecunias 
habere putabatu t,pro qua reten tans eam Lacias Pt*fe- 
Ctus rafsit eam priuatim fibi adduci, & dixit ei. Si Chrtftiana 
cfle ris.prsBccpta Chrifti tui complediccntis. Qiji non renun- 
ttUierit omoibat,qaa; pofsidet, non poteft mcos effcdifcipu- 
5pecuium HiAotulc . 



los.Oa ergo mihiomnia,qB«poffjdet,&pergequocnnq;vo- 
laeris.Qoar rndit.Vende.inquit Diis mcas,omnta que habes, 
& da pauperibus, non dioirib. ru afit diuescs,& qui tibi dede- 
m,cootra prxceptum Chnfti agit.Ego aGt etiam rogo.vt acci 
f ias qo> ee indigete cognofco.At ilk. In quo,ioquit, pauper 
fumrQaa* rndit. I n fide. Ille vero dixit.Si Dfit tuus crucifixut 
eftjVt qaid IonC non colis,qai oulli vnquam fubiacuit Qux re 
fpondit. Iupiter iniurtam fecit , Cbndus paflus eft,ru imitare 
Deum tuum, & ego Dnm meum. Tunc iufsit eam in carceris 
ima concludi, & acerrimit rerrotibos fatigari, cibum vcro ei 
pet modicum fetotinis horis offern. Quem ctiam illa penirus 
recufabat.Apparebat auteinoftc fpDs fandtarTheodothaeetia 
cnm luminaribas,& menfam onuftam variis refedionibus co 
xam illa ponebat. Etorantes fimnl tota node, & ad pullorum 
cantas loquendi fecam,& fe videdi terminum capicbant.Hxc 
cum pct dies jo.gcfta fuifleot Lucius putans cam iam fome,& 
tenebrarnm horrorc dcfecifle , infsit tn eam fi vnieret Gbi ad- 
duci. Vtdenfq; eam robaflionem,& Ixnorcm q prtus fuerat ia 
dignams,iufsit eam in naui poni, & cum muitis aliis quos le* 
gis iuta punterant pelagi flafiibus demergi.Quibus perducnt 
in altam vbi pelagas finit, vt ptxcepmm ctat ets, illic naaem 
f>tulerant,ibiq; eos derelinqucruncTunc ibi a.Theodata mar 
tyr apparuit,& fup ipfam plaga nauis confident cam a pericu 
)o Kbetaait.Cumq; otante S.Anaflafia, oet crederent.vna die, 
& vna noi3e ita fiierunt in mcdio pelago, vt putatent fe cfle ia 
terra,finexfta,fine fluctuatione.finc metu.Tcrtia die ad inlu- 
lat Palmarias deuoluti funt.vbi multi epi,& viri religiofidi- 
oerfisrpib. relegati racrant, & defcendcntes cum hjmnis, & 
pulnjis fofcepti funt. Qnod ci audiiTet Prxfedus.roifit illuc, 
&oes inde depofuit.Cum4» eflent plus§too.viri,& 70.fcemi 
ne exccptis paraultt, ne vnat quidem potuitamore vitx pntit 
ad facrificii reuocati eomenfum.Et cbm oes variis intetfedio 
nibos martyiiam celebraflent, Anaftafia per manus, & pedet 
extenfa > & ligata ad palosfixos citca medium eius,igni incea 
fus eft,in qua paflionc orans,& benedicens Icfam Chriftum, 
cmifit fpirttum. Pafla cft aotem 8. kal Ianuarij • 

tmffio fMa3tB*rt*r*t>irfiotj. C«f. LXVtl. 

EXgeftiseius.IfflpcraBtequoqae Maximiano fuit Nicho 
medix virgo Batbara nomine nobilisgeoere,qaam ob ni- 
miam pulchtirndinem patcr eius Diofcoras in excelfa turrt 
collocaait, volens eamin eminentiori locorefidere. Illa vero 
eccolte Dcum cocli adorabat. Eratq; balocum ibi propiiiqufi, 
cjfl ea orante fubito repletsm eft aqua. Hia^s gtatias agens ite 
ram oranir, Ttaquaillaundificareturio nomine Tnnitatis, 
fcillicdcfcendcnsfeipfiimbaptizauit.Cumaotem ciaes vrge- 
rcat patrem eius, vt eam noptut tradet. Illa requifita ab eo re- 
fpofldit. Abfit boc a me pater.habeo fpofum in ccelo Chriftfi, 
qui inittolabile cuftodit cotpns meum, mox intelligcnspatcr, 
ep Chriftianaeflet,arrtpaitgladium volenseam interficete,at 
iJlafugiensabfcondit feinmontis latere,quam pcrfccutuspr 
cjoxfiait a paftoribus, an vidiflent puellam fngientem vnoqt 
dicentcNti. Altetdixit. Nanquid non vidcs,vbi feabfconditr 
Tunc pater currcns,& apprehcndens cam,cum ducerct iu do- 
xnnm fuaro^fpexit virgo illum.qui eam indicaoerat, & male- 
dixit ram,& pecora aus,ftarimq; cam grege fuo eoauerfas cft 
in ftatuam matmotis.Altera diepergens pater ad Marcianunx 
Prxfidem, nuncianir ei omnia,quc acciderant dc filu fiia.Qut 
iabens eam fibi adduci,& alloquens de culiu Dcotum,& facti- 
ficiit , cum eam in fide immobilem inuenirct , iuflit eam nu- 
dam cum virgis cxdi,&cnm csfa Deo pfailerec a Idolacj; infcn 
fibilia,& inatiliacfle diceret, iuflit eam verfis pcdibus fufpen- 
di,& cam malleis caput cius tandi, vfqae dum per naret ciof 
fanguisdiftillaret itrterram. Etdum iteruro gratias agcxet,vt 
dens Prxfes in craftino plagas eius fanatas , iuffit eam eculeo 
fufpcndi, & ad eius latera lam pades ardenres applicari. At illla 
in ccelum afpiciens, & odoras dixitad Prxfidem. Vide mifer, 
quia ignis ifte non dolorem,fcd rcfrigerium mthi preftat.Tuc 
Ptxfesfurotcrepletusjiuflit eius mammillas aroputan.Dein- 
depet totam prouinciam eam nuda circumduci. Illa vcro ele- 
oattt oculis in ccelum dixit. Diie Deot qui operis ceel um n ubi- 
bus, mitte Angelum unctum tuum, qui coopetiat corp' meu 
dcnudatum,vt non videatur abjropiiflimis paganis.Ecce erga 
Angelns Drii cooperait ca ftola candida,confignaofq; ol cor-. 
pus eius reftituit eam , ita vt neccicatttx in ea apparcret.Cir- 
cufercntesaut cam miniftti per quendam vicum.adduxetunc 
ad Prxfidem, qui vident totu corpus eius fanatu,& facifi eius 
fulgentf.p nimio furore ftabat ftupefaetus, & iuflit ea capite 
puniri.Qu? gaudet.adorabat Dei aliG dicis.Obfecro Dne ne 
tneminetis peccata eorCj dcuotc celcbrauerlt matryriu mcu. 
£t ea dicente Amcn.Subito ad cam vox Dni facta eft diccnsi 
TomasQuanns. X % Veni 



Digitized by 



Google 



Speculum Hftfcoriale Vincenti/. 



V«n i dultiffima reqniefcerc in «ttbUibus patris tui, qui in oce- 
|is eft. De hoc vero quod poftuUfti , crede quia dooatura cft 
ttbi. Et cum afcendiflec in mouccm pater eiui proptiis mani- 
bus amputauit caput eius . Deinde cum lic montc defcendc- 
xet,fubito cxcidit tgnis dc ccelo fuper eum , & confump fit A- 
lum.ita vt necpuluisdeeoremanerct. Pafla eft autem hxc 
virgoprtdienonas Decembrif. Adtor. Inmartyrologiotaue 
nus natalisannuntiatur i7.kal.Lanuatii. 

Psfl t fsuHi Pltrisni msrtyru . Csp. LXVIII. 

EX geftis eius.Cum aur prxcepta Imperatorum de pcrfecn 
tioneChriftianotum apudnotu riptnfem , dcrataeflent, 
Acquilinus Picfcs cceptt Chriflaanos Tehementeririquirere. 
$ao&i aut I lorentius, & Flotianus obuiantcsquibufdam fibi 
tnuudaox militix fociis dixerunt. O fratres,& commilirorcs, 
cur aliquos quxritis? Euntcs nunciate Prsefidi ,qnia Chriftiani 
fumus ,& locum etiam dcfigrtatc.Hiquo commoramur.Crude 
litatts.ergo miniftri apprehgdentes eosduietunt ad Prxfide. 
Qui ab eo monitt , »t idolis faerificarent. Rfidcnint. Iuffiorri 
tuxpuiffimxquantum decet militamus, hoctamen nemo 
nobis fuadebtt, ye dxmonibusfacrificemns.Tunc Prxfesve- 
Itementer iratus iuffit eos fuftibus cxdi,& fcapulas eoram acu 
tis ferrisconftringi.Illis crgo in confeflione Chnftr,& graria- 
xum aclione permanenccs,videns Prxfcs fe fuperatum ,eos iuf* 
fit duci ad flumen,noIc Afiefura, & de ponte in illud pcipka- 
li 4-Kal.Maii. Cumq j vindri ducere r.tur a militibus vencrunt 
fubtus quandam arborem, vbi ab itinere fatigati rcfidcntes pa 
xiter dormierunt oSs. Tunc Angelus Dhi pcr vifum apparuic 
beato Florentio diccns.Fratet Florenti non eft tibi data coto* 
na manytii.fed conforscris confeflorit,igitur furge,& perge 
ad partes Galliatu , & ibi ondarn tibi looum habitationis tux; 
futuru eftaut.vtin ciuirarc Thuronica a B. Martino accipias 
ordinationem.lllo ei pgcfacto difibhtta funt vincula rius.TOc 
eautijtts B.Florianum vocans narrauir ei vifam.ck abirr. San* 
dus aut Flotianus exultans, cumpueniflct ad ponte.vnde pci 
pitari iuflus fuerat.ligauerunt lapidead collu eius quo in pto. 
fundum demergerctut.Tuacdeuote cmpit rogare millitcj.vc 
otandi fpacium ajiquanrul&ttbicencederenc. Cumqtoraflet 
quafi ynius horae fpacio randem pcipitaoetunceum,& (tacira 
crepuerunt oculi corum.fluuiusaut mactyrc" Chrifti fnfcipi&c 
cxpauit,clcuatifq; vndisfursjn quoda eminentioti loco fupcf 
qubddafaxum corpuscius depofnit, dtuino quoq; annucute 
fauorc Aqtula aducnicns idem corpus ctxpit alts fnls »dmo- 
dum ptotegere.ipfeautem fadctusmanircftauit f« cuidam fce 
minse Dco deuocx, certis cius tbcnm.de/ignans indiciis,vt tra 
deret illud fcpulturae quod & fadumeftjiw a-grt fanantur.cx» 
ci illuminamut, Dxmones eiiciuntuc . , 

Psfliofsn&orumPrimi.&Fcelieisni. Csp. LX.lX. .. 

EX gcftis eotum. Pontificcs aueem templorum aoeufauew 
runt.Primum, & f celicianum apud Imperatores dicetes. 
Nifi hos facti ficate fcccritis.noi la bcoeficia a Dtis con fe 
qui poteritis.Inquifiti igitut,& comphcnfi Ptimus,& Fcelicia 
nus ciues Romani,iuflu Impctatorumin carcerem iecluduni, 
Qui ftatim ab Angelo confortati folnutor,& poft dies aliquut 
Iropcratoribus pTentantur.vbi cum in fide pfiftcrencad pharm 
Hcrculis cducuntut.Sed facrificare nolentcs ctuddirer lania- 
ti,& in carcerem rcclufi quotidie ab.Angelo foucbantur.Iteru 
cducuntur,& promotu Pnefidi pcefentaci, cfi fupati non poi- 
ficnt adtnuicem fcpeianiui.Dixtt ergd Focliciano, vt fenc&tiri 
£ iias cbofuleiet, & Diis inuiclitlimis immolatet , qd.cum ilk 
xenuetet, plumbatis grauiflime cofns ait. Com 8o.iam annot 
-vitae habcam 30. iam anni (uor cxquo cognoui veriratem , & 
elcgi Deo viuere-Tunc iufltt enm Ptssfes ligari,& clauos ma- 
nibus,& pedtbus figi,& dixitei, Tandiu fic etis, quandiu no- 
bis confenferis.Cumque adhuc lasrb vultu pecfiftetet,iu/Et efi 
ibidem torqueri, & ctiduo in ftipite pendenti nihil miniftrari. 
Poft triduum iufltt cum flagcliis ccedi, & fic depofitum carce- 
xe rec>pi-&quenti die tufltt Primum adduci, & dixit ei. Ecce 
frater tuus confentiens Imperatorum decretis, & facrifican», 
tnagnus cft in palatio eorum.vnde & tu fi ica fcceris focius ei* 
cris.Refpondk Primus.Et fi tu filius es Diaboli.ncfciens tamS 
in parte vera dixifti , quta fratec meus non hominibus vanis, 
frd Imperatori ccelefti confcnfit. Noui enim docente me An- 
gelo.gd de illo fcufti,& vtinam mctear ei coniungi.Tunc ira- 
tus Ptaefcs.iufljt vt fuftibus cxderetut,& leuati in eculeo late- 
xa facibus vrerentur.Quod cum fierct,& ille fempet pfalleret» 
iu ffit eum dcpooi,& plumbum bulliens in os eius fundi. Ioffic 
etitm vt Fcelicianusadeflet, vt quafiterntuseius paffione fa- 
ctificiis confcncirct. Exteufujautem S. Primus plumbum bul 
licns quafi aquam frigidam totum bibit,&ait.Eccefrater me* 
a me fcparatos non cft.qucm tu dicebas,cp idolts confenfiucc 



IramsPfxfef, iaffiteos in thcatrum fimul ducudaof^i 
ad eos mittuQui ftatim ad pedes corum corruentes, cis blaa- 
diri c? pcrunt.qd & Vtfi poft eos immifli fecerunt.Tfic de po- 
pulis qutad hoefpeClaadum plufquam i l.millia' eonuenerur, 
quingenti viri cum omuibus fais crediderunt. Videns Prxfcs 
fanftos rtattyres non poflc Tinci, iuffit eos extra amphitea- 
tmmdecoUariiquoiumcorpota canibus , & auibus protedta, 
fed ab eis illxfa no«fte a Chriftianis rapta funt, ac fepulta, ho- 
rum pafsio celebratur j. idus Iooij. 
Dtfsn&tpMtrtVito, &*ins Ptdsgogo Modefto, e> Cw- 
fctntistmtrict. Csp. LXX. 

EX geftis eorum.Eo quoq; temporc erat ia Licia fub Dt(i- 
clttiano Prxfes Valetiauus, de qua prouincia fuit fan- 
Aus Vitus , habens patremHilS facrilcgum. Modcftuth 
pedagogum.outricem Crefcfitiam. Huicviroadhuc iDfanm- 
lo appoic Angelus Dfii dicens.Datus fum tibi cuftos ad cufto- , 
diendumtevfq;advltimum diem vitas tux,& omnia q petie 
risa Dnoimpetrabis . Hic ctgo cum eflet annortrm ia. & m 
Chriftum credens.quantum potetat oib.indigentib. miniftra- 
bat.Patet eins Hilasnobilis.ledpaganiw.ftudebatquocutnad 
Idola conuetteret, & nolcnte (atpius vetbctabat. Aadiens hoc 
Valetianus Pr^feaus. Iufsit patti.vt cum adducetet.Qui cnm 
Terriiret,& Idolis imolari renueret.iufsit Prxfcs,vt fuftib.caede 
retut.Sed brachia eorum qai puerum verberare volebant.pro- 
tinus amerunt. Et ipfe Valerianus claraauit dicens Ve mihi 
manum pdidt Rndit Vitus. Sanent te Dii mi fi pftt.Ec ait ille 
tu etgo facies.Qui ait.In nole Domini faciam,& flarim ptxci 
bus eius fanatus eft.Qui dixit patti eins. Coiripe fihum tuum, 
ne pereat.Tunc pater eum duces in domum fuam ofb.deltciit, 
& cantu muficorum, & faltatu puellarum atum eius mutarea> 
ftudebat. CQ aut inclufiflet euiu thalamo oib. deliciis ornaco. 
vencrootad eum fanai Angeli, alashabentes quafi Aquilatfl 
mixabiliter rcfulgentes. Appaiuerunretiamanteeu n.lampa 
des, & cubkulomodorefiiauifsimorefperfumeft.AngcIi atk 
cantabant. Agyos Agyos Agyos. Odore aGi quafi aromatu 
de cubicolo exeunte,paier & familia repleti dicebant,Dii vene 
tunt in doraum ,& afptciens pcr hoftium,vidit 7.Angelos eir- 
ca infantem ftantesA fta"» «""* { * &XIS eft> Comejj fe ocu- 
los perdidifle cIamarer,commota eftLncania ctuitas tta.vt Va 
letianus accurrerer a quo interrogatus»qaalitet hoe ei acctdif- 
fem.Rndtt.Cubiculum filii mei alpiciens Deos igncostntusvi 
di, & vultum eotam feire non potui. Igitut dudus ad tcmplfi 
Iouis, vouit q> fi vifum reciperet taurumcum cornibusaureis 
ofFcrret.fed cum nihii pioficeret ^pftrauit fe filio.vt enm-lana 
ret.Cui rfidit filius.Scio q> no credis.fed pp aftanteplcbe Tana 
beris Cu vidiflet,& loui gf as ageret, qtebat quo ett ociderct. 
PsJJIo. prsdi&omm trium /snSorum. Csp. L X X I . 

TVncapparuit Aogelus Modefto Pedagogo eius mbensjn 
pueram toiletet, & inuentanauiculam afcendens ad alia 
tertam irct.Quod.cum facem venientes ad matc iauencrunt 
AngeJumin fpeci« nauclcri.Qui cum ab eis cjreret oaulum.S. 
Vitustridit. Ille cuiusnosfumusferui mercedem tibi dabit. 
Applicuerunt igitur ad locum.qoi df Aledorius,& Angelus fu 
bito difparuit.Rcquieuetuot igitur iuxu flum£,qcl Silcrdicrf, 
fc cibusei ccelirus per Aquilam miniftrabatur.ibi pucr fanaua 
multa miiacula faciens,diuulgams eft, ita vt dxmones eos pdi 
carent.&confluentes ad fe populos baptizatet.Intetca Dtocle 
tiani filiusa Dxmonc vexatus elamauit.Nifivenerit Vitus Lt- 
cianus non exibo, qucm ftatim milites diu quxlietunt, & in- 
uentumad Imperatorem Romam adduxerant , cuius vultut 
etat fpeeiofus, & flammeus nimis , & oculi cius.vt tadit fous. 
Cui dixit Imperatos.Potes ne fanare filium mcum.Refpondit 
non ego, fed Dns.Statimq; impones ei etiam manum fanautt 
eum.Ait illt Diodetianus. Confule tibi puer, &facrifica Diis 
ne male moriaris.Quod cum Vkus renueret.iuffit eum cumj 
Modcfto in carcerem recipi. Augdus aut ad eos dcfccndit, & 
fubito ferri moles.q impofita erat eis cxcidit, & carcer imme 
fo lumine corufcauit. Quod vidcns Catcetarius hoc Impciato 
ri nunciauir. Et ftatim educlus in clibanum atdentem miflu» 
eft.In quo refoluta etant,pix,refina,& plumbum,& fubuo An 
gelus omnSferuotemextinxit, & puerinde fanusextuit.Pott 
bxc traditus eft Leoni deuorandus.q ui immiflus ad eum hn- 
gebat pedes eius, & ctedidcrunt vfq; ad mille homines.Poftea 
wffi funt Vitus,& Modeitus,& Crcfcentia.qfempereos fecu- 
ta etat,in cathafta extcndi.ibiq; ofla eotum, diffipata funt.fc 
vifcera apparuetuut.faclum eft fubito tonittuum magnum,& 
tettemotus,& templa Idolorum couugtia, multosoccidciftt. 
Imperatoi aut fugiens fcipfum pcutiebat dieens. Ve : mihi.jja 
ab voo infante viaus fum.Et ftatl ab Angelo folutt fubito io- 
uenctunt fc inxu fluuium, qui dicitur Siler , ibique paufante* 

rtugra- 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus . 



inivraaennt ad Dnm,qneram cerpora per triduom abaligt 
coftodira. IUuftris fceraioa Floreotu per mate naoigando pc- 
riclitans iadicio (a ndti viri repperit , & honorifice fepcliuit, 
tforumpalliorecolirer 17. kalead. Iaoij. 

fnfitfnnSlAlbnni . Cnp. LXXir. 

EX gcftis eius. Taoc etiim paflas eft S. Albanus in Brita- 
nia 10. kal. Iolii , iaitaciaitatem Volaminnm.qui nanc 
•ob Anglicis dicitur Vcrlamefceftir , fiue Nedingaceftir . Hic 
cjuidtm adhacpaganas.Cbriftianom ejndam dericG pfccutio 
nem Maximiani Imperaroris fugientem hofpitio recepit.que' 
cum orationibus, & ieiuniis femper ftudere confpicercr , 
«xemplis & exhortationib.eius eonuetfa cft. 16 audiCs Iudex 
Brirantc,ep inAlbani dotno ctericus latkarer,iuflit,vt citodc 
ricos adueniret. Tune Albanus hofpitis fui habimm induent, 
amilitib.ad Iudicem vinctus pdudus eft.Qui cum eum vidif- 
fet,& qfio jp hofpitefao fe obtalerat cognooiflet.cu facrifica 
-re rcnuerct,iu(Tu5 eft grauiter verberari,& deindedecollari.Cfi 
qoe adlocum ducereif, venit ad qndam fluuium curfu rapidif- . 
fimo tranfitum J>hibentE,volcns etgo jpperaread marryriu 
<oraoit,& ftati diuifus flnuros via ei pbuit.Qd^vides milc* qui 
com decollare dcbebar,enfe proiedo pcemtens vcnia poftula- 
bar.Sicq; cum eo ad montem, qui & ,ppe erat afcendit, vbi S. 
Albanusfontem perhenniter afflueutem prsecibas obtinuit. 
Frotinus quidam Miles ambos decollauit , tc oculos amifit. 
Nam cum fancti Albatii caput iu tcrram cadeKt abfciflum, 
fimul & fui percufloris oculi ccciderunr . 

tnfi* fnnStntm Dtnntinni, & Rtgntinni , & fnntrnuj 
mnrtyrum : Cnf. LXXIII. 

EX gettis eorum. Eo q ttoque tcmpore florebant in vrbe Na 
netica duo fratrcs iuuenes Donatianus , & Rogatianus» 
cjoorum Donatiauas adhuc in iuueotute pofirus iam migraue 
rat in fenem.Mota aiit plecntione Rogatianus, qui naiu ma- 
jor erat,cucurtit ad frattem fuu petens, vt baptizaretur ante<J 

Jsfecutot apptopinquaret. ^uodcqoide illc tuncnon cft con- 
ccorus.pp abfentiam facerdotis. Tcnti aut fimul in carcerem 
nifll fun t,& vbi fa o&us Rogatianus rontriftatus, eo 9 bapti- 
vatus non eflet.fufficerc (ibi credidit,fi ofcolum a fratrc aecipe 
xet Sanftus aut Donatianus roganit jf eo Unm , vt effet ci £ 
lauacro martyrium, qr! & faCtom eft. Nam in eculei cathalta 
fufpenfi,ac laniati,deinde lancea militari pfofli.nouiflisne ca 
•piteccfi funt 9. kal. Iunij.Qui tamen diet in eotum palfione 
non determinatur.Sanclus quoque Panctatius filius Cleonij, 
& Quirinc Chriftianorum in Frigia ciuitate,dcfunc>is paren 
cibus.cum omne patrimonium paupibut erogarec, & ChtiftG 
pie colens,Deosgentium grauiter bjafphemauit.pfentatus eft 
«Diodetiano Augufto.cum inartare tf.annorum efler. Cumq; 
coram eode vanitate Deorum fubtiliter difputarer & impera 
«orcm enideti ratione c6Tunderrt,iuflu eiut dccollatot eft.Ad 
ctiiutfepulchrfi,vtdirit Grrgorius Thuronenfis.quifquis fal 
fum iurare voluerir»ante<J adcancellum chori rcdefic. veniar, 
•utftatiro a Dcmonc captus infaoit, aut cadens in pauimen- 
tu jptinus vita perdit. Huius paflio celebrarar 4. idus Iuoij. 
D*SnnSt MnrctUin», & Pttr*,rjr Artktmi». 
Cap. LXXIIII. 

EX geftit eorum.Ea quoque rrmpefta^e pafli funt Romc 
4.non.Iunti,Marcellus presbyrer,& Peu' exorcifta.fub 
iudice Sereno.Huncn.Pettus Anhemiutcatcerariut g 
fideChrifii mnltoticos cxfura in vinculisdetinebat.Cuiut fi-- 
lia dum a dcmone vexaretor, 4: a patre quotidte plangercr", 
dixit ei Pettus,ej> (i in Chriftum crederet ftatim cius filia fani- 
tatem redpcr. Cui Anhemius. Miror confilhi tuu.quia Deus 
tuos te liberare non potcft cum illi crcdas.ec pro co tanta fu- 
Aineat,& quo filiam mcam fid credidero liberauir. Refpon- 
dit Petrot. Porent cft Deus liberare me, fed vu It , vt per tenrpo- 
ralem paflionem perueniam ad gloriam fempitcrnam.At ille. 
5i meinquit.vitcredere Dco tuo, cathcnas,& dauftra fup te 
duplicabo,& fite Deus liberauerit, crcdam illi,fitamen ptius 
filiam meam fanam vidcro.Quod cumfixiflet, ait Pettos.Va- 
dc in domum tuam, quia modo videbis me loqucutem tecfl. 
Qui cum abiiflet,& Candidf rzort fuac hasc diccrct,afFuit fan 
&at Petrus indutut vcftimentis candidis, & tenens in manib. 
fignum cracis.Cuius ftatim pedibuc prouoluti , virtutem Dei 
confitrntur, tt fanata filia rorum, omnes qui erant iu domo 
Arthemij baptizantur.Cumq; ad domum Whm plunmi con- 
neoitent,vtapenavidcntes miraculabaptifiiiQ pcterent.Abiit 
Petrusad Maicellinum Presbyrrtum,&omnes abeo baptiza 
ti funt, Tunc iuit Attheroiusad alios incarcraiot ptomittis, 
»t exirentliberi ,quicunque vcllcnt ficn Chriftiani.Qd^dum 
fierent, & tnmot ad Srrenum iudicf pctueniffet, qui per 40. 
4ics iafitmas.buic operi vacare non potcxat , lufljt om- 
Speculom H.ilonaie , 



oet incarceratos adduci. Quos omnes Arthemint conaocaat 
& eorG manas deofculans dliit ad eos, vt fi quit irc vellet ad> 
majcvrium veniret intrepidat, & fi quit nollct abiret illcfnt» 
D« Paffitnt itrttnitm SmnBtrwn . Cnp. LXXV. 

CVm ergo audiflcc ludex , quod MarceUinut , &Pecrua 
illos, quieranr in carcete baptizaflent abire pcrmirtcn^ 
tes ipfi fpote in carcere remafifTent,iufIu itati Iudreit io, 
troduAi,feparatim in carccre rertuduncut. Marccliinus qui- 
dem nudus fuper vittum fxacrum profternitur,& ei'lumen,ft 
aquanegatur. Peirusvetoin alioeatecre m cippoartiflimo 
conftringitur. Tuncvenit Angdus ad Marccllinum.folucsq;, 
&induensduxitadPctrum . Ipfuro quaque. folucns amboc 
duxit ad Arthemij domum,iubens eis, vt lcptem dicbus popu- 
luro coofonarent.Et odauodie fe ludici prarfentarent.Ctjer* 
go Marccllinus , & Pctrnsin carcere no eflcnt inaenti Iudez 
Atthemium cum vxote, & fiiia addufios ad le , & factificate 
nolentcs , luflit eottctra obzui. Qui cum veniflcntadlocum, 
fancnis Marcellinus in illacripta roiflam celcbrauit proteg£- 
tibus. fe aliisChtiftianis. Etpoft hocait Marceflinus ad in- 
credulos,Ecce vot lcderc potuimot,& Artherniuin cum vxo» 
re,& fil a libetare, noscjueipli Jiberiabfcederc,ted neutrum 
fecimut . Quid vos ad bcc 1 Tunc irari gentiles , Arthemium 
gladio percufferunt. Mattem vcro cum filia prccrpitantes la- 
pidibusobcuetut. Matcellinumautem , & Pctrum ducences 
ad Sjluam nigram, quchodie in honote Satfotum Silua ea» 
didaiappcilatur, ibi cos decollaoerunt.Quotuin animas vcfti- 
bus fplendidis,& gemmisindutas,bis, qui eot decollauit no- 
mine Dorotheus vidit Angelorurn manibusioccolum defer- 
ri. Vndcip&chriftianuscffccW, tandemtu pacequicuit, 
Pafli fuiit autem Romar Atthcmius , & vxor cius Candida , 
com filia Paulina , feptimoidus Iunij . 

Pnffi* SmnStmm Sirfif ,fr Enchi . Cnfi LXXVI. 

EX gcftis eorum . Ea tempeftate palfi funt etiam fub Ma> 
ximiano fandi Sergius, & Bachus , qoi cum effent Pri- 
. . . micerii palatii apud euudem Imperatorem, dechriftia» 
pitite funt accufati . Quod ille non crcdens, duxit eos fecum 
ad templum Iouis , eiqoe faerificans , vidit , quod illi exrta 
templum remanenrea , pollui noloerunt idolaticit . Vnde c6> 
perto , qudd Chriftum colerct, ptotinatdiftingoonrarA vefte 
militari depoiita, cathenis onufli , per totam ciuitatem duca- 
tur,& ficad palatiunt rcduAi Chriflu plcniOime confitentur, 
& cathcois grauiffimis alligati , longe ad Ducem Auiiochfi 
dcftinantur. Cum ergo antequam a Duce intcrrogarctur, bis 
ab Angelo cfifbrtati fuiiTcnc, & fequenti dte cum ipfodc Ido-. 
lorum erroribus.difputarenr. Scrgius in carcerem mittitur, tc 
Bachusextcnfus, neruiscrudis vfqurad fluxum fanguinis,5e 
difruptioncm ventht, aciccoris laniatur, magiscj; iyrannum 
prouocant,& randead voce Dci vocaotis czpiraiu, deuotan- 
dus a bcftiis procul extra caftra iaAatux , & aduolantcs volu- 
tres illarfum eum a bcftiis feruauernnt , donec fidcles eum ia 
tumulofepclircnr. Eadem node cum fc Setgius a.fociodefti- 
tutum lugcret,apparuitei fanftut Bachut in habitu militic,&: 
vultn angelico, mooent c&,vt ne mf rore dcficcrct.fcd fortitet 
ipfum fequent ad paratam iibi gloriapeiuenirer.IgiturfequS- 
ti die Antiochiot Scrgium multu verbit facrificare monuit,fed 
ille non acquiefccns,le potius tormemit expofuir,'& clauaric 
fotularibus calciatusantecurrumeiut nouem milliaribusco- 
cutrit. Sequentt vctonocle in carceteab Angelp fanatut , & 
confottatus,manc facto.ante Antiocho fanus ftctit.Nolenscjr. 
confcntire Idolis,rurfus eifdt fotulatibus calciatus ad aliud c» 
flcllu.fimiliter noue milliaribut antc efi cucutrir, & fic adbuc 
immobilts,data in eu fentetia,cu magna multitudine hoium, 
& etia f(minaru,cj dc latcbris luit exietar,vt cu cis mortC fan- 
£ti Sergi j flercnt. Venics ad locu,& voce angelica confottau» 
flex a ceruice dccollatus occubuit . Cuias fanguit fic terra de> 
hifcente ablotptus eft.vtnullusgcntiliu ad locum prctimore 
martyris appropinqoaret.In iplo autem loco a Chriftianis di- 
Iigenter fepultus eft.Poft longum veto ccropuf ,cum Chriftiant 
corpus eios funim aufctre,ac transfcrre vcllent,nolent bcatua 
Setgius furtim roIli,qai dudam iufius fuerat publice per vtbl 
circunduci.tanta citca locum clatitatem ollcdit,vt caftellt cu- 
ftodes, ignemab hoftibus accendi putarentprorumpenres cfj 
armis,vt cos infequcndo impedirent. Permiflu tame militum' 
corpus fanAfi in pulcbro tumulo pofucrut, dooccquindccim 
Epifcopi conuenientes ad locum, condigna fuper eii bafilice 
conftiuxerunt . Horum paflio celebratur nonis Odobris. 
Di SnnSa lufimin virtin* . Cnf. LXXVH. 

EX gcftis eius. Eadcm quoque tempeftate paflaeftfao- 
ctavirgo Eufemiainciuitatc Calccdonia, filia Pifufro- 
uis Seoatotit, & Th;oJcrc,fub Piifco Proconfulct 
TomusQuanus. X 3 ktc 



Digitized by 



Google 



I 



Speculum Hiftoriale Vimccnti;. 



fcaeerantin careere quadcagioranooem martyres fancti , de- 
cemnouetndtesibidcm a fpiritu [aado aucrtti,qui fimal oG «a 
Prtfco pra5fencati»& ab eo incecrogaci.cum fidemChrifti coti 
ftancecconfTtentes fuppliciis feofF:rrenc,iiifli firnc finguli tor 
meuris puniri.Cumqu; per lingulos diei torqctntur , mutuo 
fead faftentationem ccrramtnis hortabantar.Itcm Piifco pji 
l~entaci,& acteocommoniei, *t D«o facrificatent Marti,cum_. 
quafiex vnaorecrroremarguerenr.iuflit eo$ alapiscatdi.dc- 
nep miniftti cedentcr quafi mortai deficerent.Sed cum casdc- 
rencur.facieseorum magitalbefcsbancPtifcus aut habicocfi 
filio cam Appoliano SophntaChfiftianowim-accflfatore.iuf- 
fit eos rectpuio caccexem, donec nwttcteaciit ad R < grm. Et cfi 
ducerentur ja catcerem.Pnfcus quafi fera correns in grcgem, 
arripuit beatam Eufemiam.arftiroans «pfieuripfevas infirmd 
& inucilc etat,infirmom vas inueniret,& aitei.Honota re ip« 
fam,& fubftantiamtuigencris,neamittas,veJflorkiam, & fi 
corcapca esrerbis, tt raulierrcuerterc,& immola Deo Mani. 
At illa cumiprius ere&is in ccelum ocults Dni lefu auxilium 
pofralaffer.riefpondir.Noii in iiatura corporiscft fortirudocet 
tamiois , fcjp 1 »n vinuce fpiriruflancV. Igifir corporc quidem 
mulier contco, fenfu aatem virili. 

D*p4ffi»»t tim/dtm. Cmf. L X X V I II. 

TVnc Proconful iratus q> a muliete*inccretar,iuftit argu 
mentum ftarcrocarum,& illa io mcdio poni,*c exrenfa, 
tc contrita & cito redderct fpiritiim.Ipfaautem. cormeiwo ro 
tarum impofita , pedori fuo Chrifti (ignaculum pca>pofutt,& 
Tyranno infultare ctxpit . . Cumque corpus eins per fiogul* 
membracortiiigcre&fenfusai cSualefcebac, cVbndieens Deft 
orabat.Tunc confeftim Angelas de cceiodcfcendens atgumf- 
ta totarum confregit, & miniftrosin patalifim diffbluit. Illa 
aucem bonacertatrix fine macula,& hylari vultu coram om- 
ntbus eiiu:t.Cuicum Pnfcus minaretur inceodium.ntfi facti- 
ficaiet,& illa terrores eiusnon timere (e dicerec, eo <p adiutg- 
re Chriftum habctet.Pcifcus iulsic fornacem , cuius riammao 
4 f .cobitos extEdererur accendi , & intus eam proiici. At illa 
ttans hylari vultu, Deura benedicebat,& vteam ficuttter pue 
tos dc camino eriperet exocabac.Cumqae tniniftri ca pcaxin» 
&» tenercnciubente Prtfco, vceam in ignemprcMieerencvii» 
ex his Solkncshabehscultellum ad fingulam refpcxit.ad Prd 
confulem,& ait ci.Hocgladto me intcrfici iube, quia impof» 
Jlbile eft mihi fupet iftam manus miccece. Video enim anco 
oculos cxercuum caiididatorum illam espe&atuiom. Vt3or 
autem altus magifter Zonain Eufcmiat folurt , & aib Oco te^> 
Proconful folue me ab ifta necelsitate , quia graue eft in cam 
manus cxcendere . Video enim io ore fbtnacts ftantes viros, 
qui igncmdifpergurit,& cxpectaacet lanctam, & inrmaculati 
coufciuare volunc. Tunc Proconful bosquidcra cuftoditi,& 
alios confiftere iufsrt. Cxfarius auc Barbarus, quidam illanui 
apptchcndit,& in ignem pcoiccic.Quarn Angcli faneti confe 
ftiro fufccpetunt.ac flammam difperierum.Czfarius aut com 
buftns fuic,& virgoftansin fornace mrdiaquafi tn plarca.Re 
gem Dnrn honefteconfpicicns.expaniifqs mamb.eum bene- 
diccns.tandcm «xtuit.Tuncrndignati Proconful,fc Appolia- 
nus luUcruot afFcrrt ferras accntas, & fatcagines igtiitas, ac g 
argumenca arcis fcrrariae membia virginis diftolut per partcs, 
& tn faccagine incerponi.vc canq puluis fierenr. Qna fuper let 
tas pofica.fertx confuclaBi&fattaginescxtinctae lunt, pthilq, 
ei nocuerunt.Poft hec cam in ftadjo pofuerunr,& quatuor leo 
nes.duafq, beftiasconcra eam dimifcrunr. Ac illi iufiliftes ve 
fiigia eius ofculati fanc, Scd vtcompleretateius mattyrium, 
cuttensvnacx beftiiseam momordit,huorem tamen nullum 
ei fccir,& vox de ccelo facla cft.Eufcmia afcendc,& palma tua 
iccipc Pott hanc vocem fonus etiam factu» eft ita, vt commo* 
octccut loctis ille, & tremacrunt omncs . Ipfaquc virgo fafta 
«raiione reddidic fptcicuiri. Cutus corpus Pacer cius,& Macet 
tepcUcrunc in loeum oounm . Cpmpleuit enim marty riurru» 
fuum 1 6.kalcnd. Odobtis . 

fsffttfimSiFirmini Amkimnnfa. Cdf. LXXIX. 

£ X geftis eius-Piarterea (ub Dioclctiano,& Maximino.crat 
in vrbe Iberienfi ,.q dicicur Papilonia Senaror nobilis in 
•rdine primus, & nomin;, & opere Ftrmus, qui filium fuumv 
Jitminum honefto ptesbytcto cradidtc , diuinis liceris imbuS* 
cratn.Qui Firminus annorum 1 7.in fandticate, & docltina pro- 
ficiens, ac pro hcnefto iam fene prxdicans,ab ipfo ad hooo- 
xatum Tholofanum Epifcopum miflus cft, *t ab eo ordinatus 
Epifcopus Chriftum vbique gencib.praedicaret. Quo fadlo Fit< 
mious Epifcopus rediens ad Honeftum magiftum fuum anno 
atcatis fua; } i.celictis omnibus.ad Gallias ^pperans Andegauis 
vtbem venicibi anno , & menfibus tribus multos pracdicatido 
floaoettic, & 3 Juacum contra Valecium Piatfidcm pugnatu» 



rus pto fide ptoteait . Vnde tnaitodeos fltgeUatui vfqoe a4 

ntorrera Sergti Aiccdforis VaJeni , io carcetcm «laufus fuic. 
Sed cuac apopuio fointusibi pratdicauic, •& bapuzacit omqi 
bucecclefijsque, eonftru<ais inde Ambianispetcexit^c in a>f. 
diebustria mtllia hominam baptiaauic. Audiecef batc Longu 
4us,'& Scbaftianus pcacfidet ab vtbc Treaetenfi ad ambanea- 
iem veneruoc,& luflu eoram conaenientib.cuacti( f itminum 
cotam fe gtanitcr accnfatum,dum firmi&iroe cofitetetut Chti 
rJnm.cimens Pracfcs fcdicionem populi.prasccpic ta catcexede 
collari,FaufiiniaaasaujcSenatoc oui com reccpat, & que ipfe 
cathachizauerar, domuq; etus ad bapcifmi gratiim aduocaue 
tac noctc corpus eius rapient ia casmetetio luo fepcliutt , H* 
Fauftiaiauns fait pr S. Firmini Ept de quo iofra dieef.Scbaftt* 
nus veto Piarfes poft modicum a ciu ib- Beldacenfibus ocufus 
cft,hnius fandi pafsio celebtatut 7« kal.Octobtis. 

[mnHtrum Fedicit , & AiamSi . Csf. L X X X. • 

EX geftiseorum.Sed & cum Dioclecianus Chnftianos oe- 
ciderenc,duos fracceS Fcelices nomine,& opcre.ptesbyte 
ro,fibi oblatos ad Dractam Praefectum mifecunt.Quocfi 
fcnior cum ex iuiTu Prarfcdi dud» effec ad teroplum Scrapit, 
vt factificarct.cxufflauit in faciem ftarut;,& ftacim cecidic.Ite- 
rumque dudVisad ftatuam Mercuru fimihter fufflauit,& fimi 
litet corrttit. Tcrtioquoqoc duclus adftacuam Diancfimili- 
tet fecicTunc scdudu» ad Prarfcdu in cculeo ponitur,& qui- 
busmaleficiishocfcciffet inquiricur. Qui curo nfpcmdiflet, 
fc non hoc fcciffe Diaboli malcficiis,fcd omaibus Dei bencaV 
ciit-Itatos Prajfcchtsiufsit eam duci ad locum fecundo millia 
rio ab vibe via Ofticnfi.ibiq; ad faccificandum cuidam acbori 
facriicgx,q illicexCelfa ftabac compclli. Qupd cum fieret S. 
Fcelix gcnua fua figens orauit,& poft ab oratione fuigcns.at- 
aque in arborcm ingencifsimam cxufflaus , earaa radiccfub- 
ucnit,& templumeius,vel fimulachrum.Sc aram ca corrucnte 
pcnicus con triuit. Quo etiam audito Prxfccms iufsic cum ibt 
decollari, & Lupis,ac Canibns decclinqm.Tuc quidamCh tta 
smis occulcus repente prorumpent in medium , palam fc pro- 
fcfliis eft cfle Chriftianum.Statimq; fimal ad atboris prxdidas 
locum venienecs, & fe inuicem ofculantes decollacifuncillt* 
e^rgo nomen Chtiftiani ignorantes Adaudum eum appcllaue- 
tunt.eo 9. fanAo Fcelice auctat fic ad coronam martyri},qnos 
cam fepckffent Chriftiaai in foueam quam fcccrat arbpt o 
uerfa, pagani volentcs eos efibderc a Diabolo fuot crepti, 9C 
quicunque in eot manut mittete tentauetunt . Pafsi fattc au- 
tcm }. Kalcnd. Scptcmbris.' 

Dtf»»S»Adri»ne , frtiut vxtrt Nstnli*. 
CAp. LXXXI. 

EX geftis eorem. Cum autcm Maximianos - Impetatot itt 
NitomediaciuitatcGtzciaeldolisimmotaret, rafifu cius 
ex diuerfis locts ad fupplicia Chtiftiani<tfah«bantuif. Ni 
tc vicini vicinos, & ptopinqui domefticos pertrahcbanc Aii/ 
timere pcense.alii amorc promiflx pecunix, ioter quos a.) .tn 
fpclxo lariranccs.fc a perquirencibos comptchenfi func« Icrro 
vincliad Cxfarem perrrahuntur, fcquc Chrtftianoseilc ltbcte 
proficentes,cxtcndant',& cardunt', & minas eiuaamplius trri- 
denccs, ora dutis lapidibus coDtundunc,& anootata vniufcu- 
tufque refponfione , frrro vtncli per totum cotptis in carccrg 
dctrudontut. TuncAdrianuspnoroftlci) militaris toiuin c6- 
flantia compucclus dixitcis. Adiutovospec Deum vcftrurn 
proquocanca paciroini , vtdicatis milu.quaefit icmuncratit* 
veftra q cxpectatis per ifta tor-mcuta . Ac illi inquiont t culus 
non *idit,necauiis&c.Hoc audiens Adrianusftatun exiliens 
in medio eorum ditic Annotatc me cu iftis.quia & ego Chti 
ftianus funt.Quod cum miniftri celctitet ImperatorL nu nciaf 
fcnc,iratus nimisadductus rcfipifccre monuic,& nolentecn e9 
acquicfcere.ferro vindum cum condemnatis eum in carcctc 
trudi iuftlc.Nacalia vero vxor eiuscum hocper nuncium dtdt 
ciflec/ciffa vcUeplorans, & eiulans intetrogauit puetutn , cur 
Dominus fuus in carcere daufus cffct . Ac ille.Vidic, tnquic, 
quofdam Chciftianos nolentes facrificate corqueri,& cum it- 
Jis annotart fc facicns,dixit fc cum eis velle mon . Tunc tlla 
quxhadcDUS propter pcrfccucionem celauerac , quod ciTec 
Chriftiana, gaudens mutata vefte cucutric adcarcerctn,& vin 
cula viri fui dcofculans,ccepic eum in omnibus confottate, co 
ganscumin hoc quod cceperat permancrc.nihil de tettcna 
gloria f efpiccre.fcd femper ad ccelcflia, & ad arcctma fufpita- 
te,nulla cranficoria cocmcnca timere, (cd iufinita maiora tn- 
-ferni fupplicia, quia euaferat exultare. Poft hoc vincuia fan« 
dlorum,& pedes dcofculans, quantum potuit, vt virurn fuutn 
c6nfortarcnc rogauic . Er ficommbus valcfacicns luxta con- 
ditum viti fui dictn paflianif cotum vacando ad domunu 
fuam pctrcxic. 

SlH*littr 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus . 



■4>*»littr dt ttrttn txitntveesuit **m»dfmmn fajpontm. 
C*f*. L XXX II. 

POft medicura igitur audiens Adtianus fuaipaffionis adel- 
fe dtem,liccntiam a fandis accipieos pergete , & »ocare_> 
Nataliam , Geut ei cnn» roramento promiferat , danfquc 
nniras cuftodibusegrefluseft. Cumque ad doraum perne- 
xtrflet ,audiens Natalia qaod Adrianus abfolotui veniret . 
acftimant enm fugiflcde carcere , amartffimo flere e*pit , * 
furgens contra cum hoftium claodit , tc ait . Non mihi con- 
cingat colloqui ori cios, qni Deum funm negauit . O mifer, 
quis te fcparanira dnctisr quis te feduiit, vt recedcret a 
xonuenru pacis.Cur fugtfti ante pngna ? Heu roe, non eft mi- 
Jai conccflum vnius horat fpaciu.vt vocarcr vxor raarrvris/ed 
ttot rranfgrefToris.oOc exuhauera modicu, & mihi femp etir 
epprobrium.Hssc & hmoi audient Adrtanus vehemfter gau- 
debat.minufcj; vrrbafceminsiuuenis.&anre 14. menfcs nu- 
ptac ex hoc ardcntior faowt ad mart v riom libentiffime arobie 
feat.Cumq; vidcrct eagraniiume rribalari,dixkei . Api mihi 
Dna,n6.o.vt putas mattyrmm cffugi, fedvcni vocare te ficut 
jpmifcram tibi, vt pfons fis etiam ooftrat paflioni. At illanoa 
ctedens.Vide,inquit,qfio fcducitme tran(greuor,qtJO mcnrit* 
alter I adai.Cni Adrianus. Apr^inqnitjCitius, qnia vada & me 
Tkra non vidcbit, & poflea logcbis, eo ep meante exitu mcQ 
1100 videris.Na fideiuflorcs dcdi fcfos mattyret , tc fi miniftri 
ane inqutrenres non inueniant t tormenta toa fimul ti mea fu- 
flincre babcbunt, qui iam ex poenis illatis morrai (ont.Tunc 
illa ftatim apuit, & fibi iuoicem ^pftrati cum lacbrymis fimul 
■bicrunt aet carcercm.Difcurres aut Naralia per fingulos roar- 
tyrcs.pctofis lintbcamiwbus eorum vulaen puricfacudcter 
gebat, 8c mcmbra lintheis colligabat. 
J)t r*ffi»n* tiufdtm fmtBi AdrimU. Cap. L X X X 1 1 1. 

STawta atit dic i jtstt eos Imperator educi» qui peoitos re- 
iolun,quia ambuiare non potcrant,portabantY Adtianut 
v/cro viuchs manib.ictro fequcbaf.CumqiCaueret Imperator» 
ne putrrfa&i penitw ante pparata tortncnta fubito morcrcnr'. 
Ad- tanus ccnleum fibi portans ei pTcotatur, 5c in confeftiono 
ptnf^tris.a cpattuor tniliub. dut ;s Jignts grauifsime vetbera 
baro t.Iterumq ; ab etfde vf ]; ad cfRiGone vtfcet& laoiaf,& fic 
in iig.io =xtenfus in carcere cum aliit redudrt*. Erat afitiuue- 
nic dcltcatus annoru al.B.veio Natalia.q (iugulas eiut refpd 
fioais id marty tcs referrbar, ipfum ferro vio&u ,& fupinum 
tacentecn quauru potetar confortabae San&i quoq; in paut- 
znento tacente «d ra m mantlv. irtepebant, & oiculum ci cnm 
fanctismonitisoffcrcbat Audifs atit Impcrator,q> multcma 
ttonc, eit ledul* ni j uiltrarr at. Iratus ne vltcrtos ad eot introi 
tent imperauit.Tunc lc (anctaNataliaconforauii, & ficeis in 
faabitu virin miniflraus, ad hoc alias ezemplo fuo roborauir. 
Harc aur vitam fuu peait, »t cit cffet in gloria, prima pcem fi- 
ie facercc, quatcnus ca Dns intacf a cuftodient ab boc fceculo 
citius euocarct* Ratfos audiens Imperator, q> (ic matrODC fe- 
oflcnt, mfstt incudcafrern,vt confractts lup eum cturib. (Qti 
tnattyrcs intertrent.Vident aut Naraha miuiftros venire , tt- 
mens ne virfnus cx aliorum fupplictis terterct? , rogauir illos, 
-Ttab illo tncipetenr, prjufqalii puaitenr*, & ficabtcifis pedib. 
& crurib. c6fra£hs Naraba ni^auit eum,vt tnanum fibi abfcin 
di pmirteree.Quatenus alits (andis,qui plurima pafla fucrant 
comparctTct.Quo facfo^fi Adtianus reddidtuct ipuro.carteri 
fancti vlero pedcs ad catntfices cztidrntes,(imili martvtio mi 
gtauerunt ad Dntn. Quoium cotpota cum mimftn influ Itn- 
peratoru in foroacemcobureoda portaiTcnt,fc in igne jpiicc- 
zent,factas eft fubito terremotus, tantaq; acriv tcmpertas, vc 
tnnlti miniftroram relinquentcs ea fiigereut,& malticxpira- 
zent.FuJclcs aut cum rouhetib. ibi (Uotes ab «ximcto pluutia 
tgne,corpora (anctoinm lllacfa rapucrunt, & in naui cutufdatn 
Chriftiani.quivolebatireCouftantinopolim ( quastuoc Bi- 
Cantiamdicebatur) pofuerunt,vt illic intctim permancrent» 
donecpace eccleflx rcddita, ea iterum cum honotc rcfcrtcnt. 
Horam pafsio cdcbiatur leito Mus Septembtis . 
Z>« vtrM,&tr*nfit* f*i8* NmalU. Csp. L X X X I 1 1 1. 

NAtalia veto domi remau(it,& hfts manfi i. Adtiam qua- 
fi folatium vitss fu*,ad caput leduli fai nullo fcieote te- 
pofuit.Non multo poft Tribonus quidam rogaait Imperato- 
>em,vt Natalia (ibi datctin contuge- Etat.n. pulchcrtima, & 
xiobilifsima, acdiuitiis cumulata. At illa Mationa de hoc (ibi 
loqncniib.gaudere fe dixit,& quafi ad U pparandum indutias 
tttduanasimpttrauit,rcaut vcra adfugicodtim.Lt inrenm tn 
ledulo fuo ncpollucrcYioganSiex meiore, & ttiftitta obdor- 
cniuit.Et ccce vnus Uncforum martvtu ei aftans duJcitcr ea m 
confottauit,qnfrenttq;de vito fuo dtxitiCpprimus o!um ante 
Cintitunappajtuit.Sctl uitge,inqutr, & atccde ianawcuiam, 
Sf ccuium Hutoiiaic • 



& nauigans veni>vbi funt eorpora nra.Ibi.n.vifirabit tc Denr, 
tc pducet ad nos.Euigilans itaeji folam manu S.Adriani fccft 
fcrens.nauem cG mulds Chnftianis fugicntib. afcendit, & oa- 
tugantemTtibunus cum multit militib.infecutns.mnltit eoru 
fubtncrfis repulfns vento contratio,vix enafit.Media vcro no- 
&t Diabolus in fpecie Naocleri in naui fantaftica clamas.na- 
uigantes cum S.Natalia vnde eflent inquifiuit, & quotende- 
xcnt.Qnib.rndentib. DcNichomedta Bizantiam naaigamus. 
Erratis,inquit,ad finiftta pgite,vt rectius nauigetis. Curncj; >a 
. vela mutarent apparait ei S. Adrianus,qna(i ia oaaicula fcdes, 
& monuitcosnauigareficut prius cjperant.ne pirent. Nata- 
)ia aut vaide gauifa eft.cum S. Adrranum anteccdete cogno* 
uidet.Cum etgo Conftitinopolim antediem appaHuent,&ad 
domG iu qua erant fanctorG corpora iutroiflcnt.Natali* poft 
oionS p labore itinerit dormienti S. Adrianns apparuit, eaqt 
falutans in xtcrnam requiein ad fe venire praecepi t . Qu* cu 
euigilans aftantib.indicaflTet, & valefaciens eis,fpirit'im emi- 
(iflct.accipientcs corpus cius fidcles,iuxu fclgrii corpa fepelie 
runt^nuli icj; renunciantes olb ibi Deo in ppetuum fnieiunr. 
fsffit fmtBtntm iimptitij, FMftati , &Bt*trieit. 
Cf. LXXXV. 

EX geftis eornm.Eo tcmporc Simplicias, & FaufKnas fres ' 
Romxmulta £ ChriOo fupplicia ptulerunt>tandemcji ca 
piralem fniam fubue iuifi fnnt,& corpora eorfi ligato io col- 
la faxo, tn Tybetim proiecta funr , 5. f.eorum corpora Soror 
eorum Germania virgo nobilifsima Bcatrix noie.&opcre.cQ 
quibufdam presbyreris, & aliisChtifliaois inuenta leuauit, & 
ibidem fepeliuit.Cin loco qui vocat*Sesrum Pbilippi, via Poc 
tueofi ) Kal Augufti. Huius Beatricis p dium qd* toerat ei c5e 
cum fratribus,cum vtcinus poiTciTor.uoie Lucretius,ambiter, 
teneri cam fccit, vt Idolis immolatet , q conftanter refiftente 
inflit poai in carcerem, quoufqi cogitaret de illa. Noclu vero 
fccit eam a feruts pfbcah. Quam fancu Locma fepeliuit cum 
fanclit fratiibut in Sexto Pbilippi 4. ka.Augaftt.Poft harc Lu 
crettus ambitiofus po(Te(Ior,pdium fan£torumintrauit,& qoa 
fi fandis maitvribus infultans , amicts fuis conuiuium fecit. 
Dam aCt epularentur.qordam ifbc mnlier erar,rraa: filium fufi 
lactabar,qui.f.iafantulus panoit inuolutus.tocf emifit in con 
uioio cora olbns diccns. Andi Lacreti,occidiftr & inuafifti.cc- 
ce datus es ia poflefltonem inimici.Statimq; Lacretiot rimet 
ac treraens a daemone e^ripit*,& pcr trcs botas ita vexatus eft, 
vt in ipfo conuiuto moreretot. Vn timeotes oes.qui aderant, 
ad Chriftianos confugiebant, & Chriftiani factiofbus narra- 
bant fancfz B:atrtcis paflionem in conuiuio vmdicatam . 
Dtb*n*i»d»U fk*8s, Chrifimt virgmit . 
Csf. L X X X V I. 

PAfla cft etiara eodem tempore in ciuitate Tyro Chriftina 
viigo.Qof dum eflct iofantula nondum aonorom it.vm 
caparrifuo nobili,note Vrbano,magiftro militum, patet 
eam in turrim,^ ftcit ezcellam cu ii..puelIisinduxu,Dcolqi 
aureos & argeoteos illtc flatuit, »t eot adorarer.Et qoia magnt 
decoriserattounquam »t ab hominibus confpiccrctur inde de 
fcenderet.Qna; tn dilectione ctiam Dei pofita,cum thns ad of- 
fercudum in altate illorom acciperct.in feueftra ad oriente il- 
lud poncbat.Stanfq; ad feneftram in ccelum intucns ftellas a- 
fpiciebat.oranfque Deoin corde fooingemifcebat ,& flcbat. 
Quam cum Ancillx procideates ad pedes ciusobnixat roga- 
rent.vt Diis facnficaret,& non Deom alienum coletet, nepa- 
tereius hocaudiens, ipfascamgenere fuo quafi feduduces 
filic difperderet.IIIa vero conftanter rcfiftens,eas potius a Di a 
bolo,& idolis cius feductasdieeret.Inrrauit Vrbanus.vt vid c 
ret filiam fuam,& Dcos fuos adoraret.Qui cum ab aocillis au 
d ttct tj filia pet leptcm diet Diis oihil obtuIiiTct.filiam blan* 
de cortipuit, & illa Dco cali factificium ofFerre (c dixit . At 
ille vetbts cius decipiebatur, puuns g, de (actificio Dcorum_, 
loqaeretur,& occurrens eam ofculari voluit, fedilla exclama 
uit, & ait . Non polluas os meum , quia mundam oblatione 
offerrc volo Rcgi Ccelcftt.Cumquc pater eiusadhuc in vcrbis 
eius errarer.putans quod de Idolis diccret , illa in cubiculo fe 
recludens, ccelcfti Deo facrificium o(Fertbat,&cutn tletuora- 
bat . Quaorantc Angelusantefaciem ciusftetit,eamquc con 
fottauit.IUa aut coucria iu dextsis pane caodidu, & dulcC in- 
ucnit^ut ab Angclo bndici petiitdiceuiiEccc.n.li.il cs lunt 
exquo paoenon guftaui.Tuc Ang. lus arcipicns panc bndixit 
&>frcgit>eiq; dedtt,& illa euftauit. FaCtoautcm vefperc.acci- 
picns ldola.pattis lui cooftcgit,& paupcnbus drdit . 
0« Agtnt tim fttb tntr* fu» Vrbmt*. C*f. LXXXV I/. 

Dleaut faclo vcnicns Vrbanus,&quai<souid dc Diiscf- 
iet factu.Cum audtfictabaucill.s,q. Chnlliia cos cofra 
ctostnpkteam proiccit.Iratuscampalmis Lctcm cxd;b»t t 
Tomos Quaitut. ■ X 4 & in- 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vincentij. 



tt interrsgabat *bi Deos abfcoodiiTer.Qoa; cum fe »09 ado-> 
raredicerct nifi cceleftem Deum,& filium eiat lefam Chriftu, 
& faa&um fpiritQ. Iratas pccpit cam ailigari, & 10 plateis c{ 
di,& itetam boiam io collo cms micti.manufq; eias, & pedes 
ligari,& eaa» io carcerem duci. Audiens aut vior eius de filia 
tua, qj taota perpcfla eflet, fcidit veftimeota fua , ac impofico 
pncre capiti abtit ad carccrem, ceciditque ad pedes ciu» cum 
flctudicens. Filia me» vnica miferere mei , qux mammiltas 
meas fuxiiti.Qtjid factam eft tibi.vc alieoam Deu colasPChri 
ftina rndit.Qaom6 me filiam tuam vocas,cumcx geoere tuo 
nullam cjChrtftina vocetuthabeas.Nefcis quia oomeo habeo 
Chrifti faiaatoria mei,ipfcelt,qui mead co-Ieflem militiarru. 
probauit.qui me ad viaceados eos,qui noo noaetoot eam ar 
ntau.it. Matet hoc audieos domum rediit , & hxc omoia viro 
fuo nunciauit. Qui iratot fedit pro tribunali , & ioflic infao- 
talam fibi pncari, Nolentemq; adorare Oeos iuiEc expoltari, 
& membra eius tenera craciari, donec 1 l.de ficerenc, qui eam 
cruciabant, Q.ux cum adhuc io tormento perfifteret, &-pacri 
fuoiniquo infuluret, ille ooo fufFereos iniarias, iuffit roum 
afrerri,& io ea virginf iufantulam ailigari.ac fub rota incen- 
dii flammam fterni,olenmq; dcfuper infundi.Cumcj; rota gy« 
ratetar, carpus infaotis conqaaflabatut.fcd illa otante fubito 
ignis eximt, & homioes 1 roo. incerfccic. Ipfa aucquafifuper 
lcccura ftutam repaufabat fuper roram , & crant Angeii con- 
forcantcscam.Vrbaoufq; eam dcponi iuflit,& venicntem an 
"te tribunal tnjterrogauit dicens Dic mihi Chnftina.quis tc do 
cait ifta maleficia. At illa.Nonne dixi tibi Carnifex immuode, 
quiaCbrs mcdocuit hanc patientiam. IpCe medocuit omne* 
iuftitiam,& Dei vini timorem,^ptercarcconfundo,&fssuif- 
fima tormeota tua defpicio, of iq; virtotcs tuas vioco cum Pa 
tre tuo Diabolo.llle vi<£tus,& confufosiullit eam ad carccrem 
duci, vbj curaUiiiederct cogitans mita myfteria Dei , venc* 
runt in coofpe&u eias tres Augeli afFcrentes illi prandiam, Sc 
rnittentes manus fanauerunt corpus etos totum. Illa af« gras 
agebat Deo. Vtbanus vero cam cogitiflec qualiter eam cxcer». 
minafccnoctu miflis. f .pueris iuflit io coJlo eius lapidcm alli- 
gari, & fic eam i n mari p rxcipitari. Quo facto.fufceperunt ca 
Angeli.Icaq $ cu Augclis fuper aquas deambotabat, & elcaant . 
ad ccelum oculos Dam lefum Cariftam orabat , vt baptifmi 
cius lignaculum ih eis aqais recipcrec . Venitcjj vox de catlo, 
diccns, 9, eiut orationem Dns exaudiflcc. Vcnit quoqt fupet • 
caput eius nubec lucida,& vidit gloriam Chrifti fup fe venie'-. 
tcm,& fuper capat fuam coronam, ac ftolam purpuceam,Aa* 
gcli quoq; cum fiuuitate odotatueotorum aote ipfam crant, 
tc hymnot pfaUebant. Iila aut cam compleflct outionem re 
uerfacft ad carcercglorificani Deum.Pacer vero ei* Vrban'ea 
notte pculTus-cu multis crucutib in tormentis atam reddidit. 
T>e Mgtnt tiufdtm fub ludict Dttnt. CMp. LXXXV 1 1 1. 

POft hoc abus mdex nomioe Dionaduenic cut grlta b:a< 
ut Cbtiftina; officium obtulit , tt cum eam antc tribunal ■ 
adduci pcepiflet , videns vulrum eius decomm.vocauit ea 
iuxta fc,& blandiebatarei,vthommem crucifixum relinqufis 
rotfericordes Deos colcret.Sed cum nec bJandiciis,nec nuois 
poflet flecli, iratos ille pp iniutiat, quasei ingercbat.iuflicca 
virgis caedi. Deinde iaflit cunam xtcam fieri,& fubtus valde 
incendi,piceroq; refioam,& oleam mitti.Miferuntijieam mi- 
lites intus, tc quatcuor cx eis cuna aguabanc.ac fanciam vir- 
giocm vctlabanc.Qua virilicer peififtece, ac tyrano infultate> 
pcenafcj; aetcroat vbi cruciabatur vcbanias commiaante, Iu« ■ 
dcx ira tcpletoijiuffitcapuceius tadi, eamq; nudam torqn.ac 
per publicum deporopati , ita g> molieres oe* videotes cUroa- 
xeot ludex touifte erga infantem agis, «te mulierum genus co 
tundis.Iudex autdixit.Chriftina cras veniamus ad templum, 
tt adora Denm magnum cceleftem, ac veram 1 quia mulcara 
tc faftiauit.Quc tndic Bn dixtfti impie,«tc a Deo ccelefti alie- 
ne,vt oflcram oblationem Dnatori cceli tc terrat,qui me cofto 
diet ab omoi tua opetatioue. Cumej; de vcrbis eius gauderec 
Iudex.pucanscj» ad Apollinemotadum accederet. Ula oracio- 
ne fada clamauitA air.Tibi dico Idolum fineala.in nomine 
Pn» IefuChf i cxi de t£plo,6c hic fta.Quod cu feciflecincuent 
boc iudcx teintus in faciem fuam cecidic,tV itcru cum tremo- 
re furgentad vitginem clamauit dicens . Io ofb. pualuerunt 
maletjcia tua, quia p Chrifti rai inuocationem mouifti Deum 
omnipotctc Apolline. Sed quia muttum tibi mtferet', & habet 
fup ce piecaccm,obaudiuit te, tc exiuit vt videret cteatura fua. 
Illa in rerbo eius conttiflata , cum eQ dure tedarguiflet, co q» 
virtuce excelfi Dci noo coenouiflet,orauit Deu.vt ftatim Ido 
Jum illod caderer,«Varcoa fierec.Qaod ecfactu eft.tV credide- 
runtio illadietria millia viroram/Tudcx aut contcrritus.ait. 
Siaudieric B.cx prodigta, q fada fuoc io Apolliutm p« nu- 



leficia Chriftioat.male roc habcc perdere,& ftatim in fcroettp- 
foaoguftiacus morcuus eft, cuios aflcuoc uiiGc Chriftiuam in 
carccrem miiti. 
Dt txtrtmt tms mgtnt fub Iulimu. Csf. L XX XIX. 

POft hoc, fic alius Iudcx oominc Iulunus adueoic, qai ge- 
ftis eius auditis, ftacim ea fibi picncari fccit. Quje cum ad 
facrificaodum oon poflet induci,iuflit per tretdics foroa- 
cem ioceodi, «V eam intus vfqj addics /.mitti. At illa cu An- 
gelisDeum in fbrnacem laudabac, tc magna vox indetxibac. 
Cumqjrailices luliano rctuIifleor,fc inagnos tcrrorcs de for- 
pace exeantes audiaifle,iuflit eara aperirc,& inacnerunt Cbri 
ftinataoqdelauacro jpcedeittc.Deumcj; laudantc.Dcinde lof 
(it lulianus ferpentariu adduci,& duos ferpeoccs ac duat afpa 
det fop ca dimicci.Quo fado duo f pentes accutrcotet colbga 
acrunt fead pedet etus,& lingebant plantas eius. Dua? quoqt 
afpidct accurrctes fufpenderunt fc fup mammillas eius, quafi 
ladaotes irifaotes . Itcrum dux vipcraedimifljccolligauerunr 
fe 10 collo eiut,& liogebaot fudotem cius.Quas io ccclom rc- 
fpiciens dicebacGrasago cibi Dfie Iefu Chrifte, qui dignatut 
«s me i pecib.iltu nota facere, & fudor£ labocis mei cxtcrgerc. 
Iulianos ad f penuriu dix 1 t.Nuncjd & tn magicacus cs a Chrif 
ftina,beftias tctritans.vt rjon caogant eam.Serpcnurio vero il 
las tctruantCtimpctum in eum fcccrant,& ipfum occtderanr» 
& cum auUusaaderet accedere,& fpentes tollere, S.Cbrifti» 
na orooem faciens,iuflit eos io noie Dni in loca fua abire, ne 
minemqi Izdere, & ftatim abierunc. Illa iccrum orone facta. 
Serpencarium a morte fafcicauic,qai furgensad pcdes eiusxej 
cidit,& Dco cios gratias egic.Iuuanas ait.Chriftina iam nunc 
Lufliciactibi,ocsaccescuas raagicas ondifti. At illa.Infcnfate, 
inquit.non videtuntoculi tui vittutes, quas Deus cceleftis fe« 
cit.Quriratut mamiltas eius abfcindi iuflic.&^pfanguine lac 
exiui t.UcIde liogua eius abfcidi pccpit.Quod illa audics Deo 
grascgit,& vtcitiut vitamfinitetorauit,& voxde coeloiofo» 
ouit. Chnftina immaculata apci func cibi cceli,& regnu ccelct 
ru repoficu eft cibi.ols chorus lctorum bndicu Deu op ce.qma 
in infancula tanu fuftinuifti pp meJEt vox iteru fatfta eft. Vc« 
ni Chriftiaa coroo| xternam accipe^c brauiu cdfefljoms cucj. 
Hanc vocCde ccslo facla audiens Iulianus.iuffit citius abfcin 
di lingua eius,c| ipfius liugur foz pfciflara accipieos, in facig 
Inliani jpiicicos, & oculu cias pcutiens cxcxcauit, & magoa 
tox de ote eius cxiuit dicens. Iuliane impudice condfnate in 
tencbris.orgaou corporis mei roiducare defiderafti,& lingua 
aicam,c] c(leflem Deu bndicehatabfcindifti,ideocj; tufte,& lu 
mcn tuum pdidifti.Haoc luiurii Iulunus 000 fcrent,iulsic ia 
ci dnas fagitcas,vna cootra coceios,& alcctacontra latus.ficqt 
manynO iiium coplcuit y.kal.Augufti.Vcnitautquida dc ge 
nere eius.qui etia in Chrum credtdcrat, & mattytium cius in 
tcmplo Apollinis cclebrauir, camquc tbi collocauic . 
Dt JimStCucufate.&Foelict. C.ip, X C. 

EX geftis eorum.fia quoq; tempcftate paflus eft S. Cucuta- 
tus.qui Scillitana ciuitace nobiliflimis,acditiflimis nata 
lib.oriundus,vna cfi S. Fcelice ipfios ciuicatis xq illufttiilimo, 
Cxfaream raarittmalrarum liberaliu ftudio migrauit. Q3 ct» 
vacantes fchplis puulgata fama c6periflcut,pfccutione Chri. 
ttiaOoruiaorientisptib.efFcrbuifle, moxcum mcrciu pciofa- 
rum varietate,non pauco eciam nauium oometum fe contule- 
ranrxicadeotali plagx fub negociacotu fpccic.ac nofe. Siccjue 
Barcinona applicaoces, repperuntetiaio occiduis paxribum^ 
pietate Principum vfq. craUari.vn tps immioere intclligeuccs, 
quo iu lachrimis breui tpe femioarent,quateous in gaudio p- 
petuo mctetcnc.Cxperunt opib.pieutis,& eleemofy nij,qoib. 
(cdulo tuerunt alTuefacli largius infiftere, necno verbu falutia 
pnuatim, & pcr domos ad fe confluentib. pdicarcidooec^ voi* 
uerla.q attulcrant officiis mfx poroiflent impenderc.Et fic dc« 
mu publice Chfm coofitentes, & pdicantcs feipfos ( vtexitus) 
tci dcinonftrauir)fuperimpedcre. Quocirca vnanimi conditio 
nc B.Fcelixad Gcrundcnfem ciuitatc traofmeauit, vbidroinic 
rouniis fe cxerc£s,gloriofum martyrium confumroauit. S.a5c 
Cucufanus in Barcinona vrbe populofa rcmanens,vni cu co 
ftanciflima, & apciflima fide,& pdicatione.ctia miraculis te- 
fplenderc ccepit, & io omnigraua corationum ezcreuic. Daj- 
mones foio verbo ezpcllcbac , & virrutem Domini confiten- 
res ,etiam a ctedentiom finibus percurbabac. 

Dt Agont fnnSi Cucufmti . C»f. X C I. 

HOc audiens jpconful Galerius diredtis militib. eu fibi of- 
ferri iuiTit.Cui cribunali foo aflifteci diiic Cums noxninif 
inlaniilime rebellis pacrocioium excolis , qui priocipum iuf- 
fa concemnis , & Deorum maximorum culcum refugis . A4 
quem fao&os cooftanter. Qtjibus me, inquic, infipicntiflime 
cultum impcrat exbibcte , qui non Dci aibitrio>fcd ancwa 

fraudis 



Digitized by 



Google 



Lifcer Duodecimus v . 



.fewdts Diabolicr,& ftaltiCmoru hotut*,ubiq; fimiliam fto- 
lidicate adinuentt fnnt atq;compa&i.Hac relpoofione Gale- 
jriuc ntmio furore fuccenfus. Sc feipfum ab ira non capiens.cor 
coribut eum tradidic dicens.Tandiu torqnete eu.quamdtu ex 
torqseatis ab eos fpintum.Cumq; I z jnilitet cu viciflim pro 
lizius,& cxquifita crudelitate grauiflime rorquereoc, incantu 
*t eius interanea duriilima flageloru. rorfione drfrupto corpo 
xe paterent.clamauit diccns.Dne Iefu Chrifte oftende virtute 
suamfuperincredulis>rt videntes autcredantaat conuercan- 
tur.aut pereant & deftraantur.ImpiiflimQ aut Galerium , qui 
fic rapidc infanuir infcruumtuu, finoneft prcdcftinarus,ad 
vitam,gIadio ruo citius intcrime- Haceius orattone c6plcta, 
videntes militcsqui eum totquebant,intcftina eius in terram 
prxfuk.cccati funt.Galerius quoq; cQ oibus Idolis fuis eft re- 
pentecofumptus. Sanctus vero martyr Tifcenbus in aluum re 
ccptis a Dco cuius eft diuina operatione fanatus, quo gratias 
«gente,o£s quoq; popoli laudaueraot Dcu dicentes.Tu es ve 
xus Deus.que fandlus Cucufatus coltt.Vt aut hec ad pfidis ma 
ximiani notitiam perlata funt.iuflu eius viri crudeles catbcna 
tum cmoi podere facigacum, ad ipfum confiltum perduzerunt 
Qui interrogarat abco.que Deu colerecrefpondit. Quare fub 
dubietace de Deo intetrogas,quafi aut plures Dij cffcnt.au t jp 
fe qui Deus eft diuifat fit.Ego.n.alia Dcu nefcio , prxter Deu 
weru.qui fecit celum & terram,qucm corde crcdo,& ol ftudio 
prxdico. At illc.Si verus eft Deus tuus.quc tu.dicis, nfic eripiat 
te de maoibus meis,& de pnrparatis tibi tormctis. Ad hzc fan 
ctns.Te o nephandiflime , & patr£ tuu Diabolum cum olbus 
czquifins tormentis.qux mthi irrogaueris irrideo & per virtu 
tem Dcimeidcfpicio.Vere.n.fummzdemeatixet^&excrernc; 
tniferixqiiidcrcliquifti DeQ, &odoras thccas Demoniorum. 
Tanc prxfes infaniens.in craticula iuflit eum a(Tati,& combu 
Jlu finapi & aceto pcrfundi, Miles aut Chrifti pfallebat dicEs. 
£ zaudi Dne iuftitia tnea, &c. Cumq; explicuiflet pfalmu pg- 
atitus fanacus eft.Miniftri vero penarum ab code tgne conlura 
pti funt. Poft hoc aut tuflit Ptsefes ignem copiofuin extra c»ui 
tatefieri,& fancturn in eo concrcmari.qui ulicproicltus ora 
oit , & ignts ita citinctus eft , vt ncc tepor inccndij remane- 
rec,& ipfe penitus iltefus apparutc . 

DtcenfMmmstiine pafftorus tiufdim . C*p. X C 1 1 . 

TVnc Przfes iuflit eu ferro vinerum w cuftodiam teduci' 
claufoq; hoftio carceris tantus fplendor ibidc refulfit , vt 
Code luminc vifo cuftodes carcetis in Drim lefum Criri-» 
4tu credidetunr,Maae a&t Prefidi mattyr prxfcntarur,eiufq> 
iuflii cordis ferreis,& taureis ccditur,& dum cederetur infpt- 
cics in ceJQ cugrandifletu oramt,& gratiasegit,& voxde t\- 
lo infonUic.Quodeunq; petictis dabitur tibi fm fide cua.Qua 
audita.orauir fanclus vc Dns ei virtute ola fuperandi daret,& 
yt Tyrannus Mazimiabusfi Dei iudicioconuertinon poflet 
celerius cu olbusldolis fuis lateriret.Maxiinianus dcniq; aras 
ornari iufle'rat,vt Idolis facrificta cu facerdotibus oflerrct , & 
afcenfo curru,illdq;tendenstin medio tbti nutu Dci in terram 
cccidit & miictabilirer crepas interijt.Idola quoq; quibus ad 
immolandu ire voicbaccorrucntia in puluerem fonc redactat 
Tunc ois populus adoias clamarc c;pit & dicerc.Magnus elt 
Deus Chriftianoram & pocentiffimus libctator eotu.Rurinus 
•Qr,qoi in auitate prx^fle videbat* ait faocto manyri.Vt quid 
O nequi flime tanta multitudincm Dcos maximos blafphema- 
cefacit,& ncfcio cuius nomen,qui dicitur Chriftusconiiteri . 
Quicum rationem reddidiflet,iuflu Rufini caput eius amputa 
tumeft.Cuius corpus Chriltiani rapuerunt& condituaroma 
tlbus honorifice lcpclierunt.8 kal.Aog. 

Defa»3o Thtodno martyre. X C I 1 1, 

EX geftis eius. Ea tepeftate comprehenfus cft Theodorus 
vir fidelis in ciutcate Amalix HeIlefponti,& in carcercm 
mtflus cft. vbi cum & altos Chriftianos fccu inclufos via 
▼ericatis ac perfeuerantic doceret,& eos contra cormenta co- 
fortaret.Quada dieinuetita opponunicatcnocte ingrcflus fuc 
cendit t£pium DiaoacQviod videntesquida ez cuftodibusac- 
cufaueruiiccu,itaq; PublioPrxfidiprtfentacus^&cur hocfe- 
cilTct interrogauit,Refpondit.Non abncgo quod fcci.vt lapu 
dfcoburerc lignu fnccendi.Talis.n.eft Dea vcftra.vt mcrercC" 
Comburi.Tunc iratus iuflit eu fortitercfdi.Cui iandtus air.E, 
tiam fi a mc oia cxcidens mcmbra, non potetit aduerfum me 
ptaeualere tuainfanta.Itaq; miflus iu carcerem, a Spirituian- 
Gq nutricbatur.Non.n-famis penurum fcntire poterat,qui ve 
xu panem Chriftu Ielum in pcclore batulabatln ipfa aut no 
fic apparuit ei Saluatot contortans cum.Tunc prar gaudio cc; 
pitpfallete,& glorificarc Dcu. Erat enim ci obcdicns,& multt 
tudo Angelorum.quorum voees audicntes cultodes carceris, 
pHCascruut aiiquos ex Cbtiftiants mgtelTos ad cum,& cuuc- 



tes ad hoftium inuenerunt claufum. Tonc itr timorc conoetfi. 
funt & abeuntes nunciauerunt Prxfidi ola quae fadta funt.Qui 
& ipfe exilicos cito pctuenit ad ca rceris locu & ncminS iocus 
inuenit nifi martyrcin ligoocxtcnfum.Tunc prarcepit eum- 
micam panis fumcre & vasaquz . At ille noluicdicens , qata 
Drts meus in qu£ fpero mc nutrir.Detode Pratfcs infpicicns q» 
ille magis pnrualerct io /uftineodo.q ipfe in totmenta infeic 
do,przccpit quzftionarijs,vt eti fufpendentes radcrcnr.qucm 
intantum corroferunt vt interioraquoq; eius nudarentur.Ipfe 
autem dum radereturnihrl dicebat, nifi. Bencdtcam DomtnQ. 
in omoi temporc femper laus eius in ore mco . Iucerrogatut 
iusjgeueris efl°ct>nihil voluit refpondcre . 

De jine agonis emfdem . C*f. X C 1 1 1 1. 

TVnc iudez tufsit eu igni tradi.qua fententia data contra 
cum, oespopuh ciuitatis cQ feftinationeligna a balneit- 
: xapicotcs conftruxerunt rogum.Cumqjmartyrem ad lo 
cum przparatum duxirTeotiqaaeftionarii cogitaucrunt vc eum 
clauisconfigerent.Quibus ille dixit-Sinite me.Qui.u.mibide 
dit roleranttam in oibus , dabit £:, vt iine confcctione dauo- 
rum ignts impetum cum l;titia pofsim fufrcrrc.Tunc le per 06 
cotpus (ignas,& poft tcrgum manus facwns.femctipfnm Deo 
ficrificium obtulit.Et tarri pro fe.q pro duobus fratribos comi 
litonibut fuis Eutropio.f.& Cleontco,qui fccu comprehenfi fue 
raur,oratioue fecit.Quem er intuebantur plorantes, & vt ip- 
fe prcccdcns cos.pro eoru perferucrantia Deum obfecrarec cx 
oranrcs.Igiturigncaminiftns fucccnfo,cu flamma inalrti af- 
CendiiTet.Videruiuquibus dacu cft vidcremrrabilia , »t flama 
io modum velamiois qna vento inflaturfupcr corpns marty 
ris elfet cutnaca.Quod f.corpus in medio politum non erat vc 
caro ardens.fcd vt odorincenfifuauifsimc fragrans.ncc folu 
qui p wfcutcs crant fenforuot odorem cximium.Icd & ofs ciut- 
uius Amafeorum. Circunftantes quoq; cflum fupereu aper- 
tom viderunt,& factamadcude c;lo vocfhancaudietunt.Ve 
ai Theodore amtcemi, ingrederc in gaudium dhi tni.quia fi- 
delitcr curfum certamiois cui confumtnafti.Tunc illegaudft 
tradidit fpiritu.Corpos ciusEalcbia Mulier nobtlis & hdelis fe' 
pclmit.Huiusmartyrmm celebratur.j.Idus Nouembris. 
Dt fmnUofmtroPnnth»leone. C*p. XCV. 

EX geftis eias.Paflus eft tunc fancrus Panthaleon filius E u 
ftorgii Senatoris in Nicodemiajiii qua ciuitate medicina 
adhuc pucrdifccns,cu a magiltro luo ad palacium dace-> 
batut propter arft fua ab oibus luudabatur. Qjjada igitur die 
du ad palatiu folus iret , tiditcu Hcrmolaus presbyccrin do- 
mo fua cu aliisChriftianislatcus , Si morcs ctus compofiros 
afpiciens ad (e vocauit eu,ac de multis inquircns , monuir.vt 
iu Cluiftumcrederecpromittcnsq» ocs infiimos incius nomt 
ncntiealia medicinalaitarct .Puct crgo confortatusin fide,- 
quadaai dic cum pncru a ferpete ligatom vidercr, volcns Hcr 
molai probarefcrmones^orauit Dcum.vt fcrpens creparct , & 
putir euadcret.Quo fa<fto,puer Panthaleon ad Hermalau cur- 
icns.Uapiifmutn pettu,& ille gaudens cum bapcizauit, ac pcr 
7.dies fccu retinuit.Octauo aut die pucro redeuuti dixic ci pa 
wr fous.Ftli vbi tot dicbus fuifti,& mc grauitcr ttibulafti>Qui 
indit,hoicm 111 palaciozgrocanccm fc cii magiftro,(uo curaf 
fe, & vfqjquo ianatetur cum illo manlilTe . Altera vero dic ad 
magiitrumrcuerfus,& fimilicer inquifitus refpondit,agru pa- 
trcmi.uumcomparafte^&ideorandiucum illo fuidc.Hocaut 
de fcipfo dicebac,propter baptifmumquod rcccpcrat. Volcns 
itaq; patrem fuum ab idolacria reuocarc,dixit ct Patcr inter- 
rogo tc.quarc vnus Deotum icmpcrftat,& aliusqui lcdec,nu- 
g ftatlCui pater.Pcr falure inqutt mea,grau£ dixifti mthi que* 
ltione.cui rndcrcnon valeo^xillahora pater dubicabat,vt ia 
Idolis non factificaret.Panrhalcoo autquendam czcum pntc, 
pacrc tangens oculos eius illuminauit.Sicqi patie fuu cum ip< - 
fo qui ccxus fucrat curaro ad fidero conuertit.quos & fanctut 
Hcrmolaus baptizauit.Pater vero cum ola Idola confrcgifset 
poft modicum defanct us eft.Tnnc Panthalco oes lctuos (iioa 
maoumifit , & eis ccterifq; maxime Chrifltanis curam imp* 
dit,& alimenta prxftitit . Cumq; ocs ciuitates ad eum relictis 
oibus medicis c6Auerct,medici fupcr hoc ei inoidebanr,& in- 
uenicntcs eum curantem qoendam Chriftianum,accufauerut 
eum apud Impetatorem Maximianum.Imperatot autem cz- 
cum iliuminatum prxccpit adduci . Qui & cuin tcftificarctur, • 
tj> Cluiftus eum per Pantateonem cotaiset iufsus cft decollari, 
cuius corpus Paothaleoo data pecunia fpiculatori rapuit , 8e 
iuxta patrem liium fepeliuit- 

D* fflici tiufdtm ngone . C*p. X C V I. 

DEniq; Panthaleon ipfe Cxfan przfentatus cum Chriftu 
przdicatet, rogauit Cefarcm , vtaliquem ParaJytio.ru 
aitcrrt pcrcipcrct , &illcDcus haberecur cuiut inuocatiooc 

Para- 



Digitized by 



Google 



Specaluin Hiftoriale Vihcenti/. 



Paralv tietw (aaafetor. Qup fafio cu Saceidotes Idoloru n:hil 
orando proficerent,Pa nthaleonorauit, & (taticn 1'araJycicut 
tanus ftetit . Quo vi(b cum mulri cred-rent,& Saccrdoces cum 
medicis in eum treodentes cradelius infaoirenr>Imperator air. 
Panthalcon audifti , quanta palTus eft nuper AutiniUS fcncx ? 
Q^m re('p8dit,Malra paflus eft.fed vidtusiio eft. Et fi (eucx pro 
pter Deum tanta fuftinuit,quanto magisego fuftinere debto, 
vt mcreat corouari cum eo? Cum ergo iuflu Cxfaris in eculeo 
torqucretur,& citca latera facibus vrcrctur.ci Dfis apparuit , 
tt maous cejdenttu arefaciens lampades extiniit.Tunc iratus 
Crfat luffit eu mitti in fartagioem plumbo bulientc rcpleta . 
Cui itetfi otanti Dominus appatuic,& cenens manum ciuscii 
eo in farragiriem intrauit,ftacimq; extin&o igne plfibum re- 
friguit.TuncCxfar nefciens quid ei amplius faceret^aftantifi 
confilio faxo alligatu in mati proijci iuflitScd ille appaictcfi 
bi dno.refolutusquafifblium enarausad littus peruenit. Tfic 
Cxfar infanieos.bcftias in eQ dimitti ttrxccpit. Scd dfis appa- 
tens ci,(ic eas cdomuit.vc eu circundances certare»t,qux pno 
lestactu manuum eius attiogetcot , proptcr quod mulci funt 
ad fide conuerfi.fe ftatim cum teris «es pariter funr decollati. 
Q^otum.f.faoclorum corpora fepelictuiiralij Chnftiani.Fe- 
iatum yero cadauera ab alijs feris,& auibus illzfa manfertir, 
doneciuflu Czfaris in foueam proicfta fant.Tunc Panthale6 
rcclufus pofl menfem in rotam millus t ft.Scd appareucc ei do 
muio.rupuifunibus fanus ftetic.Rocam vcto dum voluerctur 
gcntiliura quingeucos occidit.Impetator aut tcrnrus dixit ei. 
Pantlialeon quid fecifti , alios a Dijs (eparafti , alios occidifti.' 
Qui dixic,Benedixit prophcta,quiamaIa eorum in caput eo 
tum-Ad haec Ccfar ait-Quis cc docuutHcrmolaus iaquit.Tuc 
volens Catfar Hermolaum occidcrc diiit.PoiTiicn eum vidcre 
vt me doceat ? Iuflu ergo cius peigeos ad Hermolaum ait ci. 
Pater vocat te Imperator.Qui refpondic. Venio fili,qoia vcoit 
tps meom,ficuc heriduitChriftus mihi. V idcos «rgo cos Cat 
lariotetrogauiCtfi plutcs efser Hermolausdixtr. Suot aJi; dtio 
fracres Hcrimpus & Hipocraces Chriftiani. Adducti ergo cum 
•rareor/ado terremotu Idola corrucrunt.Ec dixit eis Cxlar, 
Videtis q> Dij irati cerram commouerunt.Panthalcoo refpon 
dit.Si Dij hoc fccerunc.quare & ipfi conucutes fuoc confrafti? 
Tuc iratus Ccfar iuttit Panchaleooem redudi,& illos trcs part 
ter dccellari.poft multas pcnas eis illatas.Iu ctaftino vero PS 
thalcon cducitur,& cu fuperati nonpoflet.dccollari iubcrur . 
Cuq;ad locu vcnilTct fpiculator.du cum petcutcre iufliis eft , 
gladius eiusquaficcra plicatus cft.QModcu mioiftri vidiflcnc 
& tlcatcs vcniam pecctcnt.Paiitbalcon furgens moitcm fuam 
cis iudullic , & fic decollatus martyrium complcuit . Hnius 
pailio cekbtatur . /. kaJ. Aug. Hcrmolai vcto , & locioram 
cius dic prxcedente . 

t*ft* i*n 3* Lncti* virginii £r Emctir cnm *l'ms . / », 
C*p. X C V 1 1. 

EX grftis carit. Eodc tpc pafla eft Romr fancta viigo Lu- 
ccu.qux vtbica fuit lutione, fed rapta fucrarab Auccia 
Barbaroru Regc . Qin cu ea dudtam in paciia fuam vcl- 
Lt violare.vidcos llla libidmoiam eius iofaniam,dixit ci.Noli 
tnihi vim faccie,quia magntihabeo fponfum.qui ftacim vindi 
Cet iniunam meain tc.Ac illc ita tepletusait . Et quiseft-fpo 
fus tuus,vel cuius potcftatis cft.vt iniutia tua vindicet?Illa linu 
cialicer icfpondcns,vt ancillaChtifti nihil metuens aic.Dcfi 
cui medcuoui babeo dcfenforcm.quiio cjlo cft.k habes po 
teftatem vniuetfae carnis,hisqui cum cognofcunt pctentibut 
o!a pratftare poc.His illeauditis valde texrituscft,iu vt ex tuc- 
ci vt Dea hoootarc inciperct, iuflitq, flatirr eicubiculum fe 
paratim fieri.vbi nullus viroru haberct ingreflum & ledum di 
gniffimu poni, ac puellas ei honotirice obfequi.vbi illa ingref 
u c;pic oiatiombus k. iciunijs vacatc,Deoqt die ac nocte gra 
tias ageic.co cj>Ancillam fuam dignatus eflet io capciuicace re 
fpiccre>catiruq,ci pratfticiflct a Rege alienigcoa inuenite.pro 
quo cc frcquenter orabat Dcu, vt nthil mali ei contingcret , 
vd domui cius. Scd & tpfe ad bcllum proccdcos rogabat eam, 
vc Dcum fuum peteret.quatcnus de vindis hoftibus faluus ad 
domum fuam icJitcc.Quod cum lcmper ficret.eam magis.vt 
Matrcm honorare c^pit incclligcos q> eius ocationibus Dcns 
illum iu omnibus admuilsccNam quocienfcuq; concra adoer 
farios.fiue fponte.fiue ab illis prouocatus perrexir.illis proftra 
tis vidor addomurcdiit.Cdpictisaut tbi.io.aiinisfandta Lu- 
ceia piascepcumin fomnisacccpctat.vt Romam redirct,co q> 
eam ibidcm complere mattyiium oporteret.Quod cu illa Re 
gi rctulifset>ille tefpoudit.Si tu hiucfubducis tcmihi non ex 
pcdit me hic rcmanerc.Na venientaducrfarn mci.quos Dcus 
fcmper interfccir tc oraotc>& occidenc mc.Ad haec illa.fi pla- 
•ct ctbi vcn j,crcdo caun ia Dco mto,<$ & tc fibi fctuum ado 



ptaueric,& foriabic gtegt fuo fancfo Hzc ille cum ftatim att^ 
difset.domum fuam & mattouam ac £Jios,& oTa fuadercltn- 
qucns cum aocilia Chtifti commuuicacus eft. N6 iam vc fiac 
baius,fcd vc ciuisioon vc Lupus.fcd vc oois,fimulq; Roma ve 
nerun c remporc perfccncioois-Poft paucos dies comprehenfa 
Luceia adducicur ad fupplicium , quod cum audiflet Auceia , 
fponte occorrtt,& ccruici fuam cum ea gladio fuppofiuc pto 
fitens fc efse Chnftianum.Et ficambo dccollati panccr ia'Pa- 
tadifo Dei tufecpttiunt. Pafti func cciantcum eis alij. iz. qtsi 
tunc io catcerrm mifti fuerant, qoorum omnium marcyriura 
celebtacut.7.kal .Iulij. 

ftjfio futSt Siiitsm cum fecijs fuis,Vi&»rini tnilirisJ&srctUi~ 
mS*p*. C»p. XCVII I. 

EX Marcyrologio.Apud Ty rum quoq; ciuitatem cclebra 
tur.io. kai Martn nacalc beacorum marcyru,quotam oa 
merum folius Dei fctencia colligic.Cui multoru iubeatc 
Dioclcciano cormencorQ fuppliciis lucccdencibus fibi inuicfi 
occifi func. Primumcjuidemriagtts pertotum corpus dilania- 
ti, dchincdiueihs beftiarugencribus traditi,fedab his diuioa 
virture cuflodici,poftaddica fcntatc ignis,& ferri,marcyrio ct 
fummati funt.Horum gloriofam multttudinem incitabaot ad 
vidoriam Tyramo & Siluaous,fed & Pefeusfe Lious Epi,Ze 
nobius quoq, presbycer.qui Fflici agone vna cu eis martyrii 
palmam adcptus cft.Mcdiolani. Octauo idus Maii,natale Vi- 
ctorini martyns , qui a ptimcua ztace Chriftianus cun cfeet 
in caftris impeiialibusmiles, compcllente Maiimianovtfa- 
ctificarct r in confcffionc Domini fottiflimc perfeucraospri- 
mo grauitcr fuftibus Cffus, fcd Deo protcgetc doloris eipcrs, 
dcinde liqueti plumbo pcrfufus, fcd nihil |>f nicus larfus.noaiflt 
mc maxcyriu capicis abtcifione complcuic.Ex libio pontificali. 
Eatcmpcftate fcdu Matcellinus Papa Romx , nationc Koma 
nus,qui aunis.8.Ecckfiam rexit. Quo tcpotc cam magna fuic 
pcrftcucio, vc incra , jo.dies. i8.milIiahominum promifcui 
iexus per diuctfas ptouincias coronarencur martyrio,tunc & 
ipfc Matccllinus dudus eft vc th urificarcc. qcl & fccit, ied poft 
paucos dies pcjoiccntia ducfusa Diocleciano pro fidc Chrifti 
com Claudio , & Sirino capitc cruocacus eft . Quorum edara 
corpa iufso Dioclcciaai iacucrut dicbus.j6.ad cx£plum Chxi 
ftiaiiorum Lxinde coJJcgit ea Matcelius Presbyter cu Presbf 
tetis & Diacoiiibus & co hymois fcpeliuic . t KaLMaij. Poft 
quem celsauic P6tificatusannos.7.inenfct.<.& dies af.Diode 
ciano Chriftianos pcrfequcute . Exinde focceflit Maicelhts ua 
tionc Romanusqui fcdit annis.j. 
Dt f*n8* CyriMt» cumftcijs tiut, & Apfronian» mmrtyrt . 
C»p. XCIX. 

EX geftis Matcelli Papx.Maximisnusaotcm volcns place 
rc Dioclcciaoo>vt I cius nomiae Tcrmas foioxdificaretf 
oroucs Chriltianos ad labore cfipellcns alios ad lapides, 
alios ad arcnaro fodifd.tm coegic, tunc Crafon cmida diues & 
poies , vidlu os io affl .ft.one pct virosChtiftianos Cyriaco , 
& Siu'noi<im,Largu> & SmatagdO miotltrabat.Quod audieofl 
fanttus Marccllusgauifusdhfe Cynacufe Sifiuntum Diaco 
nes Eccleii( confccrauit.Qui quada die cum bumetis fiiisde- 
fertcnc victum>qoeai mtiiiutabac Crafon,a paganis milicibm 
tenci func,& ad Tcibunu dodti.qui eos in curtodia pubJica rc- 
trufit.Quod audieos Maximiaous,iuf»it vt in coftodia tcrfarn 
fodetcnt,& ad locu luis humerisocpoitarcnr. Liat autem ibt 
Saturnioutlcucx,qoem ad porcandu itioabancficq; lua & il- 
lius oncra pottabant.Quod audtens Tiibunus nunctautt Ma- 
ximiano,q>illicom hymnis, &laudibosglotiamDco redde- 
bit.Qui Si fioiuum fibi prxlcntan fccit,& dc multis coucoitt 
ac facn ficate nolentcm Laudicio Pt efc tto tradidit , qui euca 
in cuftodia.7.diebus rettufit,& polt fibi.prxfentan iufsit.C& 
que Approniaoos Commcntaricnfis eum educetet,fubico lux 
de c^lo veoic,& de lucc voxexiuicVeoice benedicti pauis coei 
&c.Tuc Appronianus tremefactus ad pcdcs Sifinnij cccidic,* 
ab ipfo bapcizacus cum jpfo ad prsefcctum veuit, & lachtimat 
ait. Qu id oos coattat diabolus in fcruos Det tanta mala exec» 
cere.? Cui Picfcctus ait. Quomodo» & cu Chriftianns es ? Qui 
rcfpoodic . Ve mihi > quia dies meos pctdidi . Ac ille . Ve in- 
quic modo perdcs dics tuos , & mfsit cum decollari . 4. 
JCal. Fcbruarij . 

P *ff%t S*nBorum Sifirwij S*tstrnini , & /Uitrttm 
plurium. Cap. C. 

TVoc Sifiooium,& Sacurninum lufsit in cuftodia retrodi, 
ad quos mujti gcnciJcs vcnicnces baptizabaotut.Poft h?c 
nudispedibus.vindi cachcnis adducti fuoc cotam Laudt 
cio,qui mlsit afterri rripodam. vtthunficarcnct maieftattbus. 
Quam cum vidiflct bcatus Saturnioos ait.Contcrat cam dbmi 
ous gcutium, & coattnuo foluta cft cripoda f tea vcluc iurura - 

Tuac 



Digitized by 



Google 



LiberDuodectmuj . 



\66 



Tane viierwi iao milites Papias,& Mauras c l a m a b a t . Vere 
tnagotureft dns lefusChriftus.que' ifii coluot.Iratus ergo prae 
rcctut inlfit eotamora lapidibus€oniundt>& eot in carcerem 
rctrodi.Saa£tos p raediclos in eculco leuari,& flammas ad late- 
xa poni.Qgi cu aeruisacuahercncur, fuftibus & fcorpionibus 
ctfi funtvPeodentes etiam inccaicogfaciascgcruot.Tandem 
■vyta Miaeraana dofti fanc,ibtq, capice cruocati . Quot fcpeli- 
-#it Crafon cum Iohanne Presbytero via falaria.) kal.Decem 
fcris.Poft dies.n.Papiam & Maoru iuflic profterai,& fuftibus 
ccdi.illis nihil dicentibus nifi hoe cantum.Chriftc adhma nos 
tcruos toos fpet antes in te Deiodea pauimcnco eleuati.cu dru 
•lumbatis csedetentur,emiferont fpintum-Qiios fcpcliuit lo- 
aann«sPresbyrer.4.kal.Februarij. 

Dtfili*Di*cUti*ni,am*m*D*m»ntcstr*Muf*nBiit 
CjriMtm . C*p. CI. 

CVmqj de beato Cyriacoiam facta tuifletobliuio, maiti 
recipercam illuminabaneur,& inttrmifanabarttut^unc 
ctiam Atthemia Dioclctiani Slia cxpit a Dcmonio vtge 
ri patte veto ingrediente ad eam,clamauit Demon pet eam > 
nifi vencrit Cyriacus non exeam. Quem cum rogaflct patcr , 
intrauit ad eam & ait.In nomine IefuChtifti prccipio tibiim 
tnonde fpiritnt exi.Qtii refpondic.Si vis vt cxeam,da mihi vas 
tjuo ingtediar.Coi dixit Cj nacus.En corpus fi potcs ingrede- 
xe.Qui refpondic Io vas ruum ingredi non polfum, quia vn- 
diq;fignatucft.Cyriaco auc vrgentcDcmon clamauit.O Cy , 
xiace fi cijcis mcfacia te apod Perfas ite. Eiecto demoocba- 
ptizauit Archemiam, Macrc eius Serena prefeote, qua: & eam 
tnonebat Chriftiaoam rcligionem diligetcDiocletianos quo- 
queCy riacum beoehabcrecspit, ciq; domum dedit. Poft paa 
euro tcmpus mifit Sapor rex Pertarum ad Diocletiaou,vt mit 
teret ci Cyriacum ,quia filia eins a drmomo vexabatur.Qui ro 
garas a Setena augufta.pcrrcxit cum Largo & Smaragdo-Cd- 
quepetentc Rrge inttarct ad filiam cius,exclamauit Dcmoa . 
Quid cft Cyriace.fatigatus esiQui tefpondit.Noofumfati- 
gatus,fed magis in omnibus gubetnatus.Cui Dcmon. Taude 
cgo tc pcrduxi ad quod volui.Cumq; viditTet Puellam fatiga- 
rt proftratus orauit flens,& ait.Imperattibi Chtiftus,qui con 
teflus es,vt exras ab ea.Cui Demon,Da mihi vas in quo ingrc 
diar.Acilleinquir.Deusmeus lefusChriftus Dcus Deorti.ip- 
ie tibi imperat vt exeas.Et ccce vlulato magoo fpumas in acrc 
clamabac. O nomen terribilcquod me coartat exite. Tunc et 
baptizaca eft paclla & omnes afBnes cius. Ipfc quoq j Rcx , * 
fllil promifcui fcxus numero.f t o.Rex autem beato Cyriaco 
xnulu dooa obculit. At illc nihil accepit,nifi tautum panem,& 
aquam, quibus cumfocijs fuis vfus eft.fed ait. Gratiam Chri 
fti pretio noo offcrrimus.fed fidc xftimamiis. 

fafie fnnSi Cyri*ci tttm ftcijs fuis . C*p. C 1 1. 

POft dics autcm 4y.funt reuetfi & a Dtocletianocu bono- 
rc fufcepti,poft cius mottem Maximianus filius eius zelo 
duCtus,propter Artbemiam foroccm fuam iufltt Cyriacumia 
cuftodiam retrudi , & dic proceflionis luavnudum cathcnifq, 
ligatum ante redam cius rraht.Tunc venit ad cum bcacusMar 
cellus eprfcoput dicens.Perari tua: foggeroquarr trucidas fcr 
oos Dci.qui orant pto republica,& rcguo too. Qm itatusiuf 
£t Epm fuftibus cxdi,& k conlpcdu cinscxpeUi.Carpafio auc 
•Vicario dixit.Citiaeu facrilcgu, qui carmittibus magicisfua- 
dct hoibus Chriftum confiten.diuerfisafrligetormcniis: fi n6 
libamina Dijs obcctlerit.Qai iuflit fan&os Dci Ciriacum,Lar- 
gum,Smaragdum,& Crcfcentiaoam fibi pixfcntari . Quibus 
libare nolentibus , pt(crpit picem liquacam in capite Ciriaci 
iofiindi . At ille cum clamore glonfieabac Deum . Tunciufltc 
Carpafius Crefccntiamim coram aliis in eculco fufpcndi.Qui 
cum dm artraheretur neruis & fuftrbus, atque vnguibusradc- 
xetur, & flammis ad eins lateradatis diu vretctut emifit fpiri- 
tum . Cuius corpus iactatumantc muricfinium fcpcliuit Iu- 
hannes presbytcr S.Kal Decembris. Caucris autcm in cuflo* 
dia rctrufis. Poftdics quatuor iuflit Citiacum fibi pr;fenta- 
xi i & faciificate nolcntem iu cathafta extendi neruis attiahi, 
-& fuftibus cardi . Eteodcmdic nonciaoit Maximiarm quat 
cxercurrar in fanctos Dei . QJ iratus iuflit onvocs , qui eranc 
ia coftodia v,iocti , cum brato Cinaco capite truncari , & du- 
£ti font cum co ptomiicui feius iiamero vigintifex, & decol- 
lati via Salana. Qnorum corpora bcatus lohaniies noclti col 
lcgit , & fanctumCiriacum commendauic 7- kal. Aprihs. Eo 
trmporc Maximianuseciam Archrmiam foroiem fuam intef- 
fecit . Poft dics 8.veniensbcatus Matccllus cum beaca Lucina 
matrona condidit atomatibus martytum corpora, &po(uic 
io panonc cam euouchts fuis. Ttanslata font autcm cum bca» 
to Otiaco via Hofiienfi . & ibi rccoadita ab ca , lepttma dte 



fanSi XlArciUi Paft . Cip.CIII. ; 

EAdcm SanctaLuciaa fccit doaationcm de ficulrare fut 
faacla; Eccicfia: . Quod audieos Maximianus , eam pro- 
fcriptiooedampauit . Illa vero S,andum Maiccllum ro- 
gauit, ut domum fuam Ecclcfiam cohfccraret . Qno facto cu 
10 ea taiffas frequeotet cclebraret.audiens Maximianus luffic 
ia eadem E cclefia paleas ftcrni ad aoimaJia ftabulr publici,& 
cuodcm Epifcopum ad fetuiendum atiimalibus deputauit cct 
cuftodia publica.vbi ctiam multisannis fctuiensarniCtu cilict- 
no indutus emific fpiricum.Cuius corpus bratus lohincs Prcf 
byter>& beata Lucioa fcpelierune i7.Kal.Fcbruanj.Eccum vi 
diflct Carpafius Maximianum fibi piacatum, pctiit abeo do» 
mum fandiCiriaci,& obtinuit, *bi cu inurniflct baptiltrnum 
Chn(tianorum,fccit in codem loco balneum, quafi ad legco» 
Chriftiauotum deridcndam,vbi freqacntcr turpia lucra lupa- 
natibus, & fccnicis lauacris exhibebac . Quadam verodiceo' 
exeuute de balneo cum multis fceleratis quafi. 19. fobito cot 
ruetuot,& mottui fuocEt ab co die balneum claufetunt, fa- 
Ctufq; eft. timot io loco illo. A(3or. De hoc Maximiano 610- 
dctiani filio ,alibi non memioi me lcgifle . Nunc reuettat ad 
ordinem hiftoriz. 

Dt intpinM* cenftfientfnnSiCtntfii . Cnp. C 1 1 1 1 . 

EX gcftis cius.Ea quoq; tcmpcftatc paflus cft Roma mar^ 
tyt Genefius. Qui cu cffcc in vrbe magifter arcis mimic?. 
Quadamdie voluit Impcratori Dioclcciano ludumcx.' 
hibete demyftctiisobferuauciae Chrifltan^, huius tci gratia 
Ipcdantc Imperatere,& omni populo in medio theatri.quafi; 
stgrotus dccumbens, febaptizari popofcit, & mimice in hzc 
vctba prorupitjEia noftri graoem me fentio,leuero fien volo. 
Qui rcfponderunt-Quomodo te leuem facimus nuuquid fabri- 
fumus, & ad tuocioara temiflun fumus His vcrbispopuloin 
tifum excicato.Gciicfius a domino vificatus aic.Vcfani Chriftia 
ausdefidetomori.Quare tnquiut.Quibus ille.Vt in illadic ve 
lutitugitiuusinueniar.HocDiocletianusaudiuic, & rifuoi tc- 
aete 06 pomit.Tuc ficnt fuerat ordioatii intrare faciunt Exor 
<iflam,& Picsbytetu,qui iuxtalcctum eius (edcnees dixeiunr. 
Quidad nos mifiltis filioli,Ac illeiam non fimulate, 6c ficte ,• 
fcd ex poto cosde rcfpondit.Quia gram Chrifti con(cqui cu- 
pio,pcrquam renatus libercr a ruina intquitatum mearum.Cu 
que facrameotorum myfteria compleflent, & rrftibus albis ef 
fet indutus.quafi pcr ludum a milicibus cft raptus, & ad (imili 
tudioem taiiclorumde Chtifti oomine,difcutieodos Impera- 
toricft cxhibitus. Sed cum ad fallam addudus pafltonem, ad 
veram acceflic confcflionem. Afcendcns nanquc fuper bafim, 
vbi ftatua fucrat Veneris,ita concionatns cft. Audi Imperacor 
& omnis excrcitus fapi€tcs,& populi vtbis huius.Ego fempcr 
Chnftiaaum nomeo cxhorrui , & in confcffione permancnti- 
businfoltaui.Aclupcreo»acccndebam furias populi, Parenv 
tes quoq; meos , & affincs exccratus fum ca nominis Chri- 
ftiani,& iii cauca denfionuChriftianos habui, vc corum (ccre- 
ta myfteria dihgcntet perquircrem ,non vr cicderem,(cd vt de 
his ludumacnium vobis exhibercm. Mox autem vbi mcou- 
dum 10 cofpedu veftro aqua illa petfudit,& intetrogatus crc- 
dere me reipoodi. Vidt fuper me manum de ccelo vmienrem , 
& Aogelos Dci flammeo xadiantes alpcCXu, mxta mc ftantcs , 
quiorouia facinora mea.quaca iuuCtucemca commifi fcnpt* 
librorccitantesdixeront mihi.Aqua harcdclet omnia ifta.quc; 
le fcciffc cognofcis.Cum etgo aqua l>aptixattisfuifltm,(imui 
& iibcrrfle pcrfufus niuc candidior^cftcdus eft, ita ctiam vc & 
gnum fcripcuia: pratteriia; non demonftraret. Itaquc dum vo- 
bis terrcnis Impcratonbus placcrc concut iui,ce.icfti Regt c&^ 
placui. Ecdum omnibus riftim extotquere ftudui , Ang Its ri- 
lum feci.Nonccrgoo Imperator , & vos omnes popult, ficuc 
dc his fanctis mylterijs per ignoranriam mecum rcfiftitis in- 
crcdnh.ua mecu ab hacirrifioneceflatccredences verom DcQ 
cflc Ie(uro Chtiftum Dummam . Hunc cfle verum lumcn , 
veritaccm , pictatem,falutcm , & per ipfum oos ad iodolgeo-' 
tiam poflc cootingerc. 

Dtcen/lMntt*tiufdtm,tjrp*ffient. C*p. CV. 

TVnc Imperator acccofus furorc iuflit omnes,qui cum eo 
luius mcditati fucraot,ance.feadduci,& virgis forntrr c^' 
di, xitimans eos fimtjiter credercAt illi cxpcrunt uomcn fan' 
ftum blafphcmarccum txprobatiooedicentes. Nos aliccr mc 
ditati fumiis.Ilte autem infanus fadus leiitiam fuam dimifit , 
& planclu fibi Chtifcianitatis afliimpfit, ac per hoc folus ex- 
pcnatut,quod folus fecit .Tuoc Imperator leuicns in Gcnrfijj 
in confpcclu populi iuflit eum catdi fuftibus , tradidnq; Pclu- 
fiano prf tccloiiubcns eum tormetis ad facnficia cogi. Qui po 
fitus ab co in cculco,& fuafus,vc rcgc facrificando placarcr, ei 
4ixit.Vctc lUc Rex eft,qucm cccium pctcaccm vidi.Vndc mc 

mifctum 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/ 



ntteram lOgeo.emia robifcum ptins crraui,fcrardius ad verii 
Begem adorandatn aecefli.Cui Pelufianusait. Etqoitcftifte 
Rex,ptxtcr Regem noftrom. At illc.Rex ifte homo eft, & pcr 
incerta fpaciarerrximperat.ac certo tcmporc.Rcx aucem quC 
«olo Deat cft , fc in coelo rotaq; tcrra ac inari impcrat ac finc 
fine.Ctiraq; diu in eculco pofituc vngulis attrecratus lampadi- 
bns iuflammaraf,tn fancca coTeffione perfifteret.aodiceret Io- 
dici. Si centuplaneris contra mc ifta tormenta Cbriftum mihi 
dc ore ipfum,nec miht de corde non poteris auferre.Hxc om 
nia rciata lunt Imperaroti.Qui iuflit eum occidi.Sicq; cu gau 
diocoronam martyri) capitis obtruncatiooe ptomctnit. t. 
luL Septembris . 

Dt ctniugit fnnSi luliuni Bafilijft . Cnf. C V I. 

EX geftis eorum.Btatas Iuhanus ab infantia caftttatem di 
ltgens,fc mundi oblcctameata fpernenccom cffetanno- 
rum circiter.i 8. Patenribus eius inftanter eum exhortan - 
tibus.vt (ibi coniugem fociaret, per qnam & genus fuum con 
feruaret,fc adolefccntix lapfus euadcret.hoc dedit refponfum. 
Hoc quod horramini,in poteftate eft Domini mei, cui me co- 
mifi.pro qua re feptem diebus indicias pero,&>prout mihi Do 
rainot afpirauerit.rcfpondebo . Tancdienoctuqs in orattoni- 
bus fc ieiuniis petfeuerans poftulauit a Domino,ne vitginita 
tem ptomiflam aliqua occallone » iolarct.Scptimx autcm dici 
nocle.cuin cotpus maceratum vigilijs,& ieiunio iopori dedif- 
fec.Afr*uit Angelus Domini diccns ei.luliane furgc.ne timeas, 
aec voluntatem patcntem hottefcas.Accipies quidem coniu» 
gc , quae tenou polluendo a D jmino feparar,fcd per te virgo 
tccum peifeuerecTecigitq; eum Angclus dieens.Viriliter age 
fc confortcturcor tuum.His vetbis roboratus egreflus decu- 
biculo.fc Ixto vultu pareutum triftirias auferens ait.Ecce (icut 
defidetatis faciam.Qujtirorcrgo Puelia talis,qux & locuplet 
cflet.Sc nobllitaregcneriscoe/jualis.nomiue Bafilifla , qux & 
ipfa erat pareribus vnica filta. Vcnit dies ftatutus,quo vicini ia 
nitantur,platczfeticisotnanrur,fc aures omnium fonisMufi 
eorum.fc cantilenis virginum oblcctabatur,ita vt fi homo fer 
xeus elTer,luxuria tefolueretur.Prodacicaxinrerhxc oncraugc 
tnis,fc auro Sponfa de ihalamo . 

Qtudittr BnfiliffMMd nmtrtm virginitMtit tonutrfn tft . 
CMp. C V I I. 

INgrcditur iuuenis cum virgine letus cubirulum.factaq; ab 
ea oratione,tali odore cella replera eft,vt videretur (ibi vitgo 
intali loco pofita eflcin quo vernant lilia.fc rofx. Etaitad 
iuuenem.Miram rcm fentio, cum enim hicmis fit tempore iu 
roihi in hoccubiculo omnium rofarum , fc liliornm odor fa- 
iuulatur,vt his fatiau , ia horream thori coniunctionera.Cui 
Iulianus ait,Odor qui tibi apparuir.Dns nofter Iefus Chtiftut 
cft amator caftitatis, qui intcgritatem corpons cuftodientibuf 
vitam (ternain reddit.Et tunc ilia,qux rnelior falbs eft.q vir- 
ginitatem cuftodiendo viram xterna acquirere,fc quia ira cre 
do efle vt dicts.opto tibi confentiens effcvt fponfiim xternum 
poffideam.Tunc Iulianus in orationem procidens,pauim<mro 
adheubat clamans.Confirma hoc Deus , quod operatus csin 
nobis. Hoc vidfs virgo fimilitet fecie.Ec ecce fubitofundarae' 
ta cubiculi commou funt,& lux inenarrabilis emicuit. Fitqj 
ibi fpcctaculum magnum , & ex vna partc fedcbat Rexxter- 
ouscum multitudine caudidatoium , & exalia multicudines 
vitginum.quarum gloriofa Virgo Maria tencbat piincipatu . 
A parte Regis clamabatur. Vicifli Iuliane vicifti. A parte virgi 
nis . Beau cs Bafiliffa , qux falutaribus monitis confenfifti . Et 
oftenfus cft Iuliauo liber aurcis literis fcriptus.dicbimq; eft ei. 
Accede,& lege.Ec cepit legere fidulianut qui pro amore mco 
tnundum contempfit,deputetur in corum numcro, qui cu mu 
licribus non funt coinquinati.Bafiliffa vero,qna ei incegto cor 
de focia ta eft deputetar in namero virginum , quarum virgo 
Mariattnct principatum . Ec dixerunt millia millium, Ara6. 
Poft hoc viuonc fublaca^xultante* in Domino reliquum no- 
•ftis vigiies in hymnis.fc canticisperegerunt.Qii.id multa? cx 
perunc ipiritu non carnc frudificare.fc fuper candelabrum ex 
celfum randantur dux lucernx, quibus Rex xternus oleu Icri 
tic, fubrainiftras p cos ignifcri verbi doctrina ignaris infunde- 
bat.Necquifquadiuumerare poterat auimarum multitudmes, 
quxpct fanftum Iulianum raigraucruntad dominum.Sirotli- 
tcr & Bafilifla agmina virginum , fc mulieium caftas animat 
prxmiitcbat ad cejum . 

Dt trnnfitu fin nSt Bafiliffn cum fitit virginiiut . 
Cm*. CVIII. 

TEmporibas autem Diocietiani,& Maximiani.furore pet 
fecutioms incumbente , iciunio & fletu ftudentes cales ia 
confpcftu Domini efFudctunt prcces. Domine Deus, qui 
Cfcultoruw ct cogoitor , ne pauatis a Lupo inuciabili gregit 



tui integritacem violari . Prefta Domine tt omnet qnot dbl 
per not militare recifti,inregros in cofpectutuo conftitnas , vc 
cxuluntet dicamus.Ecce nos fc pueros, quos dedifti nobis,no 
mo perijt ex cis. Scquenti node Bafiliflam fic alloquitur per 
vitu Dominus. Bafilifla nominis tui digna,qucotafli , hoc me 
implere delcctac vt omnia tafa^qax pcr te mihi mandaui, du 
adhuc viuunt ad c;Ieftia regna prxmictiat,habebisautem dimi 
dium tempotic quo ex omni loco qao (eminafli ttiticum coU 
ligerc pofttt, & rccondita mcffe tu ipfa fcquaris.Iuhanus ve- 
to vc bonus athleu pugnabitfc vinccc.His audititBafilifTa eut 
gilant lxtabat* in domino,fc ex ordine omnia narrauic Iulia- 
no. Conuocant qaoq; mulcitudinem viiginumxit terminunt 
fibi reuelacum cxpofuit, & eas ad proficiendum folicire corno- 
nuit.&cum malta loquens ptofequcretut, locusin quo eraot 
commoras fuit,& columnalucis cis apparuic,titulum fuper fc 
aurearn habens fcriptum,& vox de columna cum fplcndotc fc 
odoteproceflii.fignum quoouecrucis cmicuir dicens.Bafilif- 
fa,qaod vides fcriptum lege.Tituli aute fctiptuu fic ctat.Oet 
he. virgines,quibus tu ducatum pra-bes vafa munda,fc acccpta 
funt oculis meis.Venite ad prf mia vobis parau.Tunc vifione 
fublau Dominogratias agcbantomncs , eo qudd Deus tefti- 
monlo fux maieftatis animas lanctas declaralTct. Sicq; diuina 
prouidentiaadimplcuir.vt iutratcmpus promifium omnesmi 
gratent ad dominum.Bcata autem Bafilifla de rcpoficofructu 
lecura hota diei fexta in oracione Dei conftituta loporata cft, 
& vidit omnem chorum fandarum virginum numero citciicr 
M.niueis cicladibus induras ctucem dominicam geftites.vna 
voee diceutes fibiJioc refponfum acccpimus, vc tccuni R> g€ 
Dominu adoremus.Et eccc expcclamus tc.vt nos ofFeras Deo, 
cui nosacquififti. Euigilans rrgo hxccum Ixtiiia tctulit fatw 
£to luliano.Dci vero mifcricordia fic adimplcuit.qudd illisiu 
orationc conftitutis.ipfa ad doroinum migrauit.Quam bcatus 
Iulianusfepeluiit lpic vera cum choro (anctorum floruit.H;c 
agebantur Antiochix.qux cft MctropolisMufoporami^Syric; 
Ptjfto fimStrum mMrtyrum quot Dtt luliunut Mcquifitrut . 
CMf. C.IX. 

VI autem petfecuticnis inualcfcentcprxfata ciuitas Mat 
tiani Prxfidis iuflu coafta efl,vtvnu'quifc|; indomo fua 
imagincm Cxfaris erigeret. Audies Prtlcs Iuliani fide» 
& quia multos habetetfocios.qui fe magis patarencad mor- 
tcm,quam Idolisimroolarcnt, iiatus nnfit aflcfsotem fuum 
ad <.um,qui prrgit ad locum vbi Deo vacabat ,in quoetia mul- 
titudo Sacerdotum & minifltorum Eccicfi; confugerat tabiC 
perfecutionis dcdinantcs.omncs tamcu ad morte parati-Au- 
diens lulianus illum efse prj foribus ait ad (anclam congre» 
gatiooem.Nunc fratres oremus, quia pcrfecutotcs appropiu- 
quant.Tuticafscfsotiudicis fic j roiupit. Puto te non iatcre 
Iuiianc facratifllmorum ptincipum dccreta,vt vna fitapttd ho 
tninet cukura.Cniillc refpondic.Audiant principnm iufsa,qui 
cis miliunt.Nos autem qui Rcgem in tcelis habcmus, tetrc- 
num principem nonatidimus. Q.uod cum alscfsor Piafidite- 
nuncia(sct,iratus illciuflit lultanum (olum audicDtixlua; re- 
feruari, multitudinem vcro fan&otum in codem loco vbi de- 
gebant confumi.Quod & faflum cft.In quo loco talis gratia a 
Deo collata cft,vt omnes prxtctcuntcs,quos ccru pfaliendi te 
pota inuenirenr,ita pfallcntium multicudinem audiiet,vtqtM 
cuoq; infirmitate pofscfli fani abfcedercnt . 

D* Agont functi Iuliani, & tcuitmiliti rtftitut» . 
Cm/>. CX. 

POfl hx&Marcianus iubcns Iuhanum fibi prxfentari dixit 
ei.Tu es Iulianus prxceptorum priocipum icbcllis.Dcoru 
comumax,qui innocentium multitudines magicis artibut 
tibi aggregas,& omnia mentcs imroutas . Qui refpddi^Deot 
quoscolitis Demoniacfsemanifeflumeft.qui pcrdcrc fibicte 
dences pofsunt,& Jibcrare oon pofsunt . Hoc audicns Pixfet 
tortotibus fuit clamauir.Hunc ad verbera extedite, ac fuftibut 
nodofis,& tigidis omnia mcmbra eiut diflipate.Qupd cum fio 
ret vnusde ccdentibus,qui cntdcmtlitibusCx(ans,icra pet- 
cutient,oculum amifit,quod videns etiam Marcianus tiement 
aic.Tantum ars tua tnagica valuit.vt & tu nihil feutias,& ocu 
los aliorum euellas.Cui Ule icfpondir.Morbidus & c^cus erras. 
Conuoca ocs Deorii tuorfi probaiiilimos Saccrdotcs, & inuo- 
cenc numina fua fuper oculum cuuKum , fc reftituant cultoti 
fuo vifum,quod cum non potucrint,ego nomen Domini Icfa 
Chrifli inuocabo,& oculnin cuulfum illuminabo.Haciatio- 
ne conrafus Prxfcs,omnes Pootificcsadcfsc iufltt,& ait-lte fc 
immorules Deos facrificiis optimis honorate, & homini ne- 
ccfsario oculum forroantcs,rebellt fuo Iuliano vircutem fuam 
oftendanr, & ipfum culturx fux inclinent. Iogtediuntut ergo 
lapidet ad lapidcs,iufta implcnccs.Qut cunj Dcmonio in cc« 

plit 



Digitized by 



Google 



Libcr Duodecimuj . 



167 



plis appelarenf ,hoc acceperant refponfum . Difcedice a nobit 
igni perpctuo mancipatis.Nam tantum valent prxces Iuliani 
ad Dominum,qu6d a diequa ad patibulum apprehcnfuseft, 
P(na noftra centuplicata eft,,& cum in tcncbnsclaufit tenea- 
xuur»quomodo viiutn rcddamus,quem non habemus.Hoc rc- 
iponlam accipientes cgrediuncur falfa dicentes , Beatus vero 
Julianus qnem nihil latcbat.oratiooefactadixit ad pxfidera. 
Aiartiane feftina.vocant te Dii tui.licet non volun tarij,fed in 
uiti.Qui cam ingrederetar ianuam templi,ridit omnia fimula 
chra ez omni metallo fculpta.quxamplius.quam ro.erant c6 
rmnuta,& in paluercm redacta, & cecatus adiabolo damare 
cx-pit.O maleficia qu{ fic prxualen t,vt & Dcoru Wrtutes fupe 
xcnt,& prxtiofa numina iu puluerem rcdigant.Sed hxc Deo- 
xum patientia laudanda eft , qui ad hociniurias fibi irrogatas 
fuftinent.u tebelies fuorum pariendo fibi fubiciant.Nunco Iu 
liaoe.qui patietiffimos Deos tefuperafleglonaris,promiuum 
imple,& in nomine Cfatifti quem colis extinctum oculum re 
ftituc.Scd nc hoc magicis attibus exerceas, lotio te iubeo per- 
fundi, per quod omnia maleficia cognofcutur fugari. Cumq; 
cum petfunderent, pntens lotium Chriftus conuertit in odorg 
xtecrareurn,vt non lotio,fed balfamopuurent petfufum.Tunc 
fandus fuper eualfum ocuium ctuccm faciens, & oomen Do- 
rnini inuocans,ftatim eum reftituit,& ille,qui oculum recepit 
clamauit.Verus Deus Chriftus.ipfc folus colendus eft,& ado- 
jandus.Quem talia profequcnrem.Prxfcs vt audinic , ftatim 
giadio puniri iuflit.Sicq;autn fanguinis fui rabore petfufum, 
Chriftus fibi martyrem confccrauit . 

®M*iittrtiCtlfusfiLimpr*fid,s tdhtfit . C*p. CXI. 

IVlianum autem diucrfis pf nis afH ictu,& vinculis ferrcis per 
omne corpus oneratum iuflir Pre,fes fub voce prcconaria cir 
. cuire ciuicatem dicens.Hxc mercntur Deorutn rebelles , & 
principum concemprores . Et cum venirent ad locum vbi CeJw 
ius filius prxfidis vnicus ftudebat , ait paer ad condifcipulos 
fuo*,Rcm inaudiram video,iIlum.f.Chrifliannm,quem ducuc 
& multitudinem albatorum cum illo loquentrm,& fuper ca- 
put eiuscoronam exg;mmis,&auro,cuiusfulgorobcecac hu 
ius aeris lucem,& altos tres viros albefcentibus cpmis.alarum 
«juevolacu in modumaquilarum fuper eumcxcubias ccle- 
brantes.Ec hoc mihi videtur,quia dignum eft tali Deo feruire 
jqui fuoa fic cuetur, & tali circunda t decorc.Hoc audicntes c6 
siifcipuli,& Magiftcr ctus rurbati iiint, & biande cotripientes 
cum abmtentione conati funt rcuocarc.Ac illc doctoium volu 
xnina proiecit,& veftes quas indutus crat abiecic diccus.Nudu 
xne Mater fudit buic feculo,quod mundi eft mundo rclinquo , 
Hoc dices per platcas ciuitatis curfum arnpuit,donecvbi fan 
ctus Iulianustorquebatuc vcniens pedibas proftratus ait.Te fe 
eunde. natiuitatis qnam mihi Chriftus oilendit patrem agno- 
fco Martiannm vero gcnitotem meum veritatis inimicum ab- 
pego& defpicio,tibiq;adh*res fimiliaopto pati pro Chrifto. 
Hoc vidctes pf narum miniftri, ptx ftupore tacebant.De tota 
ciuitatead fprttaculum omocsconcurrebant,& Prxfidis filifi 
xtc marry n adha;rttem,& vulnera cius ofculancem obftupefce 
bant . Hoc audiences eius Parentes tabucrunt , tiliumque 
fuum a Iuliano icgregatum fibi reftittu >prxceperunt.At Dci 
xnifericordia maityris ptecibus afFuit > vt fi quiscum vcllcta 
fui complcxu feparare ftatim manus eorum , & brachiacon- 
trafaeremur . 

GUfmlittr idm Ptitr rtfpendit frt ft Patri, f> Mturi . 
C*p. CXII, 

TVnc iuflir prefes eos fimui ad fe petduci . Quo fafto ait 
Iuliano-Spci mex frudtum magicis artibus auferie cont£ 
dis,& tcnerum pectus illicitis carminibus genitorum af- 
fettum negare copcllis . Hoc eo dicentc adaemt,& Mater cu 
ioouractabth ftmilia ctine folato,&nudatis vberibus clamas. 
Quod vidcns Prxfes.fciflts vcftibus,& lacerata facie ad Iulia- 
xtum clamabat.Iulianc crudelis.afpice dolorcm Patris,& Ma- 
<ris,& planctum rantxfamilix,& a magicis artibus innocen- 
tem folue.vt & ego pro re Iroperatonbus fuggeram , vt culpa 
▼acantc abfcedas.Cui ille rcfpondir.Sufragijs tuis opus no ha 
beo,nec ab Impetatoribos tuis dimitti defidero. Sed hoc Do- 
xninum rogo,vt vna cum agno iftdde luporom vifceribus na 
to fufcipiar ,ni fanctoru nomero . Ecce adeft qui ex te natui eft 
xnodo mecum credendo renatuseft. Ipfetibi& Matri refporv- 
fum fuum dct.Ad hoc pocr refpondit.De fpinis rofx nafcun- 
tur,nec rofa nata de fpinis odorcm luaui(limu,nec frutex.qu; 
xofam genntt amittit acnlcos fpinarum fuarumtvt crgo conluc 
ftis pungite,& mc odorcm fuauicatis credcntibus propinare g 
rnittc.vobis obcdiaot.qui petire parati funt.roe imitentur.qui 
ie cencbris ad luccin tranfire contendnnt.Ego pro Chrifto vos 
parcjjtcs ncgo,& p« (cmnoraicm mortctn vium xtcxnam ac 



quiro.oo poflum in tos pius eiTe,& in me crudclis. Qjjd mo 
raris qaau incredulus,& crudclis pater manibus non quafi ve ' 
rus Abraam apprehende gladium,& vidiman ofier flliu.Va- 
ni funt vultus veftri.falfx lachrymx.ab hac confeifione pieta- 
tatis nullus me valebit difiungerc . Marcianus crgo luflit cos 
in carceris ima retrudi > vbi de damnatorum mSbris diuturna 
tabe confnmptis horribilis vetmiu ebulliebat examen, fcd il* 
los ingredietes gratia Dci prxcedcns, locu borribilc,rcddidit 
dclectabilc tencbras coucrtit in luc(,& cbullics p;iia euanuir, 
Hoc vidftes roilites citciter so.qui eos cuftodix macipandos 
adduxerant,c6uerfi adinuiccdixerunt.Turpeeft rcuerti adrl 
lud.quod roimus,& negligere falute qua inuenimus.Tunc ad 
pedes voluantur fancti iuiiani confitentcs,& laudantes nome 
Chrifti. Tunc fanclus Iulianusgtatias agcnsorabat Domi- 
num.,vtprocurarerqualiterilli quos Chrifto acquifierat fis* 
fciperent baptifmum. 

Dt ctnturfitnt ftpttm filitrum pritrit cmitatit . 
C*p. C X 1 1 1. 

ERant autem feptem filij rclicti prioris ciuitatis.qui ex ge 
nere Carini Imperatoris defunAi dcfccnderant,quos Jm- 
peratotcslicetChtiftianos amore patriseorumrctinen- 
tes permifcrant fine aliqua perfecucioneChriftianx rcligiont 
dcferuire.Ec habebant fccum Presbytcrum, qui cis fancta my- 
fteria celcbrabat.Hi ergo iufli diuinitus.vt vna cnm Prefbyte- 
ro carccrem petcrent.quatenus baptifmi gtatiam pucr & mili 
tes fu(ciperent,ftacim obediunt,& Angelo Domini prxeunte 
adcarccrem veniunt.Qui mox"vt tetigitianuas carccns.om- 
nia.dauftrapatcfaclafunt,&orantefimul cum beatoluliano 
Domino pcrfoluerunt vota,hoc audiensMartianuscontre- 
muic,& cdudis eisde cuftodia dixit.Quid vobiscontigito in- 
faotuli,vt optctis mott finealiqua pcriecutionc,quibus concef 
lum eft arbitho veftro viuere,& Deum veftrum colere? Ad hoc 
factum fenior refpondir. Mafla auri naturx fux claiitatrm ob 
tinet.fed nili pet manus attificis,etia igne,& mallco , &'limis 
in partesdiflipctur.dfgiium capite Rcgis diadema non perfici 
tur:ita & nos quidcm Chriftiani fumus, fcdnifi luiiani vefti- 
gta fecuti fucrimus.diadema R<gi s xtcrni efle non poflumus, 
Tunceos Pixfes in cuftodiam rrduci iuiHt , & Imperatoribus 
fuggcftioncm fecit dicens . Pijflimi Principes legibus vcftris 
fiibuenite,& Numinibus qux remanferunt mnnia prxbete,& 
Iulianum Magum vcftris obrutibus ptxfentate,qui magicis ar 
cibus plufquam./o. firoulacra Dcoru pcrquos mundus flore- 
bat comminuicrilium n.cum ame frparauit.milicum mentes 
immutauit.7.germanos bcncficijs veftris ingratos fecit . 
. .. DtmertM»»Iuliantfufctt»t9,t^tiHsrtlmti*nt.. 
C*p. C X 1 1 1 1. 

TVnc Imperator liccntiamdcdit,vtfi lulianus cum focijs 
fuis tn hacconfcflione pcrmaneret,conuocata omni pro 
uincia,fingulas cnpas iuberet preparati,& intus picem.fc 
bitume,& fulphut mitti, ac fingolos m eijfdem reclufos igire 
fuperpofito cdcrcmari.Q^pd fi aduerfus hocartis magicx car 
men prxualetet,habctct liccntiam quali pccna vcllct cos affli- 
geret.Tunc Pixies iubet fibi fedcni in fbro prarpatari, & fan- 
dos fibi prxfentari. Cumqj fanctum Iulianum alloquetetur , 
xotpus cxanime per plateam fepchendum ferebacur.TucPix 
fcs iubens illud deponi ait Iuliano.Magifter veftcr Chriftus an 
tequam cruafigcretur,dicitur,quod monaos fufcitauir.hic pa 
tcbit,quod verus Dcus fit.fi vos iftum fufcitauetitis.Cui ille re- 
fpondtt.Qmd prodeft cf co, quando fol cxoritur i licet autetrt 
intldelitas vcftra non mcteatur.taroen quia tempus eft,vt vir- 
tus Domini manifeftctur, ne uos impotcntes putcs,fidcle pro 
rniflum Dni habeo,quia quicquideum posttro,n6 mefranda 
- bic Tuc faoctas fufa oracione coram omaibus,ait ad corpus. 
Tibi dico terra arida in nomine ipfius qui Lazarum quatri- 
dnannm fufcitauit, furgc.Tunc futgens,qui mortuus ctat cla- 
mabat O accepubilis oratio vbi ducebar , & v nde red uclus 
fum ? Martianus irridendo ait . vnde rediftt ? At ille . ducebar 
a quibus nefcio Aethyopibas , qaorum ftatura erat , vtgigan 
rom afpeccus-horrendus ", oculi vtfbrnaccs ignis,dcntcs vt 
Lconum , brachia ficot trabes.vngucs vc Aquilarum , qui Ix- 
tantes ducebant roc in infernum , & cum iam ad os putei abtf 
fi cflem, beato Iuliauo fundente orationem , omnis infernus 
contremuit , & audita eft vox Dei dicentis.Proptcr dilectum 
meum lulianum aniroaadcorpas reducatur. Tuncaduenicn- 
tes duo albati,& aufcrcntes me de dominationc impiotu huic 
loco reddidcrunt , vt per enm , qui fufcitauit mc poft mor- 
tem lllum agnofcam , quero nitr.is ncgabam. Hocco diccnte 
tutbacus Ptxfes , luflu eum cum fanct» in cnftodia recludi,* 
p;nam quam Impcracorcs iuflciant preoarari • 

Dc 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



9» Otfit futetnfii m quibns fmnSi libtrmti funt . 
Cmf. cxv. 

TVnc pro tribunali (edit ollq; fexus, & xras ad fpeftaca» 
lum cucurrit.ordinantur. jo. & Vna cupf ,mediante ptce 
bitumine fulphureaggiegacur copia Ifgnorum, lubencar ,fan- 
cti de cuftodia.produci.fanftum (ulianum.eV Celfam paetam 
vna vincala tenebaot.cxteri rinculis, & cathenis oaetati trahe 
aSaucur ,by mnum Deo omncs canebant . Bonum mihi > quia 
Itumiliafti me,vt difcam iuftificationes tuas,(peftantium mcn 
ces ad fletum conoetfas pietas incliaabat. Tuac Ctlfus ait ad 
patrE fuu . Per ipfam vanirate.quam coljiste obteftor,vt intre 
pido corde petitioni raex tribuas efleftum.Qm tefp6dit,quie 
quid rolueris ezpofce. Puer dixir.Cum mc poft ignem videris 
ilbefum, permitte me cumMatre rriduo babcrcconfilium.q. 
C fcceiis nec mc.ntc ipfam amittes. Mater hoc audics vrgcbat 
hoc fict i.Tunc Prxfes air.Si cx ignc illxfus exicris.quod fieri 
non credoifaciam quod defideras-Tunc non ferrns videre in 
cendiam filij filii , relifto AtTclTore , fcilTis veftibus vlulans 
cum Tzore domum reuetticur.Exurgit luftus imma nis, plan» 
frentibus cunftisiubct AiTeflorfingulos fanftos in (ingulascu 
pas deponi,& ignem fupponi,& etuftans flamma obelifco ez 
Celfior cubitis plufquam. jo.leuabatur . Dc medio vero ignis 
multicudo pfafleutium quafi fonusaquatum mulcarnm rcfo- 
nabac. Cfiluropto igne apparuerunt ficut aurum rutilans Deo 
canetes hrmnom.Traofiuimus perignem,& aquam,& cduxi 
fti nos in refrigerium,& iterum ignis vim fux virtutis oblitus 
cft. Audiens prxfes properauit ad fpcftaculum,& ait ad Iulia 
sam.Obfecro te pet Deum tuum.vr dicas mihi Tnde tantam 
vim maleficiorum tuorum didiciftifQui rcfpondir. Si quis in 
omnibus aftibus fecoli atienum fe facit, vt folam vocem do- 
mini audiat dicentis.Si quis vult veni te poft me ab neget fe- 
tnetipCim,tiiliilamoriChrifti prxponar,mhilaliad nifi.quod 
ipfe promirtit dcfideret,non patrem.uon matrem, non filios , 
nec cxtcra,q<ix funt aaimz impedimenta con(ideict,talis noo 
folum hoc tempore degens hanc mercabitur gratiam , fed in 
atternam cum Deo collocat amieitiara.Prxfes ait . Et quis eft 
Cam iufipiens,qui huius vitf letitiam fugiat.Iulianus refpodit, 
Hoc Dcus paratus cft oibus dare, fed pauci digni siit acciperc. 
QumlittrCtlfut p*tr Matrtm funm md Cbriftum 
etnutrtit. Cmf. CXVI. 

TVnc Cclfus ait. Hoc triduo matre mihi concefla nulli li 
ceat intcrefle. Tunc fanfti martyres teduduntar in cufto 
dia ciuili rna cum matre pueri. Ingreffiq, cum orationf 
funderent.ftatim commotus eft loeus.fplcndor emtcuit,odot 
confoetus aftuit, & »ox pfallcntium inlonuit.Hoc videns , & 
aradiens Mulicr clamauir.Nunquam in vitamcacam fuauem 
odotem competi. Na ita refcfta fum,vt omnium doloru meo 
cum obliuionem patiar,oec aliudcordi mco manerecognofco 
nifi ipfum cfle verum Dcum, pro quofilius mcos agonizatur. 
Cni Puer dixerat, Vere ounc te Matic confiteor,ncc tu amittes 
£lium,nec ego Matrem,fi mecum ad illud contandas donum 
pto quo fanfti tanta fufrinent,Atilla cuius peftus diuina illu 
ttraucrat gratia refpondit-Scias fili mi,nihil eiusamori prx- 
ponere,qucm tu diligis,pro qita requicquid faluti mee, neccf 
iaiium cognofcis exetce.Ipfiim enim relifta omni vanitate vc 
Xum Deum efle ctedo.quem per tuam praedicationem creato- 
xcm omnium efle cognofco, cupies hac vita ternporali carere . 
vt ad illam aeiernam merear vobifcum attingerc. Hoc ca dice 
*e locus contrcmuit,& audita cft voz in aere dicis.Credidi pro 
ptct quod locutus fum.Tunc lanftus Presbyter Antonius ba 
ptixauit eam.Coi Cclfus filius in baptifmi gratia pater faftus 
eft.Cumqjoes dealUuteeius le.tarentur,audira«ft vox diccns. 
▼iriliter agite,& confottetur cor veftrum in Dno. Tunc fan- 
ftus Iu/ianus ait,Hafc vox pronunciat vobis futuraspafliones 
& gcocra totmentotu,quxcontranos cogitauit inimicus.Igi 
tur fidci noftrx curfum Diio comendemus. Audiens Marcia- 
tms Txorem fua Chrifti amoreeflefirmata,iratus iufllt ca ap- 
ptehendi,& domi retineri.Ad quam cu appropinquarentmi- 
■iftri,ceci fafti funt. Alia die fed£s pro tribunali iuflit »o.mi 
litesdecollar/.7.germano$ igni tradi.Iulianum vcro cum prcf 
bjtero Antdnio Matrem, & filium, & illum ,qucm infcrnui 
xcddidcrat iudicio fuo referuari . 

J>t ruinm idtltrum »d frtcts Anttnij, lultnni . 
Caf. CXVII. 

ILIa die conaocans Sacerdote templi dixh eis, Ite & ornate 
templnm Iouis.q uod femel in anno apctiti folet.rbi Numi 
na lunt vcncranda.ex elcftro puro fafta.Et bbationcs,&io 
ce(a pr;pararc.Quod cum faftum cflet, ad templum iuflit fan 
ftos adduci,&ait, Ecce nunc^empus adueoit,in quo falutem 
«onfc^uamini,hocn.pro faloteTcftta elegi, vtin hoctcmplo 



terribili thur» Nominibas offeraris . Quod fi iuftT conterrr- 
ptis.hucufq; vobis peperci,diuerfa in vobis totmenta ezerce- 
bo.Iulianucait.Quia tempus eft,vt (alutSconfequamur ,fac 
ocs Dcoru tuotii cultoresjaut faeerdotes intus adefle,vt cognp 
ficant qualc facrificium orTcramos.Prxfes non intelligcns.quo 
ordine ifta profequeretur.gaudens iaflit olum vincala auferri 
dicens, Turpe eft vincolit teneri,quibus Dij caeperunt eflc prt» 
picu.Ait aut Ecce ola parata funt, implere qux fpopondirtisv. 
Coi lultanas ait.Quid prxcipis Prarfes, vroibus Dijsoffcra- 
mus (acrificiom?Qui rndtr, Ocs quos confpicitis immortalet 
funt,virtute pares,& in glotia atquales.Tunc fixis genibus An 
tomus,& Iuiianus cu focjtfuis orates dixerur.Deos cterne,«| 
»6 in maoufaftis deleftaris,fed in corde mundo requiefcis,^ 
per prophetamdixifti.;06sDii gentiQ Demonia,afpice nunc 
in fubaerfione templi buius,& has Demonum thccas, culto- 
ruq; eot u frange audaciam, v t te folu eognofcant,& in tc glo 
rientur.qui credunt nomini fco tuo.Et cu ocs Chriftiani dixif 
fent Amcn^oia (culpttlia tlla ad nihilum redafta funt,& tem- 
plum fubucrfum.Saccrdotcs vero circitcr.M.cu templo dimet 
n funt,& alia etmagna pars paganornm interijr.Ignis quoqi 
vfq ; hodic in loco i.'o eruftuat.Tuncait Praefes.O virtus ma 
gica,o carmen inauditum,fic prxualens, vt et terr x finum apc 
riat , & tanra bona ab oculis pieferuentium auferat.Iara noa 
mifcrebor ncc parcam , cos iubebo ferire gladio , de pjna eo- 
lum mc fariabo . w « 

tafflo fnnBtrum Julimni,& Ctlfi tum ftti/s fuit . 
Cmf. CXVIII. 

IVffit ergo fanftos in carccris ima rccludi.vbi cum nofteia 
Dci laudibus eflcot.affuit mu!titudofc6rum cu Sacerdou- 
bus.qui iam palma mairyrii rnuphaoerant, oCs ftolisalbis 
induti.intcr quos xo.militcs & fcpre Germani vcniunr gloriff 
cari,& bcata Bafiltfta cG choro virginum.in qua multitudine 
fola voz Alleluiadecantabatur.Tunclanfta Bafilifla fanftS 
Iulianu alloquitar dicens.Rcgna cflorum parefafta func veni 
te. Alia die Matcianus cogitans noua,& inaudita tormenrorS 
gcneta iailic lc6rum digitos manuu,& pedii oleo madcntibos 
hgois colligari,& ignefuppponi.Sed lignis cofumpris carnc* 
eoru immaculata vidcns,iumt fc6 Iuliano,& puero cuti capi- 
tis auferri-Antonio vrro vel Anaftafio, qui a mortuis fufcita- 
tus fucrat clamantibus.Gloria tibi Chtifte.iuflit oculot vnci- 
ais ferreis ofrodi,Matcionilla veio Matre pueri, qua prf fcie— 
rat p^nas toleratc non pofle.cfi ecujeo inberet appJicati.S» tj» 
cxminiflris ad ea attingere volcbat cccus ficbat.Saftos quoqi 
fuos Dns iu curauit,& illuminauit,vt olbus appatcrent quafi 
mhil perpcfli fuiflcnt Tuncexclamauit , & Prxfes. Heu hea 
rincimut . Qyid aliud faciam , vnum fupereft. Tunc inam 
nhitcatro tubunal afcendens,iubet eos fibi exhibeti, & oium 
tcra rum mul t itudine dim irti , cj di mifl* fiagulf renieba u t , & 
fanftorii pedcslingebant,quod videns Pwlcseoiiuocansma 
gift ratus ciuitatis luflit oCs cuftod ias perfcrutari , & perfonas 
morte dignas in amphiteatru mitti & fcos Dct intermixtos cu 
perfonis (acrilegis decoltari,qct cu faftu fuiflet.ftatimUerremc 
tut faftus eft magnutjTt tertia pars ciuicatis (unditus fubuerta 
tetur,fulgura,& tonitrua, & grando lutollcrabilis maximam 
otem populi inctcduliconfamp(etunt,&oIa loca idoioru coff 
ruerunt.Ipfcn.Prxfcsfemiuiuuseua(it,neemuItopo(t rcrmi* 
bus ebulliensezpirauit.Nofteauc venetutChriftiani populi^ 
& Sacerdoccs p mukitudine cadaueru rcliquias non cognofcS 
tes,po(itifq; genibus completa ofone appatuetunt eis in fpl 
rirgiaa ai; fc6rum,& vnaqq, ftiPthecalua cotpotea refidfs, 
& fic fcotum tclicjx collcft; funt.Pafli sut aut. S.idus ianuar. 
De Juftinm vtrrint qumlittr ftr Cyfrimmm ttntmtm 
tfiDmtnt. Cmf. CXIX. 

EX gcftis eius.Erat ec tuc,quxda riigo in Antiochia ciattt 
te Iuftina nolc.qquidem Scholafticus nomine Agladint 
rides frequentct ite ad EcdefiS,in amorf cius venit,multofa; 
aa Ecelefii crantmictens cS fibi vxorf petijt.Qux cu oibus da 
cerct Chrifto cflefti fponfo fe efledefponfata,ilie coogregattt 
rirorft multi tudine,Tolcbat ea pet vim raperc.fed non potuit. 
Tuncitarosabiit ad Cyprianu MagO,& piomifit eiduo talem 
ta auri>& argenti,fi Iuftma virginS pet roaleficia caperet.Qat 
per magicas arres vocauitDemonE.&ait iIli,Amo virginedc 
Galilets.potcs ea fuadere, & adducere roiht . Qui promifit ei 
dices. Accipc hoc medicamcntfi>& Iparge circa domu,& ego 
fuperucniens paternu fenfum eiiniicii,& ftatim obaudict rnt 
hi.Cuq ; Cy prianus ita feciflet,fan«a rirgo tertia noftis hots 
furgens ad ofonem.fcufit impetu Dxmonis.fignauit lc,& d6 
mu fua (igno crucis & Dcmoneexnfflauit.Qui vcniens ad Cf 
prianu confufus, & cut virginc non adduxiflet requifitus ain, 
Vtdt quoddam fignS & ubui. IterO pet axtE magica abu Der 

moucm 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus . 



168 



i 



taont fottiore vocauit.qui ei Caili mo freit,& fiff ei acddit. 
tiai: vocauit ipfurfl Diabolii patrem Demonu,& ait illi.Que; 
«ft infirmitas vtftra?Vida eft ab »na »itgine,ois »irtus,& glo 
lia rua.Rndit illc.NGc adduca eam tibi addefideriu cotraptio 
nif ,tu tantum paratu$ fis.Tfic diabolus in fpecie virginit ad Iu 
flina inttauit,& fedeosfuperleafieiusdices.hodiemiflafain 
aChriftoadte.viuerctceumin caftiutc.Multu aut tc video ve 
sata abflinentia.Sancta vitgo dixit.Merces aut multa labot »e 
to roodtcus .Dixit ei Diabolus.Deus in Paradifo benedixit A- 
<Jam & Euadicens.Crefcite,& multip!icamini,&c.Puto ergo 
q. fi in virginitate pcrmanferimus,iudicium incidimus, qui* 
>crbum Deicontemnimw.Tunc vitgoturbattfurrexit,& pet 
IpiritS fenfit quis eflct qui ei loqucbatnr, & figno cr ucis fe fi- 
mans Diabolum exufflauit.qui ficut cera a facic ignis liqoe- 
fa&us non compatuit. 

Dt conuerfiont CyprUni ptr Demomt vorb*. 

C*p. cxx. 

DEinde Cypriano coofufus apparuit , qui dixit ei.Et tu vi 
€ta* es vtcarterifubiecti tui? Quo vicli cftis ab Tna virgi 
ne Chriftiana?Dic miht quc fit virtus vi&or ix eius. Qui 
xndit.Dicere tibi non poflum.vidi quodda tettibile fignu , & 
tabui.Si aut virtute$ illius figni vis difccre.iuramihi per virtu 
tes meas te nunnuam a me difcedere.Qui cfi iurafler.ait ille . 
Vidi figufi crucifixi & tabui,& ficut ceta a facie ignis fluxi i . 
Cui dixit Cyprianus.Ergocrucifixusmaior teeft ?Quirndit 
tt maiot eft of bus.quia pet ipfum mundo mifeitus eft Deus , 
& fiue Angeli ttanfgreflbres, fiue hoies Dei dcfertoresaddu- 
cuntut ab Angelis ante faeie Chrifti crucifixi , ibi fic acopiut 
fniatn ignis cxtinguibilisin attcrmj cruciandi.Cyprianu$ ait, 
Ego debeo feftinaie amicus £eri ciucifixi.nc ul6 pena incur- 
ra-Ule rndit.Iurafti mihi per virtutS, qua neroo peierare pot. 
Cyprianus ait. Contcmno te & ois fumigantcs virtutcs tuas, 
Sea & meipfum dcncgo.meq; cofignat dieo, Gloria tibi Chri 
ire.Deraon recedea me.Abijtergo Diabolusconfiifus.Cypria 
nus aut radens ad Antinu Epm.cecidit ad pedes eiusdicens, 
J amule Dei excelfi.figna mc & cathexifa me in nole Chtifti . 
Putas Eps oe forte Ecclefia veniflet mittete in etrotcm tndit, 
SufBciant tibi Cyptiane hi.qui deforis font,nihil potet aduet 
las Dei Ecclefia.quia inuicu eft virtus Chrtfti.Sed cfi Cypria 
nus enarraflet.qualiter vitroscrucis Chnfti & ofo Iuftinz vit . 

finis ab ea Demones fugaflct.Scus Ej>s benedixit eum & ait. 
ili feflina ire ad E cdefia Dei,& icefsater redde ofones Deo. 
Cyprianus vadens in dorofi fua o!a Idola fregit & proiccit,& 
per tota nofte peTa fua luxit.Deinde perrexit ad Epm.qui Ca 
thexifauit & baprixauit eum.Poft aliquod tps factus eft Diaco 
uus,& gtatia data eft ei aduetfus Demoncs, & fanabat oes in- 
firmitatct.Deindc et ad presbyteratu ,pmotut eft. Tande btfit 
Antinus Efscxitum fuu pnecognofccos conuocauit fynodfi 
Epotu.&ordinauit Cyprianu Epm. Cyprianus aficfancu lu 
flina diaeoniflam fecit,& Matre monafterij virgirifi conft tuit. 
Dt paffont vtriufyi .f.Cypri*** , & J»fli** • 
Csp. CXXI. 

POfthoc Eutbolomius comes onentisaudiuit.qutaCypria 
nus £ps cumluftina virginegloria Deoru dcftruir,& o?m 
otientem feducit. Qui itatus luflit eos fab vinculis in Da- 
mafcu deduci.fc cfi oblati fuiflenteiitetfogauit.Tu ne es Cy 
prianus.qui multos errare fecifti per magicas artes ctucifixi ? 
Qmi tndit.Qui Deus eft ipfe faluauit me occafionevlrginis ta 
fttluftint.Na Demones ipfa fugauitper fignfi crucisquOs ad 
ea mifi.Mifertimus quoqs Diabolus eoactus ab Angelis naira 
uif roihi facrm crucifixi.Comesaut iuflit efi fufpenfum vngu 
lari,& virgine neruis crodis immanib» cxdi,& alapas a fpicu- 
iaroribuspati.Quas cu cederetut gtatiasagebat,Cyptianuf cfi 
xedaiguerctuf,tacebat.Poftpaueosdi«itctfi iufliteos adduci 
& ait. Vt quid fcducimini in magicis hois Iefu mortui , vt & 
▼os moiiamini?Cy prianus ai t. Diligentes dfim mow h«c tn- 
ducit in vium aeterna.per multas.n.tiibulationet oportet nos 
inttate Rcgnum Dei.Tunc iufTtc Comes fattagine ferrea roa 
«na ficti,& m ea pice,& adip«, & castetamitti.eaq; vehemcn 
ter fuccendi,& in ea vttfiq; mitti.Quibuf factus eft ignis ve» 
lut rot,& laudabant Dfim dc farugt nc Audien s afit Comes & 
TjdenSjqoia non tetigit eos ignis ait.Vicit vittus maleficiotfi 
Cyptiani. Athanafius aut qui fuerat Sacerdos Idolotu pvftula 
uit Comitem dicens. Iubeat clatitat tua me (upct fattagiuem 
ltate,& in nole Deorfi vittutcmeoifi vincere.Quo annucnte 
<u ventflct ptopefartaginemc?pitdicere.Magnu$ Dcu$ Het- 
culet,& patet Deotum Iupitet,& Afclepius.qui dat fanitatem 
hoibus.Hoceodicente,exihuttigni*,&coroediteum vfq;quo 
eiusofla non compaterent.TuocComet habuit confiliucum 
TnJtino cogoato iuo,qui doit ci.NihU uoiadueiiufhossi 



&os coc iif,nihit cotradicete vetitat i.Inui «^a.n.eft vit tus Chri 
fti.audi me,& jptjce magnfi peticulu a te.Ttafmittceot ad Re 
gem i.Claudiu Cacfar6,refcren$ ola q de ifti$ gefta funt.Qijod 
& faclfi eft.Claudm$ aut mifit eo$ in Nicodemiam,iubens eos 
ibidem dccollari.Quod & fadum eft.Sed & Theoguitus.qui 
de petegrinatione venit, videns fcm Cyprianu qui decollan- 
dus erat,ofculatut cft eum, & ob hoc cu eis coofummatu$ eft, 
Corpora afit eorum iuflaproijci cambus, fuerunt ibi pei fcx 
dief,nectetigerunteoi canes.Nautasautfiddcs tuletuntea oq 
£te,tc leuantesea in nauem fuam nauigauetunt Romam. 
DtqmMmmiftro ftat* conutrfus fit Cyprianut. 

c*p. CXXII. 

HIc eft Cyprianus in quo Dei mifericordia fic elucet.vt 
<p cu fpurciflimus, & nephandifljmus rflet peccator, 
qualis nullus vnq fuifle legitur.fic tatide conucrfus eft 
vtCt /p Chrifto martytifi fuftineiet.Na cu.feptc cfletannoru, 
• patentibus Diabolo confectatus.a carnibu$,& vino & coita 
non diu abftinuit,& fic modis olbus Diabolo feruiens,& in li 
bnsmagicit imagines cu ofEcijs.j Demonu piCtas habes, 
Mulieresptegnantesdiuifit.Matrooasin iumenta conuertcs, 
longeaciuitatibut fuis iiefccit.multospueros vitgines & ma 
tronas,& petegrinos Demonibusimmolauit Lattoctl Latro- 
nibus thelautos Demouum tapiebat. Et in ol ccno luxutia: fe 
volutans ,oes Chtiftiano$c5uici;$ , detraAionibus, & diuet- 
fis iniurijsinfeftabat . Deuiq; cu ola malafaccret vt Diabolo 
placeter,& ipfos quoq; Demones impietatibus fupet«ret,preci 
bus & ptomiffis Iuftina vitgiiiem~pet dies.70.tentauit,ied cfi 
Demoncs nihil proficcrent,Spititus fornicationis in formam 
virginis fe mutauit,& vtfama luftina: pollucret,& Cyprianu 
deludens fua potentiam ia£tatet,ficergo Diabolus ad Cypria 
nfi venicns.cu velteteu ofculaii, & Cypriantisputaseum elTe 
Iuftinaro dicerct. Bene venifti Iuftina,o!um feminaru decora, 
non fetent Dcmon 6t nomen eius, ficut fumus euantiit. Vnde 
& Cyprianus amptius anxittus,diuad hoftium virginis vigt- 
la»u,<)nq; in f;mina,qnq; in aug fe mutans.cu vcniflet ad ho- 
ftifi neq; femina, neq; auis appatuit , fed Cypriaims Adadius 
quoq; mutatus tn paflcrem,cu volafletad fcneftra,mox vteu 
virgo vidit.non pafler , fcd Acladiu$ tremens ftetitanguftia- 
tus nimis,quia nec fugere poterat ncc falire , fed mifettaeiut 
luftina ne cadcrer / & cteparet , efi per fcala deponi fecir,& vt 
a tanta infania ceflaret,nc quafi malcficus iuxta lcgesperirct 
admonuit . Extunc magis Cy prianus Dem«num vanitatcm , 
& Chtifti virtutem comperit, & ad Chriftum perfeetifltm& 
(e conucrrit. 

paffitfanll*lul*luvirgms. C*p. C XXI II. 

EX gcflis eius.Ea quoq; tempeftate pafla eft apud Emeri- 
tam ciuintem Hifpanie virgoEulalia,fub Daciano Prxfi' 
de.Hcc nobilis & locuples generc.cu cffct duodecim an- 
notfi rpetoes ludos & oblcdtamcnta f;ruli,mota pcrfecutione 
voluit fponte Prarfidcm redarguerc.fcd parcntes eius abfcpn- 
dciunt ea domi.quam habebatiii riire procul ab vrbe . At illa 
nocte fores apcriens clanculo exijt,ac per inuia fentibus ac ve 
ptib* plena,catpefeiterc{pit,AngeIicochoro comitata, ficq; 
pro vepribut & fpinis per quas cucurreiat, pedes lacerata, ad 
Ttbe peruenit.manec^; tiibunal adijt.win reedio vociferari cc 
pit.Qois fiiror cft rahlibns fcopulis cotda ftcrnere, & Deu pa- 
trem otum negarejIfis.Appollo.Venus nihil cft.Maximianut 
&-ipfc nihil.Dns opu & clicnslapidum pcctora curgenerofa 
quacit ?Duxbonusarbiteregregius,qui languinc palcitur in- 
nocuo.Talibus Ptattot in furias exciratus iuifit lictorf ca pra: 
cipitem rapere.ac fupplici j$ obrucre,qua tfi ad Deotu cultum 
icuocare cupieni aiebat- Refpicctorua Puella quanta gaudia 
«mittas.quat ribi fecit gcnialis honor.que morietis in Hore te 
neto.ptoxima dotibus & thalamo. Ad hoc illa nihil indens , 
fcd infremens,& in oculos tyranni fputa iaciens , fimulacta 
diflipauit, impofitaq; mola thuribus pcde fubcgit.Nec mota 
carnificcs pedus vtrginefi dilaccranr,vngula latus vtruq; pul- 
fant,& vfq; ad ofla (ecant.Tunc exdamauit Eulalia.Scribeti* 
ecce mihi Dncquam iuuat hosapiceslegere qua rua Chtifte 
nophea vocant . Tuncappofita; bint ad eius latera lampadet 
ardcntes.Cuq; illa finefletu & gcmitu lcta canctct,& intrepi- 
da lampadibu$-in latera ftomacnumq; f(uicbant,ac crinis odo 
ius de vertice cius fluxetat humctis volitatis , qui pudibunda 
virginis celabat.ipfoq; tcgmine vcrticis oppofito flamma cre- 
pans in faciem virginis volabat, & pct comas vcgetata caput 
Occupans etapicem fupetabat.Virgo aut citfi cupiens obitum 
ote fogum ebibk, tuncemicanscolumba niuc candidior , cx 
©reeiosvifa cft exite & cflumpetcre.Sicabcuoteanima ro- 
gus emoritur,& pax artubus exanimit datur. Videns autem & 
ip fc Lictor columbam palam cx otc virgims in c;lum mcate, 

ftupefadus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti j. 



ftapefaccut ptofilijr, flc faa gefta pauidus rugic . Aftor . Huicu 
Titginii feftfi u> martyrologio vtderur eflc bis annotacum,(ci 
ficet ptidie idus Febtuatij,& 4-idus Decembris.nifi forteduc, 
fuerint eiufdem nominis m cadcm prouincia paffi , & in ea- 
dem perfecutione. 

fufio/tmairum Vtncontij , & Vulirij . C*p. C X X 1 1 1 1. 

EX gcftis eoru. Paflus eft tt eo tempore Cub Daciano,& in 
Hifpania beatus Vincentius.il kal.Februarij qui generc 
oobiliiTimu* a pueruia litcris traditus gcmina fcientia ef 
tfcac.flirnc clatuit fub beato VaJeriano Cxfaraugnft» ciuita- 
itis Anuftitc.A quo gcfan&icatc infignis Diaconi) arcem (ufce 
j>it.Et qm ipfe Ej>s impedicioiis Jingua; crac.tradiro ei dodri- 
bx roiniftcrio,if> l'e orationi coatcplatioDiq; diuinc. feduius in 
fiftcbac.Cfi igitur Pacianus Prxfes apud CcTaf augufta Epos & 
cecerot facii ordinisrapi prxcjperct,procinus Valeriusoc Vin 
centius Archidiaconus «n confefltone deicatis alacitcr incurre 
luucqu.os Dacianus primo Valcnria fub carcerale cufiodia,fc 
famis miferia,cathienaruqi itridoneprotrahiiuu7t,vteos itine 
lis vcxati.onc frangeret, qups pena fuperare non poxTct . Ctiq, 
eps manibus & ceruicibus immcnfa ferri pondeta fuftinenccs, 
pcr ocs artus ia morcis cunc fupplicia paciences defccifle ia 
crcdcrc c,timenj ne feuitix fuas dana patetenf.iuflic cos produ 
cj e carccre.volcns cos antc tormeuta vita finirc.Quibus prb- 
poncbat,g> ncc mottuis parcerer, fi Dcotu fuoru cultura non 
fufciperenc.Cuqj retiperct Eps,crat.n.mirx fimplicitacis,& in 
nocc>itix,etuditus quidesn fciencia,fed impcdicus liogua . Aic 
Vinccntius.St iubes pacer rfifis Iudicf aggre.diat.Et illc.Dudu 
inquic fili chariflimp diuini vetbi curaro. tibi commifetam,fed 
& nunc pro fide qua ftamus rhfa cororoitto.TuncViuccncius 
cuius meus tota iarn crat coionx confcia,conuerfus ad Dacia 
oum ait . Apud Chtiitianorum prudcntia ncpharinm cfle co- 
gnofce,deicacis culcum abucgando blafphemare,& ne telon- 
gius pettraham.profitcmur nos Chnftian; rcligionis efle cul 
torcs,& vnius ac vcri Dei f«roulos,ac ceftes in cuius nole mi- 
oas & fupplicia tua non mcraimus,fed pocius motte pto vcri 
tace libenuilime aroplcclimur.Nam vcnenat.iflimus ierpens , 
infatiabilis horoicida, qui ptiroos boicsmotti fubdidit- Idola 
pro Dcp lola uiftituit.dolciis illuc obrdiendo bolcro redire, vfi 
ipfe fupeibueodo corruit. lamq; prae ua pene" extra fe pofitus, 
Dacianusair,amoucce hioc Epiicopu>iuftu/n eft.n.fubire exi- 
lium, qui impcrule contcmput cdictum. 
D« fonjlnnti agoni beuii Vinctntij in ichIio, Cnp. C X X V, 

TVuc aijt itiquit.JUbcllem.qui iu coatumeliam venicpu 
blicam,ad cculeum applicace,membtis di(icndicc>& toto 
cor| orc diflipatc.intci hxc ait ad eu.OVmcentiquid dt 
cis,vcl vbi laro coi > us tuu mifetabile confpicis?at illeDei prae 
fentia loboracus alacti vultu tndu.Hoc cft quod fp optaui, & 
votis oibus cxquifiui,nologloriimea minuas, tu folus votis 
xncis concordas.ncmo roihi aroicitior fuit . Ecce ia in fublime 
agpr ,& ptmcipcs tuos f;culo altiordcfpicio.Inluigceigo & 
totis «iribus imbacharc. Videbis roe Dei vutute plus poile du 
torqueor.q poflis ipfc qui toiqucs.Clamarc c^pic Dacianus & 
intct toitoto Si carmficcs virgis,& fulhbus amplius detjuire, 
firidore dcntiu fred<rc,& du maitytc Dei laccrac.fe potius la- 
ceratt.Tade fatigaia licrpru msnus ceflit,& dfi pcr lancli late 
la pctidcietvita dcfccit^xauguisDacianus pecTorc cren>eoti, 
toruis & minactbus oculis elamaiecepic.Quid agitis homici- 
4as ^ettiuacitct obiiftcntes fxpe vicifiis,& patricidaiu ac raa 
s>nru aha lilctitia ruf iftjs, fcd paulifperdcxtcra continctc, vi- 
xcs fumite,& imptpbu hoficm innquatus miles ad pcnam du 
xius cocrccat,acrior vngula rimetut . Intima coftaru,& dolot 
anteriora penctran^ gcmitum faciatrcddcic non coutemptu. 
Tunc (ubiidens V inccntius ait.Quia vera funt qux cpnfitcor, 
torque diutius coufitcntem.Na quosDeos confiteri iubes Ido- 
la funt Iignea&lapidea,rumortuotu Potifcx fias ego vni Dco 
viuo fjcrifico.qui cft bencdidus in fecula.Ac Ptxfcs nimia fet 
pSs tufania,& tota facie humanitatis cuerta.fola I corpus mat 
tyris acirm lumuifi vrnenumqi fundebat oculotu profluentfi 
a toto corporc funguinem cerncns, vifceiibus patefaclis & iun 
clutis e compagibus fcparatis, air aut'. Mifcrcre tui VinCenti» 
Ijc pcrdas nunc flo<e ptimum vcrnatis xcatis.fed vel fcro,qux 
fpp?r funttormenta lucreris , at illc refpondit . O virofa dia- 
boli lingua , quid in mc non facias , qui Deum cent.is ? Hoc 
xpagis cft formidini ,quod fingis te vcllc mifetcti.nihil eigo 
jB iiujsdc fupplicijs, vt in omnibns te vidtum tfle fatearis, 
qao emte putasgrauius irafci > mihi melius incipis mtfctcti. 

HD» crattcul* tiufdim . Cm$, CXXVJ, 
Inc igitur aflump us cx eculeo Vincentiusad panbuluro 
gnis rapcus,moras cirnificum arguendo ad pfnam ala- 
ctitct propctabat.Iam cnim ttuculcntus nuniflct iufietat lcc^u 



cuferratiscoftis proferri , & addicafub cercarboriu congrrie 
cxorcndum Dei roarty tc applicati.lnttepidus ergo Dei Aihle 
ta.candentis fetti machinam vhro conlcendit,torquecur> fla- 
gcllatur,exuritur,& difteniis membris ad ptnamciefcir,pcd» 
ti quoq; & membtjs dcprefsa laminaru afperiras infericnr,& 
intcr fcrn candcncis acres decurrente liquoie > flaroma fltidcc 
a tuina refpcigitor.falis ignibus ctepitantis minutx pet mera 
bra defiluiur>& iam non ad artus tantum.fcd ad ipfa vifcctum 
abdita fuppltciottl tcla uciontut.Manct Dci (cf uus immotus 
& ereclis inc;lum lu minibos dominnm precabatur.Toncaic 
Dacianus.Vincimur/piritus (alccm>qui cocrccn non pot, pu- 
niatut.Quznte ergo locum ccoebrofum,& vrgentc te&ura op 
prefsnm.ibi fragmcnta celiatu cxalperata cougente, vt qui» 
quid iacentis cotporis fracrora malc infciatecigeric. Ilbmacis 
infigac aculeis,& ipfa conuetfio laterum innoucturad p(na> 
vc.fquo comutatis attubus mcmbra quxmteuadcte fpoffcn 
dant,diuancacis mfupet ac diftcnfis cruribus ligno pedes eius 
conftringite,& claufum in teuebtis relinquite,nullus ibi reiin 

2uatur, ne vcl alicuius confortio (ermoms animctur. Implcnc 
ue mora mioiftti iuflionem . 

Dt illuminttiont cmrciris , & dtfflici tiut trtnfitu . 
Cuf. CXXVII. 

SEd cu cuftodes dorrnire cfpifsent, carceris illius nox erer- 
nam acccpic lucero.flagrauc ccrei tadiancesvltra folis ful- 
gorcm,laxatiq, ligni roburdiflilijc , & ccftatQ*afpccitas Mc 
flotumrcdolcntiumollicies& locuditas.quibus Aihleta Dei 
rcfcdus.hyronu Dco dicens exultabat Augclotu catetua valla 
tus,quotum foucbatut obfcquio,& mulccbaturalloquio.Ipfc 
inquiunt, o Vmcenti cotona tibi prxparatam (eruat in cejrs , 
qui ce vidoic cfsc fccic in p;nis.Efto igitut iam fecurus dcpie, 
mio,quia mox dcpofito carnis onere.noftro addcndus cris col 
legio.Datur hinc landes Dro,& rrfonantcorgano vocis ange 
licx modulata luauitas ptocul difFunditur. Turbati fubicoca 
flodes & vehemcnter flupeotcs.dc miiaculocertius cxplorare 
Contcndunt.claufas forcs adcunt,& incrofpicientcs pcr rimas 
antiu prius tent brofum,& imroeofa lucefplenderc cetnunt,tc 
ftaru aculeos flotere,& maityrem foluus ucxibusdrambulaa 
t( pfalIere,rooxq, diuino tcitore ac ic'p^du compui Cti , reli- 
Ciu errote Chiiflianx rcligioni (e dedcrc.Vcnciat & moltitu- 
do fidelium,prius mefla dc illius(upplicijs,fcd iam de conccf- 
fa c;liius gloiia alactis Quibus ait Vinccutius.Nolice timere^ 
fed ptopc itrnropitc.ac foUtia angelica fccutis oculis hautito, 
vbi tcltnquciatis tencbras lucc gjudctc,tcnucicc* Daciano qua 
pctfmai luce , c6mcntetur,(i vaiet alicjaid ad glotiam rocant 
adderc.Na hoc (oluro nroco vt nc vidcacut vcllc ignpiccrc.Ad 
hanc icnunciatione exanguis, & ttcpidus Dacianus ait. Qmd 
amplius facicrous vict: furous.Ref ratur inqutt ad kclulu.llra 
mentifqimolliotibus foucatur.Nolo.n.glortofioicm faccre^ 
intet tormenta defcccnt>indulta puiiUnm rtquics,atttita me» 
bratcfoueat, & cbduclo iu cicatr.cc hiatu vulnciiintcxquili- 
tis acnouistfupplicjjsinnouatis tubdatiir.V.ctu D.iciauo ina- 
nitct cogitautcde (upplicio Chnftus clcnuntcr diipoluit de 
ptemio. Egregius eniro Dciroaitytad Kdulu dclattisacpiis 
fandoium manibus in Diati mollitie ic. o(itus,roox in roorce 
pienofam tefolutusc^lo fpintum rcddicic. 
Di ViRirtu ittam liujdim dtfunBi, & At ftfttltuti tiut . 
C*p, CXXVIII. 

Vldens circuniiancium frcqucnciaro fandi veft gia dc o- 
lculan , & vulnera totius lacerati corpons palparc,fan- 
guincro linthci, excipcrc, & cognito cius abucisu con- 
fufus Dacianus ait.Si noo pocui fupeiace viuum.puniain , vcl 
dcfunclum.Proijcite lllum in apenuro capuro,vt cadauci ho- 
nore fcpukurx cateat , & a fcns auibufquc conli>mptum noH 
compatcat,ne forte Chriftiam tolleiitcs cius tcliquias,roarty- 
tis fibi vendiccnt dignitatcm.Sic igitur expofitum (inc ugtni 
ne corpus fanltum , A ngclicis rurlum cxcubus , & oblcquus 
honotatur. Coruus auis nigcrrima haud ptocul tclidcns quafi 
thetrafui fpccie,habitum Ingcntis dcmonftrans.Cum aducn- 
tantcsaucs teliquas, acpetnicibusalis metuedas iropctn quo 
dam eminus fugatct. Aduenicotcm quoque lubiro immancoi 
lupum io curiu ctiam non fcgni abcgit a corpoie. At UJc rcr 
flexam ccruicem , in afpectu (acri corporis habcbac (lupefa- 
clus, & vccrcditur cultodiam mirabaturangclicam. Tcrricus 
ad boc Dacianus nttncio dixit. Puto quia lam ncc mottuuro 
vincam . Cum cnim in cum aciius fcuio gloriofioum mca f( 
uitia facio. Si coni tmi in terra non potcft , dirocigatut in pc 
lagus,ne quotidtc fub oculis omnium erubcicamus,vic]loriaiB 
ems vel Matia cclabunc , tnfuacutid cullco patticid* , & vbi 
Naucae Ipacia longioia proceflcrint, altions (ah tiuclibus im- 
pritnacui,Ti fi quidiaceio cadauai Jupcicft,iropaiU piices larji 

bcndo 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus. 



i5p 



-fcendoeonfumant.Cuietiam mala non parui ponderis anne&a* 
tur,ne forte vnda mobili.ad pcrcgriua Ittrora deucclum, nega- 
zam fepulturarn niiquatcnus afTequatur.quin potius teciproca- 
rum fludtibus , & ad fcopulos frequcnter illifum difpereat , vt 
jicc mortuus intcrfaxa quiclcat,cumq; iufla implefset,& quafi 
Prjcfidt fuo prima gaudia teportantes iubtradum fanctum Vin 
cencium ab oculis oinnium celejes ,& alacres redircnr.illos for 
tifTimos remigcs,beari martyris corpus pr*ucnerat,& quod al- 
tioris faliprouindotencricrcdebatur, prius vcnit ad portum, 
«juam nunciari poiTct cxpoiitum.D^niquc commonita in fom- 
nisquxdam Vidua fan&a vera figna, quiefcentis corporisacce 
pit,vbi fcilicct illud rcciprocatum fluctibusmollisarena tumu- 
Jaucrac , & elemcnti ipfius congerie ad honorem ei fepulturx 
ieruierac.Vifionem pluribus Chriftianis clam iiuiotefccns , ve- 
nit cum eis ad locum. Itaq; crrtis figuis dirccti inter fali aqua- 
itimq; commerfum corpus arenis npcrierunt > & tandem ceO- 
fante pcrfeeu tione, adquandam paruam bafilicam fepcliedum 
<iefcrunt,& indclauatum honorificc fubfacroaltari exttamu- 
xos eiufdem ciuitacis Valcntix ad quictcm rcponitur,vbi meii- 
tiseius dmina multiplicitcr bcneficia prxftantur. 
X>e qmbufdam *lijs fub D*ci*no pafts. C*f. C X X I X. 

EX martito. Prxtctea in Hifpanijs ciuitate Abulaagitur. 
6 Calen. Nouembns . PafMo fant-oium Vincentij iabi- 
nx,& Chriftius, Cjui primo in eculco adeo funt exrcnti, 
vc tsmncs compag.s eorum mcrabrorum iaxarentut-Deindeca 
pita eoru lapidibus fuperpofita vfque ad excuffiooem cerebri, 
•validiseciam vcdibus funt concuflaatqiie ita manyiium com- 
pleuerunt,agente Prxfide Daciano. In Hifpauijs quoquociui- 
sace Compluto.fanctoruro Iufti,& Paftons frattum 8.ldus Au 
cufti. Qui cum adhuc pueri litetis inibucrentiir proiects in 
icholis tabulis lponte ad martyrium cucurrcrunt. Moxquea 
Daciano teneri iuilu cum femutuisexhottacionibus conftantif- 
llme toborarent,ex tra ciuitatem ducti , & a carnificibus iugula- 
ri funt.Sed & f .Idus Dccembris.fanctJ: Leucadix Virginis,que; 
a Prxfccto Hifpaniatum Daciano apud Toletum dira carceris 
jcuftodia inacerata cum grantflimos bcatx Eulalix , & teliquo- 
rum marryrurn audiffetcruciatus genibus in orationibus pofi- 
tis,impollutum.Cfa>ifto fptritum reddidit.Itcrum Cxfar Augu- 
ftx.j .Non.Noucmbns innumerabilium martyium,qui itidcm 
i"ub Daciaoo Hifpamx Prxfide mirabiliter occubuerunt pro 
Chrifto.- 

P*fio.xviij .M*rtyrum,qui dicuntur Maff* candida. 

C*p. CXXX. 
■T7 X geftis eortim.Subeodero Przfide.& in eadem vrbe paf 
_Lv ^ f>>nr.i8.Martyrcs fcilica, Qaincilianus, & Caffianus, 
&cxtcti quoruro Natalccelcbratur.itf.Calen.Maij.Cui 
etiam cpiofo raartyrio Tyrannus impijflimus addidit facra* 
rnentum.Dei Vrginem Eugram purpurco fanguinis fuitcruo- 
re refpcrfam.Vidcnsdcnique Chtiftianorum deuotionem fe fu 
perare non poiTc totmentis.vocatis fatcllitum turbis ait . Nihil 
in hoc certaminc laborando proficimus, quia dum Chriftianos 
Btrocms fxuicndo vtnccre cupimus,corum victoriis affatim de- 
feruimus.Sititaqucconfilium uoftmm cis occultum , & totam 
yrbem percurranr officia prxconum, vc eorum muititudo, qux 
«fomibtisoccultatur quafi concefTa fibi 1 centia Icgibus fuisvti, 
quni tqtius ab h.ic vrbe propellator , vos aucem noftri commi- 
Jitones.cum armis abdita locorum occupace, & inde contra iucr 
mes hoftes fubho profilicntcs coscettaiim obruite. Quid plura, 
data veceprxconumexeunt cateruaeim agmina Chrtftianoru 
Tppnte clmquentcs apena (iiarura clauftia dcmorum confona 
ffoce lartantcsatque pfallentcs.Gloria in cxcclfis Dco.ic. obfcr- 
uantut poft hoc omnes portx ciuitacis , vt nulius eorum regre- 
dicndi addirum inueiurer, cx occultis illico profilicntcs amiaii 
<um enfibnr iirueruuc > & vclutagnos fibi nonrefiftentes pro- 
•fternun;. Nccfic quoquedcfunct >rum innocentium necefa- 
tiantur.fed iufFj Daciani coram omnibusocciforum corporain 
vnuro congeftacomburuntur.Et neChriftianorum quis larens 
cineres m inytum fibi raperct , iuflitc carccribus diuerforum 
cnminum rcos produci, & eorum capitibus ampatatis cadaue- 
Xa fajidorum corporibus (bciari , fimulq; comburi, (icq, fecutt 
jfuntcaput fuum Icfum Chriftu,qui CrucfTxUs eftin mcdiola 
ironum.Hi prjc innumera inultitudine.MaiTa fanda vel candt- 
da appeliantur.Eorumq; pa(Iio.9.Calcn.Septembrisannoutur. 
?*fio fanOi Georgij Militis. C*p. C X X X I. 

SVb perfecutionc Djciani venic de Capadocia milles Geor- 
gius . Qui vjdeiisChrifttanorum anguftias , erogatisom- 
mbus,qua: habebat.vtftem militatem exuit, & mdutus vc- 
fte Chriftianorum , m medio faaificantium fe obiecit atque m 
fonfpcQuomnium exclamauit dicens. Omnes Dij gciuiuin 
Pcmo.ilo.atc;. fccit.cui ftatim Pr.tfcs Dacianus ua rcplcoM ait 
Spccuium Hiftonaic 



Qua prxfumptione , vel dignitate hoc audes, vt Deos nbftros . 
Lxmones efle dicas , dic tamen vnde es , & quomodo vocaris? 
Qut rclcJondit Chriftianus fum.Georgius vocor genere , & mi- 
litia Capadocus, fed cunda de:erui , vt libcrius Dco coeli ferui- 
rem.Prxlcsergocum eum ad feincltnare non pofTct.iulliccum 
in eculeum leuari,corpufque illius membrarim difTipan. Dcin-. 
dcappoficis ad latera facibus patentibus vifccrum tunis,fale 
iuflit plagaseiusfricari.At ille fic manebat immotus, ac fi nihil 
mali paterctur.Tnnc videns Dacianus , q> poeuiseum fuperare 
non poiTet.diu quxfito , & tandem inuento cuidam Mago di- 
xit,Chtif)ianimagicis attibus fuistormentaludificant,& facri- 
ficia Deorum contemnunt. Rcfpondit Anihanafius Magus. 
Si artes eius fuperare ncquiuero reus ero.Edudto crgo de carce- 
re , dedtt ei caiiccm plenum veneno , quod,Georgtus Cruce fi- 
gnauit & nihil patiens totum bibit alium quoque calicem tbj:- 
tiori vcneno leplctum Cruce fignans totum fimilitcr bibit.Quo 
viib ftatim Magus antceum veuiam pctens procidit , & tudcx 
eum ptotinus dccollan prxcipiensGcorgium carceri mancipa- 
uit . Etfequcntidieiulfit eum poniin rota xneagladijs bis 
acucis vndique circumfepca, & ex alto dimitci . Qua vifa fan- 
ftus aic. Dcusin adiutorium meum intende.&cxccra. Illoque 
fuper cam pofito ftarim fracra eft , & fanftus Georgius illaeius 
remanfic. Cumque Prxfidcm ad augenda fupplicia prouoca- 
ret,iratus iuflit eum proijci in fartagincm plumbo fcrucnte plo 
nam . Qu i ftatim fafta oiatione fe fignans fartaginem infilijt, 
& vinute Dei cxpit in ca quafi in balneo refoueri. 

De confummntione tgonis eiufdem f*n3i Georgij . 
C»f. C XXX II. 

QVod curh Dacianus vidiflct , cogitauit vt cum blaadiiijs 
cmolliret,& ait . Georgi nonne videsqtiantx patien- 
tix,& manfuetudinis funt Dij noft.i,qui falutemtuam 
tamdiu fuftinenc , qudd licct a te tam multiplicitcr ptouocati, 
tamen parati func, vt tibi fi refipueris indulgcant . Ageergo 
dulciffime fili,quodhorcor,& moneo, vc rclida priftina vanica- 
tc Dcos noftros adoies,vc magnos ab ipfis, & a nobis confcqua- 
ris honores.Cui Gregorius fubtidens aitjicct grauc fit dimitte- 
re quod diu fixum ftetit in mente , tamcn faciam quod hoita- 
ris . Dacianus hac promiflione delufiis , iufltt fub voce ptxco- 
nis.vt omnes de tota ciuitate vcnircnt,& Gcorgium,qui taiidiu 
rclufiaiuscft.tandcm facrificarcviderent.Oinataigiturtotaci- 
uitate pr; gaudio hora facrificij.cundis aftantibus Gioigius vo- 
catus aduenit, templumqueeorum intrans Dcum flexis geni- 
bus orauit.vtremplumcum Idolis ita omnipotcntix fuxvutu- 
te deletct.cfad laudem fuam,& populi confufionem nihil om- 
mno de eis tcmaneret. Et ecce fubito ignis dc coelo dcfcende« 
bat>totumque tcmplum cum Dijs , & Saccrdotibus > & multis 
gcntibus concremauit, tcrra vetodchifccns omnes eorum rcli- 
cjuias deglutiuit.HocaudiensDacianus iufEtfeftinantet Geor- 
gium adduci , &.ait illi . Qux funt malcficia ifta 0 pcflime ho- 
minum , per qux tantum facinus commififti . Illc refpondit. 
Non credas Prxfcs , quod ita fit, led tu magisilluc mecum ve- 
111, & vide mc itcrum immolare . CuiPrxfcs. Intelligo frau- 
dcm tuam quaad hoc nitetis,vt/icnt Dij noftri confiafti funt, 
& Saccrdotes cum cultoribus abforpti.itc meipfum facias abfor 
beri. Georgius refpondit. Dic mihi mifcr > & ftuhifCmeom- 
nium,Cij rui quiieiuuarcnon potuerunt,quomodo alios iuua 
repoterunt. Redufus ergo Georgius in carccre fequentidic 
tali fententia condcmnacur , vc pcr totam ciuitatem dcttactus 
deinde capite punircrur. Q110 fafto cum Dacianus de loco 
vbi dccollatus etat,ad palaiium propcrans icdiret cum miniftris 
fuis igne coelefti confumptus cft . Maityrizatus cft aucem 
beatus Geotgius,in Petfide ciuicate Diofpolt. p.Calcn.Aprilis. 
Ad eius Dtxdicacioncm credidit fanftus Vinccntius, dc.quo di- 
cctur inrenus . 

t*fio S*nS* Tidis Virgmis, frC*pr*Js) Mstriyrit . 
C*f. C X X X I 1 I . 

EX geftis eorum. Pafla eftetiam fub Daciano foncta Fi- 
dcs virgo , genere moribufque nobilis in vibe Agenno, 
xtateadhuc tencra paifionis tempore , fencx ramen feu- 
fu,& opere . Nam ab ipfis cunabulis Dominum Iefum dilexit, 
&a Daciano requifita , feefieChriftianam conftanteroftendit. 
Cumque Deos gentium Demonia cfTe aflcrens.ncc blandimen- 
tis necminis induci pofTct , vtcis immolaret luflu Prxfidisfu- 
per cratem Aeneam diuaricatis membris eztenfa , & fubfttatis 
carbonibus adipcq; flammis iniccto,dumficcoqucretur,mulcos 
adChr ftum excmplo fuo couerrit. Tunc quoq; fanftus Capra- 
fius,qui prx timorc Pixfidis iuxta vrb< m fub rupis cuitifda fbra 
minaiacebath& cunct. q intra muroru ambitus gacbanf apette 
Videbat.Du-viigii-e fic torqneri cerncrct,orauit Deu, vt ca vidri 
ccminccrtaouuc faceret. Et turfus proftratusa Dno petijt.vt ci 
Tomus Quartus. Y praj. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftortele Vincenti/. 



Gxmium martyrij illhis dcmonftraret. Et vidit protinus>cj> co- 
inba niuca dc celo defccndit, qux coronam auto gemmifque 
luccntem fopcr caput virginis ornatx fpicndidis veftibus collo- 
cauit, & vt eirca virginem Dci virtus clarior appareret.ipla co- 
lumba volitatu alarum & rorcccelcfti ficignem extinxit, vtni- 
hil de incendio remanerct. Hoc ergo fpiritualibus oculis ccrnes 
Caprafius iam dc vi&oria prxfumens.rupera fub qua manferat 
dtxrera pcrcuflit, & fous protinus erumpens meritis fanfti Ca- 
prafij omnibus infirmis vfque nunc remedium falutis impen- 
dit. Exilies igiturCaprafiusad locum cettaminis propcrauit,& 
Daciano Chriftianum fe offcrens , dum nec blaudicijs.nec mi- 
ms flecteretur.uta iubccis crudelitatc laniatus eft, vt intcrahos 
citcuraflentes.Prirmis, Sc FchcianusfTatrcs.proptercius paticn- 
tiam, ad Chriftum conuerfi, cum ipfo Caprafio & Fidc virgine 
plectercntur.Horum paflio celebratur pridie nonas O&obris. 
Paffio SanBt Fflitis mMrtyris Gtrundtnfts . 
Caf>. CXXXIIII. 

PAIfius eft etiam in Hifpania ciuitatc Gerunda fanctusFcs- 
lixfub Daciano Prxfide , hic apud Cxfarcam Iibcralibus 
ftudijs vacans,& cun&ts perfeftior apparerc ftudens.cura audif- 
fct,cpperomnclirusHifpanix perfecutio grauis, Chriftianis 
exorta eflet, oia volumina JegQ quae manibus luis geftebat ,pic- 
cit a fc dicens.Quid mihi eft philofophia huius mundi.ad iliam 
nunc properabo , qux initium non habet & fiiicm nefeit , tran* 
iienfque ad Impuritana ciuitatem,in diuinis voluminibusexer 
cebat fc, eleemolynas larga manu pauperibuserogabat.hofpi- 
talis fupra modum.verbum Dci etiam prxdicabar. Poft hoc in 
ciuitatcm Gerundcnfem fecotulit, ibi quoque fimiliagcflit.ita 
vtcum Apoftolumvel Prophctam appellarent.Aderat afit Rufi 
nus,qui hoc Daciano nunciauit.cui Dacianus auftoritatem de- 
dit.vt eum ferro vinctum incarceraret, & fuafionibusei facris, 
vel faaificantem honoraret.vel nolcntem cruciaret.Qui vcnies 
iuflit eum appraehendi , & volcns auarus prxdo pccumam eius 
auferre.nelcieiisomniaiam paupetibuscrogata fuifle, ccepitei 
blandis verbis fuadere vt facrificarct. Scd cum ille nullatenus, 
acquiefcctet, quin potiuscum acriter &conftantcrincrcparec, 
iuffit eiim fuftibuscedi, & in carceiis imarctrudi.Cumque ille 
gratias ageret ei, & pfalleret dicens. Probafti Dhe cor mcum & 
vifttafti noclc. &c. hane vocc Rufinus audiens iuflit aftantibus 
vinculamm manibus.ac pedibus,& collii ferro magni ponderis 
a«»<»rauare,ficque eum facerc.in loco fqualido,famc & liti tabe- 
(cere . Et cum iam eum crederet defecifle, cogiio.uitadbuc cum 
fupcrftitem efle, fuoque confpcctui prxccpic aflifterc, & coepit 
ei iterum fuadere. Illoque in fide & propofito perfiftrnce, iu/Iit 
itcrum cathenis copiofis totum corpus cius aggrauari,& ab indo 
mitis mulis pertotam ciuiutcm trahi.donec torumcorpuseius 
laccraretur, & fic in carccrem retrudi. Qui dum humi proftra- 
tusoraret.iuuenisfplcndidus ciapparuit, eumqucconfortauit 
teti"itquc rhcmbra eius vniuetfa,& illico fanau fiint oiacorpo, 
tiseius vulnera.Altera dic lcdeus Rufinus iuffit eum adduci,& 
aras diligenter ornari,& holocaufta funefta prxparari. Ccpitq; 
Deos fuos cum ccteris facrificans inuocare, & ad hoc idcm fan- 
ftum Ft-licem fuadere. At ille . Difiedite inquit infcUces a ma- 
nufafctis veftris,& cognofcite Deum fummum qui nos de limo 
terrx formauit.Statim ad hanc vocem ftimulata omnis illa tur- 
ba paganorum impctum fecerunt in eum, vcillum difcerperet. 
Tuncapprxhendcns illum Rufinus tradidit catnificibus.vt ex- 
ongularent carncs eius a fcapulis vfque ad cingulum,iuflitque 
eum defuper tectis cameratiscapitedeorfum fulpcndi, quoufq; 
«attilagines eius prxfbcatx fanguincm exalarent. At ille pfalle- 
bat, & fufpcufus ab hora tertia' vfquc ad vcfpcrum a Dco con- 
fbrutus.nihil doloris fentiebat. 
De ctnfummMlione agonis tiufiim . C*p- C X X X V. 

POfthoc Rufinuscumdeponi & in carccre artius cuftodiri 
iuflit,vbicum introducerctur.fplendor mirus,& odor bal 
lami nus apparuit, qucm etiam cufiodes fenticntes exterri- 
ti itint, & voces multorum cum eo pfallentium audicrunt . Ac 
mane fafto , omnia Rufinonunciaucruntdicentes, illu verum 
Dci fcruum efle,fequecum eotota nofte vidiflc,qd non licerct 
horaini diccre. Tunc iratusRufinus iuflit eum in maredemcr» 
gi.licatis poft tergum manibus.atille naui impofitus pfallebat 
diceos.Etenim illuc ma.t.de.mc. &c. Cumque elongati a littore 
ptoieciflent eum in marc,vincula quibuseratc6ftnftns,dtn*blu 
ta funt,& ad nihilum redacta. Tunc vifus efta Nautis ambula- 
rc fuper vndas maris in manibus Angclorum manus eius tenen 
tium,hymna & alleluia pio modulamine decantantiu,ftatimq; 
exaltato pelagi naui fupctueniens,ibiq; confcendcns oia eis in« 
timauit,confeftim fe reftigijseius proftraucrunt,& vtpropec- 
eatis eorum oraret petierun . Audiens,autRuJfinus, og fandus 
lehx in httore deambuhuet glotiabuudus,ait Nautis ^urctfcii, 



cur oon obedientes mandatis mcis.in alram nanem eu rranftd- 
liftis ?Qui vna voce proteltantes dixerunt,cp io profundum ma 
ns eum dimerfcrint,& quomodo fuperfiuctibusmaris deamba 
lantcm viderint. Tuc cxclamauit Rufinus, vt Lco rapidus. Heu 
victi fumus. Iuflitque eum iterum totqueri. Qui cum adduce. 
rettu ad fc intendens in eum. & vultu terribili & tortuofis Iumi 
nibus dixit.Vides Felix quantum mifetti funt tibi Dij nri.accx- 
de nunc & facrifica eis , & faciam te mirificum Saeerdotc eotu. 
Qui rndit.Tu deferuifti eis iure perpctuo,cum patre tuo Diabo 
Jo, egoautem Deo viuo, qui medelimo terrae plafmauit,& de 
profundo maris ferro vinculamm manibus enpuit. Tunciuflic 
carnificibus.vteum vfque ad ofla vnguiarent, & itinere longin 
quo dudtum citius fatigarcnt, vt vel Jic vulneribus aggrauatus, 
in itinere exalarer.Qui cum trahcretur,orationc completa emi- 
fit fpiritum.Hic cft Fcfix focius Cucufatis, de quo fuptadictum 
cft.Celebraturautem eius paflio Cal.Augufti. 

D# SmuS» Quintino martyrt. Otp. C X X X V I . 

TEmponbus Diocleciani & Maximiani Rictionarus Galli; 
prxfefturam, ac f;uiendi in Chriftianos prxceptum acce 
pit.Eo tempore fauQi viri Quintinus,Fauftianos, & Viftoricus, 
.Crifpinus,Crifpiniatms,ab vibeRoma Jimul progredientcs,Pa 
xifius ducc Chrifto petucncrunt.. Ibique diuina illuftrante gra, 
nominatim loca in quibusdiuifi prxdicarent clcgerunt.Fufcia- 
nus,& Vicloricus Tornaceniem vrbem petierut. Quintinus Am 
bianis prxdicauit.Iam enim Jaudus Luciauus Beluaci prxdica- 
ucrar. Rcc hos (an£lu s Domninus tanta operabatur miracula.vt 
coruin praedicatio fcquentibus fignis probaretur efle fequenda. 
Rictionarus autem Chtiftianorum Janguinem fitiens,ingreflus 
Trcucrisciuitatcm , quxeft propc flumcn Mofcllt;, tantaexcis 
in ca c;dem exercuit.vt fanguinis riuuli decurrcntes^in flumcn 
aqux pcrmixti in colorcm Jiium cum conuerterent ■ Prxccpta 
quoquc eius, adalia loca curfores dcferebanr, vt quifquis Chri- 
fttauum alicubireppcriflct,palam eum adiotcritiorc protrahe-» 
ret.Ex geftis (ancxi Qmntini.cum autcm Auibianis venics.fan 
diQuiniini famam audirct,cppdicationibus,& fignis,& virtu- 
tibus maxiroisciams haberctur , ftatim eum iuflit deprxbendi» 
& cathenatum in carccrcni rctrudi, & fcquenti die nbi phtari, 
dixitquc ei.Quod vomen tibi eft?Qui rndit, Chriftiano nomi- 
nc cenfeor.quia Chnftianus fum, &^Chriftum cotdc &oreco- 
fircor.proprie tiiQuintiiius vocor.Intcrrogatusgenus,rhdit.Ct 
uis Romanus fum.fili* vcro Zcnonis fenatoris.E t Prxfes.Quid 
naro eft ait.cp pcifona nobilis,& titi viri filitfs, colit homincm, 
qui ab homtmbuseft crucifixus?tecedc ab hac ftultitia,quate- 
neris, & facrifica Dijs, at illc zefpondit. Dijstnis nunquam Ja- 
ctificabo.quos coftat cflc Demonia. Celerius fac.quod vis,patg 
tus fum fuftineic quid Dco permittente,inmleris.Tunc illefu- 
tore commotus iuflit eum a Quaternionibus extenfum c;di, & 
cum diutius grauiter cedererur,eleuatis ocolis gratias agcbat,& 
protimis,de cflo vox fatxa eft confbrtans eum.Qua dilapfa Ap- 
paritorcs,qui eum ccdebant in tcrram ruentes, flandi facultate 
amiferunt, fcq; accirimc torquexi Jenticntcs dixerunt. Dhe Ri- 
ctionarc adiuua nos,quia immenfis cruciatibus torquerour,it» 
vtconfiftcndi ac peneloquendioAiciaamiferimus.TuncairRi 
ftionarus.pcr Deos Deafque iuro. Quintinus ifte malcficus eft, 
& roalcficia cius prxualent. Moxque eum fibi cxhiberiprxci- 
piens, blandts eum Jcrmonibusappellabat.dignitates, acdiui- 
tias ci promittens. Ar ille conftanter refpondit.Lupe rapax difce 
quia pauperno eft.qut in Dhodiucs eft,diuitix Chrifti xternx 
funt qmas defidcro & pioeis ri iuflerit ipfemori paxams fum. 
Di conftAMta tius in fafione. Cap. C X X X V I I. 

TVnc Ridtionarus magis furensiuflitenm trocleis intanrtt 
retorquer i , vt mcmbra cius a iunfturis fuis (oluerentur. 
RcfticulisinfuperfcrreisiuJfiteum cqdi, & oleum candens, & 
picem &adipcm feruetiflimum dorfo cius infundi . Ad iatiadti 
quoq; fuam rabiem.faces infuperatdentes applicari.At Jandus 
martyr,qui nec blandimentis.nectctroribus ce(fit,cunctis ctiaT 
ignibn« infuperabilis cxtitit . Ardens.n.interius flamma diuirri 
Spiritus.corporeos contempfit cruciatus,& aitad Praefidem.Fut 
cifer & fraudis diabolicx filius,& abomni humaoa pietate re- 
moms,cognofce, quia hxcola mihi pixftant non doloris redifi, 
fed tolerantix rcfrigeriu . Tunc ille,in furore fftiiciam augens 
ait. Affer adhuc calcfi & acetum ac finapim, & infundatur in os 
eius,vt Vel fic tacendo non amplius plcbcm hanc fuafbrijs,vcr- 
bis fuis valeat illudere.Cernens quoq; fanftum Quintinu pfal- 
lendo validius roborari,cruciaras eius adhue fitiebataugeii.iuf- 
(itque Ferrarium vocari pcipiens ei,vt faccrct duas fcrteas, quae 
lingua Gallica Caringe vocantur,quibus fanftus a cctuice vfq; 
ad crara ttansfigetetur^dios quoque fimili modo.io.dauos,qui 
intra yngulas, & carnem digirisolbas mitterentur. Quibus ita» 
parausconfpiciensfiindJumtalitcrrerubus confbflum infdtJ» 

ait, 



Digitized by 



Google 



Libcr Duodecimus. 



170 



^tien yjdeant eateri Chriftiani hunc uliter fupplieijs mejs ad- 
je&um,&ab huius pfnisfumancexemplum. Deniqueaccepto 
coufilio lutTit euro decapiuri, quicumad loeum immolationis 
• camificibus duftus fuiflec , poftulaco fibi paulum otandi fpa- 
tio.profterncns fetogauit Dominura,vtanimam ipfius fibi coto 
corde ac defi Jerio obiatam fufciperet . Deinde ceruicem fuam 
ipiculacoribus obtulit , & illi gladio eaput eius amputauerunc 
Cumque corpus vndisrofeis proprij fanguinis pcrfunderetur, 
Aatimfoelkceiusaniroacariiea raole (bluta , vifa eftvelucco- 
lumba niuea de colio eius exifTe ac liberrimo yolatu coelum pe 
«etraiTe, 8t vox deccelp audiueft dicens Qujntine famule 
meus,?eni & accipe coronam quaronbi pnepafaui.Ecce Ange- 
lorum chori vndiq; aiTunt.qui te viftorem in cceleftero Hiera 
•sfalcm perducant.complcuitautem martyrium fuum pridie Ca- 
3en.Octobris,apud Vermandenfium oppidum. Cuius carpus Ri 
Aionarus iuffit Spmeu* fluentis immergi , & adicftione terra? 
<j>lumbi cf nique fupplumbari cauens oe fbrtea Chtifticolis ho- 
«ore jjebico yenenrecur.auc fepulturx traderetur.Quod per an- 
•ciosfere. jj. in aqu? fundo , & in profundifltrnolimotumula- 
tum.pet untum fpacium, cuftodicnte Chrifto manfit incorrtt- 
2>nim,fed poftea mirabiliterrcuclatum eft. 
- D* Reutiuia»* c*rf*rit*i»i. Qjff. CX X X V I TI, 
•*1 j* Rat enim Romas Matrona quzdam Eufebia nomine no- 
m j biiis.fc diriffima,fedannis.o..oculorfi lucepriuata. Huic 

ex moreorationibusincumbcnti quadam noftc dum pro 
infirmi tate.qux fibi acciderat Deura cxorarct, Angclu» Doctri- 
xii per vifum ei apparuit, & ait Eufebia cxaudiueftoratio tua. 
Jurge,& in Qallias perga, locumquequi Augufta .Vermando- 
ramdiciturperquire.iliicinueniescorpus fanfti Quintini mar 
'tyris Chriftidiu iam paludibus,fcaquis tumulatii. Quodcum 
jf/uerit perte populis manifeftaram oculorum recipies vifiim. 
Cumque femel bis ter hxc vi (ioeadem rem probabilem aftrue- 
TCt.infinuatum ab Angelo iter artipuit,oum multo vtriufque fe- 
gius comitatu.fc Angelico duftu ad locura figuificatum pcrue- 
nit.Cumque inquirens ab hominc ybi corpus fanfti Quintini a 
jaganis incerfefti repofirum fuiftVt.fc fcire non poflet,quf fiuit 
vbicflet ria publica.yeniens Ambiani*, & Laidumim pergent 
f cut Angelus ei fignificauerar , illuc a quodam fene perducu, 
fuper Someuae fluuium e vehicu lo defcedens humiliter fcpro- 
ftrauit, dominom cxoranc , v t ficut Helenr fanftx reuelaucrat 
^exillum Crucis abfconditum , ficettam fibioftenderet marty- 
yis fui corpus in aquis tumularum.Tunc locus ille vbi fanftum 
corpus fub aqua iacebat moueti ccpicfc crifpaotibus vndis in- 
■dicia dare.Sicque magna Dei virtute corpus cleuatum eft,fc mi 
•ja natatione vtqucadmanus Fcemin* depprtacum.Caput quo- 
cjut per alium meatum exiliens vnda porrante mirabiliter pet- 
duftum , quod paritct illa cum gaudio fufcipiens deaquisele 
nauit,ac prrcandidiflimrs liotheamimbut , qusj feeum ad hoc 
«ieuexerat inaoluir . Corpus veroipfum nulla macufa corru» 
ptum,nuIlusiiuorfufcatnm,nnllustumor (brdidatum reddide- 
jar, fed niueo candore , & inxftimabiliodorcfraganscircura- 
itantcs fuauitatisodotc tepleuit, vt cxrcra obl«ifc.etcnt roundi 
4cJcftamenra . 

D* tr»nfi*ti*n* tiufdtm. IZmf, CXXXIX. 

IGicur Mationa corpus fanftum ad Vcrmadcnfift caftrum, 
quod ab eo loco.qumquc ferme m ilharibus diftat teueren 
ter tumulandun aduchcre difpofuit. Scd Densiocutn mar 
*yri ftio fangdine coniccratum , unto thefauro priuare noluit, 
*vnde mox.vc ab aqua fummum montis, quieum deucftabant 
«onfcendere czpcrunt,niroij pdtferis grauedine ptatgtauati lon 
^ius >re nullatenus vahntes fubftiternnc. Sicque bcata Eufebia 
volunucem Dei incelligens,illiccum fecicdeponi , ac reuercter 
fcpelirijeellamquc quibus potuit runc nifibus ardificauir.fc pro 
iepuiturae beneficio.mox ab oculis eius ranquam fquamx aibn- 
goexiuit ficq; vifum receptr. Similirer etiam infirmi,quotquoc 
«adem honcontigit venifle.adcomendandam many tis Chtifti 
precioum mortem.fc ipfi faniutem recepere. Ipfa quoquc Eu- 
icbia fudes ferreacideft caringas, quib. martyr confisus fucrat, 
«dhuc in eius corpore manences inueniens extraxit , & pro vo- 
nerationc reliquiarom fibi aflumpfic. Sepultum eft autem cos- 
put fanctum.8.Cal.Iulii,fuit crgo in aqux fundo per annos.; a 
tempore fciliccc Diocletiani vfque ad cempora Conftantij . ied 
iterum inceruenicnte perfecutione fub Iuliano Augufto diuini 
nominis cultus turbari cxpit . Quapropter y t creditur,defeciile 
circa tacrimartyrisexcubiascondignos,cultas,contigit »t Jocus 
corporis penicus ignoraretura poftcris.fiue etiam alu Dci prc* 
oidentia, vt raeritorum ehis renouarentur infignia. laruit crge 
thetaurua ille telluri, turaulatus , & ignorantia denia coopertus 
non rninus.) ao.annis,quoufque talia exciuiencar metiu,quai 
ab huiua rcuclacione iudicarentur copdiana. 

ipeculutn Htftorule, 



Paffi» San8i Ginti»nim«rtyris , & Vi&trhi. C*p. C X L. 

EX gcftis eorum.San&i auiem Dei Fufcianus , fc viftori- 
cus cum fraccrna charince tucccti , (anctum Quuuiount 
comparem fuum viderecuperet.ytaffatu muiuoconuer 
fa gentiliute a prxfata ciuitace Ftanciam adierunr . Gentianuc 
aucero quidam grandxua xtate procuruusadhucgentilisAm- 
bianenfi ciuicate contiguus , cnm per prxdic3to.« virrc lmmenfa 
miracula ficri cognouiflec, die quadam eic vetfus Parifius iter 
«arpentibus obuius extit.fc aic.Domini qui cflis? & quid quxri- 
tisrfc quo iti> ?Qui refponderant Romx nati fumus,ibiqs Chri 
ftianis rcgulis fidci crudiii ,a qua progrefli flnes veftros pene- 
trauimus.v; vobis xternx (alutis vias dcmonftremus,qui diabo 
lica fraude fcdu&i Idolacolnis, & Deum creacorcm negligicis, 

3uxrimus cciam comiiem noftrum fan&um Quincinum, eiuf- 
em rei gracia a pacerna vtbe degtefltim. Tunc fencx firfpirans 
immoque a pedore vocem crahens aic . Ance tres dies admoni- 
tione diuina permocus fum, vt Deum qucm creditis credam , fc 
ad eum rota dcuotionc mr cSuertam , fed is Dei famulus que- 

3uerititQaintinus dum vrbic noftrx populo veritatis otacula 
iuulgaret , a Prxfccro tentus eft,& diuerfis fupplicijs macera- 
tus ab vrbe redu&us in quodam municipio,Vermandotum fco 
tentiam dccollacionis accepit.Dcvobis etiam iam eiuseditiomi 
litibus indifta eft.vt vbicunque vos lnoenerint , arta mancipa- 
tionecomprehendant.vt Dijscontrarios,& reipublic? inimicos. 
Sed quxtb declinate in tugnrium ferui veftri, vc reficiamini,Sc 
pauluhim quieicacis.Cumqi cis in domo fua prxberec obfequiu 
Rictionarus repente fuperaenit,& famulos Dei coprxhendi pr^ 
cepit.Tu nc Gentianus zelo coraotus.euaginato gladio.cxilienc 
niius cft RidionarG percutere.non quidem id eupicns, (ed vt oc 
cafionem nancifceretur,qua citiut pro Chtifti noie poflet occft- 
bere.Ad quem illeait.Vnde tibio Gctianetam dira cupido, vei 
qu; te temeriras impulit.vt me gladio percutcre conaretis? Acil 
le digne inquit pro meritis.quia te Chrifti famulos iniuftc pto- 
fequi video , pro quibus corpus meum tradere non dabitoyciuici 
tne feraum illiuseflc falubritcr rceognofco,qua feliciconfelfio- 
- oe commotus Prxfes, caput ptxcepit cicoram fanftis auferri. 
ffffi» f»n8*T»m TufiiMU , & Yifttriti. Caf. CX L I. ' 

EX geftis eorum.Nunc in cathcdra peftilentix refides fanr 
dosallocutuseft.ytaChriftorecedcntes Dijs facrifica- 
rent . Quodcum illi penitut abominanres refpuerenc, 
eumque tandcm ad inferenda fuppbcia qualia vellet abfqt nro 
ra inuiurent.Ille fudes ferreas in nares, fc aures cudcndo iuflk 
immirti.fc clauis candencibus eorfl capita traitsfigi,*culx>t quo- 
queeorum a fbraminibusfuis pelli,ifqnemanu latocrifpans ba 
ftilia ferro,ad fandorum eorpora ttansfbranda ea direxK, eiftj; 
adhuc palpiuntibus capita ampuurr pneccpit.optatoque potitt», 
fblito Ixtitior , & quafi de quadam plaadens Vidocia , celericer 
Ambianic tegreflus cft.Moxque vlrione diuina peicurlus.inte- 
ftinorum dolore repletus eft, & per coum ciniucem elarnare ce; 
pit ac dicere.Heu,heu,hcu,quid agam, vt quid" mihi mifcro de- 
oique reftat.qui propccr Dci fancfos Fufcianum eVViftoricura, 
quibus dira intuli fupplicia,intolerabili cructor pf na.Eadem ve 
ro die.qux decollati funt.inges fulgor fupereoru corporaappa 
ruitfExtinda quoquecum iacerent truncata capitibus,ipfi fuf> 
pedcs erccti funt,& manibus proptia recipientes eapita ftrmotc 
ftoquegradu ad hofpicium beati Gitiani de quo edrrfti fuerant 
reHierunt,ytqueeum exhortandocomitem habueranr, cOeodi 
fimul in reqtiie dormirenc.Pafli funt autem. j . idus Decembril. 
Pfffi* femB» Msertvirxinu ; Ca|». CXLM. 

EX geftis ehis Riftionarus autcm vcniens in ciuitatem Am 
guftanarn,comperit Macnm virginem, Chriftum incro- 
dulis prxdicantera,quam fibi cxhibcri iubens ait.Confu- 
}e tibine florejir iuuencucis tuxamittas , fi autem confilijs mcit 
acquieueris,& Dijs inuicliflimis immolaueris multis premijs, 
ab Imperatoribus ditabcm.Que refpondir.Peeunia mea.Chri- 
flus eft.pecnnia aotem tua teeum fit in perditibnem.TunC furo» 
re accenfus rn ffit eam torqueri , ehifque mammillas ampuUri, 
& poft hoc cam in carcere omni Teee exclufa mancipari.panem 
quoque fcaquam eidenegati.Circa noftis,vero medium fubii 
toetiam luxmagna carcercm toram rtpreuit.Etecce vir canicia 
af perfus attulic ei vnguentum.miro modo conf.ftumdicSs.Eg6 
rnifliisa Domino lefu Chrifto hoc vnguentum attuli, vt pedo^ 
ri tuo mammillx reintegrentur.qux rndit abfit amevc pmatn 
tnillarum reftitutionScotonam mihi a Deo pparara admittere 
negligam.Creatorrn omnis carnts, & reftitutbr faiikatis fi vule 
mini incolumitatem gemina exhibere exhibeat. Potis eft enim 
yuaqueulutefperantesin fe faluare . Tuncorationi iocfibent, 
oim diu lachrymis rerram madefaciens oraflet , reftitutx furit 
tnamillx eius, vt prius.In craftino vero pr<fe$ ea pntata, videns 
fiuuutiredditi dixtt ei. Quis te incolumittti reddidir. Qux rn* 
Tonoc Quaxtuc. Y a 3«. 



Digitized by 



Google 



Spcculum HiftorialeVincentij. 



elic.Dominus mrasomnipotes lefusChriftus.At ille. Adhucin- 
fanis,quia non times Chriftum nominare. Tunciuflit acutif- 
fimas teftas cxpandi,& prunas immitci.corpufque virginis de- 
fuper voluuri. Quodcum fieret, ignis fuae vircucis oblieus eft t 
ic cum illa gratias agerec, anima ccelum petijc. 8. Idus Ianua- 
ri j.i n terricorio Remenfi,& hand procol a loco illo corpus eius 
fepulcum cft. Polt mulcos annosapparuit eadcra rirgoper vi- 
11006 cuidam Bubulco noie Leudulpho,& ondit ci locu, vbi co 
dita erac iuxta quanda ecclefia bcati Martini, & corpus eius ho 
norifice leuauerOr, qct ille narrauic incolis. Poftea vero vir a.da 
venerabilis Dangulphus noie tpe Caroli Ecclefiam Dei muo 
decore conftruxic,& corpus eius in ea collocauit. 5 . Cal.Iunij. 
DtS»n8«futr*iufl«,t)ftiHtftrtgrin*ti*ne. Cttf. CXLI4I, 

EX g. ftis eius.Paflus eft ctiam fub Rictionaro fanctus Iu- 
ftui adhuc puerulus, qui apud vrbem Antifiodorum cla- 
ra facis profapia in tenera xtate virtutum maturitatcflo 
ruit. Inter alia eciam plcturaq; futurorum praefcientiam obtine 
re roeruit , huius pater Iuftinus Mater Fejicia dicebacur,digni, 
cjui Calcm ge ner.iflcncvt Iuftus nuncupari mercretur.Huius Iu 
lit frater Iuftinianus , furtim deciuiuce illa puer iamdudum 
fnerac fublacus,& Ambianis dcductus , ibi cuidam negociatori 
nomine Lupus , :n lcruum vcnundatus , cuin crgo puer Iuftus. 
«.annorum effet , hoc ci de patruo fuo diuinitus per vifioncm 
reuelatum cft.cj» Arobianis homo bonus nominc Lupuseum ad 
leruirium fuum detineret.Quod cum patre fuo reruliflet,& ille 
volens illuc pergcre,(bcium i ineris quaereret, Iuftus ait ego te- 
eum vadam.Cumquc pater fimul cum matrc obfiftcieccV puer 
apud pacrtn infifterecpater animaduerrens rcm diuinicusagi, 
tandem filio fuo non inuicusconfenfic. Perrexerunt ergo fimul, 
&cum ad Militoncnfe caftrum pciueniflcn»ca:ci, &claudi iu 
intioitu porrae abcisalimoniam vocifcrando pccebant.Quibus 
«tca refucillatis benignus puer fibi tunicam detraiit , & vnum 
eorum quem vefte carcnre afpcxit, eius inopiar compatiens in- 
duicquamobrem cum a gueretur a parrc.cp alteram noo hm ve 
ftem fuam tribuiflet , eins indignatione prophctico tcftimooio 
mit gauic dicens.Beams qui intelligit fuper cgcnum,& pau.&c, 
Cum anccm Ambianis perucniflenc,acicflcrunc ad Lupum nc- 
-gociatorem Chriftianum,quidem,fcd pp Rctionari roecum qc- 
culcum.Cui cu pecumam obtujiffent , vt fratrem fuu captiunm 
rccipercnt.Lupiis cognito.cp Chriftiani effcnt,pcepie,vt adcius 
Jjafpitiurn illa noftc declinarencpollicitus fc cis tuum domus 
iiix familiam onfurum.vc fi intereflec,qucm quaercbjnr , adnu- 
raeraro precio reducendi eum copiam nabcxent. Introgreflis cr- 
go dotnum oes famulos fiioi exhibuit,& quis corfi propinquus 
cffet intueri conceffic Cumq; puer fanceusocujosaircuraterret, 
vdit affiftentera cu acccnfaiampade qucndara puerutn,& huc 
efle quem qrebac rccogiiouic Gcrmanum. Vnde vchemens itu- 
poromnts, quiaderant inuafit.qualiter llli reuelatum fuifler, 
cum ctiaro parer ciusqoi perfcctae cflcc aecatis hoc ignoraret. 
Dt P*$«nt tiufdtm. C*f. CXLIIII. 

IN tcrca q >i rbrtc adcrant exploratores, nunciauerunt Praere- 
dovrniffc in domurn Lupi percgrinos viuences ricu Chri- 
fti.i.o.Q^oauditoTyunnus illc.cuius crudelitas nihil magis, 
cjuam Chnftianorum fangu nem fitiebat. Qbleruatc inquicae 
»b vrbe difccdanc , donecobtutibus roeis puniendiofl rantur. 
At Lupus de falutc hofpitum (blicitus , nofctc excitatos fecreto, 
Vr fugam roaturarent adroonuic, & propinquum quern pofcc- 
Jjan.tabfque rcdemptione cum eis repatriare conceflicManeatt 
tem militcs obferuatore<,Lupi domuro irrumpcntej.eo» iam no 
inuencrunr,& confufi.hoc Prxfuli rctulerunt. Tunc mifli func 
pucri quacuor in equis velocibus, vt fugienccs rcdirc facerent, 
aut nolcntes occjdetcnt . llli vero dum iuxta qucndam fbntcm. 
|Handerent,& quicfcctent , pucr fanctus facto tpiramineaffla- 

Es.quidfibi imminerec prxfcnfit, ncceuminfcftatiocatnificu 
tere poterat.qui cu nfta videotem corde gerebat, cotu fquc iant 
in cceleftibus membra mox intcncuta corpotaji voluit rcficcre 
efca.dixitque parentibus.vc cito comedcreoC , coq> corcoteseoi 
fequcrentur,& ipfeincerim incmmeatiori loco, quafi in Ipccu 
la ftansafpicerctcontra eos, qui veniebanc . Cumquc iuuenes 
piopinquarent , & parcntcsadnutumpueriinnernorefccajla. 
rcnc pucrum intcrrogatum.&refpodcntem fe cfle Chriftiaouro 
occioerunt. Ampucacoautcmcmscapitc, truncum corpusfu- 
mcns illud mambus immobile perdurabat , & hngua palpitaos 
acfiintegrovigerctincorporcDcofupplicans, vt fercfpicerec 
«loquebatur. Quod miraculuro pctfecutotcs, vt vidcrunt.cum 
timore magno rcuerfiPracfcfto retulcrunr. 

VttrtmsUtitn* ctpitit tius. C*f. CXLV. 

COmites etiam abfcondicos,& vltra quam dici poflit admi. 
rantes, lingua pucn fic palpicans poftquam horroremira 
culi pcrfccucotcs abegctat.f bi cu fcpelircut cdocuU>& vt capuc 



matti pro confola tionc deferrent roonuit.eiquc dicerent, vt (i fi- 
lium cernerc cuperet , euro fequi ad lupernam Hierulalem ftu- 
dcrec.Confeftim aucem luxeum circumfulfic& cum ea paritcr 
ad Cflos migrauit. Scpulco igitur corpore in rerritotio Beluaccfi 
in quodaro fpeluncac aedificio edera cooperto ficut eos docucrat, 
Antifiodorum reuerfi funcquibus & materpueri Feliciagaud5s 
obuia procedit, & filium qucm non vidit requirit. Cumq; rera 
ei gcftam enarraflcnt,vix fc przgaudio fercus fumpto reueren- 
tet capitc lachrymarum inQdatione pcrfuu.Chrifto gratias age 
bat, & filioro luum vr fui mcmor eflet cxorabat . Tunc facrum 
pignus fyndonc obuolutum & teca repofitum a laqucaribus do 
rousintcriorisfufpendcrunr, &accenfis nocleluminaribus, U- 
cris infiltcbant vigilijs,tunc repcnte fulgor niroius, de ccelo la- 
pfus domum illam pctlu(irauit,& infupcr totius ambitum vrbis 
Vnde fancrus Aroator Epifcopus tres Pracsbyteros illuc mittcns 
audita paffione fancti lufticum proceflione caputeiusin Ec- 
clcfiam dctulit, & in fecreutio,vbt ipic lepcliri decicuerat collo 
cauit. Ipla autem hora puclla. icJ annorum ccca nata ad cubaru 
eius acceflic,& orans lumen oculorumaccepic.In loco auccro fe 
pulrurse eius in rcrritorioBeluacenfi , bafilica nominiscius ex- 
trufta eff,& longo poft tpc,vt roaiore populi frequeotia cclebra 
recur, oflaeius Bcluacuro deportata funt,& in facratio bci Pecri 
honorifice rcpofiu,huius paffiocelebratur.ij. Cal.Nouembris. 
tttfit fsnelorum Qriffini 6* Criffinitmi mmrtyrum . 
Cttf. C X L V I . 

SAnftusautS Ciifpinus, & Crifpinianus, qui cu beato.qain- 
cino & ojreris , de Roma in Gallias vcnerant, Sueffionenfi 
ciuitate pcrcgrinacionis hofpitium elcgerunt, vbi fequcn- 
tes Doctoris gcncium magifterium.vt neceflaria vicat labore ma 
nuum fibi prouidcrencartcm fiitoriam,qux quiete exerceri po 
tcft didiccrCt,& curo oronibus peneattificibus operarcnrur clc- 
gantius,a nullo metcedcm opetis coacticccxigcbant. Vndc ec 
pet hoc gcntiles corum amote dcui&i noo tam ncceflitate artifi 
cij.cjtam amore vcrbi Dei ad cos fteq uenter venicbant,& reli- 
&o crrore Deum vcruro credebant. Denique hi fancti viri a Ri- 
ctionaro exquifiti calciamcta paupcru fatrietcs repti funt, quos 
poft mulus intetrogariones cxtcnios , ad troclea iuflit fuftibut 
c;di.Deinde fudcs vngulis eorum iromirti, & corrigias fingulas 
dc dorfo tolIi.Quibus in tcr acerrimos dolores oracibus, fudcs dc 
vngulis eorum cxilierunc,cV mimftros percucientes quofda in> 
.terr«cerunc,quofdam vuIneratosctuciaucrunc.Deindciuflic Ri- 
ccionarus molas, ad (iogulorum colla fufpendi.ct hicmis cpcin 
fluuio Axona vcluc fub glacie dcroergi.Sed eos necaqua mergc 
rcncc pctra pmere.nec frigusftringerc potuicquinimroo quafi 
acftiuis lauachris delcctaii.proiccto rooUuioncread alcera flumt 
pis ripam dcucncru t.Poftea iufli (unc in plumbo liquefaclo de- 
jnergi . Quibus in plumboorantibus exitiens gutta plumbi fer- 
oencis in oculfi Riftionari graui illum dolore crucias excecauic 
Poftca pice & oleum & adipem fif bullite iuflit, & fcos roarry- 
res 1 bi prsecipiuri.Sed roox cos otantes Angclus ab igne illzlos 
cduxic Tunc vidcns Rictionarus,(eaduer(us mattyres Chrifti 
nihtl illatis ptaeualuifle fuppliciis, icleconciterutens in igncm 
przcipi auit.ficquc mortc peflima confuroptus eft iufto Dei iu- 
dicio agcntc , vt qui multos niarty res igne intcremcrat, ipCe ad 
ienem acternum deicendcret ignc confumptus. 
l5# mtrtt *erum,& ftfultur* ttrum . Cmf. CXLVII. 

HMc vidcntes (ancti dominum praecabanrucvc eos a ccr- 
umine ereptos, ad fc vcnire iuberet propitius . Quibua 
. eadem noctc leuelacum eft.q? illucclcente diu f>mij fui 
mcrcedem reciperenc, tc fic factam cft.Nam Maximianusmax 
audiu (accllitis fui perditione.Crifpinum & Crifpinianuro gla. 
dio puniri iu flir.Aclum cft hoc 8.Cal.No.Corpora aucem eoru a 
carnificibusbcftijs,& auibus voranda funtdcrelicu. SedChri» 
fto cuftodiente ab eoium morfu raanfcrunt inu&a- Fcrtur aute 
ab Angclo fenem qucdam effc comrnonitum,cui Germana crat 
.cohabitacrix cclluhie vctula, vtfanSorum corpota colligeret di» 
ligenter humanda.Qui roox aflumpu Gcrmana,ad loctt prope* 
rat, vbi dccollati iacebant. Et qui propc Axooe fluuium craac 
ad cdlulam pauperum duci nauigio facillimc poteranc fed nec 
nauis in prompcu erac,necnauigadi ingenium, nec virium coa 
tra fluminis impemm pauperibus , & infirmis fiducia fuppetc- 
bat,perucnicntcs tandem ad locum libi ab Angclo oftcuium cot 
pora rcppereronrabcftijs, & auibus iruacta, & inamnrnaueta 
diuinapronidcntia. Tunccom fiduciacollentcsfingulicorpora 
fingulorum macyrum , quafi liberiaboncribusgndicbantur, 
ita inoflenfo veftigio.vt pucares cos non onera fcrre.fed ab ho- 
minibusfetri.Ingreflique repenam nauiculara velociter pcrge- 
bant abfquc rcmigio & gubernatore non vifo, comra fluminis, 
vndam . Et hoc exulcanccs miraculo ad vicinam cellolae fuae ri- 
pam Pucnciuc.Depoitauq$ (anccoro corpora, cla in tuguno fuo> 

cum 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus. 



171 



eO gaudio fepelierant. At vbi perfecutio ceflauit honor eoru de- 
uotis plebibus feiium indicio patuit,acmiraculischorulcauir. 
fijfit futSorum R*fli»i & Vsltrf. C*p CXLVII I. 

EX geftis eorum.Eadem tempeHatopalli ftint in tcti irorio 
Sueflionenfi Rurfinus.& Valeriusfub Riftionaro Galha- 
rum przfefto.4.Cal.lulij.hicn Przfeftus Remorum aui 
tatem ingreflus.dum ibi rcfides Chriftianos vrgcret.vt idolis fa. 
crificarcnt. Aliquandocum peraggerem publicum intercarpc- 
ret, crat ei in quodam loto contigua refpublica gubernanda.in 
xta indole decurfum.vbi Ruffinns, & Valerius rcftam viam in 
Domino confcruabant. Cumque audiflct fanftorum rcligione, 
in illo loco tnmis pbllcre.ft.itim frendcns deribus.vt canis.Pr;» 
ecpit vbique famulos inquiri , quos inuentos miniftri tenue- 
tunt, &cathenis conftriftos ei obtulerunt. Qui dixit eis.Quos 
Deos colitis , autcu tis lacr* religioni intendttis louisaut Dia- 
axi Qui refponderunt louem in adultetiogeneratum fororum 
fuarum violatorcm cognofcimut, & Dianam Meretiicem fil- 
narum compita tenentem non colimus . Sed Dcum viuum & 
Dominum Icfura Chriftum cum fanfto Spiriru adoramus.TQc 
ille vociferandodixiteis. Iufejiciflimiomnium homincm in- 
terfeftum vos Deum affiimatis.per Iouitvirtutem qui in potc- 
ftate (ua tonitraa deuentilat multis cruciatibus interimam vot, 
tt videbo fi Deus vefter dc manibus meiseripiet vos. Tunc ca- 
thcnarum ligaminc (anfti conftringunrur,|u vt aftantes incre- 
duli mirarenrur.qualiter um vafta pondera portare poflent.fca 1 
illi in Chrtfti npmine confortati, tanquam lcuilEmas plumas 
omnia portabanc,& benediccntes Deumorabant. Cumquc nec 
promiuis.nec minis flefterencur.iuffit eo» Przfeftus eculcis cx- 
tendi & plumbatis coedi.Qui cum torquerentur dicebant.Mul 
ttt ttibulationesiuftorum &c.Iamque multis flagdlis omni co 
page difrupta vix ofla habebant.folo umen fpiritu palpitabat. 
Jeiuoiorum quoque abftinentia macerati crant. Sedmente ro- 
buftiin Domino permanebant. Tnncait Przfcftus miniftrit. 
•Tollite cos hinc,& in ergaftulo rcdudite donec excogitare pof- 
iim qua morte crudetitcr eos debeam confummarc. Redufi ita- 
«juc in carcere p£illcbant,& in ipfanofte propinquantc iam lu 
eccum fe fopoti dediflcnt, Angelut domini dauftra carceris fbr 
riflimuspraliatorurupit , & cura magna clantate loco illi re- 
fulfit.ac fupra fanftorum capita coronas illapfes micanti colo- 
xe , & quafi fmaragdini lapides rcfplcndentcs depofuit tc ait. 
Jlufine & Valeri vitiliter agitc . Dominus vos inter clcftos, fibt 
martyrcs cderius iubebic adefle, ibiqoe percipieus cotonas a 
Domioo vobit pratparataa. Mane autem fafto Praefct luflit eoa 
fibi przfentari , viditquc facics-corura rof o perfuias ruborc,& 
•reliquam corporis partem, vc lilioruro caodotcm fulgcre.Tuuc 

• dicens eot in arte magica confidcrc,iuflit cos decolIari,fupet li- 
tus fluminit Indolz . Nec multo poft du ad remotum oppidum 
ducetentur,cum facerdocum choris,& popolorurn turmis feie- 
tris impoliti.in loco vbi nuoc ofla.quiefcunt aggrauati, ne mo> 
neanturprzciptunc, ibique nutu Deiquiefcere voluerunt, vbi 
paupeributelcemofynaslargamami porrexeiunt. 

Dt ttffiont f*afti Dtmttrif T btffthnictnfu . 
Cmp. CXLIX. 

ANaftafius. Cum autem Impcrator Maximiaout in Thefla 
lonicenfium degerec ciuitate piasrcligiooisauditores p- 

• fequebanrur , & interficicbantut ab co , inicr quot erat beatas 
Demetrins, manifeftum facientfc fineumore,quiaa louentutc 
ciusbonacgeratopcta, &alios docuerat.. Doccbatetiim quali- 
ter diuina fapicntia dcfcendcrac ad tcrram dccejo.vt homincm 
qui mortuus fuerat peccato, viuificarct taoguine proprio. Cura 
hzc & alia multa przdicaret, quidam miniftri ImperatoriSjqui 
•d capicndos Chrifiianos fnerant deputati.tcnentes (anftfi Dc- 
mettium, Imperatoti Maximiano obtulcrant. Contigerat cnim 
cnm ireadfuduim ciuicatis,proptcreos,quiad fingulareccru- 
meo fuetant congrefluri .IIlic parabatur per quafdam tabulas 
circulus circumfeptus. Vnde fulcepturus crat eos,qui ex aducr- 
fo inuicenxtheauice fe irnpugnarct.quia delcctatio crat ci afpi- 

■ cere humaai fanguinis eflufioncm . Cumquc fafta fuiflet con- 
greflio, Lieusquidam Gladiator, quiob immcnfitatem virium 
& frequentium triumphoru Imperatoricharus habebatur.mor- 
takm fufcepit iftum & extremam fccic ei confufiouem . Cum 
autcm triftis ad palatium reuerfut, eflet,& ei quidam de Dcrnc 
tno fuggefliflcnt , ftatim Imperator io ipfolocoin quo fuerac 
xetentus iuflit eum lanccis pcrfbrari , ita beatus Dcmetrius bo- 
nz confcfltoiiis manyrium confummauit.corpufque eius reli- 
giofi nofte fumentcs , nc Izfionem aut iniuriam fuftincret.ab . 
icondcre curaucrunt. Cumauteniiam fuiflet meritum mat- 
tyiis diutilgaturp , multaenim virtutum.ac (anitatum infignia 
faftafunt his, qui fidecuminuocabant.Leuncios,quidam Dco 
amabili» domuin, qux conttncbat fanftifluni martyris coipus 
Speculura Hiftoriale. 



pr^dijs.amplioribus dilatauit,& errexit ibi oratorium in htfno" 
re fanfti martyris Dcmetrij. 

Oi quodamtins miracmU. Q*p. L. 

MAriamautem cuiufdam PrzfcftiThcflaloniccnfis, cum 
eflet Deo & hominibus acccptus , Diabolus bonis inui- 
dcns opertbus eum vt tenuret expcti)t. Primum igitur de S vi-_ 
tijs renuuit, fcd Dci gratia fuffultum rcpperit inluperabilem. 
Poftmodum vcro mundi diuitias ei auferes, ad vltimum e:iam 
grauieum pcrcuflit infirmitatc.vfum folius linguzquaalfidue. 
Deumlaudabatei tcliuques. Cumque Diabolusiii fpecic homi. 
nis cuidam fcruo cius membranam oftendcrct diccns Si Domi- 
nustuus fuper fc hanc tulcrit Unabitur. Er introgrcflus lctuus, 
hzc eadem Dominofuo rcpiicarct diccns , q> in ca (icnt audie- . 
rat,nomina Deotum & Angelorum continercnrur. refpodit Ma 
rianus.Dcus abfoue cuius nutu nihil fit, potcft roe (anum rcd- 
dere fine charu.nabeat quod fitum cft.dc mc fiat voluntas Dei. 
Quiconfeftim fiirano corrcptus audiuit beatum Dcmctnum 
iubentcm,vt in Ecclcfiam fuam defcrretur, ibi cnim fanarctur. 
Quo cum delatus eflet.itcrum obdormienti dixit in.vifu bcatut 
many r.Chnftus te fanat qui erigit elilos. Euigilans ergo cocpic 
narrarc vifionem,& cum ad id deucntum fuiflct vbi mattyr di- 
xit.Chnftas tcfanat qui etigit eIifos,(aiiuslurrciitgratias ages 
Deo.Aftor . Hums martyris Iblenmtas.qui multis przterhxc 
daruit miraculis, cclcbratur.S.idus Oftobiis.cuius vitam Ana- 
ftafius,deGrzcoinLatinum trauftulit , & Imperatori Carolor 
tranfmifit . 

Dt ctHMtrfient Ajfrt ptr f*nBum N*rcifeum. 

Otp. CLI. . 

EX geftis cius.Ea quoque tepeftatc qna Dioclecian i ferue- 
batinfania,apud Cretam in ciuiute Augufta.fupcruenics 
Narcifcus Epifcopus nefdentquointroiret profugut, ad 
Meretricem eft ingteflus,Aftram nomine.cum Diacono fuo F5 
lice. lllaautera honeftos vitosaduentatoreszftimansimpudt- 
cos,paratc;nam, &omnia quz fblito raore cum tribus pucllis, 
fuis parare confucuerat. £ pifcoput autem veniens cibum cape- 
rc,oratc coepit & pfallexe. AfTra autem vidcns, & audicns,quz 
nunquamaudierat, nec vidcrat , ftupore dufta C(pit lnquirere 
quis eflet,& didicithunccfle Epifcopum Chriftianorum- Mox 
•d pedcs eius cccidit & ait.Dotnineindigna fum,& in ifuciui 
ute nulla me turpior inuemri poteft . Cui Narcifcus Epifcopus 
ait.Saluator noftcr a turpi flima taftus inquinari non potuit,(ed 
fanftitasilliusomncs fordesdiluit & raundauit.Nam & Sol Ju- 
cem fuam contra doacas,& lutulcntasaquas fine fua inquina- 
tione fundit. Vnde & tu filia fufdpc in te lumcn fidei, vt puri- 
ficau ab ora ni peccato poflis Dzmonio fugato, introitu perpe- 
tuz daritatis.^audere. Qux cura verba eius puellis fuis tetulif. 
fet.Rcfpocdcrunr, Digna Eumenia & Euppia. Tu noftra domi- 
na cs,& fi fecuti fumus te ad incjuinamema facinotum.quorao 
do non fequcmur ad indulgenuam pcccatorum ? Dcnique Epi 
fcopuscum Diacono fuo totara otando & pfallendo pcrtran* 
ficnsncftcm,fimul Afframcum fuis puellis habuit cofortera. 
Maneautera orto.cum ab ca inquircrctur, vbi cflent qui introi- 
ient ad cam.Rcfpondit eos abijflead facrificadum. Tuncabijc 
adMatrcm fuam& dixit. Epifcopus Chriftianorum venlt ad 
tne nefcicns quotntraret,& pcrtotam noftera cxpandit rnanus 
fuasad Dominum fuum,nofque fimul fedc orarefecum. Circa 
vero Galloruto cantus , extinfto lutnine cun illud acccndcre 
vcllem,& non poflem dicente E pifcopo.Veni lux vera de cdo, 
oftcndcfaeicm tuara,& falui eriraus.Venit fulgot de c?lo ficut 
fol.vcnit vt tonitruum & non leccflit.fcd tamdiu ftctir.qoidia 
Aurora inciperet , & dura ille finiflecoiatioocm , iuflit nos rc-. 
fpoudeie Aracn.Lux autem illius folgorit, paulatim receffit ab 
oculis nris.In.craftinoaCt feoftcnderunt mihi.q. infidiabantuc 
ci, vtexeuntcm tcnerent,& occidcrent.Egoafit eotabfcddi vbt 
fafcinas habco dc Jiiio,timefqj ne fcrutctur locus fi jiubcsxnatcs 
ituc eos tranfiicfacio,auia promifitmihi mcXpianam ficri,& 
pcccatamea deleri.Adhocmatereiusgaudcsait^pftct Deus,vc 
& hoc mihi contingat. Vefpere aut fafto.fanftus Narcifcus ab 
Affra rogatus ad matrcm eiut migrauit. & illa gaudcs p tres ho 
tas pjantas illius tenuit.obfccrans.v t & ea facereta peccatis mfi 
daii.QH' indifto eis.7.dieruin ieiunio,przcepit et vc id qd cp T 
lucranc ci euidentcr exponerct.Hilaria rndit, parentes mei gne 
Cyprij fucrunt,& vcnsrunt inde cum facrit Vcneris,& coli Ve 
nusnon p6tnifiabhisfi_minis,quzmeretricesfuerint. Deniq; 
ego filiam mcam facris Venerisconfecraos, quafi Dcz Veoeri 
fcruitunm , & de Mcrctricio placitutam in poftribulo maocre 
pcrmifi, & credens hoc cp mihieflec propiciatura Vcnu* , fi fi- 
liam mcam diuinis cius imiutionibusoccupaflcra. Nam quato 
.plurcs amacorcs poterit habcre mulier quz Vcneri feruit,unto 
pluj yejicri.phiccic poflc a Saccrdotibus VenerisafTirmatur. . 

Tomus Quartus. Y 3 D« 



Digitized by 



Google 



Speculum HiftorialeVincentij. 



D# m0»if*fi»titn* Dpu*nis, & mtrtiftmSi Nmrcifci. 
Cmp. CLII. 

AVdien* hoc virDei Narcilcus.Epifcopus ingemuit, & la- 
chiymas fudit , dixitque ad Fcelicem Diaconum fuum. 
Surge frater & demus Iamentum fuper iftam talem colcuram, 
&rogemus Dominum vr vbi abundauic iniquitas fuperabun- 
det & gntia. Factura cft autem cu oraflent apparuit jEgyptius 
quidam nigtior coruo nudus , & vulncribus dephantinis toco 
corpore plenus,& cjpit dare mugitum & diccre.O iancte Nar- 
cifce, quid tibi cum cafa mea,quid tibi cum ancillis mcis?quas 
egofcmperde familia mea habui?Deus tuus,& mundasaias,& 
munda corpora diligit,ift; iam mc* funt,alterius cflc non pof- 
fuot.Tunc fanctus Naccifcus dixic ei. Dic mihi damnate,fcis Ie 
fum Chriftum Dominum meum Nazarcnum tcntum, flagella- 
tum , affixum cruci.fc morruum,& (epulrura die tertia refurre- 
xifle?fcis hoc fa&um?Refpondic Demon.Vtinam mihi hoc ne- 
fcirc iicuiflec. Nam hora qua crucifixus eft, Piinccps nofter fu- 
giens a facie eius, in teplum Dci fe mificideo velum templi fcif- 
wm eftrquia virtutem perfequentis ferrcnon potuit,qui & ca- 
thenis igneiscft religatus. Sauctusait.Quid peccauit Dominus 
meus Ie!us,vt canca'paterecur?Cui Demon.Non pro fuis pecca- 
tis pafliis eft,fcd pro alienis . At fanctus . Difcedeab his mulieri 
bus immunde Spiriras , quia Dominus meus pafliis eft, & pro 
iftis.qu* ad ems fidcm & gratiam concurrunt. Cui Demon.iu- 
be me manere ifta nodte. Cui Epifcopus. Si potes inqoit manere 
snane . Tunc Dxmon dirx vocis vlulatum teterrimum emittcs 
nufquam comparuit . Rogauerat autem antea fanccum Epifco- 
jmm dices.Fac pietatem fuper me & da mihi vcl vnam animam 
stt poteftace. Cui Epifcopus. Et tu iura mihi in noie Dei mci,cja 
ftacim interficias, quem dedero.Daemon dixit ei.per ipfum qui 
aoscum Principe noftro vicit iuro.Dixireis Epifcopus.Vade & 
iuxta fbnrem alpium Iuliarum,vnde nemo poteft aquam bibe- 
re.non homo,non pecus, non fera aliqua, quia Dtaco ibi habi- 
ut,& flatu eiusomnes quiad fbntem acccflerinc moriutur,huc 
interflce,& animam cius in tnam tedige poteftatem. Tunc ex- 
clamauit Demou dicens.O Epifcopum mendoftim.Infuper ctia 
ligauit me mramento vt amicum meurn occidam, quem fi non 
occidero compcllar ire in abyflnm.tunc Dsemon abiccflit,& cc 
cidit Draconem,& libcratus cft fbns ad vfos hominum.Per dics 
autem plurimos Epifcopns docuiteas verbum Dei, & baptitata 
cft Hilaria cum fiiia fua Afrra,& cum pucllis fuis, & cum om- 
bus charis fuis.Fccit aut Hilarif domum Ecde(iam,& ordinauit 
Zoximum Auunculum Aftrx Presbytcrum.Ipfeautera fancms 
Narcifcus perfcctit inordine rebus.poftmcnfes, o.ad Hifpania 
cft profcfitus.ad cimtatem quandam n qua multum ppfm Deo 
f tres aunos accj.fiuit , palroa cu fcd Diacono fuo Fcjiceattigit. 
Pmfft* fmnS* Affr* fuprm nominmu . Cmp C L I I I . 

APud Crctam vero perfecutione commota contra Chriftia- 
nos fancta AfFra comprehenfa , & a iudice coromonita 
vt lacrificaret,ne inter tonnenta dcficcrcc.Refpondic.Sufliciant 
mihi peccata mea.quae ignorans contta Deum gefli , quod aa- 
tem iubes nunquam faciam,Chnftamantcoculosmeoshabeo, 
ipfi crimina& peccataconfiteor,& quia non fum dtgnaeili- 
crificium ofierre, ego ip(a pro nominc eius cupio facrificari, vt 
corpus in quo peccaui, dum pcenas fucrit paflum abluatur.Ia- 
dex dixit^iquidem vtaudio Meretrix es. Sacrifica quiaaliena 
cs i Deo tuo. Aftra refpondit.Dominus nofter Ie(us Chriftus di 
xit fe pto pcccatoribus defcendifle de cdo . Nam Euangeliu m 
cius loquitur, cp Merecrix rigaueric pedes eius lachrymis,& in- 
dulgentiam acccperic , & Meretrices , &Publicanos nufquam 
dcfpexit.quinimrao etiam fecum eos manducarc permifit.Iu- 
dcx dixit.Magis facrifica.vtdiligaris abamatoribus tuis, & fi- 
cut es dileCU ab eis ameris , & confcrancur tibi mult Jt dcliciar. 
Aflra refpondit.Pecunias execrabiles iam nunquam accipio,na 
& quas habui espendi, quia non fuerant de bona confcientia, 
tfi Pauperes fiatres meos exoraui, vt a mc dignarenrar accipe- 
re,& pro peccacismeisorare. Tunc Iudex nequiflimus dicuuit 
fnfam dicens,Aflram publicam Mcretriccm,qu^ Xpianam pro- 
tefla eft religk>nem,& noluit iacrificijs participari, viuam inc£- 
di pncipimus . Scacimq; raptaaminiftrisductaeftadinfulam 
flouij qust dr Lccce.ibiqueeam expoliantes,ftipiti colligauerut, 
at illacleuans oculos fuos ad coelum,cum lachrymisorabat di- 
cenSjDomine Deusomnipotenslefu Chriftc,qui non iuftos ve 
nifti vocare.fcd peccatorcs,ad poenitentiam. Accipe in hac hora 
paffionis pcenitentiam meam,& pcr huucigncm corporalem,a 
corpori meo paratut eft,ab igne attem» mc iibcres,qui & aniina 
fimul & corpus exurit. Et his diftis explecis,circundaca (armeti 
tis,igne fuppofito vox dus audiebatur dicentis. Grauas agotibi 
Dne lefu Cnrifte, qui rae dignatos eshoftiam hre pro nofe ruo, 
qui pio toto mando folas, hoftia oblatus cs in crucc, iuftus pro 



ioiuftis, bonus pro malis, bcnedicVus pro malediclis.dulcis, pro 
amaris, mundusa peccato pro peccatoribus vniuerfls,tibi offe- 
ro facrificium.Qui cum patre & Spiri cufan cto tegnas in fsecul» 
£ccu!orum amen. Et hoc diccns cmifit fpiritum. 

Sa*a*. HUmrU Umtru tint.cum tribut futllis. 
C*p. CLIIII. 

STabaot autem iuxta npam fluminis Digna, Eumcuia.Eu» 
prepia.qua: fuerant Ancillx eius,& flmul in peccato, & fi- 
mul a fanclo Naicifco Epifcopo baptizatae . Et rogauerunt 
milites de batcha vteas ibi tranfmittetent.Cumquc ibi tranftu 
Jiflent cjs.inucnerittcorpus intcgrum.Puerautcm qui eum ip- 
fis crat uanfnatauit, &nunciauKHiIatiasMatri eius.Qu* ve- 
nit nofte cum facerdotibus Dci , & tuliccorpuseius , & poime 
milIiario.t.a ctuitate Augufta.in roonumento q3 fibi fuifq; co« 
fttuxerat . Qjfaaumnunciaturo cft Iudici, & mifit adjpfura 
monnmentfidicens.Ite& comprehendite eas,& fi non cofcnfe- 
rint vobis ad facrificandu.cn honore easad tneadducicc.Euntc» 
aut milites blandu c^dem fermone eas prouocabant.Poft hoc tet 
roribus cdpellebant.Ac vbi videruntfimulcontenerefacrificia^ 
rcpIcueruntmonumentG larroento & f<no ficcis , & fpinis,& 
clauferunt fupereas,& fuppofito igne abictunt , & iu factu eft, 
Vt eodem die.quo fepulta eft Aftra.fimul etia & matercius Hi- 
laria & puell* eius S m carnc,immo ia in Xfo fbrotes martyti» 
dedicat x funt.Eade vero die apud pfata vrbe aii j .tj .pafli su t.L 
Qujriacus.Laigio.Crefcentianus.McmiajBeoiiide.Iuliana.Ea'. 
tictanus,Diomoda,Chari»,Philadclphus,Agape,Pecrus,&aJij. 
13 . qui pro aominc domini noftri Iefu Chrifti decollati funt. 
fmft» fsnSontm Fmuft* wrgiMt SiuUfi). Cap. C L V. 

EX gcftis eorum.Cum autcm ad aures Impcraroris Maxi 
roiani perucniflet,q> virgo quedam Faufta nominc,qus 
erat infantula. 14. circiter annorum, filiagemelli prote 
ttoris.orbata parentibus nutriretur Chnfti iuftificationibus,mit 
tens primum palatij nomine Eiulafium iuflit eam requiri , & 
ad immolandum Idolis fuaderi. Vcniens igitur Eiulafius apud 
fizicum^b hora priroa vfque ad 6 .earo fetra ferrea ferrari fecit, 
& ei nocere non potuit. Cui dixit Eiulafius. Induxifti me facies 
opera magica cdacrtit eum Faufta pcr gratiam Dei , poft quem 
rnifit Maximianus przfccram,& fecit cum iurare,cp non crcde- 
rct Chriftum.A quo dum fufpcnfus iubcretur Eiulafiustorque 
riait. Faufta columba Chtifti inuoca fpofum tuum proptermc, 
qm' te^mulcum nocui~Accipe,& etigeme in raishumens, & da 
mihi vbera ficut filio . Et Eufebiuscarnifex quidam dixit Prx- 
fefto.Da mihi poteftatem in eam.Et accepta potcftate , adduxit 
clauatium cum millcclauis,& fecit eam clauari caput , & fron- 
tem,& faciem,& pecras, & tibias , & dauata cft , ficut crepido 
milicum. Illa vero orabac iterum pro anima Prxfe&i, vt couei- 
teret eum Dominus.Poft hoc iuflit Eufebiusfanaginem incen- 
di,& impleri picc bulienti, & mitti in eam Fauftam, & Eiula- 
fium.Quibus intrantibns , & pfalleutibus xcfrigerara eft farta- 
go.Qupd videns Prsefectus aic.Deus,qui cnumerafti Eiulafium 
cum columba cua Faufta,& mecomputa cum duobus,vt ego tri 
nitatem compleam . Et hoceo dicente,ftatim apcrti font cceli, 
vifus eft filius Dei,& omnis exerdtus Angclorum,& iufti (ple- 
dentes ficut lumcn.Et videns Ptasicctus clamauit, accipe me fi • 
cut Eiulafium.in fina fponfse raz domine. Et currens venit iux 
ta fartaginem,& eleuansoculosin c^lumaicln norainc Pattis, 
& Filij,& Spiritus fan£ti,& ego vobifcum fiim. Faufta vero exr 
tendcns manum aftringebat eum.ficut Eiulafium,& non tctigic 
cum dolor.Et illa etiam damabat. Ecce ego in mcdio fum ficut 
vitis fruftifera. Sicut Dominus ait , vbi duo vel tres congregati 
funt in nomine mco.ibi fum in medio corum-Triplcx funi» no 
di(rumpitur.Et hoc eadicente,venit voxdeccelo dicens.Veaite 
opus vos habet pater. Ethoc audientescum gaudio rcddidcrCt 
fpiritu.xij.Calen.Oaobris. Tunc Maximianus maledixit Deot 
luos.qui non poterant liberarc homincs fuos a ChriftianisJira- 
lafius 80. annorum crat quandoconucrfuseft. 

De fonSm Bintdictavtrgin*. Cmp. CLVI. 

EX geftis eius. Fuit eciam Roma» quacdam virgo Vcnerabi- 
lis nomine,& merito BenediCU Romani (enarus, vc dicitur 
iinu cxorta.religione Chriftiana.Haccfidelinm circa fe animos 
inftracbat,Deo quotidie orationum vota , & laudum prarconia 
pcr(bluebat,habebat, & fecum io (ancta; conuerfationis habitu. 
duodectm virgines generofas, quas multis virtutum gcneribus 
erudiebat,& fcriprararum facrarum documentis . Cumquc de 
paterna fubftantia nihil concupifcerct,fcd foli Chtifto militare 
quzreret.Auditoccrtamine fanctorum marcyrum Quismnt,& 
aliorum,qai a Roma progreflis in locis diuerfis Galliarum po- 
pallis viam veritatis prcdicando palmam maityrij funcade- 
pti , vni cum fupradictis virginibus nullo perfccutionis deui- 
£U timoic , per longa tcxrarum fpacia Dcodacc dicicur adue- 

niflc. 



Digitized by 



Google 



Liber Duodecimus. 



172 



liifTe.Ccteris antem diuino inftinftu a feinoicem feparatis.qoo 
vnaqacqucpaflim muitiplicem fructom Deo acquiretet, fan- 
da Bcncdicu cum quadam colladanca fua , nomine Leobccia 
Laudu num venit,ibiqae aliquanttfper commorata toto aff &u 
Domino feruiuit.tandcm Angelieo duftu peracnit Aunniacum 
locum fuperlfcram fluuium firum, arboribus ncmorofum, fcd 
adhuc Wolorum fpurcidjs icpletum, vbi currr mulia fjn£titate 
proficcret,faraa incrcbrcfcente per loca contigua conuolabat ad 
camplcbs inualida.cui pereius mentum aninie. & corporis me 
ddam.diuina conccllit graria. Audiens hoc Matroculus Iudex, 
ad locum acceflit,eamque (ibi prx-fenuri iu flic.Qtte, nomen in- 
tcrrogata.Chiiftianam fe cfle rcfpondit.Matroculus dizit. Expe 
du tifai meis parere confilijs, vc tormenta poflts eoadere , & in 
noftra amicitia permanere.Nam & tecum loquar fecrctius,con 
fiteor q> fum gcnere Iudcus,nec ctucifixi nomen cuiusteferuu 
lam afleris vnquam amaui , ncc eius difcta meisauribus infitrri 
•ermifi.Acilla.Audiiuquit Matroculc omnium infcjiciflime; 
Neroo poteft in vna rademque re Oco & hoftibus eius gratus 
exifterc.Negat enira fe amicu Deo.qui eius placet inimico.Ita- 
que parata fum pro nomine Dhi mori.q tuae placere voluntati. 
Dtfmfteat tiufdtm. C»f. C L V I I . 

TVnc ille furcns m<Iic eam expoliari & virgarum plagis ad- 
modum cedi.Qust cum in confefliohc Chrifti perfeueu 
ier,& Tyranni praecepu contemneret.iuflit eam acerrimisccdi 
palmarum aIapis.Deindeeculeoexiendi,& plnmbatisccdi.po- 
ftca vero caiccrc redudi donec inueniret qoibus eam totmentis 
crudelius laniaret. Illa veto in obfcuro carcerisorante,Angelus 
Eomini ingteflus appatuit , totuque ccllular fpaciuro luce per- 
fiidit & aic.Bcnedidra virgoconftans efto.prope eft dies quo te 
Dominus curo martyrij palma ad fe fufcipiet , & fupetnorum 
ciuium parti«ipcm faciet.His & alijs eiusfcrmonibus conforta 
ta,fupcruenienti ad eam vndique populo verbom Dci praedica- 
nir , ucque per hortationcm fuam fcrme, 1 j %. conucrtit . Hoc 
eam audiflct impius catnifex maiori furore cxardefcens, iuflir 
cam iterum fibi exhiberi & ait ei.Efto parata meis obedire pte, 
ceptis, ne te turpiter illufam,hanc vitam amittere per tormenu 
taciam.Qujercfpondit.Notum tibi fit o iniquorum procacifli- 
mc, quia pro fidelium cruciatibus paratus eft tibi infernalis in- 
tcritucNon ergo acquiclcas tuorum mendacijs Iudarorum.qui 
pro Chrifto pr itftolant ur Ancichriftum . Nam de vobis,8c nobis 
iegitur. Meliorcft Canis viuus Leone mortuo . Canis enim vi- 
uusfumusnos Chriftiaoi ex nationibus , qui Drura cognofci- 
amis, Leo veromormus Iudxorum tuorum populus cft, qui nt- 
hil boni (ciuut, quia filium Dei venifle non credunt . Tuoc vi- 
Jens Matroculuseiusc6ftantiam irrcuocabtlcm,fecit cam atro- 
piter ucrais cedi i iterum iubens cam ligaris a tcrgo manib.car- 
feri macipari,vbi cum illa multis dolonbus affl icta Deum fup» 
pliciter exoraflct, AngelusDomini dcfo. ndens.de ccelo omnia 
yincula.quibuscutconnexa, difmpit, & illacotam omnibus, 
fine macula exjuir, Qyo vifo crediderunt in Deum multi de po 
pulo. Tandem iudcx iniquitatis data fentenria cotra cam vt gla 
dio interirct, ipfemet manu leua virginis CaeUricm accepit , & 
in eius tcmpora fccurim dextra introrfit. Cuius anima glotiofa 
Angclicis manibus fufcepta, ad cetam tranflau eft.Pafla eft Au 
xuniaco fancU virgo 8.idus Oitobris. 

Pmft* fmncit Mmturin* mmrtyrts. Cmf. C L V 1 1 1. 

EX gefttseius. Fuitetiam fandtus Maturinus DiocefisSe- 
noneniis acco!a,cuius patet Marinus ex prarcepto Maxi- 
mianiCbnftianos perfcqucbatur.Scd filiusa pueritiaoc- 
cuItusChrifti difcipulus.de parentum perditione dolens, q> co- 
tumconuetfione Deum exorabat. Audiuitin fomnisvoccm di 
ccntcm fibi.Maturine famule meus,eccequf petifti fidelitcr cf- 
.ficacitcrimpetrafti.Qo^iconfurgcnsgratiasrctulit Deo, illicjuc 
xnater eius diuino inft indtu admoniu fuperuenit dicens . O fili 
quid nobiserat commodi , fi vt frequenter poftulas credam in 
Chriftum i Magnum,inquit,cum tV corpus innouatum fuerit 
gloria refurrcdionis,& anima per gratiam baptifmatis agnitie- 
AC vetiutis. Cumqueilla piam fuggeftiooem filij.viro rctulif- 
fet, ille ait . Vidi & ego hac no&e in vilione,g> hic filius nofter 
ouile quoddam ingreiius eflct , & multitudinis ouium grcx et 
traditus fuiflet . Amboitaquea quodam fanclo Policarpo E pi- 
icopo fofccperunt baptifmum.a quo & ipfe Maturinus ro.agcs 
aunum ordinatus eft in Praesbyterum . Hicvtfertur, cum poft 
bcati Mauritij (bcioromque cius martyrium Romanus Popu 
lus diuerfis cladibus afficeretur,filia quoqne Maximiani imaiu 
dofpirituageretur,& pater magicis artibusageret,vtcam libe- 
xatct.clamate Dxmone per os pucllat.O Imperator dcficierma. 
leficia tua , donec ex partibus Galliz Maturinus feruus Chrifti 
▼eniat.qui praxibus fuis populum & filiatuam faluti reftituat. 
Accerfitusab Imperatore cum militibusKomam pcircxit.ptim 
Specolum Hiftoriale. 



tn ab eis facramento recepto,e}> fi tn regionibus illis eum migra 
te contingcret, corpus eius terts hum.mdum ad locum fuu re- 
ferrcnt.Romam igitur perueniensobuia turba.cum gloria fufcc ' 
ptus, lmperaioris filiama Dzmoniolibcrauit,aiiosautem om- 
ncs inrirmov fibi oblatos curauit,& tandcm ipfo die.Cal.Nouc- 
bris lctus Domtno fpiritum reddidit. Cuius corpus aromatibut 
conditu cum (cpeliflent,& humatum reliquiflent, manr rcucr- 
tentes inuenerunt illud fuperterram reicftum & ftupefacri ne- 
fciebant quid agcrenr, Tunc vous mtlitum, qui eum dc-Gallia 
addnxerunt , padi fui lemtniicens, caufam rctulit, & ad locum 
fuum corpus cum bonorc rdarom eft iuflit Imperatoris, vbi ad 
ctus fepulchrom Deus multa miraculadcclarauit. 

J>t tfttris.qui fuh tifdtm Imftrmtwihus fnfft fitnt . 
Cmf. C L I X. 

ACtor.Defancm PJatonequi & Piatusdicitur legitur, cj>a 
Roma egrcflus.a beato Dionyfioofficium Presbyteri af- 
fumplit,& ad Tornacefcm vibem prardicaturus in trcpi 
docurfu propcrauit, vbi fub Dioclcciano paflus legitur. Eodcm. 
ordine quo & beatus Lucianos apud Bduacom Piaetcr hos c tia 
pafli funt & alij plures.quorum geftaad plennm nou rcppcti, 
ed ex martytologio breuiter coUegi in hunc modum.xij.Cal. 
Martii cdebraturnatak undoru mariyrum Maximi , Claudii» 
& vxoris eius P; xpedign? cum doobus filiis. Qui cum cflent p- 
dariffimi gcaeris, iubcnte Diodeciano funt tcnti atque inexi- 
lium deportatuDeinde inccndio concremati.ltcm tertio idus Itt 
nii.in Aquilcia paflio fanftorum F^licis, & Fortunati.fub per- 
fecutione Diocl.&Maximiani,qui cum eflcntduoGcrmawt fra 
tres.in cculeofunt fufpenfi,atque ardentes laropades dtca late- 
raeorumappofite , quibusmox Dci virtuteextindis, pcrvcnr 
♦rem fcraenti oleo funt perfufi.atque ad vltimum in confcfsio- 
ne Chrifti capite truncati. Item 8.idus Septembris apud Nico- 
mediam naule bcatt Iohannis martyris, nic nimio ca lote fidei 
ignitus, librum in quo contincbantur crudelia edjcu adnetfus 
Cnriftianos iniecta manu detraxit acdifccrpfit.Cumque hoc re 
-latom eflct Dioclcciano & Maximiano Auguftis.in eadcm yr- 
be conftitutis,nimia cradeliute fieuientes , omnia fuppliciorum 
genera iuflcruot expendi in enm, quf vir nobiliffiraus cum tan 
ta alacriute vultus ac fpirims pertulit , vt nec triftis quidc pro 
his videri potuiflcr.fc eladiouecatus pertexitad Chriftu. Iterrj 
*.nonas Oftobtis.Apud Nichomediam naule fancti Eleutherti 
maryris cum aliis innumerit . Qoomm iubente Diodecianoi 
atui gladiisobtruneabaumr,alij igniEusciemabanmr^Iii.mma 
•tiprecipiubantur.Sed horum primus Eleutherius cum diu cnt 
ciatus per fingula tormenta validior redderetor martyiium vu 
■&o ti^ fuf ignibus velut aurnm cxaminatus conj plcuit.Ite quar-t 
to.Cal.etuidcm Roroc via Salatia natale fanc\i Saturnini marty 
tis & Sifinnii Diaconi fub Maximiano Principe.Quos in carce- 
re diu maceraros iuflit Prefeftus vrbis in eeulco )euari,& attra- 
hi, ncruis,fuftibtts,9c fcorpionibus cjdi. Deindeiuflitejs flam- 
mas ad iatera apponi, & depofitos dc.ecultQcapite truncari.Ite> 
4-idus Dcccmb.apud ciuitatem Hifpolitanam fanftorum mar- 
tyru Carpofbri Pi«sbyteri,& AbDndij Diaconi,qui in pcrfecuv 
tione Diodeciani primo fuftibus cruduliflimc c^u.deinde i car- 
cerem negatocibo & potu retrufi , rurfum eculeoextenti , no- 
niflime gladio peroufli funt.I tem.j . Cal.IanuarH Rom; via La- 
uicana inter duas lauros natale 30. manycum, qui omnes vno 
die perfecutione Diodcciani coronati funt.Item.io.Cal.eiufde 
apud Nichomcdiam ianftorum martyrum.20. quos Diodr cia- 
n* perfecutiograuiflimiscruciatos tormcntis iirartyres Chriffo 
j(ecit.Hec de martyribus hu ius tcmporis cx diuerfis Iocis.vfque- 
■quaque pro poflibilitatc noftracollegimus . : 
J>* Nimim/iuitimt*rum,($r dtfefiittnt imfttij. Cmf. CLX. 

EVlebius in hiftoria ecclcfiaftica.8.1ib. Cumqnealiquando 
iam non ratione aut humanitatc, fed crudclitatis laptum 
nimietate (atiati refpiccre ad immamutc fcelcris fui c^piflrnt, 
defolatas vtbcs duibufquc optimis rura nudau cultoribus ., or- 
batos filiis patres > & parentes liberis ad clemcntiam fe huroani- 
Utcmque conoertunt.Edictum pnncipalc proponunt,qm phat 
no eflet tot ciues io gbus fidei eflct obftinata pfuafio morti tra 
dere, placere de reliquo vt hoc genus hoium ncquaq quidem 
fubirer interitum: ocs tn qui hancfprciem confcflioni.s tenerer, 
dcxteris oculis fcrro cffoffis,eis deniqjcauterio aduftis.ct fini r 
ftropoplicenihilqminuscauterio debilitatop fingulas quafq, 
prouinciasin ensfcrriq; metalla, vel operis.vcl p;n;gra depor 
ridos.Hec fuitdemetia principaIis,quaoptimisciuibus cofultu 
eft. Et qm Dns rradiderat qdem familia luam caftigari paucis, 
crueti vcroimmanitatis miuiftri def;uierut in mulris. Adcftcy 
tjnuo vltrix Dei dextera:& illos, g. primo du pacc fcruarenrccr 
cfiz,cu oi profperitate imperium gubcrnaucrant, in uiita reru 
pmuutione deduxit, vt Auguftus iile in id vamuti s atq; amea T 
Tomus Quartus. Y 4 tic 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Viricentij. 



tBt pef ueuiret , qao depoficis cum eollega paritet Augufto re- 
gni infignibus ptiuati,& plebei poft Impctium viuerent. Hugo 
vbi fapra. Igitur Dioclecianus ab inuito exegic Maximiano , vt 
fimul purpuram Imperiumque deponerent,& iunioribus in re- 
publica conftitutis, lpfi in priuato habitu confenefcerent. 
Dt diuifitnt Imferij inttr Cenfimmirmm , & Gmltritm. 
Cmf. CLXI. 

ITaque fub vna die Diocletianus apud Nichomediam.Ma- 
ximianus veroapud Mediolahum depofuerunt Imperium* 
Tuc Galerius Maxhninus,& Coftantinus, Augufti,in duas 
procurationes Orientis.f.& Occidentis primi Romanum Impe 
rium diuiferunt . Et Galerius Maximidus IHiricum.Afiara, & 
©ricntem tenuit . Conftadtinus vero rir fumraas raanfuetudi- 
nis , & ciuilitatis Gallia tantum Hifpaniaq: contcntus.Galeiio 
cxtcris pattibus ceflit. Demum tri Galerius duos poft (e Csfa- 
res legit.Maximinum.qacm in Oricte pofuit,& Seucru,quem 
in Italia conftituit,ipfe in lIliricoconftitucus.Eufc.inchro.Ga- 
lerius autem cxpit anno domini.3 oo.mundi.f.4.1270. Solufqj 
biennio tenuit Impcrium.Idem in hiftoriaecdefiaftica.Ille igi 
tur,qui Augufto SecGdus.in honore poftmodD et in primis fuc 
ceflor fuk,qui & intentor,& fignifcr noftrx perfecutionis exti- 
terat, tam multis varijfque morbis , & corporis tabc atq; in(a- 
nia mentis affcctus eft.vt poft longos atq; incxtricabiles laguo- 
res fcclerum fuorum fatijs agitatus fponte vttam nepharia per- 
deret.Sed hoc poftmodum.Tunevcro in occiduis partib.(quod 
Maximianos, qui & Herculius dcpofuerat) Conftantinnsrege- 
bat Impetiu, in duas namtj-, procurationes Romanum Regnurn 
fuerat diuifuraiSed is multa dementia erga homirtes.erga Deil 
vero maximareligione vtcbatur. Sozomenus in hiftoria tripar- 
UU.Hic,quofdam in fuo palatio probare volens.an boni an (b- 
lidi eflenc viri, ptzcepit fiquidem ad facrificandum venirent,& 
Deos eius colerent,qui circa eum eflent,& in fuo Angulo mane 
rcnt.Si vero refugerentegrederentur de palatio gratias agentes, 
quo minime punircntur. Cum igitur in vtroq; apparercnt. Alij 
quidcm religionis dcfertores. Alij verodiuina prxfcntibuspras 
ponentes.deliberauitillisamicis , & cotifiliarijs vti, qui fideles 
in melteribus conftantefque permanferant. Alios autem velut 
effem inatos aduerfatus expalit a fuo colloquio,credens eos nun 
tjuatn circa principem (bre deuotos, qui fic Dei fui eflent para- 
tiflimi proditores.Eufebius vbi fop. Itaq; neq ; exconfortij »• 
bie regnum fuum piorum fanguine maculauerac, neq ; oratio- 
tionum domos,& conaenticula noftrorum imitatus.Maximiani 
▼efaniam hoftili vaftatione dcftruxerat, quin potiuscultoret 
Dei vcncrationi habuit,& honori.Vnde & religiqfus pater reli- 
giofiorcm filium Conftantinum.Regni bene parti.reliquit hx- 
redem. Hugo.Hic Dei nutu conftitotus eft Imperator in Brira- 
nia, adhuc regnante Maximtano Galerio in partibus Orientis. 

LIBER XIII. 

Dt Imftrit Ctnftmntini , (jr Litinij , &mtrtt Ditclttimni , «Jr 
Mmximimni. Cmf. I . 

Vs e b 1 vs in chro.Conftantinus igitur ex 
Hclena Conftantij concubina procreatus.4. 
perfccutionis anno inuafit Imperium . Qui 
fuitannus domini.309. Mudi vero^. 1171. 
Regnauit.£4.Annis,& lo.raenfibus . Idem 
in hiftoria Ecdefiaftica. 8. lib. Sed & Lici- 
! niuscommuniomnium fentcntia afcitus in 
Imperium.Auguftus pronunciatur.qux res 
Maximianum vehementer oftendcrat, q> is tunc adhuc (blum- 
modo Cxfar , in Orientis partibus habebatur . Neque id vltia 
fetens.vi raprum fibimet nomen Auguftiaflumit.Maximianus 
vero & Herculius , quem pauloantc collegam fuifle Diodetia- 
ni , & cum eo Impetij infignia dcpofuifle memorauitnus , cum 
a filio fuo Maxeraio in vrbc Roma Tyrannidem tenente fuif- 
fct cxpulfus.ad Conftantinum tanquamadgenerum miferatio- 
nis caufa confugiens.infidias ipfi,a quo rdigiosS fulceptus tue- 
rat,moIitur,in quibus turpiterdeprehenfus turpius patitur , ita 
Vt poft intctitum ftarux eius atque imagine.auferentur , & in 
aedibus publicis vocabula nominis eius mutarentur. Hugo.4. 
lib.MaximianusigiturHercuIius perfecutor Imperium , quod 
abiecerac iterum arripere volens a Conftantino nondum Impe 
ratore Malfilixoppreflus eft,& extinetus. Galerius autem Aug. 
Seucrum Carfarem ad Italiam com exercitu mifit , vbi cum vr- 
bem obfideret,railitum fuorum fcdere dcfertus,& prodirus Ra- 
nenn* interfectus eft. Diocletianus quoquc ficutiam dictum 
eft , rcgia diguiute depofita>Saionc defunaus cft. 




Dt Smn8* Lutim iiirgdu . ■,; II. 

EX geftis cius.Eo tempore pafla eft beata Lucia, Nam cum 
per totam Siciliara beatz Agathx fama crebefceret,eon- 
tigit Luciam nobiliflimam Syracufanorum virginf cural 
casteris ad fepulchmm virginis percgrc , inuitateea Matre fiia^ 
qux quatuor annis fluxum fanguinis patiens nullo Medicoruoi 
potcrat femcdio curari . Cumque Matcr & filia ante (epulchrtt 
orantesiacerent,lachrymis flagitantes fuftragium.Lucia (bmno 
arrepta , vidit Agatham in mcdio Angclorum gemmis ornata,- 
ftantem & diccntem. Soror mea Lucia virgo Dco dcuota, quid 
a me petis.qct ipla potcris prf (iare continuo.Nam & Matri tue; 
fides tua fuouenit, & ficut perme ciuitas Cathanenfium fubli- 
matur.ita pcr te Syracufana decorahitur,quia iucundum Chri 
ftoin tua virginitate habitaculum prxparafti,his auditis expez 

f efadta.dixit Matti fux.Peripfam tc dept ?cor,qux te orationi 
os fuis (aluauit,ne mihi fponfum carnalem nommes. Sedom- 
nia qux mihi euntead curruptionis mex actorem daturaeras 
hominem morituturrr.da mihi eontiad integriratis mex adorc 
Dominum Iefum Chriftum.Cui matcr rcfpondit.Omnia qux 
mea funt vel efle poflunt,tu mclius nofti, tege oculos meos, & 
quaecumque tibi placuerit de his facultatibus facito . At illa. 
Nou fatis,inquit,Dco characft , quxdatei,qux (ecum ferre 
iion poceft. Sed fi tibi vis eum gratum efle , hoc da quod potes, 
vci dum viuis . Cum hoc fcrmocinaremr virgo , quotidie cum 
Matre fiebat rerum diftra&io,& quotidiein ucccfTiutibuspau- 
perum expendebantur. 

Dt Pmfitnt tiufitm. Cmf. III. 

QVod cum ad Spofi notitiam petueniflet, propofuit litem 
in iudido Palchafi j confularis dicens , fponfam fuam 
Chriftianiflimam,contra leges Auguftorum venire,qua 
Pafchafius corripiensccepit ad (acnficia Dcmonum inuitare. 
Cuiillaait.Sacrificium immaculatum hoceft,vifitarc pupillos, 
& otphanos in tribulat ionc eorum. At rllc. Ccflabut verba com 
perucntQ fuerit ad verbcra. Illa refpondit.Verba Dei ceflare non 
pofliint.qui dicit. Non enim eftis vos qui loquimini.&cPaicha 
fius ait. In te ergo cft Spirituflan&us , ego te faciam ad lupanar 
adduci,vt cu ibi fueris attreQata fugiata teSpirituIsactus. Qu$ 
refpondit . Nuquam inquinabitur corpus.nifi dc confenfu mea 
tis,nam G inuicam me violare feceris,caftitas mihi duplicabitur 
ad coronam-TQc tradidic cam Jcnonibus dicrns.Inuitate popu- 
lum ad eam,& ramdiu facite eam illudi, auamdiu mortua nun- 
cictur. Vbi autemcceperanteam vclletraherc ad lupanar,tanto 
poiidere fixit cam Spirituflancnrs, vt penitus moueri nonpol^ 
fct.Accedentcs autem multi fimol ttahentesdeficiebant fudorc 
Mittentesquoque fnnesin manuseius& pedes,cceperunt om- 
nes paritcr trahcre.fed illa quafi mons immobitis permanebat; 
multa quoque paria boum addufta funt, vt ab ipfis traherctur; 
& omuinomouerinon potuit. Tunc angtrftiatus Pafchaiius,& 
matrore deficiens, ignem copiofum circa eam fccit accendi , ita 
vt piccm & refinam & feruens oleum (upeream iactarcnt . At 
illa ftabat immobilis dicensei . Rogaui Dominum vtignisifte 
non domineturmei,& periui inducias martyrii mei,vt ciedcn- 
tibus timorcm tollerem paflionis,& non credcntibus vocc exul 
tationis.Tunc anguftiao t6 eum non ferentcs amici, gladium in 
cius gutture mergi fccerunt,& pcrcufla quamdiu volnit,alIocn 
ta eft turbam circunftantem dicens. Annuncio vobispacem da» 
um Ecclefix Dei , Diocleciano de regno fuodeieclo, & Maxi- 
miano hodie mortuo.Hxc illa diccnte,& quxdam alia, vifce* 
ribus eius gladio patcfactis, ante oculos eius ferro vinctus duce- 
batur Pafcnafios . Cocurrerunt enim relationes pepulorum , q> 
fuiflet deprxdatns ptoUinciam,qui Romam perductus, a fenatu 
auditus.accepit fententiam capitalem . Virgo autem de loco in 
quo percnflacft penjrus non cft commotanequc czijt fpiritus 
cius,vbi vcnientibus lacerdotibus , & myfteria ei dantibus om- 
nibus dicentibus Amen.illa emifitfpiritum. 

D# Imftrit ftmgitifs Mmxtntif. Ctf. 1 1 1 1. 

HVgo.lib. <. Romx veto a praetorianismilitibus Maxen- 
tius Maximuni Herculci filius Impentor etat inftiro- 
tos,& in orientis partibus regnabat Maximinus, Eu(e- 
bius in hifto. Ecdcfiaftica. Igitur Maxentius , qui in vrbe Ro- 
ma tyrannidem cceperat pnmovdutinuiundx etga fe plcbi» 
gratia,fidei noftrxveneratorcm feefle fimulabat,& obhocper- 
(ccutiones rcprimi,omnefque iniurias a Chi iftianis arceri iuber, 
Sed nihil ln reliquis actibus fuis , nihil in vita vel moribus , qcf 
Chriftianis proximum vidcretur,oftendit.In tantactenim flagi 
tiorum , & fcelerum fece verfabarar , vt nihil facinorum peflx- 
morum ab eius adibus cflet alienum.Denique ScnatorQ & ma- 
xime nobilium Matronas publiceabftrahi, atquead fuamlibi. 
dinem dcduci impcrabat, &poft contamminationem viris fuis 
reddi iobebat, non tam expletaadultcnj libidinc,quam immu- 

. rata. 



Digitized by 



Google 



Libcr-Decimuficrtius^ 



tata.Tanros vero roetus patrc* plcbrmque oppreflerat, vt ne hoe 
ipfum quidem , q> id rocrtt erant palam oftenderc atfderencfed 
ferebant infiictanj feruitutem gementc*,& aliqcl Jiberute co 

fitaremetu inhibebanrur,cum illciam non ira,ledlibidinece- 
is agiraretar . Dcniquc quadJ dic imprrat militibus fuis exite 
pcr plateas totiusvrbis, & omnes quioccurriflent cuiufcunque 
xtaris,& icxusgladijscederent , innuroer^qj mnlcicudincs po- 
puli Romani non hoftium ftd ciuium telis deii&i funt. Senato 
tes vero, & hi maxrnie qui henoribus,& opibos clariorcs in cu- 
ria videbanrur,confi£tis criminibus tanquaro rei pumti,& pro- 
fcripti funt.Addidit vero etiam hoc faftigium fceleribus fui»,& 
artis magicx induftriaro fummis ftudij> excoluit,ad qux mini 
fteria explenda perquirebantur mulieres nobiles grauidx , & 
adhibirz funeftis facrismediae fcindebantur , rapicbantur , & 
paruuli infanres corumq; exta vilceribus euulfa perfcrutaban- 
tur.lugulabantur,& Leones, & nephandis quibulHam comen- 
tis ac pracantacionibus demoniaca ane ceunpofitis,beJIa per hoc 
dicebanturarccri , & credebatnr ius phafqueregni pcrnephas 
pofle feruan . His vero malis oronibus etiam illud additur, f? 
omnes, qui per cxteras yrbrs, vel agros fuerant ryrannicacrn- 
delitatc detcrriti. Dum nihil fibi ad vitam tutum putant , teli- 
ccis agris per loca abdita,& latcbras eunt. 
J>t confiiStn fnnBt Cnthtrinf cum todem tjrnnnt. C*p. V. 

EX geftitcius. Sub hoc pafla cft lancta Catherina. Nam 
repencirto eius Imperio ad terrorcm Chriftianorum om- 
nes omntno diu ites , & pauperes ad vrbem Alexandrias, 
vbi tunc ipfe refidebat.cum diuerfis pecoribas,& auib. ad Deo- 
rum facrificia conuenerunt . Cumqj poft Impcratorem cxteri 
fubfeqnentes tdolis immolarrnt,& ob jauorf eius infanis plau- 
ilbus exultarent. In cadem vrbe erat puella qdam nomine Ca» 
therina annorurn.io.vnica filia quondara Cofti Regis,qui eam 
ab infantia ftudijs libcralibus imbuendam tradidcracPoft obi- 
tum parentum hzredicatem parernam gubernans.fic in fuo pa- 
Jatjorefidebac.Audiensautem cp de f mplo eenrilium quidam 
tumulras animaltura,& vox cancmtium refonarec, miflb illuc 
nuncio iurtit inquiti cclericecquid hoc cflet,& audiens feftum 
& (acrificia pagancaum.figno Crticis armata , prorapit in mc- 
dium,vbi fuperalios Imperator Maxentius cminebat . Dumq; 
eum de terrore DeorG corriperec, ille vulm defixo m virgioem, 
claritatem vultns eius & verboram conftantiam actonicus tntco. 
debat.Vidcns autcm Maxentius.q» verbis fapientiaj ciut obuia- 
re non poflet,mandauic occulte perliceras,u omnes Gramma- 
tici,& Rhetorcs ad praetorium Alexandriae fc ftinanter venircn t, 
immcnfa munera perceprari,fi virginem.Dijv blafphemia irro 
ganrcm,arte oratoria fuperarent . Addufti itaqj.l. viri in omni 
fapientia mundi vltra omnes morcales edocti , quxfierun t qua 
de caufade tam remotis tcrrarum partibus fucrtnt euocati?Re- 
fpondic Maxenrius . Eft apud nos puclla fenfii ihcomparabilis, 
quz etiam viros confucac dtfputando , & quod mc magis mo« 
uic.Dcos noftros non Deoscflc.fed Dxmones afleuerat , quam 
fi fupcrauericis.copiofe remuncratos ad propria vos remtrta.aue 
fi magis eligatis in palacio meo praecipuos vos cfle concedam. 
Tunc vnus corum vehcraenter indignans. O magnum inquit 
Imperatorisconfilium, vcob vnius puellx conflictum, fapieces 
de mundi fini bus inuitarcr.quam ccrte vnus ex noftm clientu- 
lis letti Atme confutare : tamen quantulacumqoe eft puella ve- 
niat, vc nunquam praeter hodi<- k vidifle vel audiflefapicntem 
cognoicat. Interim virgodifccns per nuncium huiufinodi con- 
tra fe cerumen in craftino conftitutum , nihil mou fc tota Do- 
minocommcndauic , & ecce Angelus Domini oranti apparuie, 
monens , vcconftanterageret: quia non folum ab oratpribus, 
non vinceretur.fed ectam ipfosper cam conuertbsad palmam 
martyrij poft modicum fequeretur. 

Dt quin*u*gin't» trtutribut , quts iSa fuptrtttts sd cae- 
lumprtmifit. Cnp. VI. 

SEqucti igitut die.cum ante Cffiuem oratoret adeflcnt,puel- 
la figno cracis fe muniens ad eos educitur . Et confluenti- 
bus ad hoc fpectaculum cunctis, fic prior Impcratorcm al- 
loquitur.Tu quidem Imperator quafi iudicio contra vna puel r 
lam quinqaaginta oratores opponis,quos etiam pro vidoria re 
muneradosr>romittis,& me ftne fpe merccdis fic pugnare com- 
pellis.Erit tn mihi premium lefus Chriftus.qui eft fpes & coro 
na pro tpmcertatium.Quid multa?dum ad obiccta quarque vir 
goprudentiflime refponderet.confufi oratores,quid contradice 
rentnclciebant.Vndecontraeot vehementer iratus Maxentiut 
increpare cosccpit, cur fic ad vocem vniut pudl; tot & cati he 
beracis fcnfibusmutieflent. Tuncvnnsmagifteromniumfic 
refpondit. Noueris Imperator q» nullus fenobis antediem 
hunc in mudi fapicntia comparauit, quin continuo vincererar. 
De puelia vero ifta longe aiia efl ratio , in qua non homo , fed 



173 



Sptritus Dei loqoens.fic nos io admirationem conuerticvtcon- 
ua Chnftum de quo loquitur,aIiquid diccte , aut omnino nc- 
fcia mnc, au t penitus formidcmus. Vnde con ftanter fatemur, q> 
nifi fectam Deoruro probabiliorcm ottendcris,ecceomncs con- 
uerrimur ad Chriftum, & cum Dei filium confiiemur.Audicns 
hoc Tyrannus,iuftit omncsin mcdiociuitatis incendi , & fta- 
tim fiammis iniefii,ficanimas.reddidcrunt vcetiam veftibus, 
& capillis eorum illsefit ptitatetui viucntcs,potius,quacstinfti. 
Dtttrmtntit tiutyfrcsrctrt. Cmp. VII. 

CVm ergo noccu aChr.fttanis fepulti cflctit.Tyrannus vir 
ginem ad fc bladitij$,& promiflis inclinatc putauit. Sed 
videns eam immobilem,expoliaram & (corpionibus c*- 
fam in obfcurum carcercm trudiiuflit, &eam ibifame&fi- 
ridiebus.i l.cruciari. Nec tamen inclufa; Angeli defuerunt,qui 
plagas eius aromat ibus,& vnguen tis cu raccs ,i pfu m quoque car 
cerem fplendore nimio repleucrunc.Columba quoque ieiunan- 
ti fcruiuicquf cibum ccelcftem defcrens ei dicbus fingulis mi- 
niftrauit.Ipfc etiam Dominus poft n.dies ei cum Angelis, & 
multis virginibus apparcns.eam vt conftanteragcret plurimum 
confortauic . Explecis dcnique caufis pro quibus Caefar incerim 
excrema regionis adierat, reuerfus Alcxandriam iuftit educi de 
carcere Catherinam. Et videnseam fplendidiorem quam unto 
jeiunio aeftimabat afflictam , puuuit q> eam aliquis in catcere 
fuftenuflet.Et furore commotus carccrarios punire praecepicdo 
nec fatercntur,quis ei cibos in carccre miniftraflecAt illa mifcr 
tacuftodum. Ego inquit abhomine cibom non accepi. Sed qui 
fuos in tribulatione non deferit.ipfe per Angelum fuum me nu 
triuit.Dum ergo Maxennus mortem crudeliflimam jnferreco- 
giUret.fuperueniensvrbisPrxfectusjfurcntem regem veheme- 
tius inftigantt . Et dato fibi tridoi fpacio,fieri iuflic quatuor ro- 
tat,ferris ferreis,& clauis acutiflimts circum feptas,vc ad hoc p;- 
nalc tormcnrum alligatam virgmem dcfccaret,& caeteros Chri 
ftianot tam dirae monis exemplo tcrrerct. Tuc beata virgo Deti 
fuppliciter exorauic, vc illam machinam cijlefti igne confiiroe- 
retad laudem fui nominis & conuerfionem populi circunftan- 
tis. Ncc dum orationero compleuerat, & ecce Angelus Domini 
molem illam cum unto impctu diuellcndoconcuflicrp multos 
gentilium vno mrbine fimul ftrauir. 

f)e MsrifrioRegint,fr ipfiut Cathtrin* . Csp. VIII. 

REgina autem.auar defuper hocafpexit,& quae vfque tunc 
ptz cimore ccjauic , fubito ad Imperatorem veniens eum 
de tanta laeuitia increpaaicSntim Maxentius, contra cos , qui 
proptcr hoc miraculum conuerfi funt,& contra Reginam roaxi 
me indignatus,iu flit eam cxtortis mammillis decollari.Quae cu 
ad roartynum duccretur,Catherinam rogauit vt pro fe,ne defi- 
cerer,Dominum prascaretur. Cui virgo. Ne cimeas o Rcgina & 
Dee dtlecu vencnnda , quiahodie t.bi pro tranfirorio regno 
commuubitur aecernum, & pro morrali fponfo tibi immorcale 
acquires.Tunc illa robuftior tortores horcabatur, ne quod iufli 
fuerantfaceremorarentur,& ficeam extra vrbem ducentcs,fer 
reis cauillis eius Mamillaseuellunc, & fic percufla gladio mi- 
grauit ad Dominum . Cuius cotpus Porphirius noftu rapuit & 
conditum aromacibus fcpdiuit . Poftcra die Catheri nx Tyran- 
nus fic ait.Quamuis Reginx rea fis,quam artc magica depraua 
uffl mori fecifti , fi umen refipueris nobilcum fceliciter regnas 
in palatio noftro prima eris. Dicergo breuicer, quid proponist 
quia hodie aut Dijs facrificia offeres, aut caput amitres. At illa. 
Fac inquir quxcunque animo concepifti.Et ftatim dau fencen- 
ria iufla eft decollari.Eduou igitur fpaciooradi daco,cum oraC- 
fec Deum pro omnibus memoriam fux pafsionis agencibus, & 
in quacunque tribulatione nomen eius inuocantibus,vox ad eS 
deccelo defcendicqux ccrtiflime fieri quicquid poftulabac ^p- 
mific, ficdecollau martyrium confummauit. De corpore vero 
eiuspro fanguinelacemanauit,ipfumq;corpus ab Angelis mos 
aflumpcum eft,& ab illo loco in monce Synai. jo.diebtis itincris 
tranfoorutum.atque ibidem in magna miraculorum gloria re- 
quicfcit . Nam & ex tuinbaeius oleum manat, & cancu dcbi- 
Uam membra (anat . Sed Imperator Maxcntiuc diu viuere nort 
pocuit impunicus . 

Dt crudtlitntt & libidint Mnximini&OnUri/. Cap. IX. 

EVfe. vbi fupra . In orientis vero & >£gypti panibus Maxi- 
minus filius per omnia crudelitate, & velauia Tyranni- 
demgerebac iu vt altcr alterO in fceleribus vidercturimt 
uri,& nefcires cui potiflimum darc flagitiorum palmam debc- 
res.Iuque Maximinus delicijs,luxu,acqueomni diflblucionum 
genere fluiuns, turpiflima fuis milicibus prxbebat cxempla,itt 
vtnullum vel breueoppidum abfque adulterio nobiliumma- 
tronarum quz per loca faiflent rcpertx , vd corraptione virgi- 
num prxteriret, ulis hic uncafque vir, qui pudicitix.honefta- 
tis,iuftitix, ac tocius xquiutis hoftis publicus cuc,qui vi etiant 

Chri- 



Digitized by 



Google 




lncenti/. 



Chriftianoram hoftis , & perfecucor exiftcret aduerfus.tantum 
crudelitatis exercuit, vt pnedeceflbres fuos vincerefeftinarec ia 
fcelere, ignes, laminas,cruces,beftias, maris profunduci,&ob- 
truncationem membrorum , eftbfioUcsoculorum ,:& fingulis 
membris fpecialia inferre fuppliciageftiebat. Cum tamenifii 
conftantes , & fortes inuenitenturin tolerando, quantum tftc 
ingeniofus & callidus in exquirendo. 

D« Ssnii» T)»r»the*,qu*littr tum dtlufit. C*p. X. 

VErtlm cum duobus grauiflimis Dominis libidinc & crude 
litate pratccps agercrur. Fuit apud Aleiadtiam Dotothca 
virgo quaedam,fatisnobiliorta famiiia>ingtntibus diui- 
tijs, & propinqnis nobilibus pollens. Sed in ea ingenij atq; in- 
duftttx bonum, caeterarumque honeftarum artium ftudia ma- 
gis, cjuarn hic vigcbanttform? vero & decoris gloria tanta fuit, 
vt mirum ac fpcciale in ea Det figmentttm crcderetur . Scd ilia 
que,reli°ioncanimi,& honcftatevit;pulchriorquam vultu cor 
poris efle ftadcbat,?quin*imo mentis iudicio,quod pulchrum & 
decorum inicr homines videbatur, id pottus Deo confecrare qua 
vfui humano ftatuit indulgere, vt virgo Deo facrata perfifteret. 
At ille qui diuina atque humana , libidinc fimul & crudeliiate 
fedaret,cogoito folius formx non etiaro ingenij ac propofiti bo 
no,ad lemcrandam virginemac polluendam cms caftitatetn ani 
mum incendit.Comperta vero q> Chnftiana eflet, & fecundum 
fuacdicta p^naemagis, qra.n libidini fubijcienda videretur, iu 
ambigu» pofitus arftuarc ccepit,& in quam partem fe conuertc 
ret ignorare: fed vbi dubios animos libidoquae ei latius domi- 
nabatur obtinuit.&expcctatcm virgitiem ptomartyrio adfup- 
plicium rapi, peroccultos nunciospro ftupro intcrpcllauit. IJIa 
atque ncphas libi eflc rndit icmplam corporis fui.qcl llmel Deo 
confcaaucrat.Idolorum cultu , aut Iibidiniscontagiogc pollue- 
re , proinde fe quidem ad mottem paratam cfTe . A ci Jcj li: vero 
Tyranno non dccere blandum aliquid autmolle protcrri , nec 
efle dignum refoluierga fc truccs animo>,quos quotidie vndat» 
ti Chriftianorum ptofufus cruor copia durarct.Adquvrcfpon- 
facum iLle libidine acceofus acrius incalcfcerer, & nifi vetbis, 
acquieutflet.vi agere decerncret,omnibus virgo pudiciflima fa.r 
cultattbus fuis,domoque ac familia derelictis , nocVu clam «Um 
paucis fidelifsimis famulis,&aimamicilsimafibicomitccafti- 
ratc diftcfsit , atqac iUufum Tyr&nnum vanum amentemque 
dercltquit.Sed & alias plutimas nobiles mulieres fimul ac virgj 
ncsexcmplo illtus adortus , ledexemplo nihilomitius illius _pa- 
ratiores,ad mortem quain ad fcruitutem libidiuis nactus.crude-, 
libtts fupplicijsarBci iubet. Hoc modo Max.minus& Maxeo 
tius in orientefimul atquein oecidente velut vno D^monis 
inllincVi armati , & patibus cifderaque ritiis acceuli dcfcuie- 
ban> Tvramii . 
Dt fi*gtU» diuint , quad eum ndmedicum mittftert ceegit. «. 
C*p. XI. 

EVfe. vbifupra. Cum autem Maximini per io.annos erga 
Chrtft ianos fuit craflata crudelitas, ipfum acrotcm fcclc 
rum vltto diuina corripuit , & tlle qui fartis, ac faginatis, 
carnib'ts incedebat fuperbus, inflatis fubito vifcenbus fuppura- 
tifque dtttenditur.In profundioribus dehinc pectoris partibus a 
bottum vulnus.tottis intriofecus vifccrum tecefliis tabo ferpete. 
dcpafcitur.Poft hocfi'lulis quibufdam in fuperficicm puruleu- 
tic m.atibusadapertis, dcinter orifius putrefa&i vulnerisebu- 
lire vitdatim cxpit iiinumera vermtum multitudo, faetorvero 
tam intollerab:Iis crat vtnullus omnino nec mcdicoru quidcm 
proptus poflct accederc,<p carnes faiis laut;, & inomni luxuria 
nutritc grauiorcm cx corruptione nidorem pntredinis exala- 
bant.Dcniqucplerofqucmedicorum.cp nec morboaliquid me 
derinec vim fjtoris tollerare pofleut,tnterfici iubcr. In quibus, 
cum qnidam iugulandus potius quim medicaturus afliftcret, 
infpiratus a Dco.Cur inquit Impcraror erras, & quod Deus in- 
fcrt ab homtnib. putas pofle reuocari.Ncc humanns eft ifte mor. 
bus.nec a medicis curatur . Scd recordare quanta in ferpos Dei 
cgeris,quamq; in religionem diuinara impius,& prophanus ex- 
titens, & intclliges vnde tibi fint pofcenda rcmedia.Nam & ego 
qutdem cum catreris mori potero.tu tamen a medicis non cura 
beris.Tunc fe primum Maximinus hominem intellexit efle , & 
fcclcrum fuorum immanitatem recordatus,primoomoium cr- 
ralfc fc,& impie egifle profitcf/,& velut fatisfacere incipit, Deo. 
Deindeconuocatis his qtii in oflicio publico fibi parcbat legem 
icribit , & continuo cmitti iubet, quanon iolum aChrifttanis 
definat perlecutio.&arceaturomnisiniuria, verura & reaKtifi- 
cari eorum permittantur Ecclefiae.vt folitiscultibus, & obfecra 
tionibus vacantes, etiam pro ipfius faluteexccllbfuppltcarent 
Deo-Idem in o.lib.Tunc velut poft niroiam tcmpeftat«m,fiSo- 
lis fplendor ccelo redditus fuiflet ac terris , ca:perunt doces po- 
po.li noftri per finguja» quafqnc v.rbcs frequeutaxe conucntiiSj 



Ecclefias inftaurare,& eoncilia agere,iacerdori* reparare . Tude 
ftupor ingens gentilium detanu tamque fubita couerfionore- 
rum.ita vtadmiratione ipfa fateri cogetentur , magnum & fo- 
lum veram eflc Deum Chriftianorum. ^ 
Dt ptrftcMUtnt qu»m pojhntdum in thrifii»m»t ittr*uit. 
C*p. XII. 

I"» X hiftoria Ecclcfiaftica Iib.8.At veio Maxirninus fcx nosi 
amplitis mcfes paflus eft noftros in pace pcrfiftere,& pro- - 
. ttm!s,quicquid ad obtutbandam eam nancifci potuit mo> 
litur.Igirar pnmo prohibere noftros per occafioncs qoafdaten- 
tat.ne ad c;mcteriaconuenirent.Interea reppcnfle fe occafione - 
maximam ratusex eo,cj> apud Anthiochiam fimuiachru quod- 
dam louts amicabilis uuper confccratum,artibus quibufda ma- 
gici',& impuris confecrationibus ita compofirom eft,vt falleret 
oculos tntuentium,& portenta quaedam oftcntare videretur, & 
refponfa profcrre,idq; omnibus,& ipfis Imperatotibus procer- 
to confirmarur.quod poftquam ab vniuerfts credkum eft, afle- 
ueraturidcm Detts ille dedifle refponfa , nc Chtiftiani habi- 
tarent in vrbibus . Tuncvero rurfum aduerfumnos perfe- 
cntionis rabies inftauratur, & Maximinus interim inftantia 
fumma pcr vrbes fingulas,& prouincias Sacerdotesfimulachro- 
rum ac Pontificcs ftatui:,multifque cos honoribus , & muneri- 
bus aificit , & omnia prorfus diligentcr agit , quatenus cundos 
beneficiis fuis prarucniat,vt per hoc promptiores eos erBceret in 
odium,&necem Chriftianorum. Confingunturacxa quasdam 
velut apud Pilatum de Saluatore noftro habita, in quibusadtier 
fus Chrillum omnis blafphemiaconfcribitur.Qute afta-per om 
ocs tcgni fui prouincias, prolato edieto, emitti pnecepit , & per 
vrbcs (ingulas,per vicos.pcragros etiam proponi.praseeptoribur 
quoq; puercru tradiiubet.Vtprohisqadmeditandfi,vciedilc6 
du dicrare folent , haectradantpucrismemoriacommcndanda. 
De f*n8it mnrtyrtbus Sylu»n«,& Fetre, & Luciano AMh.it- 
thtne, C»p, XI 11. 

VBt fupra Igiturcum apud Tyrum f^nicis vrberh 'tres qot- 
dc m iuucnes cotrepti (e Chnftianos efle Ceufiterentur, be 
ftijs- lubiguntur, cum quibu<, & Siluanus Epifcopus.40. annis 
functus Saccrdotio.vir manfuetndineanimi, & lpfabm feiie- 
ftutevencrabilis.Per idem rcmpusetiam Petrus , de quo fupra 
memorauimus Alexandria; vrbis epiftopus peromnia iofignis, 
& oranibus perfectus vere, & Sacerdos, & hoftia Dei fubito ra- 
pkut , & taoquam ex Maximini praeccpto capitcobtruncatur, 
cum cfuofimul , & alij plures cx jEgypto Epilcopi trucidanrar. 
Lucianus quoque vtr monbus,conttnentia,& eruditiojie ptarci- 
jmus Anthiochcnns presbytcr , cum ad ttibunal Iudids futflcC 
adductus.Cur,inquit ad ciim pr^fes.vir tationabilis.& pradcns 
fequeris lectam cttius reddere non potcs rationem. Aut fi eft ali 
quaaudiamus. Tunc illedara-fibi faenltatc dicendi orationem 
dcfidc noftra habuifledicnur, qUa finitaaddidit. Aftipulatur 
JKis ipfe in Hierofblymis locus, & Galgatana tupcs fubpatibu- 
lionerc difrupta . Antram quoque illud quod auulfis iniernt 
ianuiscbrpus denuo teddidit animatum, qood putius indefe- 
rebatur ad ccelum.Aut fi adhuc vobis mious digna vidctur.haec 
quaein tcrris fubftantiam gerunt,accipite etiam deccelo aftipti. 
latorcm fidclem,fo!um voots iplum horum produco teftem.Qut 
cum haec ficri pcr impios,videret in tcrris,lumen fuura meridie 
abfconditin rejo. Requiritein annalibus veftris.inuenietis tem 
poribusPilatiChriflopaticnte, fugatofole intcrruptnm tene- 
bris diem. Quod fi terrae fi coelo fi Unguini eorum a quibus ve- 
ritate pettormenta perquititis,fidem non aecommodaris, cjao- 
modo mcis verbis,all<gacionibufque crcdetis? Etcumpene his 
Verbis lam auditoribus fuadere coepiffet , abripi iubctur in car- 
cerem, lbioue abfquc tumultn populi necari. 

Dt Opufculit eiufdem Luti*ni,& Philet. C*p. XI (II. 

H leronymus de illuftnb. viris. Lucianus vir difcretiflimus 
Anthiochenae Ecclefiae prcsbyter, tatum in fcripturaram 
ftudio laborauit, vt vfque nuc quaedam exeplaria fcripturarum 
Luciana nuncupcutur.Fcruntur eius dc fide libelli,& breues ad 
nonnullos epiftolx.Paflus eft Nichomcdia; ob conrcilioneChti 
fti fub perfecutiotie Maximini, fcpulrafque Helcnopoli Bithi- 
nie;. Philcas quoquede vrbei£gypti,qu(Vocatur Tumnus, 
nobilts genere & non paruis. opious fiifcepto epiicopatu , li- 
brum de martyrum laudc compofuit,& de difputatione au- 
Ctoram habita aduerfum iudiccm,qui eum fitcrificnre coge- 
bat , pro Chtifto capite truncatus , eodem in yEgypto perfe- 
cutionisactorequo Lucianus Nichomedif . Ador. lamtamcn 
httius Phtiec/ pafsioncm tupra tempore Diocleciani pofuimus, 
fubquoponit Eufcbius . Sed potuit cius pafsiofub Dtocletiano 
inchoari, & fub Maximinoconfummari. Vel fbrte fub M a xi- 
mino paflus eft , & imperante Diodetiaoo , quia fub eo antea 
' Maxirainui miliuuic 

Dt 



Digitized by 



Google 



Lib er Decimuftertius. 



174 



X>t fttrt Alixgndrint. Cnf. X V . 

EXgeftis eius. Sactus vcro Pecras Alexandrinus Epi&opus. 
Oe quo pauldante diftum cft, cemporeepifcopatus fui 
nunquain cachcdra fua voluit federe,fcd fuper fcabellum 
ipfius cathcdrx refidebat. Proptcr quod fVecueccr clerus,& po- 
puliscoquerebacur, fed nequaquamacquiefcebat . Quia quo- 
tiens afccndcbat , fpledor igneus de ipfa fcde cgrediens ei ap- 
parcbac, cuius afpcfiu vir uncYus ita accedcbatur,vt interdum 
lc nefciret in corpore. Gim ailc quadam foleanitatc Clerus, & 
Ipifcopi, qoi aderanr, de tacn humili eius icflione quercretur, 
ilic coadhis re celarc no valens.Cur inquicaffligitiscor meum, 
an no vidctis virtutem ignea , qux emtcat 111 ipfo foJio, & fpi- 
jitum corufcare no cermcis . CGqaeomnes demiflb capitc tan- 
tam rem audientcs coticuiflent (iibiunxit. Credicemthi filioli 
£ vidcreti?,qux video,cognofceretis, quid eft virtus facerdoca- 
lis,& quae gratia in ipfis habiut , ad cuius maieftatis prarfcncia 
cgo territus in cadcm cathedra federe no aadeo. Hic igitar £• 
pifcoptts mter precipuos egregius i>.annosin epifcopatu lllius 
vrbis exegit , qaorii tres ante perfccutiune - , reliquos vero p . in 
diucrfis tcncationum generibus duzit. Cuque fe femper in om- 
ni agone perfccutionfi pofitus,artioribus vincults continentix 
diftringeret,& ad vtiliutcm atq, inftrucjtioncm Ecclefix verbo 
Dei nobilircr infifterct, ad hunc Maximinus comprcheudendG 
quendam direxir.Qui ingreflits Alexandria repperic eum cum 
xnultitudinepopulorum ianftorum Apoftolorum comcmora- 
tionem celebrantem.Quem comprchenfum, & vinculis alliga- 
tum, pofiiit in cuftc dia carceris .Poft diesaliquot Maximia- 
nus Irls ammonuit Tribunum , vr qtiim celerius eum puniret. 
J>* Vifitnt /mm fmftr Arrit,& dt ttns martirit. C*f. XVI. 

INterea dum in carcere feruaretur , & vniucrfus populus Ale- 
xandrix ibres carceris obferoaret amote ftii paftotis . Arrius 
in/elix, qoi a beato Petro cxcomunicatus, & dtgradatus pro- 
ptei> dogma erroris habcbarar , cognua icmentia Maximini^ad- 
uerfus beatum Petrum feftine puenitad Ecclcfia , ob(eerans,vt 
pro eoapud Epifcopfi Clerus , & populus interccderct, putans, 
quod poft difccflum eius ipfc leuarctur Epifcopus . Vcnientes 
icitur, qui rogati fuerant cxperunt pro Arriobeato Epifcopo 
fupplicare. Quibus tanccus Epifcopus.cum magno fufpino re- 
fpodit , quia iam Arrius Deo monuus , & a facie Dei proiedtus 
eflet.eo q> grauitcr in eflentiam deitatis blafphcmaflct, dogma- 
tifans Pacrem,& filiu,& SpiritOfan&u noncfle vnius nacurx,& 
eflenrixEtapprebenacnsdtios Preshycetos AchilJa, & Alcxau- 
dru de turba fcorfum , ait illis fecreco. £go quidS, & fi pcccator 
fam, tamen fcio mc vocacionc caslcfti ad hu nc agone marcynj 
efic vocatu.Vobiseft igirar piurn e6fict» inyfterium Dei.cp rni- 
Jureuclatu eft,quia Vospoftmartyriumeum fede,& epifcopa- 
tnm meu cofecururi eftis. Er tu quide prins Achilla , poft vero 
Alexadcr tcrcjus . Tn hac hora deniq, noftis , vt vobis tocfi de 
Arrio apcria,cum fblfini cofuetndine Deofacniicium orationis 
cofu mmaflem, ecce fubito apparuir mihi ih habicu pueri Chri- 
Jtas Dorainus meus, ad cuius prxfcntia fplendorc nimio illu- 
xhatus,vultum maieflatis eius no valeba afpicere. Erat aute" 1 n- 
dutus coUobioIioco t candido nimis.cofciflba fummo vfqs dcor 
fum, & ambabus manibus coiungebat eu circa pcftus, m eo,q> 
ammodo coopetiens nuditate fba.Quem.vc vidi,timore nimio 
correptus, tande* confortarus aio ad eum; Quid eft domine, q» 
Video tanica taam defciflam a fummo vfq, dcorfum Qoi^- 
ftondens dixit roihi,Quotidie vidcs craftus,& nefcis quoTcit 
ia cft.Arrius koc ftcit, qui feparauit a mc populum hscrediraris 
inear,c6paratum fanguine meo.Praxipio nuuc,& monco.nc re- 
cipiaseum in cdmomone, nec rogantibns his. qui venturifunt 
«d ce.quosilJc rogauerac veniam ei prxftcs Hxcqux tibi mani 
feftaui.duobns Presbyreris tu nou facies, vt ipli poft te cu ana- 
thematizado abijciat^ic illius errore populus decipiatur. Exhor 
(ationis igitur fcrmonemfacicns,vtincatholicx fidci vniute 
manercc, comcndans cos Domino in que credidcrat.dimifit cos 
in pace. Nimio quoqi amore illius cu populi circa carccrc dc- 
tinerctur,apcedc carcereeduci no poflet,ooctjsmedio tribunus 
vni cG miliribas rupto parietc carceris g mediu forami ad locu 
vbi decollandus ent.eG perdoci fecit. Sanftus iuq, Petrus ora- 
tione fada ad fepulchrum beati Marci Eaageliftx , & fanftoru 
fucceflbrfi eiut: Aniani,Demetrij,Theonx, inclinas genua fua, 
& gratias agens Deo , qui eum martyribus fuis aflbciaflet , cx- 
xenditceruiccmfuam gladiatori , atque iu percuflus martyrij 
palmam adepcus occubuit. 

T>*S»n8* Rtm*»e mtrtjrt. Csf. XVII. 

EX geftis cius . Cum autem Galerius edicram vbique mi- 
fiflet.vt Chriftam,negaret,quicunque viucre vcllet. Hoc 
cognito Romanus vir acris excellentix pauctium animos 
•onfortabat , & aecxdeicnt turbini fuadcbat. luque cofpirat 



vno fpiricu confederarus grex chriftianus fidemtueri , velli- 
benteremori. Cunquerelarum cflctad iudicem plcbis rebelUs 
Romanum efle duccm, ptseceps mbetur rapi, & folus tanquam 
inciutor , & fax omnium caufam dicere pro contumaci plcbe. 
At ille non refiftens , fe quoquc vinciii pctiit , & vJtro flcxas 
in tergum manuscoificCui Tytannuf aftanriait. Infaraemo 
ftntni, tu ventilator vrbis,& vulgi procclla leuis, mentes mobi- 
les inquietas , equum cft (ni fallor ) vtmox futurar cxdisprj- 
mus cxitiom luas,&feras ipfc,quod fcrcndum fuafcras. Cui ille 
ore libero refpondicAmpIeftor o Prxfc6te,occ me fubtrahe.vt 
pro fideli plcbe fblus iromolerdignus fubire quecGque vcftta 
crudelitas iuflerir.Tuuc fcindunt militcs vtiuquc viri latus mu 
crone hiulco.longa pcr artus tradiro vulnera (ulcant,obliquare 
ftis.rccu trafucriis fccant, vtiam recctftis oflibus albcfcere pe- 
ftus.Inter harc qujetus roancnN Romanus ait hoc totum Prarfe- 
fie.quod laceratur non dole c.dolct, q? pcLlori tuo error in fedit, 
& q> populos iltos perditos tecum trahis.Vix martyr orationem 
percgerat , ttmc furens Aiclepiades interferit. Venac i&um car- 
nifcx in os loqucntis,& in maxillas manos,fulcofque acucos,& 
fidiculas transferar.vcrboficatis ipferumpaturlocus, & fcaturie 
tcs auras pcribratis tbllibus perdac . Implet iufla Lidor impius, 
ambas genas ftringentibus vngulis, & ctuentis faciem fccat vo 
tis, hirluu barbis carptim cutis foluitur , & vlquc admcntum 
yultus eius fcindituromnis. 
DtTint sgtnis *ims , & Bnrnl* futri. Cnf. XVIII. 

MArtir autcm lncet fluentcm fanguincm iatur.Gratcs ti- 
bi o Prxfccte magis debeo,q> mulra panderis ora, iam 
Chiiftum loquor . Chriftique patrisgloriam . Eccetot 
laudantora, quotfunc vuloera.Scd.quia luctari tccum nolicet 
ratk>neprofunda,coniulamus ptoxima, interrogecor ipfa nacu- 
ralium feufuum flmplex, & fine artc fuci impenu fcntentia.Da 
feptenecircicervelinfra puerum inaocencem, vt percuftemui, 
quod rec.ns inuncia fequcndu dicet , q uid nouus vigor fapiar. 
Hanc vocem PrxfcAiis amplcftcns , vnum dc caterua infantiu 
nuper ablaciatG adeflc prxcepic . Cui Romanus ait : Quid tibi 
filiole videtur efle verum, & congruens, vnum ne Chriftum co- 
lete.& in Chrifto patrcm, an miue fbrmarG Deos adorare ?Tuc 
iafans art ifit.nec moratus recuIic.Quicqiiid homines dicat.vnfl 
oportet cfle Deura,& vetfi vnicum.cuq j hic (ic Chriftus.Chri- 
ftus cft veius Deus : na dcorum gcnera mulra nec pueri puunr. 
At tyranus ftupuit podore fluctuans , nec.n. dccebat innocenti 
xtatulz vim legis infcrre , necfuror fincbat loquenti talia par- 
cere.Quis tibi inquit actor eft vocis hoius:Refpondit ille. Ma- 
ter ,& Matri Deus.Ego, vtdefbntibusgeroellisvberG lacpar- 
uus haufi:Chnftum,& haufi crcdcrcllla imbibit ex pacete fpt- 
ritu docta, quo me pafcerec inter ipfa cunabuJa, tunc exclamas 
AfcIcpiadcs.Ergo inquitallit ipfa Matcr, &difciplinac fuxtri- 
fteexituro fpecter.Scatimq; lufllt infante rcmota veftevirgis 
verberari, tencrumqueduris i&ibus tergum fecari. Deniquep- 
cepit vtrumque pcrdi,fciliccc,puerum gladio decollari .magiftru 
ignc excremari,pucrum carnifex popofcir:Matcr dedit,nec fle- 
tlous immoraca tancum ofculum vnum impreflit , vale inquit 
dulciflime . tc cum beaius Chnfti rcgna incraucris , roeroento 
Matris.Tonc com percuflor eofc ceruiculam ferit,docu pfallo 
re mulier hymnum canebat carrninis Dauitici. Prarciofa fancti 
roots fubafpcftu Dci.Cumque inde retortis brachijsRomanus 
ingercrctur rogo.icio inquir ille non futurum, vt nunccremer, 
ncc hoc paflionis genus cft roihi datum.lcd reftat ingcns,vt fi- 
at miuculum.Hxc eius orfa fequitur immenfus fragor himbri 
ruencis , & niuibuspwrceps vndatim ignesobruit. Quod au- 
dicnc Iudexhoc magiczartis ludibrio iratus attribuit . Tunc 
iuffit martyrem fbropcrrraui , & in tencbris noctialis carceris 
trudi,cuiuscolJumfuncLii%oriiephandus clifit,& ficcius per- 
acupaflione,ahiroauinculisabfbIuucxlum petiit. 

D* Snnttis Quirint, & Pnmpbtlit mnrtiribus. 
Cnf. XIX. 

EXmartirologio.Prxcerea pridienoo.Tunij celcbnturapucl 
Illiricumciuiutem «cythix, natalc beatiQuiriniEpifco- 
pi.qui pto fide Chrifti(vt Prudencius fcribitjhgato ad roa 
num molari faxo in flomcn prarcipiutoseft, & cum circunfta- 
tibus diu collocurus nc eius tcrrcretur exemplo vix prxcibus,vt 
mergeretur obtinuit.Hiero.de illuftribus viris.Pamphilus Pre- 
sbyter Eufebii Cxfarienfis Epifcopi neceflarius tanco bibliothe- 
c; diuinoamore flaerauic.vc maximam parccm Origenis vo- 
luminam fua raanu defcripferic , qux vfque hodie in Czfane- 
fi bibl iotheca habecur.Sed in 1 i.Propheus xc .ex Genefcon Ori 
genis volumina manueius cxarata repperi . Qnarcancuni am- 
plecTor, & feruo gaudio, vt Crxfi opes mc habcrecrcdam.Si.n. 
laetitia eft vnam epiftolam habere marcyris , quamtomagis tot 
miiiia verfuu,qux mihi vidctur fui faoguinis fignafle vc ftigijs, 

Saipfit 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



Scripfit antequatn Eufebius fcriberec Apologeticum pto Orige 
nc.E t paffus eft CeforcsPaleftin* fub perfccutione Maximini. 
D* imfijS ediftis Gaierij ctntru Chriftianof. 
C»f. XX. 

EVfe.p.Ii. Tanu autem iu breui aduerfum noscrudelifli- 
mus Tyrannus etcitauit , rt longe fzuiora prioribus ,& 
duriora patrarcnturaducrfum nos legationes prooincia- 
rum,& vrbium.quando tot,& tanta imperialta edidta veneran« 
rur, ita etiam, vt zreis tabulis infcidi leges, quz aduerfum nos 
«larz fucr.int iuberentur , quando pucris fcholaris meditaciode 
Pilato,& lefu haberi cocumeliz noftri gratia iufla cft,& cofidtis 
rcferta blafphemijs per tota diem decantari . In his, vero lcgi- 
bus.quas aducrfiim noszre mfcifas (ingulis ciuitacibus provo- 
fucrat.velut in xtcrnum manfuras ia£hntcr,& fupcrbe dcfcri- 
pfcrat^* ex quo Chriftiani vrbib. ftdibufq; pellerctur, & aeris 
tacta efler teperies, & terrae fzcunditas abundancior . Ioq ; rcfte 
cofuli ad Oeorum immorralium gr.itia, vt inuifum hoc hoium 
genus cx otbus locis in quibus eotu maiettas colitur pcfleretur. 
Nec mora Dei ^puidentia duin adhuc peraliquas ISgius poft- 
tas ciuitatcs impia mittcrentur edi&.t, arrogantia tyrannicz vo 
• cis refrcnans,<jvia lzcas fcgetrs pro Chriftiariorum fuga,& vbe 
res frngibus defcripferat capos, himbres rcftringit in nubibus-, 
& efFeciai arida ftfriliratc fegctcsdereliquir.Arefcitetiamher 
ba caroporum , & no folfi boibus ftudum, vcrametta pecudi- 
bus pabulum negattfames quoque tetra,&obfcena vbiq; craf- 
fatur.Aeris quoq; tCpies.qua fuis impiis aftibus dcfcripferat fa 
tnulari.in tanta corruytionc verfa eft, vt humana corpa vlceri- 
bus peffimis,quz Ignis laccr appcllatur , necnd, & his qui di- 
cunttircarbunculi rcplerftttr: ita ,vt ora hoium atq; oculosoc- 
cuparent , vt fi quis forteex his efrugifTet raortc luminibus or- 
baretur.Sed, &alijs nihilominus peftilentibus morbis virorum 
ac mulierum immenfe multitudines , &pra?cipucinfantium 
cateruarim cadebant . 

DeVltitne dtubsa in GMltrium ,& infuos. Csf. X XI. 

EVfcbius vbi fupra . Additur ettam-illttd his malis, vt Ar- 
tneniorum gens oltm,& vtilirtima,& amiciflima Populc- 
Romano , dum ab eo Chriftianx religionis ritij,cui deuo- 
tiflime vniuerfa dedita eft , in Idoloru cultura mutare cogere- 
tur|, & Dcmoncsvenerari pro Deo, inimici proamicis, & pro 
fociis aduerfarij cfTefli, fe manu aduerfum nepharia cius edifta 
defenfare pararent,ac fponte bellu inferretit, que, fimul olacoa 
ceruata ftulteab eopznatarrogantiz depofcebam.Pro quo per 
fugam perfecurionis, qChriftianorum pactfibi , & reruolum 
copias atq; etia aeris remperitdefcruirc laftauerat . Igitut cum 
ipfe,&excrcitus bclloarmcnicovehcrrienter, & acriter vrgeie - - 
tur.populos per vicos,& per trbes,quibusdiuiixa atq; humana 
profpere cu&a ceffiira legum fuarii auftoritate promifetat , fa- 
mes dira abfq; vlla miietationc vaftabat . In vrbib.i* tantar per 
dies fingulos mulcttudincs cadcbant , vtnecloca adfepulturas 
inuenirent*. Quaplurimi vero ita exhaufti iiicedebanr^it fimu 
Iachra magis carne carentia.qua homines putarentur,co!ore te- 
tro.lumimbus in profundudiucrfis, hucatq; illuccorporeau- 
tabundi, & iam iaroq; lapfhri ingrcdicbantur.Inrerea per pU- 
teas omncs,& angiportus crantorania repleta cadaueribus mor 
tuorum.nec erat omnino.qui fepelirct, dum , & epifcopi , qui 
fupcrefTe videbanturadhuc morbo inualidi clTenr, & qnafico- 
rinno morituri. Ex quo ficbac fpe&aculu miferobile, ira vc qua 
plunmi a canibus denorarctur. HeccxtititlegtiMaximiniatq; 
«rrogantia;, & elationisctus, & mdicii de Chnftianis habiti re- 
muneratio, hcc illius tn Deum pietas ec religionis, vt aflercbat 
celitus traditasmaieftas.Vct(i(vtfupius diximus)cti,&inhuma 
tamortuorum cadauera,quos famescofumpfcrat, in platcisia^ 
cerent,&quoslues vfq; ad vnB inccremerat, nihilominus in 
domibus infepulu maneient. Qui vero fupercfTe" videbantur, 
cu vrgerent inedia.damarc czperuntomnes,& fprtntti Chriftia 
norum pietatcm, & mifericordiam imprccari,quoufque paulo- 
ante cxtorres patria,&domoegerant,nuncrujpph'citcrexorate 
Vtmore fibi folito viucntibusalimoniz auxiltum deferant. 
De Piet/ste Chrijiianotum in Psfsnet. Cmf. XXII. 

CVm vero noftrorum popult , quibus reuera p Dci gratia, 
quod maxime otbus mirabilefuit. neq; famcs in aliquo, 
v neq; lues fucrat dnata.in nulloprorfus iniuriz memorcs, 
rriore fibi folito ad mTam' inimicoru,pccptis dnicis inftttuti.co- 
ftrre ce#tatim vnufquifq; prout poterat cibos, & fuftentareac 
reficere pereuntes,& non folumcibos cum eis,fed & affe&urn 
cum eis ptictpare czpcruc.ex quo indigentibusparua fufficere 
videbantureo.q? cu raagna piecacis affvdione pbebantur.Illos 
quoque.qui morbi cotagione laborabant, ad quosnullttsgcci- 
liu neq; propinquoru quidam inrroibat , fedula , & frequcnrt 
vifkacionc curart , nccpauoluoaliquid pc6tagi0,quippc quos 



diuinagracia circudarec . Cadaueribui quoque mortuorum ft- 
pulturam dcftrre, & que; funt naturz iufta complere.ita breui 
ingrefTu folo Chriftianorum per vtbes , & vicos maiomm fa- 
cies itnmutatai rcbus ipfisatqucopcribus, veram efTe, & piam 
religionem Chriftianorum in cordibus omnium fcripfit, muho 
reuacius, quam tabttlis zreis eam falfam cflc Tyrannus incide- 
rar.Tunc ergo viderttr completum illud , quod fcriptum eft in 
Exodo, qudd Acgyptijscrant tenebr* palpabilcs,& crafTz. H- 
lijs aurem Ifracl erat lu\ in omuibus haoicationibus futs . 
Di Eufetit P*f*,& dijftnanti* hiftcrU. Ckp. XXIII. 

EVfebius vbi fttpra . TemporibusConftantini Eufcbiusrra- 
ttone Gr^cus in Papatu fedit. Hic bfreticos inuenit in vr- 
bc Roma, quos pet mamis impofitiouem rcconciliauit . Huius 
temponbus inuentaeft Crux Domini.j.Non.Maij, & bapciza- 
tus eft Iudas,qni efl,& Qutriacus.Scdit autcm annistf & ftpul 
tu? eft in czmeterio Calixti via Apia.6.Non. Ofiobris.Poft huc 
Melchiades nationeApher fedit annis quatuor. Hiccohfti- 
tuit nulla ratione dic dominica,autquintaftria ietunium a fi- 
dclibus agi, quia eos dies pagaui , quafi facrum ieiunium cclc- 
brabant.ht Manichci inucnti funt in vrbe Roma . Sepultus eft 
iiutem,& ipfe in prefato loco Idus Dccembris. Poft hunc Silue- 
fter natione Romanus fcditanms. 23 . Hic exilio fuit in mon- 
tcSerapti. Ec pottmodum.rediens cumgloriabaptizauitCoa 
'ftantinum Augu ftuni.quem curauit Dns a lcpra.cuius perfecu- 
tioncm primo fugiens, exilio fuifle cognofcitur. Aflor. Miran- 
dum qiiomodo liber ifte de gcftis Romanorum Pontificum a 
Damafo Papa confcriptus , ab alijs hiftoriogtaphis diflbnat ia 
pluribus. Nam EufcbiusCzfarienfis futc fcriptoreorum , qux 
pnefens vidit,& »udiuit.Fuicenim tcmporibus Conftantini,di- 
cit in ehronicit fuis, q> Ectfebius tcmporibus Galcrij cantum ft- 
dit mentibus fcx,& poft eum Melchiades annis. ». Ruffinus ia 
hiftoria ecclefiaftica decimo libro. Poft Concilium Niccnum, 
cjuod conftat a Conftantino iam Chriftianiflimo , & religiofil- 
/imolmperatorvctim multis Epifcopis fuiffecclcbratum , nar- 
rat fanftam Domini Oucem a fancta Helcna fuifle quzficam, 
& inucncam . Quod autcm Conftantinus poft adeptum Irnpe- 
rium Chriftianos perfeeutus fitjiufquamlcgi poteft, prztcrqin 
actibusbeati Silueftri.Vbi dicitur eunxlem PapaminmonreSo» 
rapci IatuitTe,vt pcrfccutioncs Conftantini decltnaret. In marry 
rologio tamen ita legitur.xvij.Cal. Augufti apud Anthiochiara 
Syri*,natale beati E uftachij Epifcopi,& confeflbns fub Cdftaa 
tiuo Ptincipe, qut ob Catholicam ndem incra Iaaopolim citti- 
tatem Synz pulfusexilioibide requieuit. Superius quoq; iam 
dittum cft rabiem perftcutiouis non ccfTafle vfq; ad 7>annu Co 
ftantini magni.Ex tuncn.ide Imperator pacc Ecctefijs reddidit. 
De MMrtyrtbus quorum temftr* ignormtur , frimt de f*n- 
»t Chriftoftrt. Csf. XX II II. 

QVoniamcrgo paffionesmartyrum, , quorum cerutem- 
pora rcppcrimus fuperius abbreuiatas fuis locitpolui- 
mus,nfic completis.io.perftcutionibus rcftat, vt eorum 
quoque& de quibus incertum eft, quibus temporibuc 
paflV funtjgloriofbsagoncs Dcoiuuante difcribamus.Chtifto- 
forus vir proceriiTim; ftatur;,& vultu cerribilis,cum in Samoa 
ciuitatefn Liciz fortuitu adueniffct,& icx vrbis nomine Dag- 
nos fanfio^ Dei nolentes facrificare grauiter tormetarec. Inter- 
rogatus cft.ii ftcundttm dccrcta prtncipum facrificijsconftnti- 
ret.At ille noti intelligens linguam eorum,valde triftatus eft,8c 
proftratus orautt ad Dominum , vt ei illtus linguz concederct 
intir.Ilcftum. Dum quc perfiftcrct in prece , iudices eum infanire 
putantet.ftc eum reliquerunt , & venerunt ad locum vbiChri- 
ftiani varijs pocius torqucbantur.Subito Chriftoforasdato,fibi 
quod peticrat,diuina voce confortarus^ucurrit ad locum,& vi- 
densfanclos torqueri,cu<n tortores,& iudices increpatet. fiitim 
vuimm clamide cooperuic, vt agnofci non poflet. Quem ftatim 
vnus cx iucttcibus alapa percti ffic , & ille vultuin difcooperient, 
protinus ei dtxit. Nift effem Chriftianus,& pro Deo tormenta, 
& iniurias pati vellcm, illaram mihi iniuriam in te protinusrc- 
torfiflcm Atillcvulcum viri imroutacura non fuftinenscontet- 
ritus cucurrit ad Kcgem. Cui cum hec omnia fcriatfm dixiflet, 
& RexChriftofbru/n perdere cogitarct : Incenm Chriftoforus 
confluentem populurnallocutus pcr przdicationem fiiam bacu. 
lum quendam aridum in terram nxit , & ad honorem Dei , & 
conuerfionem populi,vt flores,& frodes prodnceret tmpetrauh. 
Ad qood miraculum multi funt conuer.fi, & a Pctro Presby ttro 
bapcyzati.Hoc iteru Rexaudiens itatusmifitmilitcs , qui eum 
ligatum adducetenr . Qui cum ad cum accedere non auderent 
ait cis Chriftofarus.Quid vultis aut quemqueritis?Rcx inquiut 
mifit nosad tc.vt te aTeum vindum duccremus.Qui refpodir. 
Si voluer» aec folutus nec vinftus duci potero. Dicunt ci mili- 
tcs.Ergo fi non vit nobifcum ycuire,vadequocuoque volucris, 

& nos 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuftertius. 



& nos <Ue«<nus,q> te non inuenimus.N6 iu inquit.fed cgo ibo 
vobifcum. Qnos cum prxdicando in icinctc conueruiTcc,& ba» 
ptixari fccit, & appropinquans vrbi, fccic fe vinftit poft tergu 
mambusad regem deduci. Cuius uiagnitudinem Rcxadmira- 
tus .grnus eius requirit.Genus inquit meum facies mca indicac 
ex reg onc Cananicida,a parctibus Reprobus dicor. Sed hoc no- 
roen in bapciimo fpernens , Chriftoforus nuc appcllor.Rcx ait, 
Q^od ftultum nomcn cibi impofuifti , Chiifti.f.crucifixi, quia 
ccro: ficuc nec fibi.ita ncc tibi prodefle potcric.vnum tamen di- 
cocibi.g» fi Oijs (acrificauerismagnos a roehonores,& diuicias 
eonfequeris.aur ce te (i objata rcfpueris diris fupplicijs contra- 
(uroeris. Noltcem itaque tuflit Rex in eculeo fuff>endi,& vfquc 
ad nudationem coftarum vnguibus laniari. 

Pmjfit SmncJmrum Sicft (jf AyuHtnt. Cmp. XXV. 

TVnc fuggcftum elt Regi vt duas formofas mulicrcs, ad e5 
taccrtc introduci.Q^o fafto vir fanftus in oratione pro- 
fttrnitur, & cum a Meretncibus plaufu manuum, & amplcxi. 
bus vrgerecur, Surtcxit & aitillis. Quid vultis, & cunnduftx 
cftis. Ae illx vulcas cius clariuec perterricx dixerunt. Miferere 
noftri faofte Chriftofore, vr in Deum,quem prjedicas poflimus 
crcderc.quia huc introdiifta: furnus,vtficuc roultos dccipimus, 
ica & te ad idolatriam crahercrous . Tunc Chriftoforus blandc 
«isrefponditj&casad Chnftum prc. dicando coouettit.Quod c5 
Rexaudiflet , iufficcas fibi quamratius prxfentart , & aic illis, 
Nunquid & vosa Dijs rccertiftis illius malcficijs? per Deos iu- 
to,qj fi non (acrificaucruis,morte pcffima peribitis.Qux rcfpon 
derunt.Si Dij lunc imraolarc debcrnus, fed iube prius mundari 
plateas,vt omnes ad templum Dcorum perueniant,quia Nico* 
ta & Aquilma ibi (acnficarc habent.Quo fafto cum per platcas 
ornatas ad cemplum venidcnt,dixcrut aitancibus, vc ad eas in-. 
tendcrenc, & afccndcncc» ad Uolum louis dixerunt . Si Dcus, 
es.iubc quid faciamus, quia Rex prxcepit vc facnficemus. Cu-» 
cjue Idolum nil dixiflet, alligantcs omnia Idola xoms fuis, de- 
iecerunt ad terram & in puluercm confrcgcrunt , & dixcrunt 
aftacibus. Vocatc mcdicot.vc cure\ Deos veftros.Tunc Rex ira- 
tus dixic eis. Ego monui vos Deos adocarc non conterere, tcftoc 
autem virtutem eoram , ( <j> perimam vos perdiuerfas anguftiasj 
tormentorum Acillac dixerum.Stultr.fi crant Dij, eura fragili 
fexu fcpermifcruntcontcn.Tunc iuflu Regis Aquilina fufpen. 
dit ur , & ligato ad pcdcs eius ingentt faxo mcmbra cius omnia. 
difrumpuntur . Qup faclo cum migraiTer ad Dominum , foror 
eius Niccca ligata manu*,& pedcs, in ignem proijcitur,& iuda 
csieas illzfa protinus decolfatur. 

tt$» f*n&i Chrifitftri mnrtyrit. C»p. XXVI. 

POft hocChriftoforus educitur, 8cconfluentem ad fe popu- 
lum confortans Rcgi celeriter prxfcnrarur.Qui vidcus po- 
pulura mulcum ad Chnftum conucrfum , iuilTc omnes ci. 
tius decollari,Chriftoforum verofcrrcis catliems ligatumvir- 
gis ceji. Deindc fu per fdlam ferrcam clauis, & vincul is all iga- 
tum, fuccenfo igne 8c iniefta pice in medio ciuitatis ?fque ad 
cinerem concrcmari.fcd repente fella ficut cera confringitur,& 
Chriftofocus in mcdio ignis tncolumisadfidc populos adhor- 
rabarur.MuIcisergoctcdcntibus, Rcx m malicia permanc*,iuf- 
fit molarc lapid£incoliociusaliigari, 8c pcr plateas ciuicausdi 
ftraftum ligari ad ftipicc,& a militibus (agittan.Cui cu fagitrx 
«noccrc n6 pofienr,8c Rez 8c milites ef: occidcte ie putarcni.cx 
pendentes in eo fagittas ei paritcrinfulcabacAc illedu imminS 
tc eis per,a 8c fibi gloria pdicac infulcantibus reinfulcat» 8c tuilu 
Regis a.i decollandu ducirur, 8c ibi finitoorandi fpacio dtcollaf, 
Dt pijpcnt fmn&t Mmrgaritk* virginit . C*p. XXVII. 

SAn&a Margaritha nata in Antiochia a parcntibus gencili^ 
bus nuchci ccaditur,a qna dulciter 8c ftudiofe nutric.Adul- 
ta fc fp6tc baptisari tecit,8c dcruncca Macre.a pacre proptec 
hoc exofa oucs nucricis fuac pulcherrima puella palccbat. Tunc 
accidic quendam Senelcallum Imperatoris ttanfire per Antio- 
cbiam • Quj cum puellam ridi(Iet, & iam in amore ctus vche- 
menter arderec, iuflit eam ad fc venire, & c;pit ab ea nomcn 8c 
eenus,& religionem inquircre. At illa confequentcr refpondit, 
leeflenomiuc Margaritham, gencre nobilem , religione Chri- 
ftianam.Tunc Prxics.Prima inquit duo tibi conueniunt,fed tcc 
tium nimii difcordat.vt puella tam pulchra.um nobiliscrcdac 
in crucifixuro, qui nec fibi nec alijs, terrc pocuicauxilium.Tuo 
Margaritha tam rcfte 8c tam prudenterde ttdcnoftra,8c infide- 
litate paganorum rcfpondir,q> Pisefes cius rationibus fuperatus, 
erubclcens,(e vitSum iuffit eamcarceri mancipari. Sequcnti die 
iubecur, aoc (acrificijs confentire, aut dinerfis fupplicijs deperi- 
rc. Renuens exuitur , fufpenditur, 8c virgis accrrimis, vfque ad 
fluxum ungainis,8c defectum ccedencium laniatur. At illa vir- 
rute Dei nec fufpirauit, nec gcmuit, nec ultcm vultum triftem 
«ontraxitEt cttm adhuc Dominom pracdicarcc,puuns fePr? (c* 



irrideri pcctinibus fertcis iu/fit cames eiusvfqj ad dflifufcari. 
Quod dum fieret , 8c propter ca populus aftans Aerec, dfi etia 
iplc Prx(es quafi pie ei cofulcret, 8c illa immobilis pmaneret,, 
ait Praefcs,Iam n6 parcam,iam non mifcrebor.confulcnc sfibi. 
deludic.Deos blafphemac,torrocnca contcmnic.In carcere trgo 
roittitur , vt excogitatis (iipphcijs pecmembta linguladiucius. 
punirctur. Scd ftatim teucbrae caucris immcnfo lumine radi- 
ante fugantur.f d diabolus, vc cam eerreret.fubito ei in Draco- 
nem mutacus apparec , Qui cum eam quafi deuorarurus irope- 
terct,figno crucis oppofito protinuscuanuit.Scd tam n illead- 
huc, vtci quociiquc modo (uaderet, in horoinero (croutauir, 
At illa Dcmonc c(Te incelligcn$,eum prr caput apprehendit.Sc 
fub fcad terram dciicienscoegic, vt dicerct ,cur Chiiftianos ta 
muitiplicitcr atcentaret Qui refpondit nacurale fibi cflc,odium 
cootra virturum viros , 8c quamuis faepercpelUturabcis , fpe 
umen, 8c defidcrio (cduceodi fcmpcr inftftus exiftit . Et quia 
inuidct nobis faelicitatem quam pcrdidit. Et fi hancrecupcrare 
non poc, eam alijs aufeirecontendit . Et his dift s dum virgo 
pcdem fubkuauic ,ille flaciro velut fumus euanutt. 

Winit Agcnit tiufdtm . Cmf. XX VI I I. 

ILIa ergo fpc accipicn^,cp miniftru ia fecum uinceret, quae 'A 
caput imp orum Diabolum fup- raflct.fequcnti die conueni» 
encibus populis virgo Iudici pr*fentacur,& facrificare noies 
exuicur , 8c appofiiis ad latera facibus caro recens lacerara vfq; 
ad mtima crematur , ita vt mirarentur, quo tam fragilis puclla 
unta poflet collcrare cormenta.Sed infcntatus P aefcs dolium a- 
qua frigida iubet implcri, 8c liga a in co diutius detineti.vt co 
mutatio cormencoru pzna cflec gramor,non reftigerium,8c no- 
uuro dolorem afierrec fupplicium nouu , fed du ligau iu aqua , 
roergitur,fa<5to tarremotu,omnibus,qui aderant perturbatis vic 
goillefa egreditur.VidcnsergoPraeles, cpex hoc minculo po- 
puli ad fidcm cocurrerent, timens nc diutius viuens pluresco- 
ucrceret,tam decollari praecepit.IIlos aurem, quicrediderat,va- 
riis mortibuscofiiraroauit. Margaritha igicurimpetratooradi. 
fpacio,orau it prius pro fe , deinde pro ornmbus Chriftianis , 8c • 
poftea pro pcrfccutoribus , fuis . Et (ut alibi legitur) propartu- 
riencibus , vt quecunquc in parcu nomen cius tnuocacet , fta- 
tim ediu prole pcriculum partus cuaderet . Ibi etiam t J .kalen. 
Auguftt martyrizata fuifle Jegitur. Vnde mirum eft.rp a rnultis 
8.an te diebus X j idus lulij cius fcftiuius celebretur . 
f*JlitS»na*Rtgiiuvirgtait. C*p- XXIX- 

PRaetcrea fub Olibrio pafla eft fancla virgo Regina,Clero2- 
tts cuiufdam gentilis vnica filia .Quae cum efiet annorunr 
I f.audiens fanftoruroceramina,tota fpem habebat in Domi- 
no.Tranfiensauc Olibrius de Maflilla in Alefiam ciuitatc, fe- 
dens in curriculo iuo videns ea fpcciofam nimis,, iuflit ca de- 
prehendi, cocupifccotia eius illeftus. At illa oratione praemifla 
cofpcftui cius pra-fcuuu , genus, 9t nome ac profeflioncm in- 
terrogau,dixit fccfle ing- nuam nominc Regina, fanft? Trini- 
tatis culiricf . Cui Praefictus dixit ; Ergo obtincs nomc Galilei 
illius vel Nazarci. Regina dixiteciaootineo, fi digna fum, 8c 
inuocctur Dominus meus Chriftus fuper me , 8c obumbret , 8c 
protegat velut fua ancitlam . Tunc iuflit impius Prxteftus cu- 
ftodin cam vfq$ d*m vcnirec ad ciuitatem,& praecepic ca reda 
ci in carccrem vfqj dum immolarer , 8c fic publice audireteS» 
Ingrcflus afic ciuiutem Alefiam Di js fut» imtnolauic, & fcdent 
publicc pro cribunali puellam adduciiuffit.Videnfq; pulchrita 
dinem eius diflblutuseft Spirituseius fiiperea vchcmcnter, 8c 
dixit ci,Cogno(ce Deos o iuuccula.quia mifereor pulchritudini 
& ccnctitudini cuz,& mulus pecunias habcbis a me,& benc ti- 
bi eric pne cunftis puellis . Alioquin plagas , & patoas peffimas 
fuftincbis, & corpus tuu tenerum gladij, & ignes fortiorcs co- 
fusnme nt.quae cum interiu coftanter iu cofoffione Chrifti pec- 
manetet,iu(fijt ea cxpoliari,& in cculeom afTumi,fubtilibufquc . 
virgis caedi.At illa in cculeum extenu, dolorem nou fenticbar, 
fedrcfpiciens in caeium diccbar. In tc domine fperaui non con- 
iundar in aetcmum.Cumque c(dcretur,membra eius tencra vic 
gz gracilcs incidcbac,& fanguis mulcus decurrcbat,ica,vc aftan 
tcs flcrent amari(firncfupeream,& dicebantei quidam.O qua 
lcm decorem perdis propter increduIiutem.Confenti,& facri- 
fica.vt poflis euadere tormeu.Regina dixit, O mali confiliarij, 
oconftliamalarum cogitacionum, non confcntio.non facnfico, 
Chriftum Iefitm , qui meconfortachabeo. Iracus Prxfcftus 
iuflit eam exungulari , & a carnificibus laccrari. Qui ita laccca 
eius exumbulabantjVt etia iropius, & crudelis Prarf cctus de cla- 
mide fibi taciem cooperiret, & aucrtcret Ce. Similicer, & aftan- 
tcs lachry mabantur,videntes caracs eius cxtetminacas. 
CtnfumMit Agtnit tim. Cnp. XXX. 

Dlxicautem Prxfeftusquideft o Rcgina.neqj tu tibi pocei 
mifctcti • Eccccaro raa cxterminau cft , & mcmbra tua 

inutili* 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vincenti;. 



inatiiia ratta fcnt.Conftnti mihi,fc (acrifica.Impoflibile cft te 
fine totmcntis tranfire.fi mibi nc obrdicris, Quar cfi ciusyerba 
defpiceret eumque infipientem, & infclicem vocaret, iu(fitc5 
deponi,& in carcerem duci.vbi cum oraffct.liibko columba ap 
*aruir,& cruxin cxlum cre&a eft,vfqsad locum vbi puella fta 
riat.&columba ftans fupcr cruccmdicebat.Aue Regina vnguS 
tum fuauitatis pcr orationem refcrens,parata etenim cfttibico 
tpna glorix, apertus cft tibi Paradifus, & cris requiefccnscum 
patri bus tuis.Tuncillaglorificauir Dcum: Manc autem Iudici 
prxfentata cG nollct ri conientire lufla eft expoliari & in ecu- 
leo fufpendi,ac lampadeseius latctibusapplicari, illaautcm lor 
uansoculos m calum dicebat Tranfini pcrigncm, & aquam, 
fceduxifti mein refrigerium. Tunc iuffit impus Prxfc&us af- 
ferri vat quoddam magnum , tc implen aquj, & dcponica de 
]igno,&alligari tnanus cius,& pedes, & mitti ibi.vt fufTbcarc- 
turin aqua. Acillaorabatdicens. Dominedifrumpe vincula 
tnca.vt tibi factificcm hoftia laudis. Fiat mihi hsec aqua etiam 
aqua (• lauieatis, fiat miht hxc fuffocatio illumioatio falutis . Et 
poftquam oraoit miferunt tllam invasillud aquaplenum. Et 
eccc tcrremotus factus eft magnus, & ecccdecxlocolumba de 
fccndens haHcbat in orccoronam,& difrupta funtvmcula bea- 
tx Reginx, & afcendit de aqua laudans, & bcnedicens Dcum, 
fiicens.Dominustegnaitit decorcm indutus cft.llluminafti me 
Dominelefu Chnfte, & (aluafti mifertus vnicx pue-Hx ,qui et 
bcnedicV.is ante fxcui.i.Er facxa cft vox colubae diccns.Veni Re- 
eina in requicm Chrifti.beara es, qux hanccorouam meruifti, 
Tunccrcdid.-runt in Dominumanimc; 8f.virorum, & muh'e-r 
tum Iratusergo Olibnut, fecitcam decollari. Huiuspaftio re- 
colitur v.idus Scprembris.Cums anitnaiD cOftis yidcritibus An, 
geli 'uleruur in cejum cum landibus. 

P*£i* S*nfforum lnli*ni 6* JV »r«*7i, C*f. XXXI. 

ET geftis eorum. lulianus in Auernia natus gcnete, & reli- 
gtone nobilis, Ferreoli tiibuni comes trat, & vterque Dco 
in miiitan habitu fcruicbant. Cum ergogentilium furor Chri- 
fliauosvbiq; perfequcns, ad Viennam vcniret. Inlianusamore 
tnariy ii flagans cum fegladio furcntium expoftt onc praro- 
ptarct.Prxcibus fanfti Ferreoli coaccus eft.vt apud Aluennam 
fugiens, ad Chriftianorum fuperfiftum iblamen paulufum per- 
f cutioms impetum declinaret . Tunc Chtyfpinus confufaris 
audi to,q? illic lulianus lateret.mirto pet fccuiore praecrpit.vt in 
tjentum cdftanter occidcret.Senticns hoc Iulianut, q> eum per- 
JeCutor inquiieru, fponte fbres exiliens qu; rcnti intrepidusfe 
oppofuit,& prottnut ictum feriemis excepit.Cuius caput in p> 
ximo fonte iauantes,ad (anclum Fcrrc«lum deferunt, vtipfe 
fimilcm mortcm exciperet, nifi iacr;ficiisconfcntiret,qct & fa- 
fi»m cft,4f caput fancti luliani cum folo cotpore fanfli Ferreo 
li in vnoturaulo collocatum eft . Poft multos annoscum fan- 
ftas Maueritus Viennenfis Epifcopus eos releuarer.inuenit ca- 
put (ancti luliani inter manus fan&i Ferreoh. ita vttinque.il, 
lcfum,& intrgrum, ac (i eadcm die fuiffct fepultum. 

Mirncnl* Zinfdem f*nBi lulinni . C*p. XXXI}. 

INtrr plurima huius fancV miracula teftatur Gregoriut Tho 
roncnlit , q> cum quiclam Ruftiousdie dominicaaratc prae- 
furaeret.apprehenta fecuri ,vt vomcrem cmundaiet.protinus c5 
tt*€t s d gtris m anubrium iu dextra eius adhxfit. CQqj pudo- 
te , & dolorc nimio torqueretur poft duos annot ipfo domi- 
nico die in Ecclcfia fanAi Iuliani vigilansIiberatur.Cum autfl 

3'iidam nobilit , quafdam res huiut Ecclcfi* peruafilTct , & a 
acrrdotc per nuncios rogarctur, vt quod male cxperat relaxa- 
Tct,ille ret Ctn&i retinuit,& clericos cum iniurtis effugauit.Qu» 
tamcn poft aliquatum tempus huius przfumptionis immcmor 
eumad fcftum fanfti Iglianioum aliisadueniffct, fcinhofpi- 
tio fuo c6uiuium celcbtatct repente tonare carpit , & fuigur de 
caelo rucs ipfum illtfis nmmbus aliiv concrcmauir.Quidam dia 
conut rcltcta Ecclcfiafifcoadhxfit, & acccpta ptatctanta mala 
facicbat, q?a vicinis fuftineti non potnit. Cum ergo dic quadl 
notes circuiret, & quafi pro iure fuoouet Ecclefite famfti Iulia 
tti diriperet, ptohibrntitibus cx pattc fancti (uliani paftotibnt 
duit ■ Iulianus non comedn Arietcs. Cum autem ours,»t pro- 
priat dctineret.fbnead villam (andi luliani deucnit,& ftatim 
ante fcpulchrum eius febrc c>rteptus, tantocaloreopprimitur, 
Tt nec furgae, ucc aliquem vocatc valcrct ■ Poft hoc elatus in 
cjuadamcellulacollocitus, & inualefccntc febre, q> inccndere- 
tur a martyreconfi eretur . iactariquc fuperfe aquamadrefii- 
landum petiit.fcd ftatim rantus fumus, & fifior de corpore ciut 
exiit.q» fu^ientibus.qiti aderanr poftmodicum expitauit, 
Ptjfit S*n&i Ginrfit m*rtyrtt. C*p XXXIII. 

EX geftis eiut.Sand.is Genefius Arelatenitsrvtbisalumniit 
extitit virtute nafcendi,& Pattonus virtutr motiendi.Hic 
Jiuuctutjs flotcptim^uo jimaculis aulitix tytociaia fufcepit. 



Accidit autem vt eodem ante tribunal Iudiei ntccptoris »000» 

implente , impia arque facrilcga mandante perfecutionis iufla 
lcgctentur.Qnxcum Pco deuntus repudiaretauditus,& impri, 
mcre manus rcfpueret, abicdis ante pedes ludicit tabulis ttifte 
miniftcrium facrata iam Dco ment fugit,& vt in nullo a prarcc- 
ptiseuangc')eis adusmariyri) deuiarct, quibusdeelinate pcrfb- 
cutionis impetum vel iubetur , vcl pcrmittttur, ab ira fe furcti» 
iudicis pauli(pcroceultauit . Qui cum cum corripi protinusof- 
fcrrique iuflifTct.neque facilis liiueftigatioad procuratam late- 
bram perueniret.prxeepit minifttis,vt vbicumque eum inueni- 
re po fleni.gladio intetficerent,quod & fafium eft.Huiut paflts 
iccolitur.t.Cal.Septcmpris. 

ftjfto f*r &arum virtinum Infl*, &Rnffin* . 
C*p. X X X 1 1 1 I . 

EX geftisearS Ineiuitate Hifpali regionis Hifpanis, paf- 
(io fanfiarum virginum Iuftc,& Ruffinae,ha; cum cflent 
mediocri pauprrtatc tenues. Eratillit, vfus mercandi fi- 
(ftilium vafculorum,exquo quaflu indigentium inopiam (atu- 
rabant , fibique tanti m qct ad viftum, & vcftitum neccffarium 
eflet procurabant,otationi quotidie infiftebant,cafte rcligiofeq; 
viuentcs,bene patientes, & domus fuat curam agcntcs.cumque 
diftrahcndorum vafculorum curam gererent,accurrit nefcio qct 
ciecrabilc monftrum,& immane porrentum.quod perdirorum 
tutba gcntilium falem bonum vocant poftulans abcis.afiquod 
vtcnfiiium fibi dari.Qui cum refiftercnt acdate nollcnt,dicetes 
fe diim lefumChnftu colerat crrderc, nd Idolfi illud.qct nec vi- 
ucrcr.ncc fcntiret nmlieres nobiles, qux portabit Idolum illud 
in humeris fuis.dciccerunt illud a le turbul{tcr,ita vtomnium 
fandarum virginum vafcula confringeretpenitus, &c5tereret. 
Atillction damno paupertatis commotx , fcd ad dcftruendum 
tantuni decoris malum repulrrunt Idolum.Quod ftatim ad ter- 
lam profttarumcotruitcomminutum , tunoquafi facrilegium 
commififlcnr, gcnttles eas motti obnoxias cxclamabant. igitur 
a Diogenianocomprxhenf;primocculcicxtenftone,& vngula 
rcm laniatione vcxatx funt.Pofteacatccte inedia & dolonbus, 
affl:£t»,poftaliquantos vero dies,cum ad Momentoniariara io 
cum Prxfes ire difpofuiffet , iuflit cas perafpera fc confragofa 
loca ppft iter fiium pedibus ptoperare.At illis nihil durum,nihil 
afperum vidcbatur.Sed quafi totum itej peracrum fubtus fe pul 
ncrcm conculcabant. Tadem Iufta in caiceteexalauit fpititum, 
cuhts corpos Prxfes, in putcum iuflit prxcipitari,fcd teligioius 
Antiftes Sabinus e putcp fublatum honorifice fcpetiuit.Ruffina 
vcro qux in carcetcm remanfcrat.iuffu prxfidis fradtiiceruici« 
bus.dcuotum Dcu fpiritum emifit . Cuius corpns ignc combu» 
ftum ,digna honotificcntia fcpultum eft. Harum paffiocclc- 
bratur. 14. Calcnd. Augufti. 

PtftofnnfltAntoninimMrtyris. C*f. XXXV. - 
X geftis cius.San&us Antoninus Appamix oppido oriun- 

Edus, nobilis gencrcab infantia cepit tanclis pollerc virra- 
tibut , & facris litetis cdocrus , (alutafia prxcepta lege- 
bat & irapleic ftudcbat . Cumque de(iderio martynj eftuaree, 
ab oppido Appamix egieffus Chtiftianos pcrquirens, quamplu- 
fimos inuenit, uiter quos diu comancns ad Sactrdoralem digni 
tatem promotnscft.Cumquc ptxdicando i erageret.Iaboreiti- 
nerisiitifoniteraftuansomnipotenterodeprxcatus eft,vt Gbi 
fubucniret . Oratione vero completa , terram iblum virga fida- 
Cialircr pcuflit,& inde fons rrupir,Qui viro fandodarusa Do- 
mtno, magnam etiam infirmitacibus prxbet falutem.Reuerfus. 
itaque vir far fttis Appamiam,illic in tel gionis ftudio pcrfiftea 
prxdicabat& gentilium perfidiam increpare nS defiftebat.Cu. 
qucaduetfut eum diabolica rabies , in facrilegorum pecroribua 
inflammata eonctefccret , diuino fpititu replerat prxdixit ipfe 
paucis(quirancadciat Chtiftianis)fuum quod diuinitus agno- 
uerat iam imminerc maityrium. Itaquc cum Chriftlani loca fa 
cra(vbi fancloruro rorpora qniefcebant)orando vi(itarent,ipie 
cum eis pergens , aliquantifpcr longius iturum ft caufa oratto • 
nis illrs innotuir.at inde feminime reuerfurum, fed impiorum 
gladio feriendum pixdixit. Scntiens tgitur infidiantes, fibiap» 
propinquarc gentiles vltro.fe eisobijcicns ab eis tcntateft.De- 
dnclufquc cedendo vfquead ripam fluminis.ad radices Appa- 
mix dccurrcntis in confeflionr D mini permanent capite trun 
«atus cft . Impijflimi deniquc fatellites.ne a Chriftianisinuen- 
tus honoraretur,vcmarryr,totum corpus crudelitcr difccrptum 
(imul cum abfcifocapite dimerferunt iii flumine.Viriautcm re- 
ligiofi quxfitum dcuote corpus martyris tcppcrerunt.fine capi 
te & (epelietunt honorifice.Miro autem modo (anguis illc pro 
Chrifto eftufus,& in aquam proicftus, imer aquatum collifio- 
rtes eft coagulatus, atque conftricras , nihilque excoaquarum 
impulfusdifperfit. Sed vdutquodam fidelifltmo famulatu ad 
mcnibracorporiiyvndcmaiiaiatiijtegrum fc imjninutumcoa-* 

«n«it # 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuftertius. 



175 



iunxir.Sed& ipfius aqua fluminis creatori foo obediens,& fa- 
mulum Chrifti agnofcens ita fe a curfu folito locoque deflue- 
ti fubtraxic , vt iniutiam inferre fe fanfto corpori metuere de- 
monftraret , & ad requirendam bcati martyris membra fideli- 
bus populis viam congtuam przpararec. Multorum quoque 
opinione relatum eft , q> cum caput martyns amputatu ia flu- 
mine ia&aretur, ftatim angelica fufccptione paruo eft maufo- 
leocollocatum.nauiculaque angelico orficio receptui parata de 
pofituro.Tunc continue nauigando peruenit to eum,qui carni* 
dicituralueum,& iude retrogradum accipiens curfum fcilicer, 
ab Occidentali parte in Orientalem iiitroiuit, iii Auariouis aU 
ueura.Sicque angelicaafEftcnte fernper cuftodiafvc fertur)ftmt 
litudineduarum Aquilarum niueatum deducebatur nauicula> 
donec peruenit ad Iocum fibi deftinatum fcilicet , ad cukifdam 
Pefti Principis habitacuIum,quod idcm martyt(vtfertur)ean- 
dem repionem prxdioando peragrans abeodem prineipepe- 
tierat ad habitandum . Cum ergo illuc ad litcus peroenilTet Fe- 
ftus ptincepsadmirans , & quid eflec pet fpiritum intelligens 
«aput fan&um deuote fufcepit,& habitationem fuam loco illo 
lemouens Eccleliamque dedicans , caput in eacura honote , & 

fratiarum accione pofuit . Huius paffio recolitur 4. nonas. 
cptcmbris . 

Pajfto Sanctt M*rci*i4virginit. C*p. XXXVI. 

£X geftis eius.:Bcaca virgo Marciana ciuis Sueguritani mu- 
nicipij pulcherrima,&generenobilisfuit,ctuzcontcmptis 
diuitijs ad Cxfaream veniens accolla in cellula habitauit. Qua 
dam die procedens ad publicum , & ignocam fe turbis ambula 
tibus aggregans, vidit Dianz fimulachrum in platea, fub cuios 
pedibus aqua per lapides dccurrebat , in patena marmorea,ncc 
aliud ftare paflaeft, nam truncatocapite totamcofregitftacua. 
Quod vbi nepharij mancipes afpexerunt,ftat im eam cede ma- 
cerantes, totam liuotibus infeceriit, & cum magnis clamoribus 
vfq; ad atria Prcrorii congeminatis cxdibusprotraxerunt.Qtie; 
•nte interrogationem Iudicis Deum confcflaeft, & inania fig- 
menta damnauit . Itatus Iudci didiseius quxftionatitim ma- 
nibus alapis cxfam,in ludo gladiatorio iu rlit induei. Ttadatur 
inquit vni, & feruiat plurimis , vt rllic, & corpus , & pertinax 
animus puniarur. Illa gaudens ad cuftodiam ibat, quia pudici- 
tiam fuam Deo cuftode feruabat. Cumque nofte illa in oratio^ 
ne vigilante,gladiator nomine Flameus.cui tradita erat , vt ca- 
ptiuitatcm pudnris fuftinetet, pertenebtasadeiuscubile veni- 
ic eontenderet.fubito paries angularislapideamoleeoftrufihis 
«ft , &ille fuodeceptus errore Deo intcrdicente , vfquemane 
virginem iirucnire permifliis non eft. Tunceam rogare carpit, 
vt fibi veniatn daret,ac pro eo veniam a Domino peterct, vt de 
ludo gladiatorio viuus euaderct Cui illa refpondit. Deus meus 
qui mcam caltitatcm defendit , ipfeteeo die quo martyrium 
iiimpfero liberabir . A/ia die illud parietis interpoliti mitacu- 
lum omnes Ipqucbantur populi , qui fcrmo vfqueadaures Iu- 
dicis venit. Mox furore fucccnfus,alterum gladiatotem mittari 
inflic , & ipfum (imiljter paries natus a fan&o cotpore feparav 
■it.Tertioquoquerradita fuit,& huicfimilitcraccidit. 
Confum*tio ngonit tius . C*p. XXX VI I. 

TAndem vero idus fanuatii dies exoptata paffionis venit. 
Et primo manedum gladiatotes ex mote ornati de ludo 
delcendetent in atenam, vt dicca martyriscomplerentuc, 
gladiator ille Flammeus libertatem ac cepir,(ed mulricudo.qn* 
ad fpe&aculum confluxerat clamarcczpit, vr Marciana feris 
obiceretur.Ligatur itaque ad ftipitem virgo, & dimiffiis eft fc- 
tociflimus Leo . Qui cum impetumagno veniens etectas ma- 
nus in puellz pcccns impofait. Sanftum quoquecorpusadora- 
tus eam vltra non cont git.Omnis pene populus miran cipit,& 
chtiftianam puellam dicere dimittcndnm.Sed Budarins Archi- 
fyuagogus.com filijs fuis,& aliquot (udcis.qnosad ftudifi cla- 
moris collegerat ln feditionem vocrferantut , vt taurum Iudcx 
produci iuberer , quo faflo inieclis cornibus percufliteam fbr- 
titet in papillam , ftatimctuorexiuit , & illa femianimis in 
terram cccidit, intra portarum clauftra reperitur, &adalia co- 
1011* pugnam ficcato fanguinc reuocatur. Tertia vice ad ftipi- 
tem ligatur,& exclamans ait.Te vtdeo.te fequor Chrifte.fufci- 
peanimam famulae tuz.Iudiceampliusirafcentc.Lcopardus in- 
gens,& crudelis producitut, qui exiliens vno motfu etiulfa pe- 
ne omnium membtorum cute, animam martyris coegitezire. 
Bodem temporis puncto.-Budarii blafphema domus cum omni- 
bus, qui ibi fuerant, diuinoarfit incendio. Nam, & ante bcata 
martyr dum eflet in ludo gladiatorio,ab eiufdem Budarij (ilia, 
vel filiis, vel aliquantis Iudeorum vocibus de ipfa domo, qu; 
in vicino erat iniuria grauiflima laceflita, prophetica voce coa 
fta fuerant imptecari diaina infultando flama. Hxc , hocdo- 
inquic cxlcfti atdcat inccndio , vt impcrpecuum reparari 



non pofsit.Sicqoe facuim eft.Nam, & a Iudeis frequenter rez~ 
dificari tentata eft,& lempet cccidit. * 
PaffioS*natM»rinipuert. Cmp. XXXVIII. 

MArinus puerfanctus Romane vrbis Primarius Senatorif 
cuiufdam filius, a Marciano Imperatore comprehenfus 
eit, capcfcendi martyrij deftdcrio accenfus , a quo nomen fuu, 
&genus intetrogatus, Chriftianum fc efle refpondit. Cumque 
Idolis immolare refpueret, & minas eiusconcemnerec iuffit eu 
extendi, & duriflimis loris dorfum eius, & ventrem confcindi. 
Deinde fornter ligari , & in cuftodiam mitti . Qaem fequcnti 
dic produ&umcum videreteius conftantiam , iuffir in eculeo ' 
fufpendi , & vngulis corpus eius dilaniari . Deinde ferram li- 
gneam fieri , & machinam lapideam vt immiflb iapide per 
mechanicas, membra eius diuideret. Miniftri ergo diabaii tra- 
hcntes macliinam.illo gratiasagente quafi ad morrem fatigati. 
dixetuntimperatori fc hominem iftum vincere non pofTc.Qui 
ftupensin his iuflit atborem magnam fcindi cuneispcr mediu 
vt immiflus in eam fandus extenfus , & confradus amitteret 
fpiritum.Cumque dclicata eius membra extcndiflent,arbot di- 
uifa eft in duas partes a capitc vfq; ad caput. Deinde iufiit Mar 
cianus craticulam,& plumbum ingens fuccendi,& etiam mar- 
tyrem fuperponi . Qui fuper eam afcendens fignaculum cruci* 
faciens Dominum inuocauit,ftatimquefluuiu$aqua; inundat 
tgnem extinxit , & ipfc ftans fuper aquarh Deum glorificauir. 
Tunc Srmplicius Comencarienfis iutfit frixorium afterri, ignS 
que vehementiffimum fupponi, & puerum in eum mitti.Qui 
aminiftris illic proicdus Deumglorificauit, & tefpiciensad 
Martianum aittParafti carnes meas ad edenduro, iam nunc ac- 
cipe partem tuam aliquam , & edc , donec alta: prf parentur. 
Hoceo dicente,ros de cejoveniensigncm extinxit,& refrigera 
uir frixorium, ita vr in eo velut in bono ftrato iacens benedicc 
rec Deum.Culcius vero Prafes air Marciano : IubeafTerri cal- 
dariam.&inea picem mitti, vtab igne fuccenfa ebuliat, &ca«- 
pice immerfb immittaturin eam, tuncfancrus adomnta para- 
tus in caelum afpexit.feque fpontein caldariatn nroiecit,& fta- 
tim in duas partes difru pta eft,& pix hinc,& inde diftafa eft,& 
fanctus in medioftans Deum glorificabat. 

Dt Agone tius multiplici. C*p. X X X I X . 

POft hacc Marcianus arenam przparari iuflit , & fan<5tam 
Dei mar.yrem immicti, fimulque Leonem, & Leopardum' 
conrra curn immitti. Stimulantibus autem miniftrisLeo 
rugies de cauea egredi nolebar, & cum diu moleftaremr egrcf- 
fus cum pardo, & currens ad fanftum puerum complexus eius 
humetos conftringebat . Pardusautem adpedescius volirans 
non difcedebar.Quod videns Marcianusciclamauit.-Q.ua; ifta 
fantafia quam vidro?Cumque iuffiflet beftiasammoueri, nul> 
lo modo difcedebar.Et cum miniftri mulcum eis molefti cflenc, ' 
VCad caueas redirenc, tunc Imperante fandto Marino ftatim a- 
bierunt.Iterum iuffitdimitti Leenam,& Vrfitm,quzad fanSft;' 
Dei currentes, veftimenta eius fcindentes ad pedes eius corrue- 
runt,& mortuz funt. Poft hoc iuffit dimitti Pardam cum Ti- 
gride,quz accurrentes afcenderunt liiper collum eius,& cople- 
xx funt eum.Vna quoque ex his-ofculabatur os eius.alia fudo- 
rem de facieeius extergebat. luffic quoqueTaurumadduci,& 
ineiusdotfocautetia imponi,ac fanftum Dei puerumadeius 
cornua ligari. Quo facro ardentibus cornibus Taurus non fen^ 
tiebat.decanterijs quorutn nihil adeum pertinebat, fedlingua 
fua fanftum Dci martyrem lingebat . Poft hoc fuadenteSim- 
plicio fuper pyram ingentem eum poni fecit,fed ignis eum no 
tetigitlpfum quoque dc pyra dcpofitum immifctunt in cami- 
num valde foccenfura. Ecccce duo Angcli aduenientes te- 
riuerunc ,vnus dexteram eius , & alter finiftram, & cum eo in 
ignera defccnderunt.Thronus autem in mcdio camino pofitutf 
crat,ftatimque,vtingrcflus eft,feconfignans, omnis illc cami- 
ni ardor euanuit, & iftc in medio fedebat glorificans Dcu . Se- 
quenti die iuffit Marcianus caminum aperiri.vt videret fi c5- 
furaptuseflecab ignc, volens puluerem corporis eius, neChri- 
ftiani eum toilerent inuencum difpergere.Miniftri autem aperi- 
entes caminum toto igne confumpto , non (iiftinebant calorS, 
qui cgrediebatur de fomace. Marcianus aucem illo ad fe ducto 
ait:Iterum Diabolum iftum adduxifti mihi. Sanftus aucc Ma- 
rinus fimulauit fe uelle accjuiefcere pratcepto impctiali , tunc - 
ille fupra modum letus iuflit tcatrum prxparari, omnefqueci- 
ucs Romanos adefTe,gIadiumque , & agnam albara afrerri , vt 
immolaret.Sanctus autem genuafleftens diu cumorarionem 
confummaflet,ad eius imperium ftatim Serapis,& Cronides,& 
omnes Dii corraerant,& in pulnerem redafti fiint.Videtis hoc 
populus Romanus exdamauit. Vere magnuseft Deus Chri- 
Uianorum . 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftorialeVincenti/. 



D# Mtrti eim,& fitfplicio tyranni. Cap. X I . 

TVnc Marciauus mulra canfufione opcrtus > iuffic enm de- 
collati.Sanftus autem in Domiuo exultans aic.Veni pater 
glorix & accipe caput tni pueri. E cce enira pto nomine tuo cur 
fum confuromaui, fufcipc animam ferui tui . Pater quoquc & 
xnater eius horrab-intur eu fijlici agone curfum perficere,fcien- 
teseum eiT: fufcepturum coronam viftorix.Qui orationc fafta 
confignans fe pacem dedic fratribus,& flcftens genua fpiritum 
Deo tradidit.Scurro veroiam mottuum percufln, & caputcius 
amputauic,cuius corpus miniftri Diaboli cukrunt, & in prarci- 
pitio vbi corpora latronii proijcicbantur illud ptoicccrunt.Prc;- 
cepit autc Marcianuscuftodiri locum neChriftiani corpus tolle 
rent & fepelirent.Quemcumcuftodesobferuarent,fubiro faftx 
funt tencbrx,& tonitura,& fulgura,& aquaruminundationcs, 
quaG diluuium. ita q> Mintftri tertiti fugierunc, fanftus autcm 
Theophilus Epifcopus, cum viris ecclcliafticis corpui fanQum 
tulit, & in locoetcel fo Romanx ciuitatis pofuic.cunc fubico fa- 
ftuseft fonus.de ccelo magnus,& multitudo Angeloru dcfccn- 
dit quaelocutn ipfum facrauit.Marcianus aucem vc dcmcns fa- 
ftus.acceproconfilio a cubicularijs fuis,vt immolaret Dianx & 
Serapi, facerdotcs venite iu ffi t, & occidit albam agnam & co- 
lumbam, vt lauaiecur in fanguine immolacionis, prxccpit etia 
Cpulas in capitolio prxp.irari , & Patrcm ac Macrcm martyris, 
adduci. Quiadduftiftcterunccoram eo, nihil rcfpondentes ei. 
Subitoautcm cecidit mmphea de ccelo fupra psdes Marciani. 
Quj fiigiens, ad palatium fuum correptus magnis fcbribus, in 
lcfto fuo fe collocauit & dixit . Vnde mihi hxc demencia acci- 
dic,quam patior, forfitan proptcr puerum iftii morior. Magnus 
cs Dcus Chriftianotu .Fxaudi me & pcccati<; meis ignofce. Tuc 
recedente frbrc abijc in capitoliu adorare Serapin,& ccceignea 
virga decoelo defccndit , & pcrcuflit eum, omniaque mcmbra 
cius diflipauie . Cumquc itcrum feftinantcr ingrelTus palatium 
diccrec . Magnus es Deus Chnftianoruro adiuua mc, dolor o!$ 
ceflauit. Deinde furgens Serapin inuocauir,& tuncin facic fua 
iuit, & vcrmes, de orc cius ebulicrunc, & morcuus cft peflime, 
animaque eius in tenebras abijt . Gcfta funt hxc in vrbe Ro- 
mana 7.Cal. lanuatij. Aftor. Htc ideo hoc in loco in ferere vor 
]ui,quia nullum Impcrarorum illorum qui Ecclcfiani pcrfccuti 
func, Marcianum appcllatum rcpperi . Sed forte ipfe fuit Mar- 
cianus Prxfes fub quo paflus eft fanftus . 

De ceteris <jui in martirelegio ftripti funf. Cap. X L I. 

SVnt &alij innumerabiles mariyres pcr diuerfas mundi par 
tcs magnificea fidelibus honorati, quoium nec tpa ncc ge 
fta ad plenum reperire potui.led de cjuibufdaro h*c pauca 
quar fcqncturcx martyrologio colkgi.Nam pridie Cal.Ianua- 
xij cclebiatur natale beati Mectani mattytis,quouoIcntc impia 
verba ptofcrtcad iuTionem paganorum, omnc corpuseius fu- 
ftibus coilifcrunt.vulciimque & oculos acutis calamis tercbran. 
tes extra vtbcm cum cruciacibus cxpulerunt , ibique fpimu qui 
in eo fupcratet lapidibus cieccrunt.Item J .Cal.Martij, Alcxan. 
drix paflio fanfti luliani martyris.Qui cum i ta podagra coftti- 
ftus cllct, vt necinccderenecftare poflet, vnacum vnomini-r 
ftro fuo in fella iudici ofFcrtur. Qui in camelis impofiti pcr to- 
tam vrbcm iubenmr circumduci,& flagris hincindc videntc pp 
pulo lainari, vfquequo finem ipfis verberibus forriiencur. Ite. 
8. Idus Martij ciuitate Antinon.fanftorum.Philoincnis & Ap- 
pollomj Diaconi. Qui tenci & a iudiceauditi.curn conftanccr 
Idolis facrificare noluiflinr , perforatis calcancis, pcrciuiratem 
fcorribiliter traftinouifsime gladio cefi funt. Itcmo. Cal.Maij 
ciuitace Valcncia lanftorum Fclicis Presbyteri & Forcunati & 
Achillci Diaconorum. Qui cum maximam pattcm prxfatx vr- 
bis, aH fidem Chrifti conuertiflent, a duce Cornelio in carcerem 
trufi funt. Deinde diutiflime verberati cruribufqueconftaftis, 
circarotarum vcrtiginem aftrifti , fumum quoque in eculei fu- 
fpenfionc perpeffi, taudem gladioconlummati (unt. Ite p.Cal. 
Mai j Alexandrix (anftx Theodor* virginis.qux facrificare co 
temnens,cum eflet in Iupanar tradita,rcpentc quidam ex fratri- 
bus noie Didimuscam miro Dei fauoteeripuit , ac poftea cum 
eadem percuffus,ac coronatus cft. Item ^ non.Maij Nichome- 
di.t fanftx Antonix martyris.Quxcu nimiQ toita,& varijsaf- 
fl ifta cruciatibus ab vno brachto tribus diebus fufpe(a,& in car 
ccrc bicnio dettufa tandc in cofcffione Dhi flammis cxufta cft. 
Jttm de eodem. C*p. X L 1 1. 

ITem ij.Cal. Augufti apud Carthaginem,fanft* Guddcnes 
marryris , quaeiuflu RurEni proconfuhs ob Chnfti cofcf- 
fionem quater diucrfis temponbus eculei extenfione vcxa- 
ta eft,& vngularam horrenda lacerationc cruciata.carccris etia 
fqualorc diutifsime afflifta, nouiffime gladio c?fa eft. Itc idus 
Augufti.Forofillx fanfti martyris Caifiani , qui cum idola no 
luiiTct adorat c vocacis pucris, quibus doccndis exofus fueut,da 



ta eft racultas eum perimendi, quornm quanro infirmiorerat 
rnanus , lanto grauiorem pcsnam martyrij dilata morte facie- 
bat.Item ^.non.Oftobris.in >€gypto fanfioram Marci & Mar- 
ciani fratrum , & aliorum cum cis inmimeribiliuro marryium 
vtriufque feius,& xtatis.Quorum alij poft verbera diucriifque 
genens horribiles cruciacus,flammistradici funt.Alij in mari p- 
cipitati, imnnulli etiam capiteczfi, plurimi incdia confumpti, 
csccri patibulis affiii. Quidam etiam capite dcorfum prclTo & 
pcdibus in fublime fublatis.marryrii coronam merucru nc.Iccm 
17 Cal.Noucmbris,in Aphrica fanftomm martyrum, icJb.pa- 
riter corouatorum , & fanftorum martyrum Marciani & Saty- 
riani cum duobus fratribus eorum , qui proconftantia fidet 
c.itholicx primum nodofis fuftibus c^li, & vlqueadoflalania- 
ti.cum mulco tempore talia paterentur,(cquenti die frmper in- 
columes rcddcbantur.Nouiffime in cxilii rclegatione vinftis pe 
dibus poft terga currentium quadrigjrum imcr fpinofa filuarQ 
lcca pariter iuffi funtinterire. Pafla eft etiam M. xima virgo cfi 
tis.Item.i 5 Calcn.Nouembr is apud Vicnnenlem prouinciatn 
beati Maximi Lcuicsr & manyris, qui patiendi defiderio pcile- 
cutoribus inquirentibus f>- palam oftcndic,& poft refpofiomira 
conftantiam eculcolufpcnfus,ac cortus, dcindcfuft buscefus> 
od vltimum obrucus occuhnit.Icem 10 Cal. Noucmbris in Hi- 
fpania (anftorum Seitiadi & Germaui,qui poft verbera fqualo- 
icm carceris fitis,& famis iniuriam.longifsimi qnoq; itincris /a 
Forc.tandcm cjfis fcrro cciuicibus mariynum colummauciiit. 
De Vitlorim Conftnnrini fer [ignum crueit . Cnp. X L 1 1 1, 

HVgo Floriaccufis li.$ Igicur cum iam feptimum annum 
imperi) fui peragerct Coftantinus aduerfus Maxctium 
pcilimis(vtdiximus)mo.ibiis adornatum, nondum ba- 
ptizatus,confpirante fccum collcfta Liciniobclium par.mic , tc 
dum illuc pergeret,mulraque lecum dum imminentis bclli ne- 
reflitatcm pugnx proximus pertraftaret , vidit pcr foporcm in 
ccxlofignum lanftaccrucis flammco nitorc rutilarc,& Angelos 
fibi afliftcntcs,& dictntc:Con(tantincin hoc vince.Cafllodo- 
ius in hift.cripartita. i.lib Eufcbiusquoq; Pamphili,cum iure- 
iurandoipfum Imperatorcm dicencem audilTc fe ref.rt, quta 
circa meridicm dcclinantc ijm Sule Crucis fignum ex lumine 
faftum,& fcripcuram confcrcam cidiccnrcm.ln hoc vincc vidif 
fec ipfc & milites.qui cum co eciam tunc cfiVnt,pcrgcuti n.imq; 
aliquocumcxercitu paritcr hocinquitei miracuium oftenfum 
cft, dumquecogitarct quid clfct,v6x fupcruenit , & dormienti 
CEtiftas apparuit cumfigno, quod vidit in ccclo,iuflitq; vt fic- 
reteius figni figuratio, qux foicrauxilium in congreffionibus 
prxlioru-Cumq; iam opus non eflet interprete, fcd aperte mon- 
ftratum Impcracori ftiifl'ct,quid de Deo credere coucntret.mcx 
die fafta Saccrdotes Chrifti conuocans de dogmate con lulcbat. 
Ac illi facros libros oflcrcntes dc Chrifto loquebantur,fuaq; di 
fta ex ptophecicis comprobabant . Signum vcro quod apparuc- 
rac ei diccbant rrophcum efle victonx Chrifti aduerfus infcr- 
num.Hugo.Conftantinusergo fignum,quoil videratin vcxilla 
nullicaria dcpinxir.Deinde in fpcc.em Crucjs lignum, quod di- 
cunt labartim transformauit,& fic inllruftus, & aruiatus cd ma 
gna fe viftorix aductfus Maxcntiumdimicaturus iter accele- 
rauit . Cui Maxentius per pontem nauigiis compoficum cgrcf- 
fus hoftiliter occurrit,iullcrat quoq; uauibus ad dccipularn com 
pofitis fluuium fterni,& fuperpofitis tabulis adcquari. Scd cum 
rttinq; pugnaretur,& exctcitus Maxentii fanftx Crucis vinute 
proftetnerctur , ad vrbcm fugiendoremearc voJens Maxirntius 
poncem ( vt diximus ) uauigiiscompofirum afcendit, & fubito 
fubfidercnaues , & ip!c laplu equiin profuudum aluei demct- 
fus. Sicque bclli futuras cxdcs fui nephandi capitis ledemit in- 
ti.ritu. TuncConftantinus vrbemRomam triumphans ingre- 
cLirur , & ica totms Occidcntis Impcrium vfqucad Oceanum 
deuenit,ram ad Conftantinum quam ad Licinium . 
§lualiter idem Impertttor honorauit illud fignum. Cap. XLII II. 

COnftaiinocrgo Auguftoiu vrbc rcccpto,ftarim,vt imagi- 
ncab honore triupni illius fenatus*ercxit, vtxillu (anfts 
Crucis in dcxiera manu fuafccit dcpingi, & fubtcr afcribi hoc 
cfle inuincibile fignQ Dei viui. CaffioJorus vbi fup.Hoc fignu 
bellicu,qd rx labaro in vcxillfl Crucis transfoimatii fucrat.jin- 
teralta pciofius eratjco q> Impcratorcm pccderci,& adorareil- 
Jud militib.rooris eflct. Conftttu it crgo ccr:os figniferos, qui in 
colaboiarent,cjuoruopuscrac,vt vicib.htiracriseu veherent, Sc 
ocsacics ica lultrarcnt.ycif.n.cr.qri aiiqn quida ferens hoc fignfi 
c'i rcpenteinuadentib.hoflib. cxpauiflet, dediflccq; illudalteti 
dcuenendujcumq; fe de plio fubtraxiflcc, & iacula declinaflct, 
fubito percuflus intcriit.lllc vcro,qui facru fufcepit trpphcum, 
mulcis fc iaculantib.permanfit illxfus. Mirabiliter.n.diuina re-" 
gente virtutc (agittx hoftiu flgebantur io figno, a fignicero aue 
ititcr pexicola protinus cuolabant. Pr afit nccj; aiiqucm vnqu£ 

huim 



Digitized by 



Google 



Libcr Deci m u fter ti us. 



huhis dgm miniftrG ( vt fblet in bello ) vulnere mortuum, aut 
dade captiuitattsppefliim.Dcniq; fuppliciQ cruds,qcT primit 9 
apud Romanos crat t vfu,lcge ,phibuit. In figurationibus aute" 
loIidorfi,& imaginibus hoc fignfi iuffitinfcribi femp,& figtlra- 
ri.Eufc.in hifto.Ecdefiaftica.p.Ii. Pcridc tepus conipirate ctia 
tuc fecu Licinio.nodG.n.in id vcfaniz inciderac.quo poftmbdG 
dilapfuseft.Scietes,& jpfitctesauctore fibi oium bonorQ Deu, 
vna eadfiq; (ententia let;c ftatufit , in qua Defi Cliriftianorum 
pleniflimis laudibus / pfequuntur,& ipfum auftore totius vircu 
tis atq; opcris ,pfitenntr,ipfumq; de Tyranno przftitific vifto- 
ria.&ideoab vniucrfis huic venerationc cultumq; defercdG. 
Hac lcge ctia ad MaximinG,q. tunc oricntis partibus domina- 
batur,amicitiafq; eorum expetere videbatur cmittcbant . At 
ille ingentibus Imperatorum rcbus geftis perterntus < & fiqua 
fcribcbantur contraria,fibi & q aiicna a mctis ftiar ^ppofito vi« 
«lerent,tn refiftcrc non audcbac , & rurfiim alienx au&oritati 
cedens,inuitus videri in hoc venilfe crubefcebat. 

DeMifcrabtiifineGalerij. Caf. XLV. 

EVfebius vbi fupra.Impius igitttr ac mcntc fcrox hoc folu 
acT metus cxtorquebat indulfit,ncc in aliqito mutauit af- 
feftum,donec digna in cG verbera vltio diuina ^pferrct. 
Etcnim cQ cotra meritu fuu nome Augufti vcl imperiG pfum- 
jfiflet.extolli etia aducrfum regni focios carpit in qbus regalis 
jnftitutiomorfi ^pbitateac religionis gfa rcfulgebat. Audct igi 
«ur primo fe inter eos honorc priore conftituere, ac non multo 
poft rupto fedcre.bcllu Licinio conatur inferre.Hugo Floriacc 
fis vbi fupra. Que Licinius a Roma digrclfus cxpugnare para- 
tiit,& cQ ia ferro Licinii cecidiflet exercitus Maximini Galerij 
pars,cj fupererat vides Impcracore ftiQ diuino fauore nudatum 
Licinio fe lubdidit. Maximinus vcro Galcrius vt vidit a Diis 
Juis fc deccptfi,& ab hoibus dereliftu turpiter, & infidcli ter fu 
git.Vcruntn du rcparauiflet excrcitft velletq; fecundo cQ hofte 
confligere , doloribus internorG' vifcerfi corrcptus vchementer 
exagitari czpit,ita vt nec ftratis rccGbere poflet.Eufebius.Tfic 
fco cdax,& q. vino (emp replerct,ncc fiimmis q.dc labijs degu- 
ftadfi recipere cibfi,auc odorctcnus vinC fiimcrc f>t,itaq; carnis 
juedia,& ariditatccdfumptus bxc fblu ^fedtinfelix,(£ in vltt 
mis vitz pofitus iufta eflc vindicta Dci,& fceleru penas ie me- 
rcre ^pfitct expederc.Ad vltimfi tfi morbo pri' luminib' amif 
fis,& tGc magis,q.d aducrfiis ChriftG impictatis admiferit ui- 
dcs,viuedi fine fccit. Sed defunfto eo, qaducrfus Chriftianos 
tific inaudita crudclitate.nfic fim ulata venia agebat. Apcrta I- 
dulgcua lcgitimoru principu Ecdcfiarum ftatus multo ctia da 
xior,^ prius fusrat reparari czpit,tunc mimids fidei pj nicudo 
vltima atrocitatis fuz fiebat,ita vt ipfe publicus puderct eos a- 
fpefttts. Etenim cfi primus iplc Maximinus impcrialibus zdi- 
€tis Tyranus,& impius,& Dco,& hoibus inuifus fuiifet jpnvm- 
ciatuf .tabulz eius quoq; piftf vel imagines zrez,aliz dcici ac 
" cipiuri iubent,aliz vero atris frucatx coloribus obhtcrari. 

udices quoq; eius,quos ille in ryraniris dfiationibus miniltros 
lcelcrfi habueratlegitimi principcs velut impietatis,& crudeli- 
tatis eius fatclhtes luflcrunt interficj.qbus addunt etia ci' filii, 
cjuos ille ia impcuii fbdos alfijmpfcra t,fed & jppinquos eius , q, 
ob huiuftemodi ncccflitudine moleftifftmos crga ciues,& pro- 
uinciales exhibuerant, paribus fuppliciis afficit Licinius. 
D$ StmHo tafa Silueftro. Caf. X L V I. 
X gcftis eius.Eo tpe Beatus Silueftcr Papa pontificatum 
Romz tenebat,fed pp pfecutioncs in monte Serapti cu 
ctericis fuis latebat.Hic dudu cfi adhuc cflet Romz iuue 
nisho(pitalitat6 dili^entia tota exhibens,ThimothcC queda re 
ligiofum ab Anriochia vcniete,& publice Chriftfi pdicite,tpe 
plccutionis hofpitio fuftepit, qd* etia Pontifices facere formi- 
«iabat. Hic Thimothc» cu multos ad ChrittQ cduerd<lct,tetus 
a paganis,traditus cft Tarquinio vrbis Przfecto.a quo tormcn 
tis afHidus , & loga earccns cuftodia maceratus,cQ (acrificare 
Idolis nollet,inter homicidas dccoll atus eft.Que Siluefter oc- 
culte medianoftc raptu ad domu (ua detultt, ibiq; Saftu Mcl- 
chiadc Epm venirc facics cu Presbytcris, & Diacorubtu cQ q.- 
bus p tota nodte in Dei laudibus pmanes eitis martyriu dedi- 
cauit.Poft hoc przfcftu-, Iperans Thimotheu pccunias h.ibuif- 
fe, tcneri iuflit Sanftu Silueftrfi,& aitilli.Nin mihi oes fcdera 
« illius Thimothci dederis facultates,grauia tormeta paticris. 
Sed cfi mulcorfi tcftimonio didiciflet,itlu diuitiasnon hre, titu 
1G ei Chriftianitatis oppofuir,dicens cu tormentis variis finic- 
du,nifi fpontcIdolisimmolaret.Cui Siluefter.Stultehac nofte 
ala tua aufcresur a tc,vt tormenta,q Chriflianis tpalia irrogas 
aeterna recipias.Interca Silueftcr ad carccre dticit , & Tarqui- 
nius ad couiuiG acccdit.Duq; Silucfter in carccre oraret,& tllc 
maducaret.os pifcis in eius gutture tranfucrfatuin eft, qct nul- 
U mcdicorum arte pocuit tranfirc , ficquc ab horaprandi) 
Spccultim Hiftortale. 



177 



{ 



E 



vfque ad noftis mcdium dolorc vexatns, itrxta Silueftri verbfr 
expirauit,& hora prima qua ccflurum cfimtnatus fefucratad- 
ipfiim audiendum , ferctro dc domo fiia cicff us cum luftu ad 
tumulum dudus cft.Tunc ocs Chriftiani cum Melchiade Epo 
ad carcerem pergunt,& Silticftrum indc cum gaudio edticunt.' 
Eratautem afpeftu Angelicus,fcrmoncnitidus,opcreSandus. 
corpore imcger,charitatc ditfufns.Sacto igicur Melchiadc mi- 
grante ad dnm ab oi populo Srlucftcr clcaus fuit , & quia hoc 
cfle mcruit operibus decbrauit. Erat autcm oi fuauitate con- 
fpicutts atq; inter dipiccs,& pauperes mcdius,vt pauperes illum 
quafi pauperem afpiccrcnt,diuitcs vero quafi fibi fupcriore di' 
uitcm zftimarcnr , fic pauperum curam gcrcbat vtqttot in rc- 
gione eflcnt vidii£,quotorphani,quot elerici,& nomina,& nu^ 
mcrum diligentcr fciret,& quafi dcfilii^ fclicitus,eorum quoti 
dic necelihatib* fubuenire ftudcrct.O quam fzpc debitor cflo 1 
volttit ttt dcbitoribus fubucnirer,a fgnetatote conucntus eft, vt 
hi,qui tenebantur in vinculis rclaxarentur . Cum autcm cxif- 
ferzdi&umutChriftiani ad facrificandum Idolis cogercntur 
fecedens ab vrbe Silueftcr, Serapti laubulo cum fuis dericis fe 
collocauir. 

De Pietnre Cenftantini in fuerot. Caf. X L V 1 1. 

HVgo vbi fupra.Interca Conftantinus Romz pofitus vaH- 
da fqualoris lepra perfundicur,& cum mulrorii cura me- 
dicorum adhiberetur ei,nec vnus quidem faccrc potuit vt con- 
fcqueretur falutcm.Tunc vcnientcs Sacerdotes capitolii dtxc- 
tunt xlli debcrc pifcina facere in capitolio , & coplcie fin^uinc 
innocentifi,& eo calcnte lotfi poffc faliiari,aggrcgatis igif pluri 
misinnocentibus infantibus volcbat cos maaate. Ex gcliisBea 
ti Silueftri.Cumcj; iuxta confiliu PontificG ad capitolifi pergc^ 
ret,vc ibi fanguine pueroru lauaret,occurric multittido Mttfie- 
rum,q refbluds crinibus, & nudatis pcftoribus vlulates coram 
co fc in plateis ftratierunt Iachrymas fundcntes. Qui pcunfta- 
tus qua de caufa hoc faccrenr , didicit has cflc Matres puerorQ 
quorum effundendus erat fanguis,vt ipfe in co lotus fanaretmv 
Tunc Imperatorexhorruit facinus, & j>rumpens in lachryma» ' 
ait.Audne comites,& comiIitones,& oes popu!i,q aftatis. Ctur 
hoc fceleracolauacro vtar, & cum mc ex codem luto coprobe, 
mclius cft pro falute innoccntium mori , q\ per eorum lntcritfl 
vita rccupcrare ciudcle.qua tn rccupcrare inccrtG cft, cu fit re 
cupcrata crudelitas.Sic fcmp nfa ccrramiaa contra hoftcs ex- 
titifle nofcuntur,vt rcus ellet Iegibtis,& capicali fcntcntiz fua- 
dcietur quicQq; occidiflctinfpnte,qd* crgo in fiiiis hoftifi cufto 
ditfi eftjinfiliisnoftroru ciuifi excrcebim*. Qui viftorcsoium 
gentifi fidclitcr pugnado cfle mcruimus.QMid c-tia iuuat har- 
baros fuperafle,(i a crudclitatc vincamuirNa vicillc cxrraneas 
nationes bellatorG cft virtuspopnlorfi.Vicide auc vitia,& pccca 
ta vittus eft morfi.In illis eigo przliis forciorcs cxcitim' altis. 
In his afic nobifipfis cG vincimus nofinctipfbs duni mala nra,& 
vota cxdudimusj&qctinconfultc dcfidcrauinui»,confuIte vni 
uerfalitcr cxecramur. Igitur vincat nos pietas in ifto cogrclfu^ 
vbi viftoria obtinet victus . Verc.n.oium adtierfantifi vidores 
cffcpoccriimis,fi fblapiecateuincamur. Oium.n.fe cflc verum 
Dnm comprobat,qui vcrum fcruum oftederit fc efle pietatis. 
Hoc diccns iter rxptum dcfcrcns ad palatium rediir, filioique 
Matribus rcddidit,& infuper dona ampliffima addidit , & infi-> 
nitavehicula,& annonas expedi iuffit, vt quz fientes ad patria 
alienam vcncrant,ad ftum cum gaudio rcmearcnt. 

Dt Baftifmo eiu/ } & fanitentia. Cap. XLVIII. 

HVgo vbi fupra.Tralafta dcmq; dic du Ibmni tepusaduc- 
nilfet.Aftitcrunt ci Sanfti Apoftoli Pctrus,& Paulus di- 
ceiucs.Qmflagitiispofuifti terminum,& crTiifioncm fanguinis 
innocentis horruifti,miffi fumus a Dno Iefu Chrifto darc tibi 
fanicatis rceupcrandj confilium. Audi ergo,& fac,qux indica- 
mus tibi.Siluefter Epv gcntilispopuli ritus-, & dclubra fiigieiis 
in monte Serapti cum fuis dencis latcbram fbuet , hunc^cum 
a tc adduxeris ipfe tibi pifcinam oftcndet , in qua dum tc tcr- 
tio immerfcrit omnis te valitudo Icprz defcret , pro quo fafto 
hoc tuo Saluaton compcnfa, vt pcr totum orbem Ecckfiz re+ 
ftaurcntur,teque ipfum purifica.vt reliais IJolis Deum veru» 
qui fblus eft adores. Surgenscrgo Conftantintisa fbmnomifit 
ad montem Scraptim , & acccrfluitadfcfanccum Silucfh-um. 
Et cu m ad cum ingteflus Sanftus fuiflet Epiftopus, percunda 
tus cft illum Imperator , qui Dii eflent Petrus, & Paulus. IUe 
vcro non Deos,ied Apoftolos Chrifti eos effc refpondit. Atqt 
ex imaginibus eorum quas 'A\i oftendit.hos eflc diduic Iinpe- 
rator quos in uifione conlpexerat. Tunc Silucftcr Papa cat 
thezizans cum intra palacium Lateranenfc panitentiam in- 
tlixit,& dic feptima in qua claudcndum erat ieiunium,uefper- 
tino tempore benedido fonteillum punficauit. Ex gcftisBcau 
Siliuftri. Cumquc oraifct pro eo Siiuofter, & omnes refponj. 

Tomus Quanus. Z diilent 



Digitizecl by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vihcentij. 



^iflent Amen.fubito qnafi fulgur lux jntolerabili* emicuit.qux 
.& ojum mentes exterrui t,& afpeftus obrexicCoi bmt inus xjuo 
que mundus exurgcns,Chriftfi fe vidifle confeflus eft, & indu- 
tus eandidis veftibus.y.dicbus dedit fingulas lcges in honore 
Chrifti.&priuilegiO ChriftianorO. Octatta aOt die vcniens ad 
confcflione A poft oli Pctrj,& ablato diademjte eapitis, totum 
fc planum in facje proiiciens , tanta illjc Iachryroarum cftudit 
inultitudme,vtx>Ta illa infignia veftimenta purpurea infundere 
tur, dans voces inter Jachrymas fe erraffe , & peccafle eomme- 
morans. Exucns afit clatnidem, & accipiens tridcntem primus 
terram aperuit , ad fundamenrum Jbafilicx conftrwendum.xij. 
quoqitc cophinos plenos humens fuis baiulauit. 
2>« Cinmrfion: Senatorum , & fopuii,& fit edi8o Conftantinf. 
C*f. XLIX, 

TAnta afit eodem anDo credidit mu|titudo,vt virorO ba*- 
ptizatorum numerusad 1200. tfnderctiir, exccptjsMu- 
licribus.&infantibuF. Cum afit Senatoru caterua huic religio- 
ni fidem in nullo adbiberet,ncc ob hoc jrafci Auguftum alicui 
Papa permitterer.Prxcepjt Auguftus exceiftir tribunal iibi in 
. bafilica conftitUi,& Scnatum ac PopulG fic af uttis eft.Propha- 
nx diflenfioncs mentium ideonulla r<6ne (ali.bfe fiimunt, quia 
nullus cas clarus veritatis Ipledor illuminat. Iftos.n.ccrtum eft 
Dcos.ncc dici debere,nec credi.qttia ab hoibns fcfti funt,hoIes 
roagis eorum Dij dici rx»lfunt,qui eos plafmaucruncbabeat \% 
fine tfti crrores,& Romana fapjentia Deum illfi cxcolap a quo 
ipfa cuftodiatur,non qucm ip<a cuftodiat. Vt autem nouim fit 
orbi Romano.vero Deu Iefu Chrifto nos inclinare ceruices,q, 
in me operatns ctt.qd 3(picitis,& probatis.Intra pajatifi meum 
Ecdefiam Chrifto arriptii conftruendam, Tunc ols Populus cij 
SenatU clamauiuQui Chriftum ncgant malc pereant,quiaip- 
fe eft vcrus Deus. Et iterum iube.Qui adhuc (acrificant Diis, 
ftatim ab vrbe pcllanrur. Ad hanc voce filcntio petito.Impcra- 
tor fic allocntus eft populum.lntcr diuina, & hpmana hoc intc 
rcft,$> humana fcriutia coacta fijncdiuina aiit voluntaria. Dc* 
cth,q,a quieta mcte colir,& finccro arfeAu ab hojbus honoraK 
ipfitanea debet eflecius cultura.Sitcrgooibus notQ.no necci- 
fitate coados.fcd iudicc fuo libcros pofleficri Chriftiatjos.lu- 
flfi.n.conipicimus.vt ficut petentibus culpa ett fi ncget, ita non 
petentibus fi cogitur iniquu nobis aute magis in ainicuiis adV 
hzrebunt,bi qui fpontapei ad Chriftiana lcge vcnirc volucrfit, 
Tunc oi bus populis Chriftiams, & pagmis lv»c lege laudanti- 
bus,& Augufto vita optaubus, neratiis populi clamor faft* cft 
4iutiiTimns,& rcuertentc Auguilo ad palatium, tota ciuitasce 
reis,& lapadibus replcta coronata eft.Erat.n.gaudium oibus.q. 
lcxtalisprpccifcrat.qux nullum ad cultura impelleret, nullurn 
a Chrifti cultura rcpclleret.vniueria (epulchra Sanftorum ho- 
norantur,omiieCquc Confeflbrcs ad cxjlia diueria trafti, cum 
honoreregioreuocantur,Hugo vbi ftipra.Pubhcoquoquepras 
tepit edi^o,vt pcr totum Romanum Jmperium templa daudc 
jentur,& Ecclena: xdificarentur. 

J>t Mutuis Epifiolii Htletu , r> Confttntini fuper Itgibut 
Moyfi,& Chrifti. C»f. L. 

EX geftis Silucttn. Hclcna aut Matcr Augwfti circOuenta a 
Iudacis.cOeifetinBithiniacu duobus nepotibus Augufti» 
Conftantc,& Conftantino.ita vtpenc Iud?ea fipri potuiijpt hu- 
jufn-odi fcripta ad eO tranfmifit.Dho fcmp AuguftoJilio C&r 
ftanti Matcr Helcna fcmp Augufta.Veritate iapicntis animus 
no rccuiat.nec fides i c^a patif.quacOq; iaftura beniuoletix di 
uinc reputare dcbemus,» mcruifti fimulacrorO tigmenta de- 
fcrcrp,ied erroti npplicat numano.q» Icfum NazarcnO p^cdcre 
toluifti Dcum cflc , & hunc Dei 6«" in cf lis arftimarc,q.a Iu» 
dxis oriundus cxtitit,& magus accu&tus, fententi? crucis acci 
piendo defccit.Ad vci-itatisIua*eoattingerccupicBtjbus,fcias 
altera via eflc non ppilc.nifi HebrcorO.q Ieg€ acceperunt. Sed 
idco pietati tu* fanitasreddita probatur, quia tuprimusinter 
Auguftos Idplis rcnunciafti. Verus ergo Dcus Hatbreoru falua 
ri tc fccit,qucm cum colere czpcris, rcgnum Salomonjs iapien 
tiflimi,& pacifici obtinebis . Eruntque tecum Prophctar curn 
quibus locutus cft Phs,& omnia, qux per eos popoiceris impe 
trabis.Ad hoc illc rcicripfit. Dhe Matri Hclenz fcmper Augu 
Az filius Coftantinus fempcr Auguftus, Qui moderatur fingu 
ja,& fxcula,& difponit totius orbis fuffragia,per fe quide afpi- 
ramenra viuificat , fed per pedora principum ltiis iura fxculij 
didat.Quanto igitur excellcntiorem (ocuni tenemus inter ho> 
rnincs,tanto omnium patemus afpcftibus.Oronium itaq; mor» 
talium oculi , omnium iudicia«omiuumaue vou, noftru velle, 
tioftrum nolle confiderant,& ideo nonfoium irrcprehcnfibilc, 
fed ctiam laudabile debet eflc,quod volutnus , Dcum ycro in- 
telligere iuper intelledum noftrum cminet , & ipia crroris nfi 
fcftantur indicia^a Deos efle putauim*,quos aio iuflu ab ax. 



«ificibus factos cewe.bamus.Cerfetigitur iit hac dimniticme bo 
ftra przfumptio.Sacerdotes Iudxorum, & Chriftiani Ponufi- 
ces in vnum conucniant , & nobis prxientibus altercances , adi 
vcriutis irulaginern perjienire faciant,ad cuins veriutis c«ft». 
ram vna nobi (cum orone feculum inuitcmus. 

J>e congregatione ConaUj fufrr h*c jutftiant. Cmf. LI. 

IQitur dic Iduum Martij iaoa eft coneregatio Chriftianorfi 
& Iudxorum in yrbe Roina. In qua djueriaruin prouincia- 
rfi fuertuit Epi.75. Iudxorum Sacerdotcs.iracxccptis.it. 
fcribts quos Iiachar Pontifex jnifit altercandi gratia , non (o\& 
jrlxbrco,(cd etiam Grf co^c Latino fermonc elimatos. QuLH 
I fachar fim ulata infirmitate a profcftione fe fubtraxiclntra pa 
lauum faftus eftconuentus , m quo auditores volucrunt cfle 
Conftantinus,& Matereius judices verodedcrunt, qui necln 
dxi eflent.nec Chriftiani , nc vnuse duobus graciam fux parti 
feruarcc Vnus crgo fuit Crathem Philoibphus , qni nunquam 
fuadcri potcrat,vt aliquid ab aliquo loco munericaecipcret^jfi 
quam in judicio peribnam Regis vel cuiufeOquc poteftatis ac- 
cepit,& cum amicus efict terreni Impcrij, nihil temtnum htc 
voluit,nihil futuro dici acccflarium, Sed fua eife ooinia qax- 
cunque oculis aipicerct libentcr aflcrcbat, aftrucns omncs ditri 
tcs cum iblicitudinc opes cuftodire , & jpfiim fecuriotc rrui. 
Dicebatque proptcrea.Diuit.es auro vtuntur, & gemmjs ac ve- 
ftibus fcricis.vt oculis intuentium placcSt . Igitur cumomni^ 
hus ofticijs,& ornamentjs fuis eorum oculis icruiunt.Qui diun 
tes eflc contcmmmt, & eorum in fe affcftus cxcica t,quafi diui- 
tescflc concupifcunt. Diuitcs vcrb non facit amorpecunix, 
fcd contemptus.Huic Coatu datus eft Zenophilus.qui cura jpfe 
prxfeftus fiicrit nunqttam ab aliquo munus accepit , nec pofle 
iuftuin eflbdirfiniuit.quiquacunquc occafionc venicntes ad fe 
diuitjas acccpent.Horum igitur duorum rata afiertio Jiabeba 
tur.ncc inuenicbatur quiipiam,qui in ambiguo poneret > quod 
eorum iudicio terjninauimcflct.Igitur fafto counentu cQftiA 
que rcfidentibus,fada eft Ion«a contricatio fingulis ii. icriba- 
rum iucceifiuecumBoato Silucftro altercantibus . Cumque 
finguli locuti eflent . Beato Silueftro rationes fidei probabiles 
oftcndentCjCxpcrunc omnes populi cum Regibjts, & Iudicibu* 
Deo Laudes acclamare,qui tantam rationcm per oseius auri- 
bus corum dcdiflet.vt nolla dubietas corum mentibus de Chrt 
fli omnipotentia rcmaneret. 

Pe Conftielu,& viBortn SentiSUutftri. Cmf . L 1 1. 

TVnc ynus cx duodecim Zambri indignatus,ait.Miror vo» 
prudentiflinws Iudiccs,ambagibus verborum crcdcre, & 
Dei potentia xftimarchuraanaionccocludi. Iubcatcfe 
rncntjflimum Impcrium Taurum fcrociflimu pduci, vt in c6- 
fpeftu eius virtutem Dci oninipotentis oftcndam -Nolo.n.cum 
jfto verbis contendere.fcd aliquid adibusagere. Tunc obfecri 
tcBeato 5ilueftro,iu(fit Augulius Tauritm adduci, & in (jwcio 
euntium,& rcdeuntium cxpit inqujrere Silucfter a Zambri,a<t 
quos vfus Taurus ille quxrcretur.Qui cum eflet maicficusrh- 
dit,quia nomen Dci nrj nulia vtrtusiuflcrre prxturecNa fenio 
res nri cum in facrificio Dei Taturos fcroccs oiferrcnt, hoc no- 
men Dci magnfi in aurc Taun diccbant, q ftatim mugitfi red- 
dens,fimiil & ipum exalabat.Tunc Siluefter ait. Et tu hocno- 
mcn qOo audicns didtcifti.Qui rhdit,n6 cft tuG hocaoffe my- 
fterium,qui ludxorum inimicus es . Curocjj loqueret,Taurus 
ferociflimus a multis militibusprxfentatus cft,vinctus funibu* 
a capitc,& a tergo. Confeuferuntoes vt diceret illud nomen in 
aureTaun,g> cum feciflet,ilatim mjfer faftus mugitnm dtfdir, 
& violcntiflime crcftis oculis cxpirauit. Tuc Iudeis Bcato Sil- 
ueiiro infiiltantibus, faAacft tumultuatio perduas ferchoras, 
& fixus oiationi Siluefter a Dho lefu Chrifto petebat auxiliO. 
Deinde pctito filcntio afcendcns in emincntiori k>co, djxit da 
ra voce.Dhs Iefus.qucm ego prxdico,cum aliis miraculis, aur 
fccit, etiam mortuos in nominc fiio fuicitauit, vn apparct hoc 
nome Diaboli cflc nd Dei,q> viuete TaurO occidit^ occisfi iii 
fcitare no potuerit.na viuete occiderc poffunt^c btroncs,& fer 
petes,& leones,& vrfi.In Deuteronomio ipfe De*loquit dices. 
Videte.g. ego fim iblus.&c.Ego occjd 5,&cTuc Iudices cO Au 
gufto vrgcbant Zambri vt Tauru fufcjtarec& cum fe illfi fufci 
tarc non poflc ctixiflct addidic Sufcitct hunc Silucftcr inuoca- 
joillo Gableo,vteum dcitatiseius ailertorem reciperc valea- 
mus. Tunc denotare fe cxpit, & per falutem Augufti aifercrc, 
quod fi Silueftcr a marte Taurum erigeret , onones Iudaicam 
legem dimittcrent , & Chriftianx religioni fe traderent. 
TuncpeteoteBeatoSilueftro Iudices dixcrunt Iudaicx aC» 
fcrtionis aftonbus , vt iingillatim edicercnt , an illifentcnriat 
cordis affenlum prxbeanc Qui cum finguli pado confen- 
tirent vtpote,qui Taurum nuUomodo fulciun poflc aficre* 
rcnt. Bcattu Siucftcr omncs jnacdulos afiddibus fegregatia 

fc«t, • 



Digitized by 



Google 



Liber DedMiftertius. 



J78 



-fccit.Ttmc facu eft oratio p tna" fere hora , olbufq; orantibus, 
& flcntibtis inclinauit fc Sifuefter ad anre Tauri, in qua.nome 
illud dixerat Zambri,&air.Nome malcdidionis, & mortis &■ 
cut intrafli in aurc Tauri huius ira egredere iuflu Dni nf i Ie- 
& Chrifti.In cuiusnotc df tibi Taurc furgc , hoc didoTaur* 
recupcrato flatu furrcxit cii ol mafuctudincCuius vincula mi 
nu fua Sanctus Siluefter (biuit, cfiq; cfi mafuctudinc ad arme- 
tfi (ufi irc. prxcepit.Tunc oes ludci ad pedes eius prouolu ti fa- 
tcbantur (e credere Chrifto.rogantcs vt oraret pro eis. Helena 
qiioqueproicctisauleis veflibus genua cius deoiculans rogabac 
ftbi pcmtentix locum dari.Crediditque cum omnibus fifi js,& 
fSliabus fuis.Sed & ipfi Iudiccs,& amici eorum amplius, quam 
trja mitiia ludxorum ad (idem Chnfti conucrfi fiint, 
Dt Drucone per eum /uperato. Cap. L 1 1 1. 

POft aliquot dies Pontifices.qui fuerant temploru Augnfto 
dixerunt Populus Romanus inuictiflimi draconis pericliu 
cur aiflatu.SoIebant.n.virgines Sacrofandtx dex Veftx p oent 
Calcndarum die abire ad eius defc4ofum,& cibos ei iimilagi- 
nis miniftrarc.Ex quo afit pietas nra legc acccpit Chriftianain 
huic nihil fcrtiuydeo indignatus flatu iuo quotidie populQ ve- 
sat.Calphurinus quoq; vrbis PrXfeftus ait. Per fingulos dies 
andfiunt plufqua tf.millia hoTcs, & n6 cft aliud remedij gemis, 
nifi vt placetJkndens Saftus Siluefter aicOftedc mihi rel vnfi 
Chriftunfi ex his,qui moriuntur, Prxfeftus dixit.Si Chriftia- 
nos n6 inuadit defcede ergo ad efi tu, & fac illum in noie Dei 
tui vel vno anno ab interfcctioochoium ceflare , vt credamus. 
Defi tuu Chriftii virtute deitatis hfc.Tunc Siluefter oratiohe 
iafta,iuxu reudatioue Beati Petri,ip&,& cfi eo psbytcri <jd3, 
& Diaconi delcendcrunt,fblo Chrifti Sacrameto rciecti.Poti- 
ficcs afit mifcrfic poft cos PorphiciQ.St Torquatfi Magos,vt eis 
nunciarent illos ad Dracone p uenifle. Oras igitur Sifiiefler c6 
fuisp gradus.tfo.defcedit.Magi vero facrificates, & inuocatcs 
Dxmonia dcfcedebat poft cos. At vbi pueneru t ad flatu draco 
nis,c6prehcdit cps anguftia,& ceciderfit. Sihiefter autc cfi fuis 
. 3ntrauit ad Dracone m quo habicabat Sathatm,& dixit ei.Ie- 
tus Chriftus natus ex virginc^crucifixus > & fopultus refurrexit, 
& ad ce.losafcendit,inde venturus ettiudicare viuos , & mor- 
tuos,expecta efifixus in loco ifto doncc veniat.Tunc apprchcoi 
i&s efi iigauit os eius fiio canobineo tripliciter torto.qd lecumr i ' 
poruuerat,& impones deiup cera,fignauit anulo fcrrco.qtti fi- 
gnfi cmcis habebat fculptum, appreheraafq; portas xreas,q ibi 
erat egrcdiesadfeadduxit,& in circulos caru induxit cathena 
qua fecu portauerat,& cu daufiflct eas ait.Hoc dicit Apoftohw 
Chrifti Petrus.Iftx ianux non aperiant v(q>; ad die iudictt, da 
ne vcro cathenX fubterrauit,& cum oia fibi a Beato Peuro pcc 
ta copleflet afccndit inde.C^icj; imienifict Magbs volutatcs fe 
terra pr£ ai)guftia,facu orauone eleuauit cos,&fecu cduxit, 
qui mox curfii rapidiflimo pgcntes fani.dctulcrut codices ma-, 
leficiorfi fuorum,& jpiicientesjeoi ad pedes Beati Silueftri iu- 
cenderfit eos dicetes.Sic ardeat.q 06 credOt in ChriftO filium 
2>ei,qne Siloefter pdicat.TranfactO aiit anno miniftri draconit 
xibantes apud fc,cf vcrc fupcratus eflet draco^ftemetes (e pe 
dibus Beati Silueftri crediderunt oes in Chriftum.Sic laftu cft 
W populus Romanus a duplici morte liberaretur.i.a cultura 
Draconis,&a veneno cius.Iplo aut anno baptizati (unt 30.mil 
lia vtrorum,cxccptis Mulicribus,& paruuIis.Aftor. ExtatEpi- 
flola Conftantinigencralisadoes Epifcoposjqua inter dccrcta. 
patrum Ifidorus collocauit.In qua idem Conliintinus modum 
fux conuerfionis oxponit,& Ecdefiam Romanam omnibui Ec 
delijs prxefle diftcrnit in hunc modtim. 
JEpifiolageoeralis Conftuttini dt coimerjionefu*. C*p. LIIII. 

1N noic Sactx,& lndtuidux triniutis. Imperator Cxfar FIz 
uiusConftantinus.Sanctiflimo patri patru Silueftro,oibufq; 
eius fucccflbribus.vrbis Romx Epis.ac cx.teris oibus cathc— 
licis Epis eide Sacroianctx Ecdcfix.p hac noftra imperialf co 
Aitutione fubiectis,nQc & in pofteris.tpibus,gfa,pax, diarjus, 
gaudium cum oibus nobis.Ea q Saluator nf altiflimi filius,pei{ 
San&os ApDfbios fups Petrum,& Pauiii interueniente nf o pa-. 
tre Silueftro,mirabiliter operaridignatus cft.ad agnitione ora- 
nium popiilorilm liquida cnarratione jppagarc ftuduit nfa be- 
ntgoitas.Na cum validifltma fqualoris lepra,carne mc» imtafif 
fet,nec ahquis Medicoru cura adhibere poflcMduenerunr Sj» 
ccrdotes capitoln diccntes mihi,fonte in capitolio debere fieri» 
atq; innocentifi (anguine compleri, mcq; calenteco lnto poffe 
mundai irltacj» (m eorum dicu,aggregaris plurimis innocetib* 
infantibus.duiu veilent facnlcgi paganorfi Sacerdotes eos ma- 
crare,& ex eorum Cmguine fontcm replere. Ccrncns ferenitas 
nf a lachrrmacus Matrum corum.illico facinus exhorruit,mifcr, 
tufq; eisjjpprios illis rcftitui filios prxcepi.Datifq; vchiculis,& 
donu conceftis gatidcmcs ad ^ppria rclaxaui. Eadcm crgo traa 
Spccttlum Hiftorialc. 



f 



fa&a dic,nocturno nobis fafto filentio, dnm (bmni tempus ad- 
ucnifTct^tflimt Apoftoh Petms,& Paulus diccntes mihi . Qrh 
flagitiis impofiiifti terminum,& eftufionem fiinguinis innoce- 
tis nomiifti,mifli fumus a Dno Iefii Chrifto dare tibi fanita- 
tis reparandc; confilium.Audi ergo,& fac.Siluefter Epus ciuita 
tis ad montcm Sirapti pfccutiones tiuv/ugiens in caucrnis pe 
trarum cum fuis dericis latebram fouet. Hunccum ad te addtt 
xcris ipfe tibi pifcinam pieutis oftcndet, in qua dtim tc tertio 
mcrferis.te ois valitudo ifta leprx defcret. Q3 cum faftu fue- 
rit lianc tu vidflitudinc Saluatori tuo compenfa , vt ocs iuflu 
mo pcr orbem totnm Ecdefix reftaw€tnr.Tc autfi in hac par- 
teunctifica vtoium Idolorum fupcrftiticme relicta Deu vnum 
qui fblus eft,& verus adores,& cx tollas.Exurgens igit a fomno ' 
aduocatomngnificopatre , & illuminatore noftro Silucftro oia 
dixi vcrba mihi a Sanctis Apoftolis prxccpta.Percuncutufque 
lum eO^j cflent ifti Dii Pctrus, & Paulus.Ille vcro ait,uon cos 
vcre Deos dici,fed Dei Apoftolos Saluatoris Iefu Chrifti.R ur 
fiim interrogatu vtrum illorum imagines haberct exprcflas, ut 
ex pictura difceremus eos cfTe, quos reuelatio docuerat.tfic ide 
pater knagines Apoftolorum p Diacone fuum exhibcri prxce 
piryquasdum afpkerem,& illoriim quos dumin fbmno vidcra. 
vuhqs in «isfiguratos agnofceremjngenti damorc cora oibus 
latrapibus mcis coafcflus fiim eos efl'c,quos in fbmno videram. 
Ad hoc Beatus Stlacftcr indtxit nobis penitentix tempus, in- 
tra palatium noftrmn Latcrancnfe in vno cilicio , vt oTa,qux a 
nobis impie,& ihinftcperacra,& difpofica fuerant vigiliis, & ie. 
itmiis,lachrymis & orationibus apud Dcum relaxari impctra- 
remus.Dcindcad ipfitm Prxfulem veni,ibique abrenuncias Sa 
thanx pompis , & operibns eius,credere mc in Dcum Patrcm, 
& Filium,& Spiritnmfancnim fponte coram omni populo pro- 
feffus fum.Benedi&ocjuc fontc.illic me trina merfionc vnda fk, 
luris purificauit.Pofitocjuc me in fontis grcmio.manum dc cf- 
lo me contingentcm vidipropriis oculis, de qua munduscxun- 
gens,me ab otnni lcprar fqualorc mnndatum cognoftite. , , 
Dt XxaltMtione Romsnt Zcclefi* Jupcr ctterat. Csp. L V. 

IGiturleuatus defacro fontc,vtile ludicaui vos cumSatrapj 
ous meis t &VnuierioSenatu,ampliusS noftrum impcrium, 
& tcrrenum thronum fedem (acratifhmam Bcati Petri glo 
riose cxaltari,i^b«em:esei poteftatcm,&honoririccntiain im- 
pcrialem,deccrnentc(que fanximus,xt principatum tencat tam 
iiiperquatuorprxdpuas fedes.fi Antiochenam, Alcxadriuani 
Conftantinopolitantam, & Hierofblymiunam,quam etia fuj 
oes in orbe tcrrarum DciEcdefias. Et qui pro tpe PontifcX 
einldem Ro'man£ Ecdefix extiterit, cxccifior & princeps cun- 
(tis facerdotibus totius nuindi exiftat.Et quc-cumq; ad cultum 
Dci vel Chriftianorum fidci ftabilitaccm ^pcuianda funt dii 
fijonat.luftu qiiippe eft.ut ibi lcx San&acaput tencat pnncipa 
tus.vbi fandarum legum inftitutor Icfus Bcatu Petrfi Apofto- 
latus obtinere prf ccpit cathedra,vbi & crucit patibulum fufti- 
nens beatxmortispoculum fumpfit,fuiq; Dhi,& magiftri irrit 
utor apparui t.Et ibi gcntes $ Chnfti ncuc colla flcctat,vbi do 
€lox corum Beatus Paulus Apoftolus jp Chrifto extcnfb collo- 
martyrio coronarus eft. Ibi proni,& humilitati cxleftis Rcgis 
famulcntur oificif.vbi fupbi terreni Rceis feruiebat Iinpcno. 
Interea quoq; nofce volumus ocm popuium p orbc tcrraru,co 
ftruxiife nos intra palatium nfm Lateranenfe Saluatori noftro 
Ecclefia,a fundamcntis cu baptifterio , & de fundamentis cius 
£ m numcrum Apoftolorum. 1 z. cophinos terrx onuftatos pro» 
priis humcris afpoitafle.quam Sacrofandam Ecdcfiam caput» 
& vcrricem omnium Ecdcfiarum uniucdb orbe dici,& coli ac 
prxdicari fanximus.Conftrnximus itaqtie Ecdefias Beatorutn 
Petri,& Pauli pciroorum Apoftolorum , quas auro, & argcnto 
locupletauimus,vbi & facraaflimacorum corpora cum magnoj 
honore rccondcntcs,thecas eorum ex ckctro, cui nulla prxua- 
letdcmentorum fortitudo ,conftruximus , & cruccra ex auro 
puriffimo,& gemmis prxciofis per fingolas corum thecas po- 
fiiimus,atque clauis aurcis confiximus. . 
De Imperiody imperiaUbus coMstie ScMo Silueftro. Cap. LVI. 

IGitur San&is Apoftolis Domims meix,& pcr eos ctiam Bca 
to Silueftro patri noftro,& umucrfali Papx, omnibufq; citit 
■ infedeBeatiPetrifiicceflbribus Pontificibus. Imperijno- 
ftri palatium Latcrancnfe contradimus , quod omnibus in 
orbepalatiis prxfertur, atque prxcdlit. Dcinde Diadema ca- 
phis noftri,fimulque fiigium , & fiiperhumeralc,quod Impe- 
rialc circundarealiblet collum , & damidcm ptupuream tunw 
cam^ue cocineam,& omnia Impcrialiaindumenta , & omncrnj' 
proccflioncm Imperialis culininis,& gloriaro potcftatis noftrc» 
Et quemadmodum Imperialis potentia diuerfis officiis cubicu 
lariorum,& hoftjarioruin,& omnifi cxcubitorii ornatur, ita, &j 
Sancia Romanara Ecdefiam decorari vqlumus. Et ut amplius 
Tomus Quartus. 2 i pontificalc 



Digitized by 



Google 



Spccubm Htftorfclc Vincentij . 



«omUScale <fccuspreftlg' cat,decernimus, & hos eiufde f cde- 
fix cleriris ex lintheis ca ndiJiffimo colore sequos eorfi decora- 
ri,& ita aequirare decerr umus,& hoc vt venerabilis pater Siluc 
fter,& oes ciusfuceeflb res P6tifices diadema,qa* cx capite nfo 
illi c6ceffimus>.cx auro puriflirno,& gcmis pciofis yti dcbcant, 
& corfl capitc ad huiii Dei ,p Beati Petri honore gcftai c. At 
ipfe Bcatiflimus Papfi fup corona dericatus , f ent olno ipfa 
ex aiirr» n6 eft paflus vti corona.FrigiQ verd cadido nitorc Iplc 
^idn,refurrcftipnc Domimc? dcfign5s,dus(acrauflimo verti- 
ici manibus nris impofuimus,& tenctes (fenO asqui ipfius (( p rc 
nerctia Bcati Pctri ftratpris ofticifl ei exhtbuim'»ftatuetes eo- 
ii frigio eius fuccefforcs o£s yti in ,pcdfionibus,ad imitatione 
Impcri i nfi.Et vt Pontifiealis apex non vilefrat, fcd amplius 5. 
ferrenilmpcrij dignitas,& gfi* pofenria decorer. Ecce tfpala 
tiO nf m vt platu eft.q vrbis Romse, & ofs lcah> fcu ocadcta- 
lifl reeionu «uinciaj.loca & ciuitates patri nfo Silueftraeiufqi 
fucccflbribus decreuimus 4ifpon6d0,ac iurc Romanae Ecdefia: 
jmanendO.Vfi congruu c6fpeximus nf m Impenu, & rcgni po- 
tcftati oricntalibus regionibus transfcrri, & w Bizantia: ffiutn 
oa inoptimo loco nomini nfo riuitate jedifican,& lllic Impe- 
riG noftrfl conftitui.Qm vbi principatus SaecrdotO,& Chrittu 
px religionis ab Jmperatore criefti c6ftitutu cft, iuftu non eft, 
*tImperatorterrcnushabeat poteftatc. Demqj cora Dco.qW 
pos regnarc 6cepit,& cor» terribili eius iudicio obteftamur , p 
hoc nf m jmperiale coftitutO o£s fucceflbres nfos Imperatores, 
& cG&os optimates , & vniucrfum pppulS in nfo imperto nulli 
nuocfiq; m* licerc hec.cj a nobis Impcrali fcnftioiie.Sacrofan- 

Roman* Ecclcfiar,& eius Pontificibus coceflafunc refraga 
ri,aur confringerc,vel in quocunq; c6uelltre. Si quw autem ut 
fcoc contcmptor aut temerator extiterit,& attcrms condemna- 
noiiibus fubiaccat innodatus,& Sanftos Dci Pnncipes Apoito 
Jornrh Petrum,& Paulum fibi in prxfenti vita, & in rutura . len 
tiat contrarios,atq, in infcrno interiore concrcmatus, cu Dia- 
bolo,& omnibus impiis deficiat.huius vero imperialis dccrctl 
noftripagina propriis manihusroborantes fuper corpusBcau 
Pctripofuimiwcidem Apoftolo Dei muiolabUiter obfcruarc 
feondentes. Et noftris fuccciToribus Impetawnbu» confcrua* 
da , & in mandatis relinquimus. 

De TrmdttimMi Imferulu opnd Qtmfitntnufi^m. 
■ ' Of. LVII. 

HVgovbi!fupra.Nunca:dificauitfibi BizatiQ maritimam 
ciuitatfi,&rocauit illa ConftantinopoJim de noie fuo,or 
nauititaqj illa diucrfis fabricij,& conftruxitin ea plure* Ecde 
fias.quaru vna appellauit Hircne,& aliaApoftolora ,alia vcro 
dedicauit Ae,yx Sophix.i.Sanct*fapicmias,qu$ Chriftuscft, 
& aliam Michach Archangelo.Tranftulit etiam ocs pcne nobl 
lcs Romanorum.&ordinem Senatorfl cum vxonbus, & libcris 
eorum.Vrbevcro Rom5 cO Palatio fuo,qo* Latcranenfc dr.con 
ceflit Apfis Chrifti Pctro, & Paulo,& SanaoPapjt Silheltro. 
Jamtit ctiam,& inftituit tcftamcnco.vt ola.q ad Ecdeliatticum 
ordinemptincntRornaniEpiiudicip difpofiuon6 acapiantj 
Scd & n totO Romanfi Imperiu priuilcgia fingulu auiuubus 
dedit.vtolspopulus Chriftianus fub Eporum ordinatione h- 
|>erc Dfio defcruirct.Ex li.de' cofmographia. Sic crgo dignita- 
t'6 Imperii Conftantmopolim tranftulit, inftituens vt totius ca 
rut eflet Orietis,& ad Impcni Romanimcmonanoua Roma 
iliccrewr.Verum poftmodQ dfi Bnrgcdalis cimtas obfidcrctur, 
& Ardas c6 fua jJHinda gcnnlibut opprimcretur , Grcgonu* 
iunipr Papainfcftatione paganorO no fuftincns, mctuSs dc vl- 
teriores Romana; gentis partcs gentilis furor inuadcret Carc- 
10 Rcgfi FrancorO.miflis ci dauibus fepulchn Sanfti Petn , & 
vinculis eiufdi muneribu» tanus inuitat , vt Romani Scnatus 
patricius eftidatur. Quod humilitcr ac deuotc fufdpiens Ca- 
xolus in Roman6exigrtpatriciatfi,ftrcnuiflimc^ tidc pugnans 
& Ro,Imperii curS gerens.Huic fncceflit Pipinus fiiuls ei».Ca: 
xolo magno Menachofaap,cui fucccfiit Carolusdus filius,qui 
dBoshabuitfilios. Carolomannum , & Ludouicum. Vrbanu» 
Papa Carolomatmum.Pipinum Adrianus nominauic Carolu» 
aut6 pro i cpu.pughan s,undem in vltimts vitat terminis Impc- 
tii npmen mmpfit,vtquiRpmaniImperii dcfcrdbr extiterat, 
* tantis meritis acdperet npme Augufti, & inter c^ leftes mili 
fes aulicps forriffim« pdicaref.Extfic ergo apud latinos eft Grg 
corfi potctia tcrminau.hulliqj Roma magis infcfta cft , quatn 
Jmperatorjfuo,dO dtiosDfio» hfe contcndit, & intcr pouficiG, 
& IinperiOpofita,altcrO exdudit^lterfi cont6nit. Annoigitur 
Dni.8oi.c0 apud Gratcos nnmc Imperatpris mkatet.Caroluj 
Roma» mor5 fadcs>cccpit a LcpnePapa, & ol populo Ro.de- 
tretu.vt Carolusnome Imperatoris inducret,& Augufti, co * 
Somani Irnpcracorc» olim in vrbc Roma fcdem habiuflcnt.Ex 
co igitur t|c i ltt>peric/ Gracwrfi apud ocadcote cuancfceBcc^ 



itomcn rediit Imperatorjfi^d quafda partci oecTdcrsri», ex qna 
quada Ro.Impeni fada eft confufio dc duobus nom en vnQ to- 
nenubus,diuifio.n.minutt poteftat&Et ficut a (blo D:o Grarco 
rfi depcndet ImperiO,ita a fcde trh Romana,Papa aff.xmat Im 

{erium occidentis pendere, Apud prindpes quide Aktmanniat 
mperatoris eft eleftio, Apud Pap5 clefti confirmario, .& confa 
crario,noua difcrctionc Impcrator nominarur vt Dfts confecra 
tur vtnon Dfts,nempe impcrialia non accjpit infigma, qtue fi- 
bi ibli collata Papa conferuat,ad altarc modicum m latere £a- 
filica; Beati Petn confccratur a (blo Papa, cum e diuerfc Pap^ 
Jmperatoris infignia in fui confccratione teneat , & ad altare 
jnaius Sanfti Petri accipiat vnftionem. 
J3t EiUtttitM Eeelefii fub Cmfttntino <£r mfietstt Licinij. 
C*p. LVIII. 

H Vgo vbi fiipra.Deniq; incredibile eft memoratn , q bre- 
ui Conftantiniftudio,Safta latep totG orbecreuerit Ec 
defia,& quata cura erga fiimptfi zdificandarfi Ecdefiarfi fue- 
ritardens.Na cfi edifto publico acdificarenf Ecdefia; p totum 
eius ImperiCiplc ad hoc peragcdu, ex regiis Thefauris pecu-f 
niar afHuetiflimc c6ferebat.Scribebat infiip fingulis ciuitatib' 
fiti Regni,ut populus Epis miniftraret,dc regali fifco,vh Saftar 
vficcrentur Ecdefiar. Eufcbius.^.lib. Igitur cfi tali fimplicitate 
Ecdcfiaru gloria apud Dcu hoiefq; j>ficeret,& rmago qdic^- 
Jeftifr haberetur in terris,religiofus Princeps Cpnftantinuspct 4 
dies firigulos fide,& religione crefces inexplebtli gaudio,& Ec- 
defiarum jpfcftibus rcplebatur. Sacerdotibus etia Dei n6 cre-; 
debat fufficcre.fi fcwqualc prfberct.nifi eos, & 16ge prf fcrret,' 
Cum^; pro his oibus lam non vt Imperator, fed vt pater cole- 
retur a cunftis,non tulit infjlix inuidia, vcl noftroru pace Ioti» 
fuccelfibus crcfcerc,vel illius crga nos ftudia inquaflata durarc. 
Etenim Licinius, qui primo quafi ^pbitate ihorfi no folfi ab eor 
jn fbcictatc regni fucrat accitus, verumetiam in propioquitate 
ex coniunftioncfiifceptus Sororem,namqj Conftantini in ma- 
trimoniO acccperat,videns Imperatore nontS vi,& mctn , qui 
amorc,& religione olbus impcrare . Et in fumma vcncratione 
cunftis efle mortalibus prarcipuc Chriftianis. Imiidia percuflu» 
occultis infidiis eum decipere parauit. At ille totus confides in> 
Dco,ad ola fc illo figno, qa* ei cadutus monftratum fuerat mu- 
rriebat,ncc vliis per noc infidiis fieri obnoxius poterat,yerO Li- 
dhiusiratus,q,illeChriftianorum prasdbus iquarCtur, & ideo 
tutus maneret,ftulta iracfidia pmotus Imperatori quidc aper- 
tfi bcllfl indicit,regni fide,ac (odetat£ c6taminat,nfos veropri 
uato,& fixciali odio perfcqui parat.hoc in quarrelam denotas, 
non iia pro fc ficut pro Conftantino Chriftiani in fblcnibus, 
& cx pratccpto fibi tradiris orationibus excubarent, Verfa igrc< 
vice if,qui pauloante acerrime in cos vindicauerat, quityran- 
noruin tpcadtierfum Chriftianosaliquid.crudclcmpliti funt, 
nunc in noftro* tela contorquet.Primoque ornnium de palatio> 
fiiofi quis Chrtftiantu efl*et cxire iubet eum, & cec omm mili- 
tiajpoft hoc profccit peftis,& tyrannids cdiftii ftaturt, ocs qui" 
fc Chriftianos profitcrentur in carccrcm trudi. Statim tii inue 
nit aliquid in quo priores crudelitate fupcraret, Addidit edi- 
fto nq quii alicui miflb in carcerc cibfi vel potum deferret.De- 
jriquc ocs , qui conraminatk facrificiis acquicfcere noluiflent, 
pontortoribus vtpratdcceflorcs fui Tyranni (actcbant, neque 
cruciatibus aut fuppliciiitradi iubcbat,fcd lanionibus dari , vt 
eosporcorum more fufpcnfos deficcatofcp, & codicibus fuper- 
pofitos pcr fruftra cederent,& in partcs diuifos in marc ad pa- 
buluin pifcium proiiccrent.Ecdcfias quoque,quas fuis ia tern- 
poribus communibus cdiftis cxtrui fccerat.rurfum & ipfc fiib— 
uertcre,& pcrola fatagcrc,quatinus cunftos^jui antc fe.fuerat 
Tyrannos cindelitate fuperaret. Prxterca,&leges fi quj apud 
Romanos bene,& honcfte a maioribus latz fuerant,in barbaruj 
ritum conuerterc.Auaritiae.quoque infatiabifiter ftudere.ccn- 
fus innouarc,& agros «ultoribus vacuos tribucis replcre. Prxtc 
rca fi quosiniquis facionibus circumuetos in exilium mififlct. 
Horum vxores e legiumis matrimoniis euuitas , feruis fujs ac 
fatqllitibus iOgere.Ipfc v«« eriam c6tra astatis fiue viresadwl 
teriis,& corruptronibus virginum dclcftari. 

ftjfto tnilittanxl.fub licinit. Csf. LIX. 

EX gcitis eorum. Sub Ucinio paflt funt 7-Idus Martii apudl 
Scbaften Armenia; minoris,milites.xl.fub Agricolao Pre- 
fide,quorum praccmui erant.Quirion & Candidus. Qui Candx • 
dus ait Agricolap.Digne hpcnomen ribi impbfitum cft,agre- 
ftis.n.bIanditor cs. Sanftusautem Quiripnaicadlbcios,larpe 
pauci multos in fuga conucrtimus. Nunc vero tres fupc q. no» 
impugnat.Sathanas,& dux Lifias , & Prasfcs Agricolaus , & hi 
trcs vnu funt. Abfit aOt ut hic nnus^^o vincat.lnffi funt dcinde 
Japidibus catdi.Scd miniftri leuantes lapi4es,alterutrum fc cx* 
tjcbant. ExvdefcOW autcmdux Lifia», & r^ilcns lapiden; 

Y?afi- 



Digitized by 



Google 



Liber-Decim u fterous. 



179 



Vt alique' Sanftorfi pcuteret in fade Przfidis adduxitlapide,& 
cominuit facie «us;Statibusafitfanftisante faciePrxftdisap- 
naruit eis Diabolus tenes dcxtera manu gladium,finiftra v& 6 
Dracone.q. dicebat in auic Prxfidis,meus er. Circa erarautfi 
in Sebaftc ftagnu hhs aqua multa,q<f tuc vehcmeter fi-igidum 
.crat toe hiemu pofiti funt Safti in medio nudi,ad vefperG po- 
jfitu eft bolficu iuxta ftagnum, vt fi q.s vclJct rcfipifccrc fugcrer 
ad balncCEt ibi pofiti iuxta cuftodcs milites, & dauicuiarius» 
Vnus afit ex illis.xl.pufiUanimis effecV rcfugit ad balncfi.Qui 
jnox vt attigit calore reiblutus eft.Quod vidcotes alii dixcrut 
j)uafi ex vno orc.Nc in fluminibus irafcaris dnc.CIauicularius 
?utc vigila»,& aufcultis cxteris cuftodibus dormictibus vidit 
<de cjlo dcfccdetcs corooat.3o.cxpcrgerc facies cuftodes ,pie- 
cit vcftimeta I facics illorO,& exiliuit nudus in ftagnfi clamas. 
£tego Chriftianus fum.Viftusaut Sathanas,& transfiguras fe 
2n virfi ligatis manibus ad genuadidtin confpeftu oium. Ve 
tnihi viftus fiim ab iftis,& faftus fum ridiculum oibus, qa non 
iiabui vnanimes miniftros,vnius afit Mater pdurat cu ipfis,cui* 
filius cxtenscrat iunior.Qux timci ,p filio femp confbrtabat 
eO.cuius nomen erat Meliton.Iuffum cft igitur oium crura c6- 
£ringi,& fimul oesprxter illum iuuencm aias rcJdidcrut.Qu> 
jrum corpou fup brrotia fiint iuffa tmponi vt cdburcrcnturTIu 
nior autcm rehfttis eft ad ora fluminis qucm Matcr fufdpiens- 
inhumeris portabatpoft cxtcros qoi dum porutetur lxtus 
Ctnifit fj>Gm.Cuiu$ corpusMater ,p«edt fup Sanftos,& oinnes 
combufti funt/joorum cineresiaftati funtin amnc,fcd in loco 
prxcipiti,& vadofb rcfticcrunt,& congregati funt, & nihil eo^ 
tlimimmmuitfiuuius.Poft.j.dies rcuclati luntEpifcopo ciui- 
catis ab ipfis Sanftis. Qui accipiens derum,& populum pcrrc- 
stit iiluc, & vidcrunt rchquias maqua fulgentcs tanquam lumi 
naria,fuper quas aqua dccurrebat illarum nil iectu» trahcns>,& 
6 quid alicubi reliftum fuerat a fplcndorc demoltrabatur. Ifti 
omnes martyrcs mihtcs fuerunt,nationc Capadoces, & in paf- 
(ione ipforum fcriprum cft.Pafli funt quinto Idus Marti j , fed 
jn martyrologio paflio eorfi anniinciarur fcpumoidus Marttj, 
«quod quarc uAum fit nefdo , fortc eo die fepultuwe traditx 
corum reliqtiix llint. 

ftjfit Santli Thioienis. C*f. L X. 

EX geftis cius.Sub codem Tyranno. cdprchcnfuseft Theo 
genes.qui filius erat Epi.fed cuim Epi non lcgi, & pcrdu 
ftus eft ad leg»ne,qux dicebatur Sccunda Traiana,qux 
«confidebatin Cizico.qux cft pritna ciuitas Hcllcfponti.Iufluf. 
«que cft extcndi a quatuor palis in terra fixis , cxdiq; fuftibus, 
jnutatiq;funt fuper eum.i8.Centurioncj,&ocs fuftes c6frafti. 
Jiic autcm paflus eft.quia nuliure nolcbat.Dcinde piiblice ex- 
xcnfiis eftin media duiute drca horam nonam. Tranfieusaut 
illac optio lcgionis dkebat ci infuluos. Vbi eft Detis tuus , & 
jRex cui milius/fi liabcrcm potcffatem gladio dc te partes face 
rem. Ad quem Sanftus.Tu mibi nihil potes faccre, ted venicnt 
Jics cum tua,& Tribuni tui crura (rangentur,& corpora vcftra 
a feris,& auibus confumcntur,& Rex tuus poft modicum con- 
fddctur a perfcquentibus,& omncs ex vobis,qui Regi mco no 
credunt peribunt.Tunc prxccpit eum Tribunus mitti in carce- 
xcm,& in peruo cxtendi,& quatuor dauis configi, & configna- 
liit carcerem vbi Sanftus a Sanfto Spiritu pafccbatur.Na afti- 
Ut ei Dns diccns. Theogcnes conualefce cgo fum,& non acci-. 
pias efcam ab hoibus his,dhn.incorruptibihs cfca in cnelis , & 
xccedentc Dno piallere cxpit , & cucurrerunt cuftodesad ho- 
4hum,& viderunt illud claufum ,& populum multum inalbis 
vcftibus pfallcntcm cum co,& renunciauerunt Tnbuno . Quj 
iuflit multitudine armata ftare ante carccrcm cum co, muiios 
|>utans cflc Chriftianos,& neminem inuemeosprxter cuiuflit 
ci dari panc,& aqua,qui noluit accipere dicens. Mcpafdt Rex 
xneu$,& armona cius acdpio quouche, & rcfcripfit hxc Tribu- 
tiusI.icinio.Qui iuftitillum iaftari in tnari,& corpus ctus non 
coiligi.Qui cduftus a carcerc habcbac vuItQ,& oe corpus £uiu 
€t innouatum quafia balneo cxiret. Vcnies autem ad marc pe 
tiuit fpadum orandi , & orauit pcr trcs horas , & fafta eft lux 
anagna fupcr cum cuius fulgore ocuhnautarum,& militum cx- 
cecati funt ne viderent Ar.gclos fibi colloqucntes , quorum t% 
Toces audicbaat,& adiurauit cos dices. Q<j iuilum eft vobis u 
cite.Vcruntr» credite in Deum , & habebitis vitam xternam. 
Qui miferunt efi io roare triftes,&rcuerfi credideruntin Chci 
ftum,& cum eis multi. Poft dies.y.fafta cft pugna contra Lici- 
nium,& ex illa legione quicumquc non Credidcrunt gladio ce- 
ddorunt,pro quofafto Licinius luflic Tribuni, & pouonis cru- 
Xi confringi,ucut Sanftus Theogcncs prxdixerat.Colleecrunt 
autem fideles viri corpus martyus,& pofucrunt illud in Soculo, 
Sc tulcrunt nofte , & fepclierunt iuxu muros ciuicatis in villa 
A Jamanu fijdclis .vi» "i Eppgeo . Fcdt autcm Sanftus Thec- 
Spcculwm Hiftonale. 



gencs in carcere dom caycftarentnr i ri ati ones dies y.nihil om 
nino dbi vd pbtns accipicns, hnius • martyrjum annotaturtcr- 
tio Nonaslannatti. 
Z>a Cutru fub eodtm fafftifdr i» mtrtt ttut. Cnp. EXI. 

EX Martirolngio.Prxtcrea aucem 4.Nona&Ianuanj,cde> 
braturinPontociuiutc Thomis paflio trium fratrum, 
Argci.Nardfli,& MarceUini pueri. Qui fiib Lidnio prin 
cipe tnter droncs comprehcnfiis, cum nollet militarecxfus ari 
mortcm,& diu in carcere maceratns,ac in mare merius marty 
rium confummauit.Item i7.Calcn.Scptembris inNicca Bithi 
nic.hatalc Beati Vrficii confcilbris,qui fub Sidnio pcrfccutore 
militia rchfta fblitariam vitam agens,tantis darait virtutibm, 
vt & Djmones expuliflc,& ingcntem Draconcm orando inte- 
rcmifle lcgatur.Hugo vbi fiipra. Et poflqui huius armis ptac- 
cinftu» tyrannidem cxpit agitare Licinius . Conftantinus vero 
virtutibus adornatus,tot tantifq; flagiti js ire obuia parat , ncc 
aliqui firit difficultas viftori(,vbi cau6 iuftior,& fidcs pUrior, 
& virtus erat cminentior . Hugo vbi iiipra.Fafta cft hxc con>- 
grcffio in Bithinia circa Cbryfbpolim,& viftus cft Lidnius at- 
quc comprehcnfus,& apud Thcflalonicani capite trficatus , fic- 
oue dcicfto Licinio,& cxtinfto . Conftantinus mira bdlorum 
ff lidtate folidiutem Romani regni fblus obtinuit, periit autc 
Licinius regni fui anno.14. vitx vcro fux fcrcxl.viranimofe- 
ucrus fpadonumque,& aulicorom vehemens domitor, appdla- 
bat qtnppe eos tineas.fbriccfque paiitii. 
Dt Ctncilit Nietnt propter Arrium ettuucatt, & fiatutis Stati 
SHutjlri. Cmf. LXII. 

RVffinus in htftona Ecdefiaihca lib.io. Cum atitem apud 
Alexandriam,poft Achillam,qui Petro Martyri fucccfie 
rat; Alexander Sacerdotium fufccpiflet, quia pax noftris, 
& quics aperfecutoribus erat , & Ecdeiia confcflbrum meritis 
gaudebat,profpcritas eius domcftica contcnuonc rurbatur.Ete 
nim prcfbyter quida apud Alexadriam noic Arrius, fpccic q,- 
dem religiofus,icd glorix^iclaudisi&nouitatisimprobx cupi- 
dus,praua quxdam dc fidc Chritti profcrre ccpit,& a fubftatia 
Patris Filium fcpararc. Hugo vbi iiipra. Prxdicabat.n.Filium 
. crcaturam cfle,& Spiritum Sanftum ab co creatum , addebat 
etiam erat qh non crat.Et cu has faceret Arrius inter Patrem, 
& Filium,& Spfim fanftfi difterenuas.Alcxanderdufdcm vr- 
bis Eps ei refiftcbat.Scd cum iUum ab exitiabili errore reuoca 
re ncquiret,cxpuUt eum ab Ecdefia Sanfta. IUc vcro cotra cu 
fcditionc exdtauit.Quod audiens pius Princeps Conftanunuc 
coadunari fcdt Sanftam fynodum apud Nicca Bithinix vrbC. 
Annoincarnationts Dhi.317. Couenerfitque ibi.j i8.Epifcopt. 
Et hxc eft prirria Sanfta vniuerfalis fynadus.Iam Siludter Pa- 
pa delunftus fuerat,& illi Marcus fucccflerat. Marco vcrb lu- 
iius.ifte tuncio Apoftolica fcde rcfidcbat. Vcrunumcn huic 
non mterfuit concilio propter fcncfturis inibedUitatcm.fed a(- 
fucrunt pro eo Vitus,& Vintcntius Romanx Ecdcfix Prcvbyr 
teri.Aftueruntetiamex Apcftolicis fcdibus Macharius Hicro 
fo]ymitanus,& Euflachius Anuochcnu>,& Alexandcr Alcxan 
drinus honorabilcs Patriarchx. Aftor. Alibi umcn inuenitutr 
Silueftcribi affuiflc,Nam in lib.poncificali fic legitur. Teinpo* 
ribus Silueftri faftum cft concilium cum cius prxcepto in Ni- 
ceaBithinix,& congrcgatifunt.318; Epifcopi.qui ndem lnte- 
gram catholicam cxpofiierunt,& Arrium ac Fonunum, & Sa- 
oellium damnauerfit. Scd ib vrbe Roma conercgauit ipfe cunt 
concdio Augufti.t^a. Epifcopos , & iterum Chaftum» & prx- 
fatos hxrcticos condemnauit.Conffatuit etiam vt niillus laicuc 
crimcn clerico audeat infcrre. Hic couftituit vt DidCttni dal- 
maucis in Ecclcfia vterentur . Hicconftttuit vt nullus clcri- 
cus propter cauiam quamlibet in curiam introii ct.ncc ante 1« 
diccm cinftum canfam diceret nifi in Ecdcfia,hic conftituit vt 
facrifiuum altaris non in ferico neqtic in panno tinfto cclebce-, 
ttir,nifi untum in lmeo ex terra procrcato, ficut corpus Doml 
ni noltri Iefu Chrifti in Sindonelaneafepultom eft. 

De LHtiiit tpifitptrttm * Ctnfitntmo mdufiie. , > 

C*p. lxili: 

ZOzomcneus in niftoria tripartita. Introiutt autem 
Prmccps vltimusin conncntum cum paudt , mioori ie- 
dc,quam Epi fcopis fibi pofira in medio , ncc rcfcdir dow 
ncc Epifcoporum iufuane hoc fibitpetiit concedi. Rurfinus 
nbi fupra . Et cum ex omrabus ferclocis Epifcopi congrega- 
u diuerfis ex caufis, inter fe ouxdam iurgia dctuliflcnt frc- 
quenter interpcUabatur , & a fingulis hbelu oifercbantur. At 
illcvidcns , quod per huiufmodi turgia cauia fiimmi ncgoci) 
fiuftarctur , diem certain ftatuit , oua vmtfquifque Epifcopo- 
rum,fi quid quxrimonie habcrc vidcrctur pferret,& cum 10. 
fedilfct, fufccpit a fingulis libdlos 1 , quos fimulomnes finu fito 
continens , ncc quid in eis c onuneretur apeticns , ait ad 
TomusQuaruu. Z 3 Epifcopos. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftor!a1e Vihccnti;. 



fW&opos.Deiis yos SaecretomrxoftitiBr,& potcftate dedit vo- 
Jns,de nobis quoq; iudicandi »& ideo nos a vobis rcfte iudica- 
mur.Vos afiryj, nobis a Deo dati eftis Di j, no poteftis ab hoj- 
fms iddjcari,ga np «ft couenies j* h'6 Deos cJiuidKet.Sed Dci 
folius inter vds expcftatc indicifi.Dequo (criptfi eft,DeUs ttc~ 
tit in finagoga Deorum,& c. Hisxrgo omiflii iureijs , *a cj ad. 
fidc Dci pertinct fine vlla animarfi corentione diftinguire.Cfi- 
«&ue hoc &xiflety>es fimul cjaacrimoniarum libcllos nifttt exu- 
Ti,ue innote<"cer« ylli hoSum fimulatio Sacerdotum.Aftnr.Ita 
earrurn verftus eft viwa, vel couitia publicare,& Cham rcpro- 
pj filjj ineurrcre cnaIediftione,qui patris vercda no texitJdco- 
iqucCfiflStinusaJibi dixiflclegir.Vere li vidificm Sacerdotcm 
vd aliquc corum qui monachico habjtu ainifti (unt peccStcm, 
clamidc mca explirarc ad operiedO,ne ab aliquo pouct videri. 
Pe ?hilofofho,quem in conutntu vir fimfUx cmttifittfr cm- 
v kertif. C 0 p. LXIMI. 

VBi fupra.Cum4; per multos diesin Epi feoporfi.ji8.rcfi-. 
dcntjum conrijjo quxftio vcrrererur opinjonc commoti, 
Philofophi quoq,,& DiaJeAiciopjnatiftimi conucnetfitv. 
Jn quibus ouidam infigni» cum Epifcopis noftrjs etiam in dia- 
Jeftica eruditis confliftum quotidic mouebatur fummi certa- 
jninis.nec condudi poterat a quoqu» aut conftrjngi. Tata.n.d» 
cend» artc obieftis quxftionibus occurrebat.vt vbi maxime pu 
taretqr aftriftus,vclut anguis Jubricus habcrctur, Sed ytoftcn- 
«ieret Dcus.quia non in fermonecft rcgnum Dei ,fed in vittu- 
te,qda exconfcjJbribus firoplex vir,& nihii fcicnsaitud nifi Ie 
futn Chrjftum>& hunc crucifixu,videns Philofophfi nfis inful- 
ftanti , pofcitab ojbus locfi cfi Philofopho fcrmbcjnandi, noftri 
vcro.qui fimplicitatc viri,& imperitiS fcrrooms noucrfit,paue- 
re,& quafi pudore pari carperunt, ne fortc apud callidos jicne» 
rjfuj efficcrct Safta fimplxcitas . pcrftitit th fcnior;& binc fer 
pioriis mopit exordifi. Jn nojc inqui t Iefu Chrifti Philofophc 
audi.uux vera fiincDeus vnus eft.oui o'ta,qux videntur vittu- 
te verpi fiii creaujt,& fousfui fonftificatione firmauit, hoc vcr. 
]jum,q<J nps fiiium dicimus.humanos mifcratus crrorcs, ex vir 
gine nafcitur,& morte fua nos a morte pcrpctua Jiberauit, ques 
expectamus ia rcfufcitatfriudice olum.q gcrimusclfe vcnturfi. 
Credis boc etTe ita PhiJofotjhe?A« iltc.fi ac nunquam vllu fcr- 
moncm contradjccndi didicilfct , ita obftupefactus virtutc di- 
t^orum mutus,ad oia hzc foJum poterat rcfpondere, ita fibi vi 
deri,qec aliud vovm eifc,cj. dixcrat.Tuc fcnior.Si hoc ita cfic 
credjdifti forgc,& fcquereme , & huiusfidei fignaculfi fufcipc. 
IUe autem conuerfus ad Diicipulos fuos,veI ad cos , q audiedi 
eratia c6uenerar, Audite inqt o eruditi virj,donec verbis me, 
cum gefta res eft.verba verbis oppofuj,& qux diccbantur dicc 
di artc fiibuerti.Vbi vero pro vcrbis virtns procefijt cx orc dii 
centis,non potcrunt rcfiftcrc vcrba virtuti, nec homo Deo po-. 
tuit aducriari:& ideo li quis vciirum potuit ex hjs , quac didla 
funt fcntircqua; fcnfi,credat Chrifto,& fequatur hunc fene in 
quo locutus eft Dcus. Itaq; Philofophus Chrrftianuscfieccus, 
tandcm fe fuiflb viftum gratuJatus eft.Cafliodorus in trjparti^ 
p Jiiftoria. VoJctibusetiam quibufilam Philofopliis cum Ale-i 
^andro ConftantjnopoJitano Epifcopo djfputarc,iuflit Impera» 
tcwVt certamcu fufcjperct , Qui quamuis fimplex cflet fufci- 

?iens,iuflltomnesprarter vnum tencrefilcntium.Cuictiaait, 
nnomineDomim uoftri IefuChriftiimperorjbi, inpnmi» 
pc loquaris.Qui ftatim mutus faftus cft. 
Pf yiris $tm£lu,qm inttrfutnmt concilio , & deffftis Stmfli ■ 

Sfiridoms. Cnf. L X V, 
^ Vffinus vp i fupra, In eodcm quoque concifip adcrat A. 
• U thariafius Aiexatidrij Diaconus AJcxandnni Epifccmi, 
J\. «pnaJijs fencm»quam plurimum iuuans f Praeterea lui» 
»bidero,& Pafuprius homo Dei Epjfcopus ex vtgypti partib* 
ConfolTor cx illis qnosjtlaximrnus dextns oailis eftoflis, & finj 
ftro popljcc fuccifo permetalla damnaucrat.Sedin hoc tata vic 
tutfi gra incrat , vt fis^iapcr cum non minus \ iudfi pcr Apo* 
ftojos (icrent.Na & Datmojies verbo tm fiigabat, & jtgrosiola. 
pratione curabat,fed &.o£cis vifum drrcddidiflc,& Paraliticos. 
4d ftabijjptem i»rnoris«-euocaiTc, quem Coitftantinusintata. 
vepcniqone>& aflcau habuit,TtfzpiUscu intrapalatiu euoca- 
Xfi c3pleftcr*tur,& jl|umoculum,quun confbflioncfidci fue- 
yat enuJfns,aujdjorrbus ofeulis demulceret. Rufipus vbi fupra, 
eotvxn numcto fuifiejdf,ctiaSpiridon Cyprius Ef us.q. pa^ 
ftor PUifi cti i in Ep atupofitus permanfit, Quadam vcrb nofte 
(vm ad caulcs fures yeniflcnt , & mapiut improbas quo aditum 
cdMcendis ouibus facerent extendiflcnt, inuifibitibus quibufda 
yinculis rcftrilli,v<que ad lu<f , vclut tradjti tot toribus perm4 
ferunt.Cumq' uc oues^ufturus ad pafcua matutinus fe ageret, 
fepwr vidit luuencs abfquc humanis vinculis caulispendcre di 
foj^oS.Cwn crgocau6innox| compcriftct^bfoluivfwroone, 



quoc meritis vinxenrt,& ne cis inanis nofto riu cederet occupt 
tio\.ToJlite jjiqtrit o iuucncs vobis vnfi arietcm.nefinccaufa ve- 
niflc trdeaminirquem mclius prccequam furto qurfirtc conue 
ncrat.Habuit filiam tvonune Hirenem,qux cum ei bcne mini- 
ftrafJet defunfta cft.Dcinde venit quatdam dicens fc ei quoddl 
dcpnfitum commcndafJc.Rem vero geftam ignorauerat patcr. 
Scd iilius lachrymis motus,cum in tota domo quod polccbat cj- 
fitum effet nec inucrtrum,ad fcpulchrum fjJixpropcratieamque 
nole damitat,tunc illa de fcpnichro rfidit. Quid vrspf?Com- 
mendatum illius inquit vbi pofiiifliMt illa locum defignas. U<> 
lic ait dcfofitun inuenies.R egrefius iuque ad domfi,rem reper». 
tam ficut iJla rhdit.tradidit rcpoicenti . Caftiodoras vbi lupri. 
Qpalisautcm circa percgrinoru fufceptiones fberit,hinc appa^ 
ret.Inftanteiam xl.quidam cxitinere venitad cumdiebusqui 
bus conlucuerat cum fuis continuarc iciuma,& die certo comfe 
dcf c medios dies finc cibo confiftens. VidciU itaqne Pcregrinfl 
valdc defcftu.Perge inquit filix fuas Jaua Pcregrini pcdes',& ci 
bos appone.CGq; uirgo dixiflet,nec panc cfle nec alpbita.quartt 
rerfi folebant herc nihil rec6ditu pp ieiunifi, orasqueprimum 
reniJcj; petcsJjli( fuc iuflit vt porcinas camcs.quas domi falk- 
ras heret coqucret.Quib.coftis fcdes cfi Pcrcgrims.pofitis carni 
bus comedebat & roeabat vt vna cfi eo cderet Peregrinus. Qu* 
rcfutSteChfianDcj; ie^>fitentc. Proptcrea inqt magis rtffutare 
n6 debes, ola.n.mfida mfidis, hec dc tpiridonc difta fuffiriant. 
D« Statutis tiufdem Concilijj dt Symboh- Cifi IXV I . 

RViinus vbi fup. Igittir djfcuftisalfcrtibnibu» Ariidiutino 
multocjue traftatu . Placuitomnibus,& vdtft uiiocunftcH. 
rum-ore,& cordc deaetficft.Omoufion fcribi debcre.i.eiuldS 
cum Patre fubftantiar Filium confiteri .Dcccm & fcptcm tunc 
foli fuifie dicuntur quibus fides Arriimagisplaocret-,quorfi fet 
foli fc patiuntur cum Arrio expelli.reliqui vero i i-.Confilio iM 
terfe habitoacquietctint ad fcribendum manu fola non mcntev 
Cuiusfimiilationis Aftor prsecipue fuitEufcbius Nichomedie 
Epifcopos. Exemplum autcm expbfitionisfidei illorum quiibl 
anucrunt Catholici hoc eft.Credimus i» vnum Deam Pattem 
omnipotentem,omnium vifibilium,& inuifibilium faftorem^e 
jn vnum dominum noftrum Icfiim Chriftum Filinm Dei, de 
Patrc natum vnigcnjtum,hoceft de fubftantia Patris, Defi ex 
Deb,lumen ex lumine, Deum vcrum cx Dco vero , natum ucn 
faftum Omotifion Patri,hoc eft eiufdcm cum Patrc fiibftantig 
per qucm oia fafta funt^ux & in cclo,que & in terris.Qul $p 
pos,& pp noftram laiirtem defcendit dec| lis,& incarnatus cft» 
homo faftus,paiTus eft,& refiirrexit tertia dje,& afccndit in cf 
Jos,inde venturus eft iudicare viuos & mortuos.Et in Spiritum 
Sanftum.Eos autem qui dicum.Erat aliquando qft non crat,& 
antequam nafccretur non erat,& quia ex nuljis fubftamibus fa- 
ftus eft,aut cx alia fubfiftentia vcl fubftancja,diftum efle aut c6 
ucrtibilcm vel mutabilem Filium Dci^mthcmatizat Cathoh! 
ca,& Apottolica Ecdcfia. Statuuntprjeterca obferuandum efle 
in Ecdcfiis, ne quis ex his qui femetipfos in paticmiahbidinis 
cxciderunt.vcnirctad clerum.Et neourinuperaflumpAiscx vi 
ta vcl conueriationc gentiU acccpto baptilmo antequa cautiut 
cxaminaretur,clericus fiat.Et ne quis Epifcoporum ccterorum 
cjue clericorum,cum extrancis Mulieribus habitet , prartcr cfi 
Matrc vcl Sorore vcl Auia.vcl ii quz fitnt huiufinodi neceffitu 
dinum petfoux , vt Epilcopus fi fieri poteft, a totius prouincise 
Epifcopis ordinetur.Si boc diflrcile eft,certe noni minus a trib. 
ita tn vt Metropoljtani Epiftopi maxime vet prafcnria.vcl au- 
ftoritashabcatur,ablquccjuoordinatiortcm irritam efle volue 
runt.Et ne quem alius Epifcopus ab Ecclefia cxpuleiit fiue clc- 
j-icum fiue laicum fufcipiat alius.Sane autem ne hoc iracundi» 
aliqua aut contentionc vt ficri folet iniufte faftum remedium 
pon Jiabcrct,deccrnu«t pcr liiiguips annos in fingulis quibufcj} 
prouincji»,fccundo ab omnibus Epifcopis protimcialibus Con- 
ctha agi debcre,& de huiufcemodi negoais iudicari,vt fi forto 
ab vno iniqucalit]uid gcftum cft,a cxteris emendetur, fi refte 
ab ommbus confirmetur . Et nc qms clericus qui dcrelifta Ec- 
ctefia fua,nuljaexiftentc caufa probabili vagetur,& oberretper 
alias Ecclcfias fufcipiatur in communione.tt vt ncmo cum, qj 
ad alium pertinet,(ubripicns in fua Ecclefia ot dinct clericO,abf 
qucconfcnfuiUjusaJquem pcr.inet. £t ne Disconi Prarsbytc- 
j;is prxferantur,ne refcdcant in confcnfu Prarsbytcrorum^ut it 
Jis prxfcntibus diujdant cuchariftiam,fcd ilhs agcntibus (bjunt 
mihiftrcnt , Si ver? Prxsbyter nulluj fit in prxlcnti > tum dc* 
mum etiam licerc ipfis diuidere . 

3PeSMrt»Nicol*o,(!reiusorigine,frinf*ntis. Cttf. LXVIZ. 

£X translatipne bcati Nicolai.Sicut autcm in vera reperi- 
tur hiftoria Grxcorum,(anftusquoque Nicolaus Epifco- 
pus Mirreorum in finodo Nicena fujfle lcgitur , iam fenex po-> 
ftw paucifciuc fupcriux.it djsbus^x geiijs ciufde,HK JNicoiam 



Digitized by 



Google 



LiBcr DcctM p fterti m. 



I?0 



<fc ilhiftr? preftpu ortus dtiis Paterx vrbis Qux irr prouinria 
lidc qoomU nobilifiima , nunc peccatis exigenubus ad inftar 
partaffimi oppidi redacu,raro incolitur habiutore. Eft ctia pe 
iies ea loeus quida capeftris.qui ita totus creberrimis incendijs 
ficurvet&s veftimentu fcinditur,& ex hinlcis meatibus pariter 
tfumu emittit teterrimQ.p nofte vcro quafi ferrarij fornax.igni 
noma vaporat flima.cnius natura efle dr.fi qs expcrie tix cau- 
ti manu ,ppiuj adhibuerit,ardore q.de fentiat, (ed nulla patia? 
aduftione ficjjdiftx vrbis in fehces accolx , qaoem luxuriam 
^>fecuti func,oibufq; fe fubdiderQt iUecebris,ad emcdatiohem 
wifericorditer a Dho fignO cremedx vindiftx acceperunt. Ac 
ffata vrbcadhuc multaplebiu gentrofiutc rcferu.paretes Bca 
ti Nicolai locupletes nimis,& intcr potentG catcruas honbrati 
magis cxleftis,q tcrrenx dignitatis gloria appetebant. Et miro 
m6 cfi in primeuo florc iuuetutis,hue fblG filiu gcnuiflent,cun 
iftis voluptatibus abdicarunt , & inter pces quas frequenterin 
teplo Dni fundebat hfic (blu (upftitc,& non tm diuitiaru qua- 
«um,& mornm flagitabant hxredc. Qnoru' vou Deusex ako 
jp(pectans,qualis futurus eflet puer in iplb natiuiutis cius pri- 
mordio monftrauit.Na cttm lafte Matris alcretur, cxpit bino 
in.frebdomada die quaru,& fexu feria fcmcl bibcre mammas 
& hac vice contemus.tota diefic pcrmanebat. Cum aute puc- 
rilibus annis firopliciter domi i unfatis bonx indolis adolcfces 
efie cxpiffet,non vt illa xtas aflbletdafciuiam coplextiseft mO- 
«h,fed nunc curn parentibusnuncfolus Ecdcfix tcrcbat limir 
na,& quod ibi dc fcripturis patulo aduertebat auditu , no in> 
memor armariolo pectoris reooadebac 
De InfantiaVirgnumaurefer ettmredempta. Cap. LXVIIT. 

QVi autcm vtroqs parc.itc prbatuselt illud Euangehuin 
larpiusanre mcntis ocnlos ducebat. Nili qs rcnuciaueric 
oibus.qux poflidcc&cQiiod cum facere vellet timebac 
t>e qd* jP Chnfto faceredifporrebat.fjuorabilis aura pceUcrcc, 
Talia co cogirante.accidic quida c6uicaneus cius locuplcs ni 
mis,ad tanta veoirct inopia , vt tres virgines filias fuas quarum 
ttuptias fperncbat cua ignobiles viri,conftitncret fbwicari , ut 
earum faltc comercio inifcjJice agctct vita.Quod vbi vir Saftus 
c6pene miferrimo hol coitdohiit » notata igitur cuiufda noftis 
Jiora,(umensaurum non modicum >liganfq; in panno perrexit 
&d domum viri»& p feneftram dam intro proiecit,daq, difccf- 
fit Mane cum furrexiffet ho.auro rcperto Dco gf as egit,& prg 
magnitudinegaudij lachrymas fudit.Celcbratis igitur priiuo- 
genitx fibx nuptiiscxpit loquircrc diligentcr.quii cflct, q ci* 
jnopix tanti humaniutem prxftitiflct.Cum^; diu talia moli- 
retur , nihilominus Chnfti famulus non multo poft typoquo 
prius,fimilc peregit opus, qi manc pdpiens homo gaudcs vc- 
tcmcntcr orauit dicens. Dqe abfque cuius nutu, nec paflcr ad 
tcrram cadlt.nec arboris (bji uni.clcmentia tua prxcor vt mihi 
pcccatori oftcndas.quis iile fit.qui unu crga me bona exhibe- 
renon definit . Cum^iie.lblicitusexcubaret.vigilanfqucpno- 
6arct,fi foree Dns ferHum fiiuoi ei oftenderet.Paucis euoluus 
mebus,ecce cultor triniutis aducnit, & itcratx vicis faftum tri 
nocupiensfupplerennmero,xquale duobus, iacuuit cuius (b- 
nitu ex autus homo , ftatim egrcflus fugicntcm fubfcquitur, 
^adoque correpto Nicol.ium per vmbras agnouit , mox humi 
proftratus oiculeri (atagebat pedes cius , quod Sanctus vt pio 
erar pedore renuit , cxcgi tque ab eo, ne dum viuerct fe huius 
tei aoorem indicaret. 

De EltBioae tius in Pontificem. C*p. LXIX. 

HIs iuque tranlactis Mirrca Metropolis orbatur fuo An- 
tiftite.Conuenerunt igitur Epifcopi vidni cum dericis 
fuis,vt iUi lm fcia canonum idoncum Prxfulem annuentc diio 
prouidcrent^t condone fa&a i ntercrat quidam Pontifex ma 
gnx auftnritatis ad cuius intuitum pendcbat omnium fenten- 
tia.Hic cun£t©siciunijs,& precibus litfiftcre monuit,vt ille qui 
Mathiarh indixit numcrum. fupplcre Anoftolicum, foliu clc- 
«nendapauderc dignaretur qucm vellct fungi faccrdouo.Qni- 
bus fumma cum deuouoneorantibus , voccm de ccelo audiuit 
prxdidus Pontifcx dicentem fibt,vt egredicns ante portas Ec- 
*lcfia; ftaret,& quem primum hora matuunali yenire confpi- 
Ccret^pfum conlecrarcnt in Antiftitem,addcs euam, quod 
colaus vocarctur. Qtiod cum feciflet, & Nicolaus antc omncs 
ttd ianuam Ecdefix propinquaffct , iniecta manu apprchcndit " 
eum. Epi(cQpns,bIandi tcrquc nomen eius ldfdutus eft, ille «o- 
lumbinicmc finaplicitatc indinato capite. Nicolaus inquit fe;. 
»us vcftrx fanftiutis. Quid plura. Ponuficali cathedrali,- 
«etpluriutum retincns fublimatus.cum omiu charifmatum vk 
«utecorrobaretur,& nihil libi.fed totum grauj Dei tribueretj 
C«pit iu chorufcare miraculis,vt non untum iui, fcd cua alie- 
ai quibuflibet angultiis opprcfli , muocato nomine cius ftatim 
fenjircntlcuamcn. ^ 

' Spcculam Hiftoriale. 



Dt lUitfrsgmtim libtr»tin*,& frumenti multiplicMtiem. , 
Cttfr . LXX. 

QVadam diecum quida nautx fubita maris tfipeftatepeV 
riditarenmr,diflblu-is frigorc mcmbris damiuhant.Ni 
colac famule Dei,fi vera (unt,qux dc te audiuimus, nee 
eapericnlo coitftituti expcriamur,vt erepti cx (xuicntibus ma 
ris flud.'bus,Deo & tux libcrationi gras agamus.Talia refere- 
tibus apparuit qda in fimilitudine viri diccs cis. Vocaftis mc, 
ecce aflum,& cxpit cos in rudendbus, & antenis alijfquc nauis 
armameris adiuuare. Nec multo poft ols pelagi cccidit fragoe 
oifque cefTauit tepcftas.Tuc Ixti Nautx cu optatG fubiflcntpoc 
tu cgreffi fdfcitabant,vbi vir Dci Nicolaus cffct.Et cu indica* 
tus eis eftet in Ecclcfia eucftigio jngrcfli,que nunq nouerat,fi- 




bitremini effe.qd* fadii cft fbliu Dei mifericordia eft. Quodi 
tpe cu eadc Licix rcgionc AccoIarC jp meritis pniciofafames 
opprefrifrct,famulo Dei naues triuceis mercibus onuftg, in lit- 
torc A.driatici portus adcflc nuciant. Quo vclocitcr pgens ait. 
Vos rogaturus accefli, quatinus huic populo famc laborati ali- 
quid fubfidii cx ifto frumeto impcruamini. Non audcmus in- 
ouiut pater,qa publica raxationc angariati de Alcxadria hoc 
dcfcrimus triticu p miniftroru manus in anguftalia ftipcndia 
remetiedu. Quibus Sactus. Saltc inqt p vnaquaqj ratc.c.mihi 
pbetc modios,& ego in Dei mei cui (eruio virtttte fpondco,q.s; 
nulla minqrationc habcbitis apud regiu exactorc. Tadc inter- 
uetu eius denicli fecerut ficut peticrat.Et venictcs Bizariu.in- 
tegra mefiira q. Alexadrie fufceperat miniftris Impcratorts nti 
merauerunt.Mirandis plus miranda fuccedunt.Tanta enim lar 
giuteDeihoc ipfum parum frumer.ti , quod vir Sanftus vni- 
cuique pro indigentia fua diftribuerat auftum eft , vt non iblu 
eodcm,fed eciam altero peue cxafto anno , (ingulis ad viftura 
fitlficeret,multos qiioque fpe crcdnb cxindc fcrentcs.expecia- 
u (bges vbcribus farfic redditibns. 
. De VMncta Diaru per eum reutlnttt. Cnp. L X X I. 

PRxterea di vfquc ad tepm illud fcrui Dci,regio illa fimu- 
lacrum Dianx coluiffct,ille diuiuo fuffagatus adminiculo 
dc finibus illis penitus hmoi ^ppulit cultura. Vn Diabolus fel- 
lea face contra eum fucccn(us,quo(Ha adiit malcficoscifque c* 
ficcrcoleum,qcT vndiaton dr prxccpit. Quo confcdo,Dxntoa 
in Ipecic rcligiofx Fcminx fcuansforraansqbufda nauigatib' 
quorum deuotio ad fcruu Dei tendcbat, mcdio fcfe man obtu 
bt,& quafi aliorum lcmbo vtcretur. Ait cis.Vidco vos ^pficifci 
adDnm Nicolaum,malle nunc,& cgo venirc vobifcuiti,qa vo^ 
tum habeo unri patris pfrui benediAinne. Sed qtn nequeo ro 
go vos vt oleum noc ad Ecdcfia Mirrcorum fcrati», & ob mc- 
moria mei fuminatim exindc panetes ipfius lineatis. Quod cfi 
illi libentcr fu(cepiirent,monftrum informe velut vmbra tcnui^ 
veloci cuanuit rcmigio . Ncc multo poft illi ex improuifb ccr- 
nunt (agcnula infignibus hoibus rcfcrta , intcr quos confpicani 
quenda fimillintum Beato Nicolao,q fic eos adorfus eft. Hcus 
inq.t q na Mulier illa vobis locuta cft, vel ctd vobis attulit. Ac 
ilh fcriatim cunfta narratcs oftcndunt,& oleu. En aiunt,quoJ 
nos dcprccau clt ad Safta porure Ecclefia. Qnibus illc. Vulris 
ait fcirc,cj fuit illa,hxc eft tmpudica Diana. Et ut ueru diccre 
me c6prpbctis,hoc vafculum execrandi olci infludus iftos x>L- 
dte.Qubd cum feciflent,mox vbi oleum illud xquoreas vndac 
tetigit,ilicoaccenfus eft ignis,& contra naturaclcmcnu, ^plixo 
maris fpacio ardcrc vifiis cft,hoc dum Nautx ftupcrcnt,& dtfi 
xoobtuituin tanto hxrct prodigio , vt coruin naucs magnc* 
diuifx funt intcruallo.Vh nec intcrrogarc valucrunt, quis cflcc 
illc per quem callidi hoftis fruftratas mfidias agnouerunt. Ve- 
nientes autcm ad fcruum Dci dixerunt.Vcre tu esillc,qui no- 
bis in illopdago horrcndum oftendifti prodigium. 
DeTribtttmilitibttt quosneci iamoblatos accurrcns liberauii. 
Cap. LXXIL 

PRxterea cuminFrigiagensquxdam a Conftahtini Impe- 
rio difccfftflct,miflii tres ptindpcs militum ab Augufto vt 
rcbellcs fubiccrcnt cum Licix pontum fuIcarent,oru tcpcflate 
iadis anchoris ftabilicrunt dafics, optata quoquc potici Ii ttora 
cxpcrunt aliqui huc,& illuc deambulare iuuenes ac mcrcatio- 
nis caufa adlocum nundinarum accedctcs rapinis aftligere, q,- 
bus cum Accolarum vulgus oe irrucos fubfifterct.illis conflige 
ubus tumultus prxpcs Patherx vrbi jp nundo fuit. Qux cum 
adarcenda vim fcditioni tota concurieret, hac vir Dci como- 
tione percuffus ad prxfatutn poi tum feftinus pcrrcxit , inuen,- 
.tifquc prindpibus lllis poft faluutionisofficiu mouuit cos , ux 
.militcs fuos ab hac fcdiuone c6primerct,& ad vrbe^pficifcctes 
^ig.narcntur eius benedi&ionepcr&ut , ms iuque ledatisrela^ 
Tomus Quartu*. Z 4 tumcft ' 



Digitized by 



Google 



Speoulum ffiftorfale Vincenri; . 



\ 



tn'm eft ei tf ues valde dejuiite" eitrs 4bfcntUm,ed^'e»folrtJu 
jicre excxcatus tnO militffiniufte neci confcnfifler.Quibus au 
ditis vir Dei igne pieutis ihfiammattu prxfatos r^gati j t Prin* 
dpeSTt efl illo rapidis paflibus fefririaret.GO^; vrbem ingTeffi 
fr !fl'ent,interrogauit fi adhnc viuerf r jp, capitali acciperei fen- 
tentia,& audics.g, afportati eilcnt in BiritmO vbi jrfSnati peri- 
rncbanrur.licet tanto fatigatus itinere,cufrens ad locQ repperir 
eos flexo poplice.velata facie.atq; fup cxteniam ceruice operi- 
ri iS yibratO (picnlatoriserriem, ncc mucrone.territ* totO le au 
dafter in Lift6reirrgeflit,ac' demanu eius gladiO ,ppellens non 
priusabfccflitq, eos Iblutosa vinculis,(ccfi reduceret,repeteti. 
Me inqua ,p his innocfter codendtis paratus fum dcdere leno. 
Fauorc igir populi ^pfecutus ad ptonG c6fu|tus acceflit.Cui il 
Ic teftinus occurres eG lalutauit. Scd qrn ^pbata vir; us corripit 
jnfipictcs. Alpernis eO SSftus ait.Inimice Dci,& legis puarica 
tor,cuius os lnnocentiG cnror€ dulcius ebibit mclle.qua teme- 
rjtate f fumfifti tSti reatUs colcius VultG noltrQ c6fpicere. Crue 
tiflimc quarenon attendifti p ceptO Dfti.qtiotidic intonSs.In- 
noccte,& iuftfi no occides.Atjfi argentiq; cupido te illcxrt , yt 
ad patrSdfi trh facinus conientircs.Crede paruitati mcx, quia 
regnum tuum quo difponis immo prxdarjs hanc patriam , pijs 
Augufti infinuabiturauribus , qfaftis tuisdigha recopCfetx-» 
quitate.Tadf accedetes piati militO prjncipes ob(ecrabir,vt ib 
pito fulbre coniuli Vehemeti rubore fliffulo veniS daret.Quo- 
rO poftulationfi vir Dei clementer accipies ducere quc coram 
olbus in famaf ar.cora oibiij hamilitcr mitlcerc ftuduit. Difii 
vero principes poft celcbratO conuiuifl,Pontificis bcnediftione 
j>ccpta,iter cxptfl aggrcfli nauigio FrigiS PuenerQt. QuS cum 
ablatis fcditionis facroribus,fub irnperi; iura rcdegiiTcnt, Con- 
ftantinopolim redieruut.Quibtis ocmrnt grarulai>undus popu 
ius,& procerfi multirudo , icd & Imperator triumphaliter cos 
jn fuo rccepit palario. 

J>t Tribus prjncipibus C*firit,fu»s abfens 0 mtrte eripuit. 
C*p. L XXI II. 

ACccdentcsautcin poftmodO ejda dolofi ad EparchG Prte 
feftu in multis cos aceufabant,&j>rxicrtim contra Augu 
ftfl confpiratorfcs oftendcre mtebStUr.Cxpcrut qubq; muneri- 
bus animO viri i]Iiccte,vt cG in pnicic armarft innocitum.Qui 
cxteplo corruptus intrauit ad AugnltO,vt hoc ei quafi verO cer 
tG fuggeret. Crcdens Auguftus tallaciit eius vtpote ffc&i tui 
jrat us uiflit eos c5prchendi,& in carcCre reti udj,& tSdcctiam 
abd]; inquifitionis rcfpeftii occidi. Cflq; cufto* carceris c6pa- 
tiens eis cgrcflam ia ab Augufto fcntentia nflciaret, vt fequeti 
iiofte interirent.hortas eos vt de rebus fiiis dilponeret , illique 
diu multOq; tcrriti gemcrent-Vnus cx his recordatus cft,quali 
tcr Sanfttis Nicolaus tres iuuenes mirabilitcr libcraflct, & fu- 
jpiras itcru iterOq;.Tade hac f>cc ftidit.Dcus Rex cxcelfc luc- 
curremifcris periturjs,ierui tui Nicorai meritis.Sic & comim 
eius (upplicabSt,fimulq; vno ore clamabat.SanCte Nicolacad- 
iuua nos ferue Dci, licet abfens interueni pro nobis, vt cruti a 
prarlcnti iugulo,tua dcuoti vidcre facie,tublq; facratiflimos pe 
des ofculari mercamur. No&e ipl lequeti qua pleftfdi crant, 
cum le Atiouftus lopon dediflet, apparuit ei qdam crBgies Si 
fti Nicolai diccns.Conftantine curprincipcs lllosfinc crimine 
rhorti addixifti.Surge eofq; dimitti quamcitius iube. Quod li 
noluctis cxlcfte dcprecor Rcge , vt tibi indurato bellum finat 
exurgerc,teq; ibi percmpto, carottia beftiis auibulq; cibus fit» 
Cui Auguft'.Quis vel cui» auftoritatis cs,vt hac hora pahtifi 
nieO ingrcifus audeas talia loq.Et illc. Ego iiim peccator Nico 
Japs Mirrcc Metropojis Epifcopus.Hoc dices abiit,& Eparchu 
quoq; fimili vifione ac territauone cominauit. Manc aflt I mpe 
rator accerfiris magnatibus fiiis;& eodf {parcho, cfi iam antca 
vifioncs fuas fibiinuicc dicedas reinififlent , fech libi principet 
31os praticntari.Quibus aftatibus toruo alpeftu iu eos aftatus 
cft.Quas magicas aites noftis,vtuntis nos fanufiis illudatis,& 
exagitatis in fomnis?IHjs attonitis nuUOq; reiponfiim dantibu» 
denuo Auguftus ait.Dicitc nobis,qira: fntit malefica vcftra?Ad 
qu6 vnus pauitatt voce fic rftdit.Abfit Dne,vt documctis artij 
jiephariat finrus inftrufti.conftantcr quoq; nos ^pfitemur.no U. 
Iiuselfe c6mifli,vtcapitali lubiiciamur fententia;. TOc Augu- 
ftus.Noftis inqt alique hofcm cui Nicolat» nom2 eft. Mox iUi 
audito tanto nojc,tedetcs ad fvdera palrhas damabat. Benedi- 
Aus cs Dne Deus Safti Nrcojaj,q no dcrclinqs tpei atcs in tc, 
Augnfto veto ardenter cjretc,qs iftc quatufve fit , vnus eorum 
ait.Ifte eft vere g oia SSftus cuius nos meritis erui crcdimus, 
ab interato exiuo,& continuo ^pieques qualis , & quantar hu- 
tmliutis,& benitatis eflet,ereptione quoq; iuucnQ fupra me- 
rnoratS p ordinc pidit.Qnibus Casiar auditis. Ite inot, & fa- 
mulo Dei gfas agitc,immo Deo.q. vos g Cu liberauit. Ex meis 
aflt donari» hOc tuagdii codicc miriiicc attro c6tcxtu , & vas 



hoc aureO gemJs decorarOA hxcalia momifcufa ei Jcferentes, 

diritc uc iifa dignanter iufcipiat, mihiq; libitiflime prxcepta 
eiusobedjeri rio minari.ied orareftudeat ; atq; pro paccrcgni 
noftri,& magis pro totius orbis Deum depofcat. 
X3e Oiitu eius >& di fontibut eiut tx tumbu ttmt frifmmtikmt. 
Cttp. LXXIIII. 

BEatus aut^Nicolaus cfi"mort£ fibiadefle prxfeme ccrncrct» 
cxpit tirare,& indefin£ter pfallere. Videniq; Angciosad ft 
vcnietcs,inctinato capite figno crucis armauit fe.Deinde humi 
iiter fc jpfternes pfalmO tricefimO inchoauit diccns. In te dftc 
fperaui non confundar inxternO.vlq; ad iUO verfum . In manut 
tuasDne cd.CmeG,&c. Qttodifto tradidit pciofiflimaaniml 
Dcft in manus SanftorO ArchJgcIorO, q. ci apparuerat.pofitfi- 
queeftcorpuseiusin domGSanftx Sionin lepulchro cxcellb» 
dc quo duo fontes cxorti funt , q vlq; in xuQ emartare n6 de> 
(inOt.Ex vno.n.meatu aparte capitali SSfti tumuli, liqUor olet 
lucidiflimus effluit, q infirmis multa benoiicia fftare vr , fi co 
pcrunfti fitetint. Ex altero v«r6,q. eft ad pedes, deleftabilis a* 
qua ,pfilit atcjs pfpicua, 4 ctii xgroris in potu data jahitccor- 
porO operatur. Qtipda tpC cO Epos Mirrex riuicatis a Prxfo* 
fto in exilifl deftinatus fuillct,ftatim aqua,& oleO SanftO flue* 
rc ceflaucrunr.donec Epilcopin deexilio reuerlus eft. 
2>r Bnibnh ftr Imngmem Vandi Nit oUi ctnutrfi. 
C*>. L X X V. 

PRjterca cum de Amic^ partjbus VuandalorO exercitus tp 
pticuiflec ad regione Calibrici tlt ta igne fucccnderet •, ibi 
rcperta eft a quoda Barbaro in dothO cuiufdSChrrfticolx tma 
go SSftiNtcofei I tabttla hoWftrdeprftajq\ in finuabfcodes,cfi 
pueniflet ad Chnfticolas,q captiui ducebant,oftendit eis tabn 
Ta intcrrogans cuius eflct figtira tS in ea pulchrc dcpifta,quij|A 
ccrnentcs Chriftiani cO gcmttu, & lachrymis dixcrant.Ihiago 
itxc SSfti Nicobi efle df ,q mulris virtutibtis apud DcO , & ba 
mincs clarus manifcfte fe viuelC docet etiS poft fepultuii.Quo 
attdito,mox Barbarus ca pj» Ibcios fuos abiconrJir.Cflcj/ excr* 
citu cG captiuis,& ipoliis in Aphfica rcdeunte rediflet. €cfpft 
in domO iua quada die cuffl 'tflet Theionearius pofuit Iconii 
antcThcloncO fiiQ ,vbi erant dlayij habcbat aurG,& argentfl, & 
vcftes dicens ei.N tcolae habeto cuftodia fup Thelonium iftud. 
Naalibihabco j>ficiici.Sicq; apertO thcloneu reiinques lecur* 
jpfcftus eft,qua(i plurimos orffodes ibi dimitteret: Cu aut La« 
trones (ecus id6 thcloneum tfattletmtes , vidiflcnt illud aperti 
neminfq; cttftodc dixcrunt ad ingicc vt noftc vcnientCs, & oia 

fintut erant diripefent , qo* iu faftG clf, oibulque ablaris,ibta 
conia dcforis pendens fiiperftes rcmSfit. Veniens quoq; Bar» 
battts cum iUiid vacuu repperiifet,plorans & eemcns, & toruo 
alpeftu conncrfus infaciem imagihis quafi ad viuetem hotent 
ficlocutuseif.O Nicolae bonum thclonei mci cuftodem tc po 
fui.Quid fccifti>Redde mihi res mcas, alioquincxda te; Ac- 
ccptoque fl.igeJIo tGdcbat i magihem. Et cum iam fatiaatns eA 
fet ait . Cette in ignem te prolciS nifi rcddidcrisvaufam mca» 
Tunc piiflimns confeflbr ad locum acceflit propius, vbi Lakro- 
nes onima,qux abftuletantdiuidebant,&ait.O mifcrt,qd agi- 
tis,nunquid ignoratis,cj> ego ibicram, & vidcbam oculis tneiSj 
qn has,& illas res abituliitis.Scitote,quia nifi reuocetis cunfta 
qux tuliftis , ego iUud manifeftarc curabo , & craftina die vos 
morti tradi faciam.Nam fabcaftodia mea pofira erant omnia 
& idco pro fcelerc vcltro cgo innoccns ftagcllis cxliisfum.Tuc 
illi ^xftimantts aliquem fuifle depopnlo, qui cos cxpJoraflet 
ticnementer tcrriti,pro tetrx noftis filentio reportaueruti| om 
nia,&'intheloneorepofuerunt.' Maneautem vidcns Batbaris 
cunftam (libltantiam qtiam amiferat , ftere cepit prx gaudio» 
& apprchcnfa imagine deofculabatur eam diccns . O Sanfto 
N icolac fidclis , & pic , quam prxpotens faftus es,& familiaris 
Dco immortali,quia talia facere pocuifti , etiam mibi gcntili 
crrore infenfibili. Ab ifta" dte credo in Chriftnm,&c. Crcdidft 
ergo,& baptizatuscftrptecum doirio fua,& fccit Ecclcfiam m 
horrorc Sanfti Nicolai. Hxc fuit prima occafio , qnaapai 
Aphricanasregiones Sanftus Nicolaus agirirus cft,& paularjt» 
ita nomen cius apud Barbaros fnccrcuit , vt magnis obfequia 
Ctiam ab his.qui carcntf baptifmate frequenteturafliduc. 
De ftttro eum vufi in muri fubmerfidr ptttri r^titut: j 
Cmp. LXXVI. ~ 

Cxterum virqtiidain diues,& prepotcns annuarim .confijo 
uerat ad eiulde Sanfti Mxnia nauigio jpperare^iufq; tfi* 
ba poft fuias orationes exeniis honorare.Quodfi igif toe iuxta 
morc illuc veniens voto fe conlfrinxit autcfi vas ie faftarfi , m 
eius icruitium,libiq; dciaturtim.Domum vcro reuerius sms£t~ 
xi pcritiflimfi accerfiri iubens.Tbriii taletumaurici liberatrh> 
& o,d cx hoc fieii vellet indicauit .Qui diligcntiftrme vas illwl 
£tbricans,prout Sanftum dcccbat NtcoiauiiVBciaai vatai&get» 

maruua 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufteraus. 



1S1 



rnarom ordinibtBmirifice decoraatt,inuntu,vt efiam ipfe in- 
«cenium in hoc fibi coHatum opere miraretur. Qtf cum Patri- 
tamilias reddidiflct, ille eximium admirSs opus,cecac]; animi 
cupiditate allcctus tantiprccij, vas fitis vfibus ad vinum propi 
' nandum retinuit. Etntrfusaurifabrum vocans fimilem prioris 
auri protuUt ei quantitatcm, obfccrans.vt indealterum vaj in 
ieruirium fan&i fculpcrct Nicolai.Q£ ille libfiter annucns au- 
tum tutit , & fxcius fundendo, & tundendo nullatemis fecun- 
dum veUe fuum aliquod efficercopus exindc prxualuir. QcK 
«umviro rctulifTet llleinfua cupiditate pcrmanens decrouit 
illud aurum,& gcmmas fancto pariter deferrc Nicolao.Igitur 
tpe congruo nauigarionem aggrcflus.cum vxore,& filio,ac fcr 
tiorum multitudinc,cum in medittm maris deucniflcnt, nunia 
itti exardefcente,prxcepit filio fito,rt vini fibi hauftum jppina 
jet cum valc prxdifto, unto.n.illud ampleetebatur amorc, rt 
ncmini iUud excepto filio,& coniuge liccret contingerc. Adole 
fcens au t cum iUud aqua refrigerarc vellct , fubito e manibus 
eius lapfum cotruit in mari. Cumq; iuuenis iUud conaretur ar 
ripcre brachijs, incautc profiltens dclapfhseft in gurgite pro- 
fundum maris.Ttinc vir mecftus,& lugubris,i efiduum nauiga- 
ttonis pcrcgit.Et tandctn littoris ftatione potitus,ad rumtdum 
fancti conuolauit. Aurumq;, q<f pro vafc detulcrat,fuper etus 
altare pofitit.Sed protinus,quafi cum magna mdignattone te- 
pulliim eft. Quod iUe cernens ante fancti mcmortam proftra- 
tus fe rcum damitauit,& qualitcr vas,qcT fan&o Nicolao fpd- 
ponderat le daturum, frauduleta cupiditatc fibt retinucrat,cb 
ram omnibus intimauit,nec non & amiftioncm filij vafiiq,- la» 
mctationelugubri profefluscft.Et poftlonga orationum tttfps-t 
ria,cum adhuc infortunia fua lachrymabili, quxrimonia defJe 
ret.rcpcntefilins eius,qucm nuftibus ablbrptu dcflcbat.vas il- 
]ud,qd amilcrat mantbus baiulas, limina tcmpli ingreffus eft> 
& dara voce refcrre cctpit . Qualiccr venerandi vultus fcnek 
cO in mari ceddiflet ei apparucrit,eumq; vbisfuftentans,vlq; 
ad ltttus deportaucrit, & ci iter.qc? duccbat ad fanfti Nicofcu 
bafilicam infinuaucrit,& fic fitbito ab co rcccflerir.HfC Pater 
ciiis,& Mater,& omnes,qui aftabant confiderantcs,& audicn- 
tes,prx magnitudinegaiidij,lachtymaslachrymis addetesgta 
ttas Dco, & fando Nicolao retulerunt , ficq; vtr vota fua per- 
fblucns, & vas , quod prius abftulerat reddensadpropria cum 
£lio,& omni comttatu gaudchs rcmeauit. ■ > 
De F/dLuU Chrifiutni Mercotoris m lutUum creditoreth. - - 
Cmp. LXXVI I. 
Lius quoqne vtr Mcrcator , & diues diuirijs fuis-prodigc 

Avtens.Cum tandem ad ignominiofam paupertatem dcue 
niflct,qucndam diuttcm Iudxum aditt,orans,vt ei aliqd 
com modarer , vnde lucrando pecuniam fitam rclcuare poftcti 
Cumq; ille chriftlauo-minimc credens» arraboncm . pto-cctni- 
roodaro potcrct, ifte fubmtulit,qo* tibi pro ai rabonc valea.-da- 
re non habeo , fed fi velis redpere fancctttn Nicolaum pro mj 
tibi fidciullorcm ddegabo. Cui Iudxus.Nicolaum mulos trt- 
timantibus ctjtlq-; mtracults chorufcantibus non ambigo.bm 
num, Sc fiddcm Dci fummi virum cflc, ncc cunctabw ca,qti9e 
poftulas fitb cius fidei pollicitatioue comtnodarc. Cum tgitur 
c6i confcnfit oratorium fan&t Nicolai cxpetiflent;tcncns chri 
ftianus coronamaltaris" fic eum aflatus dt.Hoc altarc tibt tra-t 
Ao tpfumcj; Unctum Nicolaum pro mc fidciuflbrcm prasbco; 
ante cuius ctjam c6fpcclum promitto, cj> ca,qua; miht tuucin 
tali anguftia prxftiteris ,tibi reddam die nominato . Accepta 
itaque aurinon modica quantttate, Deo fauence,& iancto Ni 
colao opitulante , ad priftinam abundantiam tcdijt breui tpe» 
Igitur tjtfc finito cum Iudzus fiia repeteret. Ille humilitcr uv» 
ducias pctijt, & Iudxus hbcnter conceflit.Verum trium iad» 
darum fpacio tranlcurfb,cum Iudxus redilfct illc DiabalidcH 
Ccptus aftutijs^lixit oe debitum fibi reddidifle.Quod amfces 
Iudxus obftuputt.Cumc]; feniores,& iudices ac!ijucnt,Iikteo 
caufam fuam rcferente, & chriftiano omne debitum tlle futA 
fe rcdditum afierente, tandcm ex confultu arbitrorum decre* 
tum cft,aut illi, qcT requirebat reddcndum fore,aut facro ttdc 
ei faccre omne, qd* extgcbat eum reccpiffc. Cuifenrentix Iu- 
dxus a. ,nuit dicens . Scio cui aurum meum credidi, & certus 
fum non illumaliqna fraudedecipi ,Igitur conftituto diefii 
mnl veniuht cum Iudxorum,& Chriftunorum comitatu.Fe- 
Cerat autem Chriftianus ille callida machitutione lignum con 
cauum in modum baculi manualis,in cuius concaua liimmita^ 
te poluerat pecuntam , qux rcpctcbatur, £t cum ad S.Ntcobt 
monafterium properarentjChriftiaruis baculum illum Iudxo 
dedit petens , rtilltim vfquead fancri bafilicam fccum defcr- 
ret,vt vidchcet dum bacuhun cum auro acciperct,fe ilu,quod 
«xigebat in manu dedillet wrare poflet» ludXus autem ialfita 
v* ignatw bautlum culit A d> Chcjftianc» aA templum pcruo. 



nit.Tuncq; miferrimusiUe manumfuper altare panens, feqne 
periurans intrcpiius iurauit, & ab aturi Ixtus difcefllt.At In 
dxus.Prxftolabor inquit, quid de tanta falfitatcWicolausifte 
cui credidi mihi factet vindictx. . 

Dt TmUocu rtutUtione,& JmUi conutrfiatu. Caf. LXX VIII. 

CVmqucchnftianus ad domumiuamralacer rediret.In iu 
ncre tanto fbporc dcprcflus dl,vt vkra ire, non poflct,& 
cum baculo iuxta fe pofixo forano depreflus in btuio ucc 
ret,vchiculum onuftum bobus trahenttlMis qer eandcm via ve 
nies.vfqucad locum,'vbi iacebat peruenit.Ctimq; bubulci n6 
poflent eum cxcitate^gec in alteram partcm curriim dcflecte- 
rc, bobus fiipcr cum trahenttbus impetu valido currus fuper 
ventrem eius tranfiuit, cumcj; mox exanimen reddidit,& baw 
culum contriuit.Tunc otbtts.qui adcrant Jiirum,q<* in baculo 
repofuerat appacuit, quantaq; calliditate aduerfus IudxG vfus 
fuit,omni populo duitatis daruit. Cumcj; adlpecttculum vn- 
-di^» conuolarent,Indxus quoq; accurrit,&.iudicibusillic afta 
tibus aurum fuum receptt.Tfic ckato curfii ad oratorifi S.Nr- 
colai peruenit, & coram co aftans dixtt. Grattas tibi ago bonc 
vir Nicolac, qt^ia lidditer mihi aurum refrituifti,<)cf in tua fi- 
de commifi. Ammodo te vencrabor, vt dftm,& vt fummi Det 
amicum.Vorumfi tattcx procacitans vtrum rofufdundamihi 
virtutem tui menu ptopalares^cum 01 iamilia iuris mci Deo 
ttto crederemf& oesquos poflcm rcligionis mce virosad chri 
fttanorum fcftam c6uertercm. Deniq; cum ad inoicem de rift, 
qux acddcrat confabularentur ccce llle, qui taortuus fue*at,U 
«tina templi ingreflus , coram aluri S. Nicolai proddit, & de 
his,qux gcfTerat fe ctupabilem rcddcns^td domtim rcdtjt.Qf 
Iudxus, vt vidlt baptizatus confeftrm cum domo fua Chnfto 
iandocj; Nicolao fidelis pcrmanfit. 

J>e Puero Adetdnto ftrS. Nicokumditento. Caf. LXXIX. 

AF/uit quidam homo letron rrote,qm Sacerdotes,& Cieti 
cos cum lachrymis , & fulpirijs rogabat drccns. Ego Pa»- 
tres,& Domini mci veneram a Dontino Nicolar» bencdi 
ftioncm acdpere, fbd coocef&tm mthi non fitit cum eo louui, 
vd viuum cum jconfpicere, obfccro ergo bemgnitatcm vcftrj^ 
vt mihi , vel alnjuid deveftimentis eius prxbeatis, vt hot tm 
inhonorcm cius , ac mei munimcBtum nabeam.Qui petiticf- 
nem viri,ac dcfiderium amplcctentes dcderunt ei vnum de lin 
theaminibus lan&i viri.IUc lxtus aaVdokateih fuam redi jt,& 
■vxori fux Eufrofinx.dixtt.Ecce rehquias B.Nicolai Ardnepi- 
fcopi^uem vidcrc dcfiderafti.Deprcccmur ergo Denm,vt taV 
-corum afttpulatione pignorum aperiat vuluam tuam,& dct uo 
iiidiu dcfideraumprolcm. Illa gratias ageHs Deo, rogare vp- 
jtttm ccepk,vt in honore S.NicolarconftrucreicEcclefiamsTtp 
«iusorationcs Dmdcfixtcriumadimplci-et.Qui prxcibhs c'vj& 
/auens Ecclcfum febricanit, m qualuithcamcn iilum cum fat 
lenni.ycncratione recondidit. Quod>cumunioco oonipctend 
foHocaretWjtift de feodorerri cceptt emnterc^yt vfqueadjduo 
ftadia expanderctur odoris fragramua.:Extnrtc ozpit Iocus ille 
.miraculis fplendcre.Cxd lll tmxmahantur) rurdis audrrus,infir- 
*nis fanius rcddebatur . Cumcj; Ietron dcuotius, & obnixius 
■Dcum SancturrrcpteNicoIaum exbraret , vtckfiderium fttum 
«mtplcret. Eufroftnaconcepit, &ipla.che S.hhcolai/alicet 8. 
-Idtis Dcocmbrii-peperitpuerum, cuiixcut eisrci euidcntie 
indicauit nomcn impofuerunt Adeodatum. 
D» htbrmttoB* eiufiem ik Bnrbarifcruitutc. Gup.LXXX. 

Vinautcnt polt'7. annos pareutescum filio ad fdtiuiutfc 
/ . S.Nkolai.cum propinquis, ac. VKimsconucmflent.Supcr 
V-^ucncrunt prxdatorcs Agare«i,qui fouas tcrrx dcpreda- 
e funt homines , incer quos et cuadenribus parentibus captus 
eft puer Adeodarius , duxeruntq; eos irt Babyloncm. Ulilq; ia- 
1 er fc captos di uidentibus , rcmanfir puer »n manu cuiufdain 
domine Marmorim.Ietron venb,& vxor fita cum ad duitatcrh 
«onfugiflent,& filium fuum diu quxfitutn non inueniflcnt, cer 
pccunt vdbmcnu fua fcinderc.capillos cudlcrc, & pugnis pe- 
ciora ccederc. Matcr ouoque miferc lachrymans aiebat . Hea 
heu vnice fili mi, quid de tc mifore acdditfS.Nicolac Chrtfti 
famulc,quiaper teillumhabui,tumihiillum redde. Camctn 
non comedam,nec vinum bibam,doncceum videam.Tunc cf 
pit tribus diebus in cbdomada ieiunare,& femper in oradone 
hiutm a S.Nicolao rcpctetc.Euoluto autcm,anno ipfa cum vi» 
^wadS. Nicolai fcftum conueniensingrefla Ecdefiam^expcuv- 
(iis maaibusorauicDominum, vtper meriu B.Nicolai rcddo 
fct ci filium fuum. Deinde ccepit prxparare conutuium cleri* 
cis paupenbus,& laicts.qui ad fefhuiutem fandiaduencranr, 
Ipfa aut hora , qua conutuantcs cibum fumcre ccepervint. Rex 
mcuiusobfcquio infans Adeodatus cratdixit mtlitibus litia. 
Paratc mibi dto, quo vefci dcbcam, quia nunq, fuit mihi co- 
jncdendi taltsnc«cfliras,cx quo na n» . f um,vfqucad hanc ho* 

ram. 



Digitized by 



Google 



o 



Specnlum Hiftbriale ¥fn£entfj. 



\ 

"tem. Paetf» fraque regalibns obfbnijsycuni cibum fiimcre ce. 
.jrinenr,tegc mox potum fimiliter flagitante Adcodatus ci pre; 
jarauit, moxo,; occafionediei , & rcj iiura fc traherc fufpnia 
«oepit. Rcx verb cum hsec animaducrtiffet iiifcttatus eft cai>> 
fam a puera.Refponfumq; eftci abiflo pueriliter tremcfaftb. 
Rccordatus finn dfie fiibito, quia hodie expletus eft annws, a 
cgo hk captiuus exifto, qa Pater meus,& Mater mca hac dje 
lolennitatern magmin celobrant in Ecdefia S. Nicolai. Qjoo 
audito Rex att . O «iieUe cum cgo tccaptum teneam , quis 
*ft,qui tedcmsnamcatdlcrepoflitfOmittccrgo fruftra fu- 
lpirare,& taiia cogitarc,& fatage mihnpottim propinare.Infati 
xe autcm ad imperium regis cum cipho,& retentario ad portfi 
(ptoximus cnim erat) caufa iauandi tendcntc,fubito S.Nico- 
•laussffuit.cumq; pcr capillos mirafcilitcrafpdrtatum corS pa- 
xcntibus fuis conuiuamibus ftauiit . Qui sidcnteseum fiibito 
coram fe ftantcm,ciphum,ac rctentarium in manibus tencnte, 
xum ab ipfb rerum^jua: fibi c6tiperanradnUratione prius ftu- 
pefafto, tandcm rcipirante inteflexiflent tcxtum libcrationis 
&uc,ia laude Dei,& S.Nicolai, leuaucrunt voces.Mater quoq; 
&mplexatafiliuminiatiabilitcr ofculabai: ettn prje nimiogau- 
dio lacfarimis madcfafta.Deo gras ages,& «afbfli mo Nicolao. 
DtSriort Iteri» verierato fro Hiftoria S/MiHHicolai 

cmtanda. Caf. LXXXI; *-. . . 
— -Vm autem noua S. Nicolai Hiftoria de vita,& miracutic 
•#Tei«s per totam patne latinitatcm in EccJefijs Chrifti lon 
V-*ge larcq; deuotiflimc cantaretur , in quadam Ecdefia, 4 
Crux aoaunatur,SJVfarix dc charitate fubicfta;nonchnn fue- 
rarinchoata. Tandem tiufdcm loci fcniore» ante Dhm Iterifi 
«riorern fuum cbnnenerunt,poftuIantes,vt eis BN icolai refpfi 
loria cantandi licentiam daret,qui ntiUatenus corum petitioni 
bus acquiefccns , «cJpondit oino fore incongruum in tali ncgo 
cio morcm priftinum quibuflibet nouitaribus immittandum. 
Cumq; illt mukis prccibus atque pcrfuafioiubus,ctim rrgerct, 
ille commotusin talcm fertur erupifle blafphcmiam.Rccedl- 
tc fratres.Nunquam cnim a meliccntia conccdetur,vt relifto 
priftino, vfii notia f^cularium cantica dericorum,immo iocula 
cia quzdam in Ecdefia eui Deo itibentc defcruio admittanr. 
Sicq; pro fua repulia,rubore confufi,quicuerunt vltra dilcipu- 
Ji.Superueniete autcm feftiuitate.vefpertinam finaxim, ac ma 
xutinalem,non finc quad.un triftitia Ucut confueuerant pcrege 
*unr. : Peraftis itsiittc vigilijs ad propria-ftrata quiefccndi gr*- 
tia conuerfi fiint.Cumq; Prior fe in leftuloiicut carreri-cojloi 
cafl'et.EcccB.Nicolaiis ei.vifibilitcr terribilisapparuit,ipfum>- 
quoTerbisfcucnflmiis inacpans,.& porcapillosa lcftoabftra 
Jicnsrdormitorij-pauimemo collifit . Incipicnfq; antiphonatn. 
O paftor xtcrnc. pcrfingiilisTiotaru dfias,Tirgasqnas in ma<- 
bu tcncbat .grauifiimos ictxistfuper dorfum patientis ingemi- 
oans,pcr ordincnumorofe emendo antiphonam;ad fincm v% 
perduxit.His aut tamis flagtis , & ta intolita vifione turbatus, 
clamare confufisvocihuscorpit, fiiifq; clamoribm ante fe fra* 
tres adunauit. Qucm proftratum fblo cementes, quid viderit, 
qutdvc pafl"us.fuerit requircbant.At ille vtpote amcns cffcccas 
oullum potuii darc rcfponfum.Sublatus autcm fratrum mamv 
Jbus inccllam inhrmantium deportatur,multif^;'diebus conrc- 
ytuslangiiore gtauifOma cuftoditur.Tadcm diuira mifcratid- 
nc, & B. NicoJai interuentionc faluatus, congrcgatis fratribus 
ait.Ecccfilij chariflimi ,quia vobis obcdirc comcmpfi , duras 
fto cordis mci duritia pcenas exoiui. Ammodo,quod petcb^- 
tis gratantcr innuo, & ad cancndam hiftprii paratiflirous ercf. 
■ DtSttfio Iscobo Ht/iieno Mfifcofo. C*f. LXXXII. 

GEnnadius inlib. de illultiibus viris. Iacobus quoque:co» 
gnometofapiens'; Nifibcnar ciuitatisPcrutrum Epifco» 
pus fuit vnus ex ntimero/ub Maximino perfccutorc con 
feflo;um,& coruin, qui in Nicena fynodo Arrianam pcruerfi» 
catem Omoufion appofitione damnaucrunt . EcHiftoria Tri- 
partiu, Nifilis,qu£ dicitur Antiochia Migdoniae, pofita eft io 
tcrmino Perfidis , & Romanorum partiumJianc obfidcns Sa- 
poriam pcr dies 70. impctum Migdonij rctinmt, vtrafque ri- 
pas faciens cclfiorcs, quas cum implcri vidiflct, fubito dimifit 
e ontra murum. Qui pondusaquz non ferens ceddit.IIla vero 
die Sapor quicuit, vt fluuius purgaretiir, & poflct ambulari g 
«um. lacobus vero Epifcopus orationc militcs coarmauit , & 
populum, qui fubito murum cum propugnaculisreftituerunc, 
«ctSaporcm, valde tciruit. Qui ct cum vidiifet quendam,fub 
ichemate Impcratorisftantem fupra murum putauit cfle Im- 
feratotcm Conftantinum. Quem cumaudiflct Antiochiz co 
jnorari ,dixit Deu pugnare po Romanis. Etiratus fagittaic- 
cit inaercm, quafiDcum pcrcuflurus. Effrem,vcr6.Diaconns 
fupplicabat Epifcopo,vt vcnirct ad murum, & Pcrfis maledice 
tct jQui afandcns tutrcm prniut fupcr eos ycnirc ciniphcs, & 



culiccs,& ftatim impleuenmt Elephantorum cauas prorrmfcn» 
des^c anres,& nares,& cquorum,& iumentorum,qua; fcflbre» 
fiios cxcefTerunt, difhiptas acics confttderunt,exercitum6; re<> 
hnquentcs fiimmo impctu fugcrunt.Quo vifb confufus Sapor 
reccflt t. Aftor. Hunc quoque Hicrony mus commendat dices. 
iacobus Nifibcnus agnofcitur, ad cuius pces fxpc vrbs difcriv 
mine Uberata cft. Scripfit quidem libros mulros , ideft dc fick 
-contra omnes bxrcfcs.Dc charitate ecnerali.De oration&De 
dileftione crga proxiinum (pcciali. De refiirrectione.De. vita 

gft mortem.De humilitatc.Dc poeni itentiavDe fatisfactionek 
e virginitate.De ccnftt animx.De circuncifionc.Deanni he 
nediftione pro quo in Ifaia Icgitur . Non exterminabitur bo^ 
trus.Dc Chrifto,cj> filius Dei fit , & confiibftantialis patri.De 
caftitatc aducrfus gentes.De conftrucbonc tabernaculi,dc gen 
tinm conucrfationc,dc regno Pcrfaiuin,dcpcrfecntioneChri 
fttanorum.Ec chronicon mmoris quidcmxuriofitatis, fcd ma» 
roris fidticiz,quia diuinarum tantum fcripturarum atiftontar 
te firmatum comprimcns ora cariim,qui pratfitmptuofa fitfpit 
tionc,dc aduentu Antichrifti, vcl Dhi noftri Iefu Chrifti iua? 
nitcr prophetant . Moritur hic vir Conftantij temporibus, 8t 
iuxta praecrptum patris cius Conftanrini irttra muros Nifibe-f 
ne fcpclitur,ob cuftodbm ciuitatis. 

De S.Enurcio.&Mduentutiw Aurclunis. Cef. LXXXIII. 

EX geltis eius. Eo tempore fioruic S.Enurculs Aurelianen 
fis Epifcopus.Nam poftobituni S.Definiani Aureliancm 
Epifcopi^um de fttcccflbreagoretur,iionfFm Dciinfpira 
rionem, fcd fm cartialem dcleftationcm, duo a diuerfis partU 
bus clcfti funt,quoruni ambitu talis in populo orta eft fcditio» 
vt ctiam fanguis htimanus fundcretur,& horror vbiquc,& lu- 
ftus apparerct. Qdjcum Impcratorcm Conftantinnmnon la- 
tcrct,mifitPorphirium Prifeftum, qui feditionem poptih Cei 
darct. Qtii fapienti, vfus confilio Epiftopos Gallica: rcligionis 
ad dclibcrandum.f.dc ncgocio fccum afliimpfit, & Aurcliaius 
adduxit. Qui vniucrfic piebi triduanum indixcrunt ieiunium, 
vt certis fignis Dns oftcnderct,qucm valetaffumi in ciufdcui 
rrbis Eptfcopum. Secttnda aut die indifti ieiunij B. Enurcius 
Romanar Ecdefia; Subdiaconus,qui caufa duorum frarrfi Miot 
rum captiuorum,qui in hoftium prxdam deuenerant.ab vrbe 
Roma egreffusfuer.it vrbem Aurclianishumili habituingref» 
fus cft . Qui cum in Ecdcfia, Dhm oraflec, egreflbs rcftitit,& 
paulttlum circunfneftans, qui cum hofpirio redpcrc dignarct. 
Ab hoftiario Ecclefias requifitus caufamicineris enarratiit di- 
eens fiVprasdatorum fiioruni fbilicitudinc pronuncias peragra- 
rc.Rlc cum hofpirio inuitans , in ccllttlam fiiam duxit, a ac rcli- 
giofe confuetudinis morem obttnens,ei pcdcs manu propriala 
uit, & . cxcet fircumt]; fccum cibis pauperioribus refccit . 
■ De EleHion* eius in Epifcofum. C*f. L X X X 1 1 1 1. 

GVnque poftcra dic v::lu,diccns hoftiario, itcr,carperc cce 
piflcc hoftiarius annuente Domiho poft tcrgum eius , vt 
. cucrteretur clamauit.Cumqj retierfits fuiflct ait ci.Ne- 
fcis.quid aftum fit in hacciuitate his diebtis?Quo rndetc.Nc 
ftio,ilte procefliim rci a prindpio eleftioniscnarrauit,& addi-> 
dit.Ecxeiau» tertiits dies eft,cx quo letanias celcbrans.lccirco 
fiater futtinepaulifperfbrfita innoteftet Deus fcruis fuis, que 
fibi ad honorcm Epifcopatus clegcrit. Potcrifq;,& tu.vbi am-t 
btilaueris adinirationcm enarrare tantae aftionis.Qui rolunta) 
tt cius annuens ad Ecclcfiam cum eo,vcnit,& nufq v>ootc inco 
rnitns^iifi cum eo ad ianuani ftetit. IgitucEpispauimcto in- 
hatrentibus, cunftift]', populis orantibus,&n^ntibw,ac Dfimai 
digncnotiriam cxpofcentibus.Ecce columba exinftinftu Dei 
tranfmifta pet infcrtam feneftram,qtiafi lux immcfa fulgcbac, 
quat ingrella volitareccepit per totam Ecdcfiam, morcperfbr 
nam inuegiftantis . Deniquc fpeculata S.Enurcium inhxrente 
ianttx illico fiiper caput cius infedit.Ille vero manus fuas cxte 
dehs abigebat cam dc verticefuo , hoc fignum populis admi* 
raus,tanto amplius Deum orate ccepit, vt illum Spiritum mit 
tcret, qui pcr columbam ad manifeftandum Dci hlium in ca* 
pitc eius dcfcendit.Coltimba aut myftcrio impIeto,vh cgrefli 
fuerat,rcgrcfla dt.Tuncfafto Ixtitia: ftrepituin populo, ccepe 
runt inquirerc.quis ille cfl"et,in cuius capite talis ottcnfio fafta 
fuifTet.Videntcs aCtSacerdotcsora vulgi variantia.Alijs dice 
tibus hottiarinm eflc,ali js, vcro ahum. Denuo rogauerfit Defi 
geminari fibi miraculum. Qd & faftum cft.tunc pccperut Epi 
b.Enurdum fbdetati corum, & pari voto coram aluri aflitte-i 
rc.Cumqrfdfdtatus ab eis narrailct,vndc,& quis,& qua cau-t 
fa vcniflec , przcepcrunt ci vna cum eisad orationcm indina-? 
re,& fub alurio caput immittercIlJis aut orantibus.Ecce colft 
ba plaufii ingenri alasrccutiens,ad Iocum,vbi vir Deiprius ftc 
teratdcuolauit, & cam eum ibi,non inueuiflet,more exploran 
W cof am ojum ocuUs , inudligarc virum probaufiimum cccf 

pit» 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuftertiik 



182 



pit . Tuac Epi foopi admuioeHi dixe rune . Adducamus et illos 
quonun eleftio totnm Ecdefiam vutncratfit. Cumcj; tres per- 
lonx,idcft S.Enurcius,& ajij duo clefti.curn Epifcopis adnna- 
xx Jfoffent,coluba.coepa: ficut prius voiintre circimcirca,& feb 
capitacorfi lata nilllius caput tetigit, nifi B.Entircij,ita,vr oes 
Sroica vocedaroitarenr, dignus eft,iuftus eft,fiat voluntas Deh 
EtlpMtlcrmat .&flxfanremutxtoMbt». C*p. LXXXV. 

TRanlafta aurenr ord ina tionis eius annhierfaria die, riur- 
tawignecanmaliflagrate, ciuescucttireiuirtadeurh da 
mantes,Tt vrbi fuscurrerct , qqo atidita Efw, cito ad Ec- 
defiatn conuobtuit. Hlocp orante extinfta eft voracitas flSmx. 
£t quia adhuc <i ropla erat Ecclefia , in qua cum populo Dhra 
cxorabat. AiriHit. Eeee Dfts fm mifertcordiam fuam eripuit 
vos de ardentis flammx incendio. Iceirfo votiuam collatione 
iacite,vt ampla rcddacur fparia huiusEcdefi*.Et cgrefli vnUf 
quifque.f m modum fceultarum fiiarum ad ftnftum propera- 
ucrunt xdifidum . Die crgo ihdifta tulit Eps in manibus fuis 
foilbrium , & vexillo Cntcis fafto ccepit fbdere . Iamtt; pxne 
tres perles foderar, & ecce obtulit feobtutibtis illtus olla dau-i 
f*A bituminata.quam tum apcruiHct,inueriitthe(aurum noh 
minimum nexionis uota pulchcrrime fignatum, difpcnfarione 
Dci ad fabricam ipfius Ecclefie rcferuatum. Tuncgratias ages 
Deo,vocauit Archidiaconum fuum diccns.Acripe hoc inuen- 
tum,& deferin confpcftu principis imperantis . Non .n. decct 
nos cdarc,maxime,qui fumus prarpofiti plebis,quo accepto il 
leRoma ptofcftus cft, & Iniperatoriprxfentatus*Cui,& the- 
Jaurum obtiriit,& deoIbus,qitx in ciuitate Aurclianenfi gefta 
tuerant alum eius edocuit . Tunc deminciatur fubito per Re- 
maoasregioDCs Dei mtraculum in Romano ciue oftenflimiqo" 
omnes vertitin gaudiom.Iuflit Imperator Archidiacono oia, 
qux detulerat rcfiirui, & Ef»o fuo defcrri.qm inquit prxpara* 
uo eft Dei uon noftri Impcrij. Volumus adhuc aut fupra du- 
plam darc pecuniam ad Ecdefiam fabricandam , quam iubc- 
jbus 170. cubitis inlongO extendt, & in larinidinc cubiris 4». 
fttnmodumCrucisfabricari.Admintfterium quoq; ciusof 
fcrimuslances auri puriflimi fcptem,& calices eiufdcitr me- 
tallt feptem,in quibus dtim dittinum peragetUr myfterium no 
fbx quoque memor tx fit adiumentum. 

Dt dutbus fratribm tius rtptrtisjt t*ptistit*ttrtdimp'tis. 
C*p. LXXXVI. 
' * Ccidit autem eodcm tpe , vt Eps Sueflionicx ciuita* 
J\ tis ad tumnlum beatorum martyrum Crifpini,& Cri 
J V fpiniani quadam dic profeftus,' dum fe in orationcyp^ 
lti 3uiliet,hm6i voces audircr.Teftes,& amici Chrifti prxftate 
nobis ante diem obirus noftri fratrcm noftrum Enurcium Stib 
diaco um Ttdere , & ampkfti. Tunc clcuatis Eps oculis vidtt 
perforuj in rcJigiofa vcfte (acros turnulos ambientes,quos cum 
Tocajret,fcifcitatuseftabci$,qui eflent? Qui rhderunt.Cines 
Romani fitmus , tres quidc fratres cramus , & nos duo in pdi 
hoftium venimus,rrater vero nofterin vrbe rcmanfit,que (Um 
mo dcfidcrio viderc opta,nus.Nunc autcm in feruitto religio- 
fiflimae vidua; fiimUs.Cognita crg6 o!a Eps pcr ArchidiacotjG 
fuum Leonem B.Enurcio Epo Aurclianenfi lcripfit,ficcj; oipo 
tens Dens pr*ftttit,vt in vno die duorum negociorum cmit.is 
lattarctur cuentu.Hinc.n. Manfuctus Archidtaconus cum im- 
perialibus muneribns vrbem ingreditur. Illinc Lco Atchidia- 
conuscum confirmatione inuentionts fratrnm E^i defertor. 
Mittitur illico prcctum rcdcmptionis , & cducuntur de iugo 
feruituttSjficejuc fratres mutuo fibi praefentati,& ofcUkmtes ft 
inuicem complext funt.cum mtilto fletu gaudtorum. 
Dt tmbrit* Bafilkt, f> mintcstltm htfii* fnet* btntdifHm. 

Csp. L XXX VII. 
— ^ Vid plura?unta celeritate cdificatur Ecdefia > Vt tranfiH 
■ 1 ftis tribus annis.f . Non.Matj eiUs dedicatio fieret, ficut 
^"^^ in mundo Crucis inuentc celcbratio generahs, tune 
cauia rcliquiariun diuerfi in orbis partes mifli utnt t t]ui oes de 
£derium aflecuti fuat, & ad vtb€ rcgtefli Dco gratias egerOt< 
Beatus afit Enurcius ,& cieteri Epi tfi e6 congrcgati prsfttas 
reliquias cQ trcmorc, & exultatione perduxerunt, iftmtati £jvi 
«leprecabantiirPontificc , vt ipfe in primo altari hoftiam Dho 
immolaret pp votum jpprium, & (enefturis,atque ordihatioj 
nis.gradus:qui cuth diu refifteret crebris eoTttm cxhortarioni» 
bus jppulfatitsobedienliam pratbuit.Er ecce in hora c6fra'ftie» 
nis panic c*leftis,cHm more laccrdouli hoftiam manibus de- 
«atis Deo benedifta offerrit. AppAruit fu p capttt eiUs rhanuf 

gendicfa ficut nix, porrcftis digitis tertio oblata bcnedfceris^ 
crificijsritc peraftis, quatfinrc ab his, qut aderant,tncipien<i 
ab Epis,& perueniens vwue ad notaiflttnfl plebis,vtr8 altq^6d> 
miraculu dum Mifla celebraretitr vtdiffcnr. Qut rndertmt nul 
km.Bkntuliwifh Subd«couujfhocipfum,«jd vtderat mkac» 



lum et cnnarratiit Jn populoet cum qtuefiflet^cTuo imienti sfh, 
qui fuerant tanti myfterij digni videndi participcs Scleufinuc 
pcenitens, & procopiata Sanctimonialis.Quibus ait Eps.Beati 
eftis vos.quia caro, & fanguis non relcuauic vobis,fed Deus,q. 
in ceelis cft.Pieragrauit aut vifio miraculi omne mundum,cu- 
ius odore Pagani illcfti concurrcbant ad percipicndani gratiS 
Dei, & bapttzati fitnt infra triduum 7.mtllia fcrc paganorunK 
J*cr cundem quocjUc Epifcopum quotidie Chriftt ^loria de fk 
nttatum plenhudihe fplendefccbat.Nam furdis audirum^cjCB 
vifiim, mutis loqttetam, claudts greflum reddebat. 

De Obit* SxnHt Znurtij. Csp. LXXXVIII. 

QVadam dic fratemitatem vniuerfam- eonuocans,finetn 
vitae fuac.fibt retlelatum expofuit,fuadens,vt pofttranfi-^ 
,tum fltum Abbntcm Annianum.cuins vitam cxpcrimea 
tis cognoucrant, fibi Ef m ordinarcnt,ne rutfrtm ficut ante aal 
uCntum fuu oriretur feditio,fcd dum cjtrilq; proximis.aut attrt 
ris fuis quatrercntopituiari,cceperunt iterum partes fibt aduer 
6ri . Tunc enirn iU vrbe maxima nobilium florebat propago, 
tam in dero,ci in popttlo . Cum^; ttes eflcnt, pro qutbusdHi* 
fcditio videretur, B.Enurcius hocaudiens,de confcnfu ola no 
mina trium figiHatim indagauit , qui fub altari tota doftc de 
litere voluit, volcns pro tah negodo conlulcrt Dhm.Igitkr 4fe 
lebrantur vigilix,Mi(Tac peraguntur, innocens puer admidtu», 
pcr quem Dci reuelatio monftrertir.Qui ad extrahendas car- 
tulas manfi exrcndcr» , cum vnS eX cis rangetet^uafi prophei 
U clamarcccepit.Annianus Abbas,jh hat duhatcfbluyhonc*. 
rc dignus eft Epatu . Tunc Fcbricitatut Ef>s corpus tcrra: , 8C 
aniniant Dco rcddidit. Hoc tempore Beati Silueftri Papz in* 
fulas Epifcopatus accepit.Etdie Dominica 7.1dus Septembrit 
obijt,ficut fucrat ei retielatum. 

DeL*a*7>tti,&feriptitti*t. C*p. L XXX IX. ' 

EX libro Hicronymi de illuftribus viris. Hoc tpe flortiit 
Firmianus,qui,& Laftantius,Am6bij difeipulus.Hic fub 
DiocletianoPrincipe afoitus «udi Flauio grammatico. 
Cuius dc medidna kbri vcrfibus cbmpofiti extant.Nichomt 
dif rhetoricam docuit , ac penurta difcipulomm ob Gratcam, 
vkclicet ciuilitatcm ad (cribendtim fe contulit.Habemus eius 
fimphofium,qcT adolefeenmius firipfit Aphricx , & adcopori* 
cum dc Aphrica vfque ad Nichotnediam exametris fcriptum 
vcrfibus.Et alium librum,qm Grammaticus infrribitor.Et pul 
cherrimum de ira Dei. Et inftitutionum diuinarum aduerfus 
gcteslibros 7.dcperfccutionetibrum vnum. Ad Probum Epi 
Solarum libros 4. Ad Seucrum Eprftolarum libros i. Ad De* 
metrium auditorem fuum epiftolarum hbros duos.Etad cun<. 
dem dcopificio Dei, vel formationc hominis,!ib.i.Hicin ex- 
trcma feneftute magilier Carfarts Crifei filij Conft.mtini in 
Gallia fuit.Poftca a patre interfcftus eft.Actor.Omnium opu 
fculorum nihil apud nosrepperi prarter ^Jib.adtierfus gentes. 
De Eufiiic CtfarttlifL & fcripttt eiUs. Cgp. X C. 

Hleronymusde illultribus vins. Floruitetiam tpeCottftS 
tini Eufebkts Carfarea: Paleftinaj Eps, qui fcripturis di- 
uims ftudiofiflimus,& bibliothccx dtuince di Pamphilo mar^ 
tyre diligenridtmus perueltigator.Edidii infiiuta volumina,ex 
uuibus funt ih Ifaia lib.io. Contra Porphirium.qui codc tpc 
kribebatin Sicilia, vt quidam putant,(cripfit I1b.15.pro Oci- 
gencIi.^.Commentarios eruditiflimos ht 1 fo. Pfalm.Dc vtta 
Pamphililib. 3. & dc martyribus alia opufcula. Ecdcfiaftica* 
Hiftoriat lib.ti. Chronicorum canonum ommmodam Hifto- 
riam,& multa alia. Aftor.Ex libris Htftoria; Ecclcfiaftica:, & 
chronicorum Eufebij muita in hoc opere fiiic locis infemit 
Scripfitcnim chronicorum Hiftoriam, a prhno anno Abrahc? 
vique ad annum Dhi 34 J.qua Hieronymut ex Grxco in Latt 
nutn transfcrcru.vleerius profefturus cft vlqtic ad anmtm D Ai 
|8o.Exindc Sigibertus Gcmblacen. Monachus vfque ad annft 
Dfti 1 1 13. Hiftoriam quoque Ecdcfiafticam textiit Ettfebius 
in lib.10.ab AfcenfioncDAi, vfque ad viftoriam Conftantinii 
Cum.f. iam Chriftianx religionis fautor , vcri^; Dci vcnera- 
tor,nondum tamen bapuzatutproceflitad bcllum contra Ma 
xcntium , vrbis Rornae Tyrannutn, oftcnfb et calitus figno iti 
quo vincerct.Hoc libros Ruifinus Prcsbyter Aquiteix,uanftu 
lit dc Grxco irt Lattnum,quorum dccimus,quia perparum hx 
bebat in rebus geftis^omtflis, qux fuperflua viderentur,fi quid 
hibuit Hiftoria ^.libro coniunxitj & ipfe duos libros fequcn- 
tes.f. 10.& n .confcripfit,& addidit proletptens Hiftoriam i te 
poribus ConftantWipoftperfecurionf, vfque ad obitmrnThco 
dofij Auguftt;Prxterea idem Eufebius,(vt legiturWncoiurri 
prouiuciarum paflioncs Martyruin , & Eporum, & Confellb^ 
rum,& facrarum virginum, ac mulreruni in to.libris compr«- 
bendit.Dcinde profccutusab Apoftolo Petro olum Eporum, 
& oonjina^t gcib conicrip£t,& carum vrbiuro,qux arcc Poa 

tificatus 



Digitized by 



Google 




. tSicatasper Apoftolicas iedes,tcnere nofcUntur,ideft Komx, 
Antiochix, Hierofblymx, Ephefi,Alexandrix,prxteritorum 
omnium Epifcoporum nomina, vlque ad tf> s fuum,& geila c6 
Icripfit.Ex quorum numero vnus cft S. Silucfter Romanx vrr 
bis E6s,cuius viu nefcio a quo ex Grarco trsnflata eft, conti- 
nens lib.duos.Fcrtur afit idem Eufcbius nimius fuifle in laudi 
bus Origenis.Hiero. ad Cromadum,& Hcliodorum.Conftao 
«inus Auguftus cum Cxfarei fuiflet ingreflus, & dicerct eiuG. 
dcm vrbis Antiftiti, vtpeteret aliqiu bcncficia Cxfarienfi Ee 
clefrz profutura.Leeitur retpondifle Eufcbium Epm operibus 
fcis ditatam Ecclcfiam nullapetendi bencficia Cxfanenfi Ec 
defix necefliutc compdli.fibi tm defidcrium immobile cxti- 
tifle , vt quicquid vbiquein Republica humana geftum eft cii. 

fa (an&os Dei ludices iudicibufq; (uccedcntes vniuerlborbi 
Lomano (bbciu perlcriiutione monumenta publica difcutien 
do pcrquirerent . Et quis martyrum.a quo iudicc.in qua pro- 
tunria,vcl ciuitate, qua die.quavc paflionc perfeuerantiar fux 
obtinucrit palmam . De ipfis archiuis fublaram ipfi Enfebio 
iuflii dirigerent . Vnde factum eft, vt idoneus relator cxiftcns 
Ecdcfiafticain Hiftoriam pxne orrnium martyrum texeret. 
. DtSanSo Jlnttnio botiis tius tnitijs. C*f>. X C I. 

Hleronvmus deilluftribns vins. Regnante autcm Confta 
tino fioruit Antonius Monachus , cuius vitam Athana- 
fiu» Alexandrig Efisinfigni volumine profecutus eft.Hic mi- 
fit ^oyptiacc ad diuerfa monafteria, apoftolici fenfus fermo- 
nifq; Epiftolas 7-qux in Grxcam linguam tranflarx funt.qua 
rum prxripua cit ad Arfenotas.Floi uit.Conftantino , & fili js 
cius regnantibus. Athanafius.Hic Antonius in domo Chriftia 
norum parentum in 4Egvpto.fi mplicjter enutritus. Poft corG 
obitum in xtatcannorum io. quadam die Ecclefiam ficut fbr 
lebat ingrcflus eft,& «idiens lcgi illud Euangdium.Si vis per- 
je&us ene,&c.ftatim omnia fua vedidit,& pauperibus tribucs 
aon longe a vilia fiia heremiricam vitam duxit , ibique unu 
Diaboli inuidentis tenumenta occulta , & aperta fuftinuit, vt 
■nullus ambigeret,quin Antoniut contra Diabolum dimiearec. 
Nanr cum Diabolus ci in ibrma pueri nigri ante eum proftra- 
tus (e victum confeflus fuiflet,eo,g> Antonius Spiritum forni- 
Cationis, virtute fidei,& abftinenux fuperaflct,poft modicum 
in quodam tumulo latiuntem, multitudo Dxmonum ha cxv 
dc varia lacerauit.Cf miniftereius de vjlla veniens quafi mor- 
tuum proprijs humerisad viUf hofpicium deportauic.Quo au 
dito conucnci unt vicini,& cum poft plan&um funcris mcdia 
iam no&e dormirenr, Antonius (ubito reuiuifcens,vocato mi- 
niftro fecit (e in filentio ad tumulum reporuri,ibique ex prio 
xi vulnerum dolorc proftratus.cum ex animi virtute ad confli 
ftum Dxmoncs prouocaflet , & ftaum illis in vanas fcrarum 
ibrmas mutatis,ab corum dentibus, cornibus,vnguibus laccra 
tns fuiflet, fubito radius quidam ludt Dxmoncs , & tenebras 
effugauit . Sutimcji fanatus Chrurum prxfentem intdligens 
dixit.Vbi eras Iefu bpne.vbi cras,quare a principio non aftui- 
fti,vt curares vulnera meaf Et vox ad eum, Antoni inquit hic 
cram, fed expe&abam videre cerumen tuum. Nunc aQt,qu£a 
virilitcr dimicafti, in toto orbe te faciam nominari. 

DtVits titu leremiticM. C»f. XCII. 

TVnc Antoruus annorum 3 f . proficilcens in heremum di- 
(cum argenteum in via repperit, & intelliges dolum Dia 
boli fccum dixit.Vnde hicargenteus di(cus,vbi hominum ve-r 
ftigia nulla videntur. Si enim viatori cecidiflet.vtiquc pro fui 
magnitudine latere non poflet , hoc Diabolc artificium tuum 
cft, fcd voluntatem roeam non impcdics,& hoc co dicente di- 
icus.vt fumus cuanuit.Dchinc ingentem auri veri maflam rep 
perit,(cd ille aurum quafi incendium fugiens ad montem vfq; 
cucurrit.Ibique flumine tranfuadato,in antro quodam per 10. 
annos manes, c6currcntibus ad (e multis miracula fecit.Huic 
Diabolus aliquando in unu proceritate apparui t,tj> quafi ca- 
utc ccdum rangens quxrenti,quis eflet.Sathanam (e efle rfi- 
dit, & addidit. Cur mc fic fruftra impugnant Monachi ? Cur 
jnihi omnes Chriftiaai malcdicunt?Rfidit Antonius.Iufte q,- 
dem hoc fadunt,tuis enim frequenter moleftanturinfidijs.At 
iUe.Nihil ego facio, fcipfi inter (dnuicem turbant.nam egoni 
hib fadus lum,Chriftus vbique regnat,vbique Chrifti nomen 
pericuerat.Staiim^; Antonius Deo gratias reddidit,& iUe vc 
Jut fumus euanuit. Antonius aut tau (eruoris erat,cjr cum Ma 
ximianus Imperator Chriftianosocdderet, ipie martyrcs (e- 
cutus,vt cum ds martyr ficret fitiebat. Et vencmentcr trifta- 
batur , quia volentipati pro Chrifto martydum non dabatur. 
Ipfc umen a conteflorum veftigijs non rcceflit,fcd multis mo 
«us corpus affidens, &gloria miraculorum corrufcans,propter 
cautelam glorix van* ad locum ignotiorem difcefiit . Vbi cS 
Aucrliu Dxotoau fttfcniufet infidias, rogatus i fratribus, vt 



ncend/. 



cos inuifcre dignarcrur , defidentibus fiticomiribus fbntea 
orationeproduxit,& ficxcfeclis (bcijsad monachos,qui (e in- 
uitauerant Ixtus venit. 

X>t rifitnittu,et Mutnitw oftenfts. (f atts obitu. Crt. XCHT. 

QVadam dichora jt.ante dbum in (iibJumc ab Angelis ra 
ptus,cumDxmones trapfitum prohibcrent,& contra dt 
, pcccata a natiuitatis cxordio rcplkarcnt,(cd in probario 
ne dciicererJiberquidenKum Angebs afcendit,.(ed ftatim in 
ft rcdiensjhoc rurfus,qcT fuerat (e inucnit. Ahasautem cG fra 
tres de fitu aiarum quxfiflent , (equenci noftc vox Antoniwm 
yocauit dicens. Surgc^xi, & vide.Er ecce vidit quendam lon- 

fum,& tcrribilcm.caput vlbue ad nubes toUenrem, qui quoA 
am pennatos ad ccelum volare cupientes cxtefis manibus ^pj. 
hibcbat^f alios libere pcruolantes retinere non poterat, .& ma 
ximum gaudium mixtum cum dolorc nimio^ ri&s,& vifto- 
nbus Antoniuc audicbat ) & intdlexit animarum illum cfle c6 
(cen(um,& Diabolum prohibentem^qui Rbi obnoxius rctine- 
ret,& de (anftorum volatu,quos retincrc non potCrat, (tc dole 
ret.Aliqn etiam dum cum fratribus operarctur,fu(picics in cc 
lum «um triftem vifionem vidiflet , prouolutus anteDcum 
rogauit, vt futurum fcelus aucrteret. Vnde cundis trcmenti- 
bus, qui ailabant rogabat,vt vifioncm.cxprimerecSingitltu ) & 
lachrymis prxpeditus, dixit.q» magnum ncphas,& rnauditum 
fceculis immincret. Vidi inquit altare Dei.multorum ctrcun* 
datum multitudine,qui calcibus omnia diflipabSt, ac per hoc 
magna turbine fides catholica fubuertctur» & homincs iumen 
tis fimiles Chrilti (acra diripient.Hxc cft caufa eemituu mco 
xum. His auditis facu eft vox Dni dicens.Abominabitur alu 
rc mcum.QcT & factum cft. Nam etiam poft duos annos erfi- 
pentibus Arrianis Ecclcfia tantx direptioni fubiacuit, vt pol- 
lutisomnibusnon (blum virgines,& matronx,& ipftim bapri- 
fteriiim pollueretur,fcd etiain Chriftiani,qua(t oues iuxu al- 
taria necarcntur.Qoida Arrianus nomme Balacius dux v£gy 
pti, curn ita Ecdcfiam mfcftarct,vt virgincs,& monachos nu- 
datos publice vei bcrarct , fic ci fcripfit Antonius. Video irant 
Ddvcnientem (upex te,iam definepcricquichriftianos,neira 
tcoccupet,qux proximum tibi minatur interitum.Legit info> 
lix literas, & rifit, & eas exccnns in terram proiedt, portito- 
res quoquc multis afficiens iniurijs , Antonio ulia remanda- 
uit . Quia trh cura de monachis, ad te quoqUe tranfiet noftri 
difciplina rigoris. Sed confcftim minatorem fupplicium ficon 
prcflit.gi cum imra f.dictcum alijs equum mitiflimumequt 
taret , morfu equi (ui iu terram dccuftus, con-ofis, & laccrati» 
cruribus dclatus ad vrbem poft txiduum expirauit.Mulu qua 
que,& alia miracula Antomus fccit, & in difcrctione fpirituu 
gxatiam magnam habens, tandcm anno vrtx fux loj.moncs, 
& deofculan^ fratrcs fuos in pace quicuit . A&or. Hxc de ge^ 
ftis fan&orum illius temporis infctuimus. Nunc ad Hiftoriam 
Conftantini,& Hclenx rcdeamus. 
Dt lnytifitum Sma&A Crtttit, *i Htltn» f*8* Hitrtfilmu. 
Cnf. XCIIII. 

RVflinus io.Iib. Pcr idem tempus Hdcna diuihis admo- 
nita vifionibus Hicrofblymam peur, atque ibi locum in 
quo facrofanftum corpus Chrifti patibulo affixum pepc 
derat ab incolis pcrquirit.Qui iccirco ad inueniendum diffici 
lis crat jqd" ab antiquis pcrfecutoribns fimulachrum in co Ve- 
ncris werat dctixum.vt fi quis chriftianorum ineo loco Chri- 
ftum adorare voluiflet,'Vencrem viderctur adorarc,& ob hoc 
infrequcns,& patne obliuioni datus fucrat locus.Ex hiftoria ia 
uentionis S. Crucis. Igitut Hdena couuocauit peritiores lu- 
dxorum,qui ciat Hicrolblymis, quafi de fegc fua refp6fuxos. 
Quos cum multis verbis de cxdute argaiftet,& ex dictis pro 
pheurum fidem Chrifti probaflet, aititcru. Adhuc euntescli 

fite mdiores , & dodiores. Qui cum irent inter fc dicebantc 
ro qua caufa puutis hunc laborem facit nobis Regina? Vnus 
aCt ex dus Iudas nomine dixit. Scto,quia quxftionem vult (a 
cere lieni,in quo Iefum fufpcderunt Patres noftri. Nam paret 
mcusSymeon cum morctcrur, annimdauit mihi dicens.Vide 
fili.cum inquifitio facu fuerit ligni in quo damnaueruntMef- 
fiam,qui antc nos fuerunt, manifcib iUud anteq. crudcris . IS 
cnim Hxbreorum gcnsamplius non regnabit,(ed regnum eo> 
rum erit^ui Crucitaxum adorant. Ipfcafit regnabit ln fcecula 
ficculotum, quia ipfe eft Chriftus filjus Dei viui. Cxteri autfi 
dixerunt. Nos ulia aunq. audiuimus vfquc hodie. Si creo in- 
quifitio facta fuerit de ligno Crucis, vidcneoftendas.Vocati 
crgo a Regina,& (dftauti, c8 nihil verum veUent diccre,iufii 
fiint omnes in ignem tradi. Qui cum timuiflent tradiderut ei 
Iudam dicctesrHic cft vir iufti prophetxfilius, qui nouit lcge 
cum actibus. Que vocans Hdena dixit.Eligc,qcf vis vitam aa 
Wttifi vis viucxg in cerra i & jn (di^dic iwlu>bi ctt abfcon- 

dioim 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuftertius. 



diuim lignum Dontinicx Crucis. Locum non noui inqnit Iu- 
das , quu ncc ibi cratn, qh crucifixus eft-Bcata Helena dixit. 
Per crucifixuin famc te interficiam.nifi dixcris mihi veritatf. 
juflit ergo eum mitti in lacum ficcum,vfquc in 7.dics fine ci- 
bo manetem. Quibus tranfadis ciamanit ludas ilc lacu dices, 
©bfecro vos educite me,& ego oftendam vobis Chrifti cruce . 
X>t Inuentiene eiupUm,'*c diuifitnt. C*j>. XCV. 

CVmque cdu&tts pcrexiflet ad locum,vbi ucebat Crux,Ie 
uauit vocem ad Dcum , & ait. Dne Deus fi voluntas tua 
eft regnare filiu Marix, qui miffuseft a te,nifi eoim fruf- 
fet.nec eum a mortuis fufciuflcs, fac nobis prodigium hoc, Vt 
iicut oftendifti ofla patris noftri lofeph, ita nunc nobis oftcn- 
das thcfaurum iftum , faciens ex eodcm loco fumumodoris 
fuauiuus Jfccnderc,vt ego crcdam in crucifixum,quia ipie eft 
Rex Ifraclnunc, & in fixcula forculorum.Sucimq; commotiu 
cfl locus,& mulcitudo fumi aromatum aicendit de loco, ita,vt 
admiratus Iudas plaufis matubus diceret. lu veritate tu Cfiri 
ftus es Saluator mundi, gratias ago tibi Dhe, qui cfi indignus 
, fim.non me fraudafti gratia tua. Tunc accipicns fbflbrium, p- 
cinxit fe,& ccepit viriliter fodere.C umq; fodiflet pafliis zo.in- 
uenit tres Cruces abfronditas, qttas attulit in ciuitatem.Intct 
xogabat Heleru, qux eflct Crux Chrifti,fciebat enim aliquas 
die Latronum,qui cum eo fuerant crucifixi. Ponens igitur cas 
in media ciuiute expectabant gloriam . Et circa horam nona 
ferebatur mortuus in grabato . ludasautemgaudio replctus, 
pofuit duas Cruces fiiper eum,& non furrcxic.Impofita autem 
tcrtiaCruce dfiica,ftatim <urrexit.Omnefq;,qui adcrant glo- 
rificabant Deum. Sed olum bonorum (emper inuidus Diabo- 
lns cum furore vocifcrabatur in aerc diccns.O Iefu Nazarene 
ocs traxtfti ad te. Et cgo,qui prius per Iudam traditionem fe 
<i, nunc per ludam eiicior. Tunc B.Helena prxdoiam Cruce 
in loculo argentco collocauic, & Ecclcfiam in ipfb Caluarif la 
< o <6ftruxit,danundans timnibtis chrifticolis,diem in qua in- 
uenca eft S.Crux celcbrare f .Nonas Mnij.Rufinus in Hiftoria 
Ecclefiaftica ioJib.Tunc Rcgina.voti fmcompos cftecU tem 
plum mirificum in eo loco , in quo Crucem reppererat rcgia 
ambitionc conftruxit. Clauos quoque,quibus corpus Dnicum 
fuerat aifixum portat ad filium , ex quibus ille frcnos compo- 
fuic quibtu vteeatur ad beiium,& ex ali jsgaieam bdlicis vfi- 
busaptam fermrarmaffe. Lignivcro ipiius Uluuris partcm. 
detulit filio.parccm vero thecis argenteis conditam dereliquie 
in loco.qu j et nunc ad memoriam folicita veneracione fcruat. 
DeFrumentie^t Zdifie puerit in lodui ctftiustis.Cap.XCVU 

RVffinus,vbi iiipra. In ea diuifione orbis terrx.qux ad p- 
dicadum vctbum Dei, ibtto per Apoftolos celebrau eft, 
Tbomg Parthia, & Machxo jEchyopu, cique adhxrens 
«iterior India Barrholomxo,df (brtc dccrcca,intcr quam Pac 
thiamq; Mcdia , ied longo interiorrractaeu India -vlterior ia-- 
cct,mtutis varifq; linguis,& gentibus habiuca.Quam veiut 16 
geremotatn, nulitts Apoftohcx prxdicationis vomerimprcf- 
ttrat,qux cum tnibus Conftantiui uli qu.-idam cx cauia feini 
jufidci primaiufrepit.Metrodorus , quidam Philo&phus in- 
ipiciendorum locorum,& orbis pericrutandi gratia vlteriorem 
<1f Indiam pcnetraile.Cuius cxemplo inuiutur cciam Metro- 
pius, quidam Tyrius Philoibphus fimili ex cauia adire India 
voluit.habcs fecum duos puerulos.quos litcris iibt propinquos 
imbuebat, qnorfi iunior Edifius,alccr Frumentius vocabatur. . 
Moris aut eft,vrbi barbarorum^vt fiquando fcedus cum Roma 
nis turbatum vicitue nunciaueruc '.gentes, omnes.qui apud cos 
cx Romanis inucnti fucrint iugularencur.lnuaditur nauts Pbi 
]oibphi,«uncti cnm ipfo pariter puniuncur,pucruh reperti,fub 
arbore mediuntes ,& lectiones iuas parantes barbarorum mi- 
farationc icriuci ducuncur ad Regem.Horutn ille alterum, itt 
cft Edifium fibi Pinccrnam fccit,Frumcntio vero, qucm qttafi 
perfoicacc deprzhenderac, & prudentem.raciones iuas fcrim- 
niaquc commtf t;ex quo,& tn honore magno apud Rcgem ha- 
kiti fimi,& atnorc. _ \ 

Z>4 Conuerfioju ludorum ftr Trumtutium^y Hiitrerum 

V ptr futMtUm CMptjusm* < Cap. X C V II. 
Bi fupra. At vero moricns Rcx, vxorem cum paruulofi- 
lio rcgni reliquit hzredem. Adolclcentibusautem quid 
vcllenc agendi dedic liberam faeulutcm, quos umen Rc. 
gina iupphcucr exorat, unq.quar nihil haberet in toto regno . 
ndclius , vc-fccum viquequo adoiefceret filius regendt regni 
iblicitudiacm partirentur. Et prxcipue Frumcntius,cuius pru 
dcntiaad moderandum fufliceret rcgnum.Nam aliusfide pu- 
ram,& fobria.n mentcm fimplicitcr exhibcbac.Id^; dum age- 
reot,& regni gubernacula Frumcntius hfet in mambus , Dco 
nicntem cius,& animosinftigante rcquirerc ibllicitus ccrpit,^* 
qui mtcr «tgooacorcs Romano* coriftiani ciicnt^ &ipfis potc. 



I8 3 



ftatem maximam dare,ac monere.vt conuenticula per loca iin 
gula ucerentvuque Romano ritu orattonis cauia confluerenr. 
£t ipic muito magis eadem facere,& ita cztcros exhortari fa- 
uore,& benehcns inuitarcr, prxftarc quicquid oportunil fuifl 
lct loca de xdificijs, aliacj; ncccflaria prxbere,& ot modo gc- 
ftarc,vc chriftianotum inibi iemcn exurgeret.Sed cum adole- 
uiilcnt Rcgius pucr,q. procuratione reeni gercbant cxpletisol 
bus,& cx fidc traditis , multum licet dctinentibus,& roganti- 
bus, vt manerent Reeina, & filio ad orbem th noftrum denuo 
reucrtuntur. Et Edifio feftirunte Tyrum parentes propinquos 
reuiiere.Friunentius Alexandriam pergit , dicens xquum non 
cfle occukare opus dhicum.Igitur rem ocm, vt gefta eft.expo 
nit Ef>o,ac monet,vt prouideat virum aliquem dtgnum, quem 
cogrcgatis iam plurimis chriftianis, & Ecdefijs conftruftis itt 
barbarico ibio Epm mittac.Tuc Aclunafius, qui nuper Saccr 
dotium fufceperat, in conitlio Sacerdotum Frumcntium ipsQ 
tanq ipiritu Dei plenum attenrius confiJcrans,eiiacerdotium 
tradidit, eumq; redire cG Dhi gratia,vndc venerat,tuflit.Qut 
cum Eps perrexit ad Indiam, tanta ei dau efle a Deo virtutfi 
gratia df ,vt figna per eum Apoftolica fierct, & infinitus barlu 
rorum numcrusad fidem conuerterctur. Hxcnosabipib Edi 
fio Tyri prxsbytero poftmodum fafto , qui Frumentij comes 
fuerat,didicimus. Pcr idcm tps etiam Hiberorum gens c6uer 
<a cft,pcr quandam captiuam chriftianam apud eos rcperum. 
Apud quos moris eft , vt fi paruulus xgrout , circunferatur i 
matre r> fingulas domos, fi qcT fbrte remediQ in aliqua domo 
poflit inuenirc.Cumq; Mulierquxdam paruulum fuu pcroes 
circumtuliiTet. Tandem venit ad captiuam,qux lbla oratione 
illum fanauit. Q^pcrucnit ad Rcginam,quam fimilitcrxgro 
untem ianauit.Rcx aut quadam die,dum venaretur obcrrans 
folus in locis obfcuriftiinis ait . Si-vere Deuseft Chriftus ille, 
quem vxori mex prxfticat captiua. Nnnc mc de tcnebris iftis 
iiberct , & ipfiim cum omntbus mrhi fubiectis colam. Qd iu 
fadtum eiLIn Ecclefia vero noua facienda columnam, qux nul 
ks viribus erigi poterat ipta captiua fola oraaoue erexit , & in 
locum fuum conftituir. 

X>e reuocatiene Arrij *i exilio,& eiut f/tlUcU. Csp. XCVIH. 

-Bxtupra. Poftquam aucem Helena ex hac luce diiccflir, 
V/ Conftantia tuncLicinij derehtla fratris Augufti iblacijs 
t ' vrcbatur. Huicaccidit Prcsbyterum quendam venirein 
nothiam latenter partibus Arri; fauentem. Sed is poft nihil ol 
no oc his apud fororc principis roluit aperire . Vbi verd mul- 
u umiliaritas copiam tribuit,pauljtim icrmonem ccpit aiper 
gcre.Inuidiam dicens Arrio generatam,& pro fimuhatibus nri 
uatisEpm fuura rem contenciofccxagicallc, xmultationis fti- 
mulo confivfi.g. Arriusapud plebem lativ charus hfetur.Hxc 
atque hmoialia frequcnuus iueecrens,aIos Conftancix fuos 
cihcir. Qux cum die obitura vinuretur a fratre,atque ab co 
blandc reltgiofeq; compellerccur, cxtrcmam df abcogratiam 
popoiciile.vt Presbytcrum in fainiliantacem recipercc, & qux 
fibiakeo pro-fpe, & lalute fuggerercncur, audirct.Se quitlem 
iam cx lucc diicedentem nihii curare,pro fratris vero itatu cf 
ic follicitam,ne fortc pro innocentium poenis regni iui patere- 
turexcidium. Quibus ille monitis a forore fulceptis, & fadcle- 
pro ic gcrmanx iollicirudincm credens , accommodauit aurfi 
Presbyccro. Intcrim & accerfiri de exilio Arriu iubct.vtqufi- 
admodum dc fide ienciret exponeret. Tunc iile fidem confcri- 
pfit,qux nonquidem fenfiim noftrum,th verbanoftra contine 
rc profcflioncmcj; vidcrctur,miratns quidem eft Impcrator,& 
putauit vnam eademq; in ipfius,& Concilij dtidum gefti ex- 
•ppfitionefniam contineri,th in nullo relaxat aruini vigore,(ed 
rurius eum ad Concilij remittit cxamen , qrh ad dedicatione 
HicrofolymorO,cx 01 orbc couenirC Sacerdotes inuitabancur, 
& iacile quidem receptus eft a fautoribus iuis/cd vbi Alexan 
driam.perexit,ibioc eius incceptuin fruftratum eft,quia dolis 
apud ignorantcs locus eft, icientibus vero dolum intcndere.ni 
hil eft aliud,q. riium mouerc. Interea dum hxc apud Alexan- 
driam fruftra agitatur.Vencrabilis Auguftus in fuburbana vil 
la Nichomedic 3 1. Imperij fui anno defunftus cft . Libris de 
fucceifione Romani orbis teftamento hxredibus fcripti$.Quo 
in cpe qhquidcm Conftancius cui OricncisRegnu dccrcuerat 
prxiens.uon erat,df fecreto accerfiens Presby terum , quem a 
ibrorc commendatum fupra diximus,& exindefamiliariterlu 
bitum tradidiflc ci teftamentum, qct icripicrat,& obteftac fub 
facf o,ne vlli niii Conftantio , cum veniflec, iiv manu traderet. 
Cui «t cj> Eunuchi , qui erant in palatiofaucbant aite indicio 
de Imperatoris mortc fuppreflb,viquc ad Conftantij Impcra- 
toris pnciam,mukis noua tentantibus op rcflis rciiicutx inte 
^rxtj; manferc. Cum vero Conftantiusaffiiiflct depofitu Pref 
•y tcr rcfticuk * Cuius bhficit gfa Imperator rcgni cupjdus ita. 



b> 



Digitized by 



Google 



Sp c cul um Hi ftoriale VI n cen ti j 



.ti dcDjnftus eft , vt qui imperare cunftis ambirct nb ilio fibi 
imperari xquanimiter paterctur. Ex quo deuinfto fibi Impc- 
ratore, ctrpit.de Arrij reftitutione fuggcrere , & nolcntes ac- 
quiefierc (aceidotcs.vt cogcrer perfiiaai.re. 

De SaniJo luuentio Confeffore. Cnp. X C I X. 

EX geftis eius. Eo temporc floruit S.luuentius,qui quon- 
dam iuuenis Samaritanus Pagarris patcntibus ortus , in 
Chriftum crcdidit ad prxdicationem B. Gregori; cum 
apud Anthiochiam prcdicarct .Poftea vero pcr gradus ordinis 
afccndcns vfqucad Sacerdotium rcucrfus ad parentcsft)os,c6 
ticrtit eos ad fidem Chrifti ,& bapti7.auit,rdifti(cj; cisrecef- 
.fit.Cni in itincre dormieti apparuit Angelus dicens,vt reuerte 
retur Theflalonicam,& Idola Daciani figno Crucis ibi conte- 
rcrct,eiu(cjs filiam Cleopatroniam a Dxmonio Jibcrarct. Qtf 
Bc faftum eil,baptizauitcj; eam cum zoo.fere hoibus.Illa vero 
de fiio patrimonio mifit dno candclabra B.Petro,& alia vtcn- 
filia,per B.Bcnediftum Epm,& per S. Iuuentium.Quibus Ro 
mam cuntibuscum dcficeret viftus cxiuit de mari pifcis ma- 
g>nus,& in littorc ftetit, qni captus ab cis, pcr totam ebdoma- 
cam adviftum fuffccit. Huic S.Iuucntio abftulit aliqfi quida 
nules raptor cum (bcrjs ftiis veftimentum fiium , dc quo faftu 
cft talc miraculum.Nunq venundari potuit,& vbicunq; m no- 
■fte erat, ibi dc claritatc ipfius magna lux erat . CG afit in Afia 
B.cx quidam Riftionarus furgcns contra chriftianos ezarde- 
fccrer,& fccum dcferers Nar.areth Dcum futim Romanas par 
tes vaftarct, dum eflet in Longobardia,LongoBardis nimis ti- 
mentibus tulit prxfatus hiile? veitimcntum illud ad Ecclcfia 
B.Petri. Quo cum veniflct Riftionarus fafto dc ccelo magno 
tonicruo, & ignitis cathapnltis volantibus intcrfcftus eft cum 
t& cxcrcitu fuo.Et hoc faftfi eft poft 30. annos poftq. idcm ve- 
ftimenrucn fanfto fucrat ablatum . Abftulerat afit idem miles 
cidcm fanfto cum iflo veftirocntoquafUam rcliquias de S.Cru 
«e,& dc SJJartholomxo. Vixit6; B. Iuucntius vftjuc ad tem- 
pus S.Hilatij Piftauienlis, cui dc cxilio reuertenu obuiam Pi 
^tauis iuit,a quo etiam caftellum Grauioncm pcti jt, ad mane 
itun cfi iocijs,& accepit,hic aliqfi in fcx latrones incidit, quo- 
rnm primus arrepto gladio,vt cum pcrimerct femetipfum trS 
fuerbcrauit,fecundus ad quxrcum (e uifpendit^. a Dxmonio 
arreptus cxpirauit,4.oculos amifit , f .rabie plenus manui fuas, 
& brachia dentibus laccrauit, fextus ad mare currensin mare 
fe prxcipitauit.Mortuus eft autem annorum no.Idus Ianua- 
rij apud Grauionem caftrum . In marryrologio tfi dr vcrnaco 
S.Iuucntij confcflbris, (brtc illuc dc Grauionc tranflatus eft. 
Scpelliuitq; cum B. Maxcncius Abbas. Cui etiam reuclatum 
cft,cj dum S. Michael animam cius deferretin ccdum.occur- 
rcrimt Dxmoncs dicentcs. Hic homo noftcr eft , quia per fki> 
gam tinijdus martyrij coronam amifit,cum fcriptnm fit.Bca- 
zus vir^jui fuffcrt tcntationem,&c. 

DeSmBoVltrentioCtnfeffore. Cnp. C. 

FLoruit et eo rpe B.Confcfici Chrifti Florentius.Qui qu6 
dani poftB. Florjani martyris difccflum.dc quo fuperius, 
fub Diodctjanitpe diftum clt Angdo rcuclante commi- 
nitus,cum ad Gallias pcrgeret vcnit ad Portura Sluij Rhoda 
ju.qui dr Lugdunum, inucnitcj; nauem finegubematore.Erat 
«nim confiafta vndiq;.Volensjgiturad Miflam, qtotius fcfti- 
mie{crai.ii.dies Dfiicus) intrauit in eam,& fafto /igno Cru- 
*is ait.Deducnie Doc in volGtatc tua , mox^> finc gubernato 
jc fliHnen tranfmcauit , Angdus quippe Dfii cum cuftodiuit, 
jSc cum ad ripa venifletinuenitibi iiolcm Darmonio vcxatum, 
& ob hoc r.b ajijs vi»ftum,& fraterno dolore taftus orationi I- 
mmbeii< «cxpullo Dxmone hoicm fanauit.Multa quoque alia 
miiaculapei eum m irincreX>fis oftedit. Angclus afitquo du 
te iter agcbat, B.Martino Turoncnfi Antiftiti aduentum eius 
ad (e rcudauht.ciq; faciem cius oftendcns,vt ettm in ordinc (a 
cerdotali conftitucrc purccpit. Itaque B. Martinus gaudenter 
fefripicns, nuiltnm eum dtlcxit,& die congruo Sacerdote or- 
idmatiit. In quo ordine degens Dnm afliduis prccibus exora- 
uit,vtci locum oftenderet, quo habitare debcret. Qd°& fecit 
J)hs . Perrcxit itaque iuxta rcuclationem fibi fafta ad locum 
prope Ligeritn, cui nomen erat Glonna, in quo fpelnnca crat, 
& ibi ferpentes multi, quos dc loco illo vir (anftus orationc fu 
g*uit, ibique oraculum in honorc S.Petri,& aliorum lanftorfi 
plurimoru fecicHabcbat afit confuctudinem,vt quolibet anno 
Turonis orandi gra venirct cumq; cx cofuctudine illuc ad ora 
tione pergcrct,vcnit ad locu.qdf ,C6data,vbi ftume trifire vo 
Jcs inuemt in portu inuliere <zca fedcntcm,& plorante.Inter 
rogata quid hret,ait. Diie vnicus filius mcus , qui mihi cascas : 
via prjebebat, iam tertius dies cft.cxquo in aqua merfus eft,& 
ncmo cum inucniie potuir,q mihi faltcm fepclicdfi rcddcteu 
Tww firofto gcna ficxo orauq ait Angcius Dai, Ftorcnti,.Ilie: 



dc quo ncgas ,noncftmortiius,fcd vitiic. Mox^j; Ionim,vbi il- 
le crat oftendit . Tuiic pifcatores iubcnre (anfto iaftantes illie 
rhetia fua ftatim inucnerunt cu.Qucm (anftus Deo gfas agfis 
Matri fux rcddidit.Ip/aquoq; p ciufde (anfti oronc in codem 
Joco lumen rcciperc meruit.Vixit afit S.Floi ^ntjus,poftq. a B. 
Floriano fcparatus cft,arinis tfj.Cumcj; vixiilet annis i<* 
Calen.Oftobris migrauitad'Dfim,Polt cuius et obitumultas 
virtutes in loco requietionis ous operatus cft Dns per cum. 

De PArriciiUper ipfum aferreif nexibus filuto . C*p. Ct. 
1 Ntcrioris Francix olim molcnit inos, vt ft quts propmquio- 
I rem fibi paretcm iugulaflet.dcccrnentcPontifice ex ip(o gla 
*dio ferrci nexus fiercrit,qui collum pcccatoris,& vcntrcm,& 
brachia ftriftc innefterct, fic^; dc propria patria pulfus/lonoc 
cadem vincula ibluiperciperet,pnmum Romar,dehinc perdi- 
uerfa loco fanftorum vcniam poltulado peregre pcrgeret. Hac 
fhla quidam ClericHs, qui Auunculum fuum nccauerat a Tra 
ianenfium E60 damnatus crat ,iam4; diuerfa fanftorum loca 
hittrauerat. Cum ad monaftcrium S. Florcntij diuina rcuela- 
tione pcrucnit^n ipfa vero nofte,dum fiatres ofiih nofturnale 
peragercntjille retro fccuj cancellos confiftcns fc paululum fi> 
pori mdulfit, & cccc fubito per vifum ei caudidiruma auis ap- 
paruit, a tumulo fanftiprogrcdiens, brachijs ftiis infedifle,ip- 
ibfcjj ferreos nexus quafi cum impetu magno pcrcuflifle . Qui 
illico expergcfaftus voccs teternmas cmifit damoris , ita, vt 
chonim et pfallentium intcmimperer,ocfq; aftantcs,nimio4; 
tcrrorc attonitos redderct.Statimqj,vt oculos,quafi fbmnoop 
prcflus aperuit,auis prxdiftanufq. comparuicScd illi ferrei ne 
xus ad taftfi cius lnuifibile cu impetu magno tam valide cre- 
pucrunt.vt longius reftlientes in craftinu vix inueniri poflent. 
Ipfe afit pauore fblutusin tcrra corruit , ficcj; ^pftratus doncc 
c6tinuarcf otfm , quafi ames pmafit . In craftiuo at olbus hoc 
faftu miratib',illc ex ordine cas ctilpx fux,& nexionis ofidit. 
De Quibufinm incidentibus Ae crimtbu* Cenftantim. 
Cnp. Clt. 

ACtor. Temporibus quoque Conftantini iuxtaHiero- 
nymum Arnobius Rhetor in Aphrica clar*k. In An- 
thiochia domiciliu.qi vocatur areu xdifioiri cfpit Ir» 
uctus PresByter natione Hifbanus.Euagelia beroias vcriibus 
cxplicauit. Pcftilentia,& fame innumcrabilis multitudo. inSy 
ria Siciliaq; perijt.PorphiriusmirTo ad Conftarinum volumi- 
ne ab cxilio liberattis cft.Hic Porphyritts primo gcntilis,dciiV' 
dc Chriftiauus,rurfus apoftatauit.Nam in Cxfarea Palcftina; 
a quibufdam chriftianis cxiusiracundiam nonfercns chtiftia 
nitatem deferuit, ftcut eum Eufebius rcdai giut,cum cius vcr- 
ba deftruxit.Hic.n. Porplryruis contra nos lcripfit. Cui rfidc- 
runt Eufebius,& Apollinaris.Scd AuguftJniibrojde Ciuirate 
Dci fortius cxtcris, qtii etiam rocat cum Pfiilofbphoru dofti f 
fimum/ed chriftianorum accrrimu inimicu Jpfc quoquc C6- 
ftantiims,(vt dkitHieronymus)cum libris fitis honorificas ad 
Antonium litcras dircxit.iGrifpum autem filium fuum inter- 
fedt crudcliflimc, & vxokmtj fuam Fauftam.Excrcmoaut tpe 
vitx fux ab Eufcbio Nichomedix Epo baptizjtus dt. In Ar- 
rianum dogma dcclinaiiit,a quo inquit vfquein prxfcns tcm- 
us Ecdefiarum rapinx>& totiusorbis difcordia fccuta eft.At 
tis vcrbis Hicronymi. manifcfte contradicic Jii>cr dcaftibus 
S.Silucftri. Si forte bis baptizatus fic Conftantinus periuafus 
ab Eufebio Nichomcdenfi Epo,faftionis Arrianx fignifcro, & 
eidem Conftantino valdc£imiliari . Mirandum quoque cft 
valde .qfio inuentioncm S. Cruds Hicronymus in chronicis 
foisannotate,vdnoluit,vcjneglcxit,qux tameacaufa celebris 
fuit. Cceterum cur Conftanriuus vxorem fuam, &filium iux- 
ta HieronymO interfcccrit^im6inuiiq.£acinoris hitrendi cau . 
fam inuemre potui. Scd hxc,& alia Conftandni.£iciaora cxtO: 
ri hiftoriugraphi difTtmuJant,acfilcntio tcgunt., 

L I B E R XIIIL 

De Imperio Confttntij } & Jefputntione AtUarfu ctntrm 
Amum. ■ Cep. I. 

Iito fiiTMvs, Romanorura igitur j t. 
rcgnauit Conftantinus. Conftantius quo> 
que ,& Conftansannis z4-.Cccpcruutau- 
tcm rcgnare anno Doinrru 340. mundi vc 
ro 4. 1303. Hugo Floriaccnfis t.lib.Con- 
ftantius quidcm Romanum adcptus cft 
impcrium. Conftantiaus verb Conltanti- 
nopoliimperauit, & apud Antiochiam co 
ita^felsautcmConib&raus.c^^ rcgium gcj 

uiis, 



E 




Digitized by 



Google 



Libcr Decimufquartus. 



mtc, & caput fiiurh perpetuo diademate decorauic . Nutriuit 
przterea femper bonas arces.Sedprzcipueftudialiterarum le 
gebat,& ipfe fcribcbat, & meditabatur.Conftanrius aut,vt fa- 
ctuc eft Imperator Romaiius, per nepharios vfus a fide catho- 
Kca deprauatus eft.Porro Athanafius, vir ipedabilis,& magni 
ficz fidei Impcrij huius anno z. difputanit cum Arrio.turbis 
hinc atque inde aftan tibus apud Laodiciam Syrig vrbem.Pro- 
biu auccm quid&n vir Impcratoris iuifuarbiter intereundc 
Arrium, & ftrcnuiffimum fanfto: fidei dcfenfbrem Athanafifi 
lcdit, vbi nitor fidei ad purum difcufliis cft, & a diuinis hbris. 
oftenfum,Patrem, & Fihum,& Spiriturnfanctum.proprijs ex- 
care perfbnis,& tamen vnam eflc trium nattiram.Arrius tamc 
induraca mente,in fua malignitate permanfit. 

D/ lgatmimofa mertt Arrij . Cmf. U. 

RVffinus io.lib. Dcnique Eufebius de cuius fimulatione 
in fubfcribcndo fiipradiximus , opportunitatem tpts na- 
<5tus,& principi pcrprzfatutn ipresbyterum familiaris et- 
fccfus oiareuoluerc,& in irritum Concilij Niceni gcfta reuo- 
care moKtur. Atrium venirc fecit, & impcriahbus edi&is Con 
«ilium denuo Conftantinopolirrr conuocari. Quo iili maxime, 
«onuencrunt, qui Arrium,& Eufebium fcctabantur.Qui fepe 
«um Alexandro Alexandriz Epo congrcffi , vt Arriura fiifci- 
peret. Ad vltimum certum diem ftatuentes denunciauerQt, vt 
aut ipfe Arrium fufripcret.aut fi rcnitcrerur fc ab Ecdefia pul 
lb,& in exilium trulo,ab alio eum fufdptcndum fcirct. Tunc 
ille noccem, qnz ad conftitutam intcrerat diem, fiib altari ia- 
cens,atque in orationc,& lachrymis eam totam peraigile du- 
«ens>Ecclefic caufam Dno cot»mcdabat.Cumq; Juxorta fuif 
fcr,nec th Alexader ab oratione ceflarct, Eufebius cum otbus 
Jiiis,velut hcrctici belli fienifcr,domum Arri/ matutinusafoe 
<Ht,eumc)j fequi ad Ecclcftam iubet,prote(tatus,cj> Alexander 
tufi przfens acquiefcercr , expulfiu loco czdcret . Igitur cuuv 
«unctotum animi eflent in expccratione fufpcnfi,quo,vel Ale- 
aandripcrfcuerantia, vcl Eu(cbij,atque Arrij inftantia dedi- 
xuret.Arriusad Ecclcfiam pergens,Eporum,& populi frcque- 
tia conftipatus, httmartz neccffitatis caufa,adpublicuin dccli- 
aat locum,vbi cum fcdci et.intcftina eius atque ola vifcera in 
icceffus cumulum deftuxere, ica taliinloco dignam mottcm 
blafpheraif ,ac fcetidz mentis exoliuc Qnod cum in Ecdefia 
aunriatum fuifiet Eu(ebio,& his.qui vna lectim fjaduin,& in 
xtocencem virum Alcxandrum dc Mcipicndo Arrio fatigabar, 
operti confufione difcedunt. 
VoBonttmdol* Atium*fii,& eku fromotion*. Caf. II I. 

VBi fupra. Alexandro autcm dcfun$o apud Alexandriam. 
Athanafius fedc fufcepir,de quo.cuiusa puero inftitutio 
nis fuerit, libct pauca comnicmorare.Tpe quo:apud Ale 
xandriam Pctri martyrit dicm Alexandcr Eps agebat . Cum 
ppft expleta fblennia conuentwos ad conuinium clericos expc 
«arct^n loco mari vicino,viditeminus pucrorum fuper oram 
snaris htdtim imitantium,(vt ficti (blet^Ef n>,& ea gori.q mor 
cft in Ecdefi js.quos cum intentus diuuus expcctaret, vidit ab 
lwsger!,quarda ct fecretiora,& myftiea. Perturbatus ilhco.cd 
prenenfos puerosimpcracad fe perduci.Qni cum adeflent^q;» 
eis ludus,& quid egiflcnt , vcl qOo pcrcunctattir.Illi,vt talis ha 
bet zcas,pauidi negaucre primo. Dcinde rcm geftam perordi 
»tm pandunt, & baptizatos a fc eflc quofdam Cathecuminqs 
confitentur per Athanafium , qui ludi iliius puerilis Epifcopus 
fticrat fimulatus.Tunc ille diligenrer inquirens ab his,qtit u*- 
ptizati dicebantur, quid interrogati fuerint,quidve relponde- 
runt.Vbi vidit f m religio.iis noftrx ritum cunfta coniurc,coL 
locutus cum Concilio clcricorum ftatuifle df,HUisquibus inte 
«ris interrogationibus, & refponfionihus aqtu fuerat mfufa m&: 
Sebere itcrari baptifinum, fed adiropleri ca, qme a facerdoti^ 
bus eios eft. Athanafium vero, & eosquos ludus ille.vel preC- 
bytcros babererifus fuerat,vc( miniftros, conuocatis patcntt- 
bus,fub Dei obteftatione tradi Ecdcfix nutrtondoc Parvoau 
tem tcmporc trafafto,cum a Grammarico fuiflct Athanafius 
foiRcicnter infttuclus,mox tanquam fidele suid Dni comme 
datum a parentibus rcftituitur (acerdotMC volut Samucl qui 
dam in tempk> )>ni nturitur. Qui etiam tno Niccni Conctlij 
jpfius Alexandrini Epi aderat Concilijt, (cncm ^ plurimu iu- 
Mans,& ab eo pergente ad patres in fcnectutc bona^d portan- 
dum poft fe Ephod facerdotalc clccbis eft. Cuius tanu ih Ec« 
ckfia per fidct intesritatem agones fuerunt . vtetiam de hoc 
videatur illud vcrificatum cde, qucd fcriptum eft.Ego oftcn- 
dam et quanta oportcat cum pro nomine mco pati. 
J>t ftrfttutioae Arrumornm in Ath*»*fium. Cmf. 1 1 I I. 

Hlcro.tn chroructs.Igitur iecundo anno Conftantij, impie 
ta» Arriani eiufdem Imperatoris fulta przfidio, exilijs, 
•wc«ribus,& vajrijsafBiciionum modis,prirnum Athanafium, 



184 



dcinde oes uon fuat pai tis Epos perfortttwcft.Ruffi. to.Iib.Na 
Gonftatius Intperator per Eunuchos deceptus,ab E^ts Arria^ 
nis,intcnto (ans ftudio prauiscorum contcntionibus obfocurv- 
dauit.Uli autem verentes nequando adeundi regis copia fieret 
Athanafio.Et pereO de veritate fidei, quam peruertebant fra 
icripcuras odoceretur.olbus modis infimulart eum apudprin- 
ripetn,& vclut oium fcdcrum,ac flagitiorum auccorcm aggre' 
diuntur cxponcrc,viquequo humani corporis brachium locuk» 
delatunvlmpcratori oftenduncqd^abAthanaftoexcifum ma-> 
gicjc artis gratia , de Arfcnij cuiufdam corpore confirraabant. 
Quapropter iratus Impcrator, conuocato apud tyrum Cond- 
lio, iubet Athanafium condenwari , miflb e latere fuo vno ex 
comitibus,&co ducitur Athanafius.IntrodtKit accufano Mn 
lieris cuiufdam.quas le dicoret aliqn hofpitio Athanafium rc- 
cepiiie, & ab eo noctu nihil fiifpicahrcni,vim corruptionis cfle. 
perpeUam.bitroduci ad hoc Athanafius iubetur.ingrcditur cu 
Timotheo Presbytero fiio,quemq; monct,vt poftca, q. mulieo 
dicendi finem fcdflct , fe tacente ad ca , quae dixerat rndcrct. 
Cum^; mulier ca,qug cdoctafucrat pcroraffct,Timotheus cS 
uerfiis ad com. Vere inqtiit mulicr cgo manfi apttd tc aliqfi , Sc 
vim tibi.vt afleris fed?Tunc illa>vt mulicrum fe talium proca 
dtas habct,obnutas Timothxum.Tu,inquit,vim mihi fccifti, 
tu in illo loco commaciilafti.caftitatem mcam,(imul^c conuer 
fa ad iudices obteftare fidem Dci ccepic fc vei-a dicere.. Tunc 
oes ridiculofus-pudor hf c ccepit,cj> tam facile tacctc reo,fidio 
compofiti criminis patuiflet. Hinctranfiturad aliud cnme.de 
quo etiam optime fc purgauit.Profcrrur facinus (celcris inau- 
ditum.Verum quia non iudicandi,(cd opprimendi hois caufa 
Concilium gercbatur, fragoroium repente attollittir Magum 
eflc Athanafium, & dccipcrc intucntium oculos condamatur, 
faftoq; knpetu fiiis eum difccrpere manibus parabancSed Ar 
che!aus,qui cuni cattcris cx pratcepto Impcratoris concilio pfi 
dcbat,ercptum cum difccrpcntium manibusperocculroscxi- 
tus eduxit. Concilium tn rurfiim conticniens,tanq fi nihil ol- 
no dcprehenfum fui(Iet,vt confcffum de intentatis crimtnibus 
Athanafium condcmnat, & geftaiahunc modum fiSa per o» 
fcem terrz mittcKes ad fcehtris fiti confenfitm Imperatorc co 
gente ccetcros Epifcopospropulcrunt . 

D# Vttg» tims.if txilio. Csf. V. 

Vfii fitpra.Hinc ia toto orbc profugus agitur Athanafius,. 
nec vttus ei ad latcndum tutus fupererat locus.Tribuni» 
Pnepofiti,Comitcs,exerdtus qtioqnc ad vcftigandum cu 
mouentur,edictis imperialibus pratmia delatonbusproponun 
tur,fi quts viuum maxime,fin mintis,caput Athanauj dctuiif. 
fet.Ira totis regni viribus fruftra adtierlus cu cui Deu» adcrat, 
eertabacuiulntcrca fex continuisannis ita l.ittiiflc fcrtur,in la- 
cu ctftcrnz non habentis aquam , vt nunq. fblcm viderer. Scd 
cum per Aricillaui^uz fola cunfdxDaorum offtdjs,quiei la- 
tcbras przbiierant videbat,indlcatus fuiflet, tanq. Dei fjriritn 
admonuus ipfa nocte,qua ad ctun comprchendendum cum iu 
dicibus venicbatur,cmigrauitad alium locum.ita illi,quf vene 
runt fruftrati , dnis quoque in fugam conucrfis, de Ancilla.vt 
falfa indicepcenas fumuut.Verum ncgraues alicui latcbr? fue 
ficrent,& occaflo caluniniz tnnoccntibus quzreretur^iihil fi- 
bi vltraiam tutum in Conftantij regno przfumcns ad Cohfta 
tis psrtes profugus abfccdit , a quo iatis honorifice rdigiofeq; 
cft (u&cptus. Quique caufa eius,quam fame cdpcrerat, dilige 
uus-cognita, fcrtbitad fratrcm fuura pro ccrto fc coinpcrifle, 
9. Sacerdos Dei (ummi Athanafius iniufte fugas, & cxilia pa- 
tcrctur . Nunc icaque recte faceret , fi abfq; vlla moleftia loco 
tuo reftitucret. Si ui nollct fibi curz futurum , vt ipfe adiin- 
plerec illud re^nieius intima panetrans,& pcenas digniflimas 
de actoribus fcderifumerc proponcret. Quibus fcriptispcrtec 
ritus Conftacius,quia pofic faccrc ea, quz ininabatur coitfciut 
ccacfratrcm ,fimuIatabenignitatevltro veniread fc Athana-* 
fium iubct,& leui incrcpatione perftriclum ad Ecdcfiam fuam 
rcpiomittft irefecurum.Sozomcnus.Procedencc aliqn Atba^ 
nafio per Alcxandriain contigit aduotantcm corniculam da- 
jnitarc,& ftatim Pagani circunftantcs, quafi Mago dcroganccs 
pctcbant, vt eis apcriret , quid cornicula illa fignificarct. Qui^ 
bus ille fubridcns.Cras inquit Latinalingua dies futura dt in 
proximo , hoccrgo damitans, triftcm vobis futurum craftinu 
diem fignificat. Altcra die veniunt litcrz Imperatoris ad iudi 
ccs iubcntes, vt Pagam non admittercntur ingrcdi ad tetupis 
fua,nequc fblcnnitates fiias celebrare. Tunc ergo deftiucla eft 
venerabilior eoru generalifq; fcftiuitas.Riiffin. vbi (iipra. Scd 
' cum Magnentij fcelcre Imperator conftans regno fimul,& vir 
ta fuiffct exemptus,rurfum in Athanafium vetcres illi inrcnto 
res priucipis odia refufcitare c£perOt,fugatoq; dc eccicfia in 1q 
cfl ciiis GrcgoriO qucda DfidiZj& Iraanitatis iii( fo«u mittOt. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hrftoriale VJncenti j. 



Ht Striptit tiufdtm . C*p. VI. 

Hlcronymus dc illuftnbus viris.Feruntttr eius aducrfiiiw 
gentes duo hbri , & contra Valentcm, & Vrfaciu vnus, 
& de vtr.ginitate,& de per fccutioni bus ArrianorO plttri 
mi,& de pfaimorum titulis,&dchiftoria Antonij Monachi,& 
multa alia,qux enumcrarc longfi effct.Aftor.Inucnitur ctiam 
Hber Athanafi j cxhortatorkis ad Monachos valde vtilis , de 
4)UO paucos florcs iftos exccrrifi. Gloriari nobis i Chriiio iicec 
hmoi principi js initiatis.vt fit inchoatio noftta perfeftio,& ad 
•vcram viuendi frugcm gradus intcrpofitis prxtulcntes. Apice 
iplius culnunis occupati dtfciplmx f utnmam tcncatis,qui dum 
xnc non fbltim ltbetuer.fed et .auditis impedcntem veftroamo 
re feciftis,Prxcedentes.n.dtKo,& vltra jncnfiita mcx poflibili 
tatis extcnfus,quos feqtiicupio dttcere compellor. Abftincntia 
cotinentix nutrrx eft,qux factlius frcnos patitttr.fi-non delicia 
rum calcaribus incitetur. Cui illud a quo abftinent illicitfi cre 
dunt,ipfi fibi prxmium ftti bboris imminuurrilUidtis.n. caue 
rc iugu neceftttatis cft,permifla vinccre munus arbhri j, a ma- 
Jis abftinere mcrccscft difciplmx.bona fitpergredi libcrtas eft 
arbitrij nonfinis knperij.Orationes fi fieri pot fola legcdi irw 
tcrcapedodifrumpat^ftt viftus facriis, vcftttufq; vilis, vita ve- 
ftra iubeat,lingtia fitadeat.quia phis atiftsoritans exeplfi,<| fcr- 
mo geftat.Fewinas probas,& religionisiludio vcre deditas cfi 
mefura veneratioms lK>norarc,vt nec auftcritasinhumana,nec 
fcdtiHtas fit rcmifla . In loqiiendo aDt cum cis prxcipue vobis 
xras,hora, lblitudo vitanda funt.vt vitcturoe, qcf cimtra nos 
pdtfingi, tanq. poflit,& «redi,ipfa famx icmina pi iuiq" nutria 
tur pereant,non.n.trh vobis fidcs fafti,fed pofiibtlirasct eft re 
lcganda medatij,vt non blafphemctur bonum noftru,bcata cft 
vita,& prxdara,<icqua nihil liccc falfitati, ncc me prxtcrit ice 
cularis laboris inuidia in obtteftatione , (ed rcligionis ardore, 
jfcd vtatur mundtis ftta naittra, dunt th nihil inueniat in noftra 
«lifciplina.Falfitas cx morc iaftctur, dum ncc vetifimilc quidc 
pofli^efls,^ df .Ncmo igitur debct coutcninerc vulnusinfa- 
mix , quia (eniper comtcnit famam fimulare, fcd co attentius 
prxcaueri,q> ibict ct fifta componere. Ncccflarius fit e domo, 
& rartts egrefitis qucni,vt religionis ro extulcrit.aut ad fubita 
tiam viftus.aut caufa cxercendi operis ordinauit. Muneribus 
cunftis,nifi qux adquctidianu cibumanmtmq^ vcftitum fiip- 
petant abftincre.fdcntcs efle (criptum. Habetes alimenta, &c. 
Vtdua paupcr pltts olbtts mtfit, quia non pdt parum cfle.qd to 
tum cft. Ncc quif q amplius dedit, q. quifibi nihil tcferuauit. 
Cur viurndi voluntate non foluat, qd moricndi Icgcrumpen» 
dum ctt.Facies mcrccdcm dc lbrtc,vt de ncccflitate virtutem 
augeas , quinimmo tem famihaiem iiiam etogans , de parttis 
magua,dc vilibus prxcioia,dccadurisxrcrna facit.Dc cfteris 
cius libris plura fuperius infcrut. 

De SanSo M/tximtnoTreuerenfi. Csf. VII. 

Hlcrcnymus in chronicts.Hoc tpe Maximos Ticuerorttm 
£ps clarus hf,a quo Athanafiu.s Alcxandrix Eps cfi a C6 
ltantio quxierctur ad pcena ltonorificc fuiceptus cit. Ex gcftis 
eius.Hic Piftauorum mdieena ciariflimis cft onus natahbus. 
Cuius fratcr Maxentius Piftauortim Pontifcx futt. Iple atttc 
diuino initinftu gcaitalc iblum nlinqucns, in Treueroru vrbe 
ceftitir, vbi ctcncatus honore donatus,cum ad virtutum incre 
xneta profcciflct, quidam S. Quhiacus noftc Ecdcfiam B.Eu 
chari ad orandfi ingrcflus, npn pcr quietem, fcd vigilando vi- 
dit^iuique vocem corporalem audiuit prxcipicntcni.vt Maxi 
rnim.m cx diuina viiionc redderct ccrtiorcm , q> Agrino Epo 
sd fuperna gaudia inrromiflo, moxipic pailoralc myfteriu lii- 
bituruscflet-Agririo qnoqueperminiftcnum angchcum reue 
latttm eft, vt cum fibi iiicccflorem conftitueret, qct fccit. Nec 
jnultopoft mortuus eft S.Agririus,& Maximinuv Epsordina- 
tus.A quo,(vt diftum cft)Athanafius fugienshonortfice eft fit 
fccptus.Hic cum aliqh Romam pcigCrct.inucnit S.Martinum 
nondum Epni.qui fimilitcr illuc pergebat.Quibus vltcrius jO- 
ercdientibus,afetium,qui farcinas corum portabat,vrfus oficn 
dit,& deuoiauit. Cui Maximinus df imperaiic,vt obfcquium 
Afini adimplctct, q& & fecit doncc reuerfi fitnt ad Iocum,qui 
Vrfatij villa df ,vbi idem fanftus dedit cidcm vrio priftina va- 
gandi roteftatem,erepta illi liccntia lxdcndi,cocgitc); S.Maxi 
minus S.Martimtm Treuctim pergerc.Non multopoit B.Ma- 
ximinus obijt4.Calen.Iunij,apud Piftauos,quo regrcflus fue 
rat,vt fiios reuilcret . Scd tnterim tranflatuseft apud Treue- 
xim,vbi ad cms tumulum gloriofa fxpe miracula vifa funt.Na 
tne Thcodoberti Rcgis Arboaftis quidam presbyter contedc 
bat cum quodam fianco phte regc , dum hxc gcrerentur Rex 
loca fanfta,qux fub vrbis illius victs hhr caufa vifitabat oratio 
nis.Cum a&t vidcret Rex pcrfccutionem effe callidam. Si ve- 
ja iunt inquit ,qux profequciis, ho c fuper tumulum Maxinuoi 



facfo conGrma-Audeo inquit Presbyter hxc,^ ^ra-dpts adim* 
plere.Etftatsm pbncnsmauum fitpcr (anftttm fepulcltrum di- 
xit.Huiws fanfti virtutc opprimar.ft aliquod falfi loquor de his 
qua» pei fccurio inea contra hunc Francum infiftit . Frcmente 
autem Barbaro, & quafi contra fanftum Det furibundo.cgref 
fi liint de bafilica. Cumcjuc pcr uiam pariter pcrgerent fubito 
dilapfus Presbytcr fblo peffundcdit,& mortuus eft.Laudauit» 
<)tte deinccps barbartts uirtutem fanfti , ctti prius detraxcrat . 
Sic quoque Archtdiaconas ilKus ttrbis,ctttn a Vicecio Epifto- 
po pro aduiterij criminc pulfaretur,facramento a J huins fan- 
fti fcpulchrum purificari cxpctiit. Ingrcllulqucprimum cripte- 
limen reftitit quafi ftupens , dchinc defccndens pcr gradus ad 
aliud hoftium ucnit.Cumquead tcrtium acccderc ucUct,pro-> 
dntis febre corrcptus,grcfitim figcre non audens , amplius cri- 
tnen quoimpetcbatur in difcrimine mortis pofttus.cft confeC 
fus,dcprccans poptiltim,tit pro fe, & fanfti Antiftitis , uel E6i 
fui fic fuffragia potttilaret.Scd ftatl.ur cofeflus fuit,ab impiu- 
Ju fcbris exutus.fui etiam Antiftitis eft in charitare receptus . 
De Perfitutiont Stptris in Cathtlicos. Cap. VIII. 

Hlerojn chroni.Interea Sapor Rcx Pcrfirnm noftrosper 
fcquittir.Sub hoc coronati funt in fuo Regno, ttt fcribir 
Znzomenus. xvj.millia martyrum. Inter quos Symeorr 
Archicpifcopus Seleua'x,& Thefifbnris ciuhim regalium in p 
fida accufattts eft a Magts apud Saporem.qui primtint quidem- 
chriftianos tributis immenfis affccit ,& crttdclibus uirishai 
cxaftioncs iniunxit . Symconcm atttcm vinftum iuffi-t addttci 
ad fc.Qui adduftus ad Regcm non adorauit eum. Interroga^ 
tus a Rege cur non adorafict cum,pritts inqttit vinftus non acr 
ducebar,ut uerum Deum negarcm, & nihil dtibitans folennia 
Rcgts itnplcbam. Nunc aut phas mihi n6 eft hoc agere.Iuflus 
cft «lcmitin adorarc Solem. Noluit, & duftus eft in earccrenw 
Qno ctintc obuius ci faftus cit Etiftazadis fcnior F.unuchus, 
nutritor Rcgis,& maior rcgif domtts. Qui dtidfi faftus Chri* 
ftianus,vim paffuf adotatierat Solcm. Scdcnscrgo antc ianuas 
Rcgis,confiirgensadorauit Symconcm. Qui eumincrepas in- 
iunofc,& cum furorc ciamans aducrfatus dclpcxit.Mox Eunu 
chus flcns,& gemcns daram veftem dcponcns,& lugubrem in 
duit.Quod audiens Rcx,cum cum flcftere nequirct,iuflit de- 
collarLQui impctrauit a rcgc,vt preconcm clamare faceret,fe 
non pro aha cattfa mori,q. pro Chriito.QJ ideo clamari fecit, 
vt qui pcr cius excmplum deiefti fuerant,tcfumercnt animo*. 
Qd annofcens Symeon in catcere lxtus pro eo hymnos obtu* 
IittPuuchius autem, qui ftiper pes artifices Regis crat, vtdcns 
Ananiam quendam fcncm, (ubgladio trcmcntcin.confortauit 
eum diccns. Paululum.o fcnex clattde oculos, & fecurus cfto, 
mox enim Chrifti vidcbis afpcftum,moxq*, cum alijsdecolla- 
tus cft.Palius cft B.Simcon p.Calen. Maij,& in craftino mufti 
ibcij cius.Ex martyrologio.Vnde& lo.Calen.Maij celcbratiir 
apudpctfidam Natale fanftorum martyrum , qui pro Chrifti 
noie fub tege Sapore gladio iugulatt (imt.In quo hdci certami 
ne paflus cft Mctcfius Eps, & Afcepfimas Efiscum Presbytero 
lacobo, Maic-as, & Higor , nihilominus Epi cum clericis fi.-re 
ijo.nionachis,& facratts virginibus plurimis. Intcr quas et,& 
Sytr.conis Epi Ibror noic Carbtia cu pediflcqtta fcrro lcifla e. 
lieConcUio Mediolanenjijfr Arunnienfi. Qap. IX. 

RViHntts,vbi ittpra. Porro Conltantius cum ob vindiftant 
necis fratcrnx ad occidcntcs partcs vcniflct , & cxtinfto 
Tyranno rcgni fb)usarcepotiretur,fatigareocctdentales 
Epos, & pcr deceptionem ad confcnfitm Arrianx hxrefis coge 
reaggreditur,Atiiana(tj prius condcmnatione prxmilla, & ye 
lut obicis validiffimi obicftionc fiiblata , ob hxc aptid Mcdto 
lanum Eporum concilium conuocatnr , plurcftj; dccepti funt. 
Dionyfitts vcrb, Eufcbius,Paulious,Thoclanaus,& Luciferdo 
lum eflein ncgocio prodamantcs, aflcrentefq; , g. fubfcriptio 
in Athanafittm non aliam ob caufam, q dcftrucndx fidei moli 
retur,tn exihum trufi funt. His etiam Hilariusiungitur cxte-, 
ris ignorantibus.vclnon crcdcntibus fraudcm, fcd tali Cond-. 
lio ecftum fuiifc ncgocium , rei exitus docuit.IIIis namquc de 
mcdio fublatis, conunuo fynodusapud Arumnimtm congrega 
tur.ibi & m ca,qux Orientales apud Scleudam compofuerunc 
callidi hoics,& verfuti,fimplices,& imperitos ocddentalifi fa- 
cerdotes facilc drcuraueniunt,hoc modo proponcndo cis,que 
magis colcie,& adorarc vcllent,Omoufion,an Chriftum.Iluf- 
Cjtie virtutcm vcrbi, quid Omoufion fignificarer ignoratibus*. 
vclut in faftidium quoddam, & execrationem fermo deduftus. 
cft Chrifto fe credcrc,non Omoufion confirmantibtis.Sic mul 
torum prxter paucos, qui fcicnte» prolapfi funt,animi dccepti 
contra ca, qux patres apud Niceam contcripferant vcnicntejj 
Omottfion quafi iguotum , & a fcripturis alienum fermouemi 
aufcrri de fidci cxpofitione dccermmc,conimunioncni4/(uara. 

hxrctiio- 



Digitized by 



Google 



Llber Quartusdeclmui. 



i8j 



Jwretieonim focietate commaculant.Ea tempeftate facies Eccle- 
£*feda,&admodumturpiserat.Non enimlicut priusabexter- 
nis,fed a proprijs vaftabatur: fugabat alius & alius f ugabatur , & 
vterq; erat de Ecclcfia.Liberius quoq; Papa in exihum truditur, 
& in eius locum Fxlix Diaconus eius ab hxreticis fubrogatur.qm 
ao tam leQx diuerfitate ,quam commumonis & ordinauonis m- 
conuenientia macMlatur.Hierofolymis vero Cinllus poft maxi- 
mum facerdotio confufus iam ordinaiione fufcepto , aLquando 
in fide fxpius in communicatione variabat.Apud Alexandria ve- 
ro Gregorius fatis procaciter vi raptum Epifcopatum gerebat, 
ita vt magis fibi iuris dicendi creditos fafces,quim facerdotiu nn 
niftranduru religi ofis officij s xftimaretut.Apud Anthiochiam fa 
pe diuerfis temporibus multa admodum confufe gefta funt.Nam 
defunSo £udoxio,cum multarum diuerfarum vrbium Epifcopi 
ad illatn fedcm fumma ambitionc niterentur,ad vltimum Mile- 
dumdeSebaftiaArmenix ciuitatecontra decreta concilii illuc 
transferunt,qui tamen ab ipfis rurfum in exilium truditur , eo g» 
contra ipforum opinionem in Arrij , fed noftram ridem cxpit in 
Ecdefia pr*dicare.Quem magis plcbs Ecdefia depulfum fecuta, 
ab haereticorum focietate diuellitur. 

DcTripartitafeciaAmanmum. Ctp. X. 

1N t £ R e a vt aliquando ctiam in femetipfam procliuis mali 
aadcfxuiret: Sacerdotes & populi.qui Atrio duce prxmitus 
fuerant ab Ecdefia diuulfi,in tres denuo fedtas partefq; fcindun- 
tur.Eunomius enim vir corpore & anima leprorfus , & interius 
exteriufq; morbo regio corruptus,arte tamen dialetica prxpores, 
plurima contra hdem noftram fcripfit,difputandi leges fectatori- 
bus fuis dedit,a quo etiam nuc Eunomiana hxrefis dicitur . Ahus 
c,uoq;Macedoniusnomine, quemhoftris expulfis immo potius 
necatis,apud Conltantinopolim ftatuerant Epifcopum-Itaq; pe- 
ftifcra beftia illa,qux per Arrium primo quali de inferis extulerat 
caput,fubito trirbrmis apparuit per Eunomianos , qui dicunt pet 
c«mnia filium cUftlmilem patri,quia nullo genere poffit elle fa&u- 
ia fimilis faftori.Pcr Arrianos,qui dicunt limilem quoq; pofle di 
ci filium patri,fcd largitate gratixnon proprietate naturx, iuqua 
%am fcilicet poteft creatori creatura conferri.Pcr Macedonianos , 
quidicunt fimilem quidem filium per omnia Patri.fan&um vero 
Spiritum cum Patre & filio nihil habere c6mune.Hiftoria tnpar- 
tha.IufleratauternConftantius apud Niceam Bithinix conci- 
Lum iternmcelebrari.Sedmomcnto tcporis duitas concuflaeft: 
quera terremotum prxcognouit Ajfarfius ex milite Heremita,ibi 
in quadam turre duitatis inclufus.quod cum cognouiflet nunda 
ait populis.Quibus non credentibus reuerfis ad turrim, inuentus 
eft pronus orando mortuus. Fertur autem roeafle D eum vt prius 
xnoreretur , quam dadem videret ciuitatis.Hic & D*moniacum 
curauit & draconem interfecit t Contigit autem hoe confulatu Ta 
ciani & Cerealis.8.die Augufli,tranflatum eft autem concilium , 
apud Seleuciam Naurex.Ecpr*cepic ibi Conftantius adefle Lau- 
xicium Ifaurix duce, vt in quo opus clfet Epifcopis miniltrarec 
D* Liberif Papd exilio, & de FeHee Papa. Cap. XI. 

EX libro pontificum.IeiturpoftluIiumPapam, qui&ipfe 
multas tribulauonesfuftinuit,& io.menfibus lnexiho fuit, 
qui & fepultus eft via aurelia prxdie idus Aprilis. Liberius quoqj 
iucceflor eius. a Conftantio deportatur exiho,eo tp noluerit hxre 
fi Arrianx eonfentire, & fuit in exilb anrtis tribus,& congregans 
Sacerdotes cum cocilio eorum, filentio prdinauit in locum fuum 
Tdicem Prasbyterum venerabilem virum,& fccit conciliuni Fc- 
iix,& inuenitduos Pnesby teros confcntientcs Conftaijtio Augu- 
fto Arriano,nole Vrfaciii & Valetc,& danauit eos in concilio.18. 
Epifcoporum Poft paucos etiam dei 2clo ducti , Vrfadus; & Va- 
lens rogauerunt Conftantium , vt rcuocaret Libcrium de exilirt, 
Vt vna tatum communioneparticiparent extra fcihcet baptifmu. 
TuncnuflaauctoritateLiberiujconfenfit prxceptis Augufti.vt 
tantum participationc aum hxrcticis communicaret , untunVyt 
non baptizaretur . Sicq; de cxilio rcdiens, habitauit in cimiterio 
beat^ Aene apud Germana Coftautij.vt auafi pcr cius interueuo 
nem reduct in ciuitatem. At illa qu* fidelis erat, nolcbat rogare 
Auguftum,quia fenferat condlium. Conftantius autcm vna cum 
Vrfacio & Valente conuocauit aliquo&exfece Arriana , & quafi 
(iiio conciJro,mifit & vocauit Liberiude cimitcrio beat* Agnx 
Felicem deEpifcopatu expellens , qui cathohcus erat. Hiero. in 
ch.ro.Sic ergotatdio exili j vichis Libcrius & in hxretica prauitate 
fubfcribes,R.oma quafi viclor incrauit.Ex li.Potificu. Ab eode dic 
tuit perfecutio in clero ita , vt intta Ecdefia Pncsbyteri & dcrid 
necaretur,& martyrio coronarctur:D«pofitus aiit Fdix , habita- 
uit in pdio fuo via portuefi, vbi &iroquieuit in pace. 4. kal. Aug. 
U* S*»8» Eufcl/10 Pr*jbyttrn k ry tucrtt martyriiMii fitb CmSian 
th. C*p. XII- 

EX gcftis eorum.£ufcbius autem Presby ter vrbis Romx , cx- 
. pit ipfum Liberi lim declarar e hxreticum , multiqj per eius 
Speculum Hiftoriale. 



doftrinam, communiooem Liberij vitaba»t,popiihHn congrega 
tum confortabantin Domino^eneturq; aConltatio cum ipfo Li 
berio diccntcTu folus Chriftianus es in vrbc Romana,qui refpo 
dit,ficin Dominoconfidimus.quiafideles non inucniet Chriftus 
ficut bencdidtionc feruamus quama beato Iulio accepimus. Cui 
dixit LiberiusjNonne iuhj fungimur vicibus ? At ille Si perfeue- 
rafles inquit in fide,quam in perfeaitione primo tcncrc vifus f ue- 
ras.At resipfa tc docet,& declarat.Con Aantius ait.Et quid eft in« 
terfidem Sc lidem:Quirefpondit.Nospecciitoresintegre fidete- 
nemus,vosaute Diaboli tenet infania, & fuperftitionis inuidia, 
qui Fdicem Epifcopum purum & facerdotem ab 0111 nibus deda 
ratum in exUium direxiltis,& chriflianis maxime dencis,& pre- 
sbyteris & diaconibus necem inferri pnecepiftis.Tunc iratus C6- 
ftantius fub rogatu Liberij indudic Eufebrum presbyteru m quo 
dam cubiculo doraus fug,quod humfle crat in altitudine pedum 
quattuor,&ibimenlibuimultisinoratione conftenter perfeue- 
rans,inclufustamenpoftmenfes.7.dormiuitin domino i^.kal. 
Septembris. Cuius corpus collegerunt Gregorius & Orofius pre- 
sbyteri & parentes eius,& fcpdierunt in cnpra iuxta corpus beati 
Sixti, vbi&titulum eius pofuerunt Eufebio homini Dei . Hoc 
audito Conftantius in eadem cripta viuum indudi fecit Grego- 
rium.TuncOrofiuscolIegitfemiuiuum Gregorium noctu occul 
te propter Conftantium Auguftum,& emiflofpiritu fepeliuit efi 
iuxta corpus beati Eufcbij presby teri.Qui etiam Orofius hxc gc 
fta confcripfit.Ab eodem tue intra Ecdefias iuflii Conftanti j Irr» 
peratoris quifquis inuentus fuiflet non fic confiteri vd participa- 
ri ficut LiberiuSjindifcuHus gladio perimebatur,tn plateis & in vi 
ds & in Ecclefijs fiuein balneisgladio trucidabantur, pcrfeqtien 
te Conftantio chriftianos *na* cum LiberioJEx martyrilogio.C6- 
ftantinopoU quoq; 7.idus Iunij cdebratur natale beati Pauli eiuf 
dem ciuitatis £pifcopi,quia Conftantio Imperatore apud ciuita 
culam quadam Cappadocix. Cucufam nomineob catholicam fi 
dem pulfus exiho Arrianorum infidijs crudehtur ftrangulatus,ad 
cdeftia regna migrauit. Item Treueris pridie kal.feptembris nata 
lefanctiPauhni epifcopi & confcflbris, qui a Conftantio obca- 
thohcam fidem exilio relegatus, & vfq; ad mortem,& iam extra 
chriftianum nomen mutan^o exilia fatigatus , ad vltimom apud 
Fngiam defundus beatx paffionis coronam percepit adomino. 
Item 7.idus Maij feftiuitas beati Andree Apoftoh,quado facratif 
fimum dus corpus vna cum oflibos fanftorum Lucx euangeliftas 
&Timothd difdpuh faucti Pauh fub Conftantio Imperatore 
Couftantinopolim tranflatum cft. 

Dt GmIIo Cffare militia beati Martirii. Cap. XIII. 

HIero. inchroni.HoctemporeGallusConftantij patrue- 
lis Ccfar factus.ludeos qui int crfedis per nodcm militibus 
arma ad rebellandum inuaferant -opprcffit , cxfis multishominfi 
millibus vfq; ad mnoxiam etatcm,& ciuitates eorum DiocefareS" 
Ty beriadem,& Diof polim,plurimaq; oppida igni rradidir.Non 
nullos quoq; nobihum Anihiochie intcrfecit.Tripartita hiftoria. • 
Venienteautem Gallo Anthiochiam, circa orientem fub fpecie 
cruds columna in cxlo vifa eft. Eo tempore apud Anthiochiant 
Leondus Epifcopus erat hic,qui Steph..tio fueceflerar. Hicante- 
quim Prxful eflet.a presbyterij dignitate fuerac deiectus, quia cfi 
ntuliere nomine Cuftolia degens,& turpcm futpirione celarc no- 
lens,genitalia fibimet nofritur abfcidifle,poftea tamen ftudio Co 
ftancrj Imperatoris ordinatus eft.Huius tcmpore ad hymnos dice' 
dos Deo in fine pfalmorum cathohri dicebant Gloria patri & fi- 
lium,minorem patre finum fignificare volentes.Cum vero Leon 
dus Arrianus catholicos prohibere non poflet, tangens caput fufi 
iam canum dixiflefertur.Hac vita foluta,lutum cogetur immer- 
fum.Sienificans poft mortem fuam difcordiam futuram in popu 
loprodiuerfitatepfaIlendi.SubLeoncio Flauianus& Diooorus 
primi in dua»partes choros pfalletium diuiferunt,& inde per to- 
tum orbem mos ifte obferuari incepitJIi etiam ad fepulchra mar 
ty rum vigilias celebrantes,amatores dei ad tale obfequium con- 
uocabant.Hiero.in chroni.Hoc teaipore Magnendus lugduni in 
palatio propria fe manu interferit,& Decentius frater eius, quem 
ad tuendas Gallias Cxfari miferat apud Senonas laquen viti ex- 
pleuicGallus vero Cxfarfollicitatus & Conftantio patrueli , cui 
in fufpicionem ob egregiam indolem venerat hiftorix occiditur» 
& lulianus frater eius Mediolaui Cxfar appellatur. Aftor. Eo t£- 
pore(vt Jegkur)Martinus fub Iuliano Cefare,c6tentus vno feruu 
lo rni!itabac,cm verfa uice ipfe feruiebat. ( Qui in porta vrbis, Ant 
bianefi paupcri nudo fibi occurrenti in meqTa hieme dimidiauic 
palliu fuu.Etin node fequcte audiuit Dfim ad Angelos drcfiftan 
tes dicentcMartinus adhuc cathecumenus hac me vefte contexit. 
Qua voce audita,Martinus ftatim ad baptifma couolauit,& bie- 
nio pofteainermisfuit,foloq; noie militauit.Hiero.in chroni.Eo 
quoq; tepore Vidtorinus rhetor, & Donatus grammaticus prxce 
ptor meus Romx infignes habentur. E quibus , Vi&orinus etiara 
Tomus Quartus. Aa ftatuam 



Digitized by 



Google 



s 



Speculum Hiftorialc VjncentJj. 



ftatuam in foro Traiani meruir. Actor. Hic eft Donatus, cuius li- 
beJIus vfque hodie in fcholis Jegicur apueris,prima Grammaticx 
rudimenta difcenti bus. 

Dt Morte Antonij Abbttis, & diftis tiw. C. Xltll. 

HIbro n ymvs in chro.Anno Conftantij 1 9. Antonius mo 
nachus 10 f . xtatis fux anno in heremo moritur. Actor.Hec 
funt autem di£ta Beati Antonij, qux in verbis feniorum legutur. 
Antonius.Quocunqoe vadis Deum femper habe pre manibus.Ec 
in his qux agis,adhibe teftificationem fandtaru fcripturarum . Ec 
in quocunque loco federis,non cito moucaris. Idem de quodam 
iuuene miracula farientem. Videeur inquieifte mihi limilis efle na 
uionentf omtiibusbonis,dequaincenumeft, vtrum peruenire 
poffit ad ponum.Et ftatim cxpit flere dicens.Magna coiumnaEc 
clefif rrtodo cecidit,peccaucrat enim frater iJle,& poft quinq; diet 
mortuuseft-Idemcuidam quilaudabacur, & iniuriamferrenon 
poterat,ait.Similis es domui omat^ a facie,fed de recro larronib. 
fpoliatse.jldem ad HeJtom , qui peccancem nolcbac fufcipere:Na 
uis in pelago faciens naufragium perdidie quodportabac, & va- 
cua vixperuenitadterram.Curergo Jiberatam in terram vultis 
fubmergere?Idem ad venatorem fijpius dicens.Trahe adhuc. Audi 
uit ab eo,fi fupra menfuram traxero,frangicur arcus Ad que An- 
tonius:ica eft in opere Dei.Irem vox ad Aneonium delaqueis te- 
fis in cerra quxrentem.Quis cranfiec iftosihumilicas . Idem Aoco- 
nius fingulos pacrum interrogabat de fcripturis, & vnufquifq; vt 
poterat,refpondebat.Etcum interrogaflcclofeph, aic iIle,nefcio . 
Ec Anconius.Hic folus inuenit viam.qui fe nefcire refpondil. Ide 
aJiquando accidiatus orabat Deum vc fe adiuuarcc,& fibi oftende 
ret quomodo faJuaretur.Et ecce vidit Ange'um quafi virum tor- 
quenrem funiculum,& furgentem ex opere & oratem & dicente : 
& tu Anconij ica fac , & faluus eris.Ide ait:labor,humilitas,& ora 
tiojconferuant monachum.Econtra vero quies & voluntas pro- 
pria & fiducia perdunt.Dixit etiam Abbas Antonius, ficucpifces 
fi tardauerint in ficco moriuntur,ita Monachi cxtra cellam tarda- 
tes,aquictopropofitorefoluuntur.Dixitetia: quiefcensin folitu 
dine a tnbus bellis eripitur.f.auditus Jocutionis & vifus , & vnam 
tautuinmodohabet pugnam.f.cordts. Item fi poflee fieri quancos 
pafiiis ambulac Monacljus,vel calices aquas bibit, deberec fermo- 
nibus declarare, v t non deuiec in ipfis.Frater quidara dixic Abbati 
Antonio.ora pro me:refp6dit.nec ego mifereor tui nec Deus,nifi 
pro ceipfo folicicus fucris & oraueris. 

D* PamIo pmplice. Csp. XV. 

TRip artita hiftoria li.i.Fuerunt autem probarifSmi di 
fcipuli Antonij multi.Ex quib. & Paulus fimplex. Hunc aiflt 
cum nifticus ellet,bona fpe eoniugem habiiiflc. Et ea in ipfo faci- 
noreadulterijdeprchenfatacitefubrifillc, &iureiurado hrmafle, 
nunquam fe cum ea efle mifcendum.Tuc ait ad adulcerum, habe 
inquit eam,& repete difceflj t ad beremum apud Antonium:dicut 
«nim eum manfueciflimum & patientem ruifle . £x vitis patrum. 
Hic Paulus fimplex prima nocte conuerfionis fuae, iufluseft a bea 
to Antonio eum expe&are, orans donec rediret.Et fic ftetit orans 
ante cellam fenis in xftu totius dici,& rore noctis, nufqua fe mo- 
uens.Hic in conuencu patrum inrcrrogauit, fi Chriftus prior eflec 
an prophetx,pro quo bcatus Antonius ernbefcens , blando motu 
rcum filcre & abire iuiIit.Cumq;obftinatif£me pro tali motu filen 
tium feruaret Dixit Antoniusad alios on"es,nos ifte codemnat, 
quidecclo Joquentedominum non audinuu,& ifte firmiftimeob 
uruat,qualecunq; fermonem noftrum. Mulra autem imperabac 
Antonius,qux contratationem videbantur,(icut aquam de puteo 
extrahere,& in terram efTundere.Veftimentum fuere & difluere, 
& quos ipfe curare non poterat,hos ad Paulum mittebat. QuadS 
diecumhominerabiducurare velletidem Paulus 4 & orationem 
fuam non fequeretur effef os.qnali infantuli more indignatus,di- 
xiflefenurad Dominum. Vere hon manducabo hodie,d cum non 
curaueris.Mox quafi dcliciofo domcftico fatisfaftum eft per Do- 
minum rabido fanato Idem Paulus fcindcbat Cerafles , & Scor- 

(iones per medium,dicens. Si quis habuerit puritacem omnia fu- 
ijciutur ei,ficuc Ada: in Paradifo ante pcccatum.Idem fic vide- 
bac vnuniqueq;,cuius animi cficc.ficut nos facies noftra videmus. 
Ingredientibus aliquando fratribus in Ecclcfia ,la;ta & Iplendida 
tacie, & Angelocuiufcunq;gaudentc, vidit vnum inter aliosni- 
grum & obfcurum,& Damones ex vtraq; partetenentes & trahe 
tes ipfum ad fcipfos,& capiftru in naribus eius ponences,& fancul 
Angelum eius lugubrem delonge fequentem.Quod vides Paulus 
triftis valde & ploras & pedus fuu percutics,fedebat noles intrare 
£cclefiam,fcd fedes ad ianuS,& expectans fratres vfque dum redi 
renc. Quibus exeumibus vidit eundem fratrem claro vultu excun 
tem,& Angelu eius iuxta eu ambuknce,& gaudence valdc.D^mo 



nes vero de Joge fequences, & triftes. Paulus ergo exllijt cum mi» 
dio damans & dicens. O incffabilis Dei mifericordia & bonicas» 
vemce & videce opera Domini, q. vulc omnes homines faluos fie- 
n,& ad agninonem verieatis venircCoacws eft ille frater narrare 
vnam fuam,& aic:peccator fum valde, & multo tempore in fbr- 
nicatione vin vfq; nunc Ingrediens autem modo Ecclefiam,au- 
diui Deum dicere per Efaiam.Lauamini mudi eftote &c.vfq; bo 
na cerra comedecis.In hoc fermone compundcus fum, & ingemi- 
fcens dixi.Dominequi venifti faluos facere peccatores,cople ifta 
in me peccatore.Ego promicco nbi.meabrenunciare omni pecca 
to,& feruire tibi ammodo in confciencia munda, fufcipe ergo io 
hac hora me penitcntem , & interpellanecm ee , & omni peccaco 
renunciantemJn his promifConibus egreflus fum EccJefiam. Om 
nes ergo haec audientes.glorificauerunc Deum . 

Z>* Atntt Aegypti*. Cap. XVI. 

IBi fupra. Triparcira hiftoria. Circa hoc eempus PhiJofopha- 
fabatur & Amos Agypcius.de quo rertur.Quia cogetibus pa 
renubus vxorem duxeric.nec tanem ea cognouerir,fed in alio cu- 
biculodormiens,eamq; ad virginicatis cuftodiam exhortans.an- 
nis j 8.cum ca manfit,nectamen a monaftica abftinentia fe fufpe 
diclncerea Mulier viri wJata virtucem xftimauic uon efle iuftum 
cantum domi prope fexelari.fed oporterepotMis feorfum vtruq; 
phifolophari,& ob hoc viro fupplicauit. AtilJegratias ages Deo 
pro huiufmodi cogitatione mulieris air.Tu quide hanc habe do- 
mum,ego mihi aliam fabricaboJn mcridianam ergo partedefcr 
ti ftagni maris venics circa locum Scithi , ad montem qui dicitur 
Vftne.i i.annis ibi philofophatus eft annis finguJis muliere fuam 
vifitans.mulcofq; dignosdifcipulos fucceflores reliquic. Cpncigit 
autem huic viro & Theodoro eiusdifcipuJo.euntibus aliquctri 
firefluuium litfi.Ne veroalteruterfenudum videret,iuffit Amoi 
vtrecederee Thcodorusab aqua. Cuq; etiam femetipfum intue 
n nudumerubefceret.repetediuina virtute.ad vlteriorem ripara 
eranflacns eftJniufti parlces cuiufdam , a cane rabido percuffum. 
filium & pene monturum obmleninc ei,& eiuJantes deprecaban 
coreum vccurarefur.Tuncilleadeos.Non eget inquic meacura 
cioncfed vos fi vulcis reddere boue quem rapuiftis dominis fuis , 
aegrotus repente fanabitur.Quod etiam conrigit.Nam vtrcftitu- 
tus eft bos,paffio mcx a puero receffit. Vnde crgo Amos ifte mo- 
riebatur,dicitur Antonium vrdifleanimam eiositi oflum ferri.di 
uinis poteftatibus eam cum pfalmodia prxcedentibus. Hierony- 
mus in vitis parum. Vidimus Amonem apud Thebaida patrera 
trium millium Monachorii.oui vifus eft indni collobijs,quafi fac 
cis lineis,& pelle confeda collo per tergum,& lates defcendenter 
contegi.Cuculhs caput cooperiunt,maxime oim cibum capiunt, 
nc alius alium videat manducantem.Comedunt cum omni filen- 
«0,181« omnium abftinetia. Vidimus & locum Amonis alterius, 
ad quem cum pergeremus, vidimus trathim cuiofdam beftia: tan 
quam trabis immenft in arena , quod videntes timuimus valde . 
Erat.n.longitudo Draconis cubitorum. r f . & vaftitas immenfa . 
Quodam tcmpore cum Jatrones folito more panem quo vefccbi 
tur afferrenclpfe de nemorc rediens ad cellain.fecum duos draco 
nes adduxic, quibusprxcepic oftium fuum cuftodire, illi vcro an 
ce oftium iacuerunc.Venerunc exmoreLatrones.videncefq; dra- 
cones exanimcs cfcideruncQuod vt vidit fenior adueniens erexic 
eos .& induxit in cella fuam,& increpauit eos dicens.Cernitis quS 
tum dunores beftijs fitisJIli.n.nobis propter Chriftum obediunt, 
vos nec Deum timetis,nec vitam feruorum Dei erubefci tis,eofq; 
cxnatefecum compulicTunc illiconuerfiin breui meliores fiunt 
quim aliqui qui prius Deo fcruieranc,ficq} & ipfi poft aliquod te 
pus eadem figna faciebanc . 

O* Dnotus Mschsri/i dielit ttrttm. C»p. XVII. 

TRipartita hiftoria.Eotemporefueruntduo Macha- 
rij.vnus ex Aegyptofuperiori.alter AIexandrinus,peroni- 
nia cofirniles.excepto g> Aegypcius rirca requiretesfeueniserat, 
Alexandnnus hilarior. Machario datum eft vt faperet vltra Dav 
mones.huic conuerfionis occafio hom icidium fiiic. Nain dii puer 
erac,ludens circa marinam paludem,quendaro cof eaneum pere- 
mit & pro metu fugiens in foIitudinem,tribus annfs fub diuo mo 
ratus eft.Poftea paruum hofpieium fibi fecit. ifannis vixit plures 
cum audierunc gratias refene illi homicidio, per quod conuerfus 
fuerat,& illud falutarc vocabat.Ruffinus.ioJib. Florentibusper 
Aegyptum Antonij difcipuIisMachario & Ifidoro.alioq; Macha 
rio & PamboJVtachariusHirenx fpeJuncam habuit cellx fux vi- 
cinam. Et quadam die catulos fuos cxcos ad eu belua produdt , 
atq; ante pedes dus ponit.Qui cfi inteJlexiflet pro cxcitate catu- 
lorfi beftiS fuppIicare,roeauic Dfim vt eis redderec vifum.Quo re 
cepco matre fequetes,redeunt ad fpelunca,& paulo poft ipfa cum 
caculis egrcdiem pelles ouium lanacas plurimas veluc munus 
pro fofcepta gracia ad fenem dcferc,morfu oris enedarum , & «it 

aatc 



Digitized by 



Google 



Liber Quarcusdecimuj. 



i85 



ante foies eius poiitis abfcedit-Ejc vitis patrum. Mackarrus Aegy 
ptius 1 nnocentem ad fe fugientem qui ralfo accufabaturkomici- 
<Lj , liberauic per detiiniftu occifuni.quem vocauit dc fepuJchro, 
& adiuratnr vc jUis dicerct fi ilJeeum occididet.Qui cum dixifiec 
non,& aftantcs petcrenc,vt interrogaret eum , quis eum occidif- 
fet. Ait koc non interrogabo . Suffitf t mihi vt innocens liberetur: 
non eft meuni vtrcus prbdeturJderri Macharius pueJJam qua per 
niagtca maJehcia videbaturalijs non (ibi in£quam mutata, vn- 
gensoJeo benedi&o,a fantaftica mutatione liberaurt . Etcontra 
quendam hsrerkufn difputas.morruum fufcitauitXocus au tem 
inquoalterMachariusmanebat Sithium diciturin heremo va- 
ilifltma, iterhabens diei acno&isde vitri* monafterijs & hic 
nuJJa femita nec terrenis aliquibus colligitur vel monftratur indi 
cijs,fed ftellarum fignis & curfibns,habens aquam;bitumine5,fed 
faporis innoxij. Adkunc virum aiiquando quidam vuam detnlit. 
illemilit eam fracricuidam,& illc alii:& ita libiinuicem eam nji 
ferunt,donec ad eundcm rcdiret Macharitim. Ad iilum dixit ali- 
quando DiaboJus.Surgc Machari camus ad collcctam fratrum,re 
lponditiile.Quidtibi tccoIIeci^fanctbrum.Et Diabolus,Jatet er 
go te,<p fine nobis nulla collecta agitnr.-veni & ridebis opera no- 
itra. Abijt crgo,& vidit per rotam Ecclefiam quafi peruulos quof 
dam pueros £thyopes atros difcurrere huc, & illuc Moris autem 
erat ibi ab vno dici pfalmumcrteris velaudientibus velrefpon- 
dcntibus:difcurrentesergo illipueri fingulis quibufq; fedenlibus 
illudebant,& fi cui duobus digitulisoculos compreffiflent,ftatim 
dormitabat,n cui vero in os immcritflenr, ftatim ofcitabat . Vbi 
autem poftpfalmum ad orationem fe proieciflent fratres;pcrcur 
xebant nihtlominus fingulo? ; & ante aJium in mulierunr formas 
vertebaatur, antcaliumqnafixdificaotes vel portantesaliquid 
vel diuerfa queqj agcntes,& hic eadem fratres in cogiratione ver 
fabatur. Alijs vcro etiam fupra ccruices & dorfa ludebsnr. A qui- 
bufdam repuhi praxipites deijcicbantur. £o quoqj tempore,quo 
fratres ad facramenca acced cb.wt, videbat in quorundain ora pr^ 
uenientes £thyopes carbones deponerc.eorptis autcm Chrifti,cj> 
tradi videbatura facerdote, rediread altare. Angelum quoq; cer 
nebat affifteread altare,& Sacerdotis manui fuam manum in fa- 
cramentorum diftributione fupponere. 

DeEodem. c*p. XVlII. 

ITe u Machariusde Sckitidormire volens in quodam mbnu- 
mento in loco teremit infuper vnum corpus pagans defiin- 
&e,quod de fepulchro traxerat, &fub capitefuo pofuerat tan- 
<juam plurimariurn de firpo, videhtes Demones eius fiduciam,in 
uifi funt,& dicebat vnus ad alium, veni domina Milla eamus ad 
Balneum,qusrefpondit,peregrinum quendamhabeo fupcr me, 
non pofliim venirc.Scnex autem corpustftndebat dicens. Surge 
vade fi potes.Quod audientes Dsmones fugierunt,dicentes.Viciw 
ili nos.In ipfo teruore meridiano perticnit ad eum Euagrius val- 
de fitiens,& pccenci aquam dixit.-itifficiat tibi vmbra, multi enim 
nunc iter aguncaut nauigant etiam hacrefectione priuati.S*cu<- 
larisqutdam vidit ambos Mack-frio* vilibus veftibus idtwds,& 
ait,beati eftis qut fie mundo illufifbs,Tunc vnus illorum refpon- 
«UcVerequimtindom conteriirhbr illudit , veftri autcm niifere- 
aiur.quia mundus vobis iUudit.Tuc ille compunftus, fecutus eft 
«osJnterrogauitquidam Machanum Abbarc? quomodo ficcor- 
pus tilurn ficcumeft.qui ait.Timor Dei etiam ofla confumit. Ab 
bas Macharius «agatw, vt facerec fenubuem ad fratresdixic,cum 
lachryniutpiojemusfratres,antequam eamus vbi lachryma; no>. 
jftra corppra noftra comburant.&tientes omnes cecidernnt pr<S- 
niinfaciasfuasdicentes. Pater ora pro nobis . Abbati Macbario 
occurrit Diabolus cum falce pacuta,volcns eum percutere no va- 
lebat,&erclamansdixit Magnam vim a teMachari patior, ieiu- 
nas ihterdum,& ego nullo vnquam cibo reficior,tu fa;pc vigtlas, 
aneyero nuuqnam foporoppreffit.humilita? tuafoJa me 'vificit, 
ac ficcxteoden» ad otationem manns bcatus Macharius , fpiritds 
immundusioterauraseDantiit- Abbas Macharius dutnmaneret 
in tllafolitudinequa foluserat.inferior autem plena eflet multis 
Jratribus.fero per uiam circunfpiciebat,& Vidit Damonem in ft. 
gurahomiois veftitum.tonicalineaperforata.&perfihgulafora- 
mina vafculaipaxua pcndebant,& dhtit illi fenex.Quq vadiimaK 
gneSEt refpondit ei. Vado communicarc fratres,qui funt infcrius. 
Cut fenexyEcproptcr quid toc vafctila tecnm fersl Ac ille, guftum 
ferofrarribus.&ideo tantafer», vtfi vnum non placuerit,often- 
dam aJiud.AbbasMacharius , quotienfcunq; cum fratribus fa&a 
«haritate reficiebat,hoc in proprio corde ftatuerat, vt quantos vi- 
ni calices oblatos haufiflct,totis diebus nec aquam guftaret omni 
no.Cum ergo fratres vinum ei pdrrigcrenr,cum gaudio fumebat, 
fe/jP^r •« macerarec. Quodcum Difcipulus eius vidiffet, pate 
iactofenis confilio,ne ei vinum porrigerent poftulabat,tormenca 
»|Jt ingeri potiufquam pocuk tiianiieftans.Dixit Abbas Macha- 
tm } ille vems«ft Monachus,qui fein omnibus vlncic » Nam filiii 
Specohnn Hiftorialc 



• arguens ad fracundiam moueatur.quis propriim paffionein im- 
plet,nec vc alterum faluet.fe debet perdere. 

De San8o HiUrivne. Cap' XIX. 

A Ctor. Antonijdifcipulusfanausquoq;Hilarionfuit,cu 
jl \ ius vicam beatus Hiero.fcripfit, quam &cgo abbreuiatam 
hicpofui.HieroJiilarion prope Gazam Paleftin^ parentibus ido 
iatria; deditis ortus,rofa de fpinis floruit.a quibus Alexadria; gra- 
matico traditus.non circi furore,no theatri luxuria delectabator. 
Sed illi tota voluptas crat in Ecclefise congregatione.Audicns au- 
tem tunc celebre nomen Antonij quod per omnes Aegypti popu 
los ferebatur,ftudio vifendi eum fuccenfus, heremum perrcxit,& 
ftatmi vt euiri vidit,mutato habitu duobus fcre mefibus iuxta eu 
manfit contemplans vit* eius ordinem,& morum grauitatc.Por- 
ro frequcntiam eorum.quiad eum ob varias infirmitates, & ini- 
petusDsmonum concurrebant,vltra non fercns, adpatriam rc- 
dijt,& parentibus dcfunais.partcm fubftantia; fratribus , partcm 
pauperibuslargitus eft,nikil fibi omninb relenians.Erat tnnc an, 
norurn t j.ficq; nudus & armatus in Ckrifto,n6 lohge a Ga*a fo 
litndrnem,queperlittus euntibus Aegyptum adlcuam flectitur, 
ingrefluseft.lgiturfaccotantummembra coopertns& pelliccu 
habensependitem,quemillibeatus Antonius profieifcenti dcde- 
rat^agumq; rufticum,intermare&paludem vafta & terribili fo 
litudincfruebatur. ij.tantumcaricaspoftfolis occafum come- 
dens :& quiaregio latrocinijs infamis erat.nunquam erat in code 
loco manfitansCernens Diabolus fe a paupere vinci,& priufquJ 
'peccarepotuiflet,pera;tatemcalcatum titillabat fcnfuscius,& 
pubelcenti corpori folita voluptatum incendia fugcerebat, coec 
baturtirumculus Ckrifti cogitare.quod nefciebat.wm iratus fioi 
tV pecras pugnis verberans, quafi cogitationes cedebat , vt poflet 
easmanibusexcludere.Ego teinqt.it Afelle faciam vt non calci- 
tres,nec te ordeo ala.fed paleis:graui onerabo te pondere per eftus 
& rrigora,vt potius cibum cogites qudm Iafciui5.Multas Demo 
num infidias patiebatur.Sacpe illi Mulieres nuda: cubanti.fepe efu 
rienti largiffimseapparueredapesJnterdum or5tem Lupus vlul5s 
& Vulpeculagar,nienstranfiUuit,pfallentiq;gladiatorum pugna 
lpectaculum prxbuit , vnus etiam quafi intcrfeaus ante pcdes il- 
lius coh-uens feputturam rogabat.Orabat femel fixo in terram ca 
P't?»« ytjiatura fert kominum.abduQa ab oratione mens,ncfcio 
quid aliud cogitabat.mfiJuit dorfo eius fcftinus agitator , & late- 
ra calcibus,ccrmccm flagello vcrberans ait.Eia cur dormitas Ca- 
chinnafq^dcniper.fi defeciflet & an ordeum velleraccipere fcifci 
tabatur.Conflructa eft ei dcinde cellula breuis,queufq; hodie per 
nianetJatitudinepedumquattuor.Altitudinequinq;,fciiicetfta 
tura fuahuinikor,longitudine vero pauld ampliorquam corpu- 
fculum «ns patiebatur.ita vt fepulchrum potius crederes , qu^m 
domum.CapiJIos tarrtum in diepafcx- todcbac, ftratu vnico vfq; 
admortem cubauit.Saccum nunquam lauit.quoindutusfuera?, 
dicens fuperfluum clfc in cibcio mudicias qtiercre. Cumq; Latro 
nes de nocte ad eQ uenirenr.inter marc & paludem a uefpere ufq; 
manedifcnrrens, nunquam locum cubiculi cius inuenire potue- 
rut:porro cfara luterepertopuero ou.ifi periocfi dixeruot . Qnid 
faccrcs fi tiemrent ad te Latroncs?Qui ait, nudus latroues norTti- 
ftiet. Ettlli. Certeaiunt occidt pofles : poflem inquit , &idco 
Latrones non timco.quia mori paratus fum . Tunc illi admirati 
Conftantiam eius & fidem.confeffi funt no£tis errorcm,correcUo 
remuitam deincepspolliccutes. 

Ve&nibu/Uameius mimcti/ii. Cap. XX. 

AC c i d i t atitem ut ad cam quidam obfeflus adduceretur. 
cuius manus ceruix & Jacera & pedes ferro onerata crant, 
f urofifq; jauiciam oculi torui mihabantur. Cumq; deambularec 
fancttft cu fmribus, & de fcripturis ncfcio quid mterprctaretur, 
erupit illcde mambus fe tenentium,& amplexans eum poft terrf 
inlublimeeleuauit.clamorqjeftortus ab omnibus neconfctta 
leiunijs membra coJlideret.Et fanftus fubridens ait. Sinite & mefi 
miht paleftntem dimmittitc , & reflexa fuper humeros manu ca- 
put eius tetigit apprehefoq; crine atttcpedes eius adduxit, manus 
e.us ftr,ngens,& plantaspedecalcans.ftmulq; ingeminans,torque 
reDimonum turba cepicDomineinmjit Iefu.foluecaptiuu, & 
plures uinccrr tuu eft. Curatus itaa; & ita pbftpaucos dies redijc 
A «ore,& kbcris ad^monafteriu plurima quafT gratiam redditu 
rus dbna afterc.Cu. fanAts.Nohe leg.ftis.qui.cLi, qui Simor, 
paffi funt?quoru alterobtulitpretiu,aIteraccepit:ut hicqu.dcuS 
deret grattain fp.ritunanfti , ifle uero mercaretur , ille uero flene 
a.t. Accipe,&dapauperibus.Cui fanftus. Ego quimea reliqui 
cur ahena repetam ? multis nomen paupenun occaflo eft Auari- 
t,x : ./tf!?, 0 ?" 1 !. 3 artcm no " h &<* • Nemo mekus erogat quim 
qut nikil hbi referuac . Dicebat Hilarion.Diabolum tanto komi- 
num ardere odio,ut non folum ipfos , fed etiam fua ut iumcta & 
- pecora cupiat tnterirc.Cuiusfignum eft, quia antequa beani Iob 
tctarepmitteref.oem fubftatia eius interfecerat. Deteftabatur aut 
TomusQuanus. Aa t prjscipuc 



Digitized by 



Google 



Specukin* Hiftorlale Vincentl;. 



prxcipueMonacho*, qui infidclitatequadam ftiain futurum re- 
feruarentur.Vndefraterquidain Auarusin vicino mancnsdetu- 
Jit fratribus ciceris fafcem viTentis ficut in herbis erat , qux cu ad 
vefperam poneretur in menfa , cxclamauit fenex fe fjtorem eius 
non poilc fcrre.Intenogantq; vnde etlet, & refpondit Ifichiuso» 
fracerquidam primitias agelli fui dctuliflet.Nonfentisinquitfce 
torc eius teterrimum,& in ciccre fetere Auaritiani?mittc Bobus , 
& vide an coinederint.Quod cuirfin pnefcpe pofuillet , externti 
Boucss&plusfolitomugientesruptisvinculis tugierunt .Habe- 
bat enim hxc gratiarum , vtexodore corporum & eoram quas 
quifqi tetigiil'et,fciret.cui Dxmoni vel vitio fubiacerct . 

De Fuga eius typertgrinatione eius. Cap. XXI* 
G i t v R 63 .vitx fuas anno cernens grande monafterium , & 
l inuhitudinem fratrum fecuin habitantium turbafq; eorum, 
iui varijs languoribus & immundis fpiritibus occupatos ad fe dc 
duceb.'.iuur,ita vt omni genere hominum folitudo pcr circuiturti 
replcrctur.flebat quotidie,& incredibiJi defiderio conuerfationis 
antiquf recordabatur . Interrogatusa fratribusquid haberet, &_ 
cur tc arTiceret,aiebat Jlurfum ad ff culum redi j,& mercedc mea 
in vitamea recipio.Homines PaJeftina: & vicinx prouintixflti- 
mit me alicuius eflc momcti,& ego fub prctextu Monafterij ac di 
ipenfatione fratrum vilem fuppclleitilem habeo . Seruabat ergo 
afratribus maximeq; ab Ifichio,qui eius venerationi miro amo- 
re deditus erat.Cumq; ita lugens bienniuin duxiflet, Mulier quae- 
dam vcniens ad eum.voles & ad Antonium pergerc.Cuiille fles, 
ait,vellemipfequoq;irefinon huius monaftenj carcere tenere, 
& ii eundi frudtus eflet, biduum enim hodie eft , <p totus mundus 
taliparcnteorbatus eft.Crediditilla&fubftitit, & poftp3ucos 
dies venientenuucio,Antonij dormitationcm audiuit.Concurre 
bant hinc Epifcopi.inde clcrici, monachi , & omne genus hoini- 
num.vt benediclum ab eo panem acciperent vcl oleum.At ille m 
hil aliud nifi folicitudinem mcditabatur, intantum vt quadadie 
addudo afello(nimijsquippe iciunijs exefus vix ingredi poterat) 
iterarTippereconaretur.Quod cupercrebuifletquafi Paleftinx 
vaftitas interdiceretur,plulquam decemmiUiahominumdiuerfi 
fexus,& aetatis congregata funt ad eum retinendum. Ille immo- 
bilis ad preces,& bacillo arenam difcutiens,loquebatur fallacem 
Deum meu m non facio.nec poflum videre fubuerfas Ecdefias cal 
cataChriftialtariafiliorumfanguinem meorum . Tuncomnes 
qui adcrant intelligebantreuelatumei eflequiddamfecreti.quod 
nolletconfiteri, & nihilominus cuftodiebant eum nerecederet.. 
Dccreuit crgo publica voce conteftans,no fe cibi vel potus quic- 
quam fumcrc niii dimitteretur . Et poft feptem dies inedix tande 
relaxatus cum infinito agmine profequentium, venit Vetuhum , 
vbi fualis turbisivt reucrterentur elegit.4oJvlonachos, qui habe- 
rent viaticum,& polfent ieiunantes ingredi,& poft folisoccafum 
cibum fuinere.Pergenfq; ad caftrum Thombafton,Zaconau Epi 
fcopuni qui ibi exulabat vifitauit.Quo incredibiliter tati viri prj 
fcntia confolato, Babylonem perrcxit, & vt Philonem Epifcopu 
inuifcret.Conftantius enim Rex Amanorum hxreli faucs,vtruq; 
in ca loca deportauerat.Deinde habitaculo fanfti Antonij vifita- 
to, reucrlus a Frodithon duobus tantum fecum retentis fratribus 
iu vicina hereino moratus eft, tanta abftinentia & lilent»o,vt tuc 
primu le ccpiffe Chrifto fcruire dicerct.Porro lam tnenuiu erat; 
g> claufuni celum illas tcrras arefecerat, vt vulgo dicerent Anto- 
mj mortem ciiam elementalugcre.Ncclatuittama vin . Accolx 
quos illius loci certatimq; viri & mulieres,ora luridi & attenuati 
famcpluuiamaferuoChrifti ideft fucceilore Antonij dcprecaba 
tur.cLiosilleccrnensmifedoIuiwlcuatifq;ad celum ocuhsac 
palmMatimq; quod rogauerat impetrauit.Ac regio illa poftqua 
pluui js irriaata eft, tantum ferpentium ac venenatorum anima- 
fium multftudinem ex improuifo cbulhuit,vt innumerabiles per 
cuffi nifi ad fandum virum Ibtjm cucurriflent intenrentrbencdt- 
ctoitaq;oleovniuerfi Agricob & Paftores tangcntes vulnera , 
certam falutein prjefumebant. Videns ergo fe etiam miris hono- 
ribus amci,de loco illo rccefCtAaor.Hoec dc beati Autonij 3C di 
fcipulprum ciusgeftis & dicris 3d prasfens lufficiant Nuncadie- 
riemh;ftoria:reucrtamur. . 

De Victerino Afro,ry Ea/eito Emitfeno. Cap. XX». 

HIbronymvs de Illuftribus viris.Viftorinus Afer Romf 
fub Conftantio principc rhctoricam docuit, & in extrema 
feneauteChriftifetradensfidci. Scripfit aduerfum Arriulibros 
more dialetico valde obfcuros,oui ni(5 aberuditis non intelligun 
tur Et commentarios in Apoftolum.Fuerat autem & ahus Victo- 
rinus Patabionenlis Epifcopus.qui non ique latinam yt Gr ? cam 
lincuam nouerat. Vnde opera eius grandia fenfibus,vUiora viden 
tur compofitione verborum.Sunt autem hi commentari), in Oe- 
ncfim.Exodu.in Lcuticum.in Efaiam,in Ezcchiam , in Abacuc, 
in Ecclelialten in Canticum canticorum, in Apocalipiim loan- 
nis,aduerfum omnes ha-refcs,& multa alia-Ad earexnum marty- 



rio coronatus eftEufebins quoq; Emiflenus Epifcopus,elegantis 
ingenij,& rhetorici , innumerabiles ,& quid adplaufum populi 
perntineat confecit libros,magifq; hiftoriam fecut us,ab his decht 
tnare volunt ftudiofiffime legitur.E quibus vel jprsecipui funt acU 
uerfus Iudaeos &gentes,& Nouatianos, & ad Galat has hbri.io. 
& euangelij homelig breues,fed plurimx.Floruit temporibus C6 
ftantij Imperatoris, fubquo mortuus Antiochia; fepultus eft. 
De Sanilo HtUrio PiHauenfi. Csp. XXX 1 11. 

FLorvit etiam hoctempore beatus Hilarius Pictauenfis 
Epifcopus .Hicquidam Burgenfis,antea Piciauenfisfiiit, 
vxorem habens & filiam.quam poftea vireinem cdferuauit.Fuic 
autem fempcroptimusChriftianus,& inlacra fcriptura fapien- 
uffimus. Vnde cum vidillent Pictauenfes,g> ipfe tota virrute om- 
nes haereticos expugnabat,eum in Epifcopum omnes pariter ele- 
gerunt.Qui ftatim ex ardore fidei , non folum terram fuam , fed 
ctiam totam Franciam ab haereticis defendens, Suggeftione Epi- 
. fcoporum duorum hereticorum,ab Imperatore, qui & ipfe ha:re 
ticuserat,exiliatuseft,quiafapientiam eius fuftinere nopoteiit. 
Quano autem anno exili j eius iuffit Imperator vt omnes Epifco 
pi conueniret,& de veritate fidei difputarent . Reuerfufq; fandus 
Hilarius,petijt ab Imperatore libi dareliccntiam loquendi : fed 
illi duo Epifcopi oon fuftinentes facundiam eitrs,obtinuerunt ab 
. Imperatore g> redire proiftauu compelleretur. Redeunte ergo Pt 
dtauu obuiauit quaedam MuJier flens filium fuum fine baptifmo 
defun&um, cuius precibus & lachry mis motus fanchis Hylarius 
eum fufcitauit.Quodam tempore Arrianahaerefiper orbemra- 
rente,etiam Leo Rapa vt fertur hac pefte deprauatus,fecit omniu 
Epifcoporum concilium conuocan. Venit &fan£tusHilarius , 
quamuis tardius,armis tamen fidei munitus.Cumq; nunciatu ef- 
iet eum adetle pne foribus , Papa veluti fero venienti , fed tnagis 
catholico indignatus , mandauit fynodo , vt nullus ei afliirgerec 
coepifcoporu,aut locum confefiionis ei annuerct.Prxfentatuset- 
go vir de concilio, reliden tes cum reuerentia falutauit. Cui Papa 
quafi quein ienoraretinfultahs, ficrefpondiflefertur. Tuerg» 
esHilari»Ga1lus?Atille, no fum Hilarius Gallus,fed de Gallia * 
ac fi diceret,non fum natione Galius,fed de Gallia Prxful. Erat 
enim gente Aquitauicus,pontificali, autem dignitate praeemine*. 
bat Gallis.Papa autem animi ftomachatione permotus ait. Et fi 
tu Hilarius de Gallia,ego Leo Romane fedis Apoftolicus iudex. 
Tunc Hilarius eius peninacem controuerfiam inrelligens,refp6> 
dit ei,g> fi Leo,fed non de tribu Iuda,& fi iudicans refides, fed no 
in fede tnaieftatis.Mox ilie fpreta fede,imiao fedis dignitare, fur* 
rexit,multumq; prxfagum Antiftitem minans exiuit dicens. Vi- 
d» quia te reuertens ab his tumidis fennocinationibus humiliaru 
reftituam.Et fi,inquit HiJarius,non redieris.Tunc vir fanctus ter 
rae fe infidere parans,dixiife fupplexferrur.Domini eft tena & ple 
nitudo eius. Ad quam vocem ftatimipfatellus erumpens furfum 
excreuit,eiq; i.n medio retidentium Epifcoporum fetium nechu- 
miiiorem praebuit.Quod vniuertis & maxime catholicis ftupen- 
f ibus,Deumq; pro fancti merito coUaudantibus , clamor attolli- 
xur Apoftolicum repentino defeciifeinreritu.Sicq; finodus difiun 
gitur:& Epifcopi omnes cum reuerentia & laudibus beati Hila- 
rij ad propria erroris capite conrrito reuenuntur. A&or. Miracu- 
lum hocnon videtur habcrccofonantiamcumveritatehiftorif. 
Nulla enim hiftoria dicithoc temporealiquem Leonem Apoftc* 
licx fedi prxfuifle.Sed fon* poflet dici, g> Liberius qui Conftatio 
& cgteris fauebat hf reticis,ipfe alio nomine vocatus eltLeo.HGc 
enjmexfupradictisconftant tempore Hilarijin papatu fediffe , 
,vel forfican circa illud tepus, ruit aliquis antipapa Leo vocatus . 

DeScriptit ciufdtmHiUrij. C*p. XXllH. 

HIeronymvs in chro. Anno igirur Conftanti j.i 6. HibW 
rius Pidauenfis Epifcopus,faclione Saturnini Arelatenfi» 
Epifcopi,reliquorumq: qui cum eo erant Arrianorum,aute triea 
niuin in Plirigiam pulfus , libros de noftra religione compofuic 
Idem iu hb.de illultribus viris.Aduerfus Arrianos.t t.Hbrof eon- 
fecit.Et alium librum de fynodis , quem ad Galliaru Epifcopos 
fcripfit,& pfalmorum coramentarios,primum & fecundum ,in 
quo opere iniitatus Origenem nonnulla eriam defuoaddidit. 
Eft eins & ad Conftantium libelJus,quem viucnti Conftantino. 
. polim ponexerat . Et alius in Conftan tium , quem poft mortem 
eius fcripfit. Et liber aduerfus Valentem & Vrfatium , hiftoriam 
Ariminefis & Seleucienfis fy nodi continens.Et ad praefecwm Sa-. 
luftium fiue contra Diofcorum, & liber himnorum & my fterio- 
rum alios.Et commentarij in Mattheum &tractatus in Iob.quos 
de Graeco Ongenis ad fenfum tranftulk.Et alius elegans fibelluS 
i contra Auxen tium.Et nonnullae ad diuerfos epiftoJae. Aiunt quU 
da faipfifleeu in canticum caticorum,fed a nobis hoc opus igno 
. ratur^ mormufq;eftH&ui»:yaletiniano & Valeoteregninbiuk 

De 



Digitized by 



Google 



Liber Quartusdecimus. 



187 



Demtrte Conftantij , o> fuccejftoneJuluini . 
C*f. XX V. 

EX tripartita hi ftoria libro f . Interca vero Conftantius veniens 
Mopfocrcnis , nimia concagione Apoplcxix paflione defiw- 
chjs elt. Cui fucccflitluJianusConftantij fiIius.Hugo vbi fupra. 
Nam Confhntinus.qui Bizantium fuo nomineConftantinopo- 
lim appellauit.duos habuit ex eodem patre', fcd non ex cade ma- 
tre germanos.f. Dalmachium & Conhantium , qui Conftantius 
habuit duos filios, Gallum & Iulianuin. Quorum Gallus modi- 
co temporc fub Conftantio Augufto,vt dictum eft,Cefar fuit.Iu- 
lianus vero primo quidcm fcholis vacauit,fed poftmodum a C6- 
itantio Augufto Galiiarum Cefar conftitutus ruit, qux etiam fo- 
rorem fuam Conftantiam ei matrimonio iunxit. Cefar itaquefa- 
ctus Iulianus Gallos mira celeritate vicit apud Rhenum, & militi 
bus fuis gratus ab eis appeliabatur Augultus. Quo nomine tumes 
Iuliauus.fpreto Conltantio Italiam HiUiricumq; perualit.Quod 
audiensConftantius invrberegta pofitus inftructione belliPar- 
thici derelicta, contra illum vcnit. Scd in itinere deftincuis eft an- 
110 vitx fux 4f • £0 quoq; tempore defun&o,Iulianus Conftanti- 
nopolim veniens f acttis eft Imperator. iftaque Conftancius,qui ca 
tholicos pcrfecutus fucrat : totum tempus imperij fui pcnulic 
inquictum. 

De Imferio luliani Afoitau , r> eim fueritta . 
C*p. XXVI. 
*rj IxROYNMvsin chron.Igicur Romanorum 1 l.imperauit 
JTT Iulianusannodomini }<4.mundi vero4jt7. Imperauitau 
tem anno vno & menfibus g.A&or.Alibi tainen annotantur in re 
gno eius anni tres illis 8.menfibus pro anno computatis, vnde hic 
videtur fuifle vitium fcriptoris.Deniq; Beda in libro detcmpori- 
bus dicit cum regnaife annis duobus & menfibus 8. Ex tripartita 
fciftorialib.6.Hic lulianusolim difcens apud Confhntinopolim 
cfi eflet adolcfcens,pcdasogu habebat Mardonium Gramatiaun, 
Niclode Rhetore,£ubolium vcro Sophifta,runcChriftianu. Erat 
cjuoq; Iulianus ab initio Chnfhanus. Cumq; in locutione profice 
zetjtama perpopulu volitabac, quia Romanam et rcmpublicam 
gubernare pollet.QcT cfilacius audirtt eftuationes induxit Impera 
tori Coftaticsquamobrem abftuiit eu ab vrbe Rotna,& mifit Ni- 
comedia: prohibens ne cu Libanio Sophifta coueniret.q. ibi mora 
bat paganus exiftens.lulianus ergo Libanium audire non audcs ■ : 
libris tantum eius vtebacur. Tunc venic ad euni Maximus Philo- 
fophusEpheliusfamaeiusprotra:his , qucpoftea Valeminianus 
cjnafi Magum iuffic occidi.Cuius religionem cf pit Iulianus imi- 
xarijcu eius verba quafi philofophica pratguftailet.Isetiam impe- 
rij cupidinem animo eius immifcuerat.Cumq; hxc non laterent 
aures Imperatoris, inter fpem metunq; conftitutus fufpitiqnein 
celari volens,qui dudum integerfuit Chriftianus,pofteaproditor 
cft effeclus.Tonfus monachicam limulabat vitam,& latenter qui 
dem cxercebatur in Philofophia.In manitef to aute facros chriftia 
norum legebat libros . Deniq; in £cclefia Nicomedix lector eft 
conftitutus: & fub hoc habitu furorem declinauic Imperatoris '. 
Hoc equide pr* timore faciebat,nequaquim a fpe rccedeiis, quJ 
mente conceperat.Dicebat autem amicis fuis telicia fore tempoi. 
xa,cum fieret Imperacor.Deinde facois fufpeclus Imperatori dif- 
fugit.Quem celatu inucniens Eufebia vxor Iinpcratorh, vix per 
luafit Im peratori vt non occideretur,fed ad philofophandu mi t- 
teretur Athenas.Quo veniens.que rens vbiq; vatcs,inuenic rnum, 
«jui ei apparerc fecit folemniter Dxmones.Quos videns Iulianus 
Cgnauit fe,& ftatim Dxmones diffugerut.Magus autem culpauit 
-cnm,quiaie fignauerat . Cumq; iHc laudaret virtutemerucis, 
ait Magus. Ne putes o bone vir quia timuerunt fignum hoc , fed 
potius aborainaci,receflerunt:ficq; Capiesmiferum, replcniceum 
«dio fignaculi chriftiani.Et vocatus poftea ab Athenis , conftitu- 
tus eft Cxfar a Coftantio accepta coniuge Conftatia forore eius, 
•«V direQus eft in Gallias contra barbaros.Ingrelius ergo in aliqni 
-ciuicatcm coronalaurea, quibusfolentornariduitatesratcrco- 
lumnas pedens,rupto fune decidit fuper caput eius,& cum aptif- 
iime coronauit: vicit ergo regem Barbarorum,& Auguftus appei 
Tatuseft.Cumq;deeiretcorona imperiali* vnus figna portantifi, 
torquemqucmhabebatincoUo,capiti«ius circumpofuit. 

De MOribu: eiut. Cuf. XXVli. 

TBi fupra. Voleflsautemluhanusplacereomnibus , cathoti- 
cos quos Conftantius exiliauerat,reuocauit. Et paganis dedit 
licentiam Idohs immolandi:expolit apalatio Eunucho«,Ton(b- 
res & Cocos.Eunuchos.quia vxorcius obierat.poftquim non du 
»t aliam.Tonforcs, quia vnus fufficic multis . Cocos, quia fim- 
plicibus vtebatur cibis . Solus Imperator a Iulio Cefare in curia 
fenatus recitauit orationesplulofophos vndecunq; congregabat. 
In oratione qu3 fcripfit de Cxfaribus, cfiftos ante fe pricipei face 
rauit.Et huc motus af roganria contra chriftianos,fcripfit in tertio 
JKcontra chrifoanos cum mulca<lifpehfationis humanatin GhrU 
Speculum Hiftorialc 



fto collegiflct exempla.dixit Jfonini igitur lingula fi non habenc 
aliquam ineffabilem contemplationc.u,maxima dc Deo blafpht 
inia funt plane.Grego,Nazanzenus in li.contra Paganos.Mihi.n. 
mores Iuiiani comperti,dum eum darius Athenis cognouiflcm, 
faciebat me cautum tn conftantia morum, & excelfus creberior, 
Vates.n egregius eft,qui bene confiderat,nullum fignum mihi in 
eo vniuerf ale videbatur,ccruix rigida,& inflexibilis,humeri iadta 
biles,ocuh currentes huc illuc directi furiofe refpicietesjpedes im- 
patientes,nares ipirantes iniurias & contemptus , fcemata rifibi- 
Jia,& hocipfum femperhabentia,rifus incontinens,& quafi fiib» 
bulliensjconfenfus & negatio fimul,operatio nulla ratione confi 
ftens,interrogatio inordinata,refpo(io nulla congruentia fibi co- 
• ueniens, hoc cum vidiflem , repente dixi. O quale malum nutrit 
Refpu.Romanorum. £x rripanita hiftoria.Habebat barbam pro 
lixam tanquam philofbphus, dequa Anciochcni liceum dende- 
bant.Tondeatur eius barba vt ad funes proficiat.Ec cjuoniam fu- 
perfticionis caufa Taurum firequentius Idolis immolabat,auram 
& taurum fuo folido formari prxcepit. Dicebant crgo Antioche 
niJfte Taurum conuettit mundum,qui reciprocis iniunjs fc vin 
dicansjlibruln edidit aduerfus Antiochenosf atis lepidum & vtba 
num,quem Antiochicium nominauit . 

JDe Superftitiotu illitit, & ftmitU in Chriftutnes. 
Caf>. "XXVJII. 

IBi fupra.Quibufdam autS facrificijs & inuocationibus atq; 
immolatione fanguinum,neftrum baptifma ftudebat ablui, 
& Ecclefiafticx confcfConi abrenunciari , fontes aqux Dafneos 
apud Antiochiam facrificijs violauit,vt aquam bibenteseiushor 
rore potirentur.Cumq; etiam in publico venales cibos ilio fcele- 
re contaminaflet,fpargcbantur ex eis panes & carnes,& poma,& 
olera,chriftiani hoc videntes ingetnifcebant . Verumtamen iux^ 
ta prxceptum Apoftoli comedebant,omnia inquit qux in macd 
lo venduntur,comedite&c.Iulianusquidem vultu mitemfefi- 
mulabat,porr6laqueosquibusinnocentes deciperet mltruebat. 
In publicis imagmibus Ione,Mcrcurium,& Martem depingebat. 
Sicq; latcntur fubditos adorare Dco faciebat. Paganos auoq; fa- 
ciebat Chriftianorum officijs aflucfcere£t de huiufmodi fcripfit 
Arfacio Pontifici Galatie,monen s vt facerdos ad fpectacula n5 
procedatjin tabernis non bibat , rebusturpibus non interfit, Xe- 
nochia perfinguks conftituat chtitatcs ad quod opus fing^uhs 
annis iuflit ci dari. ) o. tnillia modios frumenti & 60. millia vinni 
fextarios.Horum mquit quinta pars paupenbus templum obfen. 
uantibus-debet eXpendi.Reliqua peregrinis indigencibufq; diftrU 
bui,& ad hdiufmodi collationes faciendas efle,& primitias frugfi 
di js oflcrendas Quod inquam Homerus probat introduccns Eu- 
menium talia facientetn.Chriftianisefi adeuntibus <p nimis gra- 
Uarcnturtributis & exaftationibus,refpondit.Veftrum eft vt pa- 
tieter inala fuflineatis:hoceiiim eft prxceptum Dei veltri.InCae 
farca Philippi , Saluatoris imagincm de mulicrc libcrata a fluxu 
fanguirm per tattum fimbrix Ciut xrcam depofuit,prO qua fuam 
ftatuam ib t cbltocauit.Qux igne dc cclo cadcte circa pectut eius 
diuifaeft,& caput cnmccruicc vna partedeieftum , reliquapars 
haQenuj reftitit,& fiilminis indicium rcfcruauit.Eo ali ]uado fa- 
crihcantcoftenfum-eft-ei in vifceribus pecudis fignuth crtcisco- 
rona drcqndatu.Qitod alijs iritetpretatibus fupcr crucifixi viitou 
ria.Ipfe refpohdit crucifixum potius coarftari.nec ei relinqui fpa 
dum dilatandi.Placere volens Iudxis ficttt & geiitilibus,prxc«pis 
dsvttempiuni-fuumrexdificarent.Qtiibusinopere Hihil ptofi- 
cientibus.cum quicquid die facerent nocte caderet,cum multonl 
pcriculbi&cum cribus diebus iani hoc faSum eflet,quarta die ap 
paruitln celofignum cnlcis fplendidum,& Iudxorum veftescra 
cisfignacuIofuntimpletf.Eofacrificanteapud Fonunam Con- 
ftantinopolr.Maris Epifcopus Calcedonenfis fcnectute cicatus, 
qui manudltcrius'regebatur,eum apcrte appellauic Apoftacam. 
Cui diceMte Iti!ia'no,neq; Galilcus Deus cuus curare te potefire* 
ipondir.DeogratiasjCp te non video pietate nudatum.Clericis nb 
itris omniaiprluilegia & honores fubcraxit,& leges pro eis foluit, 
ipfofq; curi^ tradidit.A verginibtis,& vtduis,qux ab Ecdefijs pa- 
icebantur,iuflit exigi ea,qux dudfi a publico accepifle videbatur. 
' Auferebar & orriarhema Ecdefiarum, templa noftra dcftruebat» 
& pecunias ad eoru edihcationes prius data iterfi exigebat. Cxfa- 
rienfibtis apud Paleftinam nimis infeftus erat,quia etiam core- 
gnance facellum Fonunx quod folum remanferat euerterat, & 
ideo poflefliones & pecunias Ecdefiarum illarutn cum verberi- 
bus cxquirens,trecentas auri libras collegit ex eis. Omnes autcm 
dericos inter miiites aggregari iuflit prouinux feruituros. 
DeLuctferohs.reftarch». C*f. XXIX. 

HIeRonymvs in chro. Eo temporc Georgio per 
fcditioncm populi incenfo , qui in locuni Athanafij 
fiierat ordinatus . Athanafius Alexandriam reuenitur . Eu- 
iebius quoque Vercellenfis , & Ludfer Calaritanus de exilio 
Tomus Quartus. Aa } regrediuu- 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vlncentlj. 



regrediunnir JtufKnu*. toJib.Lucifer autc cum exoraretur ab Eu 
febio,quia vterq; in partibus vicinos Aegypto fuerat rdegatus , 
vt ad videndum Athanafium Alexandriam pcrgerent, communi 
q> tractatu cum his,qui fuperfuerant facerdotibus de ftacu Ecde- 
iw decerueient,prxicntia fui abnegans, Jegaturo pro fe Oiaconu 
fuum mittit.atq; ipfeintento animo Antmociiam pergit,& Pau 
linum Epifcopum conftiiuit proprijs dillidentibusadhucpani- 
bus,fed in voum reuocari poiie fpcrantibus iibi talis eligeretur 
Epifcopus, erga quem non vna plebs,fed vtraq : gauderec. Pergic 
Euiebius uiterea Alexandriam. Ibiq; confeflbrum concilio con- 
gregato pauci numero,fed fide integri & mericis multi dccernut: 
vt arieqris procuratio Athanafio.occidentis EuJebio commicta- 
turJbi & de Spiritufantto additur plenior dilputatio.vt eiufdem 
fubftantix & deitatis , cuius Pater & Filius etiam ipfe Spirituflan 
Gnxs crederetur,nec quicquam prorfus in tniutatc, aut creatu auc 
jnferius pofteriufve dicerctur. Sed & de doclrina lubftitiarum ac 
fubfiftentiarum,fermo eis perfcripturam motus eft, quod Grxd 
Vfias & Apoftafes vocauit. Subftantia nainq; ipfam rei alicuius 
naturam rationemq; qua conftat fignificat.iubiiftetia vero vniuf 
cuiufq*, perfonx hoc ipfum cp extat & fubfiilic oftendit . Et ideo 
propter iVerefiam Sabellij tres eife fubfiftentias confitendas.De in 
capiatione quoq; Oominiin illo concilio cornprehenfum eft,cj> 
corpus quodfufcepit Oominus, neq; fine fenfti ncq; fineanima 
fufceprum fit-Eufebius aGt cum redijOet Anthiochiam,& inuenif 
fetibi a Luciferoordinatum Epifcopum contra poliicitationem 
fuam. pudore fimuJ & indignationecoropulfus.abfceflit, neutri 

Jiarti communionem fuanr relaxans.quia digred ens inde promi- 
erat fe acturum in concilio,vt is ei ordinaretur £pifcopus,a quo 
pars neutra defifteret Jntcrim Luciferiniuriam dolens,g> Epifco- 
pum a fe ordinatum Eufebius non recepiifet,nec ipfe recipere co 
gitat Alexandrini decrera concilij, fed conftringebatur lcgati fui 
vinculo,qui in concilio ipfiusauctoritate fubkripfcrat . Elegitq; 
Vt legato fua recepto erga cxteros fententiam fnam difparemJea 
fihi placitam cuftodirct: i ta regrefius ad Sardinix par(es,iiue quia 
citamorte prxuentus,tempusTententix mutand* non habuir,et- 
enim temcre cxpta corrigi fpacio folent,fi ue hoc animo immobi 
Utertenensobijt.Verumexipfo lntcnm Luciferianorum fcifma 
fumpfit exordium. Eufebkis vero circuniens oricntem atq ; italia 
medici paritcr & facerdoris fungebatur ofHcio , fingulas quafqj 
Eccleiias abiu rata infidelitate , ad fanitate recte.fidei reuocabat , 
maximecpHilariuin iam deexilio regrefluro,& in itaham pofi- 
tum,hxc eadem erga inftaurandas EccTefias , fideroqi patrum re- 
cupctandam repperitinolientem,nifiq>Hilarius virnatura leuis 
& pjacidusjfimulq; eruditus,& ad perfuadendum comodiflimus 
rem diligentius & aptius procurabat Qui etiam libros de fide no 
biliterfcriptos edidit.Quibus & hxreticorum vcrfutias,& noftro 
fiim deceptione, & malc credulam fimplicitatem diligenter expo 
fuitJta duo ifti viri velut magnifica quxdam mudi lumina, Illiri 
cumJtaliam.Galliafq; fuo iplendore radiarunr, vt omnes etiam 
de abfconditis angulis & obftri&is hireticoru.cenebrx fugaretur. 
D* Jmpift Itgibus Inlism^f dt ptrftcutiont Afhannsij. 
Cap. C»p. XXX. 

IB i fupra. Sed Iulianus poftquam ad orietem Perfas bello pul 
faturus aduenit,& publica quam prius occulrauerat erga Ido 
lorum culturam fcrri ce pit infania,callidos cxreris perfecutor,np 
vi ncq; torment is.lcd pr jtmijs,honoribus,blandicijs,per(uaiioni- 
bus,roaiorcm penepopuli partem,quamfi atrociter puiiafleteli 
fiuTriparticahiftoriatunc etiam contra piecacem, Jegcs pofurt. 
Et prinmm quidem Galit,eoru fili s((ic enim cultores Chrifti no- 
minabat)l'oetarum & Hethorum ac Philofophorum legere difci 
plinas interdixit,propnjs enim inquitpc nis fecundum proucrbiu 
vtilneramus.Nam cx noftris armatj coufcriptiouibus contra nos 
bella fufcipiunc Aliam quoq; lcgem pofuit , Galileos proecipient 
militirsexpelli.Hieronymus in chronicis. Prohaireiius autem So- 
phifta Athenienfis legc data ne cbriftiani liberalium artium do- 
ctores eflent, eum fibi fpecialiter Iulianusconcederet,vt Chriftia 
nusdoceret,fpontefcholam dimifit.Rufinus vbi fupra. Itaq; Iu- 
lianus ludos litterarum illis folk, qui Deos Deafq; venerareutur 
patere decreuit.Militioe cingulum non dari nifi immolantibus iu- 
bet,procurationem prouinciarum iurifq; diccndi chriftianis fta- 
tnit no debere committi , y tpote quibus etiam lex propria gladio 
Vti vetuillet.litproficiebat quotidiein huiuimodi legibusexqui- 
rendis.Q^ibus & fi quid verfutum vci callidum tamen g> minus 
videreturcruddc difcerneret.Scd non erga Athanalium fittxphi 
lofophiastenereimaginem potuit. Etcnim cum velut tetri ferpen 
tes de cauernis terrx ebulientes ad eum proceftlflent,Magoru Phi 
lofophorum Arufpicum Augurumq; manus prophana omnes 
pariterallcgant.nihil fuis artibus fucceffurum, nifiprius Athana 
fimn velut horum omnium obftaculum fuftuliflentJterum mit- 
titur cxercitusjuerum duce$,iterum oppugnatur Ecdcfia.Cumqj 



eum moefti & flentes populi circunftarent , prophetico apud eos 
vfus fermone prohi betur.Nolite inquit o fiJij perturbari,quia nu 
becula eft,& cito pertranfit.Cumq;(difcefliflet,& naui per Nilum 
fluuium iter ageret,comes qui ad hoc ipfum miifus fuerat,cogni- 
to eius itinere,inftanter eum iniequi ccepi t,& cum forte applicuiC 
fet Athanafij nauicula ad quendam locum, comperit a pratcrefi 
tibus,& poft tergum efle percuflorem fuum,& lamiamq; vbi pro 
fpiceret imminere,conterriti omnes,qui fimul aderant iocij, here 
mumfuadebanc adfugxpra.fidiumpetendum.Tum ille. Nolite 
inqttit o filij deterreri,eamus magis in occurfum pcuflbri noftro, 
vt fciant quia longe maior eft,qui nos defendit, quam qui nos p- 
fequirun& conuerfa nauicu Ja,iter agerc obuius ei, qui fe infecra 
batur,aggrefluseftillequi nullogenerefuipicari pofletin occur- 
fum iibi venire quem <juereret,canquam prxtereuntes aliquos in 
terrogari iubet,vbi audiifent efle Athanafium.Cumq; rcfpondif- 
fent le vidifle eum non longe euntem,tota ccleritate pertranfiens 
properat inuanum,feftinans capere quem ante ocnlos videre non 
potuit. IJJe vero Dei virturc etiam munitus Alexandriam redu t» 
ibique tuto latebras vfq; quo perfecutio ceflaret exegit . 
D$ Stpulchr» BabttU maryris 0> Thtodtri fupplitijs. 
C*p. XXXI. 

IB i fupra. Dedit & aliud Iulianus vecordix fux ac Ieuitatis tn 
dicium . Nam cum Dafhis in fuburbano AntiocJiix iu- 
xta fontem caftalJium libaret AppolJini,& nulla ex his qux qux- 
rebat refponfa fufciperet.caufafq; filentij percunctaretur a Sacer 
dotibus Djmonisjaiunt BabilJx martyris fepul chxum prope afli- 
flere,& ideo refponfa non reddi.Tum ille venire Galilf os(hoc.n. 
nominenoftros appellare folitus erat)& auferre fepulchrum mar 
tyris iubeclgitur EccJefia uniuerL conueniens Mulieres & Viri 
luuencfq; & Virgines.immenfa exultatione fuccincii, trahebanc 
longo agmine arcam manyris pfallentes fummis clamoribus & 
cum exuitationibus dicentes.Confu ndatu r omnes qui adorit fcul 
ptilia,& qui gloriatur in fimulachris fuis.Hxcin auribus propha- 
ni pi incipis pcr fex miilia pafliium tata exultatione pfallebat om 
nis Ecdefia, vt celum damoribus refultaret . Vnde illrin tantam 
iracundix rabiem deduclus eft, vt altera die comprehendere chri- 
ftianos pafllm & trudi iuberetin carcerem.ac penis & cruciatrbus 
affici.Quod Saluftius Prxteftus eius non probans.licet eflct gerrtt 
lis,tamen iufliis excquicur.Et deprehefum vnii quendam adolefce 
tem,qui prius occurrit Theodorum nomine,aprima Jucevfq; ad 
horam decimam tanta crudelitate,& tot mutatis camificibus toc 
fit, vt nulJa xtas fimile taiium meminerit.Cum tamen ille in ecu- 
leo fublimis,& hinc inde Jateribus inftante tortore,nihil aliud fa- 
ceret,nifi vultu fecuro & lete pfalmum.quem pridieomnis Ecde 
fia cecinerat iteraret. Cuq; fe omni cxpenfa crudelitate.Saluftiut; 
nihil egiflc perfpiceret , recepto in carcerem iuuene abiflefertur 
ad Imperatorem,& quid egerit nunciafle ac monuifle,ne tale ali- 
quid tetarc decxtero veller. Alioquin & illis gloriam, & fibi igno 
miniam quxreret. Hunc Theodorum ipfi poftmodum apud An- 
tiochiam vidimus.Et cum requireremus ab eo , fi fenfum doloris 
habuiflet ex integro,dicebat,dolores fe quidem paru fenfifle.afti- 
.t.ifle autem qucndam iuuenem.qui fudanti iibi Jintheo candidifli 
mofudorcs abftcrgeret,& aquam frigidam trequenter infunde- 
rct,& ita fefe deleaatum, v t nunc mcftior fadtus fit quando depo 
ni de ecuJeo iuflus eft.Tripartita hiftoria.Cu ergo lulianus vt di- 
$u eft peteret refponfa apud Pithtl Datneu de Parthici belJi vi&o> 
na,D£mo accufarecepit vicinitate corpis BabiJIx martyris q. ft» 
tim iuflit auferri.Quo (a£to fuljne celit» miflum oe tepld inccdit^ 
ipsu Apollinis fimulacru aureu & deauratu rcdegit in puluerem. 
Dt Miksfa&is fuh Juiisn» fr rtfiqujsXaptifi*. Cap. XXXII.' 
T Bt fupra.lubenturergo vafa Ecdefiarum facra fiici ^rario de 
X putari Julianus autem Auuncolm huius Iuliaui , cumpallia 
Deo dicata Antiochixin vnum coIlegiflet,proijciens eain terra» 
cotumeliofe etiS fupes ea fedicmoxcp verenda eius & loca fijmt» 
ribus circumpofita,tanta putredine percufla funt,vt vermes crea- 
rent,qua paflione vfq; ad mortem non caruit.Heltopolicx auteta 
quia iecundum fuas antiquas leges, vergines eorum non fomica- 
bancur antequam nuberenr,vergines facras infolitas populo vide 
ri nudas ftare in theatro cogebant.Quas primum illudentes, po- 
ftea totunderunt nouiflime per medium feftas porcos vt eas co- 
mederent prouocabant In Afcolona & Gaza.Pagani diuidentes 
vteros virginum,& ordeo cumulantes porcis opponebant. In Se- 
baftia Ioannis Baptilbe fepulchrum aperuerunt, ofla igni tradide 
runt,puluerem mfperferunt. Beda de temporibus.Sed Dei proui- 
dentia affuerunt quida de Hierofolymis monachi mixti colligen- 
tibus,quiq; ad patre fuum Philippu qux auferre poterant pertule 
reJIIe vero ducens fupra fe tm thefauru proprijs fcruare vigilijs, 
ad maximu tunc Pontifice Athanafiii per Iulianu Diaconu fuum 
mifit,qux iJIe fufceptt paucis arbitris fub cauato facrarij pariete 
iucJH^jppheucofpiritu^twajgenCTatiooi poftcri conferua- 

uic, 



Digitized by 



Google 



Liber K^artusdccimuj. 



188 



wt,Cuius prxfagiuM.fub Theodofio-priiKipe per Theoph/Uum 
dufdem vrbis Epifcopum completum eft.Qui dcftru&o Serapidis 
rempIo,faniti Iohannis ibidem confecrauic Ecdefiam.Thcodori 
cus.In HeUopoliciuiucePheoiris, pagani fecantes,vencrcmSi- 
rilli Diaconi etiam ex eius iecore comederunt . Quo fceJerc qui- 
cunqjparticipati funt caruerunt dcntibus, & ebngues facri funt, 
quiaiingux eorum putrefa&x defluxerunc,vifum etiam perdide- 
runt.In emifla ciuitate propeprxfatam Heliopolim Ecdefia nu- 
per Dco confecracam Dionyfio Guimundi,id eftmulicbri dica- 
runc,fimulachrum illic ftatucntes Androgeum.Sozomenus. Iute- 
rea dttm Gazei Hilarionem monachu m quer erent,fugit in Cici- 
liam vbi ligna de montibus coUigens,& in ciuitate vendens trau- 
figebat vicam.Cunq;eius virtusibipactfaitafuiflet per Demones 
venit in Dalmacias, vbi ctiam mare quod quxdam loca pccupa- 
uerat orandojepuIit.Nouiffime vero dum nauigaret in Cyprum 
inukautsabEpoPaphi dilexirlocum, & circapracdm Cartbdim 
appcllatam philofophatus clt.Theodoricus. Apud Anthiochiatn 
iublatx func ianux maioris Ecdcfix Jngredicntibus ergo luliano 
prxfecto oriecis,& quoodam chriftianus FeUceprxpoluo thefau- 
rorum regaUuin,& Hclpidio comite rerum priuacarum,Iulianus 
prftfeccus cotra facru altarc inlxit.Felix afit videns vafa pcioliffi- 
ma,q C6ftatintis,& Cofticinus frcquenter obtulerat. Ecce inquit, 
in quibus vafis Marix filio ntiniftratur. Ncc multo poft Iuhanur 
vifceribus putrefa&is interijt , ftercora cmittens nOn inferius fed 
fuperius.Quem vchementer incrcpabax Vxorfua CbriftianiflT- 
xnaJlogibat crgo Iraperacorcm,vc Ecdefia quibus fuerat fubla- 
ta redderetur^ca nonflec~tens,imperacorem,monuut cllFelix au 
tcm fundens fanguinem ex 01 e die ac no&e, veni fqj corporis vn- 
diq; vacuaris,celcricer eftcxciucfus.Valecinianuseciam tunc miU 
]enarius,poftcaImperator,percuiIit vnum de miniftris tepli For- 
turut pugno.qui afpergendo quafi purgabant ingredientes in tem 
plunvCum vidiflec aqux guttam in pallio fuo dtcenr fe -illa pur- 
gatione inquinatum , ob quatn rem ftatim mifius eft in exilium. 
D*f*jft*tufiMai Galtiotm. C»p. XXXW. 

EX geftiseius^ubhocIulianopafiuseftfan£his Galiicanusj 
pro olim magifter milicic Conftantini ab eodem valde dile* 
fius faliam cius Conftantiam Gbi pofcebat vxorem. Tunc Confta 
tinus valde concriftacus eft, videnseum paganum & filiam fuam 
virginitatis haberepropofitum.Tunc ait Conftantiapatri fuo ne 
deJDeo diffiderecSed h Gallicanus *pcrarec cdtra Scy thas ad pr$ 
lium quod vrgebat, fecurus ei ferecTeunti victori de prxlio fpon- 
famdaret.Ioannesquoqs 8t Paulus Primicerij Conftantix cum 
GaUicano perrcxerunt ad bellum , & dux filiae Gallicani Artica 
& ArchemiacumConftantiaremanferunt. GaUicanus itaq; vi- , 
ftor redijt,& ab omnibus gratauter accejptus ad Ecdefiam Apo- 
ftolorumredditurusgratiasproperauit.Quod vidensCenftanti- 
nus obftupuit > & quxrenci cur hoc fecillec.G.-tUicanus refpondit . 
Cum eflem in prxlio , & defidcntibus noftris quid agerem igno- 
rarem,Pautus & Ioannet dixerunc mihi, o> victoriam obtinerem 
il votum facere Deo ceh.Quod ftatim vt ted, apparuit mihi qui- 
dam iuuenis & ferens crucem in humero dixit mihi, fume gladiu 
tuum,& lequereme,tunc affuefunt mihi duo armaci milices, qui 
me vtroq; latere confirmantes duxerunt per medios hoftes ad Re 
gem ipforum. Quem cum duobus filijs rius viOctos ab ds accepi: 
&nullum prorfus occidi nec fed nec iufli.Mevero chriftianum de 
uoui,& etxam a coniugio abfbnere propofui . Gaudcntibus ergo 
<unc*k,ditx filix eius iam per Conftantiam conuerfx , cum ipfa 
in virginttate pennanferunclpfe vero inde recedens ad vrbe oftie 
fem, raonafteriuin xdificauit & ibi peregrinis & j»auperibus ma- 
nu proprianutuftrauit.Rogarus vero vcibi dlet Epilcopus, no- 
luit, fed ipfe qui ordinareturclegit . Tantaq; ibi miracula fade- 
bat,cp ex foio vifu de obfeffis corporibus djmooia cffugabat. Ha 
bebat autem quattuor cafas in quibus fuftentacula pauperum ro- 
ponebat,quas Deus ita cuftodiebat,a> quicunq; rhaliciofe vd cau 
iatoUcdialiquidintrabar,ftatimaut D? moniacus aut leprorfus 
fiebacTunc incerrogata Dxmonia refpondobanc o> nifi GaUica- 
nus facri%arec,morbus ifte omnes reddicuum exactores inuade- 
rec. Sedquiatantum virum noUus de hoc conuenire audebat, 
mandauit ei Iulianus Imperacor, vc auc inde difcederet aut Ido- 
lis immolarecQui ftacim relicos omnibus Alexandriam petijt & 
ibi fan&is per annum continuum iunctus fuiclnde etiam feceflic 
in heremum, vbi cum facrificare concenerec, dccoUatus migrauic 
addominum, Hilarinus autcm quiquondam Galiicanum ip 
Oftiefi vrbe fufceperar,cum cogeretur a perfecutoribus fidd chri- 
itianx facrificare ndUet fuftibus cxfus marcvrium fumpfic. Cuius 
corpus venerabiUcer chriftiani fepeUerunt.Huius paflio in Oftia 
celebratur.17.kal.Aug. 

. fsffii SmUIi lo*nnis f*mii. C»p. XXXIIII. 

EX geftis corum. Iuliauus autem Imperator audiens a> Ioan- 
nes & Paulus de rebus fuis pauperes fuftentarent , mandauic 
Speculum Hiftorialc 



eis,g> ficut Conflantino ica fibi adhxrere deberent.At iUi dixerut* 
Dum gloriofi Imperatores Conftantinus & filij dus Conftans & 
Conftancius fe efie fcruos Chrifti gloriabancur. nos chrilUani fa- 
mulabamur cis.Tibi vero quia rdigionem plenam virtutibus reli 
quifti,obedire contennimus,& a tc nos omnino fubtraximus,qui 
bus iUe remandauicEgo dencatum in Ecdefia tenui, & fi voluif 
fem ad primum gradum Ecdefi{ peruenificm^ed confideranc va 
num efle inertiam fecfari & ocium,mUicix animfi cradidi > & dijt 
facrificansjita egi vc at impcriu pcruenire. Vnde vos regia aula nu 
trici,non dcbecis deefle a latere mco, vt primos vos habeam in pa 
latio meo.Quod fi me concemnicis , agara vc no conteni debeam. 
At iUi refponderuncDeum cibiproponentes non cimemus perde 
reamidtiam homiois mortalis, ne inimidtias incurramus xterni , 
Dei.AdhocIulianus Siintra.10.dies vltroadme venire cocemp 
fericis coacii poft hoc fadccis,quod iponte facerc no curacis. Qui 
dkerunchodieperficequodpoft to.dies facturuses.IuliauusdT- 
xit.Putatis cp vos marty res faciat fibi chriftiani . Si quod dico no 
fecericis,puniam vos non vc marcyres,'fed vc publicos hoftes. Cu 
crgo per icdies omnia pauperibuserogaflent , die vndecima ho- 
ra cenx venit ad eos Terencianus,& cum facrificare nollenc , fe- 
cit foueam in domo iUorum, & ibi decoUatos abfcondit , diuul- 
gans cp iuilU Cefaris in exiUum mifll cflent&acim Iulianus in bd 
lo Perfarum occifus cft. Cui cum Iouinianus fuccefltflet apertx 
funt Ecdefix,& cfpit rdigio Chriftiana gaudere . Demones aucS 
ex obfeflis corporibus incra domuni fanC^orum eiciebantur.con- 
ficentes paflionem eorum, ita vt & filius Tcrctiani in domo iUa 
cjamaret,a> a fancris manyribus vrerecur . Quod videns Teren- 
tianus ad hdem conuerfus eft,& fi/ius dus a Demonc mundacut 
ellRerertaucem beacus Grcg.in homd^uagdij. St quis vult noft 
me veoire,quod quidam Matrona valde religiofa ad Ecdcfiam 
horum martyrum crcbro veniebat.Quadam die cum ex more ad 
orandum venillet egrediens duos peregrinos inuenit,& eis elemo 
fvnam dari iufficSed priufquam eius dtfpenfator eis ad largien- 
dumelemofynam appropinquaiiet.Aftiterunt ei vidnius & dixc 
ruc.Tu modo nos vifius,nos tc in die iudicij requiremus, & quic 
quid poterimus prxftabimus tibi,& hoc dido difparuerunt . 

Dt S*»8t DtitAte Arctbin* Zpifctp» . 
C»p. XXXV. 

EX geftis eius.Sub eodem Imperatore paflitt eft fandus Dofli 
cus Arethinus Epifcopus.Qui quondam Romx clericut , in 
citulo paftoris nucritus a Ptgmenio prcsby tero cruditus eft omni 
mundana fapicntia cum Iuuano Imperatore:diuina doftrina ma 
fuetus & humilis lc£tor.Poftquam autem IuUanus imperiu fump 
ficPatrem & Matrem Donati gladio iufllt ocddi . Donatut vero 
fugtt in oppidum Arethinum,& fufccpit eum qnidam Hilarinuf 
nomine Monachus cum gaudio,& cxpic cum eo habicare omni- 
bus dtebus.Diuq; Domino in abftinentia fcruiuit, multiq; xgro- 
tantet adcos venicbant,& eorum oraciorubus falui redibac . Erat 
ibiEpifcopusduitatisSacyrusnomine , qui fanftum Donatum 
Diaconem confccrauit.Ec poftmodum ctiam eidein benedicfio- 
nem Presby cerij conculicln ii Us diebus erac vir quidam nomine 
Euftafius correptor Tufdx &ex a£tor fifd,& dum ageret muni- 
cipalia fuperuenit beUum,cjuod exagitabac prouinciam.j Vxor vo 
ro dus nominc£ufrofina,aum vidiuet hoftem prxuenire & com 
moucri,tulit pecuniam publicam & abfcondit eam & in hac tri- 
bulacione prfucnta cft morteJleuerfus aflt vir dus iam tempor* 
pacisinuenit vxore fuam Eufrofinam momiam, & cf pic pecunifi 
fifci querere,& cfino inueniret,c6peUebatura principib* vttrade 
retur ad fuppUciacum filijs fuis . Qua caufa: venerunc ad Sandu 
Donatum presbycerum,qui dixic ad Euftafium Oftende mthi fe- 

gilturatn vxoris cux.Ec dum veniffet ad locutn Euftafius,mific fe 
onacus in facicm fuper fepulchri locam orant dominum omni- 
pocencem, & voccclaradixit: EufrofinapcrSpiritumfan£cumte 
adiuro, vt dicas quid tecifti , auc vbi pofuifti pecunam : pto qua 
Vir tuus torqueutr.Et fafta eft vox de fepulchro,dicens: Iningref- 
fu domus mex eam eflbdi. Eadem hora acceflcranc ad locum vbi 
dixerar,& foderunc,& inuenerunt pecuniamcum gaudio,& Ube- 
racus eft a calumnia Euftafius, & cf perunc oes gaudcre in oratio- 
ne,& fiduda B.Donati.Poft obitum beati Satin,Donatus in Epi- 
fcopum deft us eft,& Ucet renitens promotus.Cum afit quada die 
mifiam celebraflet , & diaconus fanguinem dfii populo traderea> 
Idem diaconus a Paganitimpolfus ceddit, & calicem fandtu fre- 
git. Vnde jpfe vajde cum populo triftis fuit,fcd eius triftitiam fan 
CtusDonatustlicorcleuauit. Nam fragmenta calicis fufcepitj 
& facra oratione in formam* priftinant reftaurauic. Quo figno 
percuffiPaganifere8o.bapcizacifunt. Poft hoc Quadradanus 
Auguftalis ipfum cum Haarino fibi prxfencari fecic , & vt Dijt 
immolarent prxcepit. Cui Donatut aic : Sacrificent Dijs tuis mi- 
TemutQuarcus. Aa 4 fcris, 



Digitized by 



Google 



Sp^culum Hifconale VlncentJ/. 



feris,qm'non credtmt Chriftum filium >ei.Turic iratus Quadra- 
tianiis,inflit vt os eius cum lapidrtms tunderctur.Qtii cnin diu ce 
deretur,in confpeilu Hilarmi fupradioti monachi.Donatus Epi- 
fcopuvJixit.ligo femperhocoptaui.Deiodeiuflit Hilarinumex- 
poli.tri,8c extendi in pauimeoto,& fultibuscxdi. Qui cum cxde- 
retnr.cmilirfpirituni.HocvidensQuadratianuscontufus eft, 8c 
iuflic Donatum Epifcopum in cuftodia retrudi . 

De quibufdam eiut miraeulis & *r*»fitu. C*p. XXXVP 

EOdhm temporecxperunt adeum multi chriftiani venire 
Tgrotantes.vt a languoribus fuis curaretur.quo* Chrilti no 
rninc inuocato curabat.Inter hic nanq; crat pofleffio fub rerritcu 
rio ciuitatis curix,fecus quim erat tranfitus publictis, in ipfo erat 
fons aque tam noxius, vt li quis ex eo biberct, (htim moreretur,cj> 
audiens homo dei Donatus a vinculis Quadratiani iam abfolu- 
tns.conuocatisadfeclericisacceptofanclo euangelio, &cruce, 
vec>us afino intrepidus proceflit ad locum aqux.Vudeexiens Dn 
co immanisjcum ingcnti impetu in occurfum eius venit,caudaq; 
pedes inuoluitarinuIi.Rcliquoq; fe contra Donatum erexKyolu 
mine.quein Donatus facra oratione ad Dominum.vno feries ver 
bete flagelli extinxit.Tunc comtcnit populus in vhi.m,& ftrue li» 
gnorum ingentcm compofitam fuper immenfam beftiam fub ac 
cenfoigneflammaonfumpfit.Verum nimiolabore defectuspo 
pulus c<*pit fitis ardore fatigari,& tamen non audcbant adhuc fu- 
ftecti fontis poculu appetcre- Approximans aute fonti homo Dei 
Donatus.facra oratione orariutn fuum plicans in circulo^in terra 
pofuir.I pfeq; ad turbas rediens Puero fuo dixit . Accipe litulam, 
& vade ad locum, vbi vidifti me ftare oratem,& hauriens after a- 
qtiam.Qno facto gratias agens Domino.benediceru bibit, & om- 
nibus circumftanttbus dedit.Eo tempore filia Theodofij potentif 
mi pagani a Demonio vexabatur.qui Donatum per legatosadfe 
vocatttm IxtusYufccpitJntroeunte autem fectindo,Demo exda- 
matiit,parce Donate.quid me perfisqueris* Cui ille. Exi immun- 
defpiritOsabilla.Atille. D* mihfln ;tiit,tranfitum quomocxea 
aut quo v.idam? Video.n. fignum crocis in te.ex qua ignis contra 
mc cxk.Cut fandtus.Ecce habes tranfitum , v>de ad locum tuu id 
eft ad hcremum, vnde venifti.nihilq; noceas homini. Exeunte aiit 
Dcmone,commotaeft tota domus cV Ianux concuflxfunt. Inte- 
rea mortuus quidam efferebatur, & hocquidam habens in manu 
ehirographum tenebat funus,dices debere fibi ab ipfo folidos.io. 
& non permittebat fepelire eum. Eratq; in circuitu turbas fremi. 
tus muitus.Quidam aut viri eminus agttofcentes eum , confilium 
dederunt vxon illius defun6ti,dicentes-Curre interpella iftum ho-. 
minem Dei.Qux procidens ad pedes cius ait, fac in me mrfcricor 
diam.quia vidua ium,& geminis circundata fum malis. Viru per- 
didi,& fepclire mortuum non permittor.Dixit autem, virmeut 
quia compleuit illi ipfam pecumi, & rem.lit cius chirographus 
apud cu.Tunc iungcs fehomo Dei ad feretru,& dcruncii tnanum 
t5?cs ciiq; vocis dixit:Surge & vidc qtiid agas cum homine ifto» 

. . .-. . .... . « . , __ : , d ec 6 




lud.AfpL _ 

reiterum,dixitei fanctns Donatus, vadcfili inrequiem. Tanta 
deniq; ficcitas obtinuit terram, vt viriditas arborum & herbaru 
4>3o defolarctur,& populus fame cruciaretur. Exies igitur homo 
Deiextraciuitatem,orauit Dftm Iefum Chriftum, & ftatim ve- 
nit pcbuia aquofa,& eflufi funt eejilus tanti imbres, vt regiones 
inundarent.Cuius ra£rt gaudio populus recreatus eft. Cumq; fan 
£tus Dei leuibus eflet veftibus indutus,ita ficcis veftimetis redijt, 
vt fuper eum nec veftigium pluuix haberetur. Audies itaq; Qua 
dratianus quanta mirabilia Chrilhis percum oftcndiflet, keruiu 
mifit cum incuftodia,nec multo polt fecit eum capite truncari . 
Cuius corpus a fidciibus fepultum eft iuxta fepulchrO fancti Hi- 
larini prope muros ciuitatis Arethine , vbi per eos Dominut 
multas virtutesoperatuseft adlaudem fuinominis. 

JJ $ Paflicnt fanBiGoriiam & tfimachi. Csp, XXX V II. 

EX gcftis eorum.Citm autem iulianus perfequeretur chriftia 
nos,Gordianus eitis vkarius prxcepto eius fanctum Ianua- 
rium Presby terum volebat contpellere ad facrificandum,fed tan 
dem per prxdicationem ipfiusIanaari)conuerlus,perrexit fletit 
ad vxcrcm fuam nomine Marinam,& fimul coram fanctolanua 
rio proftrati baptifmum petcbint . Ad hoc fandus Ianuarius re» 
fpondit. Videte ti bene creditis,& ne quid in abfconditis teneads. 
Marina refpondit,vnam imaginem louishabemusrepofiri, qua 
Dei martyres torquebantur,& fic ducenseumin thalamum fufis 
oftendit ci limulacru.Quod fandtus Ianuarius apprehendes igne 
conflauit,& in cloacam proiecit:& fic baptizauit Gordianu cum 
vxorc& cum alijs.; j.Poftdies i4.tuflit lulianus Imperator Ele- 
ment jano,vt videret n Ianuarius Idolit coniciulflei, «juod li noa 



feciflet,cxius fuftibus interiret.Vidensergo Elementianut eriato 
Gordianum pereum Conuerfum,cucurnt hatc i>unciareIuliano.< 
Qui iratus iuflit Ianuarium exilio condennari Gordianum veto - 
aOementianolocoeiu«fubft-tutoad facrificandtim compelli: . 
aut noletem protinusdecollari.Decollatusergo cum qoinq;die- 
busad canes proiectus fuiflet,& nulluseuin tangere prxfumpfif- 
fec,a tamilia lua nofte raptus eft.Et cum beato lipituachoqucB- 
idem lulianus dudum occidi iuflerat fepultus eft. 

2)# uterii martynbus eiufdtm temperit . Cap. XXXVlIT. 

ATt o R. Paffi funtautcm & plures alij fub IuIiano,quoru 
gefta non repperi,fed ex martyrilogio hxc pauca collcgi . 
Pridienonaslanuarij Romx celebratur paflto fanciorum Pnfci 
Prasbyteri & PrifcilianiClerici.acBenedictxreligiofx Tqui fub- 
temporeluliani Imperatoris gladio martyrium compleuerunt. 
Nono kal.ApriLRomx paflio fandti Pigmeni; Presbyteri.HicIu 
lianum apoftata a puero nurriuit,& facris litteris erudinit, a quo 
ipfe poftea in tyberi pro fide Chrifti necatus eftJtcm. i t.kaL lulij 
Romx Dcmetrix virginis.Qux cum anteimpium lulianum pro 
fide Chrifti introduceretUT,in confeflione Domini emifit fpintu. 
Item.9vkal.Iulii,fancti Ioanoispresbyreri,quem impius Iulianut 
inauditum via falaria veteri ante fimulacrum folis decollari pras 
ctpit.Item. i o.kal. Nouetubris apud Anthiochiam Syrix narale 
fanfti Theodorici Presbyteri,qui perfecutione Iuliani impijpoft 
eculei pjnam,& multos dUnflimos cruciatus etiam lampadibus 
circa la tera appolitis inflammatus,cum in confeftione Chrifti per 
fifteret occafione gladtj,martyrium confummauit. Item quaru> 
nonas Dccembris Romx paflio fitnctf Viuianx martyris-Qux iu, 
bente Imperatore facrilego,tam diu plumbaa. cefa e'ft,donec fpt 
ritumrcdderet. 

DeVia Imlisni m Perfidem. Caf. XXXIX. 

IN Viris patrum.Iulianus Apoftata proficiTcensinPerfidem» 
mifit Demoncm in occidentem vt adduceret ci inde aliquod 
rcfponfumlQui Dxmon venicns>bi quidam Monachus habica- 
bat,non poterat traofire,fed ftetit ibi per icdies, quia tam diu it 
le Monachus uon ceflauit orans die ac n o&e.Qui reuerfus ad Iu- 
liamim fine eflecni nuuciauit ei quomodo Publius Monachus no 
permiferat enm tralire.Irarus tlie ait.Cum reuerfus ruero, faciam, 
in eum vindi.tam.Et non multo poft extincms eft. Mox vnus ex 
Prxfectis eius venditis omnibus.qux habebaciuit ad illum fene» 
&factuseftMonachusmagnus n Mcrates.In Anthiochia etatqui- 
dam optimus adolefcentium pedagogus. Cum ergo Iulianus roi- 
natus ruilletomneschriftianos euerccre.cum rediret viftora Per 
fide. Ait Libanius fophifta ad illu-ii pedagogum , quafi not 
deridens . Nunc inquit Fabri filiut quid putas ager . Cui ille 
prophetaqs. Crcator , inqurc, omnium , quem tu Fabrifiliun» 
nominafti.Iuliano fabricat locellum lepuItnrx.Poft puucos enim 
dies mortuus,in iocello addudtus eft. Refponfum autem Demo- 
nisdeilliusvi-toriafuit.Nunc omnes aggredimur Dei viSoria 
trophea referentes circa fluuiunt Vcen Jrlorum ergo dttx ero bel* 
ligeracor mars. 

tuffio SanUi QuirUci & Matrit ttttt Amom. C*p. ~ XL 

EX geftiseorum.Iulianusigiturcum contra Ptrfxsexiretia 
beuum, veniens Hierofoly mam fecit exquiri fanctum Qnt 
riacum Epifcopum.qui a paretibus quidem Iudas nominatus eft. 
Sed a vencrabili Helena poft baprifmum Quiriacus vocart iufluc 
clt.Huic propofuit Iulianus fubftantiam & honorem fi. facrifica- 
retloui.CuicumpenitusnolletacquiefcerciulGt cum Impera- 
tor extendi,& cum rorcipe ferrea os eius aperirijatq; Uli plumbu 
infundi.vt interiora vifcera eius conflagrarentur. Ipfe autem hoc 
fulhnens.in cehim tacens afpiciebat , & poft duas horas cum eum 
mortuum omncs fperarcnt , eteuans vocem fuam exclanvuiit dt- 
cens,Chri(te xterne& inextinguibiiisfplendor,benedico te,quts 
dignum me fecifti participari lanctit tuts. Deprecor autem te , vc 
iftius mali operarij elatio non vincat me,fed tua potentia confir- 
met mcEt cum compleflet orationem Iulianus ait Ecce Quiria- 
cequantum dimifit te verbofari,tnultotiens audiui taha.fedfacri 
fica Dco loui.Cui ille.Ego ei,qui verus eft Deus,credidi,qui te de 
ftruet in fuperbia tua.Tuc IuJianus iuflit grabatum xreum afier 
ri,& in eo fandum virum extendi, & carbones ignitos fubftemi, 
& fpergi fupereum fal & adipem,& defnper virgiscxdi, vt ven- 
ter eius & interiora vifcera laxareotur ab igne,& dorfum defuper 
virgis verberari.Qui eleuans voce fuam Hebraice oraoat. Admi- 
ratus aut tyrannus fuper ingentem patienriam eius, iuflit eum in 
quodda domicilium inclufum cuftodiri , donec excogttaret qn* 
mortcm cupexdcrct.Cunq; craofiflenc duo dicsJScata Aona Ma> 

tet 



Digiti?e'd by 



Google 



Liber Quartusdecimuj. 



189 



ttr aofdcm Quiriaci veniens hgrtabatur eum ad viriliter agoni- 
zandum Miniuxi autcia Sathan* ftatim-retulerunt de ea Tyran- 
no,& iuifit eam exiub«ri-Qiix cum nollet facrificare , iuffit eam 
capiliis fufpenfam inuogulan,& iu hac pf ua tribus horis manens, 
cum omnino non loqtieretur,ait adeam Iulianus.Quid cft Anna 
hx ne accepcruut te.v ng uleS Qux refpondit Jnfcnfate canis & ois 
iniquitatis operarie, fi nabes maiora tormenta infer. parata fum 
cnim cerrarecontra Patrem tuum Sathanam,quem fpero me per 
nomen Chrifti vincercTunc ilie iuflit lampades magnas ardetcs 
lateribus cius applicari:Sanda autem exdamauit ad domioum,& 
orans emilit ipiritum.Quam tollentes chnftiaui fepelierunt. Tuc 
iuflit luliauus.Quiriacum adduci,& ait. Dic mihi Quinace, qui- 
busmaIcfici;sauinibusnobiscaligioem indtixifti tanquam non 
fentienspenas,& ideo uon vis immoIare.Qui refpondit. Anathe- 
matizo te tadigue canis,qm virtutem Oei conuertis in maleficijs, 
non poft mukos dies cxleiti plaga percutieris . Tunc iufli t luba- 
nusaltamfoflani ficri. Etper incantatores Icrpentium cornutas 
afpide*,& multitudinem vcnenofam fcrpentium in ea mitti,ac sa 
duni vintm inter eos proijci.Quod cum fieret dicebat Quiriacus. 
Gratiastibi agodomineIefuChnfte,quia nonfolumin teipfo 
complcfti prophetiam Dauidjed in hos humiles & miferos hanc 
gratia dignatus es confummarc:eccc n.fuper afpides ambulamus, 
tc conculcamus leonem & draconem:hoc eo dicente Iulianus be 
fbas comburi prxcepit.Cui miles quidam ait. O Rex infenfate & 
demens hunc viruro interficere voIens,nec Magi nec aliquis ex va 
nis Dijs tuis potuit talia miracula facere,in veritate certus fum , 
quiamagnuseltDcus clinftianorutn.propterhoc verbaiufluseit 
a Tyranno decollari,vocabatur.n. Amon. Qui vadens ad locum 
«bxit,DotuincDeus Quiriaci Epifcopi Iefu Chriftc, fufcipe ani- 
mam meam in pacemecdicens extendit coUum, & in gladto con 
iuminauit martyrium. 

Dt C»nfumm*mnt m*nyrij f*nSi Quiri*ci. 
C*f, XLl. 

PQjt hoc lulianus vocansQuiriacu fuadebat vt negaret cru- 
cifixum.QuirefponditjOcorperuerfum & fenfus extincais, 
juades vt tantorum bonorum prxftatorem Deutn negem, vt pro 
pter te miferabius fiam & fimilis tibiS Iratus antem iuflit cacabfi 
xnagnum oleo impleri & calefieri.Tantum autcm teruebat caca- 
bus,vt non poflent aftantes vaporem eius fuftinere, & prxcepit sa 
cram mirti in eum. Qui faciens fignum crucis, in fonte intrauit di 
cfa. Oomine Iefu Chrifte, qiii Iordanem fancf ificafti,qui mihi bi 
ptifmumperaquamdedifti,eccenunciterum in oleo baptizor, 
iterumteniummartyriumJiabeoperfeSum fanguinis lauacro, 
quod iam longo temppre expcfto. Tunc Tyrannus furore reple- 
tusjiuflit eum cum magno conto in peftus percuti. Percufliis aut 
Vnara emifit vocem,petens a Domino vt celerius de hoc fxculo re 
cedcre pouet.Et (ic aflumptus eft in gloria quarto nonas Maij Ifte 
fuit ludas per quem Helenam fan&am crucem Domini inuenit. 
Ipfum enim poftca baptizatum commendauit Epifcopo.qui tunc 
crat HierofoJymis.Quo.f.Epifcopo mortuo, beata Helena , qux 
ibidem raorabatur,acccrfiuit vrbis Rome Epifcopum Eufebium, 
& ordinauit Iudam Epifcopum Ecdelif Hierofoly morum.Muta 
uiccp nomen cius,& vocati)s eft nomen eius Quiriacus:quem tan 
ta gratia confecuta eft, vt D^moncs oratione (ugarei , omnefque 
infirmitates fanaret.Cui etiam beata Helena multa dona rehquit 
in vfus pauperum,mandans omnibus chrifticolis diem inuentio* 
nis fanctx erucis celcbrare.Quod autem pafluruserat a Iuliano , 
hoc ipfum predixerat ei,omnifi bonorum inuidus DiaboIus.Poft 
faoctx crucis agnitionem fa&am pcr mortui f ufcitationem, voci- 
ferans per aera & dicens.O Iuda per te eijcioranueniu & ego quid 
taciam,aducrfum te fufciubo aUum Regem, qui derelinquet cru 
'cifixum,& immittet in te tormenta meis exequens confilijs,& tuc 
cruciandus crutifixum negabis.Cui Indas ipiritu fcruens ait. Qui 
mortuos fufcitauit Chriftusppfe te damnet in abifsu ignis f terni. 

0$ lictnti* refarsndi tmplum Imim tnutff*. 

C*p. XLII. 

RVf finvi toji. Tanta vero eiufdem Iuliani fuit ad deci- 
piendum fubtilitas & callidiras , vtetiam infeUces Iudxos 
vanis fpeciebus Uleftos, vt ipfe agitabatur illuderet . Quod primo 
omnium conuocatos ad fe intcrrogat,cur non facrificarent cum 
«is,c& lex fua de facriti :ijs imperetf At illi,occafion eni fe inuenif- 
fe temporis rati non poflumus,inquiunt,nifi in foloHierofolymo 
rum templo,ita nanq; prascepit lex.Et accepta ab eo reparandi te- 
plum licentia,intantum infolentix peruenernnt,vt aliquis eis pr^o 
phetarum redditus videretur Jgirur & omnibns lotis & prouinci s 
conuenereIudxi,locumqj templiolim igne cofumptiaggredi cae 
pere,comite propcrandi opcris ab Impcratote conccflo fumpto 



publico & priuato rcs omni inftantiagerebatur Jnterea infultare 
noftns cf perunt, & velut rcparatis fibi rcgni tcmporibus cpmmi- 
nah acrius,ac fxuitiam oftentare prorfus in magno tumore & fu- 
perbiaagereCiriUuspoftmaximum confeJforem Hierofolymis . 
Epifcopus habeatur. Apcrtis igitur fundamentis,calces cf mentaq; " 
funt adhibita,nihilq; omnino deerat, quin die poftera veterib.d& 
turbatis noua iacerentfundamcnta.Cum tamcn Epifcopus dilige. 
ti confideratione habita, vel ex his quf in Danielis prophetia de te 
poribus legerat,vel qux in euangebjs Dominas prxdixerat perfen 
tifceret,nuUogenere fieri pofle.vt ibi aludeis lapis fupcr lapide 
poneretur. Res erat in expeitatione.Et eece no^e qux ad incipie- 
dum opus iam fola rc(hbat,tcrrf motus ingcns oboritur , ncc folu 
fundamentorum faxa,longc lateq; ia&antur,verumetiam tptius 
penelocixdificiacompIanantur.Porucus quoq; publice, in qui- 
tus Iudxorum multitudo,qux operi videbatur infiftere comnia-, 
nebat,ad folum dedu&e omnes Iudxos.qui reperti funt opprefle 
rcLuce vero orta,cumie roala crederent cfFugifle.ad requircndos 
eos qui oppreflS tuerant.reliaua multitudo cucurrit Aedcs erat m 
inrerioribus templi demerfa habens aditum inter duas porticus, 
qux fuerant complanatx, in qua ferramenta aliaq; operi nccefla- 
ria feruabantur,xqua fubito globus quidam igms emicuit,& per 
medium platej percurrens,aduftis & examinatisqui aderant Iu- 
dxis vltrocitroq; ferebatur.Hoc iteruni fxpius & frequentiflime 
per illaro totam diem repetens,pertinacis populi temeritatcm fli- 
mis vltricibus cohercebat.Cumiterum ingenti pauore & trepida 
tione omnes,qui aderant deterriti.folum Deum verum Chriftum. 
confiteri cogebanturinuiti.Et ne hoccafu fieri crederenturJn fe- 
quenti nocte in veftimentis omnium fignaculum crucis ita euides 
apparuit,vt etiam qui diluere pro fui infidelitate voluiflet , nullo 
genere valeret aboIere-Sic deterriti Iudxi atqj gentiles, locum fi-» 
mul & cxpta inaniter reiiquere. 

2>emir*iilintc*luJi*niimp»r*t»ru. C*p. XLlll. 

AMpHiLocivsin vita fanfti Bafili jJuIianus itaq; perges 
contra Perfas, venit in partes Cxfarienfium . Bafilius auteni 
fimul cum eo afllftentibus fibi obuiauit ei.Quem videns Impera- 
tor dixit: Super te phUofophatus fum o Balili . Qm refpondit . 
Vtinam philofophareris:& obtuht ei pro benediftione tres ordea , 
ceos panesJmperator autem iuflit ftipatores fuos accipere quidt 
panes,& reddere ei f;num dicens.Ordeum pabulum eft iumento- 
rum,quod dedit nobis,recipiat & ipfe fjnum.Qui fufcipics dixit. 
Nos quidem o imperator ex quibus comcdimus, obtulimus tibi, 
Tu autem ex quibus nutris irrationabiUtatem naturx, reddidifti 
nobis.Voluntaria quidem irridens non voluntaria nobis in paflfi 
reciitihocfeno.AudienshocIuUanus&infaniensdixit ad eum, 
paftio iftius foeqi fine ablatione dabitur tibi, quando autem Per- 
fas fubicies reuerfus fuero.defolabor cimtatem tuam: vt fiat fetife 
ra magis quain homiferamon enim ignoro audaciam a te popu- 
lo fualam: vt a me adoratam Deam poftquam eam ftatucrim, no 
ferens fafcinationem conftringeret vfq; ad finem . Et hoc diceus 
pergebat ad Perfarum in regionem . Regrediens autem Bafilij in 
ciuitatem,& conuocam omnem multitudinem, narrauit ei Impe 
ratoris verba,& dedit ci confilium optimuni,dicens.Pecuniam fra 
tres ad nihil reputare,& faluti veftre prouidcte, vt fi datum fueric 
tempus Tyranno muneribus eum placemus. Qui abeuntes in do 
mos fuas qux habebant in manibus fuis, vnufquifq; attuUt ad eS 
cnm alacritatcauri. fargenti lapidumq; prxaoforum infinitam 
multitudinem,qui pofmt in thefaurario,luperfaibes vniufcuiuf- 
que nomen,dicens eis.Potens eft Dominus & illum attredare, & 
nobispropriareftituere.Statimq; precepit omni populo & omni 
clero ciuitatis,cum mulieribus & infantibus afcendere in montc 
Oidimi,inquohonoratur& adoratur Dei genitricis venerabile 
templ£i,& tribiis diebus ieiunium fufcipientes, poftulauerfit Dcu 
diflipari iniqui imperatoris fenfum.Et adhuc poftulantibus eis & 
vigilantibus in orationecum contrito corde, vidit Bafilius in vifu 
multitudinem militix Cf lcftis Junc & inde in monte , & in medio 
eorum fuper thronum gloriofum fedentem quanda in.muliebii 
habitu,& dicentem ad proxime fibi aftantesmagnificos viros.Vo 
cate mihiMercurium,&abibitinterficereIulianuro,in Deum & 
fiUum meum blaiphemantem&mCOu autem cum armatura fua 
adueniens , iuflus ab ea velociter abijt . Et aduocans iUa domina 
BafiUum,dedit ei libeUum habentem in hiftoria omnem mundi fa 
duram.Dextrorfum vero hominem plafmatutn a Deo.In fine au 
temvbipIafmaturhomoparce.Sufcipiensautcm Bafilius librfi, 
in prxfentiaeius lcgit, vfa; ad fubfcriptionem parce. Et continuo 
expergifcens a fomno,fub timorc fimul & gaudio coftitutus erat 
Simiiem vifionetn mortisluliani,vidit ipfanode & Libaniusfo- 
pbifta,cum eiiet in Perfide,& quxftoris ageret dignitatcm. Expa» 
. uefces ergo tnagnus Bauuus,<um Eubolo folo venit in ciuitate, 

adijc 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Viricend/. 



adijtq; fepukhrem foo&i nwtyris Mereurij:in qiio & ipfe ;iace- 
bat,& arnaaeiuscoferualwwur.Qu:Erensautemea& naninuees 
vocauit c«i ftocJem:& fdickabatur ab eo; vbi illa fuiflent,quj cum 
tfammewo iurabat,vcfpcri ibi ea fuifle vbi perpetuo conleruabi- 
turXrc^iohergovifionij&cumgaudio recucurrit ad montem 
owmbtts adh uc domuenabtis:quos excitans ad orationem horta- 
«b< eft,& cum exultotione euangeluauit illis reuelationem fibi fa 
ftatn,& Ty wnnum hac noctc interfeftum, & cum omnibus gra- 
«ias agem renerfus eft ad ciuitatem,& vcniens ad fepulchrum fan- 
•fti Mercurij inucjait lanceam tllius fanguine niadidam- 

De mtratulof* miff* f*nBi B*fily (tnuerfion* liinnif . 
C*p. XLUU. 
TTjTtTnvMcum omnibus gratias ageos Deo imperaui t cnn 
JCiCtos venire inmagnS Ecdefi3in:& paruciparediuinis myfte- 
iiis,& eo ftante & exaltante hoftiam,vidk coiumbam aurea,qux 
cum facramento Dominico fuper altare pendebat , non moueri 
4icut folebat ter,& cogitan» quid hoc efle.vidit vnum diaconem 
-ventilantem inuentem mulieri inclinare deorl'uin,& tranfppnent 
eum de altari intra EccJefiam iuflit cuftodiri . Poft cjuod motaeft 
columba licut folebar,& hortatus eft omnem papulum 7. diebus 
ibi mancrein oratk>ne,diacoucm vero ieiunij? & vigihjs fubmifit 
& <p ci abundabat indigcntibus dari iullit, & ftattnt veium iuffit 
appendi & pr.vccpit dc mulieribus,vt qux (bris velum apparet du 
diuinum mvftcrium perageretur,foris myfteriumjdeponerecur & 
incomunicata permaneret.Omni autem populo feftiuitatem agen 
te vfq; ad fineni quatuor dierum omnibuiqj in Ecdcfia congrc- 

tatis.Ecce Labanius Iuniani quxftor, fuga vfus vemt in ciuitatc, 
c audiens congreaationem populi Ecdelia,eo aduenit annunciat 
impiam mortem Ty ranni,& dicens quia cum fecus Eufraten flu- 
iiium eflet,& rdiftanofte 7.excubias militum cuftodiebanteum. 
Venit quidam ignotut miles cum armis fuis & lancea, qui valido 
& terribili impetu perfbdit eum-Et fubito afcendens nufquam co. 
parott.lUeveromiterrimus diram atq; hombile vociferaudnem 
«mittens, cum blafphemo damore expirairit. Narrauit etiam & 
per ordinem vitionem:quam ipfe in iam difta notte vidcrat,prori 
4cnfq; genibut Balili j.poftulabat baptizari;quod confecutus con 
teftalis foftus eft BafilijCraftina die precepit Bafilius omnes red- 
jere fuam pecuniam.Qui omnes dixerunt vna voce,li mortali Im 
peratori hec tribuere voluimus vt n n defolaretur noftram ciuita 
ttm multo magis Chrifto immortali Imperatori oportet ea oflfer 
ti:qui a tanto interitu nos redemit,ecce in manibus tuis funt oia , 
ftcut tibi Deus iuflerit age.Qui admiratus eorum magnanimitate 
«ertiam etiam partem nolontibus tribuit,& de reliquo omne, prcf 
fcytemm ornauit cum ciborio,& altare auro puro & gemm is pne 
«iofis decorauit Jiierony mus in chro. Iulianus in Pcrfas protect* 
iioftrorumpoft viftoriam dijsfanguinem vouerat, vbi quodain 
ilmuJato perfugam ad defcrta perduftus,cum fatue & fiii Apofta 
taperdidiflc & excrcitum,& mconfultus a fuorum erraretagmi- 
nibus.Abobuiofortehoftiumequiteconto iliaperfoflus interijt 
«nnoetatis fux 40 .Hugo floriacenlis vbi fupra. Dum autem mo- 
rereturcepitChriftum Deum blafphemaredicens.Vicifti Galilec 
vici fti.atq; in his vocibus mifcr expirauit, anno imperij fui 3 . $0- 
crates. Apud carnu ciuitam inuenta eft in templo( vbi proficifces 
occulteiacrificauerat)mulieracapillisappenfa extenfas Labens 
snanus & vterum apertum,in cuius iecore lulianu* viftoriam in> 
fpexerat.In Antiochia vero repertx funt in pajatio plures arcx , 
fcumanis capitibus plenx,& innumera in puteis corpora dimerfa 
mortuorum,in qua vrbe cum niinciata eflet inors cius,publica fe- 
ftiuitatc celebrarunt,dicentes in theatris cu exultatione , maxime 
tatue vatum,vbi funt vatidnia tua? vicit Deut & Chriftut eius. 

Dt Adrisn» fftude difcipuh:& peregrmstient fnnili Hi 
Untnii. C*f. XLV. 

EXgeftiseius.Porro Adrianus fancti Hilarionis difcipulus, de 
Paleftrina fuperuenit.dicens Iulianum occifum,eumq; reuer- 
ti debere ad monaAerkim fuum.Quod iile audiens deteftatus eft. 
AdrianusauteminfijlixvoJensPaleftinaiii reuerti, & priftinam 
fub nomine magiftri gloriam quxren«,multas ei iniuriasfecit. Et 
poft aliquantum temporis moroo regio computruit. Habens igi- 
tur fenex Zananum fecuni.afccndit ciaflcm: qux Sciciliam naui- 
gabatjCunqs venundato eorum codice,quem manu fua adolefces 
fcripferat dare naulum dii'poneret,& in medio fcrmc Adriani de- 
xi flfius arreptns a Dcmone clamare cjtpit Jfilanon ferue Dei,cur 
hobit per te etiatn in pdago tutos eflc non licct \ Da mihi fpacifj 
Tt ad terram veniam.Cui ille mSi Dcus meus conccdit tibi vt ma 
neas mane,ti autem ille te ci jc >t:quid mihi inuidiam facias homi- 
ni peccatori & medico, hoc diccbar, ne qui in naui crant cum ad 
Jterrat perueniircnt perdcrer efi.Ncc mulro poft, purgatus eft puer 
patre 8t «teris fidem danti bus,nulli fe fuper eius nomine locutu 
toaingrelTus aut Pathmum promomoriura Scicilix.obtuJit Nau- 



deroeuangelium^profubieftionefua &Zanani.Qui noluitacd* 
pere,maxime cu videret cos preter codiceiu & vcftcs nihil habere. 
Seutarius aut quida dfi in balilica beati Petri-Romx torqueretur, : 
prodamauit in eo Dxmon,antepaucos dics ingrefluseft Hilano- 
in ScidliJ feruus Chrifti,& purat feelic fecretum . Ego vadam 8c 
perdam iUum ftatimqj cum feniuhtfuis,afcenfanauitn portutn 
Pathmos appulfus eft,& deducentefe D«mone,ante tugurium fe 
nis proftratut ilico curatus eft. Hoc quoq; fignorum ekis initium 
in Scidlia, innumcrabilem deinceps ad eum xgrdtantium multi- 
tudinem,& religioforum hominum adduxit. Interea Ificius eiut 
difcipulus toto fenem orbe quxrebat, littora luftrans, dcferta pe- 
netrant. Cumq; poft triennium eum inueniflet r & ad ciusgenua 
prouolutus,plantas lachrymit rigafler,audiuit a Zanano non poi* 
le fenem in iilit regionibut habitare , fed velle ad Barbaras quaf- 
damnationes pergere,vbi nomen eius,& ferrno eflet ignotus. Dnv 
xit ergo eum ad Epidaurum Dalmatix oppidum, vbi paucis ctio- 
bus in vicino agello manfirans non potuit abfcondi. Dracon^x; 
his quos Boas vocani (eo cp tam grandes fint vt boues glutirefole 
bant)omnem late prouinciam vaftabat, nec folum armenta & pe 
cudes, fed & agricola» & paftores traftu feui fpirkus abforbebay 
cui cum pirani preparari i ufliflet , & Oratione ad Chriftum mifla. 
euocatum ftruem lignorum fcadere prxcipiflet : ignem fuppofuit 
cunctaq; plcbcfpectante: mmanem bcftiam concremauit. Vnde 
xftuans quo le vertcret quid foceret,aliam parabat fugam & foli- 
tarias terras inente perluftrant merebar , <p tacenre de fe linguam 
miracula loquerentur Ea tempeftate terremotu totiut orbi$,qui 
poft Iuliaiii mortem accidit* maria terminos fuos egrefla font, & 
qiiafi Deusrurfumdiltiuiumminaretur, vel in atMiquutn ChaO* 
redirent omnia , naues ad proerupta ddataj montiiun pependetut. 
Quodcum viderent Epidauritaninonferentes, vt fretnenuboi 
fluciibus oppidum funditus fubruerctur, egrefli funtad fenent,& 
quafi ad prdium proficifcentet, pofuerunt eum in littore . Qui 
cum tria crucis liguapinxiifet in fabiilo, mamitqnecontra tende- 
ret , incredibile diftu eft , m quanta latkwdkie intumefcent mare 
ante eum ftcterit . Ac diu fremens,& quafi adobicem indignans , 
pauiatim in fe relapfum fit. Mirabatur omnisciuttas,^ tnagoitit 
do iigni faluatioms quoque percrebuerac 

Dseenfumm*tton*vitteiufdtm. Caf. XLTU 

QVod intelligens fenex in breui Iembo clam nofte fugk , 08 
inuenta poft biduum oneraria naui perexit Cyprum,& Pi* 
ratx derelifta dafle in iittore qux non antcna fed conto goberna- 
tur duobus aut paruis mioparonibus occurrerunt. Denuo hincin* 
de fluftus vertente remigx,omnes:qui erant in naui cxperunt tM* 
pidare,flere,percurrere,contosparare dicentes feni piratas adeflc . 
Quod illc procul intuens fubrifit & ai t.Modicx fidei quare trepi» 
dalu$.Nunquid plures funt hi quam exercitus Pharaonis.Cunque 
roftrit fpumatibus hoftiles carinx imminerent fterit in ora nauis, 
& porrefta manu contra venientes.Hucufq; ait venifle fufficiat, 
ftatiniqi reliluerunt nauiculx & mirabantur piratx dum muka> 
velodus quain vencrant ad iitus fcrebantur . Itaq; propero curfa 
inter Cicladas nauigans hincinde acdamantium de vrbibus & vi- 
ds & ad iittora concurrentium immundorum ctiam fpirituum vo 
ces audiebant.Ingreflusergo vrbetn Cipn Paphum necibi laterc 
potuit.Clainantibut percotam infulam iUam immundit fpiritib» 
Hilarionem feruum Chrifti veniiie,& ad eum debcre fe propera- 
re Cunq; vellet iterum ad Aegyptum nauigare. f. ad loca bucoli- 
ca,eo cj> nullus ibi chriftianorum elfet fed Barbara & fetox natio 
liichiut fuafit vt ad magis fecrctiorem locum in ipfa infulacon- 
fcenderct.Quem cum diu luftrans omnia reperiflet,duxit eum 1 1. 
milibus a mari procul inter fecretos afperofq; montcs,& qno vis 
teptando manibus genibufq; podet afcendi . Qui introgreffus v»> 
dit Jocum remotum arbonbufque circundatum habentem aquac 
de fupercilio montisjiortumqiie neramenum.Sed & antiquilunu 
templiruinamiuxta,exquortipfe& difcipulieiut referebantt» 
innuinerabilium perdiem&noftem Dxmonum voces refona- 
ban t, vt exerdtum crcderes.Quo jjle valde ddeftatus habitauit ic 
ibiper ahnos y.Anno autem xtatitfux 80 jcgrotans cum iam mp> 
dicuscalortemperetinpeftore, necpreterknfum viui hominis 
quicquam fupereffet apenis oculis ioquebatur . Egredere anima : 
cjuid timeti egredere quid dubitati 70. prope annis Chrifto ferui- 
lli &mortem timesiln hxcverbafpiritum cxalauit.Cuius rei nun 
cium cum audiflet Paleftinx fanftut vir lfichius perexit Cipru, & 
fimulans fe veliein eodem hortolo habitare cum ingenti vitx fue< 
periculo,corpus eius fiiratus eft^anfta vero fcemina Conftantia 
cuiut gencrum & filiam vnftione old de morte liberauit , & quat 
peruigiles in dus fepulchro noftet duccre folita erat perlato ad fe 
nuncio,cp corpufculum fanfti Hilarioqis Paleftinx eflet,ftatim e- 
xanimata eft, venm in fcrui Dei morte dUocuonem comprobaat. 

Dc 



Digitized by 



Google 



Liber Quartusdccimus. 



Dt Imperio louUni. C*p. XLVII. 

EXtripartitahiftoria lib.7.P©ftIuliani necem Iouinianusim 
perauit menlibus S.Hicerat virfortis & nobilis&inillotem 
pore inilleiiariu«,quo Iulianus dectionem militibus fuis lcge pro 
pofuit, v t aut facrificarent,aut militix cederent.Qui magis elegic 
militix cingulum amittere,quam iiripij Imperatons prxceptiom- 
busobedircHunc tauen Iulianus adbellum proficifceus,propter 
belli neceffitatem inter viros militares habebat. Qui cum violen- 
ter poft Iuliani necem a militibus ad iniperium tranerctur . Dizit 
non fe velle paganis hominibus imparare, dx ipfe chriftianus exi - 
fterecCumq; vox omnium ei communiter proclamafler>dicentiu 
fequoq; chriftianos efle fufcepitimperium.Sozomenus.Iouianus 
Imperator fcriplit fccnndo prtfecto prxtorianam legem , vt capi- 
tali fententia plecicrentur : qui ficram virginem nuptiali thoro 
violare prefumerent,vel impudico afperoi refpiccrent , ne dicam 
arripere ioite tentarent.Ruhnus in 1 1 . lib. hiftorix Ecclefiafticx. 
Mox vt louinianus eleCtuseft, amiiteidiuinadementia contra 
omnem fpcm. Cum daufi vndiq; hoftibus tenerentur , neceuade 
di facultas vlla fuppetcret.Subito miflbs a Barbaris oratores videt 
pacemq; depofcere.exercitui quoq, inedia confumpto,cibos cew 
raq; ncccflaria iu mercimonijspolliceriJtaq; in i9.annospacec6 
polita ad Romanum regreflus eft foltim lapfuq; predeceflbris ad 
monitu honorifici js & offidofiflimis litteris Athanaliu requirit . 
A quo formam fidei & Ecclefiarum difponendarum fufcepit mo 
dum-Hugo vbi fupra Jouianus igitur facrus Imperator cogitabat 
-de communi falute,& quomodo poflet de medio hoftium exerci- 
tum ilLtfum deducerc.Sed cum ficlocorum iniquitate captus & 
hoftibus drcnnfeptus,nullam euadendi facultatem profpiceret, 
pepegitfeduscumSaparcRegC&Nifibim oppidum partcmque 
fuperiorisMefopotamif eiconcefllt.Moxq; Perfarum rex forum 
venalifiMindefertoprepararifecit, & ita Iouinianus de medio 
hoftium Romanum illjfum eduxit exercitum.Verum cum ad il- 
liricumremeaflet in quoddam cubiculum nouum fe recepit , vbi 
caloreprunarum,& nitore parietum nuper calce illitorum pregra 
uatus & fufFocatus,oC"tauo demum menfe quam imperare ceperac 
vitamfiniuit.Ettampiatamque lxta principia mors immatura 
corrupit. 

De Imperi» Valentininni ApolUmri. Lao 
diceno. Cap. XLVi II. 

VAlentinianvs deniq; magnus,qui & ipfe ficut iam di 
ximus pro fidecatholica ab impijflimo Iuliano militiapriua 
tus fuerat.Iouiniano deruiifto apud vrbem Niceam Romanoru 
confenfu militum adeptus imperium,imparauit annis 1 1 . Hic no 
modo fortitudine, fed & pruden tia,temperantia , atq; iuftitia , & 
corporis magnirudine pnefulgebat,ipfefratrem fuum Valentem 
fibiinconfortium regni aifumpfit.Et fibi quidem ocdduas reti- 
nuitjfra tri Vero fuo orientales partes regendas conceffit. Hierony 
snus inchronicis.Hic Valentinianus alijs Imperator egregius & 
Aureliano moribus fimilis,ni(T tp eius feueritatem nimiam:& par 
citatem qnrdam crudelitatem,& auarinam interpretabantur. Ce- 
pit autem regnare cum Valente fratre fuo. Anno domini j «7.niu 
di veroquarti millefimo ? )«.Anno lequenti terremotu per orbe 
faclo , mare littus exijt,& Scirilix multarumq; vrbium innumera 
biles populos oppreffit.Apollinaris Laodicenusepifcopus, multi 
moda religionis noftrx fcripta compofuit-Idem de illuftribns vi- 
ris. Apollinaris Laodicenus Sirix Epifcopus,patre Probo prxsbv- 
tero,magis grammaticis in adolefcentia operam dedit , & poftea 
in fanctis fcripturis innumerabilia fcribens,fub Theodofio Impe 
ratore obijt JLxtant eius aduerfus Porpliyrium jo.libri quiinter 
cxtera eius opera vel maxime proban tur.Ruffinus 1 1 .li. /Vpolli na 
ris Laodkenus,vir fane in certis inftru£tus,fed dum cotcntionis vi 
tio nimis agitur,& aduerfum omne quod quifq; fentit ire obuius 
deltdatur.iaftationc ingenij malefortis hxrefim ex contentione 
generauh. Aflerens corpus (ine anima a domino fuifle fufceptum. 
Et cum euidentibus euangelij teftimonijs vrgeretur, vertit fe poft. 
£t ne ex toto vinri videretur.ait eum habuifle qu idem animam , 
£d non ex ea parte qua rationali* eft.fed ex ea folum qua viuifi- 
catcorpus.Adfupplementumverdrationalis partis ipfum verbu 
Dei fuifle. Actor.Sicergo Ap6llinaris a fidedeuians hxrcfim fui 
nominis inftituit.Dicit aatem tripartita hiftoria,per idem tempus 
fuifle in Laodidaduos Apollinares,Patrem Presbyterum,& filifi 
lectorem,Patrem grammaticum.filium rethorem . Videturq; po- 
tius Paterqua filius Epifcopusfutffcqni Patrem habuit pr^sbyte- 
rum.vt dicit Hieronymus,& hunc dicit Beda hxrefim introduxif 
fef.illunt qui fuit Epifcopus Laodidx. 

Ot Ditmxfo P* i». C*p. XLtX. 

HTekonimvs in chro. Eodem anno Romanx ecelefle j f . 
Upifcopus ordinatur Damafu«.Ex li.pontificum.Hic Dama 
fus natione Hifpanusjptxfedit annis 1 8<cum eodem ordinatus eft 



I90 

fubintentione Vrfinus,& facto concilio facerdotum,quia fortior 
eratj&pluruna mulritudo Damafum in fcde apoftolica conftitue 
runt.Vrlinum autem ab vrbe Roma expulerunt.Eumque Ncapo 
lis Epifcopum conftituerunt Hic Damafus multa corpora fanao 
rum requitiuit & muenit,quorum tumbas etiam verlibus decora 
uitHic accufatus in criminc turpis adulteri',fatta fynodo purga 
tus eft a 44.Epifcopis,qui etiam damnauerunt Cocordium & Ca 
lixtum Diacones acculatores,& proiecerunt de Ecdefia . Aftor . 
Hunc Damafum commendat Hicronymus in lib. de viris illuftri 
bus,& ad fe inuicem fcripferunt epiftolas . Damafus ipfe rogatu 
Hieronymi fcripfit ad cum hiftoriam de geftis Romanorum Pon 
tificum.Eiufde quoq; rogatu inftituit,dici in ecdefia in fine Pfal- 
morura.Gloria patri & hlio,&c. Inftituit etiam Pfalmos dieno- 
ftcque per.omnes Ecdefias decantari. Scpultus eftautem via Ar- 
deatina in Bafilica fua j . idus Decembris. 



De V*lente imper*tore. 



C»p. 



HlERONiMvsin chro. Anno } . Valentiniani Valens fratet • 
eius ab Eudorio Arrianorum Epifcopo baptizatus noftros 
perfequitur . Ex tripartita hiftoria. Valentem imperatorcm cii ca-' 
tholicuseflet,vxorfuafecit Arrianum,cuius feditionis Eudorius 
Conftantinopolitanus Epifcopus auctor fui t.Qui cum baptizaret 
eum iureiurando alligauit eum, vt in illa fefia permaneret Jiic er - 
go Valens exiliauit Eufebium Samofaenum , qui nuncium qui ei 
litteras exilij fui atrulerat cdauit,ne perimeretur a populo. No&« 
vero cum vno folo famulo egreflus eft, plurimariu tantummodo 
& codicem fecum ferens. Cuius in loco ordinato Arriano quoda 
Eunomio,nullus depopulo ad Ecdefiam veniebat,quod ille vides 
a ciuitate difiefli,tpoft qucm Lucius ibi ordinatus eft.Quo tran- 
feunte aliquando contigit adolefcentes pila ludentes ibi cue.Cum 
que eorum pila forte per pedes Afini Epifcopi tranfiret,pueri eiu,- 
lantes acccndunt ignem,& pilam per medium iacrantes/quafi ff- 
datam expiauerunt.Eunomius autem 7. Thomos injepiftolam ad 
Romanos fcripfit.Pelagius Laodicenus Epifcopus : quem Valens 
exiliauit.Primo nuptiarum die fponfx fu$ penuafit,vt puritatem 
preponeret voluptati.Eotempore erat Agellius Nouacianorum 
Epifcopus:qui lemper vna tunica vtcbatur.&excalceatus ambu- 
bat. Amphilochius in gcftis beati Bafilij.Arriani etiam obtinne-' 
runt a Valente imperatore,vt eijcerent chriftianos ab Ecdefia Ni 
cex ciuitatis:& illam darct eis. Ad que vir fanftus Bafilius venicns 
locutus eft pro chriftianis.Dxmoftenes epularum Imperatoris prg 
fe&us,cum patrodnaretur hxreticisloquens blasfemiam,fedt bar 
barifmum.De quo ait fanctus. Vidimus & Demofthene linelitte- 
ris adhuc in hocinfiftenti,tuum eft inquit dc pulmentarijs cogita 
re,& non diuina dogmata decoquercqui mox confufus obticuit. 
Valens autem ait Bafilio.Vale:& iudica intcreos : fed non fecudu 
immoderatum amorem populi tui.quia non decet.Cui fanctus.Si 
iudicium meum reprxhenderis,me etia exilia & catholici,& dau- 
fam Ecclcfiam vtrique (ignatcE t poft tres dies,!i orationibus ve- 
ftris aperiatur,veftra fit.fiii autem & nos idem facicmus vna no- 
6te,qu6d fi non aperiatur nobis,recipiteeam.Quod & factum eft, 
& aperta eft vltro chriftianis.Nam fada oratione contriti funt ve 
ctes & cecidcrunt daues cum peflulo,& fub vento vehementi pof 
tx appulff fuerunt parieribus,prxdnente ergo Bafilio.Tollite por 
tas&c.intraueruntEcclcfiam.Obhocetiammulti Arriani vifo 
miraculo conucrfi funt ad fidem catholicam.Hierony mus. Anno 
prxnotato.f. Valentiniani tertio, Gratianus filius eius. Ambianis 
factus eft Imperator.Tanta Conftantinopoli orta eft tempeftas, vt 
mirx magmtudinis decidens grando nonnullos hominum interfe 
cerat, Apud Attrabatas lana e celo pluui; mixta defluxit.Hilarius 
Epifcopus Picbtuenfis obijt. 

DeObitu/knaiHiUrf eiusmiraeuUs . Cnp. LI. 

POst multa igitur & magna miracula fanchis Hilarius infir» 
matus,cu obitum fuum imminere cognofceret/edt ad fe veni 
re Leoninum dufdem duitatis Prxsbyterum:quem maximedili 
gcbat.Dumqueimmincntenocteeum cxire:& fi quid foris audi- 
ret,nunciare iufliflet,& ipfe voces tumultuantis populi duitatis fe 
audiflereuertensexpofuit.Et cum iuxtaeum vigilaret,finem eiuc 
expectans,media nocte iubetur exire,& quid audire poflit iacenti 
referret.Qui dum fe audiife nil renunciat,mox nimia claritas qul 
etiam prxsby ter fufferre non poterat.intrauit ad cum,& fic paula 
tim recedenteluminc,migrauit ad dominum. Duo autem Nego- 
ciatores aliquando cum ad dufdem fancti bafilicam occurriflent, 
habentes fbrmam cer^ quafi focialirer in commune, vnus alterum 
allocutus eft, vt eam tanto conieflbri ofterrent , fed incaflum fua 
verba in animo fui focij nolenti, expenditJpfc tamen cum eode 
collega fuo in orationc proftemitur , ccramque illam antc fepul- 

chri 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



chri cancellos exponit.moxqs ad onincm xqualitatcm fpecies ip- 
fius ccr* fediuifit,& panc illius fidclis obJatons accepta.pars alte 
ra videntibus plurimis voluendo vfq; ad alios cancellos nutu diui 
no cum omni contumelia eft rcpulfa.quafi fan&us nollet inuade 
re,quodaJtcrillideuotusnonobtuliftucille confufus ingcmuic 
& neuit,maiotaq;poftqaobtulit.Qiiidam puer dum ad fcpem ob 
dormiuiflet,iacens ore aperto.ingrdsu in tc fcrpenti parauic.Quo 
comperto parentcs «ius ftatuerunt eum fccuni ire ad balilicam sa- 
cti Hilarij,iudicens infulam poft ferpentiuui.extern>inationem cx 
tructam.Ec quia nullus.vt rertur,vt potcft ibi viuere lerpeus, time 
tut fortenc puerinfulam uigrefio.colubcr mcius ventre morere 
tur.Sedhocinfanai pietaccconiTitucntes,feltinancer ad locum 
pcrcurtunt.incranrefq; mox fc pauimenroEcclelix profternunt, 
Deum & fauaum Hilarium pro falutc pucri gementes dcpofcut. 
Tuc opc pucri cuomitur, immo quali iuifus coluber progreditur, 
progrcfliiiq; vcncno ftatim coram oninibus eftulo qui aderat mo 
htur.riieronyinus.Anno fequcnti Nicca qux ante lxpe corruerat 
terremotu.funditus cft euerfa- Anno fequcti Athanaricus Rex Go 
tborum in chriftunos perfocutiouc comnioca>pliirimosintcrtvCit, 
& de proprijs fcdiUnv tn Romjnum foluui cxpultt. A:nio fcqueu 
»j Eufebius Vcrccilenlis Epifcopus montur. 

Dt SttrMt Su/t bio VsrctUenfi. Cap. Ul. 

X geftis eius.Sic Eufcbius oJirn teporibus Diocletiani & Ma- 
X^ximiani ad huc cathecumintis cum parcntibus Romi venit:& 
ab Eufcbio Papa nomcn & bjptifinum fufcepit.Papa vero Eufe- 
bius inftttiftui eft ab Angelo.antcquain eum baptizaret, qualts & 
quantus vir exiftcrec,& quo notninc vocitaretur. In ipfo eius ba- 
ptifino manus angclicx vifx funt,qu.c eum de facro tonce leuaue 
runt.Virgofempcrmanlit,nuUain.|; foeminam poftbaptifmum 
nccetiani Matrcm ofculando iecigiC,noii defpicicndo naturi, fcd 
culpam rciugiendo.Cum cnini quxdam Matraua nobilis ciuspul 
chritudinc capta clam veilet eius adire cubiculum,tota uoCtc pla- 
tcas vrbis circunuuit,& ad cius ctibiculum cuftodien tibus Ange- 
lis perucuirc non potuit. Vndc in craftinum. ad pcdcs eius prouo- 
luitur,& vcniam petens,criaien quod cogitaucrat coiam ouinib. 
conficetur.Poitdcceflumfan&i Silueftn Marcuspapa ordinauit 
cum prxsbvtcrutneo rp conftantia fidei in eo prxpoJIeret,cum ia 
elfet.J.annorum.Cu ergo ordinatus fuiile: tanta fanctitate claxuit, 
iumillarmn folennijsintermanus eiusfacrummyfteriuni appare 
rcr.Pofthoc lulianus Papa, vidcns Arrianos fub Coftantio prxua 
lere,confecrauit eum vrbis Verceliis Epifcoptim.qux tuiic obtinc 
bat intcr alias vrbcs Italix principacum.Cum atitem Vercelh*. 111- 
grelltis fuili"cc,facicntibus hxrecicis cundarum Ecdefiarum holtia 
claufa funt,vt nullus intrarct.Compericns autcni beatus Eufcbitis 
tantam corum malirtam ante hoftium maiorjs Ecdclix , qux eft 
beacx Marix virginis,flc.xis genibus oratiit,^ ftatim co furgcnte, 
omnia hoftiaapcrca funt,ac diuinitqs rcfcrata:ac ii nutumc dau- 
fafuifleut. 

DtCmiimti* tius tontra Arritnos. C*p. UU. 

CVm autem bcatus Eufebius omncs prouintias occidcntis, & 
ianctus Athanafius totasn Ecclefiam oricntis ab Arnanoru 
peitefuaprxdicationepurgarent.Conftantius Imperator cosab 
Ecclefia in cxilium propclierc Jaborabat. At vcro Eufcbuis incan- 
tum profecutuseft Arrianos.vt Auxcntium hxreticnm Mediola- 
nenfem Epifcopum ab omnibus chriftianiscxpulfum damnarct, 
& pro eo fanctum virunt Diouy fium Epifcopum ordiuaret.Vndc 
iratus Conftantius contra Eufcbium concilia congregauit,& mul 
tas cum Epifcopis ei literas mifit,fcd illc corum confortia fugiens, 
fciens maiitiam in multitudine prxualcrc,venire noluit:& lua fe- 
ne&ucem oppofuit.Vude Impcrator ftatuit contra cius cxcuiatio 
ncm in Mediolancnfi vrbe* qux prope erat coucilium celebrari , 
auo cutn ipfie Imperator veniriet : & collctto concilio Euicbium 
accfle videret:mi(it adcumlitcras vt veniret.Sed cum ille venire 
tardaret,& ImpcratorLiberium Papam &quofdam alios expe- 
ftaret,iu(Tit Arrianos Epifcopos fidcm fuain defcnberc,& fancto 
Athanafio licet abfente damnato,catholicos qui adcrat,(ccit fub- 
fcribere.Quorum primus Dionyfius Mcdiolancnfis fuit. Cum cr- 
ga Eufebius de vrbe VerceJlis cxiret,& multa fe paflurum prx-di- 
ccret.ad quendam fluuium dcucnit.Nauis autem cxalia ripa flu- 
xpinis procul crat:qux ftatim eo iubcntc ad euin venit , & ipfum 
cum fociis nullo gubernante tranfucxit.Tunc obuias ei predi^ius 
Dionyfius procidit ante euin dicentcs,pcccaui pater.Libera nic fi 
Valcs Vcnerunt itaq; fimul in Ecclefiam:vbi Papa Liberius cvk ca- 
tholicis Epifcopif fidem Niccni cocilii c6fiimat,& ipfe Eufcbius 
& prxfatus Dionyfius eidcm fidci fubfcripfcrunt.Vocatus aiit Eu 
febius ab impcratorc,cum nec miois,ncc blandiciis moucretur,co 



ram omnibus dixit. Vos dicitis filium minorem efle patre,cur mi- 
hi meum fiiium & difcipuJumpra;tuliftis?Non enini difcipulns fa 
pcr rnag iftrum,nec rilius fuper patrem. Qua illi ratione pernioti, 
ftatim thirographum,qutm fubfcripfcrant,& cui Dionyfius fub 
fcripferat obtuierunt,& ait illis.Non poft filium fcribam,cui prse- 
fumauctoritate,iediftuniincendite:noiiumq;cui fubfaibam fi 
vultis fcribitcSicquenutu Dci incenfus cft chirographus, cui Dio 
ny lius & alij i?.Epifcopi fubfcripferant.Rurfumq; Arriani alium 
chirographuni atius confcripferunt,vt Eufebius & alii fubfcribe 
rent.Sedcum nulJatenus coni'entiret,gaudere catholici cxperunt, 
9> ipfi,qui coacti fubfcripferat chirographum illum,ab Epifcopis 
Arriams iiicenfum videbant. 

De Pafiionibus etus & obitu. Cap. Lllll. 

TVn c iratus Conftantius tradidit Eufebium voluntati Ar- 
rianortiiii,qui ftatim eum ab aliis Epifcopis abftrahetes, & 
eumioruterflagelJantcs,traxeruntper gradus palatii a fummo 
vlq; ad imum,& rurfum ab imo vfq; ad furfum.Cumq;Iapidibus 
graduum quallato capitc tnultum fanguinein iam fudiflet, & ad- 
huc eis confcntire non vellet,iun6t»s retro manibus eum pcr colli 
trahcbant,cxtorqucre volentes,vt eis confentiret , ipfe aute quafi 
nihil paflus conftanter diccbat.fein fua manere confeifione.& £ 
ea Jibentcr occumbcrc.Tunc decreuit Conftantius vt omnes Epi- 
fcopi,qui ciiis exemplo tucrant animati,in cxilium mitteretur. Hi 
larius igitus PiCtauknlis,iS< Paulinus Treuci elis,& Dionyfius Me 
diolanenl!s,ciim Liberio papa propter fidem in cxilium deponan 
ttir.Eulcbius vero in cauea conftricius redufus eft apud Sereopo- 
lirn vrbem Paleftirix in tnbu Manafle.qu* & BethUn vel domu* 
nifan.i.domus inimicorum voc.itur.Et quia Scythx eam condide 
runt.Scy thopoJis appeliatur. Vidcntes autem Anriaoi^. ibi conftt 
tutuscircmnfpicerc potcrat.indeabftraftum ncgato dbo, & po- 
tu in domoanguftillima reduferunt . Cuqucibi 7. diebus ieiunaf 
fct,& hoc cuftodibus intiniallet, pietate moti in aliud eum hofpi 
tiolum recepcrim^per,. ittentes vt eum quilibet vifitaret,fed non 
diu.if.cnim die Arnaiii hofpitiumirruunt,&eum rapientcs in 
tali ergaftulo circuncludunt, vt « ilcc illo longitudne breuior,Ja- 
titudine anguftior.ita vt curuatus necpcdes extcderc,nec feinla- 
tusalterum vcrtcrc, necaliqtiemfiiorum poflet vidcrecapitede- 
preflb.humeros tancum & cubitos inoticre valebat,& nifi efi An- 
oelorum rcleuaret vifitatio,htimauum corpus tantom iniuriam tS 
diu fuftincre non poiict.Sed qui lonam in ventre cxti feruaiiit,& 
hac ua vfquc ad exitiiin Coftantii cuftodiuit. iuJianus igitur Im 
perator d fucccdens,voIens placcrc Omnibus,iubet exiliatos Epi- 
fcopos reuocari:& templum Deoruni apenri, & pace frui fub le- 
gcqua quifquc vclJct,& (ic iude cxiens Eufcbius ad Athanafium 
venit,& Iwftonani ci fux paflionis expofuit.Indc veniens adLibe. 
rium Paparo ab ipfo gratanter acceptus ctt5ic etiam defuncto Iu- 
lianoJoumiano rcgnantc fopitis Arrianis Eufebius VerceJlistC- 
diit,& eum populps com magna exultatione fufcepit Sediterunv 
Valentc regnante Arriani repullujanr,& contra Euicbium dioce- 
fes vili cantem, feditionem cxcitaut,& vallaca domo eius, & fupi 
num trahentes extra domum^apidibus obruut: & iic-migrans ad 
dominnm fcpultus eft a difcipulis fujs in ecclcfia,quam ipfc con- 
flruxcrat.Vixic autein fecundum chronicos ad minus &8, annis. 



Dt Dydimo A/txandrint. 



Cap. 



LV. 



HIero nymvs inchr. Aono Valentiniani SJJydimus Ale 
xandrinus multa de noftra dogmate per notarios commen- 
Wt«.r.Q»i poft j.natiuitacis fux annum luminiUs orbatus eft,de 
niencorum quoque non ignarus fuit .Rufinus 1 1[ li. Dydimus in 
parua xtate cum prima adhucdementa litterarum ignoraret, lu 
mimbusorbatus,maioridelideriofcicntixveri luminis inflam- 
tnatus «1L Audieiis fciptum in euangelio,quod apnd homines im- 
poftibileeft.potTibileeftapudDeum. Vndeconfifus in Domino 

Etecabatur obnoxius.vt illuminationem cordis accipcret , mifce- 
atque precibus ftudia & laborumiuges, continuatafque vigilias 
vtquodaliis vifus, illi conferret auditus.Cuquepoftlucubratio- 
nis laborem(vl ficrit foJa)legetibus fomnus adueniffet.Dydimus 
tanqtiam immundum animaj ruminans cibum quetn cxperatex 
integro reuocabat,& ea qux dudum aliis percurrentibus ex libro 
rum ieftionc cognouerat,memoria & animo retexebatlta in bre 
ui Deo docentc in tantam diuinarum humanarumq; rerum erudi 
tionem ac fejitentiam venit,vt fcholx Ecdefiafticx doaor exifte- 
ret, Aihanaiio epifcopo ceterifque viris fapictibus in ccdciia Dci 
admodum probatus^edin & cxteris fiuediaJeticefeugeomctrif, 
aftrouomix quoque & arifmetricxdifciplinisitaeratparatus, vt 
nullusvnquamphilofophorumaliqiiacx his artibus proponent 
obtincre eum vel condudere quiucrit.Sed ftatim vt refponfiones 
eius acceper3t,magiftrum eu m illiui de qua propofuerat credide 
ric > difdpJinx.Eius fcriptain magna omnium admiratione habeo 

tur. 



Digitized by 



Google 



Llber Quartiisdecimuj. 



tur.No» tamen qi» vkie vocis eiuj ex parte aliqua fuimus audito- ■ 
resjJonge waiorein grim ac diuiaum nefcio quid ac fupra huma 
naia vocem fotians in illis magis fcrmonibus qux deeis ore profe 
rebanrurjuidiiiimus.HuBcecia beatus Anconiuscum.fidei Atba- 
nafij teftimonium Iatusus aduerfum Arrianos de Thtbaids Ale- 
Xandrina dcfcendifler,magnificis confolatus eft verbis . NihiJ in- 
quit te o&endic Dydime,cp carnalibu* oculis vidcris orbatus, de- 
funtenim tibi illi ocul» quos mures & mufcx & lacerc* hahenr. 
Sed Isetare cp habes oculosquos Angeli habent,& cuiibus Deus vi 
decur» pcr quos tibi magnum fcientia: lumcn accenditur. 

DeStudiotrfcriftittiufdcm. Caf. LVl. 

HlERONYMVS-iolibt vitorum iUuftrium.Dy dimus Alexi 
drinus captus a parua xtareoculis : & ob hoc elemen toru m 
ignarus.tantum miraculum fui omnibus tribuit:vc dialcclica quo 
que,& arifmetricam&geometriamujuxvelmaxime vifu indi- 
gent vfq; ad perfeftu didiccrit.Hic plurima nobiliaqj confcripfir- 
Commcntarios in pfalmosomncs> commentarios in cuangclia 
Mattr* & Ioannu,&Jc dogmatibus , &contra Arrianos libros- 
duos,& deSpiritn fancto librum vnum>quem egoin latinum ver 
ti,inIfaiamchom«iS.InOfeefcrip(ic ad me commcntarioru. 
lib. j. & in Zacruriam mco rugatu libros j. Et commentarios in 
Iob>& multa aliaque digerere proprij iudicij efLviuit vfq; hodic, 
& octogcfimum etatis fux iam exceflic annum. Aclor. Omniutn li 
broniniDydii»i,nulluminarmatijs:qua!funtapud nos vfpiasn 
repperi,prxter hbrum de fpiritufando : quem Hieronymus fein 
latinum vertifleteftaturdicensJiieronymusinprologo eiufdem 
libri. Volens aliquid garrire de fpiricufan£to, malui alieni opcris 
interpres exiftcre.q, vt quidara faciunt, inforaiis cornicula alicnis 
itic coJoribus adornarcLegidudu libellos de lpiritufan6to,& iux 
ta comici fententiam ex grecis bonis latina vicfi non bona . Nihil 
jbi virileacquediftridtunvSedcotumftaccidummoUe & nicidu. 
Dydimus vcro meus,oc«»lum habens fponfx,& illa lumina qux in 
candelcencesfegeccslefusprxcepicfubleuaruprocul altiiis intucs 
antiquum hobis morem reddit,vt propheta vocecur videns.Certe 
qui hunc legerirjacroorum turta cognofcet»8c contemnet riuulos 
cum cxperit haurire de fontibus. 

De Pttro Altxandrmo & Lucio Arriano. Caf. LVU. 

HlEROMYNvsin chro. Anno Valentiniani 9. Alexandrie 
ordinatur £pifcopus Petnis,quipoft Valeotisinteritiim tam 
iacihs in recipiendts hxreticis fuit.vc nonnullis fuipitionem acce- 
pcxpecwiixintulerit.Helinandus4). lib. Hiceft quem beatus 
Athanafius (ucceflorem fibi delegericSed vc ait Ruhnus ■ Lucius 
Arrian; parcis Epifeopus,tanquam lupus ad ouem aduolatPetr* 
autem procinus nauem confcendens,ad vrbem Romam perfugit. 
Lucius vero canquam maceria fibi crudelicatis oblaca , ita ibat in 
ianguine, vc nec fpeciem religionis aliquam feruare vidcretur. Igi 
tur Athanafius fupra anno videtur mortuus, quauis Hieronymus 
in chroniais eius obitum non ponat.Socrates in hiftoria tripartica 
dicic eum mortuum fuifle confulatu Gratiani fecundo & probi. 
Confulatus enim cunc temporis Conftancinopoli & Romxanno 
tabantur.Theodoricu» Lucio Arriano Alcxandriam veniemLdi- 
cebant gentiles, beneuenifti £pifcope:qui filium nondcfencbs, te 
Serapis amat,& buc introduxn. Rufinus. Huius primo ingrcftu tl 
,ta & tam rurpia in vitgincs continentes Ecclefix gefta func » qux 
nec in perfecutionibus gentilium memorantur. Theodoricus,ve- 
lies fandtarum virginum diruropebapt^nudas per totam vrbem cir 
«unterentes, quibus cum turpidinc prout poterant illudcbac pue- 
rum quendam indutum vefte Fjmincainuudtis oculk & vultu fu- 
co colore depi£to fuper ipfum aJrare huc & illuc agere & roanib. 
ad tiirpiter Icelcrare fecerunt.Poftea quendam ex iuis turpicudine 
iioti(uinum,vefte genitalibufque nudacum in fede ponentes Eccle 
fix.turpeni concionacorem contra Chriftum fecerumpro facris 
verbis fcelera profcrcocem,laudancemluxuriam,impietatem,for- 
nicationem,mafculorumconcubicum:furtum,cibos,potum.Rufi 
nus. Poftfugas ciuium & exilium,poftcxdes & tormenta:flamaf 
que,quibus innumeros condemnauit Lucius.Ad monafteria futo 
risfuiarmaconucrtit,vaftatheremum,&bella quiefcentibusin- 
dicit,tria millia fimul aut eo amplius viros per totam heremum 
fecreu & folitaria habicione difperfos oppugnare paricer aggrc- 
ditur.mittit armatam equicum ac pedicum manum . Ac illiccon- 
tra gladi j s obicctabanc ccruices,& nihil aliud dicebant,nifi amice 
ad quid venifti i 

DtZxiU»duorMmM*chMriorum. Cap. LVllJ. 

161 fupra. Eo temporc patres Monachorum vica & antiquitatc 
Macharius,& Ifidorus, aliusque Macharius Heraclides & Pam 



bus Antonij difcipuli pcr AegypriL& maxime in Nitrie partibur 
lubebautur.Qux pcxiens vidi loqiM>c,& corum gefta retero,quo- 
rumin pafllombus iocius efle promcrui ,adcos delacus eft homo 
membris omnibus,& maxime pedibus aridus . Qui cum ab eis in 
nomioe domini oleo fiiiflec perun£tus,ftacim ci firmacx func pla- 
cx eius> & dicencibus eis : In noroine domim noftri Iefu Chrifti , 
quemLuciusperfequitun.Surge,& ftafuperpedestuos,&rediin 
oomum tuam.Continuo exurgens & exiliens benedkebac Dcum, 
oftendens,quia vere in illis ent Deus. Cecus quidom antea roga- 
nerat fe deduciad cellulam Macharij , qui erat in itincre. dicrum 
trium. Qui niulto labore dudantium illuc perueniens, Macharju 
non sepperit domi.concriftatus valde in fidcproficieas. Deprecor 
vos inquit applicate me adillam partem pasietis, vbi cubar e folec. 
Quofa&o , parum luci aradi vnde paries oblicus videbacur aflu- 
mens,palm.-E fux fuppofuit, rogat vt aquam de putco,de quo bibc 
re folebat ei darent. Quo humore-foluens glebam, eoden-.q; luto 
ocuiosfuperunges>& lauansdeaqua»qne haufta fuerat de puteo, 
repente vifum accepit , & fine duftoris adminiculo ad fua rcdijt, 
& cumomnidomofuapofteaiegreflus,& Deo gracias refcrens,re 
vt gefta fuerac indicauit. Adeundem Macharium, vc iam fiipcriur 
dictum eft.Leena caculos fuos cecos an te pedes pofiiit, quo roga- 
te domioum receperunt vifum. Sed iu.his omnibusXucius 116 eru 
buit,nec aliquid reucrentix virtutum mirabilibus detulit, fed iuf- 
fit patres fuos ablatos a grege fuo > immo clam,raptos in infulam 
quandam Aegypti paludum deportari,in qda eomparcat neminc 

SrorfuseileCnriftiaimmJgiturcum duobusfolis tedillequis oo 
tuadinfulam deducuntur, iaqua erat templum quoddam fum- 
ma veneracione ab incolis obfcnuacum. Cumq; primum nauicu- 
lafenom oramfoliilliusconcigtftet. Ecce fubitoiacerdbtts tem- 
pU illius filia virgo abimmunoaipiritii correpca, cum ingenti vo 
ciferatione, & cum damoribus vlque ad ccelum datis permedioe 
agi poputos,ccpit, & cerebros ducens rotatus, ftridens huc atq; iJ- 
luc rabidaora vibrare . Cumq; nd fpedtaculum tanti monftri po- 
puli conuemilenc,maxime cum effcc facerdotis filia,quun honore- 
prxcipuo apud eos fueratjper auias eam capcam fequentesj^erue- 
niunr vfq; ad nauiculam fenum. Ibi vero proie&a eorum pedihus 
& proftraca cjamare c^pic. Quid veniftcs onc o ferui Dei fumm v 
antiquis nos & «eternofi»euoIare domicilijs? In hoc loco depulii 
vndique latebamus , quomodo vosaequaquam latere potuimus 
cedimus antiquis fedibus,populos noftrosterrasq; recipite. Hstc 
i!la dicente,increpacus ab eis fpiritus eflugatur>& puella fana vn» 
cum parentibusiuisiacebat adpedes noftri temporis Apoftolo- 
rum-Qui talibus exordtjs prxdicances eis fidem Domini noftrilc 
fu Chriih in tantam conuerfionem repenteeos perduxerunt, vc 
ftacim manibus fuis anciquiftlmum illud cemplura , & in fumma 
veneratione habicum deftruerent, & ccdcfiam confeftim xdifica- 
rent. Quod cum Alexandrix fuiflcc nuncutum.vcntusLucius^c 
forte etiam fuorum odia in eum iufta confiirgerenc , vtpote qujat 
aperte iam bellum non hominibus, fed Dee»indiceret,occulce eos 
- reuocari,& in heremum nucciiubec. 

De Sando Mojrft SarracenorumEfifcofo. Caf. LIX. 

IBi fupra.Eorempore Mannia Sarracenonwn gencis Regina, ve 
hementi bello Paleftini & Arabici limitis oppida acque vrbec 
quatere,vicinaiq; fimul prouincias vaftarec;pit.Cumquefrcciuen 
tibus bellis romanum attriuiflet exercitum>orata pace non aliter 
fe amplexuram promittit,nifi Movfes monachurgenti fti^ dare- 
tur Epifcopus.Qui in eremo partibus illis propinqua vkamfoU» 
tariam degebar,qui meritis & virtutibus & fignis qux fadebac p 
illumDeusmagnificeinnotueraceapcusergo Moyfes ad facer- 
docium fufcipiendum,nullaratione pafius cft fe a Lucio ordina- 
ri.Sed ab epifcopis quos illeia exilium truferat ordinatus eft Epi- 
fcopus.Quo (aao & gentis ferocifllme pacem tenuit»& vitam iiw 
temeratamcuftodiuit.HmcMoyfidiaumeft.Vadefede in cella 
tua:& illa te docebic vniuerfa.Idem homo fbgiens homines>fimi- 
lis eft vux maturx, qui autem cum hominibus ver£atus,fimilis eft 
vux accrbx-Idem Moyfes audiens iudicem venientein ad fc,fugit 
in paludc.Cui iudex occurrens qu;rebat vbi dfet Moyfes , quid 
inquit vultis ei?fatuus eft & hereticus.Idem inuitatus in Scychi,ad 
iuaicandum ibi fratrem cuIpabiIem,fportam vetuftUfimam plena 
arena portabat .Interrogatus quid homo eflet, refpondit,dices pec 
cata mea funt poft me fequentia,& non video ea,& hodie veni a- 
liena iudicarc. Ad hunc Moyfen dixic Zacharias Serapionis difci 
pulus exuta cuculla, & fub pedibus fuis ia&ata & conculcaca.nifi 
ica conculcacus (uerit Monachus,non poceft Monachus eflc. Idem 
ad hunc Zachariam morientem dlkit idem Moyfes:quid vidcs?ni 
hil melius,inquic,quam taccre patcr. Idem Moyfes ordinacus & 
cxpulfus ab alcari,vc ficprobaretur,diccbat,bene tibi fccerunt cU 
ncrate & cacabace,& quia cum tu homo no fis,in medio hominfl 

aufus 



Digitized by 



Google 



I 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 



aufus es ingredi.Idcm Moyfes in fcy thi 7.fratribus fecum tnane- 
tibus ait,hodie hu c barhari veniunnfugite. Et tu,inquiunt,non fu 
gis?',Refpondit,pcr tot annos expecto iftam diem : vt complcatur 
fcrmo dcmini.Omnis qui acceperft gladium,gIadio pcribit. Ecce 
inquit appropinquauerunt Lamix,Et ftatim intrahtes barbari in- 
terfeteruut eos.Vnus autem ex cis perterntus , abfcondit fe fupcr 
plettas,& viditfeptenicoronasdefcendentcs&coronantes Moy 

• fen & fex (ratres.Jde Moy les in 7. capitulis ad Perimcuium.Stulti 
t a eft hoiiiini,relicto fuo mortuo,flere alienum . Mori a proxiino 
tuo eft flerc peccata tua,& tlne cogitatu clle ab homine , qtiia ifte 
bonuseffcillemalusJdemperhasquatuorrcspaffio gigntturper 
abundantiam eicje & potus,per fatietatem fomni,per ocium, per 
aocum.Socratcs in hiftoria tripartita.Moyfcs cu feruus eflet, pro- 
pter culpas a Doinino expulfus eft,qui latrocinio dcditos,homici 
dia mulra commifit.Poftca conuerfus panem folttm comedens <. 
annis per totam noftem ftans orauit, nec gentbus indinatus , nec 
oculisfomno daufis.NoCtanter circumibat cellas monachorum, 
& lagenas omnium aqtia implebat,cum aqua longe manarat 1 o. 
aut io.aut 30. ltadi;s.Qiii hcet ita domnret corpus,priorem vale 
tudincm non amilir. AJi^u.inc?o .iwem qttatuor latroiie» fimul co 
prchenfosli|;ans,im()oiiros humcnsperduxit adEtclcfiam in vo- 
Juntatem IVfonachorum ponens quid de eis facere velient, fa&uf- 
•que Presbyter in Scy thi terribilis dcmonibus,vixit penc annis 7/- 

De Abiate P.iiftrt diQis ein%. Citp LX. 

1N vitis patrum.Quefiuit Abbas Paftor ab Abbate Moy fe , pd- 
ter quando veniunt tentattones, rcfiftam eis , an permittam irt- 
trare?Qui refp6dit,permittc,& pugna cu eis.AIij vcro ide mterro 
ganti reipondit,non permtttas intrare.TtintaaWratus Abbas Pa 
itor,ait.Ego tibi coinniitte cogitationcs nteas: & tn aliter doces 
alios quam me:Cui fenex.Ego tibi dixi ficut mihi ipfi , qtiia vbi 
<ft matos pugna & maior coion.i, quibufdam autem bonum eft 
xondimitteretcntationes intrarc.Dixit Abba»Paftor , quia pau- 
pertas & rribulatio cum dif crctiooc funt vk;c fblitarix operatio- 
jies. Ht funt tres viri.f. Noe,DaiiieI,& lob.Nocruhil poilidens. 
Iob'triDul«us.Danie)autem difcemens. Dixit etiam, bonum eft 
fugerecorpor.ilia,quiahoino,qui eftin eorporali bcllo: aflimila- 
turei,qui ftat fupra iocttm protundiffimum , vc quahora vifum 
fueritmiiuico eius facilepofJieetimimpingeredeorfurn .Si aute 

• a corporalibus longe fucric,aflimilatur viro ftantt longc a puteo, 
Tt non trah.it eum inimicus, vt poflit proijcere deorfum , & dum 
•TioIenccrtrahitur,Detis ci attxilium dirigit. Dixit Abbas Paftor. 
Nifi Nabuzardam veiiiflet,templum domini crematum non tuif 
fetjita nifi qiiies gtifae & ventris in animam vcoeritmunqua mens 
pugnanscoutrainimicum corruit.Dicunt autem ep Abbas Paftor 
nunquam ibat ad manducaiidum,ni(i contra volutatem & cum 
]achrvmis,ne videreturinobediensfratribus.Dixit AbbaS Paftof, 
iicut fumoexpclluntiir apes,nc tollaturdulcedo operis,itatimore 
Domini & omne opus bonum ab animo expcllit quies corporalis. 
Cum Mater Abbatis Paftoris volens eum viderc cu frattribns,diu 
Jachry mata eflet extra hoftitim,ait A bbas Auui.Quid vult hec ve 
tula?Et Abbas Paftor intra holtium ftas ait. An visTiic viderc nos. 
an iu aliofeculo?£t illa in alio.Si inquit xquattimiter feras,quod 
xion vides.hic videbis in ftituro.Ec illa abijt. Volu:t Iudcx prouin- 
■cix videre Abbatem Paflorcm,& : nin acquieuit.Iudcx autem in 
carcerauit filium fororis cius ranquani malefaCtorcm, dicens.Si 
■rogaret Abbaspro eo,eripcicrcuin.TucMaterpueri adh •ftitim 
fratris fui flcuit dictns faltem moucat (ratcr vifccra tua miferatio 
fanguinistui.£t niandauirfenexad vltimum . Examina caufarii 
fecundum Icgem,cV (idtgnuscft iiiortc inoriatur, fin autem, fac 
quod vis.Fratcr quidam interrogauic Abbatcm, Pafforem . Qtiid 
eftquod fcriptum cft,qui irafliturfratri fuo finccaufa:llle refpo- 
dic.Ex omni rc qua vpiuent te grauare frater tuus,fi irafceris con- 
tra eum donec pcuiumtiium dextrum ei jciat , fine caufa irafccris 
«i.St atitem aliquis te voluerit feparare a Deo,pro hoc irafcere.Di 
'xit AbbasPaftor.Eft homo qui videtur ore taccns, & cordc alios 
-condemnar.Hic fine cefTat ionc loquicur.Ec eft qui a mane vfqs ad 
:vefpet3 loqtiitur,& tacicurfutaten) tenet,quia nunquam tinc vtili 
tate ioquitur. 

ceitris patribus iHins umpwis,fr frimo dtAbbati 
Pior. Caf>. LXl. 

EO tempore florebant Pyor & Ilidortis & Pambus & Ammo 
uius & Hcliim Si Appelles & Serapion & Eulogius 8c Doro- 
theus & Piamon & Beniamin & Marctis & Appollonius & Eua- 
grius & Melas & Paulus in Lybia Sc Or Sc Copres & Mucius & 
Benus.Horum Pyorainbttlans comcdebat vt minprem fcntiret 
voIupcatcm',pergcs ad heremum fodit ptitctun,& aquam inuenics 
amaram,vfus elt ca vftj; in tincm vitje,orando vt putatur facienj 
eamdulcere.iftecumMoyfes &eius Monachi foderentptiteum 
& aquaminueiiirc nonp6llcin,fuperuenit,& oratione facta de« 



fcenditin foucam.Cumq; tertiopcrcuffiHetterram.mor ematfa- 
uit aqua,ilIoq; ftatim difccdentepctcmibus,vtvelex aqua parfl 
cuftaret Feciinquitpropterquod dircdusfum.Idcm Pyor duos 
iaccos magnum & paruiim impleuit arcna,dicens^accu's ifte mul 
tu habens arcnas mea peccata ftint,& pofui ea fupcr dorfuni mefi: 
vt doleam pro eis & plorem.Ha:c autcm iporteiia modica pecca- 
tamei fratris funt,& func antc faciem mc.im.Hic fuit Heremita 
Pyor,quem beatus Antonius adolcfccntcm in fanfto propofito 
monacnonim inftruxic 30.& amplius annis,cxquo egrefliiseft de 
domo parentum fuorum,nunquam cis vifus eft.Soror eius cum ef 
fet vidua habcns duos filios iam adolcfcentulos, mifit eos in here 
tnum ad rcquirendttm fratrem fuum.Ipfe vero non acquieuit pe- 
. titioni eorum.Perrexerunt autem ad bcatnm Antoniuni indican- 
tes ci pro qua caufa vcnillcnt.Mifit ergo Antonitis & vocauit eum 
ad ic,dixitq; ci.Vade & videat te foror tua.Tunc allumpfit fectim 
alium Monachum,& pcrrexit ad dcmtim forOris fux. Et ftas foris 
pr6pc ianuam atrij claufis oculis.vt non videret fororem,ftetit & 
ait.Vide mc quatum voIueris.Et ftacim rcuerfus eft ad heremum. 

De Abbatibus lfidoro & Pambo. Caf. LXII. 

HIeronymvs in vicas Patrum. Monafterium Ifidori erat 
apud Thebaidam muro circundatum, millc Monachos ha- 
bcns^enior fcdens ad ianuam ea lcge intrantes recipiebat: vt vltra 
noti exircnt.ACtor.Ergo ftabilitas loci etiam tunc firmata cft, qua 
tamcn beatus Bcnedidtus d cittir inueniflc-i.fcripto primus confir- 
mafle.Idein in vitaspatrum Adfufcipiendos aurem hofpitesha- 
bebat sellulain fibi adharentem.Huius Ifidori didum eft. Ex quo 
faftusfum Monachus,no permifi iracundiam vfq; adfaucesmeai 
arccnderc. Abbaci Moyfi iinpofuit duriflimam impughationem 
fornicationis Dxmon,vt non proiualeret fedcre in ccllula fua,fed 
abi,t ad Abbatcm Ifidorum:& retulit ei imptignatioiiis fuc viole 
' tiam.Cunq; de fcripruris fanftis Ifidorus confolaretureum", & vt 
ad cellulam fuam rcucrtcrctur rogaret,noluit.lfidorus ergo pari- 
ter cum Moyfc afcendit in fuperiora ccllulx fue & dixit ei.Refpr- 
ce ad occidcntcm,& vidit multitudinem Dxmonum cum furore, 
quafi ad pnclium preparatos.Dixit autem ci Ifidprus,refpice ite- 
rum ad orientem, & vidic multttudincm fanftorum Angelorum t 
gloriofam &fplendentcm fupcrlumen folis. Ait autem Ifidorus. 
Ecce qilosin occidcntc vidifti,ipfi impugnantfanctos Dei . Narr» 
quos ad orientem confpexifti,ipfi funt quos in adiucorium fanclis 
ftiis mittit Dominus.Cognofce ergo quia plures funt nobis, cuni 
•ficut dicit Hclifeus quia maior eft, qui in nobis eft , q qui h*c iu 
tnundo.His confonatus Moyfes rcuerftis eft in cellulam fuam.Ab 
bas Ilidorus quqtits tlli co«itatio dicebat,c<nia magnus es.Refpd. 
debatad fe,nunquiJ taiisfum qualisillelCum vero Dxrrton co» 
turbanseutn fuggereb at ei defpcrationc, dicebat . QuSuis ego ttt 
tormentis mittar,tamen vosfubcosmcintienio Pambuscum finc 
literis eflet,acceiTit ad quendam vt doceretur Pfalmu? Qui cu att- 
diilet primutn verfum Pfalmt j 8.i. Dixi cuftodiam vias mt-as , vt 
non dc in li. nt. Sccundum noluit audire.Saris eftinquit . Si hunc 
implere potcro mihi (ufliat.RequifTtus poftea quare in 6. menfi» 
btisuo redijflet. Qui inquit illum vcrftim nondom operc comple 
' ui.Poft tnultum rcquifitus aquodam,vrrum impleflet.Vix inquit 
49. annis illum implerc potut . Huic qnodam anro dante ad ciba 
riapauperum & dicententimera.Refpondit.Quoddcdifti non e- 
gct numerojfcd falubri tantUm : eflecttt.Hic rogatus ab Athanafie) 
dcfcendit Alcxandriam,vbi cum vidertt multerem Theatricam 
-flcuit,req uifitus quare flerer,ait.Diie res me mouent. Vna eft illius 
perditio.Altcra quianoh hatteotantum ftudium placendi Deo, 
• qtiantuni illa turpibushominibus.Dehoc dicebat Ifaac,patres no 
llri &Pambo Abbas vetuftas'& dcmultispartibus refarcitas ve- 
ftes vtebantUr.Nunc autcni qui prarciofis vtirnini,dcferatis hunc 
locum.Item Theophilus^Archicpiftopusvolebatin Scythixdifi 
cari ab Abbatc Pambo.Qui fracrtbus rogantibus vt aliquid ei cS 
ceret,refpondit.Si taciturnitate mea non edificatur,neq; in fermo 
ne {dificabiturJdem fictrt apis,quocunq; vadit, mel operarur, ira 
Monachus. Abbas Pambus in hora mortis ait, poftquam vcni in 
fiac foIitudine:& rabricaui mihi cpllam extra iaborem memn n5 
recolopancm mecomcdifrejntcpeoituifledefennone: cjuem lo- 
cutus fim vfqtie inhac horam,& f/c vado ad Detim qtrafi qui ncc 
duminitiumfecerimferui£diDominoDeo.Fratcr rcquifiuit Ab 
batem Pambum,fi bonum ejretlaudareproximum , rcfpondit lc- 
nex,melius eft taccrc . 

De Ammonio Heleno Sppelle. Cap. LXIII. 

HIb R o n t m v s in vitas patruin. Dydimus intcr eos Ammo 
niu fapientiffimum viruin.Hnius monaftcnu crat murp cir<r 
cudatfi,qd in iilis locis cx latcrib. crudis facilc ficri iolet. Socraces 

Atumo- 



Digitized by 



Google 



Liber Quartusdecimuj. 



Ammonius eruchriffimus Origenis Dydimiq; difcipulm a muen 
tnte vfq; ad mortem prxtcr pane aflum nihil comedic • Hic adeo 
£necuriolicatcfuit,vccum Athanafio Romam veniens, oullmn 
©pus ciuicacis infpiceret,ni(i crh ecclefiam Pecri & Pauli. Hic elc- 
cbis in epifcopum dcxreram libi amputauit aurcm.Hic a nullo vi 
fus eft irafccns, aut turans auc menciens, aut vanutn vel afperum, 
vel infirmum prorulille fermonem. HeJim in (inu portabat lgne, 
& veftis eius non ardebat.Actor.Hanc Helim Hieronymus in vi- 
. tis patrum appeliac Helenum , de quo dicetur interius . Appelles 
Aesyptius,vt legitur,ex fabro terrario conuerfus eft . Qui quada 
die hoc opus exercens,dxmonem eum tentantem in fpecie inulie- 
risforcipibuscadenubuspercuflicinfacie, qui ftridens & ingemi- 
fcens procul fugicHicronymus ait,cp nuda manu dc terro cande- 
te Diabolum percufiit cransformatum in mulicrem fpeciofam.ex 
quo in vfum habuit ferrum candcns nuda manu tenere , nec latdi. 
Hic narrabat de quodam Ioanne, qui fub cuiufdam faxi rupe tri- 
bus continuis annis orauit ftans nunquam refides, vel iacens,fom- 
ni tantum capiens quantum ftans capere potuit . Obutn nuquam 
fumpfit,nifi dominica die,cum presby ter ad eum veniebat,& offe 
rebat pro eo facrificium,& hoc erat ei facramentum & viccus. Pcv 
des eius dirumpebantur,& fanies ex eis profluebat. Conipletisque 
tribus annis, ab Angelo fanatus eft, & repiecus fcientia & doctri- 
na, mulcosq; xdificauit : dominica die fernper reuertens ad illum 
locum facramentorum gratia.Reliquis diebut opera manuum fa- 
clens iumentorum cingula de palmarum fblijs texens , vt in illis 
locis haberi mos eft,quibus cingulis iumentorutu lnfirmkates fa- 
nabantur. Hanc quoque gratiam habuit, vt vnicuiq; fratrum fcri- 
beret, de quo peccato vcl vitio, veldequo virtutis opere quifque 
cxteris prxeminerct. 

Dt Serspittte , Thetne, Eulcgit, <$» Dtrtthtt. 
Cmp, LX/III. 

1N regione Arfenoite Serapionem vidimus patrem 10 millium 
monachorum,qui omnes ex proprijs labonbus cibos, prxcipue 
meffis tempore mercede manuum conquirebant.Hoc autem mo- 
ris eft,non folum ipfis,fed & omnibus pene Aegyptijs monachis, 
vt meffis tepore fe locent ad metendum, atq; exea mercede odo- 
genos vnufquifq; modiosfrumenti plus.minusq; conquirit. Vnde 
non folum regionisillius indigentet aluntur, fed & Alexandriam 
aaues onuftx trumento dinguntur, vel in carcerem redufis, vel re- 
liquis egentibut peregri nis.Neque enim intra Aegyptum fufficittt 
pauperes.quiportint nimix eorum tVuftus largitacis amimere. In 
Vitis patrum. Abbas Serapion quando erat iuuenis.pafunacium fu 
rabatur,quem occultemanducaret. Theona autem faciente fer- 
monem de contioentia , peccatum confeffus eft coram omnibut , 
& veluc lampat ignis egrelfa eft de fint. eius,&]impleuic tocam do 
tnum fccore. Dixit Abbas Theon. Sic nihil eft noxium monachis, 
& Ixtincat dxmones,quam celare cogicaciones patribus fpiritua- 
libus. Socrates. Theonas pater fuit tnum millium monachorum 
fcientiffimus grxcarum & latinarum literarum jo. annis dicitur 
tacuiue.Hieionymusin vitispatrum. Vidimus & alium fanctum 
Theonam in fua cella claufum folitarium, vt dicebatur jo.annts 
lilentium tenuifle. Acior. Huic apparct.Q» in totoillo tepore,quo 
filentium tenuit,non fuit pacer aliorum monachorum.Non enim 
tantotemporepoflet tenere lilentium , fedpoltillud trirenniiim 
rachis eft Abbas. Sanchis presbyter cogicationes hominu prxfcie% 
cum videret quofdam ex monachis indigne velle communicarc, 
remouebat fingulos, dicens vnicuique , tu hac noite fornicationit 
defideriu habuifti. Tu vero dixifti in corde tuo.nihil incereft vcrfi 
iuftut, velpeccacor accedam & hosomnet & liinilct remoue- 
bac,donec omnes per poenitentiam purgarencur. Socrates. Doro» 
theus genere Theoeus , quocidie lapides a mari colligebar, & lin- 

Elis annis hofpitium xcuficabat,& non uolentibut xdificare da- 
t. Noctibus aucem propcer eorum cibum faciebac fportas ut ue 
deret. Nunquam uifus eft in lectulo foporatus, uel pro requie pe- 
des extendifle,& fxpe ei dormienti cibutex ore labebatur. Aliqk 
fomno grauatut cecidit in ftercore , expergefaitus & conrriftacus 
att fub filentio. Si Angelis dormire luaferis,& mihi ulterius fuade 
bis:huic laborarui dixit quidam:Cur ita perimit corput tuum? Re 
fpondic,quia illudoccidic me. Huiuscibus omnino abfqueignis 
optre fuic : huiut cellulam cum lacrones eum aurum habere xfli- 
matent, quodam tempore inuadentes,i ta orationibus eius foribus 
affixi func,uc penitus mouere non poflenc, donec confueca homi- 
num mulcicudo aduenirec. Quos uc uidenmt ignecomburendbs, 
trahere conabantur . Tunc uir fanccus necefficace loqui compul- 
fus ait:Sinite eot abire Alioquin fanitatisgratia fugiet a me-Sola 
cnim manus impofitione conferebat dequacunq; xgritudinefa- 
nitatem . Illi uero his auditis,cc monachi fact 1 funt, & penitentes 
abire dimilfi funt. Hic etiam fanctus quociens hominibus refpon» 
debac, in tabulit fcribebac . Dicicur eciam , quod noctibus ad he- 
remiun prodiens plurimo beitiarum comitatu uteretur, quibtts 



tanquam pro laboris remuneratione aquam deputeo fuo hau- 
ncbac. 

De PUmmcnt BeniAmv$,& M*rct. C*p. LXV. 

PIammon presby ter dum facrificarct , vidit Angelum con- 
cra alcare ftantem,mouachos prxfentes in codice Kribentem, 
& deientem abfentes.Hierommus.Piammoneo tetnpore,quo fra 
tres ad conimunicandum accedebant,videbat Angelum Dei ftan 
tem iuxta altare,qucq; feorf um dif cutiens inuenit in fingulis mor 
tale jpcccatum, & cum eis undiu fleuit,doneccum cetens afcripti 
uncSocrates. Beniamin fenexhidropicus intantum fuit,vt peria- 
nuas cellx fux non poliet eflerri , nih taiiux «.um tabulis antepofi- 
tis tolierentur.Qua paffione iaborans 8 jnenfibus ante mottem fe 
dcns in cella latiflinia.folenmter curabat xgrotantes,rogans ad fe 
venientes.vt orarent Deum pro animaeius,de corpore non curan 
tes, quia & dum fanum eflet inquic,nihd mihi protiiic . In Scy thi 
Marcus dum ad facramenta accederet,Angelus ei facrameta prc- 
bebac, cuius manum tantummodo vfq; ad iuncturani brachi j vi- 
debatJn vitispatrum. Marcus fcriptor antiquarius vocatus dum 
fcriberet o rehquit imperfecntm . Hic Marcus vefticus errac facco 
fciflb & reconfuto, facie tindta de fuJigine culinx . Vnde a matre 
non eft agnitus,ad quam claufis oculis egreflus eft. Hic Siiuani di 
fcipulus fu:c:hic aic ad Arfenium Quare nos fugitfQui ait.diligo 
vos, fed non poflum effc cum Deo, & cum hominibus . Superior 
quidem virtutum millia vnam habent voluntatem : vnusautem 
homo plures habet voluntates. 

btSilumnt&tmsMfcipH&t. C»p. LXVl. 

A B B a $ Siluanus diu in exceflu mentis faclu» eft , & exurgens 
i \ fleuit atnare: rogancibus autem fracribus caufam fletus, ait, 
ego ad iudicium rapcus fum,& mulcos vidi de habitu noftro eun- 
tos ad tormenta, & mulcos ffculares adregnum , & lugens fenex 
nolcbac exire a cclla fua,fed quando cxire cogebatur,& operiebat ' 
faciem fuam dicem.-Quid necefle eft viderc lumen iftud rcmpora 
le,in quo nihil eft vtile < Abbas Siluanus dum cum difcipulo fuo 
Zachana ad quoddam monafterium fuum perueniflet, fecerunt 
eos monachi param comedere. Poftquam vero cgreffi funt,inue- 
nit difcipulus aquam,& voluit bibere.Cui Abbhs ait:Hodicieiu- 
nium eft. At ille:Nuquid hodie non comedimus pater? Ec dixic eij 
IUa efca charicacis erac fili.-nos autem iterum ieiumum teneamus. 
Quidam percgrinus fuperuenit ad Abbatem Siluanum in monte 
Sy nai,& vidit q> fratres operabantur,& dixit eis,quarc operamint 
efcam,qux perit? Maria autem bonam partem elegit. Tunc dixit 
fenex difcipulo fuo Zacharix . Da illi codicem vcTcgat, & initte 
eum in cellula,qu£ nihi. habet.Hora autem 9.circumfpiriebac fra 
ter ilJe,fi lorteeum fenex vocaret ad comedendum. Poftquam tra 
fijt hora venir,& dixit ei.Nunquid hodie non comcderunt tratres 
Abba,quare me non vocaftis ? Dixit Abbas,tu homo fpiritalis es, 
& non necefie habes hac efca . Nos quafi carnalet opus habemus 
comedere,& ideo operamuntu autem bonatn partem elegifti.QJ 
cum audiflet cf pit pcenitere,& dicere: Indul^e mih» Abaa. Tunc 
refpondic,ergo neceflaria cft Martha Marif .Huius Siluani difcipu 
lus fuit Zenon,qui ait: Nunquam maneas irt loco nominato,neq; 
cum homine habente magnum nomen . Ideth Zenon fratribtis de 
fcripturis quxrentibus^ait.-Reliqueruntfratre^pcccaca fua,&coe^ 
leftia fetxantur.Idem concupifcens cucumerem,ait intra fe. Fures 
ad tormenta vadunt: proba re fi pote ferre tormenta. Et ftetit in 
caumace rdiebus defricans fe in Sole. HuiusS luaniruicalcerdi- 
fcipulus , vc dicnim eft Zacharias . Is cum fepem horti amouiflec 
cum fratribus,vt facerent horcum maiorem.dixit Siluanus : Nott 
ingredior in hanc cellam.nifi fepis in loco fuO fuerit reuocata.ld£ 
Zacharias vidit tratrem fuura Siluanum in extafi , a mane vfq; ia 
horam dccimam,& cum vidi (let eum quiefcencem, coegit cum Ia 
chry mando dkere quid vidiflecTunc ille: In cejum raptus fui,& 
vtdi gloriam Dei, & illic ftetit ufq; modo, & nuncdimiflusfum. 
Hic Zacharias depofuic pallium fuum fub pedet fuos , & concul- 
cauic & dixit: Nifi quas iic fuerit conculcacus,non poteft effc mo. • 
nachus. Apollonius cum nuliam artem fciret, cibaria & mcdica. 
mina laborantibus ex proprijs pecunijs comparabat, fingula mo- 
nafteria circnmient ufq; ad horam nonam,& laugucntes uifitant, 
& eis uuniftrans. 

De StniTt Apctttmt. C*p. IXTlt/ 

HIeKoHimvs. Vidimus in finibus Hcrmopoleos ad quem 
Saluarorem cum Maria & Iofeph fugifletradunt. Ibi erac 
remplum, quo ingreflo Saluatore,om nia idola corruerunt, & mi- 
nuta funt Jn finibus illis erat ApolJonius pater s oo.monachororn 
tcreoftogenariui ij, adhucannorum eratcum fecefSt iri here. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftofiale VincentJ/, 



mG ibi 40. annis conuerfatus efl.Ad quem cum diceret dominus. 
Appolloni pqr te Idola Aegypti fubuertam:per te pcrdam fapien 
tiam fapie«tum,ait. Aufer a me Donune iactantiam. £t Jominus 
ad eum Mute manum tuam ad ccruices tuas,& cjuod comprehea 
4eris conftnnge:& fub arcna obrue.At ilie imecta manu apprehen 
dic qualt paruulum Echyopem,& demcrfic fub arena clamantem. 
£go fum',fuperbi» dxmon.Tunc ait, vox diuina,quicquid de c^te 
(o popoiceris coofequeris.Fa&a funt hxc tempore Iuliaui ApofU 
tx.Sandus autem Appollonius cum quidara fratrum fuorurn ca- 
ptus cflet a Iuliano,perrexit & confolatus eft eum vc patieucer fer 
jet,quxeiinterebantur.Tuncadueniens Tribunus inuemensvi- 
xum fanctum,& ira motus,iulfit etiam cum ceteris includi.Quod 
^fa&umeft.mediaautemnacteapparuitluxmagna in carcere, 
& Augelus ianuas aperiens,voluit amnes incarceratos educere.Il- 
Je vcro moram Heri confuluit vfq; mane.Tunc cuftodes pedibus 
janctorumaduolucirogabanc eos difcedere . Mane autem iacto 
venic Centurio;& iulfic eos difcedere. Quia in eadcrn nocte terre- 
4HOtu doinus fua cocidit,& ele&i famulorum fuoru mortui lunt; 
& fic fan£ti cum hymnis & laudibus remearuut. Poft hxc gcntib. 
f rxdicans ntulta millia hominum conuertit ad fidem fignis & mi 
j-aculis infimt is, pcrfccut iqnis tempore egreilus eft vt captiuos vi» 
Jitaret Chriftianos.Cumq; quofdam confolaretur,inuctus eit a iu 
dicibus & incarceratus.Qjiidam vero gcntilis Philenio nomine fa 
fnolifltmuin cuin opprobnjs & cootumclijs aflecit . Cui Apollo- 
jiu&iMifew,tur tibi Deus rxli, & nihil iiorum quf dicis.tibi Deus 
«mputet ad pcccatam-IIle vero hac audito compunctus cft,& fta- 
tiiii fe chriftianum conteflus eftJudex vero hoc audito,iulfit igne 
fieri,& eos in medio proijci , quod & faitu cft.lnterim vir fanctus 
orauit,vt adgloria nominis Cnrifti ignis extingueretur: & ftatim 
ignis rore coeli dirVufo extin£tus eft.Quod vt vidit ludcx cito con- 
tritus,& credidit in Chriftum. Tandein ducti funt in vinculis co- 
ram perfecto,fcd & qui duxcrunt eos contriti funt, & Chrifti no- 
rnini adhxrentes,etiam ipli vindti funt,& iuifu prefedti( quia no- 
luit eosaudire)in marcproie&i funt.Sicq; aqua paffioms fadaelt 
eisaqua baptifmi,& proiecit mare corpora limul omnium in ari 
dam,fimulq; fepulti cgritudincs fauant,& orationibus pie peten- 
tium adhuc ibi fubueniunt.Ccntum orationcs vir fan&us totiens 
flexis genibus pcr diem & totidem per noctetn complebac . Indu- 
mctum eiuserat ftuppcum collobium & lintheum: quocollu & 
capuc obuoluebat,qua! dicuntur in delerco pcrmanlifle nunquam 
veccrata.Circa hiic fanttum crat templum & limulachrum: quod 
iaccrdotes pro impetrandis aquis pluuialibus circtinferebanc , 
•quo omnes orandq ftarefecit inimobilcs : & nec bobus adhibitis 
potuit niQueri fimulachrum.Sic fteteriit tota dic ac nocte rapidif 
iimis xftibus adufti. Tandein fcientcs hoc ei per fanctus accidifle, 
incenfo fimulachro credidcrunt in domino. 



Dt Eodtm. 



Cap. 



LXVUI. 



PRimis adhucdicbuscumcaepiflet habit?rein fpeluuca , ade-. 
rat dies fanctus pafche.Eranc eis tanturumodo pauci & ficci 
panes & olera ex eis,qu; fale afperfa repom apud eos folent.luffic 
crgo fratribus vt pecerec vnufquifq; a dotnino li quid in die fetio 
jiimere libenter hab.ett.Quod ilJi iuflerunt eum facere. Cumque 
complefTet oeationom.Et omncs refpondilfent.amen Ecce repen- 
te ante fores fpelunct) vident aftarc honunes fibi penittis ignotos 
cum magna ciborum copia,& in quibus ccaut quedaiu,que; omni 
90 in Aegypti regiombus uunquam vifa funt, pomorum gentra» 
fc magnituio incredibilis vtix,nuce<,fici,&nialapunica,<aui mel 
lis & laSis copia.nuclei quoq; ingences,panes candidi & mundi, 
qui tamen peregnn^ vidercntur ef?e prouinciaj. Viri non qui h*c 
attulerant ftatim ea tradiderunt.feltinantcr quafi ad eum a quo 
tniififuerantr«gteffifunr.Horumtantaruitcopia,vc vfq; addie 
Penthecoftes quotidic miniflrata fiirTiceren^Iiliqj ccrti erant , 
a Dco folennitatis cratia fibi uirffi fuerant . Quidain ex fratribus 
popofcit ab eo, y t fibi darecur humilitas & manfuctudinis gratia. 
Quo orante complctum eft.Orta fame omnes habitatores loci ve 
oerunt ad cum cum vxpnbus & partiuJis,qui iufTit eos pafcae,dc« 
nec non haberct nifi tres fportas panis,qui vnius diei victum mo<. 
nachis prxbcre debcbant,quas.etiam iuffit pra;ferri in medium,& 
cleuatis ad Pcum nian ,Uus,ait.Nuaquid.non poteftmanus domi- 
ni multiplicare hxc ficut dicit ipiritusfaiutus? Nou dcficict panis 
in fportis his:donec fatiemur oinues de fruCtibus nouis. Quatuor 
crgo continuis meitfibus uqh ceilauit crogan panis de fportis,ncc 
deellc potuir aliquando.Motti.v crgo Diabolus ait ad dcum. Nun- 
<jmd Heliases tu,aut aliquis a ius Prophctarum ,aut Apoftoloru, 
quod hoc faccrc aufus es-Qui ajt.Quid inde? Nonne Prophetas 
ic Apoftolihomincseranr,quinobi<&fidem fuam & gratiaro, 
ttadideruut'! Aut tuncDcus prsfens erat,nun« vero abfcns?Moris 
j|rat apud eum,vt fratrej eius ao prius cib,um fmaqrsut q comma 



ntonem dominicam perciperent circa horatn nonam, & pofihoc 
intcrdum fic vfq; ad vefperam permanebant,verbum Dei audicn- 
tes.poft hoc cibo fumpto ali j ad hertmum fecedebanc, per noftf 
totam di uinas f cnpcuras memoria recoleu tes . Ali j pracepta gra- 
tia Chrifti,ftatim difcedebantXfoJi fpiritali cibo contenti, & hoc 
/acicbant pcr pluriinos dies.Iubebat fratres femper gaudere dkes. 
Triftentur genules,lugeant iudsi.plagant fine ceftatione peccatr» 
res. i u fti vero Ixtantur.Non oportet prorfus iuetfe triftitiam his : 
quibus falus in Deo eft,& fpes in regno celorum. Nam hi qui ter* 
rena diliguntjfuper tragilibus & caducis rebus lxtantur. Nos qui 
tanta; glorix, fpem & xternitatis expectationem habemus,cur no 
omni exultationegloriemuH Dicebat quoque propterea fratret 
adueniences cradicum cft adorandos efle, vc certum ut in aduentu 
eorum, aduentum domini haberiJSic enim & Abraham fufcepie 
eos;qui homtnes videbantur.dominus autem in eis intell geba- 
tur.Interdum etiani cogere dcbemus fratres ad corporalc requi£ 
contra ipforum voluntatem. Monebat vt lT fieri pollet , quotidie 
communicareftt Monachi,ne,qui fc faciat longe ab his, longe fiat 
a DeoJeiunia Jegicima.i. quartx & fexc^ ferix dicebat nooeflis 
foluenda.Qiiia ^uartaferia Iudas Domini rraditionem cogitauit» 
& ipfe Uommus fexta feria crucifixus eft.Videbiturque qui in his 
diebus fine aliqua neceffitate foluit ftatuta ieiunia,vel cum tradev. 
te tradere faluatorem, vel cum crucifigente cruci tigcre.Si ergo his 
diebus fupcruenerit aliquis,ponenda eft menfa ei foli,quodli no- 
luerit,ndn cft cogendus. 

De Euggno, e*lh<U;M eU.fr? tulo. C*p. Z.X/X. . 

SOcratcs.Erat tunc temporis Euagrius duorum, Machariorum 
difcipulus,a Gregorio Nazianzeno diaconus ordmatus, & cu 
eo defcendcns in Aegyptum & viros illos inipiciens, vitam ilio- 
tu imitabatur.Hic Archidiaconus Gnrgorij afpeftu erat pulcher- 
rimus,& circa cultum veftis ornacus-Cumque vum quidam Sena 
tor zelotipus vxori fua; nofiet elfe notisfimom, mortem ei para» 
bac.Euagrius autem vidit in fomnis,<p quafi pro criminc copreha 
fus ellet,fcrrQf)ue vinctus pcdes & manus ad fupplicium duccre- 
tur.Quod duin.fierer,quiaim proculit cuangelium,& promific efi 
eflc liberandutn,fi a C^nftantinopoli recederec . Idque compuiit 
iibi iureiurado prdmicti,& ille taitis euangelijs, hoc fe facere pra 
mifit,& vinculis foIutus.Experre>ftus ett,& credens vifioni pericu 
la|dcclmauit,&'venitHierafolymam.Isduo* libros valde vtiles 
fcriplit,quoruni vnuseft dc accuali vitaintutulatus Monachicus. 
Alius appelbtus cogiuCionali$.Socrates.Huius Euagrij difcipuluc 
fuit Palladitc,cuius liber & de his & de fimilibus affluenter loqoi 
tur.Hicait.Oportet & difcere qux nefcimus, & fideliter docen 
qux nouimus.Iorer hos erat & Meias £pifcopus,ad cuius Ecclefia 
cuin veniflenc qui Epifcopos Arrianis refiftc tes exilio dcportam» 
yiderunt cjum tanquam vltimum Ecdefie miniftrum candelas pre* 
parantem,que & interrogauerunt vbi cflet Epifcopus. At ille.Ego 
vos Epifcopo nuociabo.Tunc ex itinere facigatos ad Epifcopi no 
ipitium duxit,& polita menfa parauit vr* vaiuit,poft prandium fe 
oixic ede Epifcopum. At illi anirati propterreuercntiam dedcrunt 
eifugam.EtiIIe.Nondeclinaboinquitquodniei fimiies libenter 
paciuncur.Huius Melancis ftatcr fuit Salomon ex negociatore Mo 
nachusj^aulus aute in Libia quingencos Monachos habuic, suhil 
operabatur,nec parciebat,oifi quod comedcret folttm . Quotidis 
j oo. orationes quafi in cributum Oeo foluebat, & nenitmero d» 
relinqueret,totidem lapides ponebat:Et adfingulasoiauon.es 1*. 
pides ponebat infinu. 

DeAbbateQr^fanHoCofrett.. Csp. LXX. 

H I b r o n r m v s in vi tis patrum.Sancti.s Or apud Thebav 
dam crat nonagenarius,barba prolixa.vulcu & afpectulxci- 
flimusjitteras primo ignorauit.Sed data eft ei diuinitus gratia^C 
oblaro codice atratribus,quafiolimiam fcienslitteras legcrece- 
pit. Confuetudoei eratnonpriuscorporalem cibum fumere,a 
Ipiritualem Chnfti commumoncm accipereJdcm Or dixit ad di 
icipulum. Vide ne aliquando alienum verbum adducas in ceUam 
iftam. Vidinius & alium fenem Bonum nomine rnaniuetudine 
omncshoininesprxcelleiKem.Dequo dicebant, cp neq; vnquam 
iurauit.neq; mentitus eft,neq; iratus,nec odofum aut ftiperfluumt 
protulit fermonem.Legitur de fanfto Or,<p hic cum iam multos 
annos in heremo pcregiffet,apparuit ei Angelus diceas,quotcunq; 
in oac vita pofitus conuerteris ad falutem , fuperto t principatum 
accipias in fururo:multa aucem miilia hominum peretun conuec 
fa fiintlQuotiens frater aliquis venit, voles in heremo morari, itbi 
celiulam parauit,& fupcliccTilia dedit. Quodam autem teniporc 
Vt ipfemet rerulit fub nomine alterius, venerunt Dxmones in fpe* 
cie cxleftis militie, ranquam magnum rcgem in curru dcducctea 
Ifquequi a cxceris vt Rex habebatur,dicebat d . O homo lmplc- 
fti omnia,fupereft vt tancum adores me,& transferam te in cceiit 
ficut Heliam.Quod audiens cogitauit.Quid eft hod Nonneeigo 
cjueudic Saluacorcm mcum & &egemado»$hic ii eflec tlic , aoa 

amc 



Digitized by 



Google 




a<me pofetW quod indelineter roe facere fciret.Tunc ait. Ego Re 
geiii nieuni habco^uem quocidie fine intermiffione adoro, tu au 
tem non cs Rex meus:& continuo Djmon euanuit.Hic etiam fan 
ctus tribus annis pane Angelorum vuit.nullum cibum terrenum 
fumens.Sed Angclus cidem de ceto tertiaydie arTerebat.Dicitur et , 
c» fratres cum eo cornmorantes fxpe Angelorum afpectum in Ec- 
Sefia canentium hymnos & laudes peruigiles viderentirat inter 
alios Copres Praesby ter annoruni circiter So.Hic interrogacus de 
Mclchifedech,tundebat os fuuui dicens.Vf tibi Copres , quia qux 
jtibi mandauit Deus vt faceres dereUquifti,& qus a te non requi- 
rit,Ulafcrutariprefumis.Eiusolera cum quidam gentilis furatus 
efl'et,non poverant coqui nec aqua caletien. Quod fur videns retu 
fctqiixabftulit.&factusxftChriftianus. Eadem no&e venerunt 
fratres.quibus olcra collecta fjuerunt neceflaria, vndc fan&us Co- 
fxes dow.ino Juplices honorcs rctulic. 

DtSanclo Idutio htrtmt*. Cap. LXXI. 

rr t 1« narra.bat nobis.tp prjraus in illa heremo fuit quidam Mu 
JTI tius,homo fanctiulinus. Quiprimo fuerat latro maximus,& 
iepulchrorum violacor,in omnibus flagitijs opinatiflimus.Qui cu 
xjuadam, nocte ad quandam virginemDeo facratam pertectum 
-cumquibufdam niachims vellet lrrumpere, difficultate perpetii 
dioperisfatigatusfomooopprimiwr.&jper vifum fibi afliftere 
videt quedam regio habitu dicentem.Definc iam ab his flagitijs, 
•& ab hac -erTufione humani fanguinis,& ab execrabilibus furtis,ad 
iaborem co^uerteyigilias > & fufcipe angeUcam cckftemq; mili» 
tiam:& ego te huius ducem militix & principem taciam • Et ecce 
oftenditur ei exercitus Monachorum,& principatum fuper eum 
teuere iubetur.Euigilans aftantem vidit virginem requirentequis 
eflet,& cur & vnde veniret.Et ille quafi amens erTeC~tus,nihil refpo 
. ditmili hoc dcummodo vt ei Ecclefiam oftenderet. Quero illa du 
3tit ad Ecclefiam,& obtuht Prxsbyteris,.quorum ille pcdibus pro 
.fbatusrogabatfcchriftianuui rieri: &locumpenitentixdati.lUi 
autempnmi pfalnu treiprimos yerfus traduut ei, quos fibi dixit 
• fufficere.Tribufq; diebus permanens apud eos,profectus eft ad he 
. remum,vbiplurimotemporedemoratuseft,cibum ex radicibus 
: herbarum capiens.Redjens autem ad Prxsby teros reddidit. verfus 
- fuos tam y erbis quam operibus. Permancnfq; apud eos hebdoma 
. da vna*redijt ad hcremum,vbi per 7-continuos annos in omni gra 
tia degens,pleni tudine gracix cofecutus eft.1 ta vt omnes pene lcri 
pturas meuioriter teneret.Cibum die dominica tantum fumebac 
diuinitus delatimi,qui ei fufficiebat vfq; ad alteram dominicam, 

Dt MiracuUs tius qm narrauit fanHus Coprts. 
Cap. LXXU. 

CVm autem diligenthlime fepeliendis mortuis indumentaap 
tarct.Ait adeum quidam adolcfcenseius difcipulus. Velletu 
vt me mortuum ita indueres.plane inquit faciam,& tamcopiofe 
-induam donec dicas:furficit.Poft non multum temporis ille defun 
ctis eft,quo induto,ait ad eum coram omnibus:fuffici.unt hxc ti- 
bi ad fepulturam o filiola:an adhuc vis vt aliquid addamus? At il- 
le obuoluta iam facie vultuq; conftridto, dixit omnibus audienti- 
bus:fufficit pater.implefti quod promiferas . Pergens autem ali- 
quando ad vifitandosfratres quos inftituerat , reuclatum eft ei a 
.Domino;cp quidain ^ ger.moriturus eflet in proximo,hora iam e- 
xat ad vefperam.Cumq; videret folem iam demergi ad eum ait Ih 
oomine Domini noftri lefu chrifti fta paulifper in itinere tuo , & 
-cotpecta me donec ad vicum perueniam,quod & faciuin eftJngref 
•ius autem domum fratris:pro quo feftinaucrat,inuenit eum ia de 
iundum & oratione fa£ta,accedens ad eum ofculatus eft cum di- 
censinlecto.Quidmagisdefiderij habesabire& efle cam Chri- 
iio,an permanere in carne? Tunc ille recuperato fpiritu , . paululu 
«efedit dicens.Quid me reuocas pater? melius eft mihi abitc & efle 
tum Chrifto:permanerc autem in carpe quid mihi eft neceflariu? 
Dormi inquit in pace fili,& ora pro me, At ille continuo fe recli- 
«ans in leciulo domiiuit. Alium fratrem decumbentem cii vidiflet 
mortem difficili ter accipere,increpauit diccs.Cur impcratus es ad 
profectione? At ille.Oro pater:vt intercedas pro me,quatenus mi- 
hi paruumtempusadpeniteoxwidontinuslargiatur. Cuifanctus. 
Nunc ioquit fpatium peniteoti^ requiris,vbi vitx tempus imple- 
iti:qui d faciebas in hoc omni vitx tux tempore? non potuifti vwV 
nera tua curare.quinimo recentiora fempcr addebas. At ille eum 
pefmanebat cxorans,ait ad eum Mutius;fi vltra no addas tuis ma 
hs mala,orabo pro te dominum £.t cum oraflet . Ecce.tres annos 
concefltt tifai Dominus. At ille furgens fine aliqua dilatione.fecu- 
tns eft eum ad defert um.Expletis autem tribus annis reduxit eum 
ad locum vnde eum a(fumpferat,ftatuitq; eum in medio fratrum, 
^tqueexipfcioutcriamdefructibuspfnitentix produzjt adfj*. 
- -i Speculum Hiftoiiale 



ecimus. 1^3 

tresJpfo-autem fermone faciente,csepit frater ilkr quafi-paululu 
dormire:& continuo tmperpetuum qtueuit . Ifte Mutius fepe tra 
fiuit Nilum pedibus fuis aquam habens vfq; ad genua:frcquenter 
ingrefl'useftadfratreshoftijsclaufis:& adquemcunq; locumvo- 
luit tn momento temporis,quamuis longe pofitus, eft euectus. 
Detiur*culiif«n£iiCoprtti*,&Abb»teHtLM. C. LXXill. 

CVm hxc & mulu aha Copres narraret : vnus ex nobis quafi 
ad increduhtatem eorum qux dicebautur,t;dere c;pit,& pre, 
txdio donnitare.Et ecce vidit per vifum,& librum aureis & lite- 
ris fcriptum in manibus Copretis, vnde narratio lenis deduci vi- 
debatur,& vocem cuiufdam viri canicie venerandi,dicentem fibi. 
Cur non audis intente qux recitantur tibi,fed incredulus dormi- 
tas?Homines autem regionis ilhus arenam,qux a fan&o calcaba 
tur & benecucebatur.alpefgebantperagros, vt terrx fterilitas aul- 
ferrecur:hucufq; verba Copretis de Mutio. Hic Copres inueniens 
Mamchf um feducentem plures,nec potens eum verbis excludere» 
ait ad populym. Accendite ignem plurimum, & tunc ambo intre 
musin flammam,et fiquisexuftus nonfuerit,huius veracft fides^ 
Quo facto fenex apprehendens Manicbcum,cxpit pertrahere eum 
ad ignem.Non,inquit,ica,fed vnufquifq; noftrum fingulariter ia 
grediatur,primus tamen iqtrare debes,qui hoc ipfum propofuiftt. 
At fenex in nomine Chrifti fe confignans, ingrcflus eft fiammam, 
qua: huc et illuc diuifa nihil ei nocuit,et ftetit ibi dimidia fere ho 
ra.Quod videnspopulus compulitalium intrare:at iUecxnitfub 
fiftere et fubtrahere fe. llli vero apprehcndentes eum ih igne proic 
cerunt,deinde cum dedecore fugaruntJdem vero rorrapat.fuillc 
tn finibus Antinoi ciuitatis,qux eft metropolis Thebaidis HeliS 
loo.ct loJtnnorum feneni>quorum,70.in folitudine tranfegCrat.- 
Hic dicebat:quodcunq j vitium proprix paflionis abieceris,eiu$ ri 
tii dxmonem etiam de obfeflis corporibus poteris erTugareJn vi- 
tis patrum.Dixit Helias: tres res timeo . Vnam quado anima mea 
egreffuraeftdecorporemeo. Altcram quando occurfurus fiim 
iudici.Tertiam quando proferenda eft de mefententia . Ad hunc 
Heliam qui peccantem nolebat fufcipere dixit Antpnius Nauis 
pelago facieus naufragium peirdidit quod portabat , et vacua vix 
peruenit ad terram-Cur ergo liheratam in terra vultis fubmetge- 
reJdemHeUasdixit.Pallorcum humilitate, et macies decus eft' 
MonachiJdem.Monachus edcns multum et operans mnjtu non 
confidit,qui yero parum cdit et fi parum operatur,cpnfidit et vi- 
riUteragit. 

De Abbate Syro Paulo & EfaiM. Csp. LXXllll. 

Hlerony mus.Bear.us autem Copres inter cxtera roiracula quc 
nartauit^iddiditeyam nebeatoSyroet Paulo etIfaia.Qut 
cum aUqiiando ad ripam fluminis fibiinuicem oceurrifljbnt, vc, 
fratrem quendam vihtarent,nomine Anub , deprxcantibus ilUs 
dominum,ne in via impedirentur.-nauicula eis apparuit,quam a- 
fcendentes.iter quod tridui erat^n vnahoraperfecerunt. Cumq; 
appUcuerint, dixit beatus Ifaias.Dominus oftedic mihi virum ad 
quemimus occurrentem et dicentcm , vnicuiq; noftrtim fecreta 
cordis noftri,ec Paulus ait.Et dominus oftendit mihi : cp poft tri-. 
duum morictur homo iUe.Cumq; ad monafterium a flumine iter 
incederent,occuren$ eis Anub,et.benedicens eos.Et poft de vniuf 
cuiufq; meritis patefecit . Dixit ei Paulus, quia nouimus te poft . 
triduum deceflurum a mundo,tu nobis de a&ib. tuis quibus Deo 
placuifti,ad menioriam et corroboratiouem fideUum narra : qui 
ait:ego nihil vnquam magnum feci,hoc tamen cuftodiui,femper. 
in perfecutione Saluatoris nomen confeflus fum,nunquam mentt 
tus fum,nunquam terrena defiderare volui , nunq; gratia Chrifti 
mihi defuic.Sed omnem cibum quem defideraui,AngcU mihi afle 
rebant,nihil eorum qux in terris fiunr,occultauit ame.Dominust 
nunquani fomnum appetii,fed femper eum vidcre , fed ct Ange- 
lusDeifempermihiaUitit,quiomniaquxin mundo geruntur, 
oftendit.VidieriamcanusiuftorumMartyrum et monachorum 
fanctorum,quorurn opus femper eft laudare Deum et benedicera 
in fimplicitate cordisetfidei.EcontravidiSathanamet Angclos 
cius inxterna pcena ignibus tradi.Cumq; hcc et alia per triduum, 
cis narraflet,fpiritum tradit in manus Angeforum.vicjentibus illis: 
delatu in ccclum et.laudantem Deum cum Angelis atq; canente. 



De S*nSo Htltn» & eius mirsuuUs. Cap. LXXV. 



D 



E fancto autem Heleno dixit,cum diu in heremo habitaflet, 

'vpluit fratres vifitare,quibus attulit cibaria.Cumqjin medio 

irioereponderc eorum grauaretur.vidit onagros per heremum di 
fcurrentesquorii vnum vocjuit diccns Jn nomine Dni mei Iefit 
Chrifti,vemat vnus vcftrum et ferat farcirw ifta.Et continno vnus 
accefiit,ipsuq; fimul cu farcina velociffime ad fratres detulit. Alio 
quoq; tpe v iftcas fres inuenic eos non adeo foleniter celebrare dic 
Dfiicum, v t deberent,agnita caufa.f.quia non habebat fac erdote» 
fuia txaoj flumca quoadam manebat:quo nemo venire poterac 
~ ' Tomus Quartus. B b propter 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale VJncentl/. 



ptopter Croc<x£Ii»m,q«i b medio occidebathomines.Ait fenex. 
Ego vadempp facerdote Tunc venkns aci aquS» vidit Crocodilfi 
venietvtem & fupponente fe fibi,& afcendit fnper eu, & cito deue 
ftus eft ad cellatn Sacerdatis,quem adduxit fecum ad aquam vt 
tranfiret.Dumq, Sacerdos non adefle caufaretur nauigium,refpon 
dic.Ne cimeas,paratum eft,& vocemagnaCrocodilum vocauit» 
&dorfunieiusafcendit,Prxsbyter verofolo vifu beftix perterri- 
tusaufugit,nec vllatenus voluitaccedercTuncvir fancws folus 
tranfuecrus eft,& cum a beftia defcendiflet, ait.Melius eft tibi mo 
ri,quam tot fcelerum reatu inuolui,& continuoexpirauit.Conti- 
git etiam: vt qutdam adolefcens illum maxime deprecaretur>vt t& 
poflet imitari ad heremum,quo impetrato tandem fecutus eft eu- 
Hunc cum Demones turpibus fornicationibus & cogitacionibus 
arHigerent:citoadfan£htm Helenum aflfugit.conficensei peccatfi 
& iluifiones. Tunc vir Dei digito fuo rircunducto in arena circa 
cellulamadolefcentis.circuloprobibuitin nomine Domini fefu» 
ne Dzmones ftatutum Jimitem tranfgrederentur . £t ita virtute 
verbi, de cerero adolefcens fecurus in fpclu nca permanfit.Hic etia 
aduenientibus fracribus,non habebat quid eis apponeret, fed fole 
baciuuenem viderefibiddercmemcibariaquxcunq, appcterct* 
Quibus ante cellam depoficis iuuenis non comparuit. 



Di/mmSo Abbntt Ptfhuntio, 



Csf. LXKVI. 



Slero. in vitis patrum.Vidimnj & monafterium Paphundj , 
qui & habitator erat vltimi deferti in regionibus Heracleas 
dide apud Thebaidam vrbe.Hic cum multo temporc ange- 
licara vitam duxiflet.oracione facta ad dominum, vt ei oftenderec 
cui fanftorum Cmilis effet,affuicei Angelus dicens,fimile efte cui- 
dam Simphoniaco,qui in vicino loco cantandi arte victum quxfi 
uit.Tunc virDeiinuentoillo,vttam eius fcrutatus, inueniteum 
primo fuiflelacronem,& intercaetera mala,duo laudabilia gcftif- 
fe. Ait enim.Cum ego & focij mei virginem quandam rapuifle- 
mus,& foa j mei corrumpere eam voluiflenc:ego de manibus illo 
ntm rapui,& inta&am domi reftitui.Alio quoq; tetnpore vidi mu 
lierem in heremb honeftx formx errantem.Cumq, hanc truhi cau 
iani diceret,cj> vir fuus cfi duobus filijs fuis incarceratus eflet pro- 
pterdebitum fifcale,& ipfaetram ad cdfimiles pjnas quereretur, 
&{ideo fic oberrabat:ego duxi eam ad fpeluncam meam , & ani- 
mameius pofttriduumfamecollapfam refeci,& dedi ei joo-foli- 
dos, quibus poftmodum vimm fuum & filios liberauit: his audi- 
tis vir fanfrus dixit fe nunquam tale fecifle. Adiungens, quia ergo 
non minimoloco haberis apud Deum,fequere ipfum.Tunc ille ci 
to de nianibusproiectis fiftulis fecutus eft eum. Ac tricnifi in maxi 
sna abftinetia cdtinuauit,& ficinter manus Angelorum reddidit 
ipiritum . Tunc orauit fanctus Paphunrius vt ante , cui Angelus 
cuxiteflefefimilemprimario cuiufdam vici.Adquecum virDei 
venifl"et,cum magna reuerentia fufceptus eft.£t eius vita requifita 
vix impetrarepotuit,vt fibi eam referret.Tandem ait . Quoniara 
vir Dei fanctus es,ideo cuncus alijs occultata , tibi pandam Iicet 
nunima fint.Ego vxorem duxi tantummodo caufa prolis, ex qua 
tres filios fufcepi Jam } o.anni tranfa&i funt,ex quo vltimus natus 
eft,nec poftea tpfam vel aliam noui,fimilirer nec ipfa alium virfi. 
Addidit etiam tp fufcipere hofpites non ceflabat , hofpitem fine 
viatico nunquam dimittens. In iudicio nunquam perfonam ,acce 
perat.litigantes nunquam prateriens, nifi eos concorchtflet,nun- 
quamgregeseiusalienasfrugeslxferant. Volentem feminare in 
agro fuo,nunquam prohibuit meliora noualia illi relinquens qua 
tum in fe fuic.Nunquam permifit, vt potencior inferiorera preme 
ret.Sed ftudebat vt nemine contriftaret. Et quid plura, inquit,oia 
opera mifericordix inquantum potui, vel inquantum audirepo- 
tui hominem fecifle,quantum in niefuit expleuiiHocaudiens vir 
fanftus ait:nihil tale feci.Igitur reftat tibi vt nadus nudum Chri- 
fhim imiteris.Quo audito flatim abijt, necpoft multum tempus 
vir fanftus fedens in cella fua vidit animam illius ab i Angelis dela 
tam,& ftatim adijt celJam ill ius,qux non longe erat a fua,& inue 
tum corpus*fepeliuit, & fcipfum maiorik exercitiis dedit. Tertio 
orauit fanftus ficut prius.Ec tunc ei Angelus oftendit viam:qua 
incedens inneniret fibi fimilem:tunc procedens vir fancras , inue- 
nit mercatorem duas naues habeotem,in quibus habuit jo. millifi 
folidorum ad inercaturam.Quem cum videret fanctns aic.Relin- 
que h*c que de terra funt,& cxleftibus te iunge, & ftatim ille ac- 
quieuit:poftaliquot tempus confummatus & congregatus eftad 
congrcgationem iuftorum.Et non multo poft afhtit Angelus Pa- 
phuncio dicens. Veni benedi&e,ingrederexterna tabernacula tibi 
debita. Tunc vnam diem poftea agens Prxsbyteris aduenientibus 
ait.Nemo fiuefurfiue mercator debet contemni , quia tn omni 
gente habet Deus animas aliquas fibi placentes.Et poftquam vir- 
tntct a Deo fibi datas nanra uerat, vitam fioiuit prxfente > & ingref 



fus eft xternam Jdem Paphunciut propter latrones contra propo. 
fitumfuumbibit vinum,&ficlucratusefteos> ' ' 

D« CA*i/i Merttrict conmnf*. 
Cmf. LXXYU. 

"P X geftis eius.Fuir eo temporepuella quedam,nomine Tfiaifis, 
J Cdc c o ra nimis:quam matereiusaparuufaftatuitinproftibulo, 
fadaq> eft famofiftuna nieifctrix^Multi enimetiam longinquisre- 
gionious ad eam conflaebanc.Sed & amatotes etuspro zelo- lici- 
bus inter fe confcrtisjfrequenter eius limina fanguine replebanu 
Quod cum audif fet Paphuncius Abbas, fumpto habitu fxcuJari > 
& vno folido,profe£fu»eft ad eanuQuam vt vidit> ptotinus pro- 
ferens folidum ei dedic.Qua; acceptopretio>ait.Ingrediamut do- 
mum.Cumq> ingreflu s clletjinuitatus abea,vt JeSum pretioCs ve 
ftibus ftratum afcenderet.Dixicadeam.Eft hic altquis locu&fecre 
tiorAt ilb,eft. Et fenex-In iflum egrediamurAt ilia,fi hominem 
vereris>nuJXusteinhpcIoco confpicit.Si vero Deunt meeuis,vbi- 
cunqj fuerimus infpici t DeustCui fenex.Scis effeDeumlllla refpo 
dente,fe fcire Deum,& eius regnum fururum , tormentaquoque 
peccatorum-Senex ait.Si ergo noftr,cur tantas animas perdidifti r 
& nuncnonfoiumproanimatua,fedetiampro illorum ratione 
reddituradamnaberis.IlIahocaudiens pedibuseius prouoluta». 
cumlachrymis truimdieruminduciaspetiir, poftquos ractura 
eflet quicquid eiprectperetQut curo ei Iocum coftitukfetivbi ve- 
nire deberet>illa coJJeois omnibus.q ux ex peccato Jucrata fuerat*. 
perlatifq; inmedium ciuitatis,popuJo fpe£fatecombuuit. Er pofl 
hoc act locum>quem A bbas ei conftkuerat.perrexit.Quam ille re» 
percovirginum raonafterio>inceIluJamparuan>recJudens,hoftiul 
plumbo iigillauir,& paruamfenefiram reliquit,per quaor eicibus 
modicusinferretur. Iufficqjillr quocidieparupanis aridi, & paulu 
lum aquaeminiftrari Atqtquerentiqtiomododeberetorare Defi^ 
Refpondit Mon es digna Deum nominare,fed tantum incumbes» 
contra orientem refpice,hunc fermonem frequenter iterans . Qut 
plafinafti ime,mifeieremer. Igitur cres anno» conclufam Abbas 
Paphuncius cot»doliut,profeftufq; eft ad Antoniurrr, vt abeo re> 
quireret,an Deus peccata fua illi dimtfiflet.Cumq; iubehte Anto- 
niodifcipuli eiusnofiefinguli fingillacim oraflent inceflanter, vc 
Dcus alicui ex eis,caufam illam dedararec.Cico viditr AbbasPait 
luslecmmin ccelo pretiofis veftibus adornacum,quenrtte»virgt 
nes dara facic tenentes tres lampades ante eum cuff odiebat,erat- 
que f uper eum leftum corona immaTcefEbilis pofita. Cumq; Paw 
lus eis diceret,non eft hxc glorix nifi patris mei Antoni; - Act hoc 
vox diuina refpondic.Non eft patris tut Anconij.fed Thaifis me- 
retricis.Quod cum mane fadto Paulus retuJiflct,cognita Der vir- 
tute,Paphuncius cum gaudio di fcefll t.Et mox profeftus ad iocu> 
hoftium quod plumbo fignauerac,mfITpauirJ>ixitq> beacx pecca, 
trid.Egredere,quia remifit tibi Dcus peccata tua.At iJJa . Teftor, 
inqui t,Deum,quia ex quo huc ingrefla fum,ex omntbus peccaci s 
mds quafi fardnam mini fcci,& ance oculos meos ftatui : & ficuc 
non difceffit anhditus de narib. mds,ita nec qutdent voo mome- 
to vfq; ad hanc horam peccata mea a me receflerunt. 

De SMtO» Bdfilto Cdfsrienfi Eftfcopo. 
Csf. LXXVIU. 

EOdem tempore Bafilius Cxfarienfis EpifcopusCappadow 
ci* clarus hahitus eft . Cuius vitam mirabilem defcripfic 
fanftus Amphilochius Hiconij Epifcopus . Amphilochius . 
Hic Bafilius , cum oIimefletfeptennis,aparentibus Jitterisphi- 
lofophicis deditus , poftea Matrem verborum Athenas appre- 
hendit , ibt cum Grxgorio Nazianzeni poftea Epifcopo , & Iu- 
liano, & Ltbanio ftuduit in dodrinis grxcis , ibiq; nullatenus in- 
uenire valens omnium creatorem quadam oocte vigilantem, 
eumdiuinus quidamfideifplendor accendicperluftrarecociusre- 
ligionis fcripturam . Profeftufque in Aegyptum Jibros facroe 
pecijt , & diuinorum meditationt vacauit . Reuerfufque in Grx- 
dammultis philofbphis viam falutisoftendit. Inter quos Eu- 
bolum prxceptorem fuum requirensinuenit difputantem.Repras 
henditqueeum : hi autem qui cum eoerant , quis reprxhendic 
te,inquiunt,o philofophe \ Qui refpondit. aut Deus, aut Bafilius. 
Conuerfufq; ab Bafilium ait , que eft diffinitiophilofophixtqui 
refpondit . Prima diffinicio phiiofophix eft medicatto mor- 
tis. Et illc adrairans ait . Quis eft mundus? qui refpondit : 
qui eft fuper mundum , & dulces quidem funt mundi fcr- 
mones. Amatus autem eft mundus d qux continet eum vi- 
tiofe. Et aliaeft voluptascorporis alia fpiritus, & fimul hxc 
coefle non poflunt cuicfam . Nemo cnim poteft duobus domini* 
feruircTribufqi diebus incibati conquirentes manfernnt • Tunc 
Eubolut cognita ab eo via veritatis, hunuiiauit fe fub eo>ofterenj 

fe& 



Digitized by 



Google 



Liber Quartusdecimiw. 



fe & fua; Venditifque omnibus qust habebant , & datis pauperi- 
bus vt irent in Hierufalem.vemunt Antiochiam.vbi Libanio So- 
phiftx & difcipuli<; eius,cum verbum fidei prxdicaflent, venerunt 
Hierufalem,vbi ab Epifcopo Maximinoregenerationem prxftan 
petentes, veniunt cum eo ad lordancm, & orauit Bafilius fignum 
reuelari fidei eius.Tunc venit fuper eos fulgur & eolumba ex eo- 
dem fulgiire- - qui turbans aquam reuolauit in cehim. Et poft an- 
num baptizati redicrunt Antiochiam.vbi fub Milecio Epifcopo 
«haconus confecratuseftBafiJius.DrindeCxfareamijlis adeumi- 
bus nofturna vifione reuclatus eft Eufebio Epifcopo aduentuseo- 
rum.Et quia fucceflor eius ficret BafiIius,quod non multo poll ta 
ctumeft^EtconfecratuspetiitaDeofibidarigratiam & intelle- 
ctumproprijs fermonibus offerendi facrificium altaris Et poftfex 
dies in extali faftus cft,in aduentu Spiruusfanfti miniftrare caepit. 
Quadam nocte aduenit ei doininuslefus in vifione cum Apofto 
lis, faciens propofitionem panis in alr ari,& excitauit eum dicens. 
Repleaturos tuum Iaude,vt fingulis duebusofteras mihi facrifieiu. 
Qui non fcrens oculis vi(ionem,acci sfit ad altare,& fic fcripfit in 
cartha.Repleaturosmcum Iaude,vt.hymnum dicat glorix tux. 
£t poft finem orationis exalcauit pa>nem,& diuides in trcs partes, 
vnam communicauit- Aliam rcfcru. auit confepelire fibi. Tertiam 
imponens columbx aurea:,qux fupc r altare pepcndit • Et exeunte 
eo Eubolus & cleri princeps,qui ftabant ante portam templi pro 
ftrati,corain eo di xerut fe vidifle lu< ;em intelligibilem in templo , 
& viros candidatos,& audifle voce m populi glorificantis Deum. 
Btcongregata multitudine ad diui num myfterium in Ecdefia: 
quidam Hebrfus my fterium officiji explorare volens , pcrmifcuit 
fe popuio.Et vidit inrantem partiri in inanibus Bafihj.Et accedes 
cum alijs fumpfit vere carnem Doi nini.Quod indicas vxori fue , 
baptizatus eft cum omni domo fu a. 

D* Serno t qucm a ptteftai * Diaboti liberattit. 
Cap. L XXIX. 

QVidam etiam Senator nomine: Proteruis fuam filiam voluh 
Deo confecrare.Cui iauidens Diabolus,vnum de feruis fuis 
ad amorem eius inccndit .Qui alloq >uens incantatorem vnum ac- 
cepit ab eo epiftolam dicentcm.Vaiie & fta fuper monumentum 
gentilis nofte,& exalta chartatn in riere , & aftabunc ibi Dxnto- 
aes,qui adducent te Diabolo.Quo fafto Dtabolus legens epiftoti 
aitjcredisin mdquirefpondit:credi3.Et ille:abrenunoas Cnrifto: 
qui ait,ahrenuacio. At ille:perfidi e ftis vos chriftiani, qui quando 
opus me habetis venitis ad me.Sed p-oft complcta defideria veftra, 
reuerrimini ad Chriftunt vcftrumiquibemgnefufcipitvo»,fed 
rac mihi manu fcriptam Chrifti tuk & bapcifmacis abrenunciatio 
toem volunuriara & profesfionem mei,quam habeam in die iudi 
cii:&ftawm-comp5ebodefiderium tuutn,quod& fecit.Tuncim- 
mifit fpiritus fornicatioms ad pueUam & inflammauerunt eam 
u amorem iuuenis,quxproiidens fe in tcrram , c*pit damare ad 
patrem:miferere mrhi pater.quia torqueor propter talem pueru, 
coniunge me«lli,alioqutn moriar.Illc vcro multis predbus & bla 
diciis nullateaus valuit refiftere, dedit eam puero.Qui poftmodi 
cum tempus a quibufdam defignatus eft Ecdefiam non intrare , 
neq;(acracommunicare,&dxeruntconiugi eius. Scisquiavir 
tUHsaon cft Chnftia*us,fed alienx fidei?Tuncilla dolore repleta 
proftrauit fe»& cxpk vngulis fe dilcerpcre, & peftus tunderecla- 
mans.Heuctrrnatafum?Adauam vir cius accurrens non efle ve- 
r um quod audiera^contendeoat.Tunc illa in confolationem ve- 
«iens ait.Si vis mihi fatisfacere,cras eamus fimul ad Ecdeliam, & 
coramme partioipa facrum myfterium.Tunccoactusdixit eise 
tentiam capituli. At illa cucurrit ad fanftum Bafilium narrans ei 
geftorum ordinem.Qui vocanspuerum,fcifcitatus eft ab eo fi ita 
«ffct.Et ille cum lachrymis reriutt ornnia.Cui fanftus , visrenerti 
ad DeunrlQui refpondit,volo,fednon vaJeo.quia fcripto abnega 
m Chriftum,& profefliis fum diabolo Cui fanctus,non fit tibi cu 
KEjbenignus eft Deus.£t iterum.Credis faluari?Qui refpodit. Cre 
do domine,adi«ua incredulitatem mcam. Tunc redudens eum 
fa&o figno crucis in eo collaborabat ei per tres dies.Poftquos vi- 
fitauit eum dioens.Quomodo habes fili.Qui ait,fanfte Dei , non 
fero clamores Dxmonum & tenorem & lapidationestenentium 
manu fcripta mea,& dicentium.Tu vcnJfti ad nos.non nos ad te. 
Cui fanftusmoli timere.in Deum crede:& dans ei modicam efca 
cum figno crucis Chrifti reclufit eumit j oft paucos dies vifitans 
aitQuomodo habes?qui refpondit:a loge damores eontm audio 
& minas,fed non video eos.Et iterum dans ei cfcam, & redudens 
abijt. +r.die reuerfus ait.Qupmodo habes frater ? Qui refpondit: 
bene fan&e Dei,vidi enim tc hodie in vifu pugnantem pro me,& 
vincentem Diabolum.Tttnc vir fanitus vocansomnem derum, 
monuit vt orarent pro co illa notte. Apprehenfutnq; pucrum du- 
cebat in Ecdefiam.Qu.em etiam Diabolus vifibiliterapprehcdcs, 
eonabatur rapereeum demanu cius.ita vt virum fanctum com- 
neUeret trahens pueru m.Cui ait: praiudicas me o Bafili;. Ego eni 
Speculum Hiftoiiale 



IP4 

non veni ad eum , fed ipfe ad me:&«cce manu fcripta cartulam 
quam ego ad iudicium rero Audiebant etiam pktrimi vocc cius 
clamante populo kirieleifonCui fanfrus.BenediftrUS Deus,non de 
flectet populus ifte manus ab altitudine cf li, doncc tcddas manu 
fcriptam.£t orante diu populo raanibus extenfis in celum . Ecce 
manu fcripta per acrem delata ab omnibus vifa venit,& in mani 
bus Bafilij pofita eft Qui gratias agens aic puero .Cognofcis has 
litteras? Qui refpondit. Etiam patcrde manu mea fcriptx funt . 
Etdifrumpehceatreddiditeum coniugi fux, dans ei regulam 
decentem. 

De frttbyttro Amfiafio & eiut leprofo,quot B*fitittt 
vifitMuit. Cap. LXXX. 

SAnchitquoq; Bafilius quadam die fpledore diuino illuftratur, 
exiuit de cimtate fua.dicens quibufdam ex difcipulis fuis : filij 
fequiinini me vt videatis mecum gloriam Dei, & adrairemur de 
diicipulis magiftrum.Cognouit & hoc virtute Spiritusfanfti.Prx 
sbiter Anaftahus , qui habebat vxorem 4 o. annis fecum in virgi- 
nitatecohabitantem,Kipfequotidiein pane & aqua ieiunabat 
prxterfabbatum&diemdominicam.Dixitq; mulieri fororifuf 
vifum.Ego vado agricolari.Tu futge & orna domum , & circa 
horam nonam thuribulum & cereos accipiens,vade obuiam fan- 
fto Bafilio Archiepifcopo.Venit enim diuertere in domumpecca 
torum.Quod cum illa cum veneratione & timorefecilfet . SSftus 
pater data ei benediftione ait.Quomodo habes domina Theoge 
nia?Qu{ expaues in vocatione nominis fui dixit:bene fanfte Dei. 
Qui ait,vbi eft dominus Anaftafius frater tuus ? Qux refpondit .' 
domme vir meus eft,& abiit agricolari . Qui dixit : in domo tua 
eft Expauens mulier his verbis & ftupefafta,cecidit in terram da- 
mans.Sanfte Dei ora pro me peccatrice,quia magnas & admira- 
biles in te video caufas.Qui faciens fuper eam orationem coram 
omnibus ait.Extendc panuum inter brarhia tua, & cum extcndif- 
iet eum,iullit cffundi carbones de thuribulo in pannum, & fuper 
ponens incenfum ambulabat prxcedens eos. Venientibus ergo irt 
domu prxsbiteri,obuiauit & ipfe, & ofculatus fanftos pedes, ait . 
Vndemihi vt veniat fanftus Dei ad me? Cumq; abijllcnt in Ec- 
defiam iuflu Archiepifcopi Prxsbiter ad fanftum rnyfterium fte- 
tit,& dum miniftraret vidit fanftus Bafilius & qutdam dc dignis 
tempore exaltationis corporis Dominici Spiritumfanftum defcen 
dente in fpecic ignis,& circundante Prxsbiterum & altare . Cuq; 
communicaflent & ad domum redijll'ent,accipicribus illis efcam, 
dixiteifanftusBafilius.Enarramihi vnde tibi thezaurus ifte, et 
q eft vita tua.Qui refpddit.Ego peccator sfj fubditus tributis pu- 
blids,habens iuga boum duo vnum ad miniftrationem peregrino 
rum,alterum adminiftrationcm veftigalium,eteftcoancillamea 
mulier ifta,qux miniftrat pauperibus et mihi.Dixit ei fanftus: vo - 
ca eam forore tuam,ficut et eft,et cnarra mihi virtutcs tuas . Qui 
ait. Non habeo quicquam boni,et alicnus fum ab omni virtutc . 
Tunc duxit eum fahftus ad vnam e cellulis domus,et dixit ei. Ape 
ri mihi hoftium . Qu i cuni nollet aperire, dicens efle neceflanum 
domus.Santtus aperuit illud fermone , et introiens inuenit ibi le- 
profum,pluribus corporis mcmbris defluxtim.Dixitq; Prxsbitero 
Cur voluifti occultare thefaurum tuum ilIum?Qui refpondit: ve- 
re furiofus eft et iniuriofus Idcoq; timui nefortelabereturinfcr- 
monem.Cui ille,benc in illnm certafti,fed fine me noftc hac mini 
ftrare ei,vt et ego mercedem recipiam Tunc rcliquerunt fanftum 
Dei in cellula cum Ieprofo,clauferuntqi hoftium.At illetota no- 
fte faciens fupereum orationem, fanauit eunvet educetu eum,re- 
uerfus eft in ciuitatem. 

D< Serrptit fitnfli Ssfilif,& regula eiut. 
Cap. LXXXI. 

Hlero.deilluft.vi.BafiliusCxfare^Capadocix quxprius Mi 
zacha vocafiatur,Epifcopus egregius contra Eunomittm ela 
borauitlibros Defpiritufanfto voutme,et in Exameron Homd. 
8. Aftericon,et alios breues variofq; traftatus.Aftor.Delibris fan 
fti Bafilij hic apud nos tantum hos repperi in cxameron libros 10. 
De inftitutione Monachorum regulam in libro vno.De libris qui 
demexameronmultaoperainoperibus noftris diuerfis locis ez 
cerpfi.De inftitutis autem Monachorum adxdificationeni legen- 
tium et ipfius beati viri fanftitatem atq; prudentiam innotefcen- 
dam,hoc in loco quedam vtilia breuicer inferere volui.Bafilius in 
regula fua.Ea qux nbbis infita funt, fi refte et competeter mouea 
murin opus hoc eft fccundum virtutem viuere.Si vero naturx be 
neficia corrumpainus,hoc eft in malitiatn vcrgere . Eft ergo mali ' 
diffinitio ifta,non rcfte vt motibus animi a Dco nobis tnfitis. Vir 
tutis aut diffinitio eifdem motib. refte vti fecundu mandatu Dei» 
etfm confcientia.Igitur arTeftu quodam naturali confttingimur 
adomnequodbonumputamus . Sed et erga carnis noftrx pro 
Tomus Quartus. Bb a pinquot 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftorialc Vlnccntl/. 



jtnquo* nullo docenteio atuore conftringimur,& his quoq; quo 
mm beneficia accepimus,orani arfeftu & officijs copulamur . £t 
quid tam bonumquim Deus?InefFabil* prorfus ego fentio amo 
lem Dei,& qui fentiri nugis cjdici poffit.Qui ergo Dominus in 
aobis virtutumfeniinafeminauitjliuedubiQhorum fruftum ic 



quiru . 

Ue Laude vitt filiUrU (Jr commanit. 



Cap. LXXXIU 



PLtuimum autera prodeft ad conferaandam Dei memoriam 
fecretius & remotius habitare : nec cum bis qui neghgentius 
agunt viuere. Accidit enim hic, v t rei piciens anima ad muTtitudi- 
aem nequiter viuentium,primo quidem impcdiatur , ne maloru 
iuoruin capiat intellectum,& pofut que deliquit,per pf nitentiam 
purgare. vei caufascuipx vitiorum emendatione refcindere.quia 
in comparatione pefliinorum aliquid iam magni xftimat fe per- 
fccifle.Deindeimpeditur conturbationibus & occupationibus > 
quas communis vita hominum habere folet.Veruntamen in mul 
tisctiam videovniuerfaleefle,communem vitamducere cu his 
qui eiufdem voluntatis fuut atcp propofitiplufquam folitananu 
Primo quia etiaiu ad vfus corporales victufqi miniflerium vnuf- 
quifq; folus non fufficir,fedinuicem opera noftra indigemus, fed 
nec ratio charitatis permittit quod fuum eft quxrere. Dcinde nec 
culpas fiias aliquis facile cognofcit,cum qui arguat nemo fit . In 
conuentu autem fratrum delinqueoti deli&um fuum facile appa- 
tet,cumapIuribusarguiturvelnotatur.Sed& aduerfus infidias 
Demonum multo cautior eft & vtilior focietas pIurimorum,qu£ 
folitaria vita.Incontinenti j fignum eftjinordinatis & incompofi 
tis motibus agere.In rifu cii vtiq; fubridendo tantummodo lxti- 
tiammentisoporteatindicari.Indecorum eftcnim crepitantem 
cum fonitu eleuare rifum,quod per incontinentiam mentis acct- 
derefolet ctiam inuiti?,qux res grauitatem & conftaotiam animt 
emoliire ac refoluere foJet.Naturale eft cibi defiderium , quonia 
quidem corpus humanum fem pcr exolefcit,& defluit : iccirco re- 
pleri indigct cibis ac reformari.Si quid ergo Ulud eft quod poteft 
vel breuius vcl fac ilius hanc replere neccfEtatem corporis , id po- 
tius in cibis cligendum eflSed & quxcunq; manifeftam aliis inte- 
ftaminferunt noxam corporis,deuitanda lunt. Abfurdum cnim vi 
detur propter fubftantiam corporis cibum fumere > & rurfum pro 
pter ipfos cibos corpori perniciem inferre . Oportet tamenomni 
modo illis vti cibis,qui & facilius & vilius comparantur, vt non 
occafionc abftinentie inueniamur prxtiofa qu^q; ac difficiliora 
fedarijdum fuauitate condimentorum viles natura cibos in fum 
roum & delicatum faporem conamurextollere. Veftimentorum 
viles natura cibos in iummum & delicatum faporem conamur ex 
tollere- Veftimentum autem nobis tale eligedum, quo poflit nudi 
tasoperiri,& vis frigoris atq; omnequod extrinfecus Ixdit arceri. 
Talc ctiam quod nobis vfum exhibcat longiorem,ita tamen vt iu 
nullo ixdatur regula voluntarix paupertatis, quod deniq; ad oia 
nobis poffit fumcere:& in diehoneflum appareat,& in no&e ne- 
ceflitatem expleat. Velutautem quidam Pedagogus eft infirmis 
habitus ipfe religionis, vt etiam inuitos eos ab opere inhonefto in 
decentiq; cuftodiat.Non enim fimiliter turpe eft in quoUbet alio 
fiinhoncftcquidagat,'ficutinhisqui vitamfobriam etiam ipfo 
habituprofitentur.Cumhumilitatcdebetquisa fratribus obfe» 
quium fufcipere,ficut fcruus a domino,ficut Petrus a Chrifto. In 

J|uo fimul etiam docemur eorum periculum,qui nolunt fufcipere 
ratrum obfequium. 

> Dt Hypotrifi 0* veritate viu & obtdientU. 

Cap. LXXXJ/I. 

TNterdum quidem poteft efle mali cordis bonitas fimulata , bo- 
num autem cor malum non potcft fimulare, quia dicit Apofto- 
]us,prouidentes bona &c.Quid ergo eftgaudium in domino?Hoc 
cene cum fecundum mandatum Dei gerimus,vel in gloriam Dei 
agimus, vcl pro nomine eius gaudenter patimur, vel alijs recte age 
tibus congratulamur. Manducat quis & bibitin gloria Dei, fi in 
memoria fcmper habeat Deum a quo pafcitur,fic & anima & tor 
quere conteftetur per fingula fe & gratias agere , & noq fecurum 
manducare, & quafi operarium Dei,ab iplo retici ob hoc, vt ad 
laborcm v el expletionem fufficiat mandatorum . Quomodo autc 
apparet is,qui omnibus hominibus vult placere, cum prxfentibus 
, quidem his qui laudare poifunt,agit aliquid boni opens.Nullo au 
tcm tali prjelence.vel etiam his,qui vituperare poflunt aftantibus, 
fegnis e ft & pigrior in operc . Si enim domino placere vellet , vti* 
que & in omni loco idem eflet,& idem gereret per arma iuftitie 
a dextris &c.Qui hoc quidem quod ei iniugitur deuitat , & aliud 
quxrit, multorum caufa malorum efficitur tam fibi,quim ceteris: 
quia& aditum contradictionis pluribus aperit,& feipfum adcon 
tradice ndum infuefcit.Si aiit ratio eft aliqua,qua (ibi recte excufa 
re vid etur, exponat hanc ipsa ei qui prjeeft,vt ipfe probet (i excufa 
tioue dignum eft quod allegat.Qui autem obcdiendp murmurat, 



\nfidelitatea^grotat,&cert-efpeifiduciamnon gerit. Monachu* 
qui auttoritate fua aliquid facit manifeftiflime morbo fuperbias 
detinetur.Sed oportet illud fufcipere,quod ab his qui prefunt ioiu 
gitur.Qui autem fideliter & pure Deum diligit,& certus~eft dere- 
uibutie-ne Domini,non putat fibi fufficere ea , quse fibi iniungun 
tur:fed femper vlterius augmenra operis quaerit,etiam fi fupra vi 
resfuas videatureflequodfacit.Omneautemquod ad rehgione 
peninet,fi ex necesfitate,& non ex propofito ae deuotione, fiat pet 
riculum generat.Si quis fiatrum iratus nolit accipere aliquid eorfi 
qua; ad vTum praebentur,dignus eft vt etiam fi querat no accipiau 
vfq; quo probet is,qui prfelhqui cum viderit vitium animi cura- 
tum tunc et quod corporis. vfibus neceflarium eft prxbeat.Pauperi 
busvenientibusadhoftium&petentibus,non debet vnufquifqj 
panem vel quodhbet aliud porrigere,fed is cui difpenfatio iniun- 
£taeft,& cum coofideratione debet hoc facere. Si quis autem pne- 
ter eius voluntatem hocfacerc pnefumit,tanc£ inquietus & indifct 
plinatus confutetur, vfq; quo difcat loci fui ordinem cuftodire- 
JDt tfere rjff/klmodU cuerifyi religioau documtutu^ 
Cmp LXXXWd. 

QVi operanturin monafterio vtenfilibus fuis,debent vti ficut 
vafis Dei vel Deo coniecratis.Quiautem c6temnit,vtfacri- 
iegus iudicandus eft Si quis animam iu incendit in fingula verba. 
pialmorum ficut guftus,intentuseftaddifcrepatiooem faporisei 
borum llle eft qui complet quod dicitur pfallite fapien ter.Ilii cui 
cellarii cura commifla eft erga eum qui prxcft: minifle debct Do- 
mini dicentis,non pofliim a me ipfo facere quicquam ad cxterot 
vero eius quod fcriptum eft diuidebatur vnicuique pro> t.o. e. Illi 
quiprxeftoportetdiligraterdifcutereadquam partem aptus fic 
vnufquifq;>& ita iniungere illud quodcunq; eft operis vel officii , 
vt nec illi qui iuiungunt ex hoc ideo condemnentur g> no aptum 
aIicuiofficiuminiunxenint,&inuenianturmaIi efle difpenfato- 
res fiue animarum fiue mandatorum Dei.Nec ipfi quibus iniun- 
gitur occafionem peccati cx hochabere videantur . Ille fufcipit 
regnii Dei,vt puer qui talis eft ad docrrinam domini , qualis piier 
indifcendo,quinecdodoribuscontradicit,necrariOQes & vcrba 
componit aduerfus eos refiftens,fcd fidcliter quod docctur fufci- 
pit,& c»m metu obtemperat & acquiefcit.Solum ad folam acce-» 
dere nulla religionis ratiopermittit.nec quitibet pasfim, fcd certa 
qUas etcerto tempore et certo in loco.et certis perfbnis apparere 
& loquidebeat.v t excludatur nephanda omnis fufpicso.Qui qua- 
cunq; Dei gratiam detinetinfuis vfibus,et non eo ad aliorum vti 
litatem vritur , iam tanquam occultati talenti crimine condem- 
natur.Quomodo probari poteft, vtrum quis arguat peccantem ex 
aftedupietatis,ficuminifericordiahocagit?Eteftin eo illudqcT 
dicit Apoftolus.Si quid patitur vnum membrum fo.o. m. Deinde 
fi omni peccato fimiliter afBigituret conihingirur erga omnes c£ 
peccant.Et iuxta fentcntiam euangeli j inter fe et ipfum folum ar 
guabActonhxc de diftis fandi Uafihj ad prxfens fuf ficiant. 
Dt Grtgorto Emifeno frntre f*ncHBafilij,& de fufrs- 
fcrtptit tius. Csf. LXXXV. 

RVfinus t o. lib. Fuerunt autem BaGIio duo fratres.Grxgorius 
& Petrus, quorum alter in verbo doctrinx, alter in operibus 
iratrein ita exxquabat, vt vterq; vel Bafihum vel Grxgorium red 
deret.Extant etiam ipfius Grxg. minoris aliquot opufcula lucu- 
lenta.Hieronymus vbi fupra.Gregorius Emif enus Epifcopus fra 
ter Bafihj Cffari enfis ante paucos annos mihi & Gregorio NaziS 
zeno contra Eunomium legit libros,qui & multa alia fcripfifle &: 
fcribere dicitur. Ador.Huius Grego. fratris Bafilii liber eft de ima 
gine.i.hominis conditione,quem edidit in fupplementum exame- 
ron ipfius Bafihj.Qui tamen liber caute legendus eft,propter quaC 
dam notulas falfitatis intermixtas. Hxc autem pauca de infirmi- 
tate fimul ac dignitate hominis ex eodem libro breuitercofcripfi. 
Grxgorius Emifenus.Nudus quidem naturalibus tegumentis,in« 
ermisetiam &inops,omniumq; neceflariarum rerum egenufli- 
mus homo in hanc vitam producitur, qui iuxta id quod cernitur, 
miferatione potius quam rjlicitate dignus efle videatur.No enirn 
armatur produ&ione cornuum,non vnguium vel dentium munu 
tione munitur,nel aliqua culeo letifcrum infundit virus . Quibus 
rebus pleraq; rerarum atq; ferpentum,&in vltionem fui natura- 
Uterinftruuntur,necpiliscorpusobtegitur,cum oporteret eum, 
qui adaliorumprxponebaturimperium,propriis armis naturali 
prouifione vallari, nec ad cuftodiam fui aliorum adminiculis in- 
digeret. Namleoquidem & aper& fiquid fimile, eft fufficien- 
tem pro fua lalute virtute naturahter poffidet , & cauro cornua 
funt,& pernicitas lepori, ceruoque faltus & certus intuitus, & a- 
liis animalibus magnitudo, & ceteris prominens oris efficium, 
volatilibus etiam pennarum officium, & apibus aculeus. Cun- 
fiifq; prorfus vnum naturale quidem prxfidium conftat eflecol 
latum.Solut autem homo prx omnibus creditur dcftitutus, & hit 
quidem qui currendi vclocitate prxemirrent pigrior . Ilhs au» 

ttra 



Digitized by 



Google 



Llber Quamisdecimus. 



ttm qoi mole cprporis cmincnt tenuior, eis etiam qui naturalibus 
armis exccllunt.dcfpeitior eflc cognofdtur.et quomodo dicet ali- 
qui$vniMerforunitalisfonitu$erTprincipatum:Sedad hoc nihil 
arbirror effc difficilc dcmonftrare,quia per id quod naturx noftrj 
deefle treditur.certa daturoccafio qua fubditorum omnium do- 
«niniam confequatur. Nam fi huiufinodi adminicula corpori fuo 
ftaturaliter attributa haberct.primum quidem beftijs fimilis exi- 
lteret,et occurfiprieipfadifficilisapparcret.Deindeinalios domi 
natnm exercere fperneret, quorum nullis prorfus adiutorijs indi- 
fieret. Nuncauteminfingulisquxnobis mancipantur vfusvitae 
«oftne dirimitur.vt neceflarium in eishabere principatum videa 
mur.Nam corporis noftri tarditas,et ad motum celerem dilficul- 
<as,equorum nobis adhibere prouidentiam fecit, qux ct annuis al 
norum redditibusca quxnatura dcerant fupplementa profpexit. 
It alijs quoq; caufis:qux ad vitam neceflaria funt iumenta nobis 
iubiecta funt.Quia enini et morfu indigebamus et dentibus.ad co 
hibendas vltione beftias.id quod nobis defiiit canum natura fup^ 
pleuit.procornibusetvriguibusfortiusacq; penetrabihus ferum 
abhominibusinuentum elt. 

DeftnHolfremSyro. Cap. LXXXVl. 

• 

AMpHiLocivsdevita fancti Bafilii. Porrd fanftus Effrem 
Syrus cum cllct in hercmo audiens opera fantti Bafilii , finc 
jntermiffionc poftulabat Gbi qualis eflet reuelari.In extafi ergo fa 
Ctus vidit columnam ignis :cuius taput ad cejum pertingebat : et 
vocem de fuper dicentem audiuit.talis eft maimus Bafilius. Et co 
tinuo accipiens interpretem venit CxfareamJn fefto aute Theo- 
phanix,intrans dam vidit procedetem in Ecclefiam magnum Ba 
filium in ftolacandida cum clcro candifero.Etait fequenti fe, m 
uanum laborauimus vt fufpicor fraterJfte cnim iu tati ordine cfi 
£t,non eft quemadmodum vidi,et procedente eo ftans in loco Ec 
dclix occulto dicebat fecum , nos qui portauimus pondusdiei et 
«ftus,nihil confecut i f umus.Et aim fit in tali ftipulatione et hono 
iehumano,columnaigniseftmiror.Hoceo proloquente mifit 
fandtus Archidiaconum fuum dicens. Vade circa portam occiden 
talein , etin angulo Ecclefix inuenics Abbatem habentem cucul 
lam cum altero quodam pufiUo,et voca eum ad mcCunq; beatus 
Effrem dididlletperinterpretem qux dicebantur. Refpondit.crra 
iti frater,nos peregrini fumus,et abiens Archidiaconus retulit hoc 
Archiepifcopo. Quo facros libros legente vidit fanttus Effrem i- 
gneamlinguam loquetem pcreoseius Archidiacono. Vadeet dic 
ei:domineEtFreminrrain Prxsbirerium: obftupefcens fanchwm 
Jus et genua fleftens ait.Vere vercmagnus Bafilius, vere columha 
ign is et vere fpiritusfanctus loquitur per os eius . Poftulauit aute 
Archidiaconum excufare fe et vt magis poft minifterium in fecre 
tario faluaret eum. Intrans itaq; poft impletionem minifterir Ba- 
/ilius in fecretarium.falutauit eum dicens. Beneuenifti o pater fi- 
liorum heremi, qni multiplicafti difcipulos Chrifti in ea , et D Je- 
nioneseliminafti.Venifti uidere hominem peccatorem,',Deus det 
tibi mercedem fecundum laborem tuum . Cui cum ille omnia c| 
in corde erant perdixiflet, de manibus eius communicauit.et facie 
te eo charitatem rogauit eum a Deo poftulare vt loqueretur grx- 
ce.Qui ait.Super Virtutem meam poihilafti^ed quia fidditerpe- 
tifbWeni poftulemus Deum.qui voluntatem timentium fe faciet 
eccCumq; fafta oratione fnrrexiflent.Dixit ei Balilius . Cur non 
accipis ordinationem Prasbiterii:quia decet te?Qui refpondir,ci.a 
peccator fum.Et iacentibus eis in humopofuit fan&us manum m 
Iffre etdixitSufcipc,falua,miferere,et cuftodi nos Deus tuajra 
tia.Letati funt autem fpiritualitcr per tres dies . Et ordinans fan- 
ftus Bafilius interpretera diaconemJpfum vero Prxsby terum, di 
tnifit eos in pace glorificans Deum. 

Uehbrufanaitffrem. C*f. LXXXVII. 

HlEKO.de ihluft. v j. c Effr€ Edeffent? Ecdefi? diaconus mul- 
ta fvro fermone com pofuit,et ad tantam venit daritu dine, 
Ttpoftlettionem fcripturanini publice in quibufdam Ecdefiit 
•eiusfcriptaredtentur.LegideSpiritufanfto Grxcum volnmen, 
^uod quidam de Syril lingua verterat,et cacumen fublimis inge- 
niictiamitittanftationecognoui,deceftitfub Valente principe, 
Aftor.Huius 7.opufcuIi extant apud nos fdlicet.De pcenitentia. 
De luflaminibus ff culi.De compnntlione cordis.De beatirudtne 
animas. De refurrectione.De die iudicij.Ex quibus multa operib. 
noftris inferui. Vt antem eiufdem fancti viri prudentiam ac idu 
intelligas.Vide qulliter in libro de compunaione cordis deplo- 
mfimul,&ai^uatcOrruptionemhuTnani generis . Effrem inlt- 
brodecorripnnaionecordisNonefVmitisatq; humilis non eft 
quietus,non eft firmitcrftabilitus, non eftqui iniuriam perpeflus 
iijfferatjnon ejft qut maledicatuf & fuftineatjomnes furibundi 6e 
Speculum Hiftoiialc 



ad amaritudinem prompti.omnes pigritia torpentes. Inanis glo- 
rix cupidi,omnesieipfos amantes priufquam fubiicutur: quit 
vult habere fubieQos,an tequam inftruatur inftruere vfurpat , & 
fi in gradu procefl'erit,cum audoritate quadam infolenter mino- 
ribus imperat,exterior autem ornatus veftium indicat, g> «a quae 
terrena lunt fapimus,& per ftudium darioris amiSus ab xtema 
claritate nudi efle dignoicimur. Huic ftjculo renunciafti chariffi« 
me,& rurfum requiem f^cularem requiris. In tribulatione voca- 
tus,& tu de rtfrigerio percun£taris.In nuditate,& ftudium veftifi 
adhibere contcndis.In fiti. aqua renuens,vinum bibere dele&aris. 
Ad vigilias quoq; Vocatus es,& inertia fomni refolueris. Ad flen* 
dum & lamentandum,& tu cum cachinnorofis effundisJn fubie 
ftione,& contradi&is In manfuetudine& humilitate, & tu fuper 
bus & elatus incendis. In charitate , & fratrem odis. Qui aduer- 
fus proximum tuum triftis ambulas,cuius onus portaredebueras. 
QuidiugumChriftibonum &fuaue, propter tuam ignauianx. 
quafi durum & graue atq; importabile detrahis & incufas? Ama- 
tor hominum benigniflime adiuro te per miferationes tuas,ne mft 
cum hxdibus a iiniftris ftatuas,vt dicas mihi nefcio te. Nam & C 
peccator fum,tamen ad ianuam tuam pulfo iugiter.E t fi piger sG 
& incuriofus,attamcn viam tuam incedo. Afcendat Domine in 
cormeumquafiinfiluamflammacharitatistux, & deuoret fpU 
nas & tribulos,peslimas cogitationes meas , & tribue mihi copio 
fam quafi homini DeusgMtiam tuam.Venitecharisfimi negocie ' 
murquo aduiq; nundinx celebrentur. Secularishomo interdutn 
excufationes prxtendit: vtpote qui feculo colligatus eft.Nos aut€ 
quid diccmus?qualem,fi ncgIexerimus,excufationem habebimus? 
Titncndum eft ac tremendum,ne forte qui nos hic conftitutos lau 
dibus efferunt,illic nos deridcre incipiant: & qui nos hic beatifi- 
cant.illic nobis infultant. Amatdrnominum benignisfime,legio 
ategregem porcorum abfq; lachrymispoftulauit, etdedifti ei . 
Ego autem cum fl«u et gemitu fupplico bonitati tux , libcra me 
ab iniquitatibus meis, et fac me participem Latronis ipfius, qui p 
vnum verbunt c6fesfionis,hxres paradifi efleftus.Gloria patn,qui 
fecit nos:et filio,qui faluauit nos: et fpirituifancto , qui renouauit 
nos. 

r>ef*n8oGregtrioilMzi*ri{eno. C*p. LXXXVUl. 

RVmnvsii.K Gregorium autem Capadocia nobis cum Ba 
filiogerininauit.Ambo nobiles,araboAthenis eruditi,ambo 
coiiegx,ambo de auditorio digresfi ad profitendam rhetorica ro- 
gabanturQuodopus magnificequidem implebat Bafilius: Grav 
gorius vero magnificentius contemnabat Quiq; cum fe totfl Dei 
ieruitio mincipaflet,tanturhdecollegxamoreprxfumpfit, vt fe- 
dentem Bafilium de dodoris cathedradeponeret,et fecum ad mo 
nafterium manu iniedaperduceret. Ibiq; pcr annos ve aiunt ij. 
omnibus Grxcorum feculariu libris remotis,foIis diuinx fcriptu- 
rxvoluminibusoperamdabarit.Earumq; inteiligentiam non^er 
propria prxfumptione.fed ex maiorum Icriptis, et aucloritate fe-' 
quebanturquos et ipfos ex apoftolica fuccesfione intelligendi-re 
gulam fufcepifle conftabat,quorum prxcipn^ in prophetas com- 
mentarios difcutientes, rhefauros fapientix et fcientix reconditos 
in valis fi&ilibus perquirebant.Verum cum iam ipfi furTicienter 
inftru£H,diuinadifpenfationeadimbu2ndpspopulos vocarctur, ? 
et alius alio itinere ad idem tamen opus vterq; traheretur. Bafili* 
ponit vrbes,et rura circunuenicns , de fide gentis i llius animos , et 
parumdefpefutura follicitos,ftimubre verbis, et prxdicatione 
iuccenderecxpit.Gregorius vero bonam terrain cordis fui iugiter 
excolebat,et multo amplius hic in femet ipfo,q ille in cxteris prd- ' 
fieiebatfufcipereillequf renunciantes fxculo deferebat ad pedes; 
fuos:et diuidere vt quifq; cguiflet curam gerebat Jfte nihil haben 
di et omnia posfideridi contentus facramento.erga folas fapien-' 
tixdiuitiasauamsetmultumcupidus inhxrebat et excmplofui' 
libertatem a follicitudinibus fxculi prxdicabat. 

HeTontificatufy dotlrinaeius. Csp. LXXXIX. 

Bi fupra Jjitur Bafilius non multo poft Cjfarex Capadodx E- 
pifcopus ruit.Gregorius veroapud Nazianzu oppidum in locQ 
patris Epifcopus fubrogatushxreticorum turbincm fidditer tulit. 
Reddita vero pace,Conftanrinopolim ad Ecclefiam docendi ve- 
nire exoratus non obnuit.Vbi breui tempore tantum ad emenda- . 
du populum vetuftishxreticorum infectu venenisprofecit , et tfic 
primum chrrftiani fibi fieri viderentur.et noudlam lucem verita- 
tis afpicere,currireligionis dodormultaquidem verbis, plura ta- 
mendoceretexempiis,necviderent ab eodifcipulis aliquid inipe 
rari,qcT no prius ipfe feciflet.Sed vbi gloria cunfecuta eft inuidia, 
banitiquidamet pr^fcriptionibtisminusfanisvticxpere vt ipfa 
ad propria remeate.alius ordinarcrur Epifcop^jqJille fufurrari tS ' 
tum,ct fub dete fentiens ruminarijipfe profert q5 nullus d diccre ' 
Tomus Quartus. Bb j au-> 



I 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentl;. 



audebat. Abfit,inquit,vt mei caufa aliqua fimul tas in Dei facerdo 
tibos oriatur.Scd fi propter me eft ifta tepeftas,tolIite me & immi 
tite inmare . & dedneta vobis quaflatio. Tunc regreflus in Ec- 
clelia fua,quod fuperf uit vttx tempus exegit . Et quoniam fcfla ia 
*tatc ci: corpore inualidus erat, fucceflbrem iibi ipfe delegit , quo 
Ecdcliam gubernantc,debilitatis & feneftutis ocio frueretur. 

f£ He Libris eiufdem & fi*g* curt paftor*lis. C*p. XC. 

Hleron.devi.illuft. Gregorius Nazianienus Epifcopus vir 
eloquentiflnnus prxceptor meus,& quo fcripturas explanan 
tedidici,ad 50. mUliaverfuumomniaopcrafuacopofuit.Equi 
btts ttla funt de morte fratris C*iarij,laudes Machabxoru , laudes 
Cypnam,laudes Athanali;,laudts Maximi philofophi poft exihd 
rcucrli:quem falfo nomiue quidam Herana iuperfcriplerut, quia 
eft & altus ubcr vituperationem eiufde Maximi contincns , quali 
non licueric eundem & laudare & vituperare pro tempore. Et li- 
berExameron verfu virginitatis & nuptiarum contra fe difleren 
tium. Aduerfum EunOmium libri duo.Dc fpiritufan£toli.4.Con- 
ara Iulianum Impcratorem li. 1 .Secutus eft au tein Polemium di- 
cendicar3&ete.vmoq;feEpifropusordinan?,ruri vitam Monachi 
exercuit.Decefiitq; ante hocfere triennium fub Theodolio Impe 
ratorc. Actor. Hic fcripfit apologeticum:quem quidam in latinu 
transferens,in prologo eiufdem lcribit,q> tftc Grcjorius fignaculu 
caftitacis integruin cuftodiens,cum philofophig ltudijs adhuc mi- 
nor apud Athenas florcret.vidit per foporem fedcnti fibi &legeti. 
duas fatis decoras dcxtera Ixuaq; Femtnas cofedifle. C^nas ille ca 
ftitatis inftincui oculo toruiore refpicies,quxnaincflenr:& quid 
libi vellentpercunctabattir.At illf cum familiarius comple&entes 
aiunt.Ne molefte accipias iuuenis,notx tibi & fatis familiares tibi 
fumus.Altcra enim ex nobisfapientia,alteracaftitas dicitur, & 
millx fumus tecum habitare: quia iucundum fatis , & mundu in 
corde tuo habitaculum prxparafti.Dcinde cum ob cximium litte 
rarum profecium Athenis,vt oratoriam doceret aitringeretur,fur 
tim naucin ingreflits abfceifit,marifq; tcpcftate vexacus, Dco fer- 
utturuinfevotiit,&itafecit.Cumautema Patre Epifcopo infa- 
«erdotiitmelfetfubrogatus.Hocxgre fcrens difcertit ad tempus. 
Polbnodum vero regreflus, fcripfit apologetiri) in hbris duobus 
caufas diiceflioms fux, vd etiam reditus afiegans. Poft hoc etiam 
defu ntto patre fucceflit in Epifcopatum apud Nazianzu breue op 
pidum.Et inde cum poft Valentis Arriani tempera catholici rece, 
piffet EccIefia,Conflantinopolim ad infti tuendam Ecdefiam vel 
doccndam tranlire exhortacus eft: vt videlicet fuperius diclum cft. 
Ibi ergo Epifcopus conftitutus docuit.vbi & Hieronymus fandta 
rum lcript urarum ftudijs ab codem eruditum fe dicit.caufas qui^ 
demfuidifceflus,quasinapologeticoexponit,hic inicrere volui 
ad eius humilitatem atqueprudentiam declarandam,fimut etiam. 
ad quorundam prefumptuofam ambitionem confundendam,qui 
dignitates Ecclefiafticas non folum humiliter non fugiunt,jfed ct 
importune feingcrunt. 

DeApelogi*eiusfitperfin*pr*diSM. C*p. XCI. 

GRcgo.Nazianzenusin apologeticoli.i. Illiiss-perturbationis 
mex caufa,qua tantjuam pertmaciter contradixi,& foluta ve 
recundia>quxfemperindiflblubilis mihi coines extitit, ti impru- 
denter relhti,tuit rcpentina fuperuentio,licut cuni fonus repenti- 
nusincrepucrit,turbanturfubito terrorepcrculli. Deinderecorda 
tio quietis & lilentij mei.Cum hoc vidcrem mihi impediri , quod 
ab initio vitx dilexi,& in maximis periculis Deo voui . Nihii eni 
reuera mihi vidcbatur homini prxftantius ad beatam vitam,qu£ 
daufis carnalibus fenfibus, extra carnem mundumque effedum 
quempiam in fcnietipfum conuerti.Aiienumquea mortaiibus cu 
risetTectum,iibifoli&Dcoloqiii:vtcun£tisvifibilibus altior ra-. 
ftus,mentem fuam dtuinis fenlibus repleat: & cxleftibus formis 
abfqueadmixtione terrcoa,verefpeculum immacularu effectus , 
imaginis Dei,& ex ipfitts lunune fuper lumen acripiens. Aufpicia 
quxdaro vcl initia futuri fxcuh in eo ferens,atque tn terris adhuc 
pofittisjconfortio Angelorum quodammodo perfrucns. Defpeda 
queatt]ucdcrc!iUafra°ilitateterrena,ad fuperna Spiritusfandti 
fubucctiouc tran«fcrri.Si quis forte veftrum huiufcemodi amoris 
ardorcm aliquando fcnfit,fcit qux dico,& qux loquor agnofcit . 
Sed quibufdarn inuidix languor recti iudicandi impedit.Tcnfum, 
& opei t optimo nomc infligunt.vitiofam philofophiam xenodo 
xiam vocantes.& prcclaram fapien:iam ac ftudia,iadantix appd 
lattonibus tntaniantes. Paratior enim eft imperitorum turba ad 
derogandum bonis ftudijs,quam ad tmitandum,vt fit ds omni ge 
neredeliCtum,dum & mauitefta & publica mala non vitant,& oc 
culcis & recouditis bonis non credunt .Erubui quoq; de quibuf* 
da,quos vidt uihil penitus ad emcndactoncm vitae fiue pcrtuws ha 



bere.&immundjspedibusin fanfta certatim irruere,& priufqua 
primoaditu ac ianuis digiuhaberentur,adtribunal continuo te 
dere,atq; ad f acerdotiu ieftinare,ac repulfis cxteris ipfi facris aJta 
nbus incubare:ita vt fecundum antiquum prouerbium meritodi 
catur,quod Saul inter propbetas.Quarnuis aute perdifficile fit fci- 
re regi.i. regenti fe obtemperarc, multo difiicUius eit fcire alios re 
gere,cuius.i. regiminis,quanto fpes & gloria maior eft, tanto peri 
culum grauius quippe habentibus inteUectum . Nam & ii quis eft 
in reftore vitiorum morbus,facile in eos qui ad obtemperandum 
prxfto iunt d transfundi tur, & multo faciiius quod inalum eitab 
co tranfi t, quam fi quid in eo virtutis & indu ftnx fuerit.Nihil cni 
tam fadlc quam fieri malum etiam ii nemo doceat, vd copellat f 
perdifficile autem fieri bonum,parau fumus ad recipiendwn ma 
lum, quamplurimi vdut (i arida: ftipuLe t quis fdntiUa ignis tnij. 
dat,qux infupcr vcntis etiam infpirantibus animetur, velociufqj 
rualitixparuafcintilla confumimur , quim virtutis ignibus vel 
accendi vd etiara concalcfcere pollimus. 

DePericulofyc*utekcnr*p*ftoralts. C*p. XClt. 

VErendvm eft autcm ne inucniamur morum & virtutuu> 
decore pidoresquidam pdEmi prx alijs piftoribusj. plebeis, 
qui quam debent in icmetipiis depingere imaginem eius, pcuima 
prarbeutes cxemplaria,vel certe neaccidat nobis vfitati prouerbij, 
& quiad alios curandos prxfuinus,inueniamur ipli fcatentes vlce 
ribus Csterum non fatis eft malu non efle eum,cui docendi fuui- 
ma committiturquod vtiq; culpabile,& dedecorofum eft etiani 
his qui docentur.Scd oportet eum omnibus bonis efle prxditum . 
Nunquam etiam putare dcbemus aliquem finem nobis bonoruni 
iaftum aut proficiendi terminum pofitum,itanec ad lucem dedu 
cenda funt,qux recte a nobts gefta funt, quam detrimcnto com- 
putanda qux nondum implere voluimus:& afcenfus quidam no- 
bif putandus eft vita hxc,ex quo nihil refert explicuifle, g> afcen- 
deris niii quod reftat euaferis,nec nofmetipfos ex cxterorum colla 
tione metiamur,vt magnum aliquid efleputemur, fi forte aliqui- 
bus prxftantioresinueniamur,fed damnum potius iliud arbitre- 
mur, (i non nos digne loco & gradu noftro geramus . Et fi qua a 
nobis gcrantur,non ex negligentium comparatione, fed exprxce 
pti auctoritate pendantur.Non oponet autem illos qui prxfunt k 
vi vel necefli tate fubiectos conftringere.f ed ratione & vitx exem 
plis fuadcre, quiaomnequodextorquetur inuitis cumeo, quod 
tyrannicum videt ur,nec perfeuerare quidem poteft.Solet enim re 
cbre quicquid violcnter attrahitur,fic nouellx arboris fi quis cacn 
men inclinaueric,relaxata rurfus in quod fuerat redit. Quod aute 
ex propofito & uoluntate fit,tam legitimum eft % certum,validif 
fimis vinculis proprix voluntatis altrictum.Reuera mihividetur 
ars artium efle & difciplina difciplinarum , hominem regere vd 
imbuerc,qui fic certe eft,& inter omnesanimantes maximc mori- 
bus varius & voluntatc diuerfus. Nobis qui prxfumus, fummurn 
ltudium eft vincere eos qui carnaliter amant, ncc vllo modo vo- 
lunt nobis credere,aduerfus femetipfos dimicantes, ita vt fint no- 
bis vdum quoddam aduerfus eos,pro quibus mtlitamus: du vnuf 
quifq; tantum itudij gerit,in concegendis & occultandis morbis 
pecca torum qu antum.oportebat habere ftudij ad fgritudine me- 
dico oftendendam . Alios couenit coram omnibus argui,quia mo 
nita fecretiora contemnunc Alios fecrctius commoneri,quia pu- 
blice correpti.impudenciorcs fiunt.Alioruni conuenit omniadili 
gcntiusobleruari,&viq; ad minimum difcuti eorum precipue , 
qui dum mala quadam arte fua celari fe putant, aduerium otte- 
ros eriguntur & inflantur. Aliorum autem oportet nennulla prz- 
terire,& videntes tanquam non vidifle,& audientes tanquam non 
audifle,& ne ad contemptum vltimum veniant per increpatione, 
qui fortaflis erubefcut culpasextendere ac muluphcarc,donec eas 
ignorari putant. Audaces vero & prxcipites efficiunr«r,cum eis vl 
timum emendationis atq; vnicum remcdium incerrupta iuerit ve 
recundia. 



Item De etdem. 



C*p. 



XCIU. 



D 



Entq; phtlofophari fecundum Deum,& fcire animanl guber 
nacula continere,& prxefle cxteris, & regere alios, cuni ipfe 
refte regentibus obedire nondum didicerim , fupra me efle ncgo- 
cium duxi , prxcipux in hoctempore,in quo videmus hominer 
huc & illuc conuerti,ac perturbari omnia, vt nihil efle mdius vi- 
deatur q fugere e medio & lacere.Hefterna quidem bdla no me- 
tuo, neciftam beftiam,que. nunc infurrcxit Ecclefijs. i. Iuhanum 
Apoftatampertimefco,inquoeft Diaboli plenitudo, licet ignec 
mmetur, licet gladios intentet & belbas,licet omnem qui ante fe 
fuerunt perfecutores crudelitate excedat,licet noua fuppliciorun» 
gcnera exquirat: vnum mihi eft ad omnia ftare medium , vna vi- 
ctoria libenter mortem pro Chrifto fufcepifle. Ad inteitinu autem 
bdlu vitioru,quid agS nefdo, q mihi aiuuia cdpari^cjnod donum 

fpiri- 



Digitized by 



Google 



Liber Quartusdecimus. 



i 96 



fpiritusfanfti inuocem, quibus armis fpiritualibus aduerfus Dia- 
boli aftutiasme circundem.Ego quidem inualidiflimum me e/fe 
adhuiufmodiprxliafatcor:&propterea me terga dediflc confi- 
teor,& velatus cunfufionefaciem meam tingularis fedi,quia ama 
ritudine repletus fum,tacere quxfiui,intclligens cp tepus malu fic. 
Qualiur Uebeant chriltUniJblemnizjtre. 
■ Caf. ■ - XCJUl. ' 

IDem in fermone de natali Domini Diemfeftum cclebramus, 
non humanx deuotionis, fed diuinx d.gnacionis,non eora qux 
ex mundo funt, fed eorum que fupra mundum funt.Propter qcT 
ncquaquampoftcs & ianuascoronemus, necplateas & compita 
perorncmusneccantatricumchoros (tatuamus,vcaiircsfocusmu 
ficis deleftemus,nec gurtum illecebrofis faporibus irritcmus , ncc 
taftui malc profpcfta contingcre concedamus,non delicacis vefti 
bus,ac fluicusreloluamur,necornamcntoruni fplendore glorie- 
mur,non auri fulgore,ncc colorum fucis tallentibus rapianiur,n6 
altis thoros tapecibas excruamus,non prairiofa centoria - oec vini 
neregrina nomina requiramus, ncccocorum noua & exquifita 
condiracnca vctn & gutcuri prxparemus.Nec cerra & mare mul- 
ti precii nobis ftercora conferant.Hoc enim nomine roihi videc- 
tur honorandx delicix.No alrcr alterum per incontinerttiara.vin 
cerc ftudcac.Mihi enim incontinencia eft, omne quicquid plus eft 
qtiim fuffidt alijs cfuricntibus & indigentibus,qui ex codem lu- 
to atq; cx cadcm malla formaci func,quinpocius ( ratres hoc genti 
libusconccdamusJllorumfit talis folenitas,qui ctiam Deosfuos 
vfturis carnium & cccris putant nidoribus deleftari. Illi cpnfcque 
terfolennitatcmdiuinam ventris diftentione concclebrent pcnt- 
xnorum ckmonum,& prxdkatores & culcores nequiifimi.Nosau 
tcm fi dcleftari oportet & deliciari.in verbo Dei deleftemur.Et de 
jjicias noftras in lcgis Dei tueditatiotie vcl intelligcria requiram* , 
ytpro folemnitatis rationedclicianim nobis caufa conucuiensef 
ficiatur . 

HtUuie vinmtwtftiu. C*p. XCV. , 

JDe m in fcrmone de Monachis. Pofui ego ori meo cuftodiam, 
& labijs meis filcntium dedi.Quoniam quidcm videbam con- 
fequenseuepriusopercphilofophixpurgari mentem debere,& 
ita demum apetire eos & attrahere fpiricum,atq; eruftuare verbu 
bonum,& loqui Dei fapientiam perfeftc inter perfeftos,deGdera-! 
Dam videre fanftum illum pfallentem chorum , gloriam Deo in 
Ecclefia offcrentium,qui in lege domini meditantur die ac nofte, 
&exultationesDeiinguttureeorum,quiad exemplum & com- 
rnonicionem melioris vit; cfteris omnibus viuunt , legis quoque 
Dei & euangelii Chrifti taciti prxdicatoresJn quibus ipfe quoq; 
babitus prxfert virtutis infignia,hirfutum caput incoptis & hor 
rentibus comis,& quantum fufficic acconfis,pcdes nudi& apofto 
|ids fimiles Jndumenti vilitas arrogantiam fxculi,fuperbiamque 
condemnans,zonaipfo fui ncgleftu prxtiofior,parum quidcohi 
bens veftimenti quarcum euagari non finat.Incefius ordmatus,o- 
culus non oberrans,nufquam ridentes,fed placide fubridentcs, & 
rnagis vt temperantiam rifus cohibeant & fubridendo coprimat. 
Sermoeumratione prolatus,aut filencium verbo prxciofus laa- 
dando non nimii, fed quantum ad hortationcm fnrhciat non adu 
lationemJncrepatio cum laudationegratiofior.ac triliicixjeticig 
menfura iuftiflima,& commodiflimu ex vtroq; temperamentum 
leuicas cum auftcricace, libertas cum verecundia , ita vt alterii no 
impediatur ex alcero.Mifceri turbis & feccdere ad fecretum v trii- 
que agere cum mcnfura , vt in altero hominibus, in altero Deo 
coniunganturcommunem vitam finecommunis vitiis agentesJe 
cretam vero uon abfq; communi ducentcs frateruitatis affeftu.Et 
qux maiora omnibus & clanora funt.in paupercatediuites, nihil 
habenccs & omnia poffidentes,nihil in mundo habentes & fupra 
inundum viuentes,quibus labor delicix,qui in carne pofiti cxtra 
carnem viuunt.quorum pars Dominus,propcer regnum pauperes 
& propter paupertatem reges Jn humilitategloriofi.In infirmita- 
tefortes. Illosautem qui" infanabiles futit fugiarnus & vitemus, 
nc forte contagii eorum maculcmur,& no tam fanitatem noftra 
illis tradamus, quam illorum xgritudinem capiamus. 

De Sanffo Ambrofio MedioUnenfi Epifcopo. 

caf>. xcvi. 

HIeroNIMvs in chron. Eo tempore poft Auxenti j feram 
mortem . Mediolani Ambrofio epifcopo conftituto omnis 
adtidem reftamltaliaconuercicur.Paulinus. Pofito fiquidem in 
amminiftracione prxfefturx Galliarum patre fuo Ambrofio, na- 
tus eft hic fanftus Ambr. qui infans in aerea prxtorij in cunabulis 
cum dormiret,aperto ore,fubito cxamen apum adueniens faciem 
«ius & ora compleuitata vt ingrediendi egrediendiq; vices freque 
tarenc:quasnutricem abigcre volente u pater prohibens, expecta 
iat paterno afi*eftu:q uo finc illud miraculum clau Jeretur. Ac ille 
>oft aliquandiu eaolantcs,in tantam aeris altitudinem lublcuatx 
£ut, vthumanis ocu lis minime viderentur.Quo fafto tcrtitus pa 
Speculum Hidoiiale. 



rcr ait^i infantulus ifte vixcrit alicjuid magrri critJUud igitur exa 
men apum Domino iam in eius infantia operante,fcriptoru ipfi' 
nobis gencrabat fauos,qui cfleftia dona anhunciarent, & menres 
hominum de terrenis ad celos erigerent. Cum autem Romx eflet 
adolcfcens,quandam pueflam matris fux domeflicam,Sacerdotu 
manus ofculari videns.ipfe ludcs offerebat dexteram dicens,etiam 
fibi id ab ea fieri oponere^iquidem Epifcopum fe futurum me- 
morabatjloquentein eo Spiricufanfto,qui illum ad Sacerdotium 
nutriebat: At illa vt adolef ccntem & nefcienccm quid diceret,re- 
fpuebat.Poftquam autem dilciplinisliberabilibusedoftus ex vr- 
be rcgreflus eft,in audicorio pr^ (efturxprxtorii ita fplendide cau- 
fas pcrorauic, vcaviroilluftriProbotuncprefefto eligeretur ad 
confilium cribuendum,poftcaconfularitatisfufccpitinfignia, vt 
regeret Liguriam Emiliamq; prouincias.Venienfq; Mediolanum 
mortuo Auxencio Arrianj perfidix Epifcopo.lbiq; ab vcraq; par 
te inEpifcopumeleftus,licetadhuccathecumenuscupenittis re- 
nueret,& cum intentionem populi nullatenus reuocare poflet,fu- 
gam parauit.Egreflusautem noftis medio ciuicacem.cura Ticinu 
pergere fe putaret,mane ad portam Mediolani ciuitatis quse Ro- 
mana dicitur,Domino fugameiusimpedienteinuenitur. Cuque 
inuentus cuftodirctur a populo.mifla efi ad Imperatorem, Valert 
tinianum relatio,qui eum fummo accepit gaudio, Ixtabatur etii 
Pro bus prxfeftus,rj) vetbum eius implereturin Ambrofio. Dixe- 
rat enim profkifcenti; vade non vt iudex, fed vt Epifcopus . Vbi 
autem relationi refponfum eft,baptizatur,& omnibus officiisJEc 
clefiafticis implecis }J.die Epifcopus ordinacur.Poft aliquoc aonos 
ad proprium folum.i Jlomam pergens,ibi fanftam puellam fupra 
memoracam inuenit.Qnx cum dexteram eius ofcularetur,fubri- 
dens ait illi.Ecce vt dicebam tibi.Sacerdotis manu ofcularis. Hie- 
ronymus.Eo temporeMelana nobiliflima romanorum Mulieru, 
& Marcelli quondam confulis filiam, vnico peftore tunc Vrbano 
filio derelifto Hierofolymam nauigauit, vbi tanto virtutum,pra: 
cipueq; humilicatis miraculo fuit,vt Theclf nomc accepericThe 
odolusmiferabifisprxsbyter dum adnerfus confcientiam furoris 
fui facrificia Deo ofterre audet,in mcdik prxcibus eliditur. 
Uemortc Vnltntimnm & fuccejforibus eitu. 
C*f. XCVIJ. 

VAlentinianvs autem fubita fanguinis eruptiotie, 
quod Grxce apoplexis vocatur-Brigitone moritur . Poft qne 
Gratianusaffumptoinimperium Valeuniano fratres cu patruo 
Valente rcgnauit.Anno domini 378. mundi vero quarti miUefi- 
mo j 4 1 JJiftoria tripartita lib. 8. Valenuniano i taq; mortuo. An> 
noimperiifui u.Italixmilites^.diepoftmortem eius, filiam 
eius Valentinum puerum Imperatorem confiituunc.cuius impe- 
rium Frater & Patruus licet ingrate rp eis ignorantibus faftum fit 
tamen poflea fufccperuncHic natus eft de Iuftina,quam cum Se- 
uera valetinianus pater fimiliter habuit vxorc hoc modo . Iuftus 
Iuftinx pater Conftantii temporibus cum eflet Piceni iudex, vi- 
dit in fomnis,qudd cx dextro fetnore imperialem ptirpuramge- 
nuiflet.Qune vifio cum per famam veniflet ad Conftantium fccit 
occidiluuum-Cuius filia intantum pcruenic ad Seuere noriciam, 
vt cum ea habicaret.Cuius pulchricudineScucra obligaca dixit im 
peratori. Qudd iuftina adeo fpeciofa efl«,vt cius atnore etia ip- 
fa caperetur.Quam Imperator volens acciperc,non tamen Seucra 
abiicerc,ex qua Gratianus natus erat, legcm propofuit publicc p 
ciuiutes liceret volentibus haberc duas vxores. Qua pofica Iufti- 
nx coniunftus eft,ex qua Valentinianutn iuniorem habui t,& fi- 
]ias tres,Iu(lam,Gratam,& Gallam.Quarum du^ virgines perma 
ferunt Jufta & Grata.Gallain vero duxic Theodofius maiot , ex 
quafiliamhabuicPlacidam.Honorium vero & Archadium er 
Placella priore coniuge habuic. 

De imfieuu Valentit, & frtfcSi eiut in chriftUnot, 
Ctp. XCVlll. 

ANno Valentis 1 1. qui fuit primus annus nepotum cius,moI 
ti Monachorum Vitrix per tribnnos & inilites cxfi funt. Va 
lens enim lege data,vt Monachi militarent,nolentes fuftibus iuf- 
fit interfici. Socrates in hiftoria tripartita.Cum iufliflet Vales oes 
catholicos,ab Editla vrbe expelii:qua:dam muliercula pauperfutl 
filium ferensin brachio hoftio no claufo currebat ad Ecclcfiam , 
vbi omnes catholici conuenerant.cum Prxfeftus eis mandaffet vt 
ncmo in Ecdef ?a remaneret nolens eis parccre. Indignatus autem 
propterillam mulieremaitei. O infxlix quofic indccenter cur- 
ris? At illa,quo alij.Tunc ilIe.Non audifti inquit,qudd Prxfeftus 
occifurus eft vniucrfbs.quiibi reperiencur?Audiui,inquit,& ideo 
feftino vtinueniarintereos .Ethuncinquit puerum cur trahis? 
vtinquit&ifte martyr efficiatur . Quo audito ftatimillerecur- 
rens ad Principem, dixit omoesparatos efle ad mortcm, impiu 
vero efle tantos in breui occidere: & fic ab ira reuocauit Principe. 
Theodoricus . Poftea Prefeftus cx prxcepto Prindpis cogens 
eos,aut eis communicare aut in exiliumire : cunftis tacenti- 
Toinus Quartus. Bb 4 bus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriale Vlncentlj- 



ru< iit Daci eortim Eulogio.Qir taces? Mon aporter inquit nihil 
intcrrogatuni rcfpondcrc.At ille Nonne vobis omnibus locutus 
fum,& quibus commumcat Impcrator, conuinicare vos monui? 
£t i!lc.l'albrem iuquit habeo,& illius nutibus obedio.mox Prx- 
fectus Ko. cx eis deftinauit in Traciam.Cum afit prxfe3us diceret 
ad lanitum BaiUium,<p pro vno verbo quod cft homouiion no eft. 
tanu perfccutiofufcitanda.Refpondit Bafilius.Quidiuinisfagi- 
nantur eloquiis,corrumpere de diuinis dogma tibus neq; vn5 fyUa. 
bam patiuntur,fed pro nis oes mortis fpecies amplcctuntur.Ami- 
cirias aut Imperatoris magnas cum pietate iudico,fine qua potius 
pemicicm has appclio.Cuq; Prxfectus eum vocaret ftultum . Hic 
tnquit ftultitii femper bibere exopto. Oemofthenes aut fuper im 
penales epulas conltitutus prxfente Imperatore cum BabJio cer- 
tando barbarifmum fecit.vt dictu elt fuperius.Tunc Bafijius fub- 
ridcns ait- Vidimus Demoithenem fine Utteris.Cumq; Ule minare 
tur am pJ ius.Tuum eft* inquit de pulmentariis cogitare,nd dogma 
ta diuina decoquere.Poft hoc Imperator ita diiexit eum, vt opti- 
ma pridia illi daret ad opus pauperfi & leproforum.qui ab-eo gi» 
bernabantur.Poft paucum vero tempus priorum oblitus, lege de 
illius exilio propri.i fubfcriptioneroborare volens,non potuitCa 
knus enim contntus eft cj> pafli funt,& fccundus & tertius. Tunc 
ille tremens ambabus manibus chartam rupit. 
£>e Affratt MinMfho, & augurte vslmtis. Cap. XCIX. 

SOzomenv sJnterea Valente fiirente a pud Antiochiam ccU 
tra catholicos &,erat ibi Affrates Monachus , quem per plateS 
tranfeuntem de palatio refpiciens Impcrator, viiilfimo indutum 
pallio,& in long.«ua fenecttJte properitem.dixit ei.Dic mihi, quo 
vadis?pro tuo inqait oraturus imperio.Cui Imperator, oportct te 
domi orare fecundum monachicum morcm.Oprime inquit dicis 
ii permitteres (ic facerem,& hoc egi donec ou es Chrifti pace frue 
bantur. Quia ergo tumultu maximo commouenrtir ne captiux 
reneantur,nece(le eft me vbiq; difcurrcre,eafq; a nccefTitate falua 
re.Hoc atidito Imperator intcrminatns tacuit. Vnusautem cubi- 
culariuseius,qui balnei cura habcbar,afperelocutus eft viro fan- 
cto.Scd ftatim poft verba defcendens , vt imperatori pararet baU 
neum,mente captus in feruentem aquam defcendit,ibique extin- 
ctus eft.Erat autem Accepiimas in carcftis in cellam reclufus, qui 
40. annis,nec vifus eft ab ako,ncc locutus cft alicui. Tunc Valen* 
tcm Antiochixfurentem reuocauit liber Themftii philofophyn 
quoperorauit,quiapropterdifcordiam Eccleiiafticam nondebe 
ret elie ica infeltus,cura apud paganos vltra 5 00. fectarum differe 
tia videretur,& vnufquilque in fua fententia pct maneret, & fbr- 
te hoc Deo potius sratum eflet,dum non facile cognofcitur, & dl 
uerfo modo glorificarur.quatenus vnufquifque ainplius timeac 
dum intcgritati fcientioeeius.vel quomodo vel qualiter vel quaa 
tufque lit mas>is ignorat.Hieronymus.Eodcm anno.i. Valentis f 1. 
Theodoiius Theodofii poftea Imperatoris patcr, & plurim i nobi 
lium occiii funt.Socrates in hiftpria tripartita . Eo iiquidem tem 
pore,Valens nigromanciam fecit pcrftrutans,quis poft eum impe 
raret.Dcmo autem quatuorlittcrasdemonftrauit.t.e. o.d.Impera 
tor autem Zelo ductus,multos huius nominis occidit , putans eos 

Srrannidein velleaflumcre.Occidcbanturergo Theodoti.Theo- 
ori,Theodoli,& quicunque has litteras in capire fui nominis ha 
bcbant. Quo timoreplurimi luanomina mutatierunt , negantes 
cum iurameifto qux prius habuerant . Adtor . Ex hac occaiione 
videturoccilusfuillcTheodoiiusp.-uer Theodofij Impcratoris, 
quamuis eam Hicronymus tacucrit. 

t>e Morte VAtentis Ctfioe chienirorumHieronymi. 
Cap. C. 

ANNodeniqucIir.periifui. 14. Valens dc Antiochia cxirc 
compulfus lera penitentia noftros de exiliis reuocat , lachry- 
niabiicbcllumin Tracia commiirumeft.lnquodefereuteequitu 
prxlidiOjRomanx legioncs a Gothis cin&x vlquc ad internitione 
cxfe funt.Ipfe autcm Imperator Valcns cum fagitra faucius filge 
ret,& obdolorem nimium fxpecquo laberetur,adcuiufdam vil- 
lx cafam deportatus eft,quo perfequentibus barbaris et incefa do 
niofepulturaquoquccaruit.Hic nnit Hieronymus chronicam 
fuam.Fluxerunt autein ab incamatione domini vfquead fine Va- 
lentis anni ; So. Ab vrbe condita 1 joo. & ) 1 . f. fub regibus an- 
ni 146. fub confulibus j4^.Sub Auguftis & Cffaribus $16. Ab 
. jnitio autem mundi-fccundum hxbraicam vcritatem 4. millia. 
j4 5. fecundum 70. interprctes f . millia t78.Abhincergo fcnbut 
Profpcr & Bcda, SigibennfqueMonachus Gfimblaccn(is.Nos au 
tem priulcj vlteriusprocedamns,quiaconftat maxime circaharc 
tpa floruiile fauCtos patres Acgy pti & Syri^ ceterifve mudi parti 
bus.i)c quoru geftis & diftis multa \» fupra pofuimus . Placuit vt 
ad vti! t.ite lcgrtiu.intermiflo pauluiu ordine hiftorie,quoruda de 
qnibusad liquiduin inuetiirenonpotuimus,fubquibus fueritlm 
peratonbJS,vmco feqtienti libcllo gefta abbreuiata compreheda- 
niusjiimilis euam & aliorum fanctorum quorundam Epifcopont 




&confeiIbnimvtrinfquefexus,qui flomeruntin diu-riis muncK 
partibus, quorum itidem tempora ignoramus . Et primo quid^ a 
Barlaam & Iofaphat.quorum adus Ioannes Damafcenus lcriplif 
fe reperitur.Narrationis huius exordium fumamus. 

LIBER XV. 

DtRere jMtmur, tiut edicle eontr* cbrilfiMnot. 
C*(* I. 

Oa n n e s Damafcenus.Fuit in Indiat 
Rex quidi, nomine Auemur, diues 8t 
potens,& in beilis ftrennus, omnibufl 
que mudialibus fuccesiionibus glorioi 
fus,fecundu animam vero multis mai 
lis fuffocatus, & Idolorum feruituti de 
ditus.Gumque in multis delicijs viuei 
ret,vnum erat fterilitatis malum,quod 
eiusbstitiam minuebat, & cor eiusafl 
fiigebat.Nam filios habere non potc- 
rat.Genus autem chriftianorum & monachorum mukirudinei 
interra illa angelicam vitam ducenies, in gratia Dei proficiebatj, 
Regis cultum vilipendentes,& prorfus minas eius non formidan j 
tes.Mult i quoque pro Chrifto mortem iitiebant,xtemam beatitd 
dinenidefiderites.Vnde&itnetimoreprxdicabat nihilque aliuJ 
niii Chriftum m ore habebant>Multi quoque doStinam fufdpieJ 
bant,adeo vt quidam nobilium ac fenatorum ofnnia relinqueni 
tes, monachi herent. Rex autem vt hoc audiuit,furore fuccenfui 
ediftum illico pofuit,omne Chriftianu coarctari , vt negaret fide 
Chrifti.nouas contra eos tormentorum fpecies excogitans,nouot 
mortium modos eis minans.Tunc alij tormcnta timentes,execra* 
bili prxcepto obediebant. Alij palam in tacie regis impietatem re 
darguetes,per martyrum vitam finiebant.Ali ; fein folttudinibuc 
& montibus abicondebant. 

De eitu Archtf*tr*p* fitHo, Menacho qui eurn confudit. \ 

■ CMp. 11. 

TVn c quidam Regis Archifatrapa, qui magnitudine & fbr- 
ma & animx conftantia ab omnibus alijs differebat . Viden» 
impietarcm & valci'aciens,huic vanx glorix monachorum prepo 
fitis fe commifcuit,ac motium dcfena petens,ibi ieiunijs.vigifijs, 
& diuinis meditationibus intentus fuit . Quod cnm audiuit Rcx» 
de amico perdito doluit,cotra monachos autem amplius in iranx 
exarfit.Mifititaque nunciostqui eos vbiquequxlicrunt, donccitt' 
defertis inuentum comprchendentcs,tribunaii Regis exhibuerut ,' 
Quem Rex in paupere & afperrimo veftitu videns, dura Anacho, 
releosconueriationemaceratum,triftitia repletusaitad euni. 
ftulte & mentif perdite,cur honorcm tutim in contumeliam coni 
mutafti,& ludum puerorum teipfumconftituifti,noftrxqueami- 
citix & fiducix oblitus,& nec propriorum filiorum mifertus con- 
tra ipfam naturam infurrexifti? Vt quid hoc fecifti, & omhib. dijf 
hominem qui dicitur Iefus prjctulifti^Hoc audiens homo Dci hi- 
lariter refp ndit.O rex fi rationem a me audire vis,inimicos tuoi 
eijce de medio prxtorii.et tunc refpondebo tibi.IUis namquepra: 
fentibus,nullus a me tibi fermo reddetur: propter rationcm verof 
torque. occide, & fac quod vis:mihi rnundus crudfixus eft,oc egoi 
mundo.Rege autem dicente qurfunt inimici,quos de medio peUe 
re iubes? Ait vir fandtus.Ira & concupifcentia. Nam concupifcen 
tia in nobis operatur voluptatem,& incitat.IraTcrodeftruit.Ab- 
fcedaot igitur ifta:& aftideant ad audientiam dicendofum,ad iu- 
dicium xquitas & Prudentia.Cumq; Rex cius pctitioni annucrer. 
At ille. Gratias ago Deo pcr Iefum Chriftum , quia eruit me de 
lacu mifcrix & de luto fecis,& oftendit mihi viam compendiosi, 
& facilem.per quam in hoc fragili corpore poflum angelicam du- 
cere conuerfationem,prxfcntium contcmnendo vanitatem. Cunt 
enim omnium principale bonum a nobis amputare conrendis. u 
pietatem & Deum deferere,quod damnis omnibus cft prerer&lu , 
quomodo tibi in hoc communicare pofftunus, & non magis econ 
tra amicitiam & honorem & filiorum afTcvtum , & fiquid aliud 
erat negabimus. Videmus enim te ingratum ellc Deo, qui & ipsu 
tibi e(le & refpirare prebuit.qui ccelos & terram ftabiliuit,homi- 
nemq; formauit,& immortalitatedotauit.AcRegem cun&orum 
quxinterrafuntconftituit:Ipfumquea Dyaboli voluptate dece 
ptum,& omnibus his bonis priuarum,morte crucis fux redimcni 
in priftinam libertatem reftituit.Tu autem eum refpuis & in eius 
crucem offendis,totus delicijs corporalibus deditus, & extermini 
dis fubditus pafljouibus & Idolorum errore poUutus.Scito i^itun 
quia non acquiefcam tibi.neq; meum benefaftore & faluatore ne 

S">o.Etia G me beftijs deuorandu proiicias,vel gladio & igni tra- 
,qi nuc cft tux poutis.No enim tnorte umco.nec pfi tia amo: 

quo- 



Digitized by 



Google 



Llber Quartusdecimuj. 



ip7 



■oorum ixtitix & exultationi omnis copulatur dolor & triftitia. 
His ab co diftis Rex ait. Vndtq; mifer tui perditionem meditatus 
ad hanc(vt arbitror) es fortuna perdu&us. Acuifti enim mentem 
& linguam tuam,vi hanc effunderes ratuaiii & v anam fabulatio 
nem Sed nili m principio fcrmonis permififlem tibi , g> de medio 
confiho iram remouerem, nunc itaq; igni cirnes tuas traderem. 
Quoniam vero anticipans me talibus circumuenifti fermonibus, 
fuSero modo tuam procacitatem , quio & propter priorem mea 
erga te anuririam.Surge crgo & fuge cx oculis meis,ne vltra te vi 
dcam,& male te perdam Tuc egrettiis vir Oei fecdfit in defertu , 
contriftatusquidem cj> martyrium non fuftinuit. Martyrium ta- 
inenbuoridiein conlcientia tolerabat, pugnansaduerfusPrinci- 
pes & potcftates,aduerfus mundi Rectores tenebrarum haru.Tuc 
amplius Rex iratus,perfecutionem grauiorem coutra Monachos 
xncdiratur& ampliori honorecultores Idoloru venerat & amat. 
Do orm lofaphM Cr reclufiono tiut in palmtio. Ckp. II 7. 

TNter hxc nalcitur ei filius pulcherrimns.In cuius ortu gani 
fus valde Iofaphat cu nominauit , ac pro eo immolaturus & 
gratiam redditonrs ad IdoJorum templa Ituicus abijt,atq; ad pue 
n nataKtia mtiltitudies populorum vndiq, congregari tecit. Afte- 
xentes fecuni qu$ facrihcio erant idonea, ficut cuiqjpolit bile erat, 
ic regalem cbgnitatem dccebat.Tunc couenerunt ad regem qua- 
fi. t j. Aftrologi,quos acceriitos ad fe, Rex edicere fingulos roga* 
bat,quidfuturus eflet puer, qui Cbi natus erat . Illi vero plurima 
perforutaotesdicebant illum magnum efle futurum iu diuitijs& 
potentia,& fupergrellurum omnes qui antefuerunt Reges . Vnu$ 
autcm deaftrologisexcellentiorcuctis ait.Sicut ex his qui me do- 
cuerunt aSrorum curius valeo conijcere,o Rex,pueri huius profe 
cms,qui nunc natus eft t ibi.non in tuo erit regnoj, fed iu alio me 
]iori,& inxoinparabilster eminentiori,xftimo vero illum qua per 
fequitnur chriftianomm religionem fore fufcepturum , ncc puto 
«piualpeipfcpriuetur.Hocdixit ficut Olim Batlaam aftrologia 
«on vera pronunciate,fed Deo per aduerfarios ea qux funt verita 
tis fignmcantc, vt omnem impij excufationetn adimeret. His au- 
■jitis Rex grauiter rerens annnuciationem hanc , trifticia illi lxti- 
tiaincidit.Inciuitate itaq; feoniim palatium xdificauit fpecio- 
fiflimum,& in<ea cameras fplendidas artificiofc atq; operofa con 
ftruxit.In quam puerum poftiit ad habitandum. Poftquam infan 
tix impleoit «tatem , & inacceffibilem fore omnibusimperauit. 
Pedagogos 8t magiftros illi coftituit.iuucnes etate & afpectu pul 
cherrimos,precipia;sillis, vtnihil horum,qux in hac vitatriftitii 
generant,manifeftum illi facerent, non mortem, nec fenectutem, 
n«c infirmitatem.nec paupertatem.nec aliquid aliud quod eu ccV 
triftaret,& lxtiriam ei minuere ponct.Sed omnia iucunda,& dele. 
ciabilia nrxponerenr,quatenus his mens illius iucundata,& dele- 
etata,nihil omnino de futuns cogitare valeret . Prxcepit etiam vC 
■ec modicum verbum de Chrifto, & de eius dogmatibus pcnitus 
audiret.hocetenim magis omnibus occultare ci cupiebat,aftrolo 
gi metuens prxnoociationem . Si quem vero miniftratium ei in- 
firmari c6tigiilet,hunc mox idem eijcere, alium vcro pro ipfo flo 
ridum & fanu m dabat, vt nihil omnino fedum vel enorme oculi 
vidcrent illius pueri.Prxcones itaq; per vniuerfas regiones prxce- 

Sit cuTcurrcreclam3ntes,vtnullusomnino poft tres dies horutn 
tonachorum inueniretur . Si autem aliqui poft tres dies inueni 
tentur per , ignem & gladium perderentur. 
Dt Amico Regts,quemipfeindolttent*HiK Cmp. Utl. 

IMtbkea virquidaminter primos illius regni prxpollebat 
prius fide & falutis fux folicitus,fed propter timorem Regis h. 
tcbat.Cumq; aliquandocumRegead venationem egreflus eilet, 
fingulariter ambulans,inuenit hominem in loco quodam nemo- 
roloin terram proieftum&malctradtatum, habentem pedem a 
beftia contritum.Qui videnseum prxtereuntem, rogabat neper 
tranfiret illum,fed mifereretur ei in tato magno euentu, & in fuS 
domum dcicrret,adi jciens,quia non inutiliter tibi & omnino in- 
efficaciter inuentus fum.inquKy ego.Ego enim medicus fum ver- 
borum^i enim aliquando in verbis aut colloquijs l^datur aliquiy, 
aut in tribulatione inueniatur,cogruis medehs ifta curabo,ne am 
plius morbus fucCTeftat.Igitur refigiofus vir ille quod di6him <ue 
rat pro nihilo computauiclllum vero propter madatum Dei con 
ducere in domum luam fecit,& conrpetenter cu ram ei exhibuit. 
At vero inuidi homines ac malitiofi derogant viro apud Regem, 
quia non tantum illius amicitiain obliuiicens negauit Deoru cul 
tum,& ad fidem chriftianorum declinattit,fed etiam maJa medi- 
tatur aduerfus ipfius regnum,& turbanrperuertcns atq; folicitas, 
& fibimct cunctos concilians.Sed fi vis inquiunt certus fieri, nihil' 
ms fiftum dicere,voca euni feorfum, & dictentando velletcde- 
retinquere paternam fe£tam,& gloriam regni,& Ghriftiaoum fie 
ri,& monachicum fiimerc habitum quem quondam perfecutut 
es.Rcx vero crga fe viri amicitiam non ignorans, derogatione fal 
iamputauit.Rein taracn examinare volmt. Vndc aduocans eum. 



feorfum,ait ei tentans.Nofti o aniicequanta mala oftendi mona- 
chis & omnibus chnftiani s.Nuc vero p^nitentia dudus fuper hoc 
& defpicies pr«fentia fpe illius immortalis regni quod prxdicat , 
ad aliam futuram vitam cupio pertingere ■ Nam prxiens morte 
vtiq; amputabitur,necaliterhocconlequinifichriftianus fiam. 
& abrenuncias regno meo,& caaeris deledtationibus & iuctindi- 
tatibus huius vitx.heremitas & nionachos requiram vbicuq;fint, 
quos iniufte perfecutus fum,illifq; mc admilceS Ille vero vt hoc 
audiuit dolum non intelligens, compunclus annno & lachrymis 
perfufus fimpliciterrefpondit Rex ineternu vtue, conliliu eninv 
bonum & falutare repcnfti.Qiiia & dirficile eft ad inueniendum 
regnum ce_ lorum,attamen omni virtute eft quxrendum . Na qui 
quarit inuenit lllud.Delectatio verci prxfentium & (i in prxlenci 
iucundafit & delectet.tame bonum eit illam abijcere.Nam in ip- 
fo fuo eife non eft,& quod lxtificat leptempliciter rurfus contri- 
ftat.Na dulcedo quidem horum temporalis.dolores vero perhen- 
nes,chriftianorum vero labor temporalis eft , dulcedo vero & fa- 
tietasxterna.Dirigaturergoregisbona voluntas,bonum veroec 
nimis bonum eft corruptibilta eternis commutare. Rex autetn vt 
audiuit ifta, valde contriftatus eft,co'i tinuit tamen iram . 
QunlittrConeitioinfirmiiramrtgit pUeanit. C*p. V. 

ILle autem cum cognouit Regem grauiter verba fua conce 
pifle,& cp in dolo tcntauerat eum,reuerfus ad domum fuani 
tribulabatur,atque grauabatur, hxfitans quali modo deliniret re 
gem,& euaderct immincs fibi pcriculum:infotnnem iraq; totairi 
noctcm ducens in memoria venit ei homo , qui pedem lxium ha-i 
buerat. Cui ad fe addufio ait. Reminifcor quia dixeris te verbo»- 
rum medicum ac procuratorem efte malorum,& continuo narra 
ui: ei,quem apud Regem ab initio amicitiam obttnebat,& pauio 
antepropofitumfibiabipfoRege (raudulentum colloquiu. His 
auditis pauper ille deliberans in lemetipfo ait. Surge ergo,& tode 
comam,& exuendo veftimentaifta fplcndida cilicium indue,fum 
moq; diluculo accede ad Regem.lllo vero interrogantequid fibi 
vult habitus ifteirefpondebis,pro his qux hxfterna die locutus es 
o Rex.ecce ego adsu paratus fequi te per viam qua defideras am- 
bulare Nam etfi delicix funt amabiles & iucundx,non contingat 
mihi his poft te perfrui, virtutis enim via qua iturus es,& G diffici 
lis cft & afpera: tamen tecum exeunti facihs erit & plana & ama- 
bilis.Sicut enim focium me habuifti prxlentium bonomm, (ic & 
triftium habebis. vt etiam futurorum fim particeps tecum bono 
rum.Nobilisigitur virillcinfirmivcrba fufcipienstecitiuxratp 
et locutus eft Quem vidcns Rex & audiens frater hoc vehementer 
obftupuit, & erga fe vera viri intellexit amicitiam, falfa quoq; 
qux contra efldicta fuerant agnofcens, Ampliori honore& maio 
n fiducia penes fe fublimauit cum. ^ 

De duobtu monmchit m*rtyriX*tis C«p. VI. 

ITervm Rex egreflusad vcnandu, viditduosMonachosper 
heremtim gradientcs, quos ad fc adduci prxcepit, eosq; furibu 
de refpicies ait.No atidiftis erronei & feductores prxcones meos 
damantes,vt nullus veftrx fuperftitionfih hac regione pofttres 
dies inueniretur,alioqtiin igne cremareturlQui dixerunt.Ecce vc 
dixifti egredimur de tuis regionibus,fed longa immtnente nobis 
via pergendi ad fratres noftros,necelfe habuimus cibum emcrc ne 
fame deficcrem us.Rex autem ait.Mortis tninas metuens cfcarum 
mercimonijs non adhibet ftudiumJRefponderunt illi. Et qui func 
illi qui mortem timent,nifi qui nullum bonum in futuro fperan- 
tes.fperantibus radidtus inhxrenrlNos autem qui mundum con- 
tempfimus propter Chriftum, nec timemus, necprxfenria diligi- 
mus,fed futura defideramus. Ttinc Rex eos argumento compre-' 
hcndere volensaitSi mortem noatimetis,cur fugam arripuiftisi 
At tlli.Non mottcm a te minatam timentes fugimus,fed tui mife 
remur,& ne maioris tibi caufa damnationis efficiamur,difcedere 
cogitauimus. Ad hoc iratus Rex,iu(fit eos ignc cremari , & fic per 
ignem adepti^unt coronam martyrij. 

SuMhtor lofrphttt m pMtre oitmuit Hbtrutem proctimii. 
Cm . VII. 

FI 1 1 v s autem Regis in parato fibi palatio inacceffibilis exi- 
ftens,ad xtatem peruenit adolefcentix , omui Ethiopum & 
Perfarum imbutusdifciplinam, quxftionefq; naturahes dcctori- 
bus fuis proponebat, itavtmirarenturde velodtate ingenij dus 
& intcllectu eius,& ftuperet Rex gratiam voltus eius, & animi co 
ftantiam.Penfabat vero in femetipfo cur eum furore inacccifibi- 
lem pater cius adiudicauerat ^& cur ad eum volenti ingredi non 
permittebat introire, t amen verebatur interrogare eum • Sed vnd 
Cx pedagogis amabiliorcm cxteris in partem traxit . Interrogans 
curfe pater fic redufiftet. Adiungenfq; fi hoc veraciter mihi f ece- 
ris manifeftum,mihi charus eris prx omnibus.Pedagogus cunda' 
cienucleatim referauit, ideft aduerfus Chriluanosindictaaregcr 

perfc. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncend;. 



perfccutionem,& prascipue-contr3heremitas,& quomodo fuga- 
ti funt,& qualia in natiuitate eius pronunciaucrunt aftrologi : ne 
crgo-doccrin.im audiensillain prafponens noftr* fectje, non mul- 
tos tecum coljpqui voluit,Led noi probatos & fideles circa tem co 
ftituit,pr ecipiens nobis nc tibi aliquid trifte notifkaremus . Hoc 
Vt audiuit iuuenis,nibil aliudappetijt loqui . Tctigit ergo cor il- 
liusfermo falutaris, & Paracliti gratiaintellecluales eiusoculos 
aperire capit ad verura conductura Deum.vt patebit inferius.Fre 
tjuenter vero pater eius ad videndum euui venicbat, nam excelle 
tj.aworc diligebac eiun.Quadam autem dieintulit ei filrus. Oifce 
se a rc cupjo,quid eft o domine R«,vndc triftitia atfidua & foli- 
citudo «coat irma conodit animam mcam:qu id libi vulc , cp infra 
murosiftos & portas concludens me.inacceflibile prorfus & inco 
templabilem cunctis coftituifti.Tunc patet ait.Nolo fili vt videas 
aliquo4 quod cor tuum poflit amaricare,& tibi lxtitiam ainputa 
te-IncJelicijs enim iugibus & gaudio perenni & hilaritate viue- 
ze teper omne fxcultt deiidero.Cui filius:bene fcias Domine quo 
t ifta modo non in gaudio & lxtitia viuo,led in tribulatione 



^ocius & anguftiamulta,intantum,cj>& ctipfecibus & pocusin- 
lipidus mihi apparet.Vidcre enim delidero,que extra portas iftas 
iuntomnia Si crgo visncdoioribusdc6ciam,iiibemc quovolue 
xoprocedere,vtaninioqueamdelectari contepJatione reru,qtias 
.faactenus non vidi:contriftatus cftigitur Rex proptertalia, perpc 
dobatcmm quia fi dcnegarct ci quodpetcbat amplioris eitrifti- 
tix & follicitudinis auctor exiftercc . Tunc ait ilh. £go deiideiio 
«uo fatisfaciaro. 

De lefrofi,fr tf co,& fint curut, qutstn viu vidii. 
Cap VIll. 

£LacTO$ igitur cquosedduci continuo & obfcquium re- 
gale & idoneum procedcre eum iinperans, quocunq; vellet 
porgcre pcrmifit,diligeter prxcipiens miniftris,vt mhil ffdu in oc 
«urfum cius venire fatagerent,& omnc bonum & iucundum libi 
denionftrari.chorofq; paludentcs in canticis & omni genere mu- 
iicorum eum antecedere,& varia delcitationis fpe&acula facerct: 
Vt his mcns eius vacaret & iucundaretur, igitur fic frequentas pro 
cc/Conis regis filius vidit diequa aniclamniiniftrisduosviros, 
quoruni vnusIeprofusaltercxcuserat.Quos videns contriftatus 
cft animo,& dixithis:qui funt ifti , & qualiseorum afpecfus fce- 
«his?UIi non valentes quod viderat occultare, dixerunt. Paffiones 
iftx funt humanx,que ex materia corrupta & corporisinala com 
ylcxionc hominibus lolent accidere.Et ait adolefcens . Omnibus 
houiinibs nunquid iftacontingercfolent.DicuntiJli.Non omni- 
bus,ftd quibtisfubucrtirur fanit.Tsexhumorum malorum abun- 
<iantia.Rurfus ergo intcrrogauit puer.Ergo noci funr,quos appre 
henfura func ifla mala,aut indifnnite & improuife fupcrueniunc. 
At illi.Et quis hominum cognofcere futura vcl preuidcre poteft? 
faoc eninmaturam fupcrgreaiturhiimanam.SoIifq; dijshxredita 
xium eft immortalibus. Et ceftauitpuer interrogare. Super hoc er 
go quod viderat doluit,& immutaca eft fpccies vultus eius , pro- 
prer incoofuetudinem^i.Poft multas vero dies rurfus egrediens, 
zepperit inconfuetudine rei.Poft mulcas vero dies rurfus egredies 
zepperit fcnem inucteratum dierum multorum,rugatam haben ■ 
tem faciem,diflblutis brachijs , & dorfum inclinatum,& toto ca- 
pitecano.carcntem dentibus,& balburicndo loqucntem. Stupcfa 
chis igitux aflumit' eu , & propius adducens interrogat difcerc cu- 
picns vilioni miraculum:prxfcntes autem dixcrunt,ifte iam exti- 
tit pluriinoru annoru pauiatimq; imminuta libi virtute&cgro 
tancibusiiiembris,adhancquam cernis peruenit mifcria.Et quis 
cftinquithuius finis ? Reipondcrunt Mors eum fufcjpiccLc ille . 
Imminet ne omnibus hominibus iftud,an aliqui bus tantum ? Re 
iponderunc,nifi mors preueniens hic hominem transfcrat,impof- 
fibile eft fuccedentibus annis non venire ad iftius flatus cxperieni 
tiam.Atille.Igiturinquotannisfuperucnit alicui , &fipenkus 
xnors imminet vel non eft ars hanc cuadcndi, quin ad hanc perue 
rtiatur miferiam.Dicunt ei:in 8o.quidem vel. ioo.annisadhanc 
fenefrutem deueniunt homines,dcindcmoriuntur,necalitcrfieri 
poteft.Ingemifces puer dc profundo cprde ait. Amara eft vita ifta 
& omni dolore & amaritudinc pletia.Si hxcita fe habet,quomo 
do fecurus efle potcrit aliquis mortcm incertam prf (tolando?Cu- 
ius aduentus non titum ineuitabilis,ftd inccrtuseft ficuc dicitur. 
£t abijt intra feifta fcruans & wceuantcr cogitans, & frequentcr 
habens memoriain,& obhocindoloribus&delcci.iouibusconti ' 
quam habebat tri ftitiam.Dicebat enim in femecipfo , ergo ne me 
mors aiiquando apprxhendet.Et quis crit lnemoriam mei facics 
poft mortem tcmpore obliuioni omnia tradente?& fi moriens in 
nihilum diflbluar.Aut cft aliqui aiia vita,aliufq< mundus? Hxc & 
fais fimilia cogicans pallidus tabefcebat. In praufcntia tame patris 
quando ad euni veniebat,hilaritatcm fingebat & Ixcitiam. Deii- 
ocrabac autem & «ftuabat aliquem qui poflct coreiuscertifica- 
w,& fcrmonem bonurn auribus eius imfuudere . Cuqjfuperhoc 



pedagogum prxfatum confuleret , vtrurri fciliccr aliquem taleni 
cognofceret.Illercfpondit.Dixi tibi iam quomodo patertuus.ft 
pientes & hercmitas iUos femper philofophantes de talibus , alios 
ltteremic. Alios perfccutus eft.Et non cognofco modo tale qucq; 
in hac regione remanfifie. Illeautemfuperhis triftatus aflimila- 
batur viro,qui magnum thefauru amifcrat , & ad eius inquifiuo- 
nem totam mentem conucrrerat . < 

De Aduentu Batlaam udeum fub vmbra negocimtrit. 
Cap. IX. 

FVi f eo tempore quidam Monachus diuina fapientia,vita Bc 
fermone or natus,qui in deferto terrae Sennaar cellam fibi fe- 
cerat,& huic barlaam nomen erat. Hicergo reuelatione dhri ni- 
tus libifaciacognouit,eaqua;circa Rcgis filiumagebatur. Q^i 
egrelius de heremo ad liEcuIum defcendit,& mutato habitu fuo, 
veftimcntisiecularibusindutusafcendit nauemad parteslndi* 
profecturus,& negociatorem fe cflc fimulis, applicuit ad ciuitate 
i quaregis filius paiatium habebatJbiq; diu commoratus inqui- 
rebat diligentet de eo,& de (ibi miniftrantibus : vt autem didicit 
fupradiitum Pedagogum caeteris ei familiariorem. accedcns feo, 
fum ad eum,ait illi. Cognofcere tc volo domine mi , quonia cgo 
negociator fu m,& de remota regione valde huc veni, & eft mihi 
lapis praitiofus,cui fimilis aliquando inueniri no poflit. Rogo vt 
nie introducas ad fiJium Rcgis , & trada illum ei . Valet quippe & 
cxcis corde.lumen conferre fapietix/urdorum aures apcrire, mu 
tis vocem reddere,& famrareni infinnantibus cxhibere.Stulcis fa 
pientiam dare, Dosmones eftbgare , & totum quod bonuro eft & 
aroabile,largirerfcpoiIidenti tribuere.Dixitad eum pedagogus: 
lapides eximios & pretiofas margaritas mimmc tibi enarrare pof 
fum quot viderim.Habetes vero tales virtutes quales dixifti, neqj 
vidi neq; audiui.tamen oftcnde mihi ipfum,& li eft fecudum ver 
bum tutun^mox inferam hunc ad filium rcgis, & honores quSma 
ximos & munera fufcipies *b co.Barlaam vero ait.Lapis ifte pre- 
tiofus cu prefatis operatiombus & virturibus adbuchabet & ifta 
virtutem.Non valetcum contemplari fortuiro,qui fanam non ha> 
bet oculorum viiionem & integram,caftum etiam corpus & nul 
.o modo inquinatum.Siji.aliquis ifta duo non bene habet temera 
rierefpicit Japidem prxtiofum iftutn,& ipfamquam habet vifi- 
biJeni virtutem & mcntcm perdet. Confidero autem oculos tuo» 
non fanos elle,& vereor ne vifu-i quem habens amittercs,& ego> 
tibi tanti m.li auctor exifterem.FiJjum autem regis vitam avdiui 
ducerepudicam.&oculospulcherrimos &fanos&clare viden- 
teshabere.Quapropterilliiftumthcfaurum oftcndere confifu* 
fum.Tum ergo non negligenter de hoc difponas,neq; re tali Do- 
mtnum tutim priuesJlfc autem dimSi fic fe ifta habent.noh mi« 
hi lapidem oftendereJn peccatis multis vita mea forduit.neq; vi 
fummcolumen ficutdixifti habeo,& ingreflus dihgcoter omni* 
filio Regisannunciauit.IUeautem vthocaudiuit.lxetitiaquadara 
lbirituali fenht cor fuum afpiratum,& anima cius diuioitus illu- 
ftrata eft. Iuflit itaq; ftatim introduci virum .• Qui introiens tx~ 
lutauit eum.Tunc pratcepic eum federe;& Pedagogum abftede- 
toQuo recedente dixit lofaphat feui . Oftende dc mihi lapide de 
quoquedammagnificate dicere meus narrauit Pedagogus. Ad 
quem Barlaam,nili prius experimenrum tua: capiam prudeutii^. 
mcongruum eft tibi hoc myftcrium reuelare. Ait enim Domim» 
meus.Exijt qui feminat feminare,& dum femina talia quidem ce= 
ciderunt fecus viam,& vencrunt volucres & comedcrunt illa &c. 
Si ergo terram liiuenero in tetructiferam & bonam.non tardabo 
diuinum ibi femen fcminare,& magnum myftcrium tibi renela- 
re.Dixit autem ad eum Iofaphat. Ego quidemuenerande fenex y 
delideno quodam & amore incomprehenlibili quxro fermonem 
audire & nouum & bonum.quia intrinfecus exardefcit ignis forti 
ttr verens me,& mcitis me ad difcendas quafdam neceflarias que 
ftioiies.No emm haaenus hominem repperi.quidehismepotue 
nt inftruere^cd fi inuencro fapientem aliquem , & audiero ab eo 
verbum falutis,nequaqnam volucribus prout xftimo, fiue beftiie 
dAbo,neq; petrofa neq; fpinofa terra apparebo,fed gratater acci- 
wam & iapienter feruabo Tu vero.fi tale quid nofti, non abfcor* 
das 3 me,ied indica mihi.Nam quia audiui te de terra longinqua 
yenifle,fenfit anima mea& bon ? lpejfaaus fum,quia per te quod 
nm diu defideraui aflequar,& icarco mox ingredi feci te ad me, 
hbenterq; fufcepi,quafi alione de familiaribus & coxtaoeis meis, 
ii taroen non de fpe mea fallar. 
Nurrutio Eius ie Regt humili quicwttrtprthtnfiremsrgHit. 
Cap. X. 

TVN c Barlaamait.hocbenefccifti,dignunq; regalimagni- 
ficentix quonia non apparentis feu recondite factus eft fpei. 
Nam qiudam Rex ftiit magnus & gloriofu$,& f a aum eft procc- 
deote ilio in curru de aurato cu regali obfequio obuiaflc ilfi duo y 
viros attritis & fordidis indntos veftibus,attenuatas macie & pal- 
l>dasfacitshabeotei;vtergoRcjt viditiJlos,defiliensconfeftim de 

cur/u. 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdecimus. 



ip8 



eurru,8c ih terra precidens adorauic & furges amplexatus eo eos, 
& affcctuofe ofculatus.Magnates vero illius ac proceres de hoc in 
dignan funt,arbitr*ntes efi fecilfe indigna regali gloria.non tfi au 
fi in facie illum feprehcndcre germano fratri eius fuggcllcrunt, vc 
ei loqucretur, nc utx excellentix dyadematis rantS inferat contu 
mcliani:Qui cu fratri ifta diceret , & eiushumiliationercprehen- 
deret,ei Rex refponfum dedit, quodtn ille non intellcxit.Confue 
tudo aut erat illi,Rcgi quando fententiam mortts cotra aliquem 
dictabat,prccoaeui fuu ante ianua illius cu tabula huic officio de 
putata mittere.Cuius voce ocs cognofcebat mortis reu illum cfle. 
Vefpere igitur veniete milit Rex buccina morti? tubicinareante 
ianuam fratris fui.Qua cu audiflet iile de falute defperas, tota no- 
(ie fua difpofuir.ac fummo diluculo nigris & lugubris indutus ve 
ftibus,cum vxore & filijs pergit ad fores palatij nens & luges.Que 
Rex ad fe ingredi fecit,& videns fe Ingcnte ait.O ftulte & infipies 
fi tu fic timuifti prxconem Gcrmani tratris tui,aduerfus quem tc 
nihil deliquisfc cognofcis.Quomodo mihi rcprehenfionem intult 
quia in humilitace falutaui & ofculatus fum prxcones Dei mei 
fonorabili tuba mihi mortem iigntficantes,& terribileDni occur 
fum,cfi multa & tnagna meip fum peccafle confcius ium. Ecce de 
niq; tua arguens infipientias ifto vfus fum modo.Nunc vero & il 
lorii qui te ad mei miierunt reprehenfioocm,ftulticia arguere cu- 
rabo,& ita fratrcm inftrudfi remifit domu Pracipit afit fieri de li 
guis quattuor arcellas , & duas quide vndiq; auro coopertas ofla 
mortuoru putentia mittens in eis,aureis obhrmauit feris. Alias ve 
ro piceduas & bitumine linies,repleuit lapidibus prajtiofis & ine 
fbmabilibus margaritis, & omnifi vnguentorfi odoribus funicu- 
lifq; cilicinis aftrinxit.Deindeaccerfirifeacrepreheforesfuos,ma 
gnates fcilicet illos & proceres,& pofuit ante eos ipfa quattuor ar 
cellas vt $ ftimarcnt, quanto quidem ift* quanto vero illot pretio 
fint digne-llli itaq; deauratas magni pretij iudicauerunt.Expcdit 
cnim in ipfis Dyademata regalia reponi.Que vero iUinitaepice & 
bitumine erant, vili quodam & exili pretiodignas dixerunt . Rex 
autem dixit ad illos.Scieba & ego talia vos di&uros , exterioribus 
cnim oculis exteriora cernitisJEt tfi non ita oportet facere: fed in- 
ternis oculis intrinfecus recondita expedit vidcre,fiue honorem fi 
uc contumelia*Et mox prxcepit vt aperirentur arcelle. dcauratae, 




tuis ac ff tentibus malignifq; opcribus referri funt . Deinde pica- 
cas bituminatafq; prxcipiens diflolui & aperiri, cfi&osqui aderit 
lattificauitjeorum qux intus erant fplendore & odore.Tfic ait ad 
illos,fcitis quibus fimilia funt ifta,humilibus iilis q, vilibus oper- 
ti crant veftimencis.quoru vos exteriore attendentes habitfi,con- 
tumelia putaftis,ineam ante facie eorii in terra ad orationi . Ego 
vero intellectualibus oculis reuerentia illoru & decore confideraf 
arumarfi,glorificatusfum quidc horum tadu , omniq; corona & 
regali vniuerfa purpura pretiouores iftos exiftimauijllosigitur 
ita confundens docuit,ne errarcnt in his qux fbris apparerent, fed 
interna attenderent.Secundum illum ita pium & iapientem Re- 
gem,tu quoq;ferifti,bona fpe fufcipicns me,qux te nondecipiec 
ficutego Eftimo. 

Inttruclio lofnphatfrcuhuvniBi Dei. C*p. XI. 

DJI x i t ad eum Iofaphat.hoec omnix beoe dixifllSed volo di 
fcerequis eft Dominus tuus,quem de fernine illo in initio 
fermonis dixifle afleruifti.Cui Barlaam . Si vis Dorninum meum 
agnofcereJpfe eft vnigenitus Dei filius,RerRegum & dominus 
dominantiu,qui folus habet immortali tat e & luce habitat inac- 
ceflibiletn,cfi Patre & Spiritu fando gIorificandus.Non.n.ego de 
illis fum,qui mulcos iftos Deosinanimatos & furdos colunt. Sed 
vnucognofco &confiteor Deum, ideft tribus perfonis glorifi- 
candum , Patre , fcilicet & filio & Spiritufancto . In vna na- 
tura &gloria,& regno indiuifo,qui cuncta vifibilia & inuifibilia 
fecit de nihilo.Tunc iuxta feriem facrx hiftorix narrauit ei quali 
ter Deus creauit mundu, & qualiter Diabolus hominem inuidia 
feduxit ad imagine Dei fachj.Et qualiter crefcente malitia homi- 
nu,Deus induxit fuper terram diluuium.Qualiter etiam poft di- 
luuium homines mult iplicati, & Dcum obuti funt,& in omnem 
prorfus errorem difpcrfi func Alii namq; putaueruut cunfta fpo 
te fua fieri,& fine prouidentia regi.AIij fortuna putauerunt , totfi 
fato concedentes.Alij plures Deos coluerunt viuofos: vt haberet 
eos vitiotum fuorum aftores,quorum et formas figurates,ftatuas 
crexerunt,& concludentes in tcmplis adorauerunt. Abraham ve- 
xo folus in illa generatione inuentus cft , qui fenfu incolumi Deu 
pcrcTeaturasagnouit c queetDeusfibifamiIiarem effecit, eiufq; 
progenie multiplicas,& populum fibi pecut iare nominas,de ferui 
tute Aegyptiaca,p multa figna & ^>digia liberauit ,dataq; lege p 
Moyse in tetri bona, qui Abrahe ^ptmferat, introduxit,multaqj 
nagaalia gloriofa atqj predpua eis ondit,p q ota id ftudij fuit, vt 



ab omni execrabili,Idolorum feruicutc & actione genus hominfi 
abftraherct,& ad antiquum ftatu reduceret . Sed adhuc regnauit 
in hommbus mors tyrannide Diaboli condenatieni infermi oia 
tranfimittensJn tali igiturmiferiaconftitutos,Deusqui de nihi- 
lo nos creauerat,non defpexi t.Scd per voluntate Dei , vnigenkus 
miferis codefcendcns,de virgine natus eft,& j o. annis cum homi 
nibus conuerfatus elimultifq; miraculis darificatus, crucem . & 
morte paflus eft.Et vt nos a paflionibus liberarec. Tertia vero die 
rcfurgens incorruptibilis poft.40. dies oflos afcendit, vbi fedct ad 
dexteri Dei patris, inde v&urus efi iudicare viuos & morruos, & 
vnicuiq; redderefecuoduopa eius.Poftqul vero afcendit,fpiririi 
paraclitum fuper difcipulos mifit , qui exinde gratia illius in oes 

tentes difperh funt,& fide orthodoxa prxdicauerunt baptizates, 
c mandata faluatoris obferuare doccntes.N5 ferens igitur hoftis 
antiquus deieftione fua.bella nunc cotra nos excitat,fuadens ftul 
«wadhucfequiidolatria^cce tibi Dfim mefi paucis notificaui , 
oue perfeaius cognofces,fi gratia eius fufceperis,& feruus illiusfa 
Ctusfuen s.His auditis filius Regis furgens de throno fuo,prx gau 
dio amplexatus eft Barlaam,& dixit. Forte ifte eft lapu ille ptetio 
fiuimus,quc in myfterio contines non omhi cernere volenti ofte 
dens^ed quibus fani funt animx fenfusJkccn. vt h?c verba fufce 
pi Jumen dulciflimfi cor mefi ingrcflum eft, & aliud graue trifb'- 
tjas velamen iadiu menti mex fuper pofitum ftatim fublatum eft. 
Quxrenti ergo Iofaphat de regno celorum , & vtrum morientes 
in nihilum difloluantur & his fimilia. Barlaam plenius diflerere 
cf pit,de refurredhone futura,& de iudicio,de remuneratione quo 
q; iuftorum,& perditione reproborum . 

f*iul*de fbiltmen* contra cultoris idtlontm indua*. 
Csp. XII. 

QVi b v< auditislofaphat vehementer compun6tus,totufqj 
Iachrymis perfufus ait.Quid meoportet facere,vt euadam 
penas peccatorfi,& merear gaudio perfrui iuftorum?Barlaam re- 
fbondit. Ante oia accedere ad eum.qui vocat tede morte ad vitS, 
detenebnsadluccmvifibiJiu&inuifibilium veri notitiam.N£ 
ignorantia Dei veraciter mon eft & renebrx,& idolis feruire mi- 
hi videtur omni ftoliditate deterius efle.Aiebat mihi vir fapicntif 
fimusquida,auiafimiIesfuntIdolorum adoratoresviro fagitta- 
rio,qui coprehendit vnam deminutiflimis auicuUs.philomenam 
hanc vocant. Ampiens igirur cultellfi.vt occideret ea,& comede- 
ret,data eft Philomen* vox arciculata,& aitad fagrttarifi . Quid 
tibi o homo necis mex proficiuum efKnon Ji,de mc tuum imple- 
re ventrem potem , fed fi me a vinculis liberaueris,tria mandita 
tibr dabo.Qux fi cuftodieris, ex his magnam per vitam totam vti 
htatem confeguerisJile vero ftuperactus illius loquela, promifit, 
<pfi quid noufi audiret ab ipfa,mox ipfam libcraret. Conuerfa U 
la huiulmodi dixit.nunqua aliquid coneris coprehendere eorum, 
quc apprehendendi non pofl"unt.Et ne doleas de re penfita.quan» 
recuperare no pote&Et verbum incredibile no credas aliquando. 
Hxc tibi madata cuftodi,& benetibi erit. Admiratus afit virper- 
fpicua verboru intelligentiam.foluens eam pcr aerem roifit Jibe- 
ram auolare Illaaute volens probarc fi cognouerit vir di&orum 
verborum virtutem,& lucratus fuerit ex ipfis afiquam vtiJitatem. 
Volitando dicit ad eum. Ve tibi.quam malum confilium habui- 
fti hodie,& qualc thefaurum perdidifti hodie. Efln. in vifceribus 
meis m argarita,qux ftrucionis oufi fua vicit magnitudine. Quod 
audiens ille cotriftatus eft valde, penitens o> cualiflet Philomena 
de manu fua.Ec denuo tentans illam apprehendere dixit. Veni in 
domum meam,& oem humanitattl tibi exhibebo,& deinde hono 
rifice te dimittam.Cui Philomeoa.Nunccognoui cert:(!ime te e£ 
fe fatuum5ufcipies namq; tibi qu; dicia funt a me propte,& libS 
ter audiens,nullum ex eis profecnim aflecutus es.Dixi tibi ne dole 
res de rc perdita irrecuperabili,& ne tentares incomprchenfibiliA 
capere,& tentafti me comprehendere,cum non valeas pcrgerc iri- 
nere meo.Infuper dixi tibi,ne verbum credcres incredibiIe.Sed ec 
cecrcidiftiinvifceribusmeisefle margaritam fupergredienten» 
menfuram ventris mei,& non valuifti intelligere,quoma ego co- 
ta non poflum pertineere ad magnitudine oui ftnicioois, & quo- 
modo margaaitam talem valeS caperc in me? Sic ergo ftulti funt 
illi,qut confadunt in Idolis,operanrurea manibus fuis,& adoranc 
oux feceninPdigiti eorfi dicentesJfti funt quiplafmauerunc nos. 
Quomodo ergo plafmacores fuos ab ipfis plalmacos & faftos exi 
ftimant,fed & feruantes eos in cuftodia ne a furis rapiantur.cufto 
des voritur fux falutis. Ex hac ergo mala 'generatione & infideli 
vocauit te Dominus dicens tibi . Exi dc medio eorum & fepara- 
te,& immundum ne tetigeris,fed falua te de generatione ifta.Sur- 
gc & vade,quia non eftubi requiesin ea^i ergo credideris & ba- 
ptizacus fueris,faluus eris:fi vero non credidens,damnabcris . N4 
iftam cernis,qux hodie & in quibus exultans,ideft gloria & diui- 
tix & delirix & oh vitx feductio cito trifefit,eijciuntq; te & hinc 
noleoccm,& corpus quide concludetur paruo mooumcto folo de 

rtlictum, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vlncentl/. 



relicwm, omniq;deftitutumamicorum& cognatorum afieftu. 
Abijcienrer vcro delcdtationes mundi & multa fcditas & putrida 
corruptio f orarfcnti decore & bono odoreinducetur. Anima ve 
to tuam nntient in condcnatione Inferni vfq; ad vltima die refur 
recrionis , quando rurfus aia fuo fumpto corpore eijcietur a tacie 
Bomini,tradeturignigchenna! line finearfura. Dixitad eum lo- 
Taphat.Onmia verba tua bona & admiranda funt qux crcdidi & 
-credo , omuc quidem Idolorum feruitutem cx corde et priufqua 
intrares ad me,quali inuitus & dubiras erga ifta habuit fe animus 
meus.Nunc vero nerfedo odio odiui.dif cens a te vanitate illoru, 
& infipientiam Uloru,qui feruiunt illis.Defidero aut verus feruus 
Dei fieri,ii tfi non repulcrit me indignum propter meas iniquita- 
tes,fed confido quia dimittet mihi omnia peccata mea,quoniam 
,lt>enignus,& milericors eft iicut doces. Iam ergo paratus fum ba- 
• pcifmum fufcipere , & omnia quxcumq; dixeris mihi cuftodire , 
«juid vero oporteat facere poftquam baptizatus fuero , an ahqua 
■aliaoporte at fubfequi manifefta. 

jldmtnitu fitfU loftfhst dt perftueranti* in fide. Cap. XlII. 

TVnc itaq-. ait ad eum Barlaam. Ab omni quidem peccato 
oponet te ahftinere,& aedificare fuper fundamentum reciae 
fidci virtutum operationem, quonia fidcs fine operibusmortua 
- <ft,ficut & opera fine fide.Si qui poft acceptam vcritatis cognitio 
jtem priora rurfus mortua apprehendcrimus opera,& iicut canis 
■ad vomitu reuerfi fuerimus,cominget nobis quod a Domino di- 
6um eltCum.n .inquit fpiis immundus exierit ab hoie gratia vi- 
«ielicet baptifmatis.ambulat per loca inaquofa qusrens requiem 
■tc non inuenit. Non fercns aut diutius,(ine domo & fine tecto er- 
rarediciuReucrtarin domum mea vnde exiui.Tuncvadit & aflu 
i»it.7.fpus nequiores fc,& ingrefli habitat ibi. £t fiunt nouillima 
hols iUius peiora prioribus.Dicit ei Iofaphat . Igitur quantum eic 
hac dogmatum itibrilitate perpendere valeo,<i nac mundam con 
uerfationem poft baptifma vnius vel duorum tranfgrcilione ma 
datorii iftorum me violare contigerit,ab omni mea corruam in- 
tentione,& omnis fpes mea irrita fiet.Refpodit Barlaam. noli fi- 
Jifta perpcndere.Nam pro falutc generis noftri h»mo faflus Deus 
iciens infirmitatem naturx noftrz non in hac parte dimifit nos fi , 
xte mcdicina Ianguefcere,ied ficut fapientiflimus Medicus lubrice 
voluntati noftrx commifcuit antidotum penitentia},prxdicans 
iftam in remiflionem peccatorum:baptifmus etiS vocatus eft font 
lachry marum fecundu gratia Dni,fed labore & dolore indigens. 
Vbi vero per fcripturas penitentie virtutem difcimus & inaxime 
ex prxccptis & parabolis Domini noftri lefu Chrifti . Et tunc ait. 
Ccpit Icius docere & dicere, pcenitcntia agite, appropiequabit.n. 
xegnu celoru.Sed in parabolafiiiuquendanarrat qui accepitpa- 
tris fubftantia,& abijt in regione longinquS, ibiq; diflipauit totn 
viuedo luxuriofe-Deindefame m regiorreilia facta,abijt & adhae 
^tvnimagnoruciuiuillius regionis, qui mifit illum vt pafceret 
porcos,afperrimu & abominabile fic notans peccatu, muJtum.n. 
tribulat' ad extremi venies inopia intantu, v t nec de iiliquis quas 
Forci manducab ant.fuu polfet implere ven tre.Tande ad fe couer 
iiis fua fenfit confufione,iamentanfq; dixit.Quanti mercenari j in 
<iomo patris mei abundant pane &c . accurrens pater cecidit fu- 
per collum eius, & ofculatus eft eum,& in priorem reftituens ho- 
norefecitfolennitateminuentioniseiusoccidens vitulu pafcua- 
lem.Ecce hanc parabolam de pfnitentibus nobis narrauit.Infu- 
per de paftore qui habuit lo.oues dixit <p vna perdita dimifit. 99. 
jn deferto,& cxiuit vt perditam quxreret,qua inucnta in humeris 
.4iiis leuauit,K ali js qua; non errauerant coniunxit.Vocauitq; ami 
'<os & vicinos fuos ad epulas in eius inucntionc.Sicq;,inquit Sal- 
wator,gaudium erit in celo fuper vno peccatore penitcntiam age 
,te,quam fupcr.99.qui non indiget pcnitentia.Oportet igitur poft 
acceptam vcritatis notitiam,guftu diuinoru omni virtute obfer- 
narc ne ruamus.Nam cadere 116 expedit ccrtanti,qm multi ia qui 
-corruerunt rcfurgere no notuerunt . Alij vitijsianuam aperientes 
Itiifq; nimis adhasrentes vlteriusadp^nitedtia venire nequiuerunt. 
*— A-Iii vero morte prxucnti,& occurrentes per penitentiam feipfos 
3 peccatis abfoluere,condcmnati funt.propterea periculofum eft 
anqualicunq; vitiocadere.&ficontigerit ftatim refilire, oportet 
*rurfusin bonoft.ircccrtamine.Adhoc Iofaphat dixit.Quomo 
paigitur auiscuftodiet feipfum poftbaptifinum rrrunduaEom- 
nipeccatoiNamfi reftatpccnitentia delinquentibus . Sedtamen 
eon fine Iabore,& fletu,& planc)u,qux non facilia multis fore mi 
hi videntur.Et ideo mallem inuenire viam,vt cuftodirem diligcn 
ter prxcepta Dei,& non declinarem ab eis,ne poft induigentiam 
priorum malomm ad iram prouocarem itcrum dulciifimum 
Deum. 

Exhortatio Adeundem.de ■uitaperfeHieri. Cmp. Xllll. 

TVnc Barlaam dixit:bene dixifti domine mi Rex. Nam & 
hoc mihi defiderabilc e,fed Jaboriofum eft & valde impof- 
Sbile aliquem iuxta igncm conuerfan & non fumigari . DiflScile 



eft ergo & nimis arduum fxcularibus rindam negocijs,&*eiatni 
ris implicitum,& in diuhiis & deliciis viuentem, mandatoru Dei 
viam indeclinabiliter pergere, &lemundum conieruare. Ait.n. 
Dominus.Nemo poteft duobus Dominis fixuireJftaergo dmini 
& deiferi patres noftri Apoftoii, audientes, quia per mukas triba 
Iationes oportet nos introire in regnum cxlorum. Quida & aliud 
addiderunt baptifmum fufcipere.per fanguinem dico et marty- 
rium.Quodet Dominuspro nobis fufcipiens baptifmum decen- 
ter vocauit^iinc ipfius imitatores fafti prius quidem fui Difcipu- 
li et Apoftoli.Deinde vero & omnis fanctorum marryrum cho- 
rus cultoribus Idolorum regibus et ty rannis feipfos et pro ChrifH 
nomine obiicientes,omne genus tormentorum inftinnerunt, vide 
licet beftiis proicfti et ignrbus exuftii,atq; gladiis interempti. Ifto 
rum non tantum verba & opera,fed & ianguis & ofla omni fan- 
dtitate funt plena.Demones namq; potentcr ei^ciunt infanabiliu 
vero languorem fanitates fide accedentibus prxftant. poftquam 
vero crudeles illi iTyranni perierunt,& perfecutio quieuit, Re- 
gefq; fideles per vniuerfum orbem regnauerunt , fufcipientesalij 
& imitantes zelum ilium,& defiderinm diuinum.aliam quandam 
vitam peregrinam,& fibimet infolitam ducere ftuduerunt, & fe- 
cundum diuinam uocem omnia derelinquentes, quafi quidam fu 
gitiui deferta adicrunt egentes, anguftiati , afflicti,quibus dignus 
non erat mundus. Alij quidam fub dio abiq; tefto pcrdurantes 
folis xftu,& rigoribus frigoris,& himbribus & turbinibus yento- 
rum aiHigebantur . Alij vero tuguria figetes.aut fpeluncis & an 
tns latitantes degebant. Sic ergo virtutes virtutibus cumulantes» 
omni carnali confolationi & repaufationi penitus abrenunciaue 
runtjoleribufq; crudis & herbis autglandibus feupane arido& 
valde ficco tranfigebant dietam.Nam tantum de vilibus ipfis & 
abicctis fumebant efcis, vt folum viuere poflcnt. Qnidam vero t6 
tam ebdomSdam ieiunantes, dominica dic cibum lumebant. Alij 
vero bis in ebdomada huius memoriam habebat. Alii autem poft 
duos dies vefpert edebant,tantum modicum guftantes,orationr- 
bufq;& vigiliis vacabat,Angelorum vitam iinitantes. Hablt au 
temhabitaculafua.Alii quidam in omnimodo rcceflu &folitu- 
dineagonem perairrentes elogantes fe ab hominum commora- 
tione,toto tempore vitx fux & Deo appropinquant. Quidam 1S 
geabinuicem cellas habentes, dominicis diebus ad Eccielia vnS 
conueniunt,& diuina myfteria fumunt-Alii vero cxnobialcm du 
cunt vjtam,qui plures inlimul congregati,fub vno Prelato ab 00 
nibus difVerentedeguntjomnem voluntatem fuam ob'edictix,gIa 
dio occidentes & quafi feruos emptittos fe voiuntarie reputantes: 
non iibimetipfis viuunt, fed cui propter Chrifti amorem feipfos 
fubdiderunt.Familiarius autem eft dicere quia non vtuunt fibi.vi 
uit vero in eis Chriftus,quem funt fecuti omnia deferentes. Hoc 
enim eftmundi ieceflio voluntarium odio & naturx negatio eo- 
ru,qux fupra naturam funt de(iderio.Hos enim mirabiles & fan- 
ctos viros,etiam nos defpicabiles & indigni imitari fatagimtis. Et 
eft fecundum veritatem odibiiis ifte mundus & abomiiiabilis.ini 
micusenimeftAmicorumfuorum,&hoftisomniuni qui faciuc 
eius voluntatem.Difcerpit crudeliter incumbetes fuper ie, & cncr 
uat illos qui confidunt in co, fedus pofuit cum infpicientibus & 
promiifiones falfas eis pollicitus eft,ad hoc tantum vt trahat eos 
ad fclllis fibi acquiefcentrbus ingratus & fallax monftratur ni- 
hil eorum complendo qux promiferat Hodie namq; epulis dcle- 
ctabilibus eorfi gtilam illicit,cras inimicis totos deuorandos proii 
cit.Hodie Regem aliquem conftituir,& cras feruitutis iugo fup- 
ponit,hodie mukis afnuentem bonis , cras mendicahtem reddic 
Amabilem hunc ad modicum omnibus cfricit,quem pauldpoft f» 
cit odibilem,hodie latificat.cras fletibus afficit . Qualem vero 6c 
his finem impunit. Audi habitatores gehennx dilecrores fuos per- 
ficit miferrime,neq; recedentes hinc lamen tatur , neq; rcmanen- 
tium miferctur. 

f*r*l>*UdeVnictrntctntr*mundi*m»t*res . C*p. Xf. 

ITa qv e qui tali feruiunt diro & maligno domino,& a bono 
ac benigno mente perdita femetipfos e(ongant,& prefentibus 
inhiant negociis, & eis tenetur aftricti.nullam futurorum habent 
memoriam.fed corporis delecrationes femper defideran t,animas 
f u asdimittentesfametabefcere,&in numeris affici tnalis, limiles 
elfe arbitror homin i fugienti a facie furentis vnicornis , qui non 
fercns fonum vocis iliius,& terribilium mugittium, fortitcr fugie 
bat ne deuoraretur ab eo.Dum ergo velociter curreret, in m,i»nu 
gnum quoddam baratrum decidit,dum autem caderet, niambus 
extenfis arbuftulam quadam apprehendit &fortiter tenuit,.^ ba 
fe quadam pedibus impreflis,vifum eft fibi in pace de rcliqtio fo- 
re & ftabilitate.Refpicies ergo vjdit duos Mures vnumalbum 
alterumnigrum,corrodetesinceiianter radicem arbuftuJc qn.tm 
apprehenderat,& iam prope erant rt eam abfciderent. Cotidcris 

euam 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdeclmuj. 



ip9 



etiam ipfius baratri fundum,vidit Draconem afpectu tcrribilem 
ignem fpirantem,& feralibus oculis afpicientem.ofq; terribiliter 
aperientem,& deuorare eum cupientem Jntuens vero rurfus ba- 
fem illam pedibus eius fuppofitam contemplatus eft*. Afpidum- 
capita de pariece prodeuntia vbi,conuftebat. Eleuans autem ocus 
los, viditderamis arbuftulx modicum mel diftillans.Dimittea 
crgo confiderarecircundebant eummala fcilicet furfum Vnicor- 
nem infanientem,& eum quatrente deuorare-Deorfum vero Dra 
conem inhiantem,& arbuftulam cito excidendam,& cp pedes fu- 
per lubricam bafem & intidelem pofuerat • Tantorum ac talium 
malorum oblitus,feipfum illius mellis modici dulcedini tradidit. 
Nel fimilitudo eorum eft.qui fedu&ioni prxfentis fxculi adhxfe 
runt.Cuius expofitionem tibi dicara Vnicoruis quidem mortis fi 
guram tenet,qua: feniper perfcquitur & cornprehendere vult ge- 
nus humanum.Baratru m vero,mundus eft ifte malis plenus & la 
queis moniferis. Arbuftula,qux a duobus Muribus inceflanter in 
cidebatur,quam apprehendimus.vitx noftrx menfura eft,qua co 
fumitur & dirimitur per horas diei & no&is & incifioni appro- 
piat.Quatuorvcro Afpidesdequattuorfragilibus & inftabili- 
bus e!ementis,conftitutioncm humani corporis fignificat.Quibus 
inordinatis & conturbatis,corporis compago difloluitur . Cum is 
crudelillimus Draco,terribilis inferni ventrem figurat.cupiens lu 
iciperecosqui prxfentes delcctationes futuris prxponunt bonis. 
Scintilla vero mellis fignificat dulcedinem Muudi , per quam fe- 
ductor illefuos amicos non finit propriam videre falutemJIacfu 
fcepta libcter parabola dixit Iofaphat quam verus eft ifte fermo, 
& quam bene coaptacus? Ne quxfo pigriteris tales mihi typos fub 
rogare. £t vt fciamqualiseft prxfen* vitanoftra , & quorum 
«nalorum amicis fuis auctor fit. 

jPar»boUdttrib»s»miciscontrmtofdem. Cup. XVI. 

SEnbx vero dicit.Rurfus fimiles funt atnatores fxcularium 
deleftationum,& qui harum dulcedine illicuntur.atq; futu- 
ris&ftabilibusfluida&fragiliaprxferunt,hominiqui tres amU 
cos habuit,quorum quidenTduos prxcordialiter & afteftuofe ho- 
aorabat , ac vehementcr eorum charitate afKciebatur , & vfq; ad 
mortera pro ipfius agonizans , & periditari defiderans. Aduerfus 
tertium multoferebaturdrfpecto,neq; honore,neq; decentieum 
aliquando gratifican? dile&ione, mfiquandammodicamadeu 
fimulansamiritiain.Venerunt ergoterribilesdie quandam qui- 
dam militcs,atelerantes hunc ad Imperatorem ducere, rationem 
redditurfl pro debito decemmillia talentorum. Coarctatus veroil 
le quxrebac adiutorem ad fubueniendum fibi, in terribili ratio- 
nis pofitioneapud Regem.Currensigiturad primum prxomni- 
bus charum amicuin dixit,ei. Noftioamice quomodo animam 
mea fempre pro te pofui.Nunc aut indigeo auxilio tuo in die ifta 
detinente me necemtate. Quomodo ergo promittis mihi nfic au- 
xiliari,& qux apud te repolita eft mihi fpes dUe&flimeiRefpon- 
dens ergo ille ait N6 fura amicus tuus o homo,neq; fcio quis fis: 
habeo enira alios amicos,cum quibus oponet me hodie Ixtari, & 
amicos iftos ammodo polCdebo.Prxbco tame tibi ciliciofa duo, 
vthabeaseain viaquaambulas : qux tamen nihil tibi prode- 
runt,& nullam aliam fpem a me prasftoleris . Hoc audiens ille & 
difEdens de auxilio,quod fperauerat ab eo . Ad fecundum perre- 
xit amicum.cui & ait. Rccordare amice quantum accepifti a me 
honoris & gratix.Hodie vero corruens in tribulatione & aduer- 
fitatem,auxiliatore opus habeo, quantum vero vales fubuenire, 
nuncindicamihi.IUeveroait.Non vacat mihi hodie , vt tecum 
fubeam agonem.Curis enim & follicit udinibus circundor , & in 
uibulatione fum:modicum tamen pergam , quamuis tibi non fic 
profuturii. Et ftatim domum reuerfus proprijs vacabat negocijs. 
Vacuis crgo manibus inde reuerfus vndiq; deftitutuslamentaba- 
tur feipfura de vana fpeingratorunt amicorum , & deinutilibus 
laborious,quos pro eorum fuftinuit dilecbone . Pergit etiam ad 
tertium amicum,de quo nunqua n curam habuit nec focium 1*- 
titix fux eum,aduocauit & ait adeum,confufo & in terram vul- 
tudemillb.Non habeoosjoquendiadte, cognofcoenim diligea 
ter quia nunqua tibi benefeci,nec amicabiliter circa tehabui me, 
fedquoniam aduerfitas apprehendit me durifllma, & nullam fpe 
falutH in ccteris amicis meis repperi, veni ad te rogas fi eft tibi pof 
libile,quodlibet auxilium vel modicum impendere ne tardes me- 
morignorantixmex.Tuncillerefponditeihilari & fereno vul- 
tu:certe amicum meum charifl.te confiteor efle , & modici illius 
tui beneficii non immemor,cum vfura retribuam tibi. Ne timeas 
ergo neq; formides.Ego enim prxcedam te,ego interaeniam pro 
te apud Regem,& non tradam in manibtis inimicorum tuorum. 
Confide ergo dilcctirtiuie, & non triftcris. Tunc compunctus ille 
dicebat cum lathry mis.Hcu mihi quid prius lametabor :aut quid 
potius plangam? vanum afieCium meum repre hendam,quein fal- 



Ca exhibui amicis,an amentiam meam plangam , quia huic vero 
& Germano amico nullam oftendi familiantatem? Iofaphat au- 
tem & iftum eum admirationefermonem fufcipiens,expofition€ 
requirebat. Tunc ait Barlaam. Primusamicus vtiq;cftdiuitiaru 
poHeflio,&amorpecuniarum proquibushomo multis lubiacec 
periculis,& multas fuftinet miferias. Veniente ergo vltimo tcrmi- 
no mortis nihil ex omnibus illis,nili qux ad fcpulturam peninet, 
inutilesaccipitpanniculos.Secundusautcm vocaturvxor & filij 
& cognati & ahj amici.quorum affectui adhxrentes inleparabili- 
ter tenemur,animam & corpus propter iUorum fpermatis amore, 
fed ex eis nullam aliquis confequiturvtilitatem in horamortis, 
nifi tp ad monumentum fecum pergunt. Deindereuertentes fuis 
curis vacant,non minus obUuione memoriam quam corpus alu 
quando amici operietes fepulchros,amicus vero tertius defpectu, 
&grauisnon tamiliaris-fedexoius, iuftorum operum chorus eft 
videlicet Spes,Charitas,Fides,Elexmofyna, humanitas,& cxtera 
virtutum congregatio, qux poteft procedere nos cum eximus de 
corpore,& pro nobisapud Deum intentenire,& de exactoribusli 
berareJfteeftgratus amicus,qui opus nollrum bonuminmemo 
tia fumitur,& cum vfura reftituit. 

Ad idm dt Rege qui lotum exilij fiti diuitij* ptrmuniui/. 
Csf. XV U. 

RVr s v s ait Barlaam:ciuitatem quendam didici fuilfe m a- 
gnam,cuius ciues talem habebant confuctudinem anticjui 
tus,vt aflumerent extraneum aUquem &ignotum virum,nihii le 
gum ciuitatis fuf uel traditionum fciente,& hunc fibi rcgem con 
ltituebant,aui omnem poteftatem accipiebat,& fuarum volunta 
tum faciendarum facultatem habebat,vfq; ad complctione vnius 
anni:deinde eo in omni fecuritate manente delicijfq; atq; fuauita 
ribus abfq; formidine,& regnum fibi permanfurum exiftimante, 
repente furgentes ciues illi contra eum,regali ablara ftola,nudum 
trahentes per totam ciuitatem.exulem tranfmittebant, & in ma- 
gnam & longius remotam infulam, in qua neq; cibum neq ; vefti 
mentum inueniens, in faine & nuditate male atterebatur , prxtcr 
fpem omnem & expe&at ionem tranfmutatur . Interta ordina- 
tus eft quidam virin regno, qui non exiguo mentis intellecm vi- 

tebat.Qui unta ex improuifo accedente Gbi abundantia non eft 
iflblurus nec ab ea raptus.neq; eoru.qui ante eum regnauerant, 
& eiecli mifere fuerant,incuriam fecutus,fed folicitudanem gere- 
bat & laborabat animo,quomodo fe & fua difponeret. Dum er- 
go aftiduameditationediligetius ifta trac>aret,cognouitpcr que- 
dam fapientiflimum confiliarium fuum.confuetudibem cioium, 
JSc locum perhennis exili j,& quomodo lemetipfum oponeret cu 
ltodire,fine errore edoctus eliHoc ergo vt agnouit,& quia opor- 
tet illum poft paululum ad infulam applicare, & regnum cadutfi 
aUenigenis dimittere. Apenis thefauns fuis,quorum tunc habebac 
liberaro facultatem ex illis quod veUet facere , acccpit pecuniaru 
multitudinem.Auri videlicet & argenti & lapidum pretioforum 
ampliflimum pondus&, fideliflimis committes famulis in illam 
prxmifit ad quam ducendus erat infulam. Peracto igitur anni ter 
mino.in feditionem verfi ciues. Nudum ficut & iUos qui ante eu 
fuerant.in exilium tranfmiferunt.Tunc cxteri ftulti & tempora- 
les Reges fame male cnjciabantur JJle vero prouidens in abunda 
tia viuens perpetua,delicias infinitas habens.timoreq; prorfusin- 
cuflb infidelibus & malignis ciuibus,fapientiflimo feipfum beati- 
ficauit confilio.Ciuitatem ergo intelUge vanum iftum & decepto 
rem mundum.Ciues autem principes & poteftates Dxmonum : 
mundi rectores tenebrarum huius fieculi , qui alliciunt nos dulce 
dine voluptatum,& fuggerunt vt corruptibilia velut incorruptibi 
lia,& monalia velut immortalia & femper nobifcum manfura 
confideremus.Sic ergo nobis leductis & nnllam follicitudincm de 
xternis & ftabilibus gerentibus,neq; aliquid in illa vita recondea 
tibus,repente nobisimminet perditio monis . Tunc iam nudos 
nos hunc maligni & amari fufcipientes tcnebrarum ciues,cum 
quibus expendimus tempus,ducunt nos in terram tenebrofam & 
caliginofam,in terram tenebrarum,vbi non eftlux neq; vita ho- 
mi num Confiliarium autem bonum qui omnia vera fecit, nota 
& f alutaria edocuit ftudia,fapientem & prudentem Regem meS 
xftimaparuitatem,qui bonam & redara viam veni monftrare ti- 
bi,introducens te in zterna & intlnita bona,ibiq; te omnia repo- 
nereconfulens. 

Exhertaiio ad contemftum dimitiurum: C»p. XVI 11. 

DI x i t Iofaphat feni. Quomodo ergo poflum thefaunl pe- 
cuniarum iUic tranfmittere,vt fecuram ipforum incorrupti 
bilem iucuditatem abiens reperiam,qualiter demonftrem aduer- 
fus prefentia odium meum,& amorem xternorum, plane quxfo 
infinua mihi.Et aic Barlaam.Diuiciarumquidem adxternum lo- 
cum prorruflo manibus fit egenorum . Iofaphat vao ait. Cunfta 

crgo 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentlj. 



ergo dcfpiccre, & iftam laboriofam aflutnete, viuun licut iixifti 
iupcrius,traditio elt antiquaab Apoftojorum deiceniensdoctri- 
ua,a« vobis nouiter fic viiuin eft iricu.tis veftrt lci.^tia, quafi me 
lias cligentiUusiftud?Rcrpond«(ei»cxfVc.Noalcjjomrecenterin 
troductam doceo te,abut hpc a» mo, Ted ad anticjuo nobis tradita, 
Dixit eniiu Dommus Qiid^trn dt uiti qui mtcrrogauit eum . Quid 
faciendo vitam xtcr.n*un poitideret, & glonanti omnia fc culto- 
djlic.qux fcriuta Cujk in lege. Vnfi,inquit, tibi dcett. Vade,& que 
cumq; habcs.v icW, & da patipenbus, & habebis thefaurum in coe 
]is,& yeni i'.-qucre mc, tollendo crucem. Cum igitur inquit Iofa- 
pkar,(j*. .^nvqua & neccftaria huiufmodi philoiophia,cur non ho 
<3icb\i' jC i^ulci quidem fequuncur i Senexvero ait; uwlri qui- 
<lc,n imjcati funt , & imitantur: plurimi vero pigri remanent & 
"hegligcntes.Pauci eoim fuac (icut ait Dominusqui ftrictam & ar 
ctam viam pcrgunc, ampJain vcro & lacam plures. Sic ergo falua- 
torc muudame , Propheus autem & ApoftoJis prxdicantibus , ac 
fanc"tis omnibus opere & lermone aliquid virtutis viam reftifli. 
nuui nos exhortantihus & pauci per hancgradiuntur,cum plures 
(paciofam & qux- ad perditionem ducit eligant.Nonox hoc con- 
tucrfatio diumx huius adnihil.iturfapicntix. Noq; cnim deeft ali- 
cui volentium fc iiuucri fol itilhtix, n<y\i ramen cogit fpontc fua 
tenehras cugetcs,fc)d proprio rchnquicur fuo vnulqoifq; arbitrio 
& pra-elcccioni quamditi m hoc fxcuJo eftjofaphac autcm fcifci- 
tante quid cllct li beriiiu arbitrium & quid preclcctio: Refpondit 
jTencxriibcrum quult-m arbicrium eft animx rationalis voltintas it 
ne prohibitione cuiufquam mota ad quodcumq; volucrit fiue ad 
bonutn fiuc ad malum,(ic ab aitore concefliiin . Rurfus liberum 
arbitriumcftintellccttialisanima; matusfui iuris , Prxelectio ve- 
ro eft confulcum dcliderium corum qux in nobis funt, aut confi- 
liuiii delidcrabjlc.Qiiodenimprxiudicatumeftex conlilio tene- 
mus eligentes.Confilium vcro eft defideriu pcrquirens de his qux 
"anobisfuntfacicnda.Omneenimconfilium fitpropterid quod 
agendum eft.ficlicancc omncin prxcledtiotiern conlilium eft,ait- 
tc omucm vero actionem prxclccho.Iecirco uon folum aftiones, 
jfed & ca,qux fccundum iutentioncm prxclectioncs exhibent , & 
Coronx,& tornienti iurc caufa fiunt.principium enim peccati& 
juftx actionis,prxclcccio cft ex his qux a nohis func inducta, quo- 
rum cnim nobis' atteftus func horum & actiones . Tunc ait lofa- 
phat fcm.Sunc ergo alij qui & ea qux tu prxdicas prxdicent , aut 
iblus cs hodie qui ifta doccs,& fic odibile prxfentem vita aftruis? 
Refpondcns fencx dixit.In vcftra iofidebiuma regiooeifta nemi- 
nem efle cognofco.Nam patris tui tyrannica crudelitas innume- 
rabilibus hos mortibustradidit, & fatagit ne penitns audiaturin 
vobis diuinx prxdicatio notitiac.In cxteris vero omnibus linguis 
cantantur ifta & glorificantur ifta.Dixitq; Iofaphar>limquid no 
nliquid cx his mctrs aliquando didicit pateHEt ait fencx. Subtili- 
ter & conucnienter nihil didicit.CJaufis enim mentis fenlibus bo 
Jium vult fufcipere.ad malum vcro prxcipiti ruit iinpetu.Sed vel 
lem.inquitlofaphac.etia ilJum ifta didicifle. Aic vcro fenex. Apud 
ItominemimpouTctiJia funcifta.Apud Deu omnia polEbilia funt. 
Quid fcis enim fi u faluum facics patrcni tuum,& modomirabi 
ligenitor tui genitoris crHciarjs!Dixit autem Iofaphat. Dc patre 
tneo taciat Domious (icut ei p/«'cet.£go vero cx tuis facris fermo 
fiibusprxfentiumcognofcens v3C>itatem,difccdcre quidem peni 
tus cogito,&, tecum reJiqunm vita-mex duccrc,ne propter tepora 
lia ifta & ftuida.ab xternotu & incoiruptibiliu sxcidJ rcftigerio. 
Ad Xdnm d: tlio qm ctnscmfta nobili /po:.'f*j*»pertuUm duxit, 
Cap. XtX. 

CVi fenex refpondit.Si hoc feceris.funiJis erts iuueni fapien- 
ti(Iimo,de quo auditiu quia fuit filias dittilSmorutn paren- 
tum.Cui paterfuusdelponfauic filiam cuiuidani nobiliflimi»& 
prx omnibus locuplrtrlfiiuinimis pulchcrriruam. Mouit ergo fer 
rnoni cum puero dcnuptijs, & qtiomodo facevc meditabaturan 
nunciauit. At iJJe quafi rem malam ac ncfariam rcfpuens.reli- 
dto patre in fugam elapfus cft. Ambulans imtetn dfccJinauit in do- 
tnum cuinfdam fcnis patiperis proptcrxftum diei femctipfnm re 
paulaturus.Tunc filia fcnis virgo,qux erat ct vnigem ca.fedcns an 
tc ianu.ira operabaturmambus, orc autemfuo Deom laudabar 
alTidue,gratias agcns ei dc imo cordis. Htiius autem laudesiuue- 
tjjs aufcultam ait,quod eft iftud o mulier ftudiO tuum. Cuiosati- 
tem rei gratia cum ita fis pauper & tcnuis , quafi pro quibufdam 
nugnis donis,gr.itias refcrendo fic laudas datorem?Qnx refpon- 
dens ait.Nefcis,quia (icut exigua medicina dc magnis languori- 
bus fxpitis liberac hominctn,ita & in paruis Dei donis gratiarum 
atjio magnornm auctrix bonorum erKcittir ? Ego quidJ filia fum 
fgijs paupcris,gra:ias tamenrefcro Dcopro modicis iftisdonis, 
& btutdito Dominum,citra quem qut hoc cotulit &roaiora va- 
lerdarc&jftaquidemdehisquxextrinfecus funt & noftranon 
funt,exquibus necniulta poftidctihuslucrum aliquod pcruenit, 
vtjw dicam,quia & fxpius danioum/uftineat, oeq; minou ac- - 



cipientibus accidit detrtmentum,eandem vtrifq; vism pergenti* 
bus,& ad eundem perucnientibus linem .Eorum vero qux magis 
funt necelfana & perfcctilfima multa & maxima accepi Dei do- 
na,qux innumcrabilia & inxftimabilia funt.Nam fecundum ima 
ginetn Dei factafum,& ipfius notitiam habere merui, &ration« 
prx omnibus animalibns fum pdita,& ab ip/o Deo inuitata fma 
ad vitam per vifcera mifericordix eius,cuius & myfteriorum pac 
ticeps efl'emerui,cuiui & Paradifi ianua aperta eft, facilcfi volue- 
ro introitu mihi prebitura . Pro tantis igitur & tajibus donis,quae 
inditTerenterdiuites percipiunt& peuperes & dignum eftgratias 
agere penitus eft impo(Ebile.Si aut & modica Iandationc Jargito- 
rtoonoru non obtuIcro,quale cxcufatione habeo i Iuuenis itaqs 
eximiu illius ftupes intellectu,eius patrc accerfiuit,cui & dixit.Da 
mihi vxore filia tua : adamaui.nallS propter intellectu & pietatfi. 
Tunc fenex ait.No Jicet tibi accipere pauperis fili5,cu parenturrt 
fis fi ius.Rurfus aut iuuenis ait JEtia hanc accipia, fi tame mihi no 
negaueris ea.Nobiliu qtiippe & diuitu mihi filia fuit defponfata: 
fedhacrefpuesfiigaarripui.rilid verotuapropcer ptetate quaha- 
betin Deu,& prjclaru illius intellcftum adamans,copulari mihi 
prx omm bus cogitaui Sencx aut dixit ad cu.Non pofltim tibi hac 
dare vt ducas in domfl patris tui & ab vlnis meis fepares ci, vni 
ca mihi eft.Sed,ego inquit iuuenis,apud vos manebo,& veftrS fu- 
fcipia conucrfatione.Dcindc & fpledidu depones veftimentum, 
fems habitii poftulas induit Tunc ille fcnex in multis tentans efi, 
& varie iplius examitians cogitationes, poftqua cognouit iurame 
tiilbiisftabiIir.ire,& quianon amore infipientix aetentus petijt 
tius filia ,fed pietatis amore elegit pauperrrme viuere,hanc prxpo 
«es fux glori c nobilitati,tenes eu manu,introduxit in fufi cubi 
culu,i< oitcdit ei diuiuas multas ibi repofitas & immenfum pon- 
dus pecuniaiu quatu no vidcrat aliquadoiuuenisille,& ait ad efi 
Fili hitc oia tibi do,eo <p elegi fti tnear fieri heres fubftatix qua te- 
Oens hctredi tate illc oes fupergreflus eft gloriofos terrx & diuite». 
D*8rina Barltam de £>»« treatort «rmium riBore. 
Cap. XX. 

DIxit autem Iofaphat ad Barlaam: couenienter & ifta me 
tangit narratio. Vnde & a te efie dicta ifta de me { ftimo. Er 
go delideras fcireprecor,vt ifta mihi nota facia*, dktitias fcilice 
Dci,& magnirtidine fupertienicrite virtutis ems. Tficdtxtt ei Bar 
laam.Oro E>cfi vt ifta doceat te,& fcientiam ralifif infigat aninue 
tux,quia apud homines ipfius enarrare gloria & potcntia prorfut 
-eft impoflibile.Et li oes qui modo & aliquando raerunt homiml 
lingtix vna fierct: Deu inquit Cuangclifta & Theologus.nemo vi 
dir vnqua.Nos vero ex prxdicarionc eoru,& ex ipfa rerfi natura , 
iuxta quod poftibileeftnobisdidicimus.Dicit.n. fcriptura. Cceli 
enarranc gloriS Dei & opera manutim eius annunciat firmameo- 
tfi.Sicut enim aliquis domum cerncs fplcndidiffini », & artificio- 
fe rabricatam,cuius fonna ingcniofe copafta eft , & architecttl tc 
cdificatorem mox confidcraus mirabitur,ka & ego de non extS- 
tibus formatur,& ad hoc <p fum addu£tus,& (i plafte atq; faftore 
videre non polfum,fed tame ex bene copacta & mirabili fabriea 
mei ipfius ad no: itiam veni fapientix eius,non feaindfi quod eft, 
fed ficut potui intelligeretquia no a meipfo veni, nec meipfum fe 
ci,fed illc plafmauit me licut voluit.In principio quidem omnes 
iecit creaturas,quarum aliqu as d iminutas & comri tas.rurfus me 
liori inno uatione rcformat. Dcinde fubleuSs hinc dinino fuo hn- 
perio,ad aliam transfert vita infinitam &xternJ: nullusjr. homi- 
ntim potuit aliquando horij proficere,neq; Rex,neq; fapies, necp 
diues,neq; alius humana peragens ftudia. £x his ergo , qux circ» 
me funt ad fcictitia creatoris & magnificencix pcrductus fum Cu 
hisaut & bene compadil fabric5,& coferuationem creatur^to- 
tius confideraui & vidi,quie ipfa omniafecttndufeipfa commu- 
tationi fubiacent & corroptioni. IntellecJualia quide fecundutr» 
libcrum arbitriu,& in bono protecrti,& a bono aefeclum .Scnfibt 
liaveroiuxra generationem & corruptionem,augmentumq; 8c 
detrimetu,& iuxta qualitate trSfmutationfi & locale motionem, 
ex his prxdicant vocibus inerTabilibus,ab increato & incdmutabt 
li fe facta efle Deo,c6tineriq; c6uerfari,& femperpronideri.Quo 
modo ergo contrarix narurx ad vnius mundi completionem in- 
limttlconuenemntj&indilfolubiles permanferunt,nifi quzdam 
omnipotentis virtusiftacommifcuiflet, &femperindiflolubilia 
c6fcroaret?Quomodo.n.aliquid maneret,nifi ipfe voluifleHSi.n.- 
nauis line gubernatore non pot fubfiftere,fed mox fubmergitur, 
& domus modica nunquain ftabit fine prouifore: mfidusquomo 
do ftattantotpc, creatura fic magna fic bona & mirabilis fine 
gloriofaquadam&magnificaatq; mirabih gtibematione & fa- 

Eientiffima prouidentiaJEcceenimc^lum quantum tempus ha- 
et,et non denigratu cft:rerra virtus non eft laflata cx tanto crea 
ta tcmpore:fontes non delierut fltiere,ex quo fafti funt: mare tot 
& tanta fufcipiens flumina non fupergreditur mcnfuram .* curfus 
foUs et knaa non mutantur,ordine. diei ct no&is non peruertuibi 

tttti 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdccimus. 



200 



tuir.Ex omnibus iftis ine?.*abilis Dei vittus & magnificentia no- 
bisdeclaratur,tcfti(icataa prophetis& Apoftolis. Sednemo di- 
gne coderare vel iaudare glorii eius poterit .Miferetur vero om- 
nifi,quia oia p6t:& diflimulat peccata hoium propter pniam.So 
lus bonus & amator aniutarum Dominus: benedidum fit nomen 
cius laudabile & fuperexaltatum in fxcula. 

BmlaMm Jofapbat vttam fuam tnarrat. Cap. XXI. 

DIxit autem ad eum Iofaphat. fi multo tpe meditareris fa- 
pietiiJime,quarenuspropo(itaru enodatiooe quxftionum 
nobis difloJueres,no melius facere mihi poife videris, quam ulia 
dicendo qualia pauldante protubw.Actorem.ncuncrorudatore 
bonoru Defi docuifti efle. Incdprehenfibile et cogitationibus tra- 
manis gloria magnificentix eius fermonibus euidemiflirnis oftea 
difti.His ergo prccerrmflis.Dic mihi chariflime,quot annoram ip 
fe es?& m quibus locis conuerfaru^quofq; huius philofophjx fo- 
cios habes?rbrtiter.n.ala mea ex tua pendet > & a te nequaqua om 
ni tpe vitx mex volo feparari.Cui fenexait. Annorum fum ficut 
opinor.4 s «In defert is aut tetrx Seoaar degens,agonizantes habco 
mecu eos qni in curfu fuperni itineris laborat. Quo,inquit Iofa- 
phat,hoc mihi diciriamplius.n.mihi appares.70.annoruefle.Qui 
rfidit.Siquidem a natiuitateannos meosquxrisdifcere> benehoe 
stftimafti,amplius.70.annoru eflcSed nullo modo a me in menfu 
ra vitoe coputantur,quotquot in vanitatemfidi expefi funt.Qui- 
do.n.viuebi carne feruies peccatis>raortuus eriin itueriori hoie. 
Annos igitur mortis n untj vitx nominabo.Ex q uo vero mihi mu 
dus crucifixus eft,& ego mfido,& depofui hoiem veterc,qui cor- 
rupiturfecundudcfideriuenroris»n6ii viuoin carnejed viuitin 
me Chriftus.Quod afit viuo in fide viuo fili j Dei,qui tradidit feip 
fum pro me:hos merito & annos vit;,& dies falutis vocabo,quos 
circa.4 f .coputaboannos.Dixit aut Iofaphat.Quonii quidem vi 
ta carnalis iure no vita vocatur.ergo nec mors tpalis mort debec 
appellari.Cui refpodit fenex.Indubitater & de ms itafentio , ne- 
quacj hanc teporalc morte timens.nec morte ipfam appelli s:qm 
contenens patris tui minas,abfq; timore ad te veni,& falutare ti- 
bi verbfi annunciaui,cu diligenter nouerim, quia fi ei ifta in nott 
tiam venerint,mille me vt poflibilc eft ei mortibus fubijcietlfta 
ergo,inquit Iofaphat,veracis veftrx philofophix exercitia nimis 
fupergrediuntur natura terrenoru,& vitx prxfenti radicitus inhas 
rcntifi Beatieftisvos,qui tl virileatq; conftante habetis volunta 
teSed vnde & qualis tibi & his qui tecfi funt in huiufmodi defer 
tovidus.Vndeeeindumeta&qualia,veraaterqiixfo mihi infi- 
nua Cui Barlai : viftus qtiidem nobis eft,ex his que inueniri pfit, 
frucfui videlicec arborum & herbx quas heremus defert rore riga 
ta cxlefti,& prxcepto creatoris obedics,pro quibus nullus nos im 
pugnat vel nobiicu contedir^plus quxrens diripere auaricix cau- 
fa vel lege cupiditatis- Sine inuidia.n. omnibns adiacec illabora- 
ta efca,& vltro praiparata menfa-Si vero aliquts vicinorum fide- 
liu fratrum panis ofierat benedicrione, quafi diuina prouidentia 
tranfmifluiu, fufcipimus illfi pro beuedicriooe fideliter ofterctiu- 
Indumcnta vero lanea & cilicina & melotaria inueterata & afpe 
ra funt atterentia infirmi carnc ifta.Idipfum nanq; nobis eft oper 
torium eftate & hyeme,quod nullo modo ex quo induimus exue 
re licetjdonec inueteratum pemtus corrfipaturiSic.nirigoris &Jar 
dorisneceftltatibusvexati, futuroru incorruptionis yelhmento- 
rum meremur nobifipfis operimentaJofaphat vero ait> Vnde hoc 
igitur vnu eft quo indueris veftimetu?Rnait fenex.In iftud a quo 
dam fidelium iratru fufcepi.iter ad te facrarus. Non.n. congrue- 
bat cfi confueca vefte huc aduenire. De catteto me redire oportec 
vnde venLqoo cu perucnero,alieno habitu depofieo,proprium re 
fumam.Rogauitigiturfenem,oftendifibi abeo confuetfl velh- 
mentum.TuncBarlaam,exutaquaindutus erat vefte forinfeca, 
apparuit Iofaphac vifio horribUis Erat.n.tota carnirqualitas con 
fumpta denigrataq; cutisab ardore foli$,& ofllbuslixrens & ten- 
fa,ac fi pellis fubtilibus tendacur calamis Janea vero panno quo- 
dam difcifl'o,& valdeafpero perdncms erat 3 hnnbit vfq; ad ge 
nua^imiliqihuiufmodipalliocircahumeros opertus erat. 
JofttpbatvoUntmtumfiqui,B»TlaMmTeprimil. C*p. XXII. 

ADm 1 r a t v $ itaq; nimium Iofaphat , huius durx laborc 
conuerfationis & perfeuerantix fttipuic cminentia, & inge 
mi icens lachry matus eft,& aic feni.Qupniam me de dura & ama 
ra fcruituteDiaboli liberare venifti.linem congruum imponens 
tuo beneficio,cduc animam meam de carcere ifto,& me tecfi fum 
pto eamus hinc, vt perfe&e redemptus de mundi errore , fignum 
tunc fufcipiam falutaris baptifmatis , & focius tibi admirabilw 
huius philofophix,& eximix conuerfationis fiam, Dixitq;adefl 
fenex.Hvnnulum caprex nutrierat quidam diuitum,qux cu cre- 
niflet deferta defiderabat,naturali attraita affeclu. Egrefla igitur 
die quadam inuenit gregem caprarum pafcetem,& iunda his cir- 
cumibat per campos & filuas:reuerfa tamen ad vefjieram denuo 
fuuuno diluculo famulorum negligetia exjbat & filueftribut ag. 



gregata capris pafcebatur cum eis. Quibus loagius ad pafcendfi 
recedentibusfubfecuucft&ilJa.Miniltri diuitis hoc fentientes, 
afcenfiseqnisabierfitpofteam,&fuamcapram vnam capientes 
& reducentes domum,dc cxtcro exire pohibuerunt . ReJiqui ve- 
raperfecutigregem , alias quidem occiderunt , alias vero male 
diiperdiderunt'Eundemq; modum timeo fieri in nobis,fi me fub 
fecutus fueris.Nam & tboconfortio carebo,& multorum malo- 
rum fratribus meis audtor exiftam. Sed hoc tc vult Dominus nuc 
quidem fignare figno baptifmatis,& manerein regiOne ifta,om- 
nemq; ttrmiter tenere pietatem, &mandatorum Chrifti opera- 
tionem.Cum autem hocactor omnium dederit bonorum, tunc 
venies ad me,& reliquum prxfencis vitx fimul habicantes duce- 
muxConfido vero in Domino,cp & in fucuri fxculi conuerfatio- 
neconiundi erimus & aflbriariAurfuslachiymans Iofaphat ait 
ad fenen. Si Domino iltap2acent,voluntas eius fiat.Talibusergo 
dogmatibus & verbis falutaribus inftrucs Barlaam filium Rcgis, 
& addiuinum baptifmum prxparans: Ieiunare quoq; & orarc ei 
mandans per multos diesnon deferuit cum,fed frequenter ingref 
fus eftjtotam ex integro feriem orthodoxx fidei infinuaos,& diui 
numeuangelium recitans ei.Infuper & Apoftolicas admonitio- 
nes,& prophetica dicta exponens .Nam vir ille a Deo do&us, qui 
totam in ore veterem & nouam fcripturam fcrebat, diuino aflta- 
rus Spiritu illnminauit eum ad veram noticiam Dei,& fidei fy m 
bolum expoficnm in Nicena fynodo,docens eum, baprizauit illfi 
in nomine pa-&. fi. &.fl'.ReuerTus autem ad hofpitium fuum , fa- 
cram miflam celebrauit,tradiditq; ei intacla Cnrifti myfteria, & 
exultabat fpiricu.gloriam referens Deo & Domino Ieiu Chrifto 
dicensadlofaphat. Dignumte faciac Dominus veram adipifci 
beatitudinem. 

ZArdMndMrotordtveriaBmrUutmMmdir. Cmf. XXIU, 

MIn 1 s t Rr autem luuenis & Pedagogi frequenter ipfius 
Barlaam introicum in palatiu cementes mirabantur,vnus 
autem quiintet eosprepoUebat,Zardan nomrne,ait ad filium Re 
gis.Nofti itaq; Domine mi,quantus patris cui timor ineft mihi, 
& quanta erga cum mea fides:ideoq; me qtiait famulom fideliflt- 
mum vttibi feruiremprxcepit.Nnncautem virum huc extranefi 
frequenter videns coUoquetem tibi. Vereor ne fbrte fit fecfx Chri 
ftianorum,aduerfus ouam valde hoftiliter fe habet pater tuus, & 
fi hoceft mortiferj fubiacebo fententix . Nunc ergo vel Regi de 
ipfo notifica,aut ammodo ab eius cefia coUocutione. Si autem il 
ludnonvisfaceie,eijcemeafaciecua. nefim reprebenfibilis,& 
alium loco mei poftula huc incroduci.Fiiius autem Regis aic ad 
eum. Hocanceomoia Zardan fac , ingredere tu infra cortinam, 
audiipfiusadmefermocinationem, & pofteadicitibi quidte 
oponeat facere.venturo icaq; Barlaam ad eum intrbduxit ZardS, 
& poft cortini pofuit eum & dixit feni.Recapit ula mihi dodrini 
tuam.quatenuscordi meo mfigaturExorfusitaq; Barlaam,mul- 
ta de Deo & fidei piecate pronunciauic,& primi hominis plafma- 
tionem recommemorauit.Cum hoc etiam non tacuit» quomo- 
do creator noftrx faJutis follicitudinem gerens,benignitatem iua 
impendit,mulcaq;demundiciavitxdifpucans& preientiumva- 
nitatemdemonftrans:finitaq;orationeadhofpitium iterfi abijt. 
• RegisautemfiliumZardamtentansaicAudiftiqualia mihi fe- 
minacor vcrborum ifte dixic feducere me fuis vanis perfuafioni- 
busmoUiens,& alienareaiucunda ilta delectationc,& reftigerio, 
' & cxtraneo feruire DeoiZarda vero aicQuid tibi vifum eft Do- 
mine mi rex,tentare ne feruum tuum i Noui enim profundius in 
corde tuo dcicenduTe huius viri fermones.Nifi enim hoceflet,n& 
vciq; cam libeeer & inceflanter cum eo loquereris.Ego vero quid 
faciam ad huiufmodi quidem aipicerenon valen$aufteritatem } ti 
morevero Regisanimomeoin doloribus pofito, follicitus fum. 
quid refpondeam ei.Nam negligentius prxceptis illius inuigilas, 
huncadtevirumpermifiintrare.Tuncaitadeum filius Regis. 
Egoquidem maxime tux ergame beniuolentix in iUam aham 
magis congruam recompenfationem agnofcens, & hanc dignanx 
tuo benefiao repperi , vt opus iftud bonum manifeftum facerem 
cibi,vc fcias ad quid facbis es.& creacore tuum , qui te fecir,recO. 
gnofceres,quatenus derelinquedo tenebras ad luce currercs.mox- 
q; vt audires in cdprehenJibili defiderio illam fequererisSed Itcuc 
videojfpcs m ea fefeUit me.Ni cerno te durfi ad ea qux dicta func 
& ftolidum.Si vero ifta patri meo manifeftaueris, nihil aliudeffi- 
cies,r| curis & triftitia iliius anima repiebis^ed fi illi gratii vis iril 
p£dere,nuUo md vfq; ad tepus opportunfi q uicq. de his annucies. 
Cilicittmejr doBrin* fintm lofnphnta R»rl**m Mcctpit. 
CMp. XXIIII. 

M|An b autem Barlaam veniens de profecfione fua loquo-' 
baturJofaphatautem nonhuiufmodi feres feparationenf 
animo triftabatur,& oculi eius Jachrymis replebantor, multa tfic 
fenex locutus eft,& vt immotus permaaeret in bono coneeftaba- 
Uuyrerbifq, cooiblatonjscorilliusftabUiuit J & vtfealaeriterdi. 

mittteret 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Viricentl;. 



mitteretprxcabacur.Simul <k prjwiixit, cp,non poft longu tps fo,- 
ciarenrur ipfi focictate infepabili. Tunc Regis filius nolens am-i 
pliusfeni laoores incucere>r»ecu6s ec,naZarda dsipfo Regi mani 
fefta»et,& toriHccis ipfum. fubijceret.. djxit..Qnquide tibi hoc vi- 
fum eft,vlteriuS te unpcdirc vel detincrc no audeo.Vade igitur in 
pacc a Deo cuftodkus,& mcamiferix in fan£cistuis oracionibus 
jiiemor eilp propter dum,vc vaka vcnire ad to, & veoerandam ta 
<iem tuifemp. videre.Sed& fac vna mea petitione. Quooiaquide 
noluiitiacci.perepro.coiratribustuisjCufctpe falte pro tcmetipfo 
aliquam p ecuntam ad victura &,veftitu.Quia vero in hoc obedi- 
re non ar.tjuieui t Barlaam- Rurfus fecundu petitione Iofaphat fa 
cit.ne p' jnitus iplius deprecat ioncm fpemeret, & in oi illfi dimii- 
teret d'„-fectione,fed relinqueret ci lancu illud veftimetum & a(pe 
Him rjalluim,& ta in mcmoria religionis rrugiftri,<j ad munirno- 
»\ov iibi,contra oem Sathanx operatione , iufciperet etiS aliud % 
"fc '^ro iofo,vt vtiq; a me datu inquit cernens meS fcroper in mo- 
moria feras humilitat&Senex vero ait. Vetut quide ac lciifum tibi 
dare&nouuu vcflimeocuaccipcrenon decec, uomodici laboris 
xneiretrihutionem inhacvita recipiam ; vt auc tua deuotionem 
mon amputa: vctcra & qturoihil amcisdifleraitt,quxrantiir cili- 
KK)fa,& illa fufcipiam.Quxilta funt igitur & data iunc fqni. Cu- 
auslofaphac & ipfeindumenttim fufcipicns,vchetnenter gaude- 
/bat,omnipurpuraregali& veftecoccinea praetiouus iftudinco- 

fiarabiiitct cxiftimans.ToncianctusBarJaam poft- paululum di- 
cefluriis,noai(Gma ei doctrinam adhihuirdtces.Frater & tili dul- 
^iflime fcito cui militas Regi,& aptid quem confelfiones tuas d«- 
<pofuifli:.opQrtet ergo vr finnas iftas cuftodias,& militix prxcepta 
>deuatu<. copJeas.quaricunq; pronlililli in charta con&flionis om 
aiium dno.prxfence cxlefte exercitu & teftificante,oecnon defcri- 
bente confelfiones tuas,quas fi cuttodieris.beatus cris.Nihil igitur 
jprxfentkim Deo & ipfius prxfcras bonis . Quid.n. lic ternbile eft 
an hac vita,quomodo eft gchcna ignis eterni ardentis.nec prorfus 
Jucemhabentis,crucianris& nuntj detmetisiQuidaut rurfus mu- 
,di,bonorum taliter lxtificac,(icut Dcus idcm ipfe diligentibus fc 
.donaturtisSCuius pulchritudo quide ineftabilis, potencia vero in- 
«xpugnabilis,& gloria fcmpitema,cuius booa anucis fuis repafica 
lOmnibus vifibilinus iocomparabiliter fuperemmcnt, qux oculus 
non vidit,nec auris audiuit,nec in corhominis afcendcrunt, quo 
arum hxrci fieri merearis,Dei magni potentia oonferuatus. Tunc 
f ilius Regi» lachrimis jpfufusmerore & luctu det inebatur,& a pa 
trerant amabili & magiftrooptimo derelinqui nonlufterens aie 
jbat.Quis mihi pater viccm tua fupplebit, aut vbi talcm paftore, 
& ducem falutis animarum recipiatQuod vice tui amor >s folatiu 
<apiam' £cce enim malum feruum & apoftata, Deo recocilialti, 
& 10 filij & hxrcdis orcbneconftituiiti:&qui pericram & erraue 
jram,& omni beftieexpofitus eram addeuorachitu, rae requiliftl, 
j& eis qtii non errauerant de ouibus copubtti , & oftendifti nuhi 
^dpediofam veritatis via.educes me dc tenebns & vmbra mortis. 
Reccdevtc BitrU»m,Zxri*n ftcretum Regt apetu. Cap XXV. 

BArlaam itaq; lamentatione illius ampntare voleus,fune 
xit,& in orationc ftans eleuatis ad cahim manibus fuis,di- 
^ut.Rcfpice Dominefuper hac rationabilem oueui tua , acceden- 
lem per me indignu ad (acrificiu tuu,& fanctifica ipfius animam 
4ua virtute & gratia. Confummata ergo oratione,c6trerfus ofcu- 
Jatuseft filiumiam celeftis patris.paccinq^ & falutem imprecan- 
do exijt de palatio »&"ibat gaudens & gratias agcns Dco,qui pro- 
iperam fecit viam illius in bonu.Ex tune itaqj lofaphat omni cu- 
iiodia attendebat fibimeripfi, pnntatem anrmx parttt:'' & corpo- 
ris vieilantius feruans,in abftinentia viuens , & orationit.us^ totis 
poctibus,diei namq; f«pius partem amputabat eom qui iifum 
crant commorarione prepcditus.Zardan rero Hle talcm iHius fefi 
tienscouerfatione,triftkiareplebatur,curifcK malis in animo agi 
tatutpefciebatqualitcreuaderet et ad qoc finem peruenirepoflec 
jTj-iftitiaergo comprchenftK,in domti fua abijt,& «gtotare fe 6- 
«nulauit.Vt autem in notitiam Regi iftud peruenit, alium pto il- 
io miniftrare filio direxit, ipfeq; Jahitis Zardan folricitudinc ge- 
Xcs,Medicum ei niittitprobatiflimum,& mukum curationts ttu- 
^iumeiiiibctimpehderc. Medicus icaq; fciens.cp Zardan ficRe 
si protinus ounciauk dicens.Ego quidem nulJius tnfirmitatis cau 
Ura in homine rfto inuenire valeo.Exiftimo tamen cp cum defe- 
«lOoequadamobfeflusficinfirtnettir.Rcxatitem his auditis fu- 
ipicatusefteigraujrerfilium indignatum fuille, & huius rei gra- 
liacontriftaturn.Zardaabeodifceflifle.D fcere aut2 volensremj 
maodauit ei-quia cralVina die ad re videndum veniam.vt quae ti- 
bi accidit «gritudine cognofcam.Tunc Zardan hoc audito nun- 
*io, fummo diluculo induens fe veftimento fuo pergit ad' Regf. 
Jlege aute fcifcitance,qux defectionis tu^ eft caufa.Refpodit Zar 
dan:magnum mihi periculum imminet, & maximis ego dignus 
fiim tormentis,multarum etiam mottiumreus exifto, quiatuis 
piwptisnegligentwobaudienscirca Domiflum jneum filium 



tuum negligentius vigilaui. Nani quidl maligiuu homo & M*» 
gus veniens locutus elt ei,qua; ad feCtam Chriluanorum pcrtinet.' 
Deindc narrauit minutatim Regi,qux filio eius a fene dicia funt ( 
etcum quanta dileccioneetdeliderio, idcm filius fermoncm fu- 
fceperit,et quomodo totus Chrifti eft eflecius. Infuper et fenis vo 
cabulum lignificat. 

De Vano conciho Aratbis r> mfcffntitne BarUi. C*p. XXVI. 

FECIT04. Rex accerfiri Arachim queoda nomine.qui fecurw 
dus erat a Rege^t primus in omnibus conlilijs ei aderac , fi* 
mulq; aftrologicai arcis icientia nimiu pollcbac,qui aic.Ance om- 
nia o Rex iftud faciamus,malignum Barlaam comprchendere fe 
itinemus:etfi huncconfequi poterimus,noftra intencione no pr{ 
uabimur neq; a fpe noftra decidcmus. Scd idcm ipfe aut verbis p- 
fuaforijs aut diuerfisaorineutorum genenbuscoactus, etiam ncw 
lens cdfitebitur falfa et erronea fe dixilfe , et Doininum meum et 
filium tuum ad feqiiendmn pacemum dctgma fuadebit.Si vero il 
lum cdprehendere nequiuerimus,alium egocognofco fenem hc* 
rcmitam folitariuui.qui Nachor vocatur,fimitem Barlaa per om 
nia,que non eft facile dignofcere illum Barlaam non cife. Sed ifte 
denoftra fecta eft,et magiftermeusinlitterarum erudicione fuic. 
Huncergo allocuturus adibo nocte.cunctaq; ei per lingula noti- 
ficabo.DeindecaptumeucBarlaam diuulgaoces,huncexhibcmu* 
quj et Barlaam feipfum nominabit,et dogmata chriftianoru tue- 
ri limolabit.Qui poftmultam difputatiooe quafi reipoufione de 
ficienspotenterfuperabitur.Cumq; iftafilius Regis viderit,qtio- 
niam Barlaam quidem v ictus erit.noftris quoq; ipfe idem victori 
bus omnino palm3 dabit,libenter ruum regnum timebit,ct tibiq 
grata funt facere non tardabit.Conuertetur infuper et ille, aui p«- 
ionam Barlaam fimulabit.et crraflefeipfum confitebicur.His ee- 
:go auditis Rex gauifus eft nimis,et optimum reppcrifle Arachioa 
conlilium arbitratus eft. Vamjetenim fpei incumbebat. Qtiia v» 
ro oouiter Barlaani difce(Iiflecognouerat,apprxkcodere cum£c> 
.ftinabat Jnfidiatoribus igitur et lancearijs miflis,plures exitus via 
■ruin occupauic ln totis vero-6.diebus laboras vane fatigatus efiV 
iDeinde ipfe quidetn in quodam regalium palatiorum io villa po 
•firarcftans, Araehi cum militibus 116 paucis, vfq; ad Setunaritidc 
hzremum ad inquificionem Barlaam di rexit. Peruemeni itaq; uV 
le ad locum,omnes vicinos conrurbauit.Quibusfe noo vidiue vi 
<rum aflerentibus , ad deferta ipfe princeps pios venatunis exijt> 
muhoq; heremi trafmillb fpatio,montes circundedi t,et vaJJes ia 
uias ct pr^rupta quxdam pedibus et manibus reptando. 

. Dtcmuohcr4mitarHm y qHifereb*ntTclttptUsf*nRorumi. 

1 Caf XXVU. 

CVm turba ve»o,quar fecum erat ad crepitudinem montis cn 
iufdam peruenit,fuper quam ftans vidic fub ipfo monce cu 
neom heremitarum ambutmtcm . Et ftatim praxepto principit 
omnes fupereos vnanimicerirruerunt, tenecesviros vcneiabiles» 
cc figna heremiticx comierfartonis in vultibus rerentes . Ille vero 
qui pcedebat eos fiott Abbas,pera portabat lanea plena reliquijt 
quoFuda fanttoru patrti.Colideras vero ipfos Arachis,poftcj non 
v idit UarlaS,agnoicebat quippe eu,cotriftatu« e valde, & dixit ad 
«Os:vbi c erroneus ille qui filiu Regis feduxit^Ttk ille qui perara 
geftabat dixit e ille inter nos abijt,fugit.n.nos gfa Chrifti re- 
puls',fed in vobis httationes hec. Ait pnceps.Cognofcis crgoi llu* 
EtiS,ino r t hercmi ta.Noui feductprc dichi q. eft diabolus cj in me 
dio veftru habitat,et apud vos latitat.et ibi ^pcurai.Prkcps aut di 
xrt.De Barlaa ego te reqfi»i,ec difcere cupies vbi fit icerrogaui te. 
Monoch* auc aic. Si Barlaa quatris,oporcebac vciq; tedicere.vbi e 
cj de errore ccuienit et liberauit fiiiu Regis.Ille.n.fraternofter4 
et sactse couctfationis.Sed ex mulris ia diebus no vidim* eu.Et ait 
Priceps.Extranea quide morte vos intcrficia, nifi continuo BarlaS 
exhibueritis nnm.Et quid,inquit Heremita.mudialm ccrnis.cp te 
rtacius amates,pfente ttmeamus vi tS amirtere,et a ce intetata ror- 
midemus inorte.PotitK-n.gfas tibi cofitebimur , fi nos virtucu a- 
matorespfenri fubduxeris vita;.Itac6fideterloquere»n&fuftines 
tnifer,fed aduerfus fonitudine prudecie,celerrime mulras eis im- 
pofuitplagas&tortnenta,quorumma"gnanimitas et (brtitudo , 
eciam tyranno dignx h.wractiJo vifis iunt. Deinde pnfcntat eo» 
antefaciem Regisattrocitfir rurencis. Qnoscum vidiflet furore 
fucccnfuseft.etfuriofo fimilii.cxdi iJJos iromifericorditer iubet. 
Pottquam autem vidit eos crudeJiter plagis laccratos, vix a mul- 
tarelpirant infania, quicfcero cxdentes iubet, aak adillos. 
Curofla ifta defunctorum cirfumferris ? Si ergo ilJos amantes 
oflaeorum baiulatis , hac hora ponarn et roscum ipfe, vt defi- 
deracas adepti grates nobisexindereferaris. Diuins illius cohor- 
tls princeps et magifter pro nihilo Regis minas computans r ac fi> 
nihil trifte contigiflet ei.libera voce et fereno vuttu inhabitanrem> 
lo fe fignificSs,gratiS,ait.Ofla ifta mfida et fancta circumrerimus- 
©Rexynloru reprefentitti aniorc,quoru funtmixabihu viroru,et 

««atij 



Digitized by 



Google 



Liber Quintusdeeimuj. 



201 



texercittj corum,& adeo duleis conucrf.ttionis.in memoriam nof- 
nieciptos rcducentes, & ad (imileni zeium cxcitantcs,requie quo- 
q; fpeculantes,& delicias in quibus modo conuerfantur. Infuper 
& mortis nobifmetipfis affidue memoriam pnefentamus , & fan- 
dhficationem nobis hortum ta&u haurimus • Ecce caufas quinq; 
fuilie dixetim.cur fan&orum reliquias circGferamus.7'u vcro tua 
impinguanscarne,materiam przparas vermium deuorationiScd 
euigila de graui fomno ifto, & aperi claufos oculos tuos , & vidc 
vbicj; Ipiendencem omnibus Dci noftri gloriam, & tu aliquando 
«emciplum fcruum illius facito. Tunc Rex ait. An hactua ftnlta 
augaiirate quiefcens, Barlaam illico oftendemihi,aut expcricris 
tormentorum genu.«,quorum nunqua experictiam accepifti. Fac, 
inquit,quod vis.Nobis.n. extra quod conuenit agerealiquid non 
eft coni;niiim,nec vllo peccato dabimus allenfum. Non autc hoc 
parutim putcs c:Te peccatum , (i confratrem noftrum & commili 
tonein tuistradiderimus manibu< quotcuq; noftitormentorum 
genus exhibe.Nobis.n.viuere Chriftus eft, & moripro eo lucrum 
optiniii.Super his ergo fuiore acccTus Tyranus,iuflit diuinas qui- 
«eeorii abfcidi linguas, erui vero oculos.manufq; fimul & pcdes 
<3errut.iri.Data iguur fcntentia, apparitores quidc circuftates atq; 
litlorc?, inhumane& immifcricorditerfummitates mebrorude- 
truncabant , & linguasquideeoru vncinisderrahenr.es crudeliter 
abfridcbant. Viri isjitur illi & omni reuerentia digno aniino con- 
itanti,quafi ad cpulas inuitati, viriliter accedeb.in t ad torinenta , 
inuicem leipfos cxhortantes,& ad mortem propter Chriftum fi- 
ne tiinore accedentes In talibus crgo & tam diris tonncn tis perfe 
ucrantes ,aninias fuas facri heremitx illi Domino tradiderunt,de 
cem & feptem nu mcrum perficientes. 

De fimulato BarUam idcst Sachor. C*p. XXVIII. 

HIs itaq;pieconfummatisProthoconfiliariofuo Rex Ara- 
chi dixit.Primo irrito fafto ad fecundum cofilium refpice , ' 
& Nachorillum acccrfirc.Arachis itaq; intempefta notie fpelun 
eam illius adijt,nam in defcrtis habitabat,c'iuinatioiiutn vacabat 
artibus'Tnnc omnibus ei confihorii adinuentionibus'rcferatis,ad 
Regem fummo diluculo rediit,& equitibus ab eo rurfns poftula- 
tis & acceptis,ad perfcrutandu Barlaa egredi fe fimulauit.Exeunti 
vero & defcrta circumeunri , apparet vir quida de valle quadam 
CgrcdiensJlloq; ad profequcndu eu prxcipiente , cofequuntureu 
velocius,& coprehendentcs ad fc adducunt. IIlo vero fcifcitante, 
& qtiis eilet & cuius profeflionis.aut quis vocaretur . Ille quidem 
chriftianum fe vocabat.Barlaa notauit,ficut edo&us erat.Gaudio 
itaq; repletus Arachis ficut apparcbat hocaflumpto celeriusad 
Regem reucrtitur,& iuflus eft ad r egem intrare, & ait Rex in au- 
dientia ommum alfiftetiu.Tu es Demonis operator BarJa? Refp6 
dit ille.Dei operator fum no Djemonu.Noli ergo malcdicere mi 
hi, multas.n.mihigratiasagercdeberes.quiafiliutuum coleredo 
cui,& omni virtutu fbecie adornatum reddidi iilum. Rurfus aute 
Rex quafi iratus ait. Iuflu eflet equide , vt fermonis paiiter & re- 
lponhrnis tibi facultate fublata abfq; vlla interrogatione morti 
tradcreris.Sed fuflero te propter naturaliter mihi infita hunianita 
te vfq; ad conftitutS die,perfcru tabor ncmpe de tc,& fiquidc obe 
cberis mihi ,indulgentia dignus eris,fi n aut malc pcribis. Sic locu- 
tus Arachi ilJu tradidit cuftodiri diligetiflime mandans. Sequenti 
igitur die furges inde ad fuu redijt palatiu.Et auditum eft captum 
efle Barlaa.peruenirq; fama vfq; ad Rcgis filiu . Quod cii audiflet 
Vehementer aio dolui t,& nullo modo a lachry mis abftincre pote 
rat,gcmitibus & lamentjtionibus & orationibus Deum exora- 
bat,& in auxilium fenis iquocabat eum.Non defpexit vero illum 
nec diutius affligi permifit benignus ac mijtericors Deus . Qui & 
tuueni per vifioncm no&urnam notificat, & fortitudinem ilii in- 
rnittit,& ad pietatis confbrtat agonem,& fiduciam praftat, gau- 
dioq; plcnum & confidcntia,& luroine dulciflimo pauloante con 
triftatum & dolore plenum cor fuum repetit.Rex itaq; fic ifta pe- 
ragens,& itaconfideransgratulabatur bene prouidiiie exiftimas, 
& Arachi immenfas reddebatgratias. 

tLixfilium,quid » BarUafcduclusJitreprehendit. C*p. XX'X. 

Ost duos autein dies pergit Rex ad palatium fitij fui , & 
jT liunc in occUrfum illius egrelfiim noh ofculatus eft pater v t 
loIebat.Sed irato Gniilis,ingreflus eft regale cubiculu, & m{ ftus (e 
dit.Deinde filium aduocans ait.Fili mi qux eft ifta fama, qujjin 
auribus ineis infonuit,& defeftionibus animam meam corhburit? 
Nullus enim hominum tanto fuit repletus aliquaudo gaudio in- 
filijnatiuitateprout arbitror,quanto ego in tua.neq; turfusccn- 
triftatum eite puto,ficut tu mc in triflitia pofuifti,& meam inho- 
norafti caniciem,lumenq; at? ftulifli oculorum meorutn, & mco- 
ipm vires occiJifti neruorum.Timor enim quem timebam de te, ' 
cucuit mihi.f nfantuli concilio feduciorum verbis obaudiens/& 
cixifilium male fapientium meo pra:ferens , & noftrorum Deoru 
cultum derelinqucns,alieno feriiifti Deo,& quem fpcrabam cum 
omuinutrirequae educare cuflodia & fcnettutiu» habere baculfi 
Speculum Hiftoriale. 



& fortitudine, regni fucccflbrem optiuiuni dcrclinquere : eaqux 
ininiicorum & hoftiu funt,non crubuifli oftcndcrc mihi in te.An 
non oportcbat te mihi amplius obcdirc, & mea fequi dogmata,cj 
dolofi & putridi fenis obaudircfatuitati & ftultiloquijs,amaram 
tibi pro dulci fuggcrentis vitani,& pro amantilfimis deiicijs dura 
& afperam pereere via,quam riiius Maric ambularc pra:cepit?Sed 
nunc fili chariflime mthi patri tuo acquicfce,& loge ab iftis dely- 
rametis fecedendo, veni & facrifica Dijs pijs & manfuetis. c.tau- 
ros,fi fortc libamimbus cos pJacarc poterimus, vt veniam tibi of- 
fenlionis pra;beant.MuIta ergo talia Regc vaniloquia perquiren- 
te,& noflra quidem irridente ac refpuete,Idola vero efferete atqj 
laudante.Vidcns fanciilfimus iuueniv quia no oportet ia re in an- 
gulo & in occultOjfed fuper candclaboru & in exelfo poni vt ma- 
nifefta fiat omnibus, confidentia finiul & conftantia repletus,ait . 
Qu,od circa me adtu cft Daa Pater,nunqua ncgabo,tenebras cflu- 
gi.ad iumen cucurri,& errorc dcfcrui,vcritati acquicui,& Demo 
nibus abrcnunciauijChrifto quia federatus fum , & Dei patns fi- 
Jio & verbo.pcr quem totum quod eft,fadtu eftcqui & hoiem de li 
mo teerx formauit,& vitale ei flatu tradidit, & in paradifo deli- 
tiarum pofuit c6uerfari,praeuaricante vero madatu illius, & mor 
ti addi6tu,poteftatiq; Diaboli reftoris tcnebraru fubditum no de 
feruit,fed oia faciendo & ad «ntiquu h norc volens eum rcduce- 
re,totius fatlor creaturx,& noftri gcneris aftor ho fa&ns elt pro- 
pter nos.dc virgine fandra natus. Interea cum hominibus eft con- 
uerfatus& pro nobis indignis & ingratis famulis fuis morte fufce 
pit,& mortem crucis quatenus folueretur peccati dominium , vt 
prima condenatio deftrueretur,& c|loru port* rurfus nobis pan- 
derentur Ipfcn.eft vita omniu,ftabiliras cundorum & illumina- 
tio.omnimoda dulcedo,& auiditasinfatiabilis & omnium defide 
rabilium fumma. Igitur cu tam inenarrabilibus bonis occurrenti 
bus mihi gauderem quidem, cp de malignoru feruitute Dxmonu 
liberatus eflem, dolebam tfi g» aniina meam dimidia perdidiflem. 
Eog> tuDominus &pater meus talium nonefles particepsbo- • 
norum,Deum vero inceflanter exorabam, vt traheret te ad fe , de 
me igitur fic cenus faftus.noli fruftra laborarc,quoniam nunqui 
mc poteris a bona confeffione reuocare. 

Jrsm Patritfii;$upl*c«re nititur.ettmqi *d reBam vi*m cott* 
utrtert. c*p. XXX. 

REx Vt audiuit hxc omnia,ftatim commotus eft,& furore in 
comprehenfibili arreptusiracundeeiloquebatur,& amarif . 
lime,dentibus frendens,& turiofo fimilisait. Et quis horum mihi 
au&or eft malorum.nifi ego ipfe.qui fic te depofui,& talia tibi fe 
ci,qualia nullus aliquando patrum fecit filio fuo.Merito igitur in . 
tua natiuitate aftrologi dixerunt,te malignum fore virum ac pef- '. 
fimum,arroganteq; & parentibus inobedientem.Nunc vero fi no 
obedieris confilio & a mea difcefleris filiatione, pro patre inimi- 
ciis eff*edtus,illa faciam tibi,qux nec etiam hoftibus aiiquis often- . 
dit :tunc Iofaphat refpondit.Cur Rex ita fucccfus? quouiam ego 
talium partjceps eflTectus fum bonorum triflarisj & quis vnquam 
Pater in filij fijlicitate contriftatus apparuit , aut quomodo Patcr 
iam talis,& non inimicus reputabitur? Non enim Patrem meum . 
de|reliquo vocabo te, fed difcedam a te,(icut aliquis fugit a ferpe 
te,fi cognouero te inuidere faluti mex,& ad perditioiicm nieco- , 
arclaueris violeta manu. Sed potius intellige Pater,& albuginem . 
atq; caliginem, de mentis tux oculis excute,vt cernere valeas Dei 
mei fplendidiffiinum lumeq.Scito quia omnis cato ff num,& om 
nis gloria hominis vt flos feni.Cur ergo fic infime tenes ac defcn- 
dis more (ermalium florum marccfccndam , & perituram gloria 
atq,- abominandas fijtidafq; delicias , & ventris ac fub ventreim- 
mundiflimaspaflioues, qux ad tempus quidem deleftant fenfus 
flultoru m.Poftca vero amariores felle faciunt retributiones. Si.n. ^ 
prxfentes iucunditates non perditioni fubiaccrent & fluxui , fed 
perhenniter forent permanfurx cum dominis fuis. Nec oportere* 
Chrifti bonis& xternis donis iftaprsferre.Quantoenim fol no- - 
fte profunda fpjendidior cft & lucidior,tanto & eo amplius bona 
promifla diligctibus Deum < mni terreno regno & gloria glorio- 
fiora funt,& magmficentiora. Quoniam vero & fluxui omnia & 
corruptibilitati lubiacct, et quafivifio et lomnium et vmbra pw; , 
tereunt et pereunt, er aure potius eft acdcndum.non ftanti et na- . 
uispontum prtter labuntis veftigijs quam hominum profperita- 
ti.Quantxeft improuidentix,veIpotius vecordixet imprudentif 
corruptibilia.et mortalia infirma et fragilia incorruptibilibus prj 
ferrc ct xteinis mortalibufq; et infinitis temporali horum eefrige 
rio iufuccefllbili priuari bonorum illorum refectione? Non intei- 
Iigis ifta pater,no pertrafibis trafeutia et adhxrebis permafuris,n5 
prarferas pcregj-inationc iucolatui,lnce tenebris.etcrna vita vmbrg , 
mortis.Rex aut ftupefaftus c pari ter.et ira repletus,tam intelle£ta 

S>ueri,et vcrbisjquib' cotradici no volebar.q et ex hoc cp nodimi 
brat fili' ei' quicg, et cj> ad derogatione Deoru ptinere potuerit, 
TomusQuartus. Cc fed' 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vlncentlj. 



ed tot.vn eorum fubfannatierit & deiiftrit vita. Sertnoni<tfi ila 
rir.MCni ob lutcrnam tcncbramm rraflitr.dintui non percepu.Et 
pumreiliuiuaut mali aliquiddeillo difponctc proptcr naturale 
amoreni non poruit.Ctitn ira igitur furgens difcefitt & duit.Vti- 
uam rumqii.i natus eiies, vel iu lucem ilt.im procefliiles • Talis fa. 
turus bl.tvkuiator Dcorum 6c patcrne (prctor awiutur & admo- 
nicioms. Ntlienim obtdien&fuciis nuhi , tk djjs gratus e.Uitctis» 
tiuihis & varijs aticxtutn totmentis,inale te interficum . 
UJ*ph*t ln eratione ftrnoclat (f /itiiontm Rcgis fer vifiontm. 
'ftfftit. C*f>. XXXi. 

HOc patre inuiante & cunj ira difcedcnte, in Cuim.aib.icu. 
lum tilius ingrelius,adi'uum aduuarcraoculis elcuatis ora. 
uu.Domine dcus dc prdfundo cordis clamaui, dulcts fpes & vera. 
promilfia, tu refugium adtejconrugientium, vide coutririoncm 
cordis mei,|<ropttio & maniiicto ocuio,& nedcrelinquasme. Te 
enim vires (utunimftrante, nrirmi fonesefficiuntur>quiafoluses. 
aduitor infupcrabilis,& Deus uitfetitors , quem bentdicit omnis. 
ctcAturaglorirtcandum in fjKuIa.amen.Sicorando diuuiamfen- 
jic confoutionem in cor fuum dcfcendiilc, & conftantia repletus 
pcrfc-HC*auit tota nocte .iri i oratione. Rex autf Arachi annco fuo. 
ncVta facicns de puero duraru illius pcrtttiaciam, & niimurabdeiii 
iigoificaiisvoluiuatem,con(ilium abeo acccpit^cum ea amabile 
potiusac fuaucin faciendam cfle,qua fjeuam & afperam collocu- 
tionem blandicijs fperans potiu. eifetrahcndii . Vcnit igitur Rex 
fequetui die ad filium, & iedens propinquius aduocauit cO.Opor 
tebtt te quidcm fili meis obcdire prxceptis in oiunibus . Scd quo- 
niam dutus exiftens & inobedies tta fortuer reftitifti/uuhi, tuanv 
potius qu5 meaui cupiens facere voluiitatc, vcni,vt poftpofita per 
tinacia a vana corucntione pariter cedamus vetitati . Et quonia, 
Barlaam qui te feduxit,ferta vinctus apud mc tenetur. Ccngrega 
boEcclelum magnam & omnesnoftros & Galileos in vnam cd 
gregabo,prxconetq; manifefte prjeclamare prjccipiam , vt nullus 
chriftianoruin mctuat , fed amnes (ine timorc conucniant , & fic 
communi confidcrahimus.dclibcratione, & aut liiacfcntes Vos cu 
veftro Barlaatnaliequimini qnc optatis.vd fuiii a nobis vltronea 
voluntatc prarccptis noftris obedire copfcntitc.iVuderis vera iuue 
nis per vriionem iibi demoltrataiii prrcognita Rcgis fi&ione. Va 
luntas Domini fiat, & iit qiiemadmodum iuflifti r IpTc.tt.bonus 
Dominus preftec & Deusnea vericatedeuiertius.'Nam in ipfo cp, 
fidic anima iiiea,& ipfe miferebitur mci.Tunc iarii iubet Rex oinl 
nes congregari.idolatras videlicet & Chrifti.t'rios, Ifttcrts quident* 




fpoti 



coaftam veritatis conquiiitionem futuram ctim printipc & ctuce ' 
fito Barlaam.Similiter vero Potifices & cultores Idolortim,& ft- ' 



pientes Chaldjorum & Indorum ia toto regno ilhus reppcriri pa ' 
tucrunt,conuocauit, & quofdam Augures & Magos J & diuinos . 
Conuenit itaq; ad Regem multitudo magna cfe lua cxecranda fe 
cta jchnftianorumvero vnus inucntus eft folns in aiixiltum ve- ' 
niens illius qui putabatur epe Barlaam,nominc Barachias. Ali) fi- 
dclium mortui erantab infaoia'principum ,qui pcr ciuitates erit 
occifi,ahj vero in montibusic. ipeluncis latitabant.timore irnnii- 
nentium malignorum,& non audiebant in apcrto patcre Ille ve- 
rc* folus cum eliet fortis animo, ad agonem proceflit veritatis . 
• titcher 1» concilmm votatus cinjilio /uo^ capitnr (°r tllit- 
cjMtnmr! C»p XXXli. 

PRa e $ i d e N t e ighnrRege in tribunali excelfo, confede- 
relibi riiiurn iuffit . Ille vero ob patris rcuercntiam & ho- 
norem hoc uoluit facere,fed in terra prope illum fedit.Ailiftenti- 
bos itaq; his omnibus,ait Rex rcthonhus fuis & Philofophis, im- 
mo popuh fedu^roribus & ftultis corderecce certamen nobis adia 
cet & agonis m.tgmtudo. Ex duobus.n. alterum fict hodie vobis , 
aut rtoltram viani tenetcs crrare Barlaam,& cos qui cum eo funt 
redarguerites,& «loriam maximam & honorcni a nobis & ab om 
nifenatu confequimini,& coronis victorijecoronabimini,autfu- 
pcrati cum omni confufione peifima; tradimini morti , & omnia 
veftra populo dabuntur, & vt ommno deleatur nicmoria veftra 
de terra,corpora veftra bcflijs dabo ad deuorandum , & filios ve- 
ftros perhenni condcmnabo fcruitute . His jta.di&isa Rege filius 
^ qooq; illitis ait. Iuftum hodic iudicafti o Rex , corroboret domi- 
nu< hinc voliintatcm ruam. Scd & cgo cadem magiftro meo . Et 
conuerlusad N.i< hor dixit . Nofti o Barlaam in quali gloria me- 
in'.icnifti,& dcl it ijs:icd verbis plurimis fualifti mihi, vt 3 paternis 
qiiidcindiliedtrem legibus&nioribus, & ignoto feruircm Deo, 
Jhctfabtliiiin quorund.ini a.'ternorum bonorum promiifionibus 
tr.:hcndo iuentcm mcam ad feqiicudum dogmata,& nieutu exa- 
ceroandum dominum & Patrcm. Nunc cgo quafi inlanceexifti 
ma teinetipinni (rare.Nanvli vireris imincntcm lu(iam,vera eflQ 
dogoiata tuaolUndcos qu* inc docuifti, etroneofq; redarguens, 



qui contra nos hodie dimicaturi flint,& tu glorificaberis plus orrt 
mbus,qui aliquado fuerunt & pra:dicator ventatis votabens, ega 
quoq; in qua permanebo dottrina & Chnfto leruiam vfq; ad ri- 
ncm vuae mea: . Si vero fuperatu» feu vcritate feu faiiitate confu- 
fionis mihi hodie au&or extiteris.ftatim mcam contumeliam vin 
dicabo in te nunibus nieis.Cor tutim & linguam extrahens„cani ' 
bufq; ad deuoraridum ifta cum cetero corpore tua tradam,vt di- 
fcant omnes per te, ne prxfuniant filios Rcgum in errorem mitte 
re.His auditis Nachor fermonibus triftis eftKtus eft valde* vident 
femetipfum decidifle in foueam qui fccit,& laquea quem abfco- 
dit eiie comptchenium % & gladiumfuum in cor eius ingreiiumt 
animaduertcni crgo in femetipio cognouit,(ibi melius eile Regis 
filio adrutrete, & partcm illius defendcre , quatenus cuaderet iibi 
pra:patatuiu periculum.Sciebat.n.quamodoerat eifacillimum fe 
tonuentis tradete,li vel niodicum ilJum exacerbaret: Totii enim 
ex diutoa fiebat prouidentia, fapienter etiam per aduerfarios no- 
ltra tuente-Etenim vtrifq; ad verba venerunt cultorcs l nhcet Ido* 
lorum & Nachor,quemadmodu illc Balaam, quifub Balach ali- 
quando rnaledicere IfraheL propofuerat . Sed econtrario multi* 
Philofophis reftitit.SedenteigiturRegein throno fuo, confeden. 
te auoq; fi'io ficut iam diximui,aftiterunt & inlipicnres, qui qua-' 
fi gladium linguam exacuerunt ad deftru£tionem veritatis.Con- 
uencruot & itinumerabilespopuliadfpedtacuium iftius certaini-: 
nis, vt dicercnt qux pars victoria potirctur^ 
IdtmContr* fropefitum fuumvtraloquitMt de T>tofr dttrrore- 
Chaldtorum. C*f. XXXll/. 

TV n c vnus Rethorutn fapietior omnibus dixit ad Nachort. 
tu.es Barlaam qui imprudenter (ic & inuerecunde Dijs no- 
ftris contumeIiam,et omnededecus infers k et dJediftimum Regis 
filium in errorem induxifti.Sufpiciens ergo-Nachor rethorem il- 
lum,et refponlionc ntillo modo eile dignum iudicauit, manu au- 
tem multitudini lilcntium indicens etaperiensos fuum licut Aii-' 
na Balaain,qua: non propoflierat diccre, illa locutus eft , et ait ad- 
regem.Lgo Rcx promdentia Dei veni in mundum,et conliderans- 
celuin terram mare etc.et folem et lunam , admiratus-fum orna- 
tus eorum.Ccrnens autem muduni,et qua; in eo funt omnia, quii 
fecunduni neceflitatcni mouentur, mtcllcxi nioueritem et tegen- 
tem eiie Deum. Omne.n. mouens fortius cft moco, tenens fort itisr' 
t^nto.Ipfum ergo dico efle Deum , qui conftirtii t oninia et tener^f 
qui iine initio eft,ct (ine fineimniortalis xten)ut,null'o dgcs.Sapej 
rior omnibus pailionibus ct diminutionibus ideft ita , obliuionei^ 
ignorantia etc.Per ipfum vero omnia funt conftituta , rion indi- 
gy' facrificio ct libamine,nec aliquo cunitorum apparcntiu, om- 
n^s vero illo indigcnt:manileftum eft nobis o Rcx,quia tria gene 
ra flint in hoc mundo.Qiioruni funt apud nos, qui dicuntur Deo 
rum adoratorcs,et lucLti et Chriftiani Ip(i autem ntrfus qui muU 
tos colunt Deos in tria diuiduntur gencra , Chaldeos fcilicet ec 
(jr^cos et Aegyptios.Nam ifti fucrunt principe et magiftri c*te 
ris gctibus in iuultomm Dcorum cultu et adoratione. Videamust ' 
igitur horuinqtii funt participes veritatis, et qui erroris. Chald^i 
nanq; ncfcicntcs Deum crrauerunt poft eJeniCnta,ct c^perunt co- 
lcrecreaturam potius qua fuumcrcatorem', quorum et imagincs' 
quafdam facientes nominauerunt figurasceli et tetr^,et maris,So> 
lifq: et Lunae et cxterormiielemcntorum et luminarum, et con- 
cludentes in templis adoratierunt,Dcos vocantes eos, quos feruat? 
diligen tcr ne rapiatur a furibus . Et nd intellcxerut cp oe tp feruac 
maius eft feruato,et faciis maius eft facto. Quid ergo dico de ele-' 
nictis^ui dicut ctj lu cfle Deu etit. N5'Wdcnius ipfum volubile ec 
fecudO neccuitatc motu ct ex multis collitutu. NS aftra ordtne ec 
fpacio fucruntur dc loco ad Iocu,defigno in (ignu, et nunc quide 
occubunt,nuc aut oriunt,et fecundutpa iterpagunt,vt perficianc 
^ftatc et hyeme,(icut ordinatu eft eis a Deo,et ptranfeunt J>pTio* 
terminos fecundu ineuitabilc natura: neccflitatc cuni celefti oma 
tu. Vn manifcftum cft,no efle celum Dcum fe opus DcuQui autfi 
putat terra efle Dca crrauerunt.Videmus.n.illa ab hoibus cotume 
lia patietc ct dnationi eoru fubiacctc,defofl'am cofpersa ct inutile 
favta.Na (i igne torrcat, «fficitur mortua, infup et pauloaplius itt 
fundatur corrupitur et ipa ct fructus eius , conculcatur aut ab ho- 
minibus et ceteris animalibus fanguine interfeftoru inquinatur, 
effoditur, impletur morruorum thcca fit corpomm. His ita fe ha 
bentibus,non fcqtiitur terra efle Deum , fed opus Dei ad vtilitate 
hoi um Qiii aute putauerunt aqtia eflc Dea, erraucrunt. Na et ip- 
fa ad vfum hoium fafta eft,et dnationi fubiacct eorum,polluitur ( 
comipitur,et immutatur calefcit et tingitur coloribus, et frigore 
c6gclatur,cruoribus inquinatur,et ad cunftarum fordiu ablutio- 
ncm afliimitur. Iccirco impoftibile eft aqtiam cfle DeJ , fed opus 
Dei. Uli vero qui arbitrantur ignem elfe Deum erranc. Na ignis 
factus eft ad viumhominum , fubiacet illorum dominationi, 
cjrcumfertur de loco ad Ibcum , et accenditur ad elixandas 
catnes dfiuerfaset aflandas , adhuc autemad mortuorum cor- 

pora 



Digitized by 



Google 



Liber Quintuidecimus. 



20Z 



pwa comburcda.multis etiam modis corrumpitur ab homimbus 
& «tingui t ur:propter quod noeft congruu igne Deum e_ ftimare, 
fed Opus dei.Qui aut putant honiine efle Deum errant.Videmus 
quippe illum moiu lcctinduui neieflttacem,& enutritum.ac fene 
icen tem ct fe nolente.Et aliquando quidem Ixtacur,& aliquando 
• tttftatur,indigec pocu,& vcftitu.Eft & iracudus,& inuidus,& aui 
dus & p^nitens & minoratiooes multas habens,corrumpitur mui 
tis modis,ab elementis & animalibus vel imminete morte fibi,uo 
conuenit ergohominein efle Deum,fed opus Dei . Errorc igitur 
snagno errauerunt Chaldei polt opiniones fuas . 

De errore Grfcorum &~A'gypti<irum. Cmp. XXXI 111. 

VEnianvs igitur ad Grxcos , vt vide^mus quid forte de 
Deo feutiant.Grxci nanq; dicentes piunmos Deos tados ef 
fe. AUos quidem mafculos,alios fceminas omnium vitiorum cu. 
■crarumq; auctores iniquitatum, vc aduocatos iftos & patronos ha 
bentes fuxnequicix,adultermt,rapiant,occidant,& omnia mala 
faciant.Inducitur.n.ab eis,an tc omnes Deos,Saturnus, & huic fa- 
«riticant filios fuos.Qui genuit multos puerosdeRea, & infanies 
comedit filios fuos.Aiunt.n.iouem abicidilfe libi virilia,& proie 
cifle in mare.vndc Venus fabulofedicicur hufle nata. Alligans ve- 
aro fuum patrem Iuppiter proiecit in tartarum- Secundus introdu 
«iturluppiter,quem ferunt Regera eile aliorum Deorum,& crif- 
i ormatum efle in animalia, vt cum morcalibus mulieribus adulte 
riacommiccerednducunc.n.hunc transformatum in Tauru pro- 
pter £uropam,& in Aurum propter Danem , &inCignum pro- 
pter Lidam,& in Satyrum propcer Anthyopem,& ia hilnie pro- 
ptcr Semelem , & ita genuifle ex his filios liberum videlicet & Ze 
tnm & Amphionem & Hcrculem & Appollinem & Arthemiam 
& Perfeum.Caltoremq; & Pollucem & Helenam , & Minoen & 
Radamanrum , & Sarpedonem & noue filias,quas appellauerunc 
mufas.Deinde inducunt dc GanimcdcContigit igitur o Rex ho- 
minibus imitari hxc oja vt fiant adulteri & mafctuorum concubt 
tores,& aliorum maloru operu percractores fecudu imitarioncm 
Dei fui.Quomodo aiit creditur Deii elle adulterum,aut fodomi- 
tam,aut perricida-Cum hoc inducunt & Vulcanu quenda Deum, 
& iftu claudam & teneutc maileum &forcipes & ferrariam arte 
«xercentem viitus gratia . Ergo egenus erat , quod non conuenit 
Deum efle nec claudum.Deinde Mercunnm inducunt elle Deum 
cupidum & furem,& auarQ & magu & verfipellem,& fermooum 
interpretem, fed non conucnit Deum efle talem.Afiulapinm etia 
inducunt eiie Deum Medicum & potiones efficientem & ampla- 
ftra componentem,victusgratia,indigcntiienim patiebatur, no- 
uifltme vero fulmine ictus a Ioue propter Darij Lacedemonis fi- 
litim interijr.Mars autem inducitur Deusefle belligerator & Ze- 
lotes cupidus ouium & aliaru quaruda reru: nouiflime vero adui - 
terioperpetrato cu Veoere^igatu cfleferunta paruoCupidineet 
a Vulcano.Battum vero inducnnt efle Deu nocturnas agentem re 
ftiuitates,& magiftrum ebrieutis,& euellcntem vxoresproximo 
rum ( & furiofum & higitiuumrnouifljme aut a Tyrannis occifus 
eft.Hercule verojinducut efle Deii & ebriofum hiifle & infanum, 
& fuos occidifle,& ad vltimum igne confumptum interijfle.Ap- 
pollinem quoq; inducunt Deum efle Zelotem infuper arcum & 
pharetram geftantem. Aliquando vero cytharam & cybiam & di 
ninantem homioibus mercedis gratia.Dy anam vero inducunt fo 
*orem illius tuifle venatncem & arcum habniflecum pharecra,et 
hanc errare in montibus folatn cum canibus vc caperet cerua aut 
capram. Venerem afit dicunt Deam efle et adukera.Nam aliquan 
do habuit m;chu Martein, aliauando vero Anchifem,& aliquan 
do Adonidem,cuius & mone dcflet quxrens amafium fuum,qua 
dicunt et ad infernii defccdilfe, vt redimerec Adonide a l^roferpi- 
na.Adonidem quoq; inducunt Deum efle venatorem, & huc vio 
lenter mortuum efle Apro plagatum,& non potuiile auxiliari mi 
feri* fux.Hxc omnia & multa plura turpiora & maligna indu- 
«unt Gtxci o Rex de Dijs fuis, qux neq; dicere oongruit , neq; in 
luemoriam omnino deferre. Vnde fumentes homines occafionem 
s Diis fuis perpetrant oem iniquitatem, & lusuriam et impieta- 
tem,polluentes terram & aerem prauis fuis aftibus. Aegyptii v e- 
rofccleratiores & flolidioreshis exiftentes dererius omnibus tr- 
rauerunt.Non.n.contenti fuerant Chaldeorum & Grxcorum cul 
tibus.Sed infuper & bruta animalia inducunt Deos efle terrena vi 
delicet & aquatilia & arbores & germinantia,& cotaminati funt 
omni infania & luxuria decerius omnibus Nam quidam eorum 
cohtt Ouem,quidam vero Hyrcum.alii vero Vitulum & porcu , 
Nouulli vero Coruum & Accipitrc & Vulture & Aquili, Alii ve 
ro Crocodilu, quidS aiit Cattti. & Cane & Lupu et Simea & Dra 
cone & afpidc,& alii cepc & alliu et alii fpinas & ceteras creturas 
De Errore ludtorum & ver* /Ue chrtiltnatrum. Cuf XXXV. 

VEniamvs ergo rex ad Iudxos, vt videamus quid & ipfi 
fent iant de Deo.Hi nanq; exiftences de flirpe Abrahe Ifaac 
& Iftcob habitauerunt in Aegypto.Eduxitaucemillos Dcusuj- 
Speculum Hiftoiiaje, 



de in manu forti.Nam ff pius Diisgentiiim feruierunt , & miflos 
ad ie prophetas & iuftos interfecerunr. Dcinde poftqui coplacuit 
filio Dei vt veniret in tcrram,neganteseum,tra<iiderunteum Pila 
toprxfidi Romanorum & crucifixerunt enm,inimemores benefi 
ciorum eius,& innumerabilium miraculorum, qu* intereos bpe 
ratus eft,& perierunc propria injquitate. Colunc etiam nunc folu 
Deum omnipotentem,fed non fecundum fcientia' Nara Chriftu 
negant filium Dci,& funt fimiles getibus licet appropinquare ali 
quo modo veritati videant ur,a qua i'e ipfos elongauerunt.Ifta ve 
ro de Iudxis fufEciant. Chriftiani autem a Chrifto dicuntur. Sic 
etenim filius Dei altiiCmiyocatur. Qui decelodefcendens pro- 
pterfalutem hominum,deSpirituflancto ex Maria virgine abfq; 
virili feminc,& falua macris incegricate carnem fufcepit, & homi 
nibus apparuic , vt multorum Deoru errore ipfos reuocaret Qui 
rnirabili fua difpofitione per crucem morte guftata fpontanea 
voiuntate,poft tres dies rcfurgens per.40.dies cum eis couerfatus, 
cjlos afcendit. 1 x. Apoftolos habuit, qui poft eius in cf lum reditu 
exierunt in omnes orbis prouincias , ec docuerunc illius magnifi- 
contiam. Vndeqmadhuc miniftranriuftitif.prxdicationis illius 
Chriftiani vocaotur.Et hi funt qui fuper oranes gentes terra inue 
nerunt veritatem.Cognofcunt enim Deum creatorem , & aftore 
ontnium m filio vnigenito & Spiricufancto. Veraciter.n. cft hxc 
via veritatis.quxambulantes per eamin regnum ducitxte num 
promiflum a Chrifto in futura vita.Et vt noueris Rex quia non a 
meipfo dico fcripturas intuens chriftianorum inuenies nihil extra 
veritatem me dicere. Qua ptropter quiefcant ftulci fapientes tui 
aduerfus Chriftum yana Ioqui,expedic.n.vobis Deum crcatorem 
colere,& incorruptibilia iliius auribus percipere verba , vt conde 
nationem cuandences & tormenta, vicx inextioguibilis,vitx xter 
ux hxredes elfe mereamini. 

Dt Fine eertamtuis,qtta Nacher omnet tonfittauit. 
C*p. XXXVI. 

VT aucem pertranfiuit ifta Nachor. Rex quidem furore con 
citabatur.Rethores veroillius & Sacerdotes Idolorum mu 
ti ftaban t,non valentes contradicere,ni G g> infirma quxda et nul 
lius momcnti verbula muifitabant .Filius autem Regis exultabat 
Spintu, et lauabunda facieslorificabat Deu qux in inuio tranfi- 
rurn dedit confidentibusinfe. Nam per hoftemet inimicum veri . 
tatis, veritatem def.ndir,ec erroris princeps^aduocatus recti fermo :■ 
nis monftratus eilRexquidem quiuis atrociter iratus fuiflet Na 
chor.nihil tamen mali in cum exercere potui t,eo tp coram homt 
nibus iiiflerat ei.vc fiducialicer ec fine vllo cimoreagercc pro chri- 
Ihams.Multum tamen iplecont radicens fubinferebat per enigina 
ta,vt cederet inftantix difpucandi, vc pateretur fe vinci a Retho. 
ribuj^edNachormuIcomagisconualefcebac, diflbluens omnet ■ 
oppolluones eorum ec filogifmos , er redarguens perfuafiones er- 
rons.Pertrada.vero vfq. ad vefperam difputatione, iuifitRexdif , 
folui concilium quafi fequenti die rurfum de his tracraturus . 
lofmphmt eum dueit jtcum f> fecreto argteemgrmtimt egit. 
Cmp XXXVII. 

FI 1 1 y s autem ait Regi.-ficut in principio prxcepifti , iuftum 
iudicium fieri Domine iuftitiam fini imponededuobusalte 
rum faciedo,aut meum magiftrum perinicte mecum msnere no- 
fie i fta, vt fimul conferam us de his, qux opus eft cras refpodere ad 
uerfariis nollris. Tu autem denuo tuos tecum aflumens congrua 
vobis medicamini prouc volueritis,aut tuis mihi permi(fis,accipe 
meum ad teipfum . Si vero vtriq; fuerint apud te.meus quidem 
eric in cimore ec tribulatione,cui veso in gaudio futuri funt,et re- 
quie et hoc non videtur mihi iuftum efleniditiura , fed violenciS 
efle poccftatis ec fcderis prxuaricationem . Superatus deniq-, Rex 
euidencia fermonis,fuis quidem philofophis ec facerdotibus pce- 
nes fe retentis.Nachor conceific filio fpem adhuc in illo retinens, 
ec feruacurumqu; promiferat arbitrans.Abiit igitur Regis filius 
adpalatiumfuumauafiquandam olimpiacam victoriam dead- 
uerfarijs reportans,habens fecum Nachor.Quem fingulariter ad- 
uocans ait ad iilum. Ne putaueris me ignorare quis fis. Scio enim 
diligentercenoneflefanctumBarIaam,fed Nachor Aftrologum 
et miror quomodo vobis vifumeft talem fimiiiare hipocrifim, ee 
uncxcxcicatismeputareefle, vt media die Lupum pro Oue fu- 
fciperem^ed bene fermo cancacur,quia cor fatui vana cogitabac. 
Cogicacio igirur veftra inanis, et concilium iftud vanum fuit , ec 
oimunofatuum : fed opus quod operatusesomni intellcdu ple- 
num eftl dco Nfachor gaude et exulta , plurimas igitur grates re- 
tero,quia defenfor hodie veritatis fadtus es, et non contaminafti 
labia cua pollucis fermonibus, ec dolofa fimulatione , fed pociut 
illapurificaftiabinquinarionibus errorcm falforttm redarguen. 
do Deorum, et veritatemchriftianornm dogmaru aflerendo Ego 
aut fategi te medi adducere duabus de caufis . Ne videlicet Rex 
fcorfum te fufcipiens tormentis adijcerer,eo (p non fibi placita jp 
aunciafti , et vt gratiS hanc qni hod ie operatus es,fibi recompen- 
Tomus Quartus. Cc x farem. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriale Vlncenti;. 



faremSeJ qur eftretributio ? Ifla fcilicct vt oftendam tibi dccli- 
narea via mala & lubrica.per quam hactenus inceflifti, & vtam- 
bules pcr recum & falutarcm fe mitam.qua ignorancur.fed fcie- 
ler & lpontc male agendo crTugifti, baracris ac prxcipittjstcipsu 
committenA>JntelbgeereoNachoriiKcllectuali$exiftes,&pra: - 
ommbus lbluin delidera Cnriftum, vt apud ipfum abfcondica «u* . ; 
tam lucieri?,fluxa ift» & corruptibilia dcfpiciens . Non enim pe» '. 
oinne viues fxculum .Sedcum lis mortalis difcedes biuc poftmp i 
dicum.Ikut & omnes alij, qui ante nos fucrunt,& ne tibi ficgra», 
ue peccati onos baiulas cu ierisilluc,vbi iudiciuiuftueV retriuu-» 
tio opcrfreft,& no abieceris prius illud.cufacilis eius ut depouuo. » 
Nacbor vcrbn eius compmitus ad hcrenmm conuolatitt . . \ 

C*f. xxxvm. 

NAchos. igitur compunctus animo in verbis iftis ait, bc- i 
ne dixifti o Rex bene dixifti.Noui.o& ego verum, & qui > 
non inentitur Oeum perquem omnia factam funt, & futurum m » 
dicium fcio,quia ex multis laipturishocaudiui^ed mala cofue - 
tudo, & vetcris in oleuitas errons,oculos cxcauic cordis inei,& tc > 
nebras profuudns afperlir cagit.-ttioiubus meis. Nunc autc in ver- - 
bo tuo velamentum obfcuritatis reijciens, ad lumen turro vukut > 
Domini,tbr(ttan miferebitur mei,& lanua pcnitentix aperiet fer •• 
uonequam apoftatf Licct impolfibileauhi videatur remiflione > 
peccatorum meo rum,qux arcna maris grauiora funt adipifci pof / 
fe, qux fcienrer& noo ignorSter peccaui ah infantia vfq; ad hic ; 
xtatem.Hoc vt audiuit hlius Regis, mox Spiritulanoo inflamma, i 
tus intrinfecus in cbrdc concaluit,& cogitationem Nachor ad de+ 
fperationetn indiaata releuare ojpic,& ad ftabilitatem fklei Ghri* 
lVi erigere dicens.NuJla o Nadw>r>ouUa tibi dubiutio llt. Scnpttt> 
eft enim. Poflibile eft Deo de lapidibus iftis exatare filios Abta-i 
hc,qui propter fummam benignitatis eminociam, omnibusadjle^ 
conucrlis cejeftem apetuit ianuam,milli falutis denegans introitu 
fed mifericorditer penitedtes rccipit.Nam ideo prima & tertia & 
fexta & nona &. i r&oca equalis omnibus mercesredditur ^liojnr 
facrum rcfert euangeliunv Itaq; licet hactenus in peccatis confetl 
ueri$,li ftagranti cordc accefitns , eorum qui a iuceututc pondUs 
djei & xftus pomuerunt,coufortio dignus efRcierir. Hxc & alia. ' 
inultadepemtenriaias^iulmusloeutuMuuWjiSjin trralisinucte- 
jrato Nachor,& pollioitus remiflioReiu peccatorum, premittefqi 
Cbriftum fort propirium,& plurimis exemplit cerrificis,qtua pa- ) 
ratus eft femper ad fukipiendam pfnitemiam,languidam ilbus i 
ariimam velut qui bufdam , medelis rcfociliahs plene reftituit fani v 
tati. Ait cnim conleftim Nachoradillum. To quidem o hobilifli -. 
rne anima pariter & corpore,bencinftrucru«,bismirabilibus my i 
fteri js,pcrfeuera in bona confeflione vfq; ad finem,& nullus mo-t 
dus vel tempus hahc de tua corde amputet.Ego vero vadam falu-> 
temmcam quxrere,& per penitentiam Deum placare iratu.Non* 
cgo vlterius Regis videbo f aciem,nifi tu taqtijinodo voinerrs Lxv* 
tus igitur vehementer efifeaus eft filius regis.Stgratanter vecbum l 
fufcipiens complexans cum ofculatus eft • fit actentilfime pr* eo 
oratione effufa,& commendaus eu Deo emifit de palatio.Egref- 
f us autem Nachor compunchis corde, ad profundiffitnanri carreT^ 
do quali Ceruus peruenit ad heremum.Bt Monachi cuiufdam la^ 
cerdotali honore prxdicti 'fpeluncam attigit, vbi abfconditut iUe» 
latitabat propter regis timorem- Cui humiliter proftratus abluip 
pedes lachrymisjimitatus Meretricem in euangedo,& diuiuu po-M 
ftulabat baptifmum.Sacerdos igitur cum diuina plenuseflec grui* 
tia inteilexit iftud diuinitus fieri,& continuo (icw moi eratxatno 
chizans eum,& inttrutnj diebus no modicis. Demum bapazaui% 
eum in nomine pa.& fi.&^pian.Manlititaq; Nachor cum*o pe» 
ditentiam agem dcpckcatis fms & benediceni dcum, qui no vul» 
aliquem perire. ' » 

. RegectrcM cultum Deornm vnctllante TheoiUs Magus t 
ctccerfitHs eft. : XXXIX. » 

MAnb autem drftcffu Naehor cognito, Rex decidit a fpa 
quam retinebat in illo.Videns autem fuos fa^tMccs & in* 
ttrudentes rbetores ita facile fuperatos,in deteau eraW^mximo, 8« 
illos quidem contumeli js plurimis & dedecore aftectbs, quofdan» 
in neruis vehementer flagellatos » Nonnullos etiatnoculis orba* 
tos eiccit a tacie fua Jple auten» partim recognofcere cfpit f alfct* 
ttim Deorum inm-mkateni,ucet pertecte lumenChrifh refpicerd 
tunc noluerit.Nam cnrcuntufacaliginis fpifla nebula^ adhuc cori 
dis illius velaftantur oculi.Vertfmtamcn iam Sacerdotes' non ho* 
norabaT,necfeftiaitate»agebarj& libaminano exhibebat idoli % 
fed vacillanrcm vbit}s mentemgeirabar. Hincqmdem infirmitai 
tes recognofccns DoBTom fuoriim . indc vero certitndmem atq{ 
diligentiam fornudint euangelicx conuerfationis , fed radicitut 
tnalignis tenebarur moribus vehementer,voluptatibu$ feruiebat 
corporis, ie omnino Vitijs more capriui inhiabat.Secundum tcma. 
f ui iliud folenwic aO e WM tittura falforum Deorum celeberrima ia 
uuiuteilia^olebMMt^Rcxintiueflcfeftiuiuci, &laaificiw 



rum largitatc hanc exornare. Vnde metuebat templorum Ponti& 
cesjcernentes cum negligenter circacultum eoru, & tepidefeha- 
bentem,ne tbrte ex toto fubiraheret penicetiam fuam a templis, 
& priuarentur ipfi regali munificentia,"qux dabatur eis,& cxteris 
oblationtbus^urgcntes itaq; adeunt antrum in vaftiflimapofitu 
heremo, vbi habitabat quida mjvir magicis vacans artibus&, er« 
roris Idolorum acccrrimus defenfor Theodas nomine, quem res 
honorabat inagmfice, vt amicum colebat & magiftrnm, dicens p , 
iplius diuinationem ad augmentum & perfedum venifje fuu re- , 
gnuin- Vt ergo fordidi Sacerdotes peruenerunt ad illuni, hunc in 4 
auxilium {uum aduocat,& facta Regi Deorum hxfitationem ma 
nifeilam faciunt , & quaha filius Regis egent qualiterqj Nachor * 
aduerfus eos publice concionatus lit.Et quia mli ipfi inquiunt vaf 
nerisnobii auxiliaturus,tota fpes noftra deficir,cunctiq; Deorum < 
cultus perierunt. Surgic ergo Theodas <.um prxfcnti libi diaboli- , 
ca malitia,& contra veritatem armat ur, multos malignorum fpi j 
rituum vocans,quos ad mala facienda nouerat promptiflimos'& i 
quibus ille fcmper miniftris vtebatur , & cum his proficiftitur ad , 
Regem. Vt autem nunciatus eft Regi aduetus eius, & intrauit qui . 
dem vergam oliux baiulas,melotc vero prxcinctus , furrexic Rex 
defcdelua,&procedens obuiamuliofculatusefteum, &allata, 
fede fua,iuxta fc federe feat . 

Hsuus cortciito Rextmrus std fderatitttem Deorura con~ 
uocat. Cmp. XL. 

TVnc Theodas ait Regi:Rex inxternu m viue , maximoru 
Deorum benigniute protectus. Audiui autcm te tertamea 
niagnum egifle aduerfut GaIileos,& fplendiflimo victorix dtade . 
mate efle coronatum.Ioq; veni vt lxtabundam fimul folcnnitatc 
celebremus. Iuuenefq; pulcherrimos& decoras verginesimmor- 
talibus Dijs facnficeinus . Taurofq; centum & animaliaplurima . 
his offeramus, vc habeamus eos deinceps adiutores inuiao$,& per , 
omnem vium noftram placabiles. Ad hoc Rex ait . Non vicimus . 
o-feniornon virimus,feddebiliterpotiusfeparat fumus.Naqui 
pro nobis puubam ur elle,fubito contra nos facii fuut, & baccha 
tem & amentem infianam noftram inucnientesacie, ptorfus hac 
dtieccrant.Nunc vero fi qua tibt virtus adcft, & ibrtitudo ad au- . 
xiliandum depbfitx fectx.no ffra;,rurfus hanc erigendam annun-> 
cia mitu.Tunc Theodas tales dedit regi refponfiones . Gahleorii , 
quidem crmgreffiones & vaniloquia noli Rex formidare . Na qui . 
funt, qux debentur atxeis aduerius viros rationabiles & fapictesi • 
Qu* (i mibi obuia funr,mu!to facilius dei jciuntur , quam iblium : 
quod a vento motum corruit . Neq; enim ante faciem meam ve- 
nire fuftinebum,nec mecum fermonem conferre& interrogatio- 
nes & eppoiitiooes mecum facere^ed vt iftud certamen propofi- 
tunh&totum quodcunq; voluerimus redte oobiseueniat, & fecu. 
dum votum icsnobis procedatiExorna folennitatem hanc celc«% 
berrimam,& pietatem deOrum,quafi qucdam arma fortia indue« 
Se benetibierit&c glotiahatur potens in mabtia, & cooperatio-; 
ne maliguorDm fpirituum ex toto «cgera fecit obliuifci verba fa- : 
lutaria,qn>'cor imusabquamoium tetigerant, et ad confucu pf 
nrtrfs reuocaoit. Vnde licere regales vbiq; moxtranfmiilx funt vt 
cbnoemrent omnesadcxeaandam foknnitatem Deorum.Tunc 
videtiwonfluentes populos,Oues et Boues et vniuerfa addutetes> 
mimalia.Omnibus itaa^congrcgatis furgens Rex cum feductore! 
Theoda, ad templum abijt, Tauris ad facnficium adduais centu, 
viginti,et alijs multis animalibut cdebrabant prophanam foleo^ 
iKtatem, adeorprefonaretqnidem ciuiusa vocihus brutocuq» 
imrnalsumjet iple aer pollueretur nidorefacrificiorum . 
>"*■ i4*mJ»e lsf*fi>Mt fser mutseres fedtuendt confiliumdsu. . 
: >- ' ' c*f>. ■ XU. 

J]J It Xtitsx corummatis,>etoequitix fpiritibus fupe«?it20ri* 
1 Tbeode «etgcatias ei refercubus templorum Sacerdotibiis» 
Rexiterum ati palatium «edtit, et ait Thcodx . Ecce ficut iuflifti 
tStumimpeodnnus ftuduitnin exorruuious folenmtaris etfacrifi 
Horum liberatttate . Iam ergo tempus eft vt ptomifta adimpleas» 
et filium roeum;qui a rtoftris difceffit cultibusvab erroreChriflia* 
norum libetVsjCeclerncutibus Dijs reconciiies. Egoenim omoem 

CcemccmenusagiraBs, nullam morbi huiusinuenicurationem 
f dcrelinquens fapientix,quod mihi contigerit infbrtunium co 
imitto. Si crgo per te liberatus ab hoc rurfus videro filium meum. 
Dijs feruientcm,ct dcleciationibus voluptuofe huius vitx et regni 
traentemiftatua tibi erigem aureS , ficut Di js facrificabo illi^et ab> 
omnibu honorari te taciam per infin iu tempora.Theoda^ igttur 
«aremindinansmaligno, etab illo edoctusconhuum.malu etex 
%erminabilelingua illius et os effectus ait ad Regem.Si recuperare 
Vi$ filiu tnfi,er vana ill us peruicatiam deponere,inueni artcm cui 
ho preualebk re/i(Wre,fed facilc mollcfcet rigida eius cogitatio.fi 
cut cera a facie ignis . Cuctis o RexafEftcntibus filio tuo et mini- 
flra tibut loge ab eo remotit , Mulieres decoras et fpeciofa* valde 
etornatat iutroduciprxcipc , vt unt tu eo aflldue et miniftrct ci, 

couucr- 



Digitized by 



Google 



Liber QuiritusdeGimu s. 



tonucrfcntur & morcntur cu n eo . Ego autcm de fpiritibus vnu 
qui ad huiufmodi niihi ordinati futu imnuttens ei lortius libidi* 
nit ignem fuctendam. Poftquam vero coierit ipfe cu vna fola ta- 
Jium mulicrum,nili tibi oia concefleric pro voto,defpicabilis ero 
tibi,& de reliquo imuilis,& fupplicijs dign*.Nihtl.n.vc facies Mu 
iierumadducere &fcducerciuuenumcogitationet preualet. Ec 
audi narrationcm meo fermoni ceftificatem • Quidam Rex rilioj 
jnares habcre non porerac,vnde vehementer trtltis erat,& hoc in 
felicitacem non modicam eltimabat.Qui cum in huiufmodi eliet 
anxiecacibus^iafcitur ei fiiius,& fuper hoc gauifus eft gaudio ina 
fjno.Ducruut aut ei peritiflimi Medicorum , <J> fi infra to. annos 
iolem vel ignem viderec,omnino iumiue priuaretur, hoc.n. ocu- 
Jorum illius pofitio figmticabac.Rex icaq; vc audiuic calia , rercur 
ipelucatn in quadampecra cxcidille, & ibi filium cum nucricibus 
ihdiutifc & nullo modo vfq; ad complecione. I o.annoru lucis cla 
titacc viderac.Finicis auc annis 10. deancro puereducicur niillam 
fmmdiaiium reru per vifum habens noticu:Tunciubec rex oia fi 
fci fecundu gcnus exhibetj , & oftendt ei viros quide in vno loco , 
jalibi vero mulieres,hic auru & argentu, ibi margaricas & lapides 
preriofos,vcftes fplcdidas & ornameca, currus fpaciofos cii equis 
aegalibtis:& vt breuitcr dui oia fecundu ordinc & genus oftcde- 
annt pucro. : nterrogantc vcro ipfo,quid horu vnumquodq; voca 
rerur.Regis miniftri vniufcuiuiq; appellationetn indicaueruc.Cu 
■auc MuJierum nomc difcere anxie quxreret , fertur Spatarius Re- 
gis ludendo dixifle,Dxmoneseas eflc,que feducunt homines.Cor 
auc pucri illarum defiderio plufqua cxteris rcbus anhelabat.ofte- 
fisigituromnibusadRegereduxerunccu. Tunc interrogat Rex 
filium, quid amplitis amaret ex omnibus qux viderat ■ Qiud in- 
quit ( Pater,ni(i Dxmoncs illos.qui fcducunc hoies.nullms.n.eoru 
<jux hodie demdltraca (icuc tllorum amicicia exarfic anima niea : 
& miracus eft Rex ille in verbo pueri . Ec vide quam ty rannica 
res eft amor Mulierum,& cu igicur non aliter putes fuperare pof- 
Jk te filium tuum nifi hoc modo. 

Jofxphat fptritu fornicattonis vexatus orationt fe armat. 
Cap- XLll. 

SVscepit Rexverbumlibenter.&adducunrureiprxele- 
ctx puellx & valdeipeciof«,quas ex ornatu illuftrat fplendi- 
do,vt amplius adcaptiuandum puerum lint idonex.Famulos qui 
dem & miniftros pueri omnes ciecic de palatio,ilIas vero loco eo 
rum conftituit Itaq; ipfe allident ei.eumq; circum pleccuntur, ad 
cxecrandum fuum coitum illiciunt,omni geftu & verbis incitaru 
tes ad libidinc.non habebat altu ad qitc relpiceret , aut cfl quo lo- 
queretur aut couefccretur.Ipfc namq; cranc ei oia. Thcodas ve- 
ro rurfus ad illa maligna fpclunca redijt, & libros fuos rclpiciens, 
crquos talia operari poccrac,vndcmalignorum acccrfiutc, & ad 
ellandum concra Chrifti milicem cranfniilic.Malignus vero Spi- 
ritus alios quoq; nequiorcs fecum afliuncns Dxmones , cubiculu 
. adiit fortifumi luucnis & irruitineum •vehemenciffimum carnis 
fucccndens caminum.Munda vero illa animaDiabolifugeeftio- 
nes fcnticns , & bellum cernens malarum cogitacionnm fuper fe 
veniens,forcicercurbabacur.Mox veroaniorilibidinofodiuinum 
amorcm prxpofuit,& in memoria reduxit feipfum,illiuspulchcr 
rimx & ineftabilis glorix Chrifti imtnortalis Sponfi mundarum 
animarum & nuptianim,de quibtis miferrimc eijcientur, qui nu 
ptialcm polluenmc cunicam , ligatis pedibus & manibus in cene- 
bras exceriores. Hxc cogitans & lachry mis perfufus , percuciebat 
pcdus fuum vt,ma!ignas inde cogirationes cfTugarcc. Ucindc fur- 
gcns & manu in cejum eleuans ffagrancilfimit lachrymis & gemi 
tibus Dcum inuocabac ad auxiliu,& dicebat. Domine Deus om- 
nipocens,mifcricors & miferaros,fpesdefperatorum,& dcfticuto 
rurti adiutorium,recordare mri indigni fcrui tui in hachora,& jp 
pitio meoculo refpice,& libera agladio demoniaco anima tnei. 
£c cum dixilfet, ame,diuinam fenlit confolationcm celitus fuper 
fc vcnientcm.Ec ftatim malignx difccflerunc cogitationcs.Ipfe ve 
ro vfq; ad manc in oratione perftitit,& agnitis machinametts dia 
boli ccpic corpus fuuni atnplius affligere,& famc & fiti & aliaco 
tricione , totis nanq; nofiibus ftabat fuper pedes fuos fibimetipfi 
. reduccns in memonam qux promiferat Deo, & dcfcribens in ani 
nio hinc iuftorum fplenaorem,& indc malorum gehennam,com 
memorans afti Jue,ne ociofam & vanam fuam inucnieqs anima, 
cogitationcs illi malas facileafpgcret,& metis mudicia pollueret . 
fuclU Repa tum d* formcntione multifhci celloqut» 
tentat. Cap. XLUX 

VNoin; hoftis igiturdcfticucuseft, & omnino defperasfe- 
ipfum totaliter poflc ftrenuum dchcere iuuenem, aliam va 
dit inuenirefeduftionem.Nam ingrcflus eft vnam illarumquxcu 
£tis erat formo(ior,& Regis fuerat filia,qux captiua de ftta aliena 
ta eft patria,& Reei Auetnur quafi quoadam eximium fuit obla- 
ta.Omnia enim aa maiiciam pertinentia machinamentafacile & 
cito malignus tnuenit.Deinde Regis filio a dcncris corruens, co- 
Speculum Hiftoiiale. 



2 03 

paffionis charicatem ergapuellam imroittitci,quafi fub obrcntu 
jntelledtus & ornamenci mencts illius,qiua cflct mgcnua & de re- 
gali gencre, pacria cciam fua & gloria cilec priuata.Cuni his & co 
£itationc?fubmittitci,vclibcrarec cam ab fdolis, & chriftianam 
tacerct. Itaq; loqui c^pitpucllx Rcgis filius,& diuinx notitix fibi 
verba profcrrc dicens. O mulicr cognofcc viuentc in fxcula Deu, 
noli hoc errore idolorum corrumpi,fcd Dominum lefum Chri- 
ftum intelltge crcatorem clle omuitim rcrum, & bcata eis defpon 
fata immortali fponfo: multaq; talia diccnte illo, atc illa. Si mex 
falucis domine mi.folicitudinem geris & cttpis Deo tuo nie ofter- 
re, & humilem animam faluam faccrc,fac & ipfe vnam petitione 
meam & ommbus ftatim Diispaccrnisabrcnuncian«,cuo adhxrc 
bo Deo.Coiungcre miht ntipciarum copttla,& ego prxceptis tttis 
gaudens obediam. Ctii illc. Inan ter o Mulicr taiem mihi prxten- 
dis duram pctitioncm.Ego.n. licec f rticer cux geram folhcitudi- 
nem falut1s.lnquin.1re tn corpus pcr rttrpem commixtione graue 
mihi eft, & omnino impoffibilc: illa aut complanas illi totamvia 
& iniunges,quare inquit talia farisfcu omnino repletus fapientia, 
vt quid turpem rem & pollutam vocafti commixtioneni? Non.n. 
& ego expers fum fcientix chriftianorum librorum,fed multa vo 
lumina lcgi inpatria mea, muhofq; chriftianos mecum colloque 
tes audiui. Nonne fcriptum eft in quodam librorum veftrorum , 
honorabiles nuptix & Thorus immaculactts,& melius cftnubere 
quam viri , & quos Detts coniunxeri c,homo non feparec? An non 
anciquos iftos Pacriarchas fcilicet & Prophetas vxores habuirTe 
docent fcripcurx veftrx?Nonne Pecrum illtim, qufiprincipe Apo 
ftolorum dicitis fuifle,cdiugem fcripcuin cft habuifle?Q<tibus igi- 
turauctoritatibtis ftultus nuptias pollutionem debcs appellare, 
valde videris mihi a veritate dogmatum veftrorum errare.Cui il- 
le refpondit:etiam Mulier ficfehabent ifta quemadmodum dixi- 
ftt.Nam permitcitur volentibus vxores ducercSed non eisjquilfe 
mel promifenit Chrifti virginitatem illibatam feruare. Ego.n cx 
quolauacroparificacusfuin diuini bapci(macis,a iuuentutis & 
ignorantix mex dcliSis,mundum meipfum feruare Chrifto fpo- 
podi.Ec t^ia ratione quod Deo promid, violare pocero?at illa rur 
fusaiclic & ifta ctta voluntas quemadmodum propofui(ti,aIiaiu 
vero minimam quandam & ferc nullam petitionem meam pcrfi 
ce.Si vis faluam racere animatn mcam, concube mecum hac no - 
£te,& cua perfrui me patere puIchritudine,nccnon & ipfc mco fo- 
ciare decore:& promitto tibt cp fummo diluculo chriltiana fiam, 
& omm abrenunciam culcui Deorum,& erit no cibi folum indul 
eencta pro difpenfation ifta,fcd infuper munerum retnbucio ,p 
lalute mea a Deo tuo. Nonne pluriina principcs & religionis ve- 
ftrx Apoftoli fecundum difpenfationeegcntnc,prxcereunccsn6- 
nuncj. minus propcer m.iius mandacum' Nonnc Paulus dicicur cir 
cuDcidilfc Thimocheum propcermeliorcm difpenfacionem?Et li 
cct chriftianis execrabilis fit circuncifio, camen illc non refputc 
hanc facere, & mulca calia in fcripruris cuis inuenies. 
lefmfhatvactllanti Demirms f hciutem /anSorum & fenasre- 
preterum per vilum demonftraittt. XLl III. 

HAe c igicurdicens & blandiens.ttcc iaq; & laqueos a dextrir 
&a (iniftris circumplicans.turrem animxilliuscommoue 
rcofpic,rigoremq; deponerepropolici illius&deliberacione imi 
tabundam cfficere.Seminator autem malici^ & ruftorum inimi- 
cus vacillans corilliusconfiderans, cum fuis canibus vnanimiter 
aggrediunttir Chrifti militem, omnefq; illius animx virtutcs con 
turbant,& dirum amorein pucllx fuggerentes,ignem vehementif 
fimum concupifcentixfuccederut in eum.Cernens autem illefc- 
ipfum tortiter inflammatum,& ad peccandum captiuatum,& co 
gitationes fuas ad puellx falucem, & ad Deum coueriionem qua 
<i hamo efcam pr >poficx attioni, circumpofitas & occultances ei 
hoftts fubmifliones,id eft,no efle peccatu pro falttte animx femel 
mulieri mifceri, ingeinifcens dcfcctione animx pefliindatx. Mox 
femetipfum ad oracione coue cic,& fltimina lachrymaru ex octi- 
lislargicer jpfundes clamabacad Deii qui faluos racic fperaces in 
fc, in ce Dite fpcraui no cotiindar inetcrnum neq; irridcac me ini- 
mici mei.Per plurimas vero horas cu lachrymis orans, & mulcas 
genuflexiones raciens,collocauic fcipfum m pattimenco & fopora 
tus paululum, vidic tcmecipfum a quibufda tembilibus raptu,& 
locaqux nuncj, videratpercrafcunce, & ad quoddi perductu ma- 
ximQ pracu,decoris floribus beneredolcabus exornacu,vbi arbo- 
res quidem cernit omni genas & varias, fruftibus quibufda cxltra 
ncis & mirabihbus ornatas,fohaq; arboru dulcc fonu rcddcbant, 
aura quada grata agit>ca & infatiabilc & graciflimii odorc emtt- 
tebac.oedcs quoq; pofitx eranc,& lapidibus prcriofis l"abric.itc,ni- 
miu fplcndorc reddcces, & lctti lucidi precioliffi nis ftramencts, cj 
decorc fuo omnem narraciouem fuperant. Aqiix etiam preter- 
fluunc limpidiffimx ipfos l.etificantes oculos. Per mirabilem vc- 
roiftum& maximttm campuin terribiles illi dcducenresillum 
in ciuicatem introdnxcruncinefTabili fulgore fplendentemi & ex 
Tomus Quartus. Cc j auro 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl;. 



auro emidem obrizo mtiri eranc , & de lapidibus quos nullus ali- 
quando vidit, prapugnacula altiflima.O quis illius rcferre prxua 
lec ciuitatis decorem & claritatcrn? Lux aiuem defuper infufa ra- 
dijsfuis,omnesplaceasiIliusQlu(trar,& xthcrei quidamexerci- 
tusfplcndidi in eaconuerfantur,canticum cantantes , quod auris 
aaonalisnuquamaudujic& vocem auditdicente : rweceftrequies 
Miftorum,ifta eft Jaetitia eorum qui complacuerut Doruino. Inde. 
deniq, cducentes illum reuercndjiTiriM viri ilii repedahanc.Qui iu 
cunditate illa cVgaudio totus pcrfufus,ne priuetis ine, aiebat , ne 
priuetis me inefiabili gaudio ifto,fed coccdite mihi ia vno prxcJa. 
tx ciuitatis huius angulo conuerfari Illi autem dicebant.lmpofll- 
bile eft tc nunc hic efie, fedfudore multo & labore veuies buc,(I 
tamen tibimet vi 1 1 infcrre potueris.His didtis & maxinium cam- 
jpum rurfum tranfeunces,aclloca dcduxerunt tenebrofa , & omni 
f editatc & trifticia & tnbulatioe & turbiucplena.vbiforoax f ftua 
bat ignis fuccenfa , & vermitim genus atq; ferpenxum ibi erat in- 
tcr flammas viuens & animas cructans. Et vox audita eft dicens. 
Ifte eft locus pcccacorum.Ifta funt tormenta eoru,qui prauis a£ti 
bus femettpfos poUuunt . Pofteaeduxerunt eum indehi quieum 
introduxeraiit. 

Idemtnfe reaerfus *gratat i .&p«tremfe-jifitantem fceletis K 
arguit. Cap. XLV. 

STatim irt fcmetipfum reuerfus tremebundus erat totus,flu 
minaq; lacbxymarumdectirrebantexoailis eius. Omnis.n. 
pulchritudcnllius irapudicxpuellx & cxteramm,fetidior fterca 
teatq; putredine ei videbatur Voluens autemiaaiiimo corum 
qux vidcrar memoriam,dc(idcrio bonorum & timore maloru fu 
per leftuni infirnius dcctibuic,nequaqium furgere valens Nuncia 
tur ergo Regi xgriiudo fiij.Qui poftqua venir incerrogauit, quid 
«ft quod acciderat . Ille autem refcrt ei per ordine qux vidcrac & 
ait. Vt quid laqueum pedibus mcis prxparafti , & dcljcere anima 
xneam voluiftisuifi Dominus.n.adiuu.iiVct mc.paulominus in in- 
ferno habitailet anima mea. Er nunc o Pa:er quoniam aures tuas 
obturafti,neaudires vocemmeam bona cibifuggerentem,faltein, 
xne ne prohibeas per viam rcftani incedere. Hoctn.defidcro , hoc 
ambioidcftabonuiibustcrrenjs liberari, &adlaca pergere,vbi 
Barlaam Chrifti famulus habitat, & cum eo refidutun prxfenris 
vicx me* expendercSi autein vi retinere voiueris, videbisme re~ 
oeote triftitia & anguftia raori, & oeq; tu Pater dc reliquo voca- 
beris,neqr filium me vlterius habebis. Iterum ergo defettus appre 
beodit Rcgem,nirfus tcdec eum vitx fux,& male ad femetipfum 
conuerfus,in l uum abijt palatiuin. A Theoda vero qui mifli fue- 
tunt nequicix Spiricus aduerfus fanicum puerum redeuntesad 
etim confiifi deiectionem conficencur ; & hcec linc mendacifllmi , 
tamen cafum fux deie&ianis apene retuleriit . Jlle autem fic ait. 
Vos infirm i & miferi quomodo ab vno puero cftis fuperati. Non 
inquit valuimus fuftinere,nec omnino refpiccre Chnfti virtutem, 
& vexillum paflionts eius.quod crucem vocant. Rex autc vndiq; 
defticutus Theodam iterum aduocat, cui & dixit:omnia qux nos 
docuifti o fapientiflime complentes.nullam vtiiitatem confecu- 
li fumus .Nunc autem fi alia tibi ars refidua cft, et illius experien- 
tiam capiemus,forte inueniemusaliquam tnali folutionem. 
Jofafiat centra Thecdam verborutn certazntn inijt. 

PCap. XLVI. 
E t e n t e vero Theoda ad colloquium filij venire. Mane 
Re* fecum auumens eum ad vifiundum pergic filium . Ec 
Rex fedens loqui csepit, exprobrans et reprehendes cuni de inobe 
dientia fua et pertinaci voluntate. llie vero denuo confirmante , 
ct nihil prxponendum Chrifti charitate clamante, procedcnsin 
ruedium Theodas ait.Quid cpgnouifti Iofaphat , in immortalt- 
bus dijs noftris , quia ab eorum cultu difce(lifti,et Patrem tuum 
Regem ita in iracundiam prouocafti, odibiJis fafius omni popu- 
hi Nonne ab ipfis tibi prxftita eft vita,nonnc et ipfi cxhibuerunt 
te patn orationc eius exaudi ta,et eum d« fterilitatis vinculo Jibe, 
rauerunt?Qui ait ad Thcodam.audi erroris profunditaset palpa 
bihum tenebrarum^abylonium femen.vaniloque ac nuferrime 
fenex Cur deridere conaris falutis pnedicatione,per quam errabu 
di viam inuenerunt.per quam perditi et male captiuati reuocati 
iunt?Quidn'eIiuseftdic mihi.an feruireomnipotcticufiliofuo 
vnigenito,et fpirituifanao Dco intreato et immortali principia 
et tonti bonorii,an Demonibus perditis et inanimatis idolis, quo 
ru glona et Iaus adulteriu e, et pueroru corruptio,et cetera impie 
tatis, opera? Stulte preciofius eft tuo IdoJo animal quod orTertur 
o. Natn Idolum homo fecit,animalia vero Dcus creauit, et ideo 
* c ' n ?, eter a"onaIi,inteJle6tualiuseft animal irrationabile . Nam 
™ ud C0 S n .°fat nutrientem fe,tu vero Deum ignoras, per qucm 
denihilofaauseser.perquem viuiset conleruaris. Noneftigu 
tur concmu vos infipietes,et cccos et fine intellcau,iuftos fubfan 
nare,fcd potius vofmetipfos dcflerc. Amentis quippc non pieu^ 



tis f unt opera veftra.Nam ftudiofus bellorum militaris afpeftus, 
fimile idoiorum erigens vocauit Marrem. Alius autem niulienmt 
concupifcentia fuccenfus,vitium fuum Deum fecit,quem vocauit 
Venerem. Ifte autem proptcr vinolentiam fixitidolum quodvo 
cautt Bachum.Similiter vero & aliorum malorum concupifcen- 
tesjfuorum viciorum ftatuerunt idola.Nam pafliones fuas Dcum 
vocauerunt,& ideo in delubris fiiis fiunc ab eis impudicx faltatio 
nes,& luxuriofa cancica refonan t,& furiofi impetus fiunt,quis fu 
ftinebit eorum turpicudines,perferendo os fuum inquinariUftitui 
cultus funt Dij o Theoda liatuis in fenfabilior.hxc me fuades a- 
dorare?hcc coJere?Ego vcro Deo meo feruiam,& illi facrificabo 
nteipfutn totum, Deo creatori & prouiiori vniuerforum per do- 
minum noftrum Icftim Chriftum fpem noftram,per quem accef- 
fum habcmus ad patrem luminum in Spiritufancto, perquem rc 
depti fumus de amara feruitute in fanguine cius^Quid enim pul- 
chrius ell quam iftaconficeri,& talem colcre Deum bonum ac 
benignum,qui mandat iufticiam,contincnciam imperac , mundi- 
liam iubct,mifericordiam docet,fidem exhibet.pacem pr*dicat , 
ipfa veritas nominatur,& eft ipla charitas ipfa bonitas.Hunc me 
lius eft colcre, quam Deos tuos nepharios & vitiofos ,curpcs pari- 
terfuorum fapientia confiigit. 

Utm eundem de ilulta fuorum fafientia eonfitdit. 
C*p. XLXIII. 

Dlxit autem ad eum Theodar.Ecce manifcflum eft : quia no- 
ftram feftam mttlti & magnifapientes& narratores tam vir 
tutc quam fcientia mirabiles tradiderunt:& omnes reges terrx & 
potentes tanquam bonam & nihil ralfitatis habentem fufceperuc 
Galileorum vero quidani ruftici paupcrefque & viles homines 
predicauerunt,& ipfi pauci numero ncc duodenarium fupergre- 
dientis.Quomodo ergo paucorum et ignobilium atque rufticoru 
prxdicatio prxponenda eft multorutn & magnorum fapicntix 
tanta fplcndentium traditioncQuf eft autem a(lertio,hos veram 
dicere et illos mentiri.Rurfus ergo Regis filius refpondit:forfitaa' 
TheodaAfimises,rationis lyram audiens, et fine intelle&u per- 
manens, vel potius Afpis obturans aures, ne audias vocemincan- 
tantium.Stulte ecce quomodo non reduces te in fenfum veritatis. 
Hoc enim lpfum quod a multis quidem fapientia admirandis ve 
ftri cultus laudati funt.et a multis regibus defenfi PrxcUcatio ve- 
ro euangeli j a paucis et ignobilibus viri s prxdicata eft,oftendit di 
uini culcus noftri virtutem,et veftrorum malignorom dogmatum 
infirmitatem ct cxterminium.Si enim a rethorib. et PliiJofophir 
expofitafiiiflet fides noftra,Regefque et potentes habuiflet coope 
ratores,mcrito dicercpofles humana vinutetotum fieri.Nunc au 
tem cernens a pifcatori btis fanftum compofitum euangelium,at> 
omnibus vero tyrannis perfecucum,ct poftca orbem implefle vnt 
uerfum:quia iam in omnem terram exiuit fonus corum, quid di- 
cere potcs aliud quam diuinam qnandam et efle inexpugnabilem 
virtutem pro falutc hominum femetipfam aftruentem.Qui et pi- 
fcatores refplenduenint fignis et prodigijs et varijs virtutibus.Na 
vmbrx illonim folx omnes Janguores hominum curabat.Demo- 
nes quos vos timctis.quafi Deos non folum ab hominum peflebSt 
corporibus,fcdet3bipfoexturhaueruncmundo crucis figno.per 
quod omnem perdiderunt magicam.et omnia veneficia incfSca- 
cia efle fecerunt.Quid ergo potes dicere de fapientibus tuis et re- 
thoribus,quorum ftultam fecit Dcus fapientiam?Fautores Diaba 
li quid memoria dignum reliquerunt fi;culo?Qiiid potes dicere ip 
fis nifi irrationabilitatem et turpitudinem et artcm vanam orna- 
tu verborum,cenum contegcntefxtentiflimx feftx fux. 
Thetdas tompundas heremumpofi Nachorpctit. CXLVIU. 

THeodas autc his audicis fermonibus.quia fermo plenus erat 
diuinx fapiencix.quafi tonicrui fragore confternatus fine vo 
ce obftupuit.Sero aflt ct vix fenfit fuam miferiam,tetigit.n. obte- 
nebratos cordis illius oculos fermo falutaris.Multii igitutde prio 
nb. fuis afcib. pniam geres.et idolorii errore codemnas.adlumea 
vematis cucurnt.Ex illo tempore ita a maligna conuerfatione di 
fceilit^et tantu feipfum execrandis vitijs ct magicis artibus hofti 
exhibuit.quantu antc hoc tempus erga illam amicitiam habuit . 
Tunceniminmcdioconcilij ftansrege prxfidente, magna voce 
clamauit.Vere Rex fpu? Dei habitat in filio tuo. Veraciter vifti fu 
tnus,et nulla vltra refponfionc habemus, vel refiftere his,q ab eo di 
ftafuntpualemnus.VcremagnusDeus Chriftianorum , magna 
fides eorum,magna my fteria.Couerfus aut ad filifi Regis ait. Dic 
rnihio ill uminata aia,fufcipiet mc dfis Deus vefter iei us Chriftu* 
fi difcedens a malis aftib. meis conuerto me ad ipsfi . Etia inquie 
ventatis precio et fufcipiet te et oes qui couertutur ad ipfum.fufci 
piet aut non qualitercunque fed ficut pater filio:qui de loginqua 
reuerfus eft regionc.i.de via iniquitaru conucrfus obuia exiuit, et 
huc apprehcdcs ofcularus eft.et peccati c ofufione fublata.mox eQ 
velte mduit falutari.Nam et ipfe Dfis ait,gaudifi fieri Angelis fu 
per vno pwcatprepm>ra agcntclit iterum dicit. Non enim vcn» 

vocare 



Digitized by 



Google 



Liber QuintUsdecimus. 



vocare iuftos,fcd peccatores ad pcnitentiam. Noli hxfitare o ho- 
mo neq;ambigas,fedveMadChriItum Deum benignfi noftru, 
et illuminare.et facies tua non confundetur Mox.n.vt defcetideris 
in. pifcinam diuim baptiimicis omni confulio vetenshominis, et 
tota farcina multQrum pcc<.atorum,fepelietur inqua, etin nihilii 
deftuet.Theodasigitui mftructus fermonibus exijt continuoset 
execrabile illud aoiru repetens, et fux tnagicx artis libros fumes, 
velut totius adto res malicix et myftcriorum demoniacorum the- 
fauros lgne combuflit . Deindc vero fpcluncam adijt facratiffimi 
illius vin,ad quem Nathor venit,et de fc narrat omnia,puluerem 
fuper caput fuum afperges,grauefq; gemitus emittens.et abkiens 
femetiplum lathry mis pcr ordinem etiam feni execrandas etiam 
fuas referens aciioncs Jlle vero cQ ad faluandas animas,et de frao- 
dulenti Draconis faucibus eripiendas artificiofus e(fct,incantat il- 
lum verfejsfalutaribus.promittic remiflionem peCcatorum,pro- 
pitium fpondet fore iudicem. Dcinde cathechizans eum ieranare 
multis dicbus pro his qux ddiqucrat inandauit,lachrymis et ge- 
xnitibtts Deum pro illo exorans. 

XtxcomcilioArachit regnumcumfiHo ditddit. Cap. XLIX. 

HIs itaq; peractis.Rex vndiq; deftitutus vehementer triftis 
erat,et plurimam commotionem in animo ferebat • Con- 
tiocans aurcm rurfus quotquot dc concilio habebat,diligeter per 
<juircbat ab eis , quid de rcliquo faceret filio.Multa autem COnfi- 
lia multisfuperponentibus. Archasillefuperius metnoratus illu- 
ftrior ducatu,ct primus conlilij exiftens ait. Quid oportebat Rex 
filio tuo facere et non fecimus,fuadendo ei noirra fequi dogmata 
& noftris feruire Dijslfed vt video ad lmpoflibilia nitimur. Nam 
cx natura ineft ei, vel fortcr ex fato contentio ifta atq; duricia:igi 
tur iitormentis eum tradere volueris & cruciatibus, tu hoftiseris 
naturx,& pater non vocabens,& ilium amittes,pro Chrifto mo- 
xi cupictem Jleftat igitur ad facicndum illud,vt diuidas ei regnu, 
& in parte qux contigit,eum regnare permitte , & fiquidcm reru 
negocia,& cura fxculariurri traxerint eum ad noftrum labore fe- 
auendum & vitam ex fententia res nobis proueniet . Nam mores 
fortiter in animo roborati facile deleri no poflunt.Et ideo perfua 
fione potiuscj vi funt tranfmutandi.Si autem in fecta permaferit 
chriftianorum,hoc iptum non amififte filium,erit tibi deteciionis 
magnum folacium.Hoc Arachi dicente, omnes laudauerunt, lu- 
fcipientcs confilium.Confenr.it itaq; & rex fic ifta difponi . Mane 
autem facc.o,accerfito Rex filio,ait eiJfte vltimus mihi iam ad te 
fermo fili.Cui nifi confeftim obedieris , & faltem in hoc cor meu 
recreaueris,noh vltra behe fcias parcam tibi. Illo autem fcifcitan 
te qux virtus eft verbi.quoniam quidem,inquit,multum laboras 
inobedientem te ad omnia repperi , vt acquiefceres fermonibus 
meis, veni iam regnum meum diuidens.in vna parte te efle, & re- 
gnare faciam eritq; tibi lidtum ammodo quacunq; detideras per 
gere viam.Cognofces autem illa diuina veraciter anima, & i ftud 
ad lapfum fux dehberationis proponere Regem , tamen obedire 
confenfit,vt ipfius manus euaderet,& delidcratam fibi viam am- 
bularet.Sufpiciens autem ait Regi.Ego quidem defiderabam diui 
num illum quzrcrevirum,qui oltenditmihi viam falutis,vt om- 
nibus abrenunciando terrenis, cum iplo reliduum vitx mex expe 
derem.SedquoniammePatemon proinittis vt deliderata pera- 

5am, in hoc obediam tibi.Na in quibus no adiacet manifefta per 
itio & a Deo alienatio,bonum eft patri obedire. Rex igitur ma- 
ximo repletus gaudio diuidit ftatim in duas partes vniuerfam II- 
bi fubieciam prouindam,ordinat filium Regem , & ciuitate qua 
dam magnam & populofam conftituit ei in caput regni , & om- 
nia tribuit qux erant congruentia Regi. 

^utliter ltfaphat Je g-Jfit in pottfimtt regni,fr qtu 
fecit. C»p. L. 

TVnc autemlofaphatregnipoteftateprxceptacum perue 
nit ad duitatem,in qua regnaturus erat. Dominicx quide 
paifionis fignum idefl crucem Chrifti venerandam in vnaquaq; 
vrbisturriumpofuit.Templa veroidolorum & delubta inftatius 
infequens deftruxit,& vfq; ad fundamenta diruit. Ipfaq; etia fun- 
<damenta cffodit,nullas impietatis reliquias dcrelinquens. In me- 
dio ciuitatis templum magnum & fpatiofum Domino xdificat 
Chrifto,& perripit multitudini,vt ibi frequetcr conueniat ad «x- 
hibendum Deo cultum per fan&x cruds adorationem.Deceptio 
nem oftendit Idolatrix,prxdicationem infinuat euagelij Dei,ver- 
bi diftencticmem docer,& miracula prxdicat,aduentum eius,paf- 
ltonem notificat crucis,per quam faluati fumus,refurrcirionis vir 
tutem,& ad ccelos afcenfionem,metucndam cum his denundat 
diem terribilis illius aduentus fecundi,repo(itaq; fiddibns bona 
&fufcepturapeccatoribusfupplicia.Ereo amplius trahebat om 
nes ad feipfum,quo crat quidem operibus mirabilis,manfuetus & 
modeftus moribus.Itaq; fic in breui tempore cunftus fubiedusfi 
bipopuIusciuesfciIitet&ruriculx,diuinis edoctifunt fermoni- 
bus,vc abnegarent quidem multoram Deorum errorem , reitoqj 
Speculum Hiftoiiale. 



2 04 

iungerentur fidei,& dus ceniflimis do flrinis Chrifto reconcilia. 
rentur.Omnes qui in montibus & fpeluncis propter timoretn Pa 
tnf indufi fuerant,Sacerdotes fcilicet Monachi & Epilcoporun 
pauci egrefll deabditisfuis,adeumgaudentesvcniebantJpleau- 
temeosquipropter Chriftum in tahbusdeciderant maJis&tn- 
bulationibus obuiam exeundo hononfice fufcipiebat,& in fuum 
introduccbat paJatium .pedes lauans, capita abluens , & omnino 
eos procurans:pifcinam autem coteftini prxparans baptizari eos, • 
qui ad eum conuerfi f uerant,iubet,& baptizantur pnus pnncipes 
& quotquot in dignitate erant.ddnde milites & rdiqua turba.Et 
baptizati non tantum animarum recipiebant fanitatem, fed etii 
quamtifcunq; languoribus fuerant grauati corporalibus & febri 
but vexati,omnia deponebSt,& anima purificati & corpore robo 
rati,a diuinotonteegtediebatur.Hinc& confluebant adRegem 
lofaphat vndiq; muTtitudines,de templis vero illis ac delubris,in : 
quibus conferuabantur fordidi Demones.perfecutione atrocifli- 
mapdiebantur,& mifcriam,quxe*is fuperuenerat,in multorum 
audien tia vociferando flebat,& Jibetata eft tota regio illa a teter- 
rima feductione eorum, luceq; fuJgebat immaculatx fidei Chri- 
flianorumJgitut Rexbonumprebcbatfeomnibusexemplum.et 
adfimilcm multorum inflammabat intentionem &accendebac 
Sciebacn. & ante omnia hoc regis opus efle,vt hoies doceat Deft 
tiinere,& iuftitiam feruare. In hoc autem maxime Deum imiu- 
batur,cp nihil (ftimabat mifericordia pretiofius.Hinc fcrutaban- 
turabeo carceres,& qui in metallis erant condufi,& qui a credi- 
toribus erant fu£Focati,& omniaomnibus largiter miniftrabat* 
Patererat orphanorum omnium & viduarum & egeoorum.Tfic 
& iUi qui erant patri dus fubditi,ei potius adhxrebant, cun&um 
errorem abijcientes,veritatem euangehzabanfEtdomus quidem 
Iofaphat crefcebat & confonabatur. Domus Auemur minueba- 
tur & infirmabatur. 

Q**littr Patrem Dem vifiuuit. C*p. Ll. 

I St 1 s Re* Auemur confideratis,& vix ante fero in fenfum re 
diens,fuorum rccognouit falforum infirmitatem Deorum.ec 
vanam fedu£tionem,& itefum primos concilij conuocans,in Juce 
profert a (c meditata,omnibus autem eadem confirmantibus,vifi 
tauerat enim eos oriens ex alto falutaris, exaudi ta oratione Iofa- 
phat fimuli fui.vifum eft Regi hxc manifefta filio facere. Scribic 
ergo fequenti die Epiftolam Iofaphat cdtinentem hunc modum. 
Rex AuemurdiJectifnmofiIioIofaph3tbenevaJere. CogirariOb 
nesplurimx,filiCariflime,meam fubintrantes ahimam crudeli- 
ter conturbant. Nam noftra omnia ceraens deficictia qucmadma 
dum fumus deficit , qux vero funt lectx chriftianorum fuper foI« 
refplendentia,fenfi vera efle qux mihi a te femper dicebitur Mul 
ta quidem tibi mala oftendimus , infeliciterq< Chriftianorum no 
paucosoccidimus, qui cooperante fibi inexpugnabili virtutero- 
borati,aduerfus noftram crudditatcm dimicauerunt. Nunc aute 
craflam iliam nebulam de noftris aufercntes oculis,lucem quanda 
licet modicam veritatis cemimus,& priorum nobis pjnitetia fub 
intrat malorum.Sed & hanc lucem nubes alia malx defperationic 
interpolans,obtenebrare tentat , multitudinemopponens ineoru 
malorum.Et quia abominabiiis ego fum Chrifto,& non fufcipie 
dus ficut apoftata & hoftis iJJius fadus.Quid ergo ad ifta diletTif- 
fime fili dicas?Ipfe nianifeftum mihi citius facito , & quod opor- 
tet me facere,tuum Patrem edoce,& ad noticiam rei qux expedic 
me pertraheJianc epiftolam lofaphat fufdpiens,& qux inea co 
tinebantur legendo pertranfiens,gaudio fimul & admiratione re- 
plebatur.Moxq; ingreflus in fuum cubiculum ante dominica ima 
ginem in faciem corruit,& lachrymis terram irrigans ait.Gratias 
ago tibi Domine amator hominum Deus mifericordix qui patie 
ter fubftinuifti & fuftines exceflus noftros, & hactenus nos impu- 
nitos dimillfti.Nos enim digni eramus olim proijci a facie tua,8c 
exemplum fieri in feculo ifto,ficut Pentapolim habitantes,facino 
rofi fuerunt,quos igne & fulphure combuflifti,& immenfa patieo 
tia tua mifericorditer efiufa efl fuper nosJnde cum regali oflacio 
ad domum Patris fui venire properat. 

§u*literJUiu* tum inihuxit^ dt facrtftntt fufctph. 
C*p. LH. 

VT autem patri annundatus eftaduentus filij,egrediturcon- 
feftim obuiam iJh.circumpleciitur^ofculatur.maximum fa- 
dt g >udium,& celebrem feftiuitate peragit in aduentu dus. Quid 
pIura?poft hoc pariter vd fingulariter confident.Et quis dicet que 
difleruit Patri fiJius,& cum quanta philofophia ? fed qui alia nifi 
qux a Spiritufanao fuerint adnriniftrata,per^ pifcati funt Chri- 
fto pifcatores totu mun.ium, & iiliterati fapientibus fapientiores 
oftenfi funt, multa quidem de Deo locutus eft, & fidei pietatera 
oftendit Deindeiiiue&igabilebenigrritaris Dei enarrat pelagus, 
& quomodo pararus fit fper ad fufcipiendam poenitcntiam ad fe 
cduert£tiu,& <ja no e peccatu vinces eius pietatis viftcra, fi rrh vo 
luerim* pniam agere,et multis hoc excplis ei faipturaru cofirmat 
Tomui Quartus. Cc 4 tcflim o-' 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentl;. 



teftimvtij^fernoni finem impofuit. Compunftus ttaq; Rexin 
hacaDeodoaafapientia.vocemagna & flagrantiffitno animo 
falsjatorem Chriftum contitetur.ab omni Demonioruerrore di- 
fcedens-8i°numq; viuific* crucis adorans, fub afpectu omniu & 
in cunttorum audientia, Deum prxdicat efle verum Dominum 
noftrum lefu Chriftum, prioremq; fuam confitetur impietatem, 
& propriam aduerfus chriftianos crudelitatem & homicidiaar- 
guit.Magna portio ad pietatem efticitur.vt in eo quod di&ueft a 
Paulo,opere completum efle videatur. Vbi abundauitiniquitas, 
ibi abundauit & gratia. Multa ergo fapientiflimo Iofaphat his, 
qui couenerant roaeiftratibus & latrapis,& omni populo deDeo 
& de dietate eius fidei perorante,& quafi ignca lingua nouum ca. 
ticum cantanteJan&i ipiritu» gratia fuperueniens, omnes excif.it 
ad glorificationem Dci quafi ex vna voce turbis clamantibu' s .Ma 
2uus Deuschriftianorummon eft alius Deusprxter Dorovau no- 
ftrum Iefu Chriftucum Patre & JlpiritufanCto glorific^ndus. Ze- 
lo itaq; diuino fuccenfus Rex Auemur,Infurgit forriter aduerfu* 
Idola qux erant in palatio fuo ex auro & argeoto facta,& in paui 
mentumeaproijci,deindeperminutediuiden.s egenis diftribuit, 
proficuu fibi deinurilibus facics.Poftea & cii Filio Idolorutepla & 
de lu bra omnia inflSter vfq; a d ipfa f ubruit fundameta. Sacra au 
tem Deo oratoria iuloco ipforum xdificat.Nec foium in ciuita- 
te,fed etiam in regione miro ftudio eadem perficiunt.Maligni ve- 
ro Spiritus qui habitabant in delubr is.eiulantes pellebantur,& ex 
pugnabilem Dei noftri virtutem trementes confitebantur.Omnis 
autem in circuitui regio, & vicinarutn gentium multitudines ad 
yiam fidem Chrifti currebacTunc Epifcopo veniente cathechiza 
fwat Rex Aucmur,& diuino perfruitur baptifmate. In oomine pa. 
& fi.&.fl.Iofaphat eum de diuino fontc fufcepit,& carnali genito 
<xi fpiritualis regenerationis a&or eftecrus eft*Cum quo & totaci- 
>vitas & in circuitu regio vniuerfa,(Guimim meruit baprifma ao- 
-cipere,& filij jucis eftecti funt,qui prius erant tenebra Cunctus au 
iem languor & omnis demoniaca calamitas, procul i credetibus 
pulfa en.Perfecti autem & fani oes animabus & corporibus erat. 
£t plurima alia miracula ad confirmationem fidei fada funt.Ec- 
clefix rexdificabantur, & Epifcopi qui abfconditi erant propter 
timorem, exibant,& fuas recipiebant Ecclefias*. Etalijde Sacer- 
dotibus & Monachis ordinabantur ad pafcendum gregem Chriftk 

| QuAlutr & ipfe tsttr fofi etmurjientmfi gtfftt, &d* 

mortt tiuK C*f. IAU. 

RE X quidcm Auemur ita derelicla priore illa infclici con- 
uerfatione,& penitentiam agens de his qux fecerat , totutn 
quidem regalero principatum Filio tradicUt . Ipfe aut apud feipsu 
iolitaria vitam dMuccs,pufueremq; femper capiti afpergens.gr a 
oes gemitus emittebat ,Iachrymis feipfum ablucdo>folus foli vbi 
O; prxfenti ccJloquebatur.indulgentia ab eo fuaru poftulans cul- 
parum.In tanta vero copunctiotm & humilitatis abiftum femet- 
ipfum depofuit,vt no auderet et Dei noroe fuis nominare labijs ► 
& vix hocFilij exhortatione prafumere.Ifta crgo bonamutatio- 
ne immutatus,ad virtu t fi decente perrexit via,vt fupergrcderetur 
j>ietate priorum iniquitatum ignominia . Per quatuor vero an- 
axos ita viuens in penitentia,& iachrymts & omni virtute in egri- 
«ndinem decidit, de qua et mortuus cft. Quando & finis eius ap- 
«ropinquauit cjpit timere & t(dcre^n memoriam reducens ma- 
Jaquzn>cerat.lofaphatautvcrbkconfolatorijs alleuabat trifti- 
ciam & fonrudincm.qua: fibi contigerat dices. Noli pater timere 
ncm vincnnt.n.peccata conuertemiu fe ad Deum, ineftimabilem 
illios bonitati-Ipfa quippe fub menfura funt & immero quanta- 
cnmq; funtJHa vero immenfa eft & innumerabilis.Non.n.poteft, 
quodfubiacet numero,immenfoni fuperarcTalibus verbis con- 
Jolationis incantSs ipfius animam,bona; fpci eflecit.Deinde exte» 
dens Pater manus,gratias agens bona et precabatur illi, ct die be- 
«edfcebuu in qua natus fuit ipfc,dices,Fili dilectiflime fili no me* 
fed cceleftis Patris,quam retribuam tibi gratiam,qualibetbenedi 
camtc benedictione? Quamergo gratiarum actionem Deo re- 
feram pro te?Perditus.n.eram et inuentus fum per te, fic locutus 
eft,etfrequenter ofculabatur filium.Deindc orauit dicens. In ma 
nustuasdominebenigniiTimedeus commendo fpiritum meum, 
& tta in penitent ia Deo ammaia reddidit. Tunc filius eius Iofap- 
phat lachrymis honorans Patrem mortuum , & exequias dignai 
slli exhibens , pofuit corpus eius in monumento inter fandtos vi- 
ros.non tamen cooperuit veftimento regali fedpoenitentia; texit 
clicio.Stans autem fuper monumentuin , manibus in ojlum elc- 
oatit,& flumina lachrymarum ex oculis deducens,orauit ad Deu 
feptem diebus nullomodaa monumento furgensimmcmorci- 
bi & potus.O&auaautem die palatium regrefluscunctas diuitias 
indiPon tibus diftribuit, quatcnus , per anguftam intraturunhnon 
mpediretpond uspecuniarum. 



Dt Subfiitutitnt SMracMt t & fitg* ltfapbat. C»p. tHJt 

QVadraginta dies obitus Patris memoria ei perficics 
conuocatoesprincipes & militari prxcinctus baltheoj& 
vrbani populi non paucos , fedifq; pro tribunali ait in audientii 
omnium . Ecce ficut videtis Rex Auemur Pater meus quafi Vnus 
de pauperibus mortuus eft , abi jt ad illa iufta iudicia rattone red- 
diturus conuerfationispradeniis vitx,nullum de omnibus duces 
fecum adiutort-.n , nifi tantum quse egit opera qualiacunq} fint * 
Ictipfum 3>atem etomnibus humanam fortitis naturaffl COdttagt 
re conftat nec aliter.Nunc ergo audite me amici & fra.lies Jpfi nO) 
Ais intcr VOS conuerfatione ineS. quo ex qu.o Cnriftum cognoui » 
feruns etus eftc mcrui,oia habcn* odio,ipfum cocupiui folu. Ideo 
r&ihi crat defiderabile,vt a ftrepitu vite & vana coturbatione fub 
trahendo me,folus foU vocarem,et in filentio et quiete animi fer- 
uire domino Dco.Sed impediuit me Patris mei obfunatio,et mS- 
datum precipiens honorare genitorem. Vnde Dei gratia & coope 
ratione no fruftra laboraui.nec inuanum tales dies expendi.Nan» 
illum Chrifto recociliaui,et vos oes hunc folu recognofcere DeG 
Tcrum et Dnm oium docui.Non aut hoc ego feci , fed gratia Dci 
mecu.T^us eft igitur eundi,quo deducet me ipfe & reddam vo- 
ta qus voui ei.Nunc crgo vos confiderate quemcunq; velitis prx 
cfle vobis et regnare.lam.n.perfecu eftis in voluntate Domini, & 
nihil vos latet prxceptorum eius,in iftis ambulatc, hoc vt audiuic 
populus ille Ct virorii congregatio , tumultus illico et planctus & 
voce maxima cofufio fit flentibus omnibus et lamentantibus fua 
defolationem. Talia lametantes cu lamentationibus et facramcn 
tis obteftabantur fe n6 eu dimifluros aliquatenus,fed c6prehenfu 
ros ct difcedere penitus non cocefluros. Itaq; vociferante populo 
et principibus omnibus Rex turbam fedare volens, filenrio impe 
-rato eoru fe obedire promit obftinationL Cotriftatos tfi et trifti- 
cix figna in vultu ferentes domu remifit Jpfe aut vnum deprinci 
pibus,qui fuit ei charus prx omnibus, et propter fidei pietatatem 
& pudicitiam vitf admirandus,Barachiam nomine , que & fupe 
rius fermo indicauit (ingulariter aflumes , leniter alloquebatur et 
dulciter flagitabat, vt regnufufciperet,& cum timore Dei popu- 
lu iilu. regeret,quatenus ipfe defideratam viatn pergeret. At ilium 
negante inuenit,& omnino refpuente & diccnte.O Rex q iniuftu 
cft mdicium tuum,quaq; no fecundu mandatum tu& tuus eft fer- 
mo.Si.n.proximum tuum diligere ficut teipfum edoclus es,qua ra 
tioneonusquodipfedeponerefeftinas, mihi conaris imponere? 
Nam fi bonum eft regnare,ipfe quod bonum eft tene. Si aut iftud 
cft animx fcandalu atq; oftendiculum,cur mihi imponis illud, & 
vis me fiipplantare? Poftqua ergo talia dicente & aileretem vidit, 
a colloquio ceflauit . & ecce intempefta nocte cpi ftolam quidem, 
f cripfit ad populum,multa refertam philofophia,& omnem pie- 
tatem pronunciantem,quomodo dcberent in domino g|6riari,ec 
qualem vitam ei oflerrc,qualefq; hymnos,& quas gratiarfi aftio 
nes. Deinde no alium quam Uarachiam precepit in regalem prin- 
cipatum eis aflumerc, & in fuo cubiculo cartam in- qtia epiftol» 
fcripta erat derelinquens,clam omnibus de palatio cgreditur . 
Z>e Rtditu eius & confirmttione Baracbteinregnutry C»p. IV. 

SE d pemtus laterc non valuk.Nara fummo diluculo hoc an- 
ditum eft,& turbationem repeotinam & lucrum populo exhi 
buit.Qui ccleritate multaad inquifitionem eius egrediuntur^>rx- 
riperc ei fugam omnimodo fatagentes . Vnde hec i nuanum cefltt 
eis ftudium,vt.n.omnes prxoccupauerunt via , cunctofq; montes 
circundederun t,& inuias circuierunt valles , in torxentc quodam 
huncinuenerunt,manusin c^lum extenfas habentem,& oratione. 
fextx celebrantem horx. Videntes autem eu,perfufi funt lachry- 
mis rogantes & difceflionem improperantes. Ille autem ait. Cur 
fruftra laboratis?Non enim vltra me Regcm habere valetis. Plu- 
rima vero illorum conftricbis inftantia, reuertituradpalatium,ec 
congregatis omnibus confilinm fuum declarauit.Deinde etiam iu 
ramento confirmauit fermonem, g» nec vnam cum ipfit diem de 
reliquo factu ius eflet.Tunc Barachiam illum inaitum atq; nolen 
tem in regali principatu conftituir.Diadema capiti eius impofuuv 
annulumq; regalem dedit in manu eius.Et ftas contra oriente ora 
uonem fuditp ro eo ad Dominum,orauit etiam etpro omni gre- 
ge,conueifufq;cUxitBamchieJiccctibifrater mando, ficutali- 
quando Apoftolus teftificatus eft . Attendctibi&omnigregi,in; 
quo te Spirituflanctus Regem pofuit ad regendum populum Do- 
mini, quem acquifiuit fanguine fuo : & ficut ante me cognouifti 
Deum & feruifti ei munda confcientia, fic & modo ampliori ftu 
dio placere fatage illi. Nam quanto maiorem a Domino adeptus 
es principatum,tanto potioris exacrionis debitor exiftis . Et ideo 
retribue benefaclori debitum gratiarum actionis, fancla illius cu- 
ftodiendo mandata,et ab omni declinando via,aux ducit ad per- 
ditionem.Sicut enim in nauigantibus quadoquiaem fallit nauta , 
modicam remigibus infert lxfionem , qfi vero gubernator totius 
^fficit nauis peraitocmSic et in regibus, fi q.s principfi delinquit, . 

non 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdecimus. 



nontanrmn populo quanrum GbijpG nocet-Si vero Rex ipfe ou 
operatur conuerfationis detrimentum>& ideo maximas fuhinebis 
pjnas,fi quid vtilhi fpreueris . Quaproptercum multa diligentia 
cultodi teipfum in bono cundatu exofam habens voluntatem ad 
peccatum te trahentem. Ait enim Apoftolus.Pacem fectamini cfi 
oranibus & fan&imoniam,fine quanemo videbit Deum-Cyclum 
attende humanarum rerum quomodo currit , contrarioq; modo 
& vano fert ipfas & circunfert,& iftarum veloci permutatione, 
immobilem ferua piam cogitationem.Nam variari rerum muta- 
tiooe,nientis inconftantis eft indicium.Tu autem fixusefto in bo 
no & omninoftabUis.NeceWoIlarispropter temporalem glori'5 
inani tumore,fed expiata cogitttione tux naturx ignobilitatem 
confiderata,breuitatemoj & incertitudinem iftius vitx.&carni 
mortem copulatan>:& ifta cogitant in fuperbix non decides fi> 
aeam,fed timebis Deum verum & cekftcm Regem. £c certe ma- 
qumam poteftatem accipiens.datorem poteftatis iuxta poffibilita 
tcm debct imitari Jn hoc autem Deum maxime imitabitur : fi nt 
Jiil iudicauerit quam mifereri pretiofius .Iccirco bencbcus efto in 
4ligentibus:& aperi aures pauperibus, vt inueniat auditum Dei ti- 
bi reteratum.Quales enim noftris conferuis crimus, talc circa nos 
iuueniemus Dominum.Malitix memoriam non retinebis aduer- 
iu« peccantes,fed veniam poftulans delidorum tuorum indulge 
& ipfe in te peccancibus, quoniam remiflioni recompenfatur re- 
<nilfio,& aduerfus noftros conferuos reconciliatio dominiceirx 
£tfedatio.£t nuncfratres cotnmendo vos Deo,qui poteft vosfdi 
fkare,& dare vobis hxrcditatem fandificatioois omnibus. 



C*p. LVl. 
fitis genibus fuis cum lachrymic orauit.Et co 



Dtfitg* Ufuphjtt i» heremum 

ET hxc dkens pofitis genibus fuis a 
uerfus ofculatus eft Barachiam,quem Regem ordinauerat,& 
omnes principes.Tunc iam tunduntur lachry mj.Quem & ipfi ve 
• raciter ex corde ofculabanttir & amplexabantur. Vx nobis clama- 
bantabinfelicitatcatrocirtlma.DeindeiUum vocabant patre,fal 
uatorem & benefaftorem,per,teinquiunt,Deum cognouimus,ab 
crrore liberati fumus,& ab omnibus malis requiem inuenimus Jl 
leautem in fermonibus confolationis plunmos gemitus illorum 
compefcoit,cum eis fe fpiritu affuturum promitteos,quia corpo- 
.jeidiameiretimpoftibile:taliadicensomnibus videntibus egre- 
ditur de paIatio,cum quo mox omnes exierunt,promittentes fe ad 
ciuitatem non reuerfuros,etiam necoculis eam amplius vifuros . 
Vtautemextr3ciuicatemfa6rifunt,c|uiafermone blando abillo 
nolebant difcedere,increpationeauulfi funt,& multireuerteban- 
tur quidam feraentiores mcrentes a longe fequebantur eum, quo 
ufq; nox iupcrueniens feparauit eos ab inuicem JLgrediebatur er- 
go deregno fuo fortis ille iuuenis gaudens,velut quando de longo 
exilio in fuam aliquis reuertens patriam Iztus ambulat, & erat in 
dutuscxtrinfecusquidemconfuetis veftibus.intrinfecus vero Ia- 
neo panno illo quem Barlaam fibi dederat.Node icaq; domuncu 
locuiufdampauperishofpitatusjveftimentis cxutus,ea pauperi 
tradidit.vlumamekemofynam illa perficiens,& indumentum lf 
ricix fibimet rircumponens,ad heremicicam egreflus eft viam^ion 
panemfecum defcrens,nonaquam,non aliquid ad cibum pertt- 
nens, non veftimento indutus alio nifi duro panno illo tantum , 
cuius pauloantememoriam fecimus . Defiderio enim quodam in 
credibili&amorediuinovulneracus aniroo .i. immortalis regic 
Chrifto omnino defiderati erat extra fc fadus,tbcus eius laqueta- 
dus amore.Fortis eft enim, inquit,vt mors diledio,huiufmodi ip 
fe a diuina charitate fufceperat ebrietatem Jta exarferat fiti fecun 
dum prophetam dicentem.Quemadmodum deliderat Ceruus ad 
tbntes aquarum:ita defiderat ad te Deus anima mea fbntem viuu, 
£citainconuertibiliteringrefl*useftvaftitatemheremi, & quafi 
onere quodam & graui cathena depofita rerum temporalium co 
tufione,lxubaturfpiritu,&defideratum intuens Chnftum dama 
bat ad eum quafi prxfentem & vocem audientem,dicens.Da mi- 
hi Domine viam inuenire per quam veniam ad te,quia vulnerata 
eft anima mea amore tuo,& te fitio fontem vit* & falutis . Hxe 
voluebat penes femetipfum femper & Deo dicebat, peroratione 
ei & contemplacioncm altiflimam vindus : & ita impenfius iter 
iuum peragebacad thorum fandorum peruenire fatages vbi Bar 
laam degebacEdebat vero herbas,qux per heremum nafcebatur : 
nihil enim aliud deferebat fecu nifi folum corpus fuum etpannft 
quo coopenus erat.Sed et cibum mediocrem et parum de nerbis 
fumebat.Aqu; vero penuriam omnino pariebatur, in aquofa et 
arida exiftenteheremoilloJtaa;iamcontrameridiem folearde- 
te vehementer iter agendo vehemenciusipfeeftuabatfiti,xftu- 
J>erfeuerante,et vltima affligebatur miferia «Sed vincebat defide- 
xium naturam,ct fitis qua dominum fitiebat , flammi fitis aquc. 
De Uiuntionibus quas ibi fnlluuitt C»p. LVll. 

INuidus veroofor hominumDiabolus plurimasei per here- 
mtun excittuittenutioaes,fubmictens ei memoriam tegalii 



2 0J 

glorix fux,& dudum affiftentis ei fpIendidifCmi obfequij amico- 
rumq; & cognarorum acq; co{taneorum,& quia cunctorum aui 
mx ex ipfius perficiebantur anima,& alia vitx refrigeria.Dcinde 
afperitatem conucrfationis proponebat ei, & plurimos illius fu- 
dorcsjcorporifq; lnfirmitatem & inconfuetudinem eius in tali mi 
feria,&temporislongitudinem prcfentifque ficis neceflitatem , 
& nufquani fperandam confolationem tanti laboris vel finem . 
£t otnnino multum cxcitauit ei puluerem cogitationum in me- 
tem,quemadmodum fcriptum eft de magno Antonio. Vt autem 
vidit femetipfum inimicus debilem aduerfus iflius propofitura, 
alteram peregit viam,multf enim maltcix eius iemitx, & fantaf- 
matibus inambus varijs eum euenere tencabat , & in formidine 
mittere. Aliquando vero gladiunraoitum tenens infilijt fuper 
eum,et percutere minabatur, nifi ftatim retro conuenetetur.Alia 
vice diuerfarum beftiarum formas alfumebat, frendens aduerfut 
eum,diriflimum edens mugicum ec fonitum,deinde & in Draco- 
nem & Afpidem & Bafilifcum transformabatur. Bonus vcro ille 
& letiflimus athleta intrepidus erat animo, fed altisfimum fibime 
tiph refrigerium pofuerat.Mente vero vigilans & malignum fub- 
fannSs dicebat.Non latet me o feductor quis fis,qui mihi ifta ex- 
citas,& qui ab initio contra genus hominum talia es fabricatus , 
Dominus mihi adiutor eft , ego def piciam inimicos meos. Coo- 
fundantur & reuereantur inimici mei omnes,coiiuertantur & era 
befcant valde velociter.Hxc dicens & fignum crucis fibimetipfi 
imprimens,arma inexpugnabilia,omnia Diaboli rantafmata ao- 
fentauitJpfe vero Chrifti virtute munitus, ambulat gaudens, & 
gracias agens Domino. Sed & beftix plurimx & varix & Serpcu- 
tium atq; Draconum diuerfa genera,qux heremus Ula nucric ob- 
uiantia illi,non iam fantafticx, fed in veritate apparaerant : quo 
circatimorequidemcracplena via&labore. Iple vero vtraqoe 
fpernebat animo timorem quidem dUeoioueforas mittente , la- 
borem vero amore alleuiante . 

De muentione B*rUam. C*p. LVUL 

ITaq; ergo multis ac varijs incommodis ac miferiis fatigatus, 
diebus non modicis candem peraenic ad heremum Semnaari ti- 
cx tcrrx,iu quo Barlaam habitabat.etaquam inueniens, flamma 
ficis extinxit Manfit autem Iofaphat duobus annis integris per he 
remi illius vaftitatem vagabuncfus,et non inueniebat Barlaam . 
Deoetiaminhocforcitudinemanimieius etcogicacionis ftabili 
tacem probante.Et erat ibi fub dio fole exuftus per diem , et frigp 
re per nodem congelatos.et inceffanter quxrens velut thefaurutn 
prxtiofum venerandum.Plurimas vero fufbnuit tentariones et pu 
gnas malignorum fpirituum,et mulcoslabore et herbarum inai- 
genciam quibus in cibum vtebantur, quia et ifta cum ficca hcrf- 
mus eflet rarisfimas ferebat, fed amore Domini inflammata ada- 
mantina illa anima inuiaa facilius fuftinebat triftia ifta quam vo 
luptatesJnuenit etiam Dei gratia fpsluncam veftigia fequens il- 
luc ambulantium,et Monachum quendam repperit , vitam here- 
miticam tranfigentem,et hunc flagratisfime amplexatus etofcu 
latus, rogabat ab ilio fibi oftendi Barlaam habitaculum,et de 
ipfo cuntta viro illi manifefta fecit:peripfum iuq; locuni didicic 
habitationisquemquerebat.Ambulatitaq;gaudens et robuftus 
fic paruulus ex longo tempore pacrem cupiens videre . Stetit ergo 
ante hoftium lpeluncx,et pulfans ait.Bened ic pater, benedic • Vc 
autem uocem audiuit,exiit Barlaam de fpelunca.Cognouerat au 
temperfpiritumquemfecundumexteriorem alpedum perfede 
.cognofcerenon valebat, propter mirabflem transfigurationem 
jqua imitatus et transfiguratus erat ab afpecni illo priore et deco- 
xa ac florida iuuentute-Nam denigratus erat a feruore folis,coma 
tufq; crinibusexefamhabensfaciem,etoculosin profundum di- 
merfos.et cilia exufta riuis lachrymarum et multa inopi; aftlidio 
ne.Sed Iofaphat cognoutt fpiritualem Patrem caraderem vulcus 
feruantem eundem:ftans ergo moxconcra orientem fenex orauic 
gratias agendo Deo,et poft orationem dido amen apprchenden- 
tes fe et ofculantes fenientisfime alterutrum amplexibuscoftrin- 
gebanc,ec prx interno amore faciari non poterant. 

De mum» faluuMnt itrtuu & ttnuiQm. 
C*p. LIX. 

SErmonem autem incipiens Jtarlaam , bene'uenifti,dicebat,fili 
DeietHgresceleftisregni perdonunumnoftrum IefumChri 
ftum:quem dilexifti',quem merito defiderafti fuper omnia tempo 
ralia et corrupti bilia,et ficut prudens negociat or et fapiens omni 
bus venditis pretiofisfimam emifti margariram. Iofapha t referre 
cjpit quanta pott llhus abfceflum fada funt ei,et quomodo Do- 
minus omn:ain profperitatem venit vfq; ad prafcnrem corundc 
coniundionem.benex autem audiens ifta cum delecrationc et mi 
raculoprxgaudiolachrvmatusdicebat:gloriatibi Deus noftcr, 
qui femper ades:et auxifiaris diligcntibus te.Sic ab ambobus Deo 
gratix referuntur,et talia colloa uencibus et Dci cxultantibtt* gra- 
tia fuperuenit vefpera.Tunc ad orationem furgences diuinu m ce 

lebra- 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentl/. 



lebrabant officiurr, . Deinde cenaturis ponk menfhm Barlaam 
locupletein,fpiritualibus plenamepujis.fenfualis yero nequaquJ 
farticipem confolationw.Olera cnirn fuerunt cruda, quoruni fer 
«exipfioperatoretcultoriuk,etdaQili pauci,quiin ipfa here- 
3»ioiaueniebantur,e.t(iluefce$berba!gr,atia^agerites, ergo et ap- 
Jiofita edentes « aquam cje fonte qui adetat b&entes.Et aperiemi 
xnanum et iinplynri. pmne animal beiiedi&ipne,Jdenuo grarias 
^erunt.^Kusautemfurgentes,etrurfus nocturnas complcntes 
Orationes, fpirituaie.po.ft orationem ceperont, cojloquium, fermo 
uesrideli cet fa)u.tise.tcelelb plenos philofophia : Manfit autera 
lofapha c C i Jm Bar,laam Iic pluriniis annis,niirabi.lem illam et. fu- 
perhoc.iin*m.tran.iigensconuerCati.opem,etquaii Patri b.uic et 
cruutr jri oej[ omnia obedjens et confeiitieris,omtiiq; fubi eftione. 
et bur ni! jt,ate fe U" fubiiciens,et ad omne.ni virtuys fpeciem feme 
«xpfu m exercens, pptimeq; inftru&us a.d iutftandum cpntra inU 
qnis-fir AQs.fpiritus £t vt fimplickej dica, tantus inerat ei labpr cp 
w ^ a " d,atu>,.vtetipfe jmiraretur,quiplurimpsin hpc expenderac 
* nnc *Barlaam,et jterfeuejanti illius yinceretur inltantia. Nam ta 
"P* . c)e i illo duro ct inconfplabili cibo percipiebat,yt (olus ppflet 
V,D ?W,ne fi yiplerket moreretur , niercedcs amirteret bouprum 
*P. «tatipni.s.Sic ergb ad vigilan.dum natiitaiii (ubdidit quafi incp> 
P' jteus aliquis et (ine carne . Orationis euam iUi. e.t iiite.lleclualis 
c ' «jperis infatiabile Cta_t bpus,y t nec hpram, nec punftum ipfe perdc 
tft omnino.ex quo in illp bercnio hahitauk.Hoc enim opus veri 
jmonaftid ordinjs eft,nu.uquam ociofum iO,uchiri a fpi r«uaii ppe 
tatipne. ■ ■■' 

'^UMUtet B4rh*tn ibiiumjkum tinunciauii. 
"" , C*f. i.X, 

Slc.ergo inuiceni conuerfantes Barlaam et Iofaphat, poft mul 
tos fups, prp pietate labores quadam die aduocauit fcnex. fpirj 
tualem fmum,chcens.Dilectt(fime Jufaphjt,in.hac te heremon»- 
bitare oportebat,& mihi Chriftus oranti de te protnilit ante vitae 
<»eae obitum te videndUm.Vidi ergo fictit defiderabam.Nunc er- 
'qB6nia.ia mini f^o^ttaiii.s tcmpas in, Unuis eft,& fociale& 
;co^tafleum defiderium 1 efle citm. Chrifto iam complctum e.ft , tt* 
^uidem corpus meumterra operi & puluerem trade pulueti.Ma- 
ne vero de cxtero in hoc loco, fpirituali adhxrent couerfationi, 
&Tnea; memoriam facie.ns hmnilitatit.Timeo enim ne forte ob» 
jcura Dxmonum multltudo anim* mw obfiftat proptcr multif 
Jtudinem mearum ignorantiarum.Tu antem filj qe metuas labore 
xonuerfationis neq; formidas longitudinem temporis , & verfu- 
'tiasDxnibnum^fedliorumquidem infirmitatem,Chrifti virtuw 
taupUiis audaciterderidef. Aduerfus vero duriciam labprum & 
"teniporis fpacium.fi c eris ^uafi quotidie hinc migratipnem expe- 
'Cans,& quafi injtiuni tibi ene conuerfationis hanc dicm & fine . 
'fiis a beato Barlaam diSis riui lachrymarUn\ lofaphat menjfuta 
fion habebaqt,fed velu? de fonte muftifluo fcaturientes,euiii tq- 
Ttuni acterram in qna fedebat rigabantJJeflqus autem feparatici- 
'nemvehementerrogabat,vtcomeseiusitineris moricndo fieret, 
it ne Jjpft fe relinqueret illum in hac uita,dicens. Cur qua: tua sftt 




s conuerfjt ianis.Sed deprecare DeQ 
<|uaefo te,vt comitem me tecym de hoc feculo allumas. Haec Ipfa 
<hat cum lachrymis dicente.Seqex lepiter & plane refpondit di- 
•<ens.Non debemus incompreheBfihilibus iudiciis Dei refiftere . 
"Ego errim plurimum depnecatus ftim Dpminum ne fep^remur 
abinuicem,& edoctus fum a bonitate il|ius,quia non eft congruu 
^te nunc pondus dcponere carnis.fed permancre aportet in exerci. 
tio.donec fplendicliorem coronam tibimet camponas.Non enim 
furHcienter adhucdecertafti ad eam qu* tibipra;parata eft merce 
^is retributionem,fed oportet te hic modicum laborare, vt laetus 
intres in gaudium Domrn* tui.^go fere centum fum annorum.In 
|iac yero heremo annos 7j.peregi:tibi autetn licet noh tantum ti 
yui fitconftitutum,fed tamen appropinquare oportet ficut iubet 
l>ominus,vtconfimilis oftcndaris nuhi,& nihil minus habeas ab 
eis qut ppreaueruot pdndus diei & aeftus. Sufcipe ergo chariflime 
jbbeuter qu* * Dep ctecreta funt.. Jpfaphat igitur coqfpktus eft, 

D* dtrmifitnt Btrlaam. Cfrf. XX A 

DEinde adquofdam trafmittit eum ftatres procul habitantes, 
. vt afferret ei qua; ad facram hoftiam confecnndam erant ne 
ceflana. Tunc contortatus Jpfaphat velocitcr mvfterium imple- 
nit.Mentebat enim ne fortcfe abfent?, naturjp dfebitum Barlaam 
fpluerct,& fpiritun» Domino traderet.detrimcntumqi fibi durif- 
fimum inferret.Non verba tcftatoria,non orationes,non henedi- 
ftiones illius adeptus.Ita ergo viriliter ab illo longa via peracl:3 et 
«Utispro quibus ierat, oflert Deo facrificium fanaiftimus Bar, 
fMm,& commimicans ipfetradidjt & Ioiaph»t iqcontaminata 



Chriftimyfteria,& exultauit fpiritu.Deinde confuetum percipfts 
tes cibum cdificatorijs vcrbis aminam rurfus Iofaphat alebat,di* 
cens.Non iam nosdilectiftime fili in vnum congregat cfus & m£ 
fa in hac vita.Jngredior enim iam vniuerfalem viam patrfi meb^ 
rum;oportet ergo te erga me dilectjonem per cuftodiam manda- 
torum Dei,& in hoc loco vfq; in fineni perfeuerantiam oftende- 
re,conuerfans quefnadmodum d>dicifti l & edoctus es,memor fera 
'pcrhumilis&negligentisanima;mex.Fidelisferuus & omniac- 
ceptionc dignus,dcut damat Paulus. Nam fi commorimur & cd> 
ueniemus,(iiuftinemus&cpnregnabimus. Taliaquidem Barlai 
vfq; ad vefperam &pertotam noftem lofaphat loquebaturinef- 
fabili dolore detento & feparationem non terenti-Mox vero illu- 
cefcente die,eleuatis in cetu manibus & oculis ait.Domine Deu» 
rneus,qui uhiq; prxfens es & omnia imples,gratias ago tibi , quia 
refpcxifti humilitatem mcam,& in ortbodoxa confeflione , & in 
via. mandatorum tuorumdignummefecifti curfum confumart 
huiusincolatusmei.Etnunc optime domine mifericordiflime, 
fufcipe me in seterna tua tabernacula : & rie recorderis peccata, 
qux tibi peccaui fcienter & ignoranter,cuftodi etiam & hunc fide 
)emfamulumtuum;cuipra:etlemevoluifti indignum famulum 
tuum,erue eum ab omni vanitate & tentatione aduerfarii, & al- 
riorem illum facito, perplexis laqueis quos in laqueum malignus 
ppfuit omnibus qui falui fieri volunt. Finita oratione paterno af 
feftu amplexatus Iofaphat ofculatus efteum in ofculo fanflo, fi- 
gnoq; crucis fenietipfum fignans, & pedibus extenfis exhilarato 
vultu quieuit in pace.Tunc iPfaphat corruensfupef eum fletibus 
atq; fufpirijs,geinitibufq; doiori l3tistaciens,& lachry mis corpus 
abl Uensaclaneopannoquem dederat ei in palatio inuoluens, 
decantabatpertotamdTem& totam ncxSeni pfallens pariter, & 
lachrymis veuerandum bcati madefaciens corpus . Sequeiiti vero 
die fepulchrum faciens prope fpeluncam & religiofe valde, & cfi 
fumma reuerentia facram glebam deferetis in monumento depo- 
ibit fpiritualem patrem honus ac venerabilis filius. 

Pevijtoac tofgfbal.^uA cfleBu tirmmfitim 
mffnrutrunt. ■ C*p. LXU. 

ET flagranti animo ad intcntifKmam extendens fe orationem 
ait: Domine Deus mcus exaudi orationem meam, qua dama 
jii adte:mifereremei^&exaudime:quoniamego te extotocor 
de meo quaero. Adiutor meus efto,ne derdinqtas me, neq; difpi- 
cias me,Deus falutaris meustquoniam pater tneus& mater mea 
derelinquerun t me: Dominus autem ailumpfit me . Et notam fac 
mihi viam in qua ambulem & faluum me fac:quoniam bonus es 
amator hominum orationibus & mtercefltone tamuli tui Barlaa. 
Finita oratione iuxta fepukhrum ;fedebat flens & fedcns obdor- 
miui t,& vidit terribiles viros »llos;quos & prius viderat venientes 
ad fe,& deducen tes ilium in maximum campum & mirabilem . 
Deinde ad gloriofiiCmam &'iplendidiflimam introdoxerunt ciui 
tatfm.Ingrediente vero illo,alij obuiabant multo fuigentes lumi 
ne cororias in manibusrerentes, ineftabili decore refplendentes , 
quales humani oculi nur.<quam viderunt.Interrogante vero Iofa- 
phatjcuius fnnt coronx gloriaj fpfcndidiflfmar quas cerno Jlefpo- 
derunt:t ibi quidem vna propter aoimas multas quas faluafti prav 
parata eft;omanda vero nunc aniphus pro execckatione heremi- 
lica quam peragis,fi tamen viriitter in feac vfq; in fkiem perdura- 
ueris-Aliaveroquideratua&ipft>ferfpatrituo oportette exhi» 
berc eam.Qui per te a via mala decZinando , & poenkenriam verx 
dter agenao reconciliatus eft D omino.Io&phat igitnr hoc audi- 
to hclitanter & mefte hoc accepit & dixit. Quomodb poflibile 
eft npn impar mihi:qui tanta fuftinui, patren» meum adipifd do- 
num.propter folam pcenit entiam,dixit hic & Barlaam conteftim 
xftjmabat fe videre quafi exprobrantem fibi & dicentem.Ifti func 
fermones mei lofaphat quot,aliquandp dicebatn tib^quia cum tu 
pradiiies fueris non beneficus. ens,& ipfe hciitabas in- verbo. Nuc 
autem quoniodocontriftatusesdexquali honore tibt videlicec 
& patri, & non potius Ixtatus animo,quia exaudi ta eft tua multa 
oratio pro ipfo lofaphat autcmprout moseratd femperdice- 
rclgnpfcc Pater ait,ignpfce , & vbi habitas oftende mihi • I» hac 
inquit fcnexjfpcciofa & magna ciuicate habitationen; habereme- 
rui in mfidia vrbis platea luce fulgente exim ia.Rpgare vero iterii 
Iofaphat Barlaam fe putabat;v( eum inducerct jn habitaculum» 
& afteituQfc inhofpitio fuo recipererfednondum tempus vcniC- 
fe dicebat, ille quo ad illa venire poilcc tabcrnacula adhuc oncra 
fubieftus corporjs.Si ergp ait viruiterperfeueraueris quemadmo 
dum mandaui tibi, venies paulopoft, & eifdem dignus crBtieris 
manfianibus,& eandem gloriam confequeris , & eodem gaudio 
frueris,& inxternum infitnuj erimusExcitatns vero a fomnp Io 3 
faphat,luce illa & ineffabili gloria habebat animam adhticfatia^ 
ta>& cft muita admiratione Qomino gratiarfi referebathymnumV 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdecimus. 



206 



De obim eiufiem. C*p. LXIII. 

MAnlic autem vfq; ad finem vitx fux augelicam veracicer in 
terra du tens conucrtattonem;& duriorc exercitationc poft 
traniitum fenis vtens.Aetacis fu* quidem xj. anno cerrenu defe 
rmc regnuui,& hcrenuticuni fubit laborem. j j . vcro annos in hac 
hcrcmo conuerfacus eft,multas vcro animas prius Di: '>olo fubri 
putt,& Deo faluaudas obtulit,& tn hoc pcrricicndo gratiam apo 
ftolicam promerutc£rac aucem martyr volunfatc Nam cum ti- 
ducu Chrtftum in confpeftu Reguin"& Tyrannorum confeflus 
cft,& prxdicator eius magnitudinis eximius daruit. Multos etia 
fpiritus ncquitix in here a.oluctando pro(trauit,& omnes Chnfti 
lupcrauit virtute,cc;leltifq; parciceps munerts diuttus extitit & 
gratix.Dcniq; tali pcracta conucrfatione & ita dignam fua voca- 
tione operationcm rctnbuens ei.qui fe vocauit, crucifigens mun- 
dum fibt,& feipfum mundo,in pace ad Deum pacis vacuriilliufq; 
glorix -am antc pronufla libi corona cxomatur,& Chriftum cer 
nere dtgntts cfficitur.Cuitts in manus aniniam fuam commedans, 
in viticutium tranfmigrauic regioncm,vbi fonus epulantium vbi 
letancium omnium babitatio.!'retiofum vero corpus illius, qui- 
dam vir fanclus qui habicacionem fuam 06 procul ab eo fecerat: 
qui & ad BarJaam itcrilli pritts oftenderat,diuina quadi edo&us 
reuelacionc,ipfa hora dormitationiseius adueniens, & facris lau- 
dibtts honorificans illum,lachry tnafq; crfundens,crga illum dile- 
ctiouis iignum & alia omnia perticiens,quc chriftianis funt legi- 
ti<na,in fepulchro patris Barlaam pofuit cum.Nam decebat eoru 
fim ul cfle corpora in terra,quorum perhenniter in celis erant ani 
mjc iundcx. 

De tran/ljtitnc vtriufq-,f*cri corporis m Indiam. 
C*p. LXUIl. 

PRxcepco igicur cuiufdain terribilis per vifionem fortiter in me 
te illum conceftancis,acquiefcens hcremita qui eum fcpciierat, 
ad regnum Indorum pcrgere contendit,& ad Regem Barachiam 
peruenit,omnia libi manitefta de Bcato Iofaphat facit . Ille aute 
non negligens illico pcrgit cuin mulcicudtne magna & virtute ad 
fpeluncam peruenit,inonumcntumafpicic,& fupcrlachrymatus 
'tollit operculum & vidit Barlaam & Iofaphat habentes membra 
fecundum proprietatem fpeciei vtriufquepofica, & corpora nil 
Priore colore immuntata,(incera yero & omnio integra cum fuis 
indumentis.Tunc illa fan&arum animarum cabernacula , multa 
odoris fuauitate emittebant,nil penitus fceditatis retinentia.Quae 
Rcxin thecis pnetiofis repoitca in fuam reportauit patriam . Vc 
autem peruenit adaures populi quod factum fuerat , niultitudo 
innumerabilis ex omnibus ciuitaiibus & in circuitu regionibut 
ad adoranda & videnda illorum beatorum corpora connuebant, 
honorifice cum hymnis&canticis&lampadibusaccercisarden 
tibus.Vndequidam ibi congruenter fatis & valde idoneedixit , 
luminaria circa luminis filios & hxredes.Splendide vero fimul & 
magnificein£ccle(i?,quamIofaphatabip(is fundamentis erexe 
rat depolita funt corporatPlunma ergo miracula & fanitates in 
tranflatione & depofitione,& deinceps per fanftos fuos famulos 
operatus eftChriftusadiaudem &gloriam nominisfui Et vidit 
Rex & omnis turba vircuces qtix per eos fiebant,& plurimx gcn- 
tes , qux erant in circuitu,infidelitate langttcntes & Dei ignoran 
tiam per ea:qux ad fcpulchrulit fiebant figna crcdiderunt . £t oes 
viJentes& audientes, angelicam lofaphat conuerfationem & a 
pueritia inxftimabilem etus ad Deum amorem mirabantur,glori 
ficantes in omnibus Deum.£xplicit hiftoria. 

D*S*n8oZ»fimsmotMth<>. C*f. LXV. 

FVit quidam fenex in Paleftine monafteri js vir vita & verbo de 
coratus,qui cxipiiscunabulisMaQa(/tS nutrituseft morib. 
Zofiinas nomine.Qui.vt fcrtur,ita certaminibus erat ignitus , vc 
de propinquis & longmquis monafterijs, ad eius cucurrcrent do- 
clrinam & eius imitarencur abftinenciam.Dicebat autem & ipfe 
cp ex macris fintbus in eodem traditus monafterio f \ .ibidem de- 
guiiietannosmonachicumcurfumperficiens.Pofthoc vt retulic 
infeftabaturaquibufdamcogicaciontbusquatiperfedus eflet in 
ouinibus,aIiena doitrina minus egeret.Nullufq; eutn monachus 
in dccreto fenfu vel opere prxcelleret.Hoc fecum eo cogitSte. Pa 
ter quidam aftitit ei & ait ad eum.Zofima bene certafti in omni- 
bus,|ed nullus perfe3u* eft in omnibus,Nam funt & alix falutis 
vix,quas fi vis apprehetidere,egredcre de terra & cognatione tua, 
& feqtiere me.Pergcns igitur cum pcruenillet ad Iordanem fluuiu, 
deductus eft voce clamaii tis in quoddam monafterium,vbi defer- 
tus erat locu«:& propinquis incognitus, ibiq; ab Abbate deuote 
& humaniter eft receptusllllic prima ieiunij ebdomada Domini- 
co die omnes ex more Monacht ad fanfta Dci my fteria celebran 
da vocabantur,& corpusdomtni viuificum ab vnoquoq;. fufci- 
piebatur.Completaqj oratione,fleccentes genua fenes feinuicetn 



ofulabantur.Deinde omnes amplexantes & pacem dantes Abba- 
ti,rogabant fibi ab eo orationem futuri tcttatninis eorum auxil.a 
tricem fieriJIis peractismonafterij regula aperiebat, fimulq; pfal 
lentes & dicentes. Dominus illuminatio mea,& falus mea &c.ip- 
fiuspfalmi,exibant.£gredientcs autem vnum forfitan tantum vel 
duos cuftodes monafterio relinquebanc.non qui infra repolita cu 
ftodirent,quia nec erat quod a furibus raperetur , fed ne oratoritt 
fine celebracione folcnni poftponerent.Singuli autem eorum fecfi 
deferebant vitx neceflaria vt poterant. Alij panem,alij caricas.alij 
dactilosjCf teri vero legumina acjuis infufa,alij autem nihtl,nifi ta 
tum proprium corpus,& palljum quo vefttebantur . Nutriebatur 
vero quotiens natura compellebat herbis, quxin deferto nafce- 
bantunigiturregulam propriam quam fibi quifq; nouerit cxpe- 
direcreabat.Taleinq;habebant immucabilem legem , ignorare 
alium & quale alius operaretur certamen.Ata; iordanem mox de 
relinquentes,feorfumq; abinuicem delongedifccdcncesaciuita- 
te,habitationem habebant defertam,nullus alij iugebatur.Sic igi- 
tur omnes dies ieiunij complentes,ad monafteriu remeabant do- 
tninicadte in ramispalmarum.Nulli vero licitum erat interroga 
re proximum fuum.a uomodo vel qualiter prxfens certamen exer 
cucrac.Nam demoaftracio hominum infructuofa opcra & dam- 
nofa acquirit. 

§lu*/iter inuemt M*ri*m AegyptUctm in herem». 
C*p. LXVI. 

TVnc veroZofimas iuxta confuetam regulam monafterij 
pertranfitoIordane,paruumfecumdetulitcibumad fuften- 
tattonem corporis,& pannunt quoinduebatur, & quidem rcgulS 
adimplebatpcrtranfeundo heremum Tempus vero refecrionis 
quod erac neceflarium pro nacura corporis,modico ficcoq; tranfi 
gebat cibo. Soporem vero paruum in terra iacens faciebat. Et ite- 
rum dtluculo iter fuum carpcbat,fperans aliquem patrem inueni 
re,qui poflet cum iuxtadeliderium fuumxdificare.io.vero dieru 
pergens iter,facia hora quafi fexta,paululum fe abftinuit ab iti ne 
iis labore.Eleuatifq; oculis ad orientem, confuetam fibi celebra- 
bat orationem .Solebat etenim ftatuto diei tempore prima,tertia, 
fexta,& nona,abftinere fe a fui itineris curfu orationts caufa. Ele 
uanfqi oculos ad fuperna, & refpicics a dcxtris vidit in quodam 
loco ftarequafi vmbraculum huinani corporis . StupefaSus aute 
fancafma eile pucans.&terfignaculum fanctx crucis fibi faciens, 
conipleta oratione vidit qucndam in partem ambulantcm ineru 
diana,nudo nigroq; corpore ex incendio folis exufto , capilli eitis 
vtlanacandidiatcjjparui vfaueadcollum corporis defcendete«. 
Hoc dum videret Zofintas admirans repletus eft magno gaudio, 
cxpitque currere ad eandem partem qua vidcbatur.Cum autem 
ille videlicet Zofimam de longe ad fe propinquantem,cepit conci 
to fugere in anteriora deferti.Zofitnas vcro con cemnens fene&u- 
tis dcbilitatem,faftidiumqueitinerts,concito eumgradu fequeba 
tur,emittens vocem cum lachrymis , vt quid nic fugis hominem 
fenem & peccatorem ferue Dei viuHfuftine me quicunqu: fis-Co 
niuro te per Deum pro cuius amorehanc habitas heremum,& re 
cipe me debilem & indignum fenem.Cumque iam fatigatus curre 
re non poflet,& lachrymis lachrymas augeret.Ille qui prius fugie 
bacait,AbbaZofimaquidmeperfequeris?ignofcemihi per Deu 
te peto,quia minimepoflum conuenere factem meam ad te,eo cp 
fim mulier nuda.Sed pallium quo tu indutus es porrige,vt poflim 
corporis met verecundiam tegere, veniamque ad te vt accipiam 
tuas orationes.Tunc ftupefactus atque turbatufeft,eo cp audiffec 
fe vocare ex nomine Jntellexitque cp non eum nominacim voca- 
re poflec:quem nunquam viderac neque audierac,nilt quia hoc fu 
perna prouidentia rcuelauerat. Stacimque expolians fe paununt 
auo indttcbacur vecuftiflimum iac2auit,illi auerfa facie.Ilta autctn 
fumens eum prxcinxit fe vt potuit,& c ooperuit partem necefla- 
riam fui corporis,refpicienfque Zofimam,ait ad Deum.Qnid ci- 
bi vifum fuerit Abba peccatricem mulierem vidcre?aut qutd qug 
rens agnofcere tot tibi impofuifti laboresHlie vero genua flectens 
obfccrabat vt bencdidfionem ab ea reciperet . Illaque proftrata 
humo,adorabateum.£rant,ergo vtcrque in terra inuicem feado 
rantes,& rogante,alterutrnm initium facere benediSionis. Nulla 
alia penicus audicbatur vox,nifi tantummodo: benedic mc pater 
Confentiens tandem fermonibus fenis mulier, ait ei . Benedictus* 
Dominusredempcoranimarumnoftrarum. Zofimas refpondic 
amen.Moxque eredco a cerra ait mulier feni Rogo te pater vt mi 
hi conuerfacionem chtiftiani generis quomodo fint Reges vcl pa 
ftores Ecdefix enarres.Zofimas vcro refpondens ait ad eam-mul 
tifariam relinquens,breui fermonc dicam tibi Matcr , rp Chri ftus 
Dominusac redemptor nofter, omnifuo populo firmampacem 
concedere dignacus eft:fed rogo te vtdepreceris Dominum pro 
totiusftabilitate,fimuJquepropeccatisnieij. 

Quod 



Digitized by 



Google 



Speculuth Hiftormle VmcentJ/. 



§l*»d viiit umprantem in aere fubleuaum. 
C*f. LXVII. 

REfpondit Mulier: oportunfi eft , & valde neceflariute.Abba 
Zofim a:qui habitu & mete facetdotali ornaris officio, j> ot 
bus atqj jp me pcccatrice orare Dcu,cu in hoc vocatus es . Tn pp 
pceptionetuaobedto.cuolvirtutc.&otabo Deu Jicet pcccatrix. 
Et eleuans ocuJos ad o riente,manus,erexit ad celos,& cepit (ilcn- 
ter orare.ita vt {antum labia moucrentur,& vox pcmtus. non aur 
diebatur.Vnde & Zotinias nullum verbum orationispotuit intel 
ligere.Sed hocDeum libi tcftem adhibens dnebat.quoniaru dum 

rrolixam mulier faceret oratjonem.Vidit eam inloccunquo fta- 
atoraosaterrafufpenlamin aeie.quafi vojus cubjtj menfura,. 
Qua viliooc,magno comprebenfus cft timore:& cadens in terta > 
ce pit fudoribus inundare,ftuporibus com prehendi, admirat loni- 
bus xitnare,nihilq; aliu4diccrepoterat,nili tatum kyneeleyfon. 
Dum1iacagerctiir l ,cxpit fenex cum magna dubictate hxfitare,ne 
iorte «Het fpiritus lantafix , fjjigens orationem, moxq; conuetfa 
■ruulicr leuattit Abbatcm aterra.Et aitadeum. Abbavt quidte 
.■conturbant cogitationes tux.intaivuu) vt fcandalizatus (is in ine> 
•cxilhmans me imuiundum efli? fpirituni,o«ttioneui limi.lanccni? 
fatisfaciat tibi Don>inus:peccatrix fuin mulicr^ tamcn faiictuni 
Domini noftri lcfu, Chjrifh baptifmum ioduta fum t & npnfum 
fptritus,fed magis tcrra & cinis nullaq; habeo fpiritus opera mali 

Eni. Et hoc dicens, ligno redemptionis fan&x crucij ftontem oco. 
»s & pectus hoi depingensdixir.Deus omnipotens Abba Zoiima 
eripiat nos dc iniquo.Senex autem proiiciens fe in terram, apprx 
henditpe4esc,ius,diccbatq}cunt lachrymif. Ceniuro te per Chri 
ftuni Doniiiium noftrunt, qui nafci pro bominum rcdemptione 
«x virgino dignatus efypropter quem carnes tuas ita atrlixifti , ne 
abfcondas a feruo tuo qux fis,vel vnde,aut quaudo,vcl quomodo 
adhabuandum hanch.cr.cmum.adnenifti.Mulicra tcrra eumelc- 
uans dixtt ad eum.Turpe quidctn & omoio vetccinvdofum, niirii 
vidctur»Abba Zplima,tibi enarrare vcrccvidiam. operuin mepru,. 
Sed psto vt veniam mihi concedas diccnti.Nudam mc viditti cor 
porc,notos facics tibi a&us mcos,vt fcias fl> mei opctis Qpprobnfl 
noiv gjoriain ncam quxrens o.ccultabant*Nam pcr qux opa mea 
habcp glotiari^dum tiiiflem vas perdutonis Diaboli'Scio cni.m <$ 
6 operum meorum initium narrationi.s fecero, fuga petituruses, 
ac v quisfugiat a fcrpente,tanien dicam omnia, nec qui.c<jua tibi 
occultum faciam.Seci peto & deprocot te,Pater,vt indeiinetct or» 
re prp mea.miferia dignqris, vt tuis interceflloiubns merear irjue 
'bik mifericordjam in iIloexaminisdie.T u ncfe.nexprot,e.nlisma 
nibus,copiofos fundpbat lachrymas. 
QuaiiterJlU ctfit ei mrrnre curfum vitt fuA. C- VIII. 

MViier autem cepit)c\p!anarc,fuam narrationcm dicens : egp 
Paterpatriamhabui AegyptumEtd.timmeiadhuc fupcr- 
dicnt parcntcs.i 1. anno dcrclioquens eos, AIcxaDdriam petu ciui 
taicm,vbi qualitcr ab ini'io corpus mcum tradjderim corruptio- 
niqualitervciugitcrinfatiabilj libidinum ftux.ui defetuierim.fet 
xnjanibus enarrare minimc poilum, Jimiiter etiam tibi dica.m Ab 
ta mcajfornicationisiniquitateiH Decem&feptem & amplius 
fcte annis pubJico albns Joco pcrTimum mei cotpori.s negocium 
cxercebam v tradcns volentibus irrecufabilitercatnis mea; pudore, 
rcpcllens a m.e omne acquifitionis lucrum,vnum tautum mihi e- 
ratlucrum,luxuriofam acquirerc vitam.Nam ludjusjcbrietates^in 
fomnietates mihi pro thcfauro vidcbantur, multotienfq» oblatu 
roibi lucrum rcculabam,vt amplius acquirercrn pcfli.nji mei defi- 
dcrii arr)icos,& hatcquafi locuplcs facicbam: fcd & aigcftatem jjp 
diuitiisrQpiitabam.Vnus vcro & magnus mihi erat ardor dclidc- 
xii^rodigiis & conniuu<,ri(ibus & iocis infiftcrc,& di.cb"s.& nq- 
ctibjjspclTinianvcorporali natuia; iniuriam irrogarc. AcftiuoaOc 
temporccontigitmcvideretnrbam Aegyptiorum & Libiorum 
currcntem contra marc,int«;iTogans quo t'cltinarcnt,a.udiui cosin 
HicrofolimainafccndcTe ctucom rcdemptionjs poft paucos dics 
ilclidcrantes videre.Tunc rcipon.di viro.narranti mihi:per Qeum 
te coniuro,ii voluero eis comitari,dabunt licentiam mih.i*Hle r^ 
fpondit.Si naulurn dederls cxpenfafq; habucris, nullus corum te 
»rohibcrepotcft.Dixiq; adcum.Corpus meum erit il.lis pro nau- 
o. Idecautcm cgini) fiscomitan fcltinabam , vtlvaberem in cis 
amicos pcflitivx & fordidiflima: mca: voluptatis. Cgo quidem Ab 
laZofimarogaucram te:vt noniuihi imputarcsmeas tibi i.nefTa 
iiles dicerc verecundias.quia vndiq; tremorc concutior: viuit do 
mious <p pothiuntur meis fermonibus non folum aurcs tu{ fcd ec 
ipfe aer.Tunc Zolimas foxtiter lachrymatus dixit . Loquerc pcr 
Deum te coniuro,forormi, loqucrcne prxtermittas czptam nar 
rattonem arditjcationis Illa vcro caepit explanarc,Ua dicens . Vir 
ille quia me interrogatus fuerat quo turba illa pergerct , audiens 
tturpcs mcos fcrmoncs fubridcns abiit.Ego vero vejocius ad m^re 
pirfumfaciens,vidiiuH<;nesadlittoramarisaftantes numero 10. 
^ufus & mot/ones vanx iuuentutis habentes, expectantes fodales 



fuos nauigarores.Nam plurimi in nauiculam ii afcenderunt , da- 
centibustne aut fimul cum eisin nauiculam afcendi: Totaq; mi- 
hinauigatio erat;lufu$,ebnetatcs,adul(cria ridicula, turpia ver- 
ba.vcl aiiafinulia.quxtibihngua explanarcminimep6t,vtetti 
houeftatis viros ad miferiam inuitarem.Totaq; vica mea aiarum 
erat perditio,& lacus earum erac mea crudcliflinia caro. Vnde fu 
per admiraus ftupctatto quo n-.are meas fuftinuit iniquitates,aut 

!|uon»odo terra qs fuum non aperuit,& viuam me infemus no ab 
orbuit Scd vt video milcricors Deus mea iniqua'opera fuftinuit* 
pcenitentiam dehderansq"' » on vu lt mortem peccatoris. 
Qu*lt(er bettam Vtrtincm afudfilium fuum fide dtfhictm 
frofcdidit. Cttf. LXIX, 

VT ergo peruenimus Hierofoly niam,prjeteritis etiam deterio 
ra faciebam in perditionem multoruminfaniens,omnem ci- 
uitatem gy rabam,antmas innocentium venando.Igitur ( concur- 
rentibus mane ad Lcdcfiant volens comitare,perueni fimul cum 
eis ad regias atrii,& no permittebar ingredi. Vixque cum magno 
fictu& Jaboreappropinquabam Sed quando limen Regia; caJca- 
bam.alijs ingrccucntibus mcfolam qujedam diuina virtus ingredi 

f)rohibcbat.R,urlus imprudenrer me ingerebam, fcd iterato repel 
ebar, intantum vt fola in atriis aftans inuenirer. Cxiftimans crgo 
ne cx fccminea dcbilitate hoc mihi contingeret.I tetaui cum aliis 
amplius repctcndani.ingrelTioncm,cuDiens introitu adipifci . Sed 
tanquam militansacics contra conliltens ingredi non iinebat,&: 
itcrata vicc vfquc foras atrium repellebat.Diim hoc frequenter, 
pnhi conungcret iamdefefia viribusacdefolaumembris, itavc 
ncc ftandi mihi virtus fufRcetet,poltpolitis omnibus in quodam 
angulo attii feorfum recclfi,tra6ians mecum vnde mihi hoc acci- 
duict.cp minime templum ingredi potuiflem.Tandem aliquando 
intcllcxi vndc tajts eueniret contranctas, vt adoraodj mihi lignfi 
viuificum facctx ctucis copia negant ur Salutis cnim verbum pa 
tefecerat cordis mei oculos reuclans mihi, ob fordes peccatorura 
meorum ingrcfliim lempli me non meren.Tunccepi miferabilis 
flcrc,pccti:ivjuc mambus tundere,& ex alto cordis iniinita dare f« 
fpirta,lachrymafquc afflucnter effundere.Refpiciens antem de lo 
co in quo ftabam,vidi fcorfum imagmcm fixam,vultum habetem 
fantta; D.ei gemtricis,ad quam dc toto cordis afteciu dixi . Sanfta 
Virgo,qu« Dci vcrbum incarnatQ gentufb.Scio cp immejrita fum 
tantis polluta fordtbus,& tantis mifcrijs replera,refpiccrc niagni- 
tudincm tuam,fed certafum <p ideo Deus:quem genuilti, homo 
ciignatus eft fieri,vt peccatores vocaret ad poetiitentiani.Auxilia- 
re ergo m>hi faocta Dci Genjtrix,quia nullttm habco foIatium,ec 
impetrameregiasfanfixintroircecclefix.Obfecro te Domina» 
vt cognofccrc mc facias videntib, cynitis fanclx crucis vencrabi- 
le lignum,in quo carnc afrixus cft Deus,qucm tu fancla & imma 
culatagenuiftt Virgo:qui fuum proptertotiusmundi falutem ef- 
fudit fanguinem.Iube mihi Domiua claufas rcgias patcrfieri^ncu 
quc adiovpleri deliderium,vt adorcm fanclitlimum lignu crucis , 
ndediccoram Deo: qucgengifii,^ dcnuo carucm iftamfordidis 
& peflimis n on maculabo operibus.Scd mox vt mihi lignum fa» 
dfae crucis adorarc concefleris,rcnunciabo fxculo & omnibus qux 
funtfxculi,& vad.am vbi prxccperis. Necdum 4>cerem, fatisfeci 
menti mee,quia fancta Dei genitrix pollct pto mc hxc ontnia ob 
tincrc.Et tclinqucnslocum in quoorabam, roifcui me inter hos 
quitemplum ingrcdicbantur,nullufquerepcrtuscft quimeforas 
rcpcllcrct, fcd m-^gis vt vndamaris itame turbastntus impelle- 
bat,donec appropinquarem fanfto loco,qucm psius oec pedibus 
calcare potcram.Nain abfquc vllo labore adoraui fanctum lignfi 
crucis:& fenli ibi odorem fyauttatis. 

^ttaliter Ad hertmum fer$ent iti ffnitentiam tgi$. 
Caf. LXX. 

APpropinqua^is crgo loco,in otto promidiooem 6dedi£tionis 
faqctx Dci Genitricis fcceram, Ucttens genua,hiscxpi loqui 
fermonibus.Tu mihi Diia mifcrta es,meafquc prxccs non rcpuli 
fli,nnnc vbi tibi placucrit dirige me,& dcmonfira mihi peniten- 
tix & falutis viam.Dum hoc qicerem, fafia eft vox dicentis.Si lor 
dane tra(icris, illicbonj inucnics rcquie Ergodum. talcaudillem 
vocem,cred?ns eam djcfam fuifle proprer me.Initium vix cum la 
chrymis facieb.am,& afcendens nauiculam transfretaui lordane* 
peryenique in hcremum,& ex illp tpe vfque nunc fuper clogaut 
fugicndo,habitans in deferto,expc<3ans Deum meum, qui faluos 
facit conucrtentes ad fcScxaginta anni funt , vt exiftimo, ex qu.o 
fauftam egrcffa fum ciuitatem.Duos quidem pitnes mccum fere- 
bam & dimidjum,quandolordanem tranlircram,'qui pcr tempo 
ra quafi lapides dun fafti fueran t.E^ his modicum comedendo ali 
quantos tranfegi annos Crede autem mihi,Abba Z°fima,Q> dcte 
& feptem annos cum immanfnctis cogitationum beftijs in hoc 
deferrotranfegi,carnilibusrelu£tanscogitationib. dum recorda- 
barafBuentix prxteritontm ciborum.Deliderabam enim carnes, 
velpjfces,quosanteain Aegypto cojncd?bam,dcleClabar &vini 

pow 



Digitized by 



Google 



Llber Quintusdecimus* 



207 



ninfatiabiliter,multo cniin vino vtcbar,dum fuifiem io fccu- , 
ilcdabar nephandis canticis Dxmonii qux ante didiccr I.Sed 
mox vt laihrymas fundebam,& manibus.pcftus vulnerabam, re 
duccbam ad memoriam iUam,quam fidedictricem mihi feceram, 
dum »n hanc egredcrer heremum,& quafianteDei Gen tricisa- 1 
itarcm imagincm,ita eam lachrymabiliter orabam,vt amoueret 
peifimasacibrdidifllimasinentismexcogirationesj&dum pluri ' 
mas fundcrem Iachryrnas,vndiq; mihi rcfulgens videbam lume 
atq; dantatis circundabar chbrufcis.Rurfus infeftabar fofnicatio 
num mearum cogitatiooibus:qux quafi ignis vehemens ita deua 
Ibbai vifceracordismci.Sedadconfueta orationis recurfebam , 
arma,terrx me.proiiciens,camq; lachrymis inundans, meaih mi- 
hi orabam fuccurrcre iidedictricem.ne poftmodum vt prxuarica 
trix damiutionis extrerax luerem poeuas.Nbn enim eleuabam fa 
ciem meam a tcrra,oifi totius dici noftiiq; confummacum fuif- 
ict fpacium,& dulculimi illius fplendoris fuiflec lumine circunda 
ta.qui totamillam tentationem cogitationum fugaret, ficqjfah- 
ttx Dci Geiutncis fidedicrricis mex protefta fohuio tranfcgi 1 7. 
annorum fpacia,innumcra euadens pericula: & ex 1II0 tcmpore 
Vfquc ad hadcnus aiixiliatrixmea mihi prxfto inuenitur vbiq;,& 
vodiq; vigilans culfodic me.llJifq; expenfis vt dixeram panibus 
per 1 7 . anuQ^comcdcbam herbas qux in deferto inueniebantur. 
VcmmenMautem mcaumciUibusIardanem tranfgrefla fum , ' 
dirupta atq; putjtef a£ta funt.Nam valde a pruinis hyemalibus & j 
fftiuisardoribustribulatafuni.A.billotemporevfq; nunc diui- 
na mifericordiaeripuit corpus & aniniammeam a cunftis pcricu 
lis.Fitq; mihi tccordanti quanta mala, quantaq;pericula per diui * 
•iam euafcriin gratiam,magna Ixtitia & fpes crelcit faliitis. Cib* 
uotufq; aut veltimentum mihi eft verbum Domini.Qm 116 in fo 
lq pane viuit ho:no,fed in omni verbo ai egreditur de ore Dei . 
§^ualiternarrationemfiniuil ejy/atramenti commtt- 

nionemfetift. Caf. LXXI. 1 

*r T Oc audiens Zolimas tp ex t :ftimoni;s diuinarum fcriptura- 
J7I rum locuta eft,ait ad eara; pfalmoso Dominami vcl aliof 
fcripturxlibros lcgcbas? Ait ad cum.Crede mihi homo Dci, quia' 
non vidi alium hoinracm,exquo transfretaui Iordanem nifi tan- 
tamnunctuamprxfentiam.Sedneq; bcftiatn qualemcunq; aut 
aliud tantum amraal- Literas vero nunquam didici,neq; aliquem 
JqgentemautpfaUentemauditu^edvcrbuDeifupet viuensOeni , 
hoininemdocetfcicntiam.Ecceexplanauitibiopera niea,opa- 
ter,rogo teora pro mepeccatrice.Cumq; Mulier fermonem coro 
pieUet.neiteiis fcnex in terragenua,vocem cum lachrymis eleua 
uit dicens.Benedidtus Deus qui facic magna mirabilia . Illa vero 
eleuahs fcpem a tcrra,diceba:.Hxc omnia, qux audifti a me hoi 
mo Dci, per faluatoreni te coniuro dominum npftrii Iefum Chri 
ftuiii,vt nulli ea loquaris,quoufq; dc terra mc Dcus aflumi iufle- ' 
riuRogo autem te per dominum,vt in fanflis ieiunijsfuturo anno ^ 
minime tranfeas per Iordanem iuxta confuetudinem moriafterij. 
Audicns autem Zofimas o> & folennem monafterij regutain ei 
nunciallct.mirabatur nihilei dices: nifi tantum, gloria tibi Dcus. 
Hubita ait illi monafterio,& non egrediaris iuxta regulam, quia 
nccpcr/nitteturtibi.Etfandavefpertinahora cen( Dominicx, 
ftAiuefacrofanctuin corpus & fanguinem Dfii noftri Icfu Chrifti 
in vas mundiffimum,fercnfque mihi expectas me in iUa parte Ior 
danis iuxta feculum,vt vbi veniens fufcipiam viuificationis ac re 
dcniptionis my fteria:quia a die Ula qua in oratorium fandti Ioa- 
ijis vcnicus,priufquam tranfiflem Iordanem communicaui,vfque 
ruinc minimefacri corporis vel fanguis Domini noftri Icfu Chri 
fti percepi myfterium.Abbatemautein I^annem primum mona- 
ftcrij m quo habitare videris commone, dicens .Cautus eftotra' 
ter mi,& folicitus erga congregationem tuam,eo cp aliqua ibi fi- 
ucment, qux neceflaria funt emendari.Et hoc dicens adiecit , ora 
pro mc Domine pater, petijtquc intcriora deferti. 

. §£aliterZofimMrecede/it t »deamcumfMcracot»- 

munionerediit. Cap. LXXII. ^ , 

ABbas vero Zofimas nectes genua fua, ofculabatur terram:ia 
qua fancta pedibus fteterat,remeanfque de heremo,eo die acj 
proprium deue .it monafterium,quo folitum fuerat monachis rc 
meare,& totu quide annum (iluit,nullum alicui verbum di^cns^ 
de his qux viderarElapfo aut anni circulo fuperuenientibus diev 
bus ieiunij.Prima dnicorum die poft folenne ofonem alij oes iur 
ta rcguli egrcdientes pfallebant.Zofimas aiit leui fcbri contaSus 
cgrecli monaftcrium ininimepotuit.Sicq; recordatus eftverbis sa 
&x mulieris,qux dixerat ei,cp (i egredi monafterium volueris, mi 
flimr tibilicebit.Tranfa£tiiqi pacuis diebus coufortatus exxgri- 
Zudine propinquante die cenat dnicx feftinans prxceptis Dei psre 
re & mtilieri<, Detulit fecum in paruo calice facramcnta corpojhs 
.& fanguinis Domini noftrilefuChritti.fumcnset paucos dac^- 
Jps,caricas,Ientein aqua infufa u, vefpere peruenit-ad ripam P~ 
/aanis,expcc"tanspr*featiam fanftx mulieris.Qu^ dum motai 



m 



ceret:ille dkebat intra fe.forfitam peccata mea prohibuerut eam r . 
venire ad me,aut certein hunclocum meprxccifit,fcdiion inue 
niens me remeauit.Cumq; dnm cum lachrymis oralfet vr defide 
rium fuum ei oftenderet,ecce fancta Mulier venit & in ripa flumi 
nis ftetit.Qua videns Zofimas exultauit glorificans dfiin.Et cogi- 
tans eo tp non eflec nauicula quahter Mulier poflet traniire- Vidit 
eam fa£to fignaculo fan£t( crucis fuper aquas lordanis , pedibus 
ambulare fibique feftinanter occurrere. Qux tranliens cum per- 
uetiiflet ad fenem,ait ad euuj.Benedic me Pater , fadaq; oratione 
pacem feni dedit,& facrofabfta riiyfteria fufcepic, extedenfq; ma 
nus ad coelos ait.Nunc dimitti^fanuilani tuam dne /m verbii tuu 
inpace.Quia vidcnintoculi mei falutare tuiun.Dixitq; adfenc. 
Pe%ecu.11 pace adiiionafterium tuunijventuroaut anno vcnies 
& inucnies me in loco vbi prius tecum locuta fum. At ille deprc- 
cor te inquit, vt comedas mecum de his qux attuli . IUa vero tria 
grana lentis infufa fumens cum gratiaru aQione prxcepit dicens , 
furHciat nobis gratia fpiricusfanfci, vt conferuare polfimus prxce 
pta Dei.orapro me Abba & memor efto mei.IUe vero cactispedi 
ous dicebac,6ra Dotnjriapro fanctis Dei ecclefijs,& pro me pecca 
tore,& inuicein fibi valcdicentibus fignum fanctx crucis faciens 
mulier,Iordanem vt prius fecerat pedibiis tranfijt . Senex vero re- 
grediens reprehendebat feipfum,cp notncn fanctx mulieris mini- 
inerequifillet. 

§i>i<sd tertiorc&em eamfeptltuit. ' Caf. LXXIII. 

tRanfafto aucem anno ad heremum iuxta cofuetudinem Zo 
fimasproperare ftuduit,videnfq; nullum ad fe venientem,ce; 
pit Iachrymis faciem inundare diccns.Reucla mihi dnc Iefu Chrt 
fte thefaiirum tuum angelu corporeum.Tunc perucnic a d locu : 
qui qttafi torrens fuerar,& vidic in parte illius quafi folera orien< 
tem, vbi corpus fan&x mulieris exanime iacebat , pedibus mani- 
bufq; ita ditpofitis , ficut oportet difponi mortuus refpiciens in 
panibus orientis.Tunc curfu concico ruit,& eius pedes lachry mit 
cxpic rigarc,nullaq; alii parte corporis vel tangere prxfumebat , 
cxpitq; ibi opportunapfa!ierec3tica,& oratione offerre folenne, 
fccumq; cogitabat dices.Ego quideiu fepelire volebam corpufcu 
lum fandtum.fed timeo nc fan&x mulieri difpliceat hoc. Hxc eo 
cogitante, vidit Iiteras iuxca caput eius in terra defcriptas contine 
tes ita.Sepeli Abba Zofima in fioc loco mifcrx corpufculum ma 
rix, & redde terrxpuluerem fuum,& ora pro meacf Dfim, cuius 
prxcepto,menfc aprili diefecundadehocfxculo fum aflumpta. 
Repletus autem fenex gaudio magno,eo g> per fcripturam cogno 
fcerepOtuit' ciusnomen,certusfactus <p poft c| Iordancm fandla 
Dci percepcrat myfteria,moxin eodcm cucurrit loco, io quq.vi- 
tam finiret,ad illudq; dcfertum quod Zolimas per 1 i.dierum fpa 
cium vix perainbulabat,illa fancta mulier in vha peruenit hora 
& ad Dmn migrauic.Tunc Zofimas intra femetipfum dicebat,te 
pus eft adimplere prxceptum,fed quid faciain miferabilisflgrioro 
qualiter terram poffim fodere,erat auccm duriffima & nnllo mo. 
do fodiebatur,Iaborabat fenex profufus fudoribus . Et fufpiras ex 
incimo cordis afFectu.Refpicienfq; vidic Leonem magnum ftantl 
ad pedcs eius,& ofculantem veftigia eius.Quem cum vidiilet Zo» 
fimas, tremefaftus efiRecordacus cftaute lermonis Marix q«s| 
dixerat ei,cp nunquam feram vidiflet in heremo, & confignaris ie 
venerabilis crucis fignaculo.credidit quod no ei nocerct Leo , pg 
virtutem fancri iUius corporis. Leo auc cepit innuere feni, often- 
dens fe illi manfuetum.Zofimas ait ad eum:fancta hec mulier pre 
cepit vt fepelirc corpus fuum:& ego fenex minime boflum terrfi 
fodere,quia nec habeo tale acurum ferreamentum,fed tu aflume 
talem operam & fode cerra,vt poffit fanfhj fcpelire corpus . Mox 
cxpit Leo terram foderepedibus,ad iufcipiendum corporis depo 
(itionem.Tuncdeponens ea Zofimas terra cooperuit altante fecfi 
Leone,nuda vt antea fuerat,hifi g> panno rupto quem ei iactaue- 
rat,corporis neceflaria partc cobperuerat.Difcedencib.vero vtrif 
quc Leo vt agn' manfuctus defercum petiit,Zofimas aut regref- 
itis eft benedicens & hymnum dicens Deo,oiaq; monachis enar- 
rauit qux viderat & a'udicrat,& illi.glorificauerunt eum.Qui etia 
anniuerfariam fanftx mtilieris depoficionem celcbrauerunt cum 
tionore. Abbas aut Ioanes repperit aliquos in fuo monafterio ref> 
liefibile vt vcrba fanfte mulieris- adlplerenf: & habitauit Abba» 
t Zo(irhas in eode monaiterio venerabilc duces vita centum annis. 
. DeSanit*M*rina&ciusfalfa»ccuf*tione. C. LXX.IIH. 

aVida fecularishijs vnica filu paruulam, comcndauit ea cuida 
parcntifuo.Et irigrefliis monaftcrium,fidelem fe & obedica 
te exhibuit.ita ut Abbal eum plufquam cxteros fratres diligerec 
Qui cu aliqfi recordarctur filix fux.concriftari cxpit & affligi in 
tra fe mttltis dicbus.Quod tiidcns Abbas dixit ei.Quid habes fra- 
^er.cp fic triftis ambulas? qui procidens ad pedes cius cum lachty 
*misait',habcounum filium in ciuicate, quem reliqui paruulum, 
* & recordatus affligor proptcr cu: & noluit ei indicare <p puclla ef 
^fec Vade inquit Abbas, fi diligts Ulum,adduc eum huc, & fit tccfi. 
«■ . Quod 



Digitized by 



Google 



Speculum H<ftoriaIe Vincentl;. 



Quod cumfeciffetillam quxMarinadicebatur, vocauit Marinfl 
& dedit eam ad defcendas literas iotra monalterium • Quu cum 
eflet annoruui 1 4. cxpit eam docerc pater fuus viam domini,mo 
nens vt tuy iterium fuum nullus cognofccrct,& ab infidijs Diabo 
li follicite caueret,Dum aut facta etlet aiinoruip 1 7. deftiuctys eft 
pacer fcius,& illa rehfta fola in ce.Ua Patriserat obediensomnib., 
ita vt ab Abbate fuo & a cunctis diligeretur.Habebat autgm mQ 
naflerium par boom & carrum.quia vtcinu erat mare , vbi CW 
croponum ad tria milliaria-ibantqjMpoachi & afterebant mona 
iteno iteceliaria.Erataotinipfocmporio Pandochium Cjtpitq; 
iraccr Marinus ex prxcepco Abhatis frequenter pergere cum car- 
to,& fi urdabat reuerti, manebat ip ipfo Pandochio cum cxterjs 
Monachis.Contigit aut vtPandox ille filiam virginem haberet , 
ad quain ingreifus milc«,cum ea concubui t & concepit.Qua cura 
parentes afhigerent vtdiccret dequo concepiflet.R.etp6dit: frater 
Marinus:qui hucfrequenter cumcarrp manfit , ipfe me oppreffic 
& concepi.Quod cum retuliflent Abba:i,requifitus Macinus.vtru 
hoc fcelus perpetrafiet,ingemifcens ait,peccaui pater, pcenicencia. 
agam,ora pro roe • 

De P(ws,<jH»tprofttr confcitnttarn reiJftffinuK, 
Cap. LXxr- 

TVnc itatus Abhas eurh conrundi & affligi iuflit ipfumqj de 
monafterio eiccit-Qui nulli my fterium iuum contefl*us,iac>a 
uit fe ante fores monafterij.iaccnfq; f u p er terram,& in pcenitfitia 
fe atHigens,ingredientibus fratribus poftujabat fibi bucccllam pa 
nis dari.Pandochis vero filia peperit nlium,& ablactaiut, quc ma 
ter puelLc fecum ad Marinum antc monafteri um a dduxit,ibi reli 
quic euin & abijc.Quetu virgofufcipiens de ipfa buccella quaah 
iiurocuntibusaccipiebat,aIienum filium tanquam proprium nu- 
triebat.Potlea fratres mifencordia compuocri.rogauces vix coege 
iijnt Abbacem,vt fracrem Marinum ad veniam iufiiperct Q«' '* 
quinq, aunis pccnhens ante ianu.1.11 monaflerii lacuil/eclngrellus 
itaq;vocauit Abhasadfe,& iuflic ei,vtQmnes immunditias in 
mouarterto faccret,aquam ad neceffaria portanda portartr,& o<- 
bus feruirer.Qiiod virgolaocca libcnterfufcipiens & adimplens 
poft paucos dies dormiuit in Domino,quod cum nunciaffent fra- 
tres Abbati,duit eis, Vidcte quale peccatum eius fuerit vt.nec poq 
nitentiam meruerit,ipfum tn lauate-'& longe a monafterio fepc- 
lite.Cumq; lauarent eam cognitQ quia.Muher effet , tundentes fq 
claiiiabanr.quia talis conuertationis & pnia inuenta, fic ab eis af, 
ifida fuillet. Vocatus quoq; Abbas,cum viderct effe MuJi«re,mox 
ceciditinterram:& pcrcutiebac capuc fuuni,poftulaos ah ca vc- 
nii-Iuilirq, corpus cius intra tnonafterium in oratorio reponi.Ea 
dern dte Puella illa a Dxmonio arrepta, veni t ad monafltcriu,con 
fltebatiirq; cfimen quodadniiferar,& dequo coceperat.Septima 
aufdie repaufatiouis eius in Dfio libcrata cfl ibiden; mtra orato- 
jium a D-enionio. Vbi etiani vfqj modo Dcus orationibus faofte 
Virginisniultafacit miraaila. 

Ve Santta Eufrofina^ut, fcxum fuum fimiliter intirmt- 
nAcios eelauit, C*p. LXXKI. 

FVit etiam in Alsxandria virgo nomine Eufrofina, quam cum 
pater eius Paphuncius vellet nuptijs tradere.IUa Monachum 
quendam adiens petiit fe doceri ea quoe Dei funt, qui dixit ei • Si 
potestentamcnta carnisferre:relinqueomnia & fugc.Qua poflu- 
Jante vt dclidcrium fuum adimplcrct, facta oratione ablcidit co- 
mamciusinduenseaintunicamfcematis, &impofuit ei nomen 
Smaragdus,oranfquepro ea difcclTit.Illa verocogitansin feme^ 
tipfa ait.Si intrauero monafleriuni puellarum,pater meus requi- 
rens inueniet mc,& violcter me trahet indc ^pter fponfum med* 
Proiefta ergo a fc vcfte mu!iebri,itiduit virilc,pergenfque ad no> 
naflerium,vbipatercratnotifIimus,(imulans eunuchum quendd 
/e efle de palatio vcnientem,vt reciperetur petiit & iinpetrauit.di 
cens fe vocari Smaragdum,qua tradidit Abbas vni fratrum Aga- 
pito viro fancto,dicens.Hic erit filius tuus & difcipulus, talem ei 
Jigna vt fupcret magiftmm . Cum autcm Smaragdus venirct ad 
Ecceletiam,muItosconcitabatDiaholus, addecorem vultus eiut 
per malas cogitationes,ita vt omnes molelfi effent Ahhati:qui ta 
tem pulchritudinem int ro duxiflet in monafterium.Proindc voca 
uit «im Abbas & dixit ei. Fili pulchra,eft|tacies tua : & fratribus 
infirmis fit in ruinam. Volo te iederc in cclla tua folum,ibiq; pfal 
lere,& ibi manducare, nufqua egrcffurum .Ingreffus ergo frater 
Smaragdus cellam folitariatn 0rab.1t ibi, vacas leiuniis, vigiliis,8c 
orationibus.ita vt miraretur qui cum fufcepit frator Agapitus,Sc 
xratribus refcrrct conftantiam eius. 

QitaUter eius pater ab ipfa ntfciens confolationem 
fufceptt. Cap. LXXVIf. 

PAphuncius cogitans quid aftum eHcc d? filia fua , quia a do- 
1110 fua difceflerat,atrlictus eft vchcmcntcr,quia vnica illi erat 
& eam de vxorefua flerili per fuffragia Monachorum a Deo im- 
peuaucrat,petes vt ei lueredem daret poft obitumfuS q^ui c6groc 



fubftantiam eius gubernaret.Audiensaut hoc Iponfus eius, &pa 
ter ipfius venerunt ad Papliuncium,& contnftati valde dixerant. 
Fortitam aliquis eam leduxit:& fugit cum eo,ftatimque fui cum 
equis per totam Aiexaudnam & Aegyptum miffi, &requirebant 
eam,dcrutantes quoque monafteria puellarum, heremum & fpe- 
luncas,& nufquam inueuientes eam,lugcbant quafi mortua fpon 
fus fponfam,pa,tcr filiam-Paphuncius autem dolorem fuum non 
fei pns, venit ad Abbatem fupradichim, & cadens ad pedes eius di 
xit-Peto oe ceiles prare|Doniinum vtinueniaturfructus orationfi 
tuarum.Nefcjo enim quid adum fit Eufrofin* fili.e mea% Audies 
Abbas contriflatus eft valde.Iullitque omnesfratres adeffc:& cha 
ritatem orando pro ea oftenderent.quibus jeiunantibus et oranti 
bus nihil reuelatum eft de illa.Nam et ipfa iugitcr orabat dom i- 
num,nemamfeftameamfaceretin uitafua. Abbas aut confola- 
bacur virum,dicens. Credojquia bonam partem fibi elegit.Idco ni 
hil nobis de illa Deus reuelauit.Si enim quod abfit in malis operi 
bus incidiilet.nunquam Dominus tantum laborem fratrumde- 
fpexiflet. Altera die quadam cum veniret ad monafterium,videns 
eum Abbas nimio doloreafflictum,dixit ei.Visloqui cum quoda 
fratre fpirituali,qui venit de palatio Theodofii?Qui rctp6dit:vo- 
jo.Dixic Abbas Agapito vtintroduceret eum ad ccllam Smarag- 
di-Cumq; Eufrofina fubito vidiflet patrem fuum et cognouiflet, 
tota lachry mis repleta eftQuod ille compundionem putans effe» 
non cognouit eam:auia fpcues vultuseiusprxabftinentia et la- ' 
chry is cmarcueratj, cuculla quoque cooperuit faciem fuam ne 
ahquo modo agnofccret cam.Et fafta oracione cum fediffcnc,cx- 
pit ei loqui de rutura beatitudine,quo per eleemofy nam et chari- 
tatem et ;<atientiam poflit quis ad eam pertmgere . De conteptu 
fxcuh>non cfiJig£cjos efle filios plufquam Deum, necpatrem plus 
eo qui faCtor eftoir.nium.Videns autem eum in graui mcerore,co 
patiebaturei,etvolonseumconfolari,dixitei Si filia tuainpcrdi 
tiqoem illet aninix,Deus cam tibi manifeftaret.Potens eft autetn 
irj hoc feculo nianifeftareeam cibi. Tutantum gratias agenihii 
dcfperans.Nam etegoa msgiftro meo Agapico dolorcm tuura 
audiens tibique conipatiens.fcpius oraui Deum, vt nbi fufferen- 
tiamtribuat,c; tamdetequam defiliatua quomodo expedita- 
dimpleat-Confirmatus ieitur Paphuncius dil celTir,venienfque ad 
Abbate ait Acdificata eft anima mea ab ifto fratre, et ita laetus ef- 
fectus fum io gratia Deijtanquam fi filiam meam imicniflem.Co 
rnendafque fe oratiotubus frarrum.reuerfus eft in domum fuam. 
G^aliter tandejn mortunrh eamngnouit. C. LXXVllI. . 

COmplens autem Smaragdusinrra cetlam 5 S.annos . Cu tade 
in infirmitatem^ecidillet,introiensadeum Paphuncius, cx- 
pit eum deofcalari clamans et dicens.Heu me vbi funt verba tua 
dulcia,quibus mihi filiam mcam videndam promittebasJEcce no 
fplum illam non videbo.fcdet tetper q»em confolationem habe 
bam,amittO'Cui Smaragdus ait.Iam porte finem triftitia:. Recor- 
d?re quia Iacob manifeltauit Deus iofeph,qucm quafi mortuum 
lugebat.Cumque iam diem fus dormitionis inflare cogaofceret, 
dixit ei-Q^ia dcfiderium meum Deus adimptcuit,et vique in finS 
viriliter certado perduxit,oolo te iam effe ibllicitum pro filia tua 
Eufrofiiia.Egoeninifuinilla mifera,ettues patermeus, corpu* 
meum nudari et Iauari ab alio npn permittas, fedec per teipfum 
hoc (acias.Et quia in ingreffu meo promifi Aboati memultas pof 
feffioncs habere,etiiperdurare pofietinhunclocumcas adduce- 
re,tu imple quod promifi.et ora pro me,h«c diccis- tradidk ipiri- 
tum.Qn.od cum Paphuncius audi/Iec ec vidiffeccotomota funt vt 
fcera etus,et cadens in terram faitus eft qtiafi mortuus. Accurrens 
autem Agapitus vidensSmaragdum dentn:ium et Paphuncium 
iacentem femiuiuum,proiecitaquam in faciem eiu», ct leuauit 
eum.qui dixit ei.Dimitteme,vt hic moriar,furgenfque lamenrs- 
ri cxpic cum fletu,dicens.Heu me fiiia mea dulci(Itma,quarenoo 
antea te manifcftafti mihi.vt ego quoquetecum fponte commo- 
rareHAudiens Agapitus etcaufam agnofcens, currens ouociauic 
Abbqti.Qui veniens concidit fuper eam.eiulans et dicens^ufroft 
ha fponfa Chrifti,ne obliuifcaris feruorum tuorum , fed ora pro 
nobis ad dominum Iefum Chrift jm,et iufiit vt congregatis fratri 
bus cum honore debito fepeliretur corpus.Qu idam autem tratetj 
qui vnum oculum amiferat ofculatus eft vultu eius cum lachry- 
mis,ftatimque vt eam tetigit,ocuIus cius reftitutus eft, Pater vero 
eius in eodem monafterio conuerfus fartus eft,plurimam fubftan 
tix fua; part£ ibidj offerens. Vixitq; io fando propofito anno io> 
[ Documemaquorundam Patrumdemodo viuendi. 
Cap. LXXIX. 

ACtor.Poftgcftaquorundamfanftorum, quorum tempora 
ignoramus , libet etiam dida quorundam patrum moralia 
de modo viuendi inferere qux diuerfis locis iparfa collegimus.Ez 
diSis patmm.Dixit Abbas Iofcph q> tres ordioes funt honorabi- 
les in confpectu Dei.Primus q6 homo infirrnatur : et tentationes 
ei adiiciuntur,et cum gratiarum aitione fufcipit eas.Secundus q&. 

aliquu 



Digitized by 



Google 



Liber Quintusdecimuj. 



08 



srJiquis oia opera fua facit munda coram Dno nihil habem huma 
nuiii Tertio (juauJo aiiquis ledet in lubie.tionc & puceptis fpi 
ricualis patns obcdic,& omnibus propnis renunciat voluntatib. 
Abbas loa.ics cuiii nioreretur,peteiuibusfratnbus ab eoaliquod 
verbum compcndiofuiu loco rurcditatis.Ingeinifcens ait. Nuncj 
feci propriam voluntatem,ncc abquein docui quod primus non 
fecerim.Senex quidam tratci inttrroganti quid taceret ? ait • Non 
funt omnia opera uoltra «t 1 ualia.Nam Abraham hofpitalis fuit, 
& Dcus eratcum eo,& Heliasquietem diligcbat. & Deuscrat cu 
eo,& Dauid humilis crat,& Deus erat cu eo;quod ergo videns a- 
nima cui i>u Dcuin vellc,hoc fac,& tultodi cor cuum.Dixic Ab». 
las Syfoi,efto conccmptibilis,& voluntaceni cuam & curas fxcu 
larcs poft cergum proijce,& cunc habcbis requiem . Dixit fenex : 
nc habcas amicitiam cum MuJicre,ncq; cum puero.neq; cum hx- 
rcticis.imctrogatus e(t fencx a tra;re,'jUo inuenio Deum , vrruui 
in ieiumo,vel 111 labonbus, vel in vigilijs auc nufericordia. Et re- 
fpondicln his omnibus cum ditcrccione.Dico enim tibi rp multt 
afHtxcrtiut carnem fuam,& quia linedifcrctione abierunr vacui, 
os noltru de leiunio fa:tet,& lcripturas oinncs didicimus,& quod 
Deus iirjuirit non habemus humilitatem.f.Sc charicatcm. Frater 
requiliuic Abbarem Agatonem, voloin congrcgatione manere 
Cdin fra:ribus,qiiomodo habicem cum iplis Rcfpodic.Qualis pri 
mo dic ingrcdiens,calis ctiain rcliquosdies peragas cumhumili- 
tate.Fratcrdixit cuidam fcni.Abba volebam inuenirefencin ali- 
quem iuxta volunratem mcam,& morari cum pfo.Et dixit ei fe- 
fiex.Non vc cu fequaris voluncatcm fcnis illius .* fed vc ille tuam 
fequacur.Dixic fenex,debct Monathus quotidie mane & fero in- 
tra femetipfum follicice inquirerc,quid per tocam dicin feceric eo 
ruinqua*vultDeus:&quidnon. Theodorus in his tribus cxcelle 
bac in nihil poiTidendoan ab(tinedo,in hrmiines fugiendo.Lucius 
aic ad Monachos Euchicas,& laboro & oro fimul,ditens in labo- 
rando,miferere mei Deus,& dormio & oro limul dans alicui pau 
pcri de labore meo,qui orac pro mc quando dormio. Agatho ait, 
hoino timilis ett arbori corporali,cuius labor fbIia,iiiterior culio 
dia fruitus. Arfenius orans vifus clt a fracre quaii totus igneu;.Ad 
eunifactacftaliquandovoxdicens. Veni & oftendam tibi opera 
hominum: & egrclfus vidit Ethyopum incidentem ligna, & arde 
tem farcin*:quam ferre non poterat Et aic vox.Hi func qui pec- 
caca peccacis addunt.Ec vidic iterum templum, & duos homines 
ftantes m equis porcantt s lignum cranfuerfum, pp quod nonpote 
ranc incrare Hi funt,inquit vox,qui portant iulticiam cum iuper 
bia.Et vidit iterum homincm liantem fuper lacttm & implcncera, ' 
ex aqua vas & crTundccem in cifternam percufam Hi lunt.inquir». 
qui habenc bona aliqua,fed malis perinixta . Quidam du&us eft 1 
ad Arfenium,& fenex more folito poft oracionem tacuit . Poftea' 
idem ductus e(t ad Moyfen ex latrone coriuerfum, qui benigne eia. 
fulcepiclntcrrogacus tracer quis ei melior vidcretur, aic Mihi"in- 
terim hic melior videtur,qui nos ca bene fufcepit & pauit & ora- 
uic qmdcm fracer ad Dnm dicens.Dne vnu« iftorum |>p nome tuu 
omnes homincs fugic aiic videre auc conipcllere. Alcer propter no 
mcn luum omnibus coinmunis eft.Ec ecce illi oltenfa: func duas 
naues pcr rluuium , in quarum vna muigabac Arfenius cmn filen, 
tio & rcquie.In altera Moyfes, in cuius ore Angcli fauum mellis 
& in dcntibusinferebanc.Dixit Abbas Paftor.Noe perfonam te- 
netmhil po(Iidcncium,Iobtribulacorum,DanieI difcernontium, 
hx funt trcs actioncs monachi. Idem odium duarum rerum facic 
Monachum,odiuiii.f.carnalis repaufationis,& vanxgloria:. 
Dc c ntemptu velamori pccunit. Cap. LXXX. 

OVidam fratcrhabens euangelium vendidic illud dicens.Ipsu 
^verbum vcndidi:quod iubeC , vende omnia qux habes & da 
paupcribus.Abbas Ioannes mucuauic lolidum a quodam fratre 
vc inde emerec linum quo operaretur.Pecencibus autem fratribus. 
linum ad veftc fuas Jibenicr dabat.Petcncc auc fracre foltdum, cu 
non haberct,abijc ad Abbacem Iacobum difpenfacorem,& inue- 
nit iu viafolidum'iacentcm,& factaorationenon contigit illum> 
fed rcdtjt tn dbmum fuanj limiliter fecundo & tcrcio iuit,& inue' 
nit.non contigic-Contriftato autem fratre pro folido fuo,abij t fe 
ncx & inucnit,& fa9aotati>neattulit,qucliuitq; vtrum aliquis 
aiiulillet,& non inucnto cuiusellct, reddidicei.Frater quidam fej 
culo renuncian - paiica cn (ibi retineiis vemt ad Bafilium cui tlle, 
ec fcuator elle defticilh,ct monachum non fecitli . Quida rogauic 
fenem vt pecuniam acciperet in necellTtates:qui tunoluiuet,dixis 
alter.Accipe in vfuspaupcrum . Cu ; fcncx,duplex efttunc mihi 
obprobnum,quia cum non mdigeam accipio , et aliena trf.i iens 
vanamgloriam cbliig i.Obtulic quidain feni pecumain quiafe- 
nex ec leprofus et inhrmu^ erat-Cui lcncc poft 7o.annos venis mi 
h| aufcrre nutritorein incuin.Quid.ini Gra:ci pulfauerunt ad ho- 
ftium Mulicris vid'.ije,videntefq; filiam eius nudam.obtulerunc ei 
yc ftimencum et nummos,qti{ noluit accipere niimos diccns,quii 
ma ter cius in dieinucnerat qiiid operatctur vndcmanducarenc. 



Quidam hortulanus totum laborcm fuuni efTudit in clecmofynat 
et vix victum libi retinuit Poltea Sathanainftigantc collcgit lage - 
namnummoru,quibus infenectute vtcrctur. Concigit aucem vc 
putrcfierec pes eius,confumptifq, oibusnumnns inmcdicos line 
profectu ad vltimum coulilio boni mcdici voluit pedein infcidi, 
et in eadem nocte rediens in fcipfum^ngcmiiit de peccatis fuis,et 
ftetic AngelusdiceiiSjvbi funt nunimi, quoscollcgilli i et vbi eft 
fpeseorum!Tuncmcelligcns aic.Pcccaui Dominc* igno:ce mihi 
et amniodo nou taciam.Tunc Angelus cctigit pedem eius,et fana 
tiis eft.Et rcdiens Medicus,inuemt eum in aero operantcm, et be- 
nedixit Deu.Abbas Thcodorus Machario dixit.Habeo trescodi- 
ccs proficioexIecfionceorum,fedetfratres petunteos adlcgen- 
dum cc ipli proficiuut.Refpodit fcnex,boni quide funt Sed maiut 
omnibus ett mhil podidi.re.Quod cum audillet, vadit ec vendidit 
codices,ec dedic indigencibus prccium.Gelafius habcbac codiccin 
folidoruin M. contincbac enim vetusetnouumteftamentum,ec 
erat pcnitus in Ecclelia, vt qui vellet de fratribns legeret.Que fura 
tus quidam expofuit ad vendenduin.*empcor aut dixit ei, vt dimic 
teret eum oftendere alij ti tih valerec , et oftendit illam Gclalio , 

3ui ait,eme illum:quia bonus eft ct tm valet,quod ille rctulit ven 
itori.Compun£tus ille retulic illum ad Gela(ium,qui nolebat eu 
recipere.et coegic eum vt reciperec. Arfenius monacho fuodedic 
aurumetnuinmos,et quicquid volebat,tantummodo ne furare- 
tur. Ille autem non continens fe,iutfus eJt a fembus expelli dicen- 
tibus. Frater infirmitatem carnis patiens fuftincndus elt - Qui au- 
tem furacur ec admonicus expellendus eft . 

Dc contemptn cvnalis ajfeclus. Cap. £XXXl* 

QVidam monachus ad eum qui nunciauerac ei, patrem fuum 
Wle mortuum,ait.Noli blasfemare,quia Patermetas. immor- 
talis eft . Fraterquidam voluit videre fororem fuain monafterio 
a:grotantem, qux nolens ei prxbere occa(ionem,ait quidam.Va- 
de et dic fratri mco <p eat in dom um fuam ec orec pro me,quia cu. 
Chrifti gratia videbo eum in regno c^lorum JEciam Abbas Ioan* 
nes habcbac fororem qux ex nfancia in fando propofiro conuer 
fabatur,ipfa eum erudiuit et docuit, vc relinqueret fatculi vanica- 
tes.IngrelKis in tnonafterium per 94 Jnnos noneftcgrdfns.IDa ve 
ronimisdeiiderabaceum vidcre, frequencerq; mittebat ad euni 
epiftoIas,vt anteexicum de corpore venirec ad eam, vc in charica 
te Chrifti de pra-fentia (ibiinuicem Ijetarentur. Ille auc excufabat 
fe lcerum fcnpfit ad eum dicens.quia li nolueris venire ad me,ne 
cefleeft vtegoveniamadce.Accepitergofecum duos fratresde 
monafterio,ec cum vcniflec ad ianua fororis fu4*,clamauic.dicens.' 
Benedicite et videte peregrinos.£grefl°a illa non cognouic fratri 
fuum.Ipfe auc cognouic iTlam:fed non eft locutus verbum, ne for 
tein vocecognofcereteum.Cum aut comediflenc ec bibiflenca- 
quam,re)ierh fuut ad monafteriu fuu.Poft aliquancos dies fcripfic 
ad eumforor vc venirec.Tunc ille rcfcripfic,ego veniad te,et de- 
difti nobis aaua:et accepi de manib. tuis et bibi .* fufficiat ergo ti- 
bi,quia vidifti me,fcd ora pro me.Frater incerrogaui c fene dicens, 
for or mea paup eft,ii do ei eleemofy na,non eft (tcuc vous de paut 
pcribus.Ec dixic fenex:non eft,quixtanguinis modicum trahit ce» 
btAmortfoLtudintt. Cap. LXXXill. 

DTxit Abbatifla matrona, multi in monte pofici ea qiue func 
popularia agences perierunc. Melius eft eoim cum mulcis ef- 
fe:cc vicam folicariam agere voluncace, 4 folus efle : et propofico 
mentis cum multitudine.Narrauit quida.cp cres ftudiofi fefe dili- 
geme<,Monachi fadi func:quoru vnuselcgic,litjgatesinpacercdii 
cere.Secundus infirmos vifitare.Tertius folkudine quiefcere. Pri-. 
mus ergo laborans propter iites hominum,non poterat placare,et 
txdio viclus venit ad /m:et inuenit ipfum aio deficientem, ecno 
valencem mandacum perficere.Ec coucordatcshi.duo, venerunc 
ad tertium,narrantofq; tribulationes fuas,rogauerunt eum vtdi 
ceret quid ipfe profcceric. Qui paululum rctices,milit aqua in fci 
phum,et ait. Attendite in aquam,ec turbulenta erac.Ec poftmodt 
cum icerum dixit, attendite,quo Iirapida m.odo fa^ta ett acjua. Ec 
cum intender^nt in aquam videnc cancjin fpeculo vulcus fuos.Ec 
tunc dixit eis,iic eft qui in medio hominuin conliftit , a turba eiu 
no videt peccata fua Cum aut quieuerit et maximein fohtudine, 
tunc delifta fua confpicit.Nilus ait:iinpertbrabilis eft inimici fa- 
gictis qui amac quietem:qui aut mifcetur mtiltitudini, crebra fu r 
fcipiet vuIneraJieatus autem Arfenius ad Theophilum Archicoi 
fcopum rogantcm fcrmonem ab eo. Et fi inquit dixero, illuin cu 
ftodieris?Quo rtlpondete,et,ait.Vbicum q; audieritis Arfenium, 
approximare nolite.Ideni Arfenhisfonum calamorum appeUa^ 
bat terrcmotnm.Paftor rogabac Dominuni, vc non darcc ei graria 
iinpecrandi pro reis ance iudiccs, dicens . Domine noh mihi dare 
hanc gracia,aIioquin non permittent hoies fcdere me in loco ifto 
De Lucfu & compunllione. Cap. LXXX'//. 

Ftlatribusmanducantibusincharitaterifit vnus ad mcnfani. 
Quem vidcns Abbas ioannes fleuit amare dicens . Quid putasr 

frater 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncentl;. 



rlater ifte habet in corde, quia rifit cum magis flere deberet,quia 
charitatemmanducat. Dixirfan&a SincJetice, quialabor eu & 
'certamcn magnum in priiMordio conucrforum,fcd poftca inenar 
rabilc gaudiuin. Sicut enim qui ignem acccndcrc vult,prius fuma 
mr:& pollea ex fumi tnoleftia lachry marur.-ficq; obtinet qcT vole 
bat.DtHisenimignisconfumen*eft,ficnosoportet ignem iftum 
in nobis cum lachrymis & laboribus accendere ■ Cuidam ridenti 
dixit fcnex,corain ccelo & terra,rationem totius vitx noftrx red 
dituri fumirs > & tu rides quemadmodum vmbram corporum no- 
ftroru viiiq*, circnnferimus nobifcum,(ic dcbemus fletum & com 
punctronem nobifcum habere vbicunq; fumus.Duo fratres impu- 
gnari a fpiritu fornicationis,abierunt & acceperut vxores, Poftea 
abijt vnus ad alterum,dicens.Quid lucrati fuimus in hac immun- 
ditiajex quapena fequetura?terna, & vitam angelorum deferui- 
vnuslRccedamus adheremum.Reuerfifq; ad fenem,induli funtp 
annum integrtim tecipientcs panem ad penfum xqualiter.Et an- 
Tio reuoluto egredientes,vi(i funt habere.vnus faciem pallidam , 
«1:er vero pnlchrain.Et caufa palliditatis reqnifita,dixit,quiame 
motabarpcenarum inferni mihi debitarum , nifipenitetiam egif 
fem.Siniilirer & ab altero qtudierunt.Cur cum eodem paue & po 
-dere tam bene coloratus es.quo frater tuus pallefcit:qui air,rccolo 
beneficium Dei,& exulco quia me extraxit de inferno , & ex hoc 
fcrr.per gaudium habeo.Tunc intellexerunt cjp xqualis fuerat eo- 
mm pcenitentia. Arfeni us operans pannum tenebat ad ex*ergedas 
lachrymas.Idem ait.fufficit Monacho dormire vnam horam , fi 
tfi pugnator eft.Idem nifi femel in anno non mutabat aquam pal 
mamm,fed tantum adijciebat,dicens:pro odore vnguentorum , 
quo in fcculo vfus fum,opus eft vti me nunc fxtore i fto. Mortem 
Arfenij audiens Abbas Paftor, lachry matus eft dicens . Beatus e* 
Arfcni,quia fleuifti temetipftrm in hoc fxculo,qui enim fe hieno 
fteuerit,fempiteroe illic plorabit.Siue enim voluntarie hic liue il- 
lic cogentibus tormeiiti*,impoiTibile ert nonflere.Idem ait.Mo- 
numentum quod Abraham emit in terra promiffionis eft lu&us. 
l^ftorait.Volomagishominctn poft peccatum peenitente, qua 
homuies ncq; peccatum neq; pccnitentiam intelligentem . 
De Stlentto & locMtxonc. Cap. LXXXIIlI. 

Dlxit Abbas Felix fratribus fermonem interrogantibus,modo 
non eft fermo.abftulerac Deus a fenibusgratiam, vt non in- 
ueniant quid loqtiantur.quia non eft , qui operetur . Aliqfi quam 
plurimi fedentes fratres conferebant fanais fcripturis.Stabant auc 
Angeli circa eos lxtantes,dele£tabantur enim eloquio Dfii. Cum 
afit aliud quid inter feloquerentur,ftatim Angeli fancti recedebSt 
longiu«,indignantescontraeos.Venieb3tvcro porci fordidiffimi 
& morbo p!eni,& volutabant fe inter eos.Di-mones aut delefta- 
bantur in vana& fupeiflua Joquela.Beatusautem fcnior hocvi- 
dens.abijt in cellam fuam,& pcrtotam noctem gemcdo deflebat 
jniferias noftras.Et commoncbat fratres per monafteria dicens . 
Cohibete fratres a mnltiloqnio,& etiam ab ociofis. Quidam fra- 
ter interrogauit fenem* vfq; quo etiam feruandum eft ulentium ? 
Rcpondir. vfq; q.io interrogeris. Frater requifiuit Abbatera Pa- 
bo,(i bonume(letlaudareproximum.Refponditfenex,nielinseft 
tacere.Interrogauit Ammonas Abbatem iuum,dicens . Qfi lego 
fcnpturas,vult cogitatio mea ornare fermoncm vt paratus firn 
ad interrogata refpondere.Dixit ei fetiex,non eft opus , fed magis 
de puritatcmentisprouidetibi. Ab Abbate Theodoro quidam 
tribus diebus interrojsabst fcrmonem.Qiio nihil dicente cxijt tri- : 
flis . Interrogatus Theodortisquarenihil ei dixiflet: refpondit 
quia negociator eft,& alienis verbum gloriatur. Agatho volenti 
fuacompararedicebat.pretium femeldatum fulcipies & tacens 
& nunquam dinumerans.Idem per triennium lapidcm in ore mit 
tcbat quo tacere difceret.Syfoi dixit:peregrinatio noftra eft, vt te 
neat homo os fnum.Paftor ad Anub fratrem futim non rcfpon- 
dit,homodicensaftantibiis,egoiammortuus fum , mortuus aut 
non loquitur.Idem ad quendam fratrem loquentem defcripturis 
von deditrefponfum,dicens aftamibus.Iftc de furfum eft & dece 
leftibus loquitur:cso aurcde deorfum & deterrenis loquor.Si mi 
hilocutus fuiflet depaflTonibusanimx,refpondifleraei; 



D* abffinentia. 



C*p. LXXXV. 



QVxfiyit Abraham ab Abbate Syfoi,Si bibit frater tres cali- 
ces nonnemultum eftfCui abbas.Si non eflet Sathanas.i.co- 
cupifcentia non efletmultum: Frequenter dixit difcipulus Syfoi 
ad eum. Abba furge,& manducemus.Et ille.Non adhuc manduca 
uimus?Atille,non.Dixit AbbasHipericius.Meliuseftmanducare 
carnem & bibere vinum,qtiam in obtreflatione comedere carne 
fratrum- Venit quidem fenex ad alium fcncm,qui przcepit difci- 
pulo fuo:facnobis modicum lcnticule & infundepanes:quo fafto 
manferunt fic vfq; ad alium dicm loqucnres de fpiritualibus.Ho 
ra au t fexta iterunvidem prxcepit.Cui difcipulus : ab hefterao die 



feci,& furgentes comederuut.Quia fenex annis 4°- *>ob bibit:qua 
do aut fiebat cauma lan.vbat forifctdam,& impletam aqua aj pcrt 
debat ante oculos fuos.Et interrogatus a fratnbu<: quare hoc faca 
ret,dixit vt videns quod defidero,maiorem fuftineam ardorem:& 
fic a Deo maiorem confequar mercedem.Referebant ieniores de 
quoJam fratre.cp ita impugnabant eum Demones, vt ftatim ho- 
ra diei prima tantam famcn & defe&ionem corpori eius tacerent, 
vtpemtusfuftinerenonpoflet.Veruntamcnilledicebat in corde 
fuo,quia qualitercunq; dt,oportet me vel vfq; ad horam tertiam 
expectaremora tertia idero dicebat,etiam nunc violenter oportet 
mefuftinere vfq; ad fextam.Hora fexta infundebat paneinaqua 
dicens.Dum hic panis infundetur,oportet etiam me expcctare no 
nam.Cumq; hora nona venifl'et,fecundum confuetudinem imple 
bat orationes & pfalmodiam fecundum regulam.& ponebat pa- 
nem vt comederet:hxc ergo per plurimos Sies fuftinuit.Quadam 
autetn die cum hora nona fediflet, vt cibum caperet, vidit de fpor 
tellavbi panisj.paftinacea repofita erant.furrexifle fumum ma- 
gnum,& egrefliim efle pcr feneflrales cellulx fux,itaq; ex illo die 
non efuriit , fed ita cotroboratum eft cor eius , vt etiam nec poft 
biduum deleclareteum cibum fumere-Frater requifiuit Abbatem 
Syfoium,quemadmodum in cella propria fe gerere debebadCui _ 
ille.Comede panem tuum cum aqua & fale,& non erit tibi necef ' 
fitas aliquid excoquendi,aut longius euagandi. Requifittis Abbas 
Peme,qucmadmodum oportebat ieiunare,rcfpondit . Ego volo 
Monachum ita quotidie parum comedentem,vt non fatietur. N2 
biduana & triduana ieiunia vanx glorix vacant.Diccbat vnusex 
patribus,quiaqui multum comedit,& adhuc efuries continetfe, 
maiorcm mercedem habet cj illequi parum coniedit,& fe fatiat. 
Dixit quidam fenex.Ne quod defiderauerit aliquando maduces : 
comedens autem quod tibi a Domino tranfmimim fuerit:gratias 
ei age. De quodam fene refcrebant fratres,quia defiderabat cuca 
merem,quem cum tuliflet fufpendit ante oculos fuos:& ne vince 
retur ex cupiditate noii tctigit eum,fed magis agebat pcnitentia, 
puniens femctipfum:quiadefiderafletcum.Natham Siluani difci 
pu|us antequam fadus eflet Epifcopus in Pharani mediocriter vi 
ditabat,faCcus Epifcoptis arctilfime vixit-Diccbat enim:fi ir.firmi 
tatem modo incurro, plurimi fuccumint > tunc autein nemo 
fuccnrreret. 

Defimflicitntt &humilitatt. Cap. LXXXVI. 
T)Resbiter quidam cum vifitaret Epifcopum reuerfus quxfierih 
1 frarres,quomodoeftciuitas:refpondit,CTeditemihi cp nullius 
faciem ibi vidi.nifi tantum Epifcopum.TheodorusfaSus Diaco- 
r/us in Scythi.non acquieuit miniftrare,et cum cogcretur a fenib. 
petijt libi dari tocum & tempus orandi: vt ei demonftraret Dfis,(t 
deberetminiftrarcvelnon,etoftenfae(leicoiuinna ignis aterra 
vfq; irvcelum porre6ta,et vox infonuit dicens.Si potes fieri ficut 
columna ha:c, vade et miniftra:ct vlterius non acquieuit miniftra 
re ad altare-Olimpius ex feruo Monachus fattus, non defcruit fer 
uitutem cxhibere Dominis fuis.ct annuas mercedcs in Alexadria, 
dicens illis renuentibus:fi non vultit recipere remaneo hic et fer- 
uio vobis.Eladius cum i ip-annos eflet in cella,no leuatiit oculos 
vt videret tedtum . Mothoiset frater eius ordinati prxsbytcri ab 
Epifcopo Gabalon,nuncj, confenferunt facrificare,fed dicebat fe 
nex:hoc otficium illorum eft,qui fine querela viuunt. Idem,qiian 
tum approximathomo Deo.tanto fepeccatorcm videt. Hiperici 
us ait.Iwftcrium Monachi obcdientia efl:quam qui habuerit cru 
cifixo ftabit.Idem.Arbor vitx eft,in excelfis , fed non afcendit ad 
cam nifi humilitas.Sy foi dixit. Si haberem vna cogitatione Anto 
nii.efficerer totus velut ignis.Ide.Si eft magnum vt mens tua cutn 
Deo fir,fed.hoc magnum eft vt te videas fub omni creaturaJdent- 
adpuerum mortuum,quem Paterantecellam eius iacfauerat, pu 
tans eum agere poenitentiam ait.Surge,foras vade, et furgens fta- 
tim egreflbs eftJdem cum Abraham'difcipulus cius a Diabolo ve 
xaretur,ait.Deus vis non vis.no te dimitto,donec cum curaueris, 
et ftatim curatus eft.In dic mortis eitis refpleduit facies eius ficut 
fol,et ait affiftentibus-Ecce Antonius Abbas venit.Et poft paulu- 
lum.Ecce prophctarum chorus venit.Et iterum plus facies eius re 
fplenduit et ait.Ecce chorus Apoftolorum venir, et dupJicitcr ad 
huc facies eius fulfit,et quafi cum omnibus loquebatur,et dicebat 
aftantibus.Ecce angcli venerunt accipere me, ct rogo vt dimittar 
pcenitetc modicutn.Dicentibus autem qui aderant,non eges poe- 
nitentia Rcfpondjt.vete nefcio me vel initium ♦ecille pjnitentix. 
Et iterfl tadta eft facies eius vt fol.Et ait.Ecce Dfis venit diccs.affer 
te fv4.i vas eleftionis hcremi,et repletus ell totus locus fulgoreet 
odore eo reddete fprh.Du arfenius eflet in palatio,nemo meliorib. 
veftiroetis vteb.it,cu faclus eft Monachiis,nemo vfus eft peiorib*. 
Dicebat aut latinS: et grxcS eruditione apr rehedi , fed alphabetu 
ruftici iftius,nec du difcere potui.Nulcj. voluit loqui de quxftione 
aliqua.nec cito ad alique fcripfit epiflolaJn Ecclefia poft colum- 
ham ftabat,ne quis facie eius videret,ct ne ipfe in aliu intfderet . 

De 



Digitized by Google 



Llber Quihhisdecimuj. 



Q 



Turtnitmi». c*p. lxxxvji. 

Vidam!trater venient ad cellam cuiufdam fenis, ingredieba 
„ tur &furabatureius vi&um.Cum aut videret fenex no illum 
arguebat,fed amplius operabatur, dicens:pu to ftater ille nuhi ne- 
ceflarius eft.Habebat enim grandem tribulationem ex penuria pa 
nis.Cum autmoreretur,& circundarent eu tratres,videus eu , oui 
folcbat ei furari panem fuum:apprehcodic manus eius:& ofcula- 
tuseft.dicens.Gratiasagomanibus iftis, rratres,quia per easarbi 
trormeintrareinregnacxlorum. Ille autem compun&us factus 
cft :& ipfe ftrennuus monachus ex adibus fenU quos vidit . Frater 
interrogabat Abbatem Syfoium.dicens.Silatroncs aut barbari fu 
per me irruerint.occidere me volentes,& ego fi prxualere potue- 
ro,iubc fi occidam eos? Cui illc refpondit.Ne facia s omnino, fed 
totum te Deo committe. Quicquid enim tibi aduerii contigerit , 
profiterehocpropter tuaeucuircpeccata.Dixicfenexcui voluo- 
tarix nocetur,aut iniuriaretur & perficit proximo fuo,hic fecun- 
dum naturam Chrifti eft.;Qui autem nec lxdi vult.hic fecundum 
nacuram Adam.Qui aiit nocet aut iniuriatur,hic fecundum Dia- 
bolum.Sencx ait,in oinni tentatione qux tibi contigit per homi- 
ncm.neirgues eum nifi tantummodo dic, quia propter peccata 
mca cotwingunt mihi hxc.Dicebat Abbas Pemem.Si qui tibi ma 
lum feccrit.tti illi bonutn redde: vt per botutatem vincas malitia^ 
Quidam fratcr ciim ci aliquis iniuriabatur,aut eum irhdebat,ctir 
rcbat adeu m, diccns.Iftifuntqui nobis occafipuemprxbentad 
profccrum noftrum.Quoniam hi qui beatificat nos , ipfi decipiut 
aos.Alterfenexeratfiquisdetraxinetei,feftinabat (1 viciniusei 
«rat perfe eum rcmunerare.Quod li longius manebat,tranfmitce 
fcat ci munera.Zacharias pallium fuum depofuic fub pcdibus fuis 
& dixic,nifi fic fuerit quis conculcacus, non poteft eile Monacbus. 
Agapithon Jicentibus (ibi fratribus.Tu es fuperbus,& tornicator 
tc detractor & vetbofus & hxreticus:outnia conceffic prew vlti- 
dicen s,,quia efle hxreticum eft efle a Deo feparatum. 

JDe P»cefr»tern». C»f. LXXXVIII. 

f a Bbas Hilarion cum vifitaflcc quendam £pifcopum,obtulit ti 
J\in menfa quidam dc auibus.Cui Abbas,poftquam hiinc habi 
tum-f"fcepi,non comedi occifum.Et dixit ei Epifcppus - Exquo 
babitua iltumfufcepi.non dimili aliquem dormjre : qui aliquid 
kaberet aduerfumme,neccgodomiiuiaJiqujdhabens aduerfus 
aliquera.Cui Abbas.ignofcemihi pater,quia[tua conucrfatio ma 
ior eft mea.Puri(fimus quidam Monachus dicebac,quoniam om- 
nem aduerfariorum virtutem foluit humilitatis interitio . Adde- 
bacctquoniamfrequenter audiuiuec Dxmoncs incer,fe loquetes, 
quia aa kacundiam fuccedimus corda hpininum,fi quis fuftinue- 
x»t paticnter iniuriarum cooiiicia, & conucrfus magis rogauerit 
ea qux ad paccat funt dicens , quia ego peccaui : ftacim fencimus 
otrmem noftram virtucem marcefcere, quia approximac ei gracia 
diuinx potent»js.Quidam fenex dixit.Si quis cecum dc fcnpturis 
au t de quacunq; caufa locutus fueri t,noo contendas cttm eo:& fi 
bene dicit,conlenti ei.Si veto malc, dic ei. Tu fcies quo loqueris , 
hxcenim conferuans & in humilitate femper teagnofces, & re- 
quiem pp(fidebis.Quidam trater requifiuit fenejn, diccns. Si mihi 
debet paucos nummos frater,repetain eos.Cui fenex ait. Semel ta 
tummodo illi dic cum humilitate Ac illc.Non poflinn yincere co 
gitationemmeani, nilljilli fuero iinponunus Cui fenex: dimitte 
epgitationem tuanicrepare,untummodofratreni (uum non co 
triftes.quia Monachus es. Aliqui inbrmusde niniia abftinentia 
t^ilEens eccreabat flegma.quo nolente cecidit de fputp eius fuper 
ahuin fratrem.Qui cum a cogitationefua compelleretur ei dice- 
re,quicfce iam & non excrees fuper me:vt fuperaret cogitationes 
fuas, tulitquod excrea,uerat,& mittcns in ore fuojcomedebat, & 
ad feipfum dixit,aut non dicas fratri quod eum contriftet,aut ma 
ducaquodhorres. Abbas Pemem,quando vpcab3tur:vt comede- 
tet cxtra voluntatem fuam:ibat plorans.neno obediret tratri fuo 
& contriftaret eum.Anachprita ledebat io fpcleo multas virtutes 
taciem. Et Monachi compulerunt cum hora non confueta come . 
dere & dicunt ei fratres:contriftatus es quia extra confuetudine fe 
ciftiJllc refpondit,tunc eft mihi tribu!atio,quando propriam fe- 
cero voIuntatem.Quidam fenex dixit*Si quis audit uialum ver- 
bum a proximo:& vim fibi facit,ne forte refpondeat illi maluni. 
& contriftet illum,talis animam fuam ponit pro amico fuo . Di- 
shquidamfenum:nuDquamdeftdcrauiopusquod mihi vtileef 
fet,& fratri mco difpendii huiufuodi fpem habens , quia lucrum 
^ratris mei fruft ificatio eft mihi. 

Dt Subiliuu At ptrfcHirami». C*f. LXXXIX. 

Ixit Abbas Beflarion quia 40. noftibus ftetit inter fpinas nec 
doimiuit Abbas Theodortis fratri conquerea ti,quia turbare 
Spcculum Hjftoriale. 



D 



209 

turdixit.Quot annos habes I ordine ifto?Qui ait: octo.Cui fcnex 
Crede mihi quia in ordine iflo habeo 70.an»os,nec vna die potui; 
requiem habere,& tu vis in o£to annis habere pacemt Et alius fra 
ter quxfiuit ab eo.Si fiat fubito fonitus ruina: alicuius , fic tibi ti- 
mor Abba. At illeSi celum terre adhaereat,Theodorus,non fbrmi 
dat:popofcerat enim a* Deo precibus tp auferret ei tiniorem.Dixit 
Abbas Hipericiusficut viatorfarcina prxgrauatus,flando & refpi 
rando paulatim vi* laborem minnit^ta nos hymnis& leChonib. 
laborem noftrum & pondus tentationum minuamus. Dicebatfe 
nex cp antiqui no cito mouebantur de loco fuo,nifi tribus de cau- 
fis,aut (i aliquis aliquid haberet aduerfus aliquem,& fatis tadens 
ei non poflet placere, aut fi a pluribus laudatus,aut (i in tentatio- 
nem fbrnicationis incidiflet.Senexquidam in hcremo longehabe. 
bat aquam a cella fua, vbi dum femel iret.in via detecit,& ait.Qd 
necefle habeo fic laborare? manebo iuxta aquam,hoc dictcccoucr 
fus vidit quendam fequentem & fua veftigia numerantem . Cui 
ait,quid es? At ille ego fum Angelus Dei miifus numerare veftigia 
t ua:& reddere tibi mercedem,tunc ilie fortis animo factus eft & 
amouit k>ngiuscellam fuam per f. milliaria.Dicebaut patrespp . 
teotationes non deferas locutn tuum , quia quocunq; ieris, inue- . 
nics quod f ugis.Cuiufdam fenis difc pulus folitus erat vefpere ve 
nircjVt doceret fe:quadam die inuenit eum dormientem,cumque 
diu expectaflet,ipfcmet compulfus eft dormire, tame extotfit ubi 
fepties,ne dormiret femper repugnans cogitationi. Cuqj euigilaf- . 
fec fenex,dixit matutinas cum illo poftea taftus in excellu mcntis, 
viditlocumgloriofum&fuper feQem7.coronas, & oftenfum. 
eftei,quiadifcipuIieiusoratlocus,promerueracque illa nocte 7.. 
coronas. 

X>t PufilUmmitMtt&meonffanti». C»f. XC. 

Dlxit fenex,arbor qua; frequcnter transfertur, fnictifkare nou 
potefhfic neq; monachus frequenter migrans . Quidam fra» 
ter 9 «mnis impugnatus eft a cogitatione hacf.cp exjret de congre 
gatione & quotidie toUebat pulliculam fuam,in qua folitus eft ia 
cere vt exirct>& in vefpere dicebat,cras hinc recedam,& iu mano 
dicebat,extorqueamus nobis hic ftaret etiam hodie propter Defl. 
Qhi cum itafacieas dedlein dieni 9. annos adiniplefiec, abftulit 
Deusabeoomnemtentationem. Quidam frater in tribulatione . 
cencacionum perdidit monachalem regulam,nec valens reinchoa ■ 
re monachale opusafBigebat^enex vero hoc audies exhibuic hoc 
exemplum.Homo qttidain habuic cerram, & pernegligencia eius 
fpinis & cribulis repleca eft.Cumq; poftea vellet eam colere,dixit . 
fmo fuo,vadc & purga-agnim illum:& cum ibi veniffet pre^mul- . 
tkudine (jpinarum & tribulorum animo deficicns ait intra ie,qui . 
do purgabo hxc omma?& proijciens fe in terramccpit dormire, 
& hoc fecit multis diebus-Quod vidcns Pater aic,fili ad menfuri . 
latitudinis qua iaces terra occupas,quotidie operare: & paulatim . 
proficiens & Patri obediens terram purgauit, (imiliter & tu fra- . 
ter paulatim operarc:& Deus per gratiam Yeftituet te in prdine , 
tuo-Senex quidam frcquenterfolitusaegrotare,vnoanno nonx- . 
grotauit.Idco grauiter afflicms plorabat,dicen v:dereliquit me do , 
minus,& non vifitauit me . Fratcr quidam propter cogitaciones ; 
fuas defperans St ad fxculum rediens, audiuic vocem dicencem,t£ 
taciones tux quas 9. annis fuftmuifti, coronx tibi funt: reuertere , 
ergo & fubleuabo te a cogicationibu s. Achillas fratri intcrrogaci* . 
patior accidiam. Rcfpondit,quia nondum vidifti requiem.quam 
fperamus.vel tormenta qux timemus:hxcenim fi diligetcr infpi . 
ceres,de celia plena vermibus vfq; ad collum attxdiacus non exi- . 
res.Cum quidam frater Abbatem Syfoium frequentertaliter re- , 
quireret,dicens.Quid faciam pater quia cecidiiSurge inquit. UIo 
ycro fe & furrexiue & ltcruni cecidiiIe,profe(fio refpondit.No de , 
fiftas furgcndo.Cui frarer.vfq; quo polfum furgereiAt ille,vfque. 
quo aut in bono opcre aut in malo deprchenfus occumbas:in quo ■ 
«nim opere fuerithomodeprxhenfus,ineoiudicabitur. . , 
, De trtfiimfumt ry iMcumti». C»f. XCJ. 

OVidam Anachoriu cum veniflet ad Abbatem Pemenem,fu 
fcepiteumfeoexcumlxcicia & cxpit Anachorita de fcri- 
pturis fanctis & de rebus cxleftibus conferre.Tunc fenex vertit fa 
ciem fuam ad alium fracrem,& nullum Anachoritx dedit refpo- 
fum.Iilevcroegrelfiis efttriftis.IngrcUus autem Difcipulusad 
Abbatem dixit.Propcer ce venit huc homo ift: magnus,tanta glo 
riam in locis fuis habens,& tu hon vis loqui cum ipfo \ Refpodit 
fenex,ille de fuperioribus eft & cxleftia loquitut:ego aucem de ini 
ferioribusfum,etcerrena vix poflum loqui.Egreflus ergo Difci- 
pulus dixit hxc ad Anachoritam.AtUlecompuncmsin hoc fer- 
mone,ingreflus ad fenem dixit.Qnid faciam Abba,quia pafliona» 
cordis mci dominanc mihi? Tuc (enex rcfpexit eu gaudes & dices: 
modo bcoeueniftj ipater.aperi ergo os meum,& imple »Uud bonit 
TomuiQuartus. Dd tuit, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriile Vmcentl;. 



tui»,& tx hoe fermore edificatut Anachorita,dixit ei. In veritate 
bona eft hoec via quam tcnes,& vera,& agens fcni gracias reuerfut 
eft in propriam regionem.Quidani fenex dixit.Ego iam mortuut 
fum fxculo huic.Cui alter,ne contidas ih te, donec egrediarit de 
Corpore.Nam & fi dicat quoniam mortuus fum, Diabolus tamc 
necdum mortuus eft.Quidam fenex dum per y o. annos elfet in 
defeno,neq; panem neq» aqua ad facietatem accipiens, dicebat, 
quiajoccidi auaritiam & vanam gloriam.Quod cum aud.fiet Ab 
bas Abraham,venk ad eum & dixit ei.Eccc dum per viam ambu 
]as,vjde? lapides & maiTam auri.Nunquid aoteftcogitatio tuail- 
ludlimilciliif iudkareJDixkei fenex non.Arilie.ecce viuitad- 
huc Auaritia,fed ligata cftjterum dickei.haecdiligit te & iau- 
dat,al ter vero te horret & detrah it;(i vterq; veniun t ad ,te , nun- 
quid vtrofq; fimilker afpicis?D.xir fenexuion, fed pugno cu co- 
gitatione mca,vt & illuui diligam,que' horreo.Cui Abraham.Ec 
ce vtuunt in te paflionet adhuc,fcdligat* funt.Venerunt aliquan 
do tret tratres ad quendam fenem in Scy thi,& eoruni vnus dtcesv 
Abba commendaui nouum & vetut telUmentum memorix.Re- 
fpondit fenex, replcfti verb» aerem,Secuntf us vcro dicens , vetus 
& nouum teftainentum ego/cripfi per memetipfam.Dixit antem 
& huic:& turepkfti fcneltras cbartK.Tertius d.xit, mihi in fotu- 
]arem;herb* aicenderunt.Et refpondrtfenex & dixit:& tu expu 
liftia tehofpitalitatem.Ioannij brenis ftatura dixit fratri fuom- 
njori $> vellet effe fecurus ficut Angeti Dei, qui femper Deo fer- 
uiunt:& deponens veftimenta faa abik & manfit in heremo nu- 
dus per hebdomadam.Tandem redijt & pulfauit ad hoftium cel- 
bf,& oujfiuit*fratef eiiis quiseflct.Cui iJIe Ego fum Ioanet: & di: 
Xit frater,Si Ioannes Angelus eft fachis,iam non habet inter ho- 
rnines necefle conuerfan,& dimifit eum muitum atfligi.Tandcm 
aperuit dicens.Si homo es,opus habes iterum operari vt viuas. Si 
autem Angeius,quid quxris iqtra cellam. At ille,ignofce mihi fra 
ter,qHta peccatii, Dixit Abbas Lucius cuidam qui voicbat carere 
follicitudine&rugerehomincs: nifi vitam tuain inter homluet 
«Mrexerisjfoius habitans corrigere non valcbis. 



De FmghiuU immglm*. 



Csf. XOtt. 



fratre aJio ambulabat in heremo,&'vidi 
J~\ tes Draeorrtm ambo mgierunt.Et ait frater , tu rimes pater ? 
•Cm fenex . Non timeo fili.fed expedit vt fugiam fpirkum Vatue 
gloriar.Quidam Monachu? Coofiantinopofi remporibus Theo-J 
dofi) habitabat in pama cclltila rbrit ciuitatem. Audiens Impera 
tbr folus perrcxit,& non coghouit tp eflet Imperator, feftinauk 
& mrfit 3quam & fai & buccelhs,& comedernnt pariter . Tunc 
dixit ei.Ego ftim Theodolius Imperator,'& ob deuotionem tui 
veni htlnc.Beatreftk vos.qui fecuri & Jiberi de negociis fascolt , - 
tranquiila & quieta perlruimnii vita.Certc in regno natus fum,& 
nunc in regno dego,& finef ollicitudine nunquam cibum capie, 
& ita regreflut eft ab eo.Eadem vero nodtc cepit Dei famulus in- ; 
tra fe cdgitare dkens.No folum de popuJo,(ed etiam de palatio ' 
"cjuimplurimi exemplum Imperatons fecuti ad videndum me v6 ' 
turi funt,& honorem mihi tanquam feruo Dei.deferendo non cef 
fabunt.Timeo ne forlitam malignus mihi fubripiat , & libenter 
incipiam eot fufcipere,& condele£teturcor meum laude eorum 
& honore. Ac per hoc iam incipiam virtutetn humiiitatis perde- 
re.Eadem crgo nofte fugit inde & perrexitin Aegyptum ad fan<- 
ftos patres in heremum . Quidatn (enex dixit , qui ab hominibus 
ampltushonoratur.nonparuum anitne damnum patitur.id^di-' 
srit.Qtiando cogitatioiranaf glorif vel luperbne repugnat,perfcru 
tare teipfum, lf omhia mandat j Dei conferuafti . Et fi inimicot 
tuos di!igir.Sig^udes in gloria intmici ttii,& contriftaris in dele- 
fiione eius,& (i habes apttd te <p feruUs inutilis es, fcies <p elata co 
gitatio omnia bona diflbluit. Venit iodcx protiintte videre Ab- 
bateni,& ille audiens operuit fe facco , & in manu ca:pit panc 8c 
<afeum,& fedit in mgrellu ceil*fu* . Quem cum vidiffet iudex- 
contempfit eum,dicens.Eft ne hic homo de quo talia audiebam', 
fcjreceflit.Dixit fanQa Sincletice:ficut inanifcllus tliefaurus cito 
CXpendkur,ficquielibet vinuseum innotueritvel publica fuerit, 
cxterminabitm-.Sicutenim cersa facieigni» foluitur, ita aniina 
laudibusinaniter& virtutum ri$»orem amittit.Aliquandoin cel- 
lis feftiuitate celebrata,edcbant rratres in Ecclelia,inter quos vnut 
iuflit (tbi afferri fal,quia non comedebat coctutn,& minifter cla- 
mauietsoram omnibus.afferat aliquis fal,quia cotium non come 
elit.Qjiidamautem fenum furgens dixit illi fratri:cxpedicrat tibi 
hodie romedifle carnes in cella tua.quam hanc voccm audifle co 
ram omnibus tamit fratribus.Paftor atttem ait. Non eft dimkten 
dum oput prdpter vanam gloriam,qua* iuquinat illud.Dtio. n.ho 
tnineserantagricoJaiivnusexeisficut feminauerat collegit pao- 
ca & ford ida.alius nihil femiaauit,& nihil coUegit:fafta igttur ft 
tntquiseuadtc} 



DtlrkCMumd*. , C*f>. XCW. 

FRatttrrequiliuit Abatemlfaac.quareteDjBmonesitatimentl 
Ke(pondit.Exquo tattus f um Monachus.ftatui apud me,vtira 
cunoia mea toras guttur meum non procederet.Achillasexpuenr 
languinem dtxit.-iermo eft cuiufdam fratris. qui me contriftauit , 
& taetus eft languis in orc meo.dum conarer illud feruare apu«f 
ine.AbbasIoannesquas(iukab Abbate;Afvceo , qui 40. annit 
habitauerat m fummirate heremi , a nullo homine" facile mole^ 
ltiam patiens.Dic nnhi quidprofecifti?Qui refpondit . NunquS 
meviditfol manducantem.& loannes.menecirafcentem.Frater 
quidamquia f*pe mouebaturad iram , recefllt a congrcgatione 1 
& hdbitauitlolus.Cumqj quadam dieimpfefletforifculamaqua 
podta in terra verfabatur,& iterum impleta verfabatur, & tertio 
umiliter.Tuncpercipiens 3, ab eodem Dasmone iracundioe fuie fit 
tlluius, quO pnus redijt ad congregationem. Dixit fenex . Imitari 
debet monaclius canem venaticum.non illum qui vifo leport fe- 
quitur,& poftea laflatus reuertitiir.Hic vero nec vepres nec fpinar 
necprax.piciutimct.donecapprehendat lta Monachus qui Defi 
qujEritj& cruci indefinenterintendar& quecunq; occurrerint fcS 
dala leuiter pertranfeat,donec ad crucifixum perucniat. 

De temeratio contempu. Cap. JCCtlll. 

FRater quldam impugnatusa Spiritu fornicationis, confdfTut 
elt cuidam fehi.tjui non benigne cotripuit eum , fed ait. Indi- 
gnum eum nomtnari monachnm, qui flc tentatur. Illeautem de- 
lperansrelicta ceUa rediit ad faecolum.Difpenfatione aut Dei.oc 
ciirrit « Abbas ApoIlonius.Qrti quilita caufa fuge , confolatut' 
elt eu bJande,diiens.In h*c et a:tate valde huiufmodi tentationin 
bus tenior.R.euerfufq; eft fraterad cellam fuam, tunc acceflit A- 
polionius ad hoftmm celb illius fenis.-qui Ctc eum dcfperarc fece- 
rat,& orauit vt & ille alterius tratris beilQ f en tirec & ilie li berare^ 
turpncviditouafiparuumAethyopem immktentem fasittat 
in lenem.Tuclenexadeo,turbaroseft «j & ipfeead« via ad feea 
lumfediit.CuioccurritApolloniusdicens.Reuertere in cellam 
tuam,& rccognofcefragilitatem tuam,& c6patere iroximis tuis: 
& oratipnefacta a cogitation.busliberatus eft,rediitq; in ceUam 
fuam.Q«idamfraterrequifiukAbb.nemPemenemquo poffun» 
minoretn oiCarbitrarieo, qui hbmicida eft?rcfpondit . Dicasiii 
t«mettpfo,ifte qui«fcrn hoc foJum pc.?catum fcck , egb antem ot 
aV*? ? V r '"'r" 0 m «P f «™ 'nterficiens, hafc enim fo& 
eft Mftitia hom.nis ( leipfum reprehendat.Venit Abbaslfaac in ce ' 
nobtum,& vrdit ib. q*jendam fratreni negligentem & irartis iuf!= 
fit efl «pelli.Cu ergtfegrederetiir ad habtaculum fuum,venit-Ati 
gelus D11. & ftetit aAte hoftiuni celljt etus dtcens. Non te permhv 
te ingredJ.Tulerunt homjnesiudiciuhi & non mihi permiferurte : 
■Jlud diatDns,hocauccm diaum tft, l1n i a ( ic0ntj£ . erj £ < ie illis pet» 
tefiis aliquem vcl inparuo peccare.hiox funtproditori. Contiglt' 
fratn cuWaih tulpa mcxnobio,& cuperuhr exprobrtreci .'iW 
vero fefeciHe negabat.Erat autem ibi Paphuncius Cephalns. Vi- 
di tnquit ln npa flumims ho.riiriem vfq; ad gentia in !i.iio demer 
lum.Vementes autqu.dam.vteuh. porrefti manu extralicret.vf 
qoe ad collnm demerferunt.Quo fratre fermone componcll.eont 5 
qui diKefleratad canobium reubcauerunt.Dixitquidan.fef.ex.Si' 
videns Miquem peccantem.rtemittas cuipamin enm , fcd tn ill5 
qut impugnat enm dieens.Ve mihijquia ifte nolens viatiy dft , fic 
W P* n e & inquire Dei lolatium quia omnes decipimhr . ' 
Abbas Paftor a.t^i vis requtem inuenlreln hoe feculo & in fbtu5: 
ro:in omnicaufa 1 dic:quisfum egd?& noniudices'quenqo5,nolhl 
fpernasneq; Cbhdehines,& nullooblbo^ris.Presbyterfuflrtque- 
dam tratrem.qtu peccauerat exire de Eccle(Ta,& Abbas Beffarion 
exiuit cumeo, dicens:& egopcccator fum. 

( XfeSu/pittont^rdetrHflione; . C»p. XCV. 

EGrefli funt aliquando de monafterio fratrcs ad vllftandii.eos, 
qui in hefemo cbtnhioranturpatresiCUm aut veniflent ad qwf 
dam hefemitamVfeniotfufcepit ebs cum grandi gaodio VidCns 
enim eos fatigatos de itinere, ante horf nonJ fcck eo!f reficere , &r 
quicquid habebat in cellula f ia appofuit eis,Vefpere oratioues &r 
pfalmos f m cofiretndines copleuerunt.fimiliter no6te.Dicms auc 
fenior feparatim quiefcebat:& andicbat eos loquctes & dicetes iii 
ter fe,qm ifti heremitae meliut cibantur quam qui in monafteriir 
cohuerfantur.hoc audics tacuit,& cQ illuxiflet diesarripueru- viS 
ad ali6,qui in viciho habitabat.Cum a,ut cgrederentur,dixtt eis fe 
nior,fa!utate eum cx me,& dicite ei,obferua,& noli irrigare ole- 
raJpfc vero audiens intellexit huius rei caufam,& tenuit eos, dej 
ditq; eis vt operaretur texentes fportas.fedenfq; cu eis ipfe no cef 
fauit.de operemanuum.Vefpereaut poftcopletas orationesdi- 
xit eis.Nps quide confuetudine no habemus cxnare quotidie.fed 
>p aduentu veftru oportet nos hodie cenare,& appofuit cis panei 
ccot & f*16 dicet:«ja pp vot debem* ainpU» aliquid cenaTe:mifi» 

* autem 



l 



Digitized by 



Google 



Llber Qumaidedmuj. 



atttem modicnm acetum & roodicum o!ei,& cnm furrexiflenr de 
nienfiila, cacpit iterum pfiiJJcre vfqj propc Iucem,& dixit eis. Non 
poflumus propter vosomnem canonem pfallere,& ideo repaufa» 
te modicum,quiade innerc farigati eftis.Cum autem factum fiiif 
fct mane hora prima voluerunt recedere ab eo, fed non permific 
eos fenior dicem.propter charitatem tenebo vo$ alios tres dies.Ii 
Ji vero furrexerunt nocle latenterq; tbgerunt. Cum aJiquando fe- 
derentfratres,vnusquendam laudauit dicens.-bonuseftillefrater 
quoniam mala horret.Cui fenex,& quid eft maJa horrere?UIe hor 
ret mala qui fua propna peccata horret,& omnem tratrem fuuro 
beati(icat& diiigit.Fraterquidainrequifiuit Abbatem Pemene, 
quomodo poteft vitare homo ne maJa Joquatur de proximo;: rc- 
fpondit.Ego & proximus meus Dttx imagines fumus. Cum ergo 
meam imaginem pcrfpexcro & reprehendero me,tnueniturima. 
go fratris mei apud me venerabiJiter:*quando aut meam laudaue 
to,fratrisineiimaginemprau3mrefpicio. Tuncautem de alio 
non detraho ei,femper me reprehendo. Paftor aut quacunq; hora 
tegimus peccatum tratris noltri : tegit Deus noftruui , & quando 
prodiderimus prodit.Idem ad eum qui fratrem fuuro expeJIendu 
sudicaiicracduo honiine erant in lovxj vno , & habcbant ambo 
xnortuos, & reliquit vnus raortuum fuum,& abiit plorare mor- 
tuum altcrius. 

DtTtntmuomhu Dtmtmtm. Cmp. XCVl. 

Dlccbatquidam Thebeusfenexcp fihus eflet Sacerdotis Ido- 
Joriint,&curoquadanvdieviderec Patremfuuin intemplo 
facnficantem Idolis.vidit & Sathanam cum militia eius ei aftan- 
tem.Qttemcum Darmones adoraflenr, retulerunt fa&a nequitiae 
fue diuerfimode,vnusretulit fe per jo.dies homines vtiitis prouin 
ni plurimos occidifle, alius retulit fe plurimos ful nierl.flein ma 
ri peV to. dies,ali js fe intcrfutfle quibufdam n iptits , & fponfum 
occidifTe > & multani fanguiniseftufionein ptno. incitaiie.hoc cu 
*udi(fetSathan,pr*cepit eos omnes ( r1agellari,dicens.Cur tantum 
temporis in hocfolo confumpliftis.Poftreino vero quidam ait fe 
per h o. annos incitafie quendam Monathum in heremo ad pccca 
dum:& vix iUa uocie coinpuliffe eum foruicari.Tunc furrcxit Sa- 
thanas & deofculatus eum impofuit capiti eius coronam , quam 
habebat,dicens femaximuin quid egiife. Beatus Abbas Pacho- 
mius d»cebat fratribusrftcut mihi teltis eft Dominus,f*pe audiui 
immudosfpiritusDjemoaumJoquentetintetievarias artesfuas 
nas contra feruiencesJDe6,maxi neq; contra monachos,habent. 
ridam enim ex ei diceban tJigo ad dunifimum hominem catn 
bco, & quotiens ei immitco peruerfas cogitationes, ftatim pro 
itemrt fe in oratione,cum gemitu & grandi confulione cgredior. 
Alius dicebar.Ego ad illum quem obferuo,cum cogitationes im- 
mifero,confentit & fufcepit eas : fipe enim exardefcere eum in 
iracundiam facio & in contentionemrix«,& pigritiam in oratio 
ne,& dormitationem in pfalmodia immitto, &non contradicit 
mihi.Quidam frater impugnabacur a Spiritu blasfemij?, &,erube 
fcebat dicere.Cum ergo (rcquenterad Abbatem Pemenein perue 
nifl'et,dicit ei.Ecce frequen ter venis ad me habens cogitactones,|& 
fic remeas trifiis tecum illas reportans.Dic ergo quidhabes, mox 
vtaperuitcaufam leuioreiusiinpugnatioapparuit,&dixit eife 
Bex:necomrifterisfili.Quandoenimhxccogiratio venitad te, 
dic. bla femia tua fuper te Sathana:hancenim caufam aruma no 
vuto Abbas Ifidorus quoticns iJJi cogitatio dicebat quia magnus 
•s.Refpondit adfe.Nunqoid calisfum qtialis AncooiusSQuaudo 
vero Dxmon conturbas eum fuggerebat ei difpcratione dicebat 
Qtumuis ego in tormentis rnittar, tamen vos f ubtus me inuenio. 
Quidam frater requifiiirt fenem.Cur tam grauiter impugnaimir 
t Deraonibus.Refpondit quia arma noftra proiicitnus ..Qtudam 
fenex dixit,ftcut ad fucccnfam ollam mufce non appropinquant. 
Si vero tepida fiierit incidenriiieam & faciunt verines.Ita & Mo. 
nachum fuccenfum ignediuiai Spirittis,fugiunc Dxmones, tepi 
dum vero illudunt & fequuntur. 

Dt Ttntmtiont cmrnit. Cap. XCVIl. 

FRaterquidam volens cum Matrc fuatranfirefluuium,& ma- 
nus fuaiirkioldir pallio euit & portauit cam vltra Jnterroga- 
tus a Matre quare <ic feciifet.Refpodit,quia corpus Mulieris ignis 
eft,&eoipfo<j>contingebam:ct& rcniebat mihi memoriadev 
liismulieribus.AboatiflaSaraimpugiiata ij.annisa Spirittifo^ 
nicarionis pecebat a domino fonit udinem.Sc non amo tione.Cui 
tandem apparuit Spiritus fomicationis corporaliter dicens: vicifti 
me Sara. AtiUa* ego non vici te»fed Diis meus Chriftus . Qmdam 
ienex in monafterio habuit 6lium,qui ibi nutritus nefciebac cuiuf 
modi muJiercseiTent Cumq; (iOm eflet vir.immttebat ei Dauno 
ipecies & habitum muJierum.IlIeautcin retulit Patri qui miraba- 
tur,curnq; cumPaere def:eiideresm.Acgypttrm, videns mulicres 
At, iftiftmt qui venrebanr ad medenocte in heremo Admiratus' 
«igirPater DMnonum fraudulentiam ait illi.FiIi ifti fiinc mona^ 
dti l*coJai»^iuaJia.vru- tuahabiui 4hfiJ»mita:,ficqj ftaumre, 
Speculum Hiftonale. 



2 lO 

uerfi fimt in ceBam fuam.Quidamfrater teotationibnrprobatus 
lnScy thi affligebatur a Diabolo,pro memoria cuiufdam muJie- 
n». Cumq; nunciacum ellet ei a quodam tratre vcniente de Aegy 
pto.vxor tllius, mortua eft.Erac autem illa de qua inquietabatur, 
lnrgens nocte venit vbi audierat eam efle fepultam, & todiens lo- 
cunt excerpfic fanguinem pucredinis in veftimento fuo, & tulk in 
cdlamfuam,&cumnimisfxterer&anteocuJos fuos pofuitdi. 
cens.Eccehabestuumdefiderium,fatiateeo: ficq; caftigabatfe 
donecmorerencurcoocupifcentijefuae Quidamfrater luuenp a 
5]>intu fomicationis vexatus, voluit redire ad txculum , fed alte- • 
nusmoniikacquiefcens ad interiorem heremum perrexir, Cum- 
queper 10. dies rnoram feciffec, vidtr opus D.emonum,nam cora 
eoftetic quafimulier,echyopiflafa!cens,&pra: fajtore non feretw^ 
ftatimabiecitea:&gratiasagens,ficexit&abiit ad Pacremdi- 
cens,modo noloredireadft!culu.Senexquidaminflaromabacur, • 
& videns obfequium & laborem fratrum ait. Vado in Aegypttt. - 
Cui Abbas Moyfes.Non ca, quia incurfurus es fornicatione . At 
iUe hocgrauuerferensait.MoRuum eftcorpusmeum,&tu mihi' 
ita dicisrSurrexit igitur & abiit Jirat autem virgo qusdam fidelis . 
-requenter venien ad domum Patris eius, quam poftmodu corru 
pit,& ex ca filium genuit.Et poftmodum conuaJefcens cuJic pue- 
rum m humeris fuis die fefto frarrum in Scvthi,& incrauic Ecde- 
ltam coram omnibusquibuslachrymantibusaic . Eccefracrc 
hus inobedienti* eft ifte,orate ergo pro mc,ficq} perinanfit in lc* • 
coluopnori.Quidamfenex quandam hofpitauit in domofua; 
cumq; vltra modum pro ea torquerecur,accedit lucemam & po- 
Jtuc m digicos fuos,& combuftionem non fenfic pr* ardorc aitd , 
facqs omnes alios combuflit.Mane vero venientibus iuuenibus ad 
Muliere.n^uibusfpoponderat illafeeieduramfenem de cdla 
iua,aitfenex. Videtisquamalefiliaifta Diaboli perdidic oranet 
digitos meos,ecce vbi dormi: quibus ilJam excitantibus nihil fo- - 
lpon<Jic,mortua.n.eracEc viri fanfti oracionerefufcicacaeffl, fic- 
que comimila poftmodum pcenituwFrater quidam impugnaba- 
tur a Spiritu fornicationi<:,& fecedens in vicum Aegypti, vidit fi- 
nam cuiuldam facerdotispaganormn,& petiiteama Parre.qui 
refpondit^volo confiilere Dcos meos, & abnt & aic . Monacmtt .' 
vulc hlum meam habere, donem illam illi?Cui D «mon,ne dede> 
ns eidonecreounciauerit Deofuo y & bapcifino, & propofito: 8c 
cunc dabis.Tunc Sacerdos abiic ad fiatrem & hatc omnia retulic 
Oii monachus confenficJit vidic ftatim quafi columbamde ore 
iuo egre<iieutem,& volantem in ccelum. Tunc Sacerdos confuL 
uitD S monem,qtijdixicnedederisei,quoniamadhuc Deusfuus 
muat UJum.Et rcdicns Sacerdos hasc omnia dixic Mdtacho. Tuc 
contrtflatus Monachus ait. Ve mihi,Deus meus nuhi bonum pro 
malo reddit. Et cuiufdam fenis conliJjo pccnitentia agens rueniic 
columbamiterum viderc,intranteinos ie iusq u am priusamiferab 1 
Aiihuc dtEodtm Cmp. XCrill 

QVidamfratcr moleftiam fiiftjnebataSpiritu fornicationis, 
'reqMnterautvenientcadfevidens &iiior & deprccantera, • 
fe,vc pro fe oraret.valdc contriftatus tnirabaturjquianon exaudb: 
uic Dfisorauones eius.Eade aQt nocte.vidrt fedente illum Mona-% 
chtim,& Spintus tomicationis in diuerfis mulieru fbrmii ante iL.i 
Ju ludentcs,& ipHim cumeisdeleaari.&Angelum Dni aftatete. 
indignantemgrauitercontraeumiquia non fureebac neqj proi 
fternebat fe in orationibus ad Deum. Hecergo oftenfa funt perxc \ 
uelationem femori.qtua culpa & negligentia illius Monadn erar* 
vcnon exaudirencur orationes eius:& tuncdixitei,tua culpaeft! 
trater.quia condelcctaris cogitationibus malu\ Impoflibile eft e- 
nim diicedere a tefpincum foruicatiorusaliisorationib. & Deum, 
pro te deprecantibus,nifi & tu laborem aflumas in ieiuniis & orai 
nonibus & vigi lis.Nam & fi ille,qui infirmatur.non fe abftmeaf 
a uoxiiscibis,nibil ei proficiet cura &/oIl.citudo medicoru. Hoa 
au a d,es „ ter ^mpnncfo» eft,& i m^doirrioa feniotis femeci pfunt 
atrJ:xic,& receOit ab eo fpiritus immundat paffionis.Brat qmdani 
Oraicus adolefcens in camobio.qui oulla continentia,nuIla operi» 
magnitudinc carnis flammam poceracextinguerccumq; ad Patre 
monafterij hxc eius tentatio perJaU fuiffctjac eum ille arte fer- 
uauit.IinperaHitcuia^viro^aui&afpro.vcwrgiis atq; conui- 
cns mfeaaretur adolefcente;& poft irrogatam iniuriam, pri.nus 
yeniret ad qu*rimonias.Cumq} imperau fibi perficeret i ihfuper 
et vocati teftet pco eo loquebancunqui cotuumelia adolefcent, fe 
cerat. At ille ctpit flere cotra medaciu.& fedabac folus, oia; auxi 
lio dcflicucus ad Iefu pedes iacebacQuid muka? ica totus anow 
ductus eft.^10 expleto interrogatus iiXpcogitationib. priftinusi 
an molefte altquid fuftineret.Refpondemdixit.pape, viuere mi- 
hi nott libec,quemadmodum tornicari non libet.Hiperchius ait- 
Sicut Leo ternbilis eft Onagris.ita probatus Monachuscogitatio 
nibusfordidis.Paftorait.SicutSpatariusprincipis ei afliitic fem 
per paracus,fic oportec animum feinper efle paratum aduerfum 
D*mon«nfornicationis. . ■ 

TomusQuartui. Dd a ' Dt ' 



Digitized by 



Google 




f • 



DeVtilitMte tentntienum. C*p. XCIX. 

Dlfcipulus cuiufdam fenioris impugnabatur a Spiritu fbrnka 
tiamsjed auxiliante gratia dfii rciiftebat viriliter. Senior vi- 
dcns eum ficlaborante, dixit ei.Si vis o iilt deprxcabor Dominfi 
vtaufcraca t< iftam impugnationeoi.IIJeverorefpondit. Er (i la 
borem fuftineo,fentio tame fruCcurn.*quia per occafionem huius 
& amplius ieiuno,& in vigiliis & in orationibus plus tolero. Veru 
tamen ores Deum,vt nubi det uirtutem quatenus poflimfuftine- 
tc & certare legitime. Diccbat quidam feuex, nili paftor velarec 
oculos aninulis ad molam circuneunti ,conuerterec feanimal & 
•Dmederet labores fuosJta & nos velamen accipimus fecundum 
difpenfacionem Dei ne videamus bona & beatiricantes nos per- 
cUmus mercedera nottram.fordide cogitacioues velame funt mo- 
cUci ipfius honi operis Quidam fenex dixit,pecmittit dominus la 
borare fuos,vc rcmemorencur tribulationum iabores. Vndefeme 
cipfos cuftodiunt,timentes nc tantos Jabores amiccanc . Nam& 
fiuos Ifrael per dcfertum +o. annis circunduxic , & rememoratis 
tribulatiombus non redirent retrorfum . Orofius dixit , fragmen 
crudx tegulx in ftradauient j non durat,co:te durant vc lapis, lic 
tcntauonum igne co£tus.Syrus,fi cogitaciones fornicationis non 
babes,operaciones habes.Qui.emin cogitatione aduerfus peccatu 
non pugnat neqi concradicit,corporali ter peccat.Qui.n-corpora- 
liter peccat.cogitationum molefhas non habec. Agatnon aicNon 
«ftpeiorpalfioquamfiducia. 

DcRemedifs contrMimpetumprMier cogitMtimis. C. C. 
T^Raterquidam dixit fem.Quid faciam quia occidit me cogita 
Jf*tio foroida? Dixit eifencx,Mu'ier quando vult puerum fuum 
ablaftare,fuperungit amarum vberibus fuis & cum ex. confuetu- 
dinevoiuerit puer fugere,fentiens amaritudinemfugit. Tuergo 
mittein cogicacione tua cogitationem amaram mortis & torme 
torfi,qna? prxparata funt peccacotibus in futuro. Abbas Zend cfi 
poft labore relideret iuxca cucumcrarium,dicebac ei aniinus.Tol 
letibi vnum'cucumerem & manduca.Tuncconfurgens ftetit f. 
diebus in cauiua,& detncans feipfum in fole dicebatq; ei anim*, 
fuus non fe pofle portare tormonta.Tunc refpondic incra fe.Si cor 
menta ferre non poces,non rapias qux manduces . Dixit quidam 
fenei-Sicut venenata animalia forciores herbx vel pigmeca expel 
Iunt,ita cogitatiqaes fordidas oratio cti ieiunio repeSit.Quidam 
frater rcxraifiuit fenedices^Siquis mihi debet paucos nummosre 
petatn eos.Cui fenex aic.Ego in bac caufa nunquam impognatus 
iurn.Scandalizatus ipfe venit ad alterum fenem & dixit ei- Supra 
natura humanam locntus eft.Dixic ei illc,no fimpliciter tibi dixit 
ohomo Dei.Vade vt dicattibi virtutcm vcrbi.Reucrfus cft ad fe- 
nem& dixicRogo te explana mihi quemadmodum non esim- 
pwgtratusjDixicei fenex^xquofaccusfuni Monachus non fum 
fatiatus,nequcpane,neque aqua,neque fonno & horumomnium 
cogitatio.non me permifit habere pugnaui quam tu dixifti . Ab- 
ba? Peroedixic.lt» nulio fic-gaudet inimicus,quomodo in illo qui 
nonvult cogitationesfuasmaniteftare. Dixit Abbas Euagrius, 
meotem errancem & nutancem folidat leccio, vigiliar,& oratio. 
Gencupifcentiam vero ferueirtem madetacit efuriesjabor, & fol 
bcitudo.Iracundiam autem reprimit pfalmodia,& longaniniitas, 
& rajfericordia.Quidam venit adeundem Abbatcm& dixit ei. 
Multf co«itationes veniunt in aiam meani & periclitor in eis. Ec 
«ieciceu feaex fub aere nudo,& dixit ei.Expcnde (inu tuum & ap 
pnehendeventu.Atillerefpondit.Non poilum hocfacere,& dixit 
ienex*Nec£Ogicacioriesprohiberepocesneintroeant , fed tuueft 
refiftereeivSy foi dixit,da pafliombus tuis fuper pignus & difce- 
chmt a te^unt n.in tc vadia earuru.Ide ait Paftor ad Amon. Nou 
porrigas manustuascogitationibus malis & ociofe erat ficut fe- 
curis & gladius fine feriente non feri t.Ide ad ifaac . Capfa plena 
-ceftibus 1» diraifia fuerit longo tempore,pucrefienc iii ea veftes.Ita 
& cogicaciones ooftne fi nonreccrimus eas corporalicer. idem ad 
lofcph. Serpens fi longo teroporedauditur in vaie,moritur,(ic & 
«ogitationes daufe. 

: LIBER XVi. 

. De Contemporalitste no**m regnarum & frtmo de Re. 
gno Ronumornm. C*f>. 1. 

C t o R.Ab anno primo Gratiani,qui fuit ab incar 
natione Dotnini r8i. incipit Sigibertus Regno- 
rii conremporalitatem dekribere, in prima linea 
ponens regnum Romanorum, in fecunda Perfa- 
rum,in tercia Francorum,in quarta Anglorum,in 
quinca Vandalorum,in fexta Longobardorum,in 
•feptima Vifigothonim,in octaua O(trogothorum,in nona Huno 
nun.Primo quoque eorum omnium otigiocm defcr ibit, & nos <c 




incenti/. 



corum origineru hic breuiter exequemur.Singulorumquoqueli- 
neas a principio vlq jcad fiiiem,ligiilatim oc iucciuce pcrftnoge, 
tcs,excepco cancuut regnoRomauoruni, cuiusoriginem & Jinea 
iam fupenus incegre pofuimus,de quo regno hoc f olum hic tau- 
gicSigibertus,quodiuxca DarneJis interprccationem , de quarco 
Regnolicut ferrum coinininuic,ec domac& concenc omnia , fic 
ab or.ginc fui cucuderit,domuerit,& concnueric pcne omma Mu 
di regna.Nouilfiu»o vero teinpore,& reguu iilud quod in tybus 
fuis lerreis diuciifime & firmillime fine aliqua lafficudine ltete- 
rat,candcmferrofua*(orcicudinis comnuxcocum cefta humanat 
irabeciJJicatis ex alto dominacioni- fux gradu cum fragore cerri- 
bili labore ca>piC,hoc rcgnum primi perf e impulerunt , qui fuper 
cum Romano penc ex xquo (ehabuerunc,modo vero vacillance 
reipublica; ftacu,eos vlcro mipecere non cimuerunc, & infuper eos 
fuis finibus muculare pocuerunc,quando Iultano Apoftata cefo , 
&exercicunuferabilicerfubiugaconiinis forcunati func factiex 
eoruoi infonunio.lta regnum iJlud quodtanto temporeoes pene 
Mundi gentestprxda: & donationi habuic,modo Dei ommpoten^ 
tia mifcente ei duplum.in poculo quo cxceris mifcuit,cundis ps- 
ne gentibus prxdx &t ludibrio patnit:& qui olim cum alus genti- 
busprofoiagloriacertabant, modofalutifuc vix fatis confule- 
repoterauc,nam quatcunquegences auc minuende domo mulci- 
tudims caufa, aut amore exercend* fua; fentatis a patria fua exu 
labant,Romanum imperium laceuabanc,& deeius laciffimo coc 
pore vduc partes quaidam fibi excidebaut & in eis fibi reguaudi 
iocum ftacuebanc 



De Regnc PerfMrttm. 



C*p. II. 



JTem Sigibertus.Porrd regni Perfanim origininem altiut repe- 
tere modo non vidctur vcile, quia qux huius rcgni fueric auci- 
quicas,quanca{eft & quam pocens huius antiquitatis nobiJitas, fa 
tis recolct leior per anciquorum hidorias.Hoc cantum notabo , 
quia fxpe;viccona abuii de Romams-Nunc autcm recenter cxfo 
Iuliano & exercitii Romanorum profugato & finibus fuis Roma 
no imperio mutila to,& ficpro fuo Jibitu pacis fxdere in 29. an- 
nos couipofico txlicicaccm luam non cemperanterferebant,& Sa- 
pore Regeeorum infolentius agcnte Chriftianis & Romanis om 
nimodis infeftigrant.H.c Sapor qui diuiam ante imperat abanno 
primoGracianii..>perauit annis.i8.poithuncSidigerdis ^ Gau 
raranes films cius j 8. Poft hunc Cluades annis 41. Rabades 1 6. 
Cofdroet7.Hormifda i7.Huncfilius eius Cofdroe ocddit,jSc 
regoauit } 8.annishunc quoq f filiusciusSirois peremic & anno 
1 . regnauicPoli hunc H armif da anno 1 • Tunc Saraccni qui ha- 
dfenus fuerunt fuper Pertarum rcgno eos belio victos veria vico 
fnb fuoredegeruntdominioXanno Heradij to. fecundum cfiro. 
nica ex tunc ergopro Regno Pcrfarum ritulacur Regnuin Sarace- 
nonrm, quorum Ammiras.f.Muhaminad mortuo Ebubehcrpriit 
cipatuscftanni j.Poftquem Haumar iz.Quem Perfaquidam 
fe velle adorare fimulan$,infixo in ventre eius gladio .peremit eu. 
Cui fubftfticutui Hocmen princ pacuscftannis to.hocquoqj pe 
rempco Muhainas ex Amiro Amiras faftus principaturannis tf. 
Poft quem Gixith filiuseisannis ). Marhuan i.AbdaJa Hadime- 
Jcch. ti-VJid. 7.2uleunemj.Haumar l.Gizid. ;. fotiic lucbru» 
quidam maleficus promittens eum ^o.annis principaturum fua 
fit vt in toto regno fuo Dei fanctbrum imagines deponi ediccreu 
Qui fpe diu regnandi feductus,edictum quidem proponit, ipfe ta 
menrnox obiit.Poftquem EJuelid principacur Saraceois annis. 
io. Gizid. 1 . Muraha. 6. Quonerempto Muhamad f . Habdailas. 
j^JVIadi 9 Moyfes 1. Aaron fratercius ix. Muhamad j.Qtiifra 
tre fuo Habdalle congrelfus & ab eo fupcra tus eum libi conrcgna 
re inuitus pallus e(t,& hoc bello Regnum Saracenorum pet ali- 
quoc annos difciuum eft,ibiq; deficic eius hiftonaXfub anno do- 
mini. 8 1 1 . poft annos 6 1 i. 



De Origine Regni Francorum. C*f. lil. 

ORiginem autem Regni Francorum hanc efle notificemus, 
exrdacufiddi maiorum . Polt illud famofum & cundis 
fxcnlis & gentibus nocum, Troianx ciuitatis excidium. victoru 
bus Gixcis cxdentes reliquix Troianorum , pars coru cfi Aenea 
adfiindandumRomanum imperium , adlcaliam perrexic parr 
vna fcilicet 1 1. miiliaduce Antenore , in finicimas Pannonie par 
tcsfecus Meotidaspaludes perueniuc, ibique ciuicatem xditicaue 
runt , quam ob fui memoriam Sicambriam vocaueront , in qua- 
multis annishabitauerunc, & in magnam gentem coaluerunt, 
& crebris incuriibus Romanum folum tnceOentes vfque ad 
Gallias ferocitatis fux veftigia dilatauerunt , hosadeo Roma- 
rusiafeftos cooitans Caefar filius magni Conlbuuuni beJloxip. 

preffit, 



Digitized by 



Google 



Llbcr Sextusdecimus. 



2 1 1 



preftlt , & tandem Romano imperio fubiectos aliquanrulum a 
fuaterocitatemanfuefiericoegit . Poft aliquot annos rebellanti- 
bns Alanis contra Valentinianum Itnperatorem , cum eos non 
poflet Imperator debcllare pcnicus, eo <p eos intranfibiles Meoti- 
df paludes tutarcntur: propofuit Valencinianuscp fi quagens hat 
paludes intrare & rebelles AJauos pofiet conterere, 10. annit 
eos a tributis liberos redderet,hac pactione Troiani ille£ti>& for- 
titudme & prudentia confifi,duce Priamo MeotidaspaludesRo- 
manis.inuias ingrefli,AUnorum gentem externunaucrunt , & ita 
Vaientiniano facisrccerunt,Vaientinianus eorum virtute deleita 
tus,eos qui prius vocati erant Troiani,deinde Authenoridx.Poft 
etiam Sicambros Francos accira lingua appellauit quod in Jacina 
iingua incerprctacur feroces.AIij dicunt Francos denominatos a 
-quodam eorum.Rege Fracone-Sed vnde cumq; denominati funt , 
■quantutn altius colligere potucrunc hiftoriographi . Priamus ille 
regnabat fuper eos cempore Valentiniani, non vtiq; Priamus ille 
magnus Rex Troix.fcd alius qui ab Hedtore illius filio.per Frico 
nem filium Hectoris-in cronica Francorum legitur defcendifJe . 
De h is autem plenius require fupenus. 



De CttthnUgo Rtgum in Frtmeis. Csf. 111 1. 

T)Rimo igitur antio Cratiani & Valentiniani imperatoni, qui 
\ fuit ah incarnatione Doniini 381. Primus regnauit fuper Fri- 
■<os Priamus anni» r.Secundusfiliuseius Marcomirus aenitit. 
Tertius Pharasnundus 1 i.QuanusClodius fihuseiusRex crini- 
tus i8.QuintusMerouenus lo.Sextus Hildericus annis 16. Scpti 
•mus Clodouatuf j < Juc a faucto Remigio baptizacur.Oftau' Lo 
chariits 1. Nonus Childericus % ; .Oecimus Lotharios 44. Vndeci- 
mus Dagobcrtusi*. Duodecimus Clodomeus 17. Tredecimus 
iLotharius ^.Decimufquartus Theodricus frater eiut in regnu fu- 
'blimatur,feda Francis repttdiatustonforariir,& Parilius in ceno 
IbiofantSti Dyonifij relegatur & regnauit.Decimufquintus Hilde 
ricus frater eiqs annis 1 l.Decimuflexius T-heodricus in regnu re 
ilitutos annis t4,Deciinusfepcimus Clodouxus 4. Decimusoctau* 
Hildebertus 1 8.Decimusnonus Clodoueus 4- Vkefimus Lotha- 
rras t.Vicefimusprieaus Thilpericus t. Vicefimusfecundus Thc 
^odricusif. Viceumustertius jiildricus 9. hic in Monachumton- 
liiramr.Pipinus autern princeps aufto.ritate apoftolica & Franco 
-nimefeaionein regera vngitur,&confecratura fancto Bonifa- 
rioMagunti* £pifcopo,aStephanoquoq;Papa,eius geoeratio 
perfiaos fuos Carlomannum & Karolum in hxreditate regalis 
tfuoeflionis benedicitur,& omnis alienigenaab eius iuuafione A- 
poftolieoanathemateinterdicitur.hicersa i^egnauieannis 18 
Vicefimufquinrus karolus filius cius,qui dicitur «naguus annis 44 
quorum j j.cantum fuper Fricoscpmpartito regiia.cum.Carolo 
maanojfratre fuo.Deinde Romani ab unperatore Conftantinopo 
3kanodcfcifcentes.Caroloregi Imperacortas laudes acclamant, 
<ettmqj per mantim Leonis Pape coronant,& AuguftuiuappelUt: 
&ext*ncimperauit Romaoispiraul & Francis annis t j.Deiude 
Ludoutcus filius eius 17. DctndeLothaiius filiut Ludouici vfur- 
pat fibi imperium,fed fratribus eius hocgrauiceraccipientjbus , 
& contra cum infurgencibus 4* anno iniperii e£us,cpnuenerunt,& 
pacificati funt diuifo imperio,regnauitq; Ludouicusin Gcrma- 
uia,karolus m Francia annis is fuit ifc. ViccfimufhonusLu 
douicus balbus i.TriceGmusLudouicus &Carlomannusrratres 
! .Tri cefiraufprimus karolus imperator a Francis in auxilium/ibi 
contra incuritim Normandorum inuitatus regnauit in Franoa 
annis f . Tricefimusfecundus Odo filius Roberti ducis j.Triceit- 
mustertiuskarolus filius Ludouici iialbi 17. qui exul & martyr 
murtuus eiLTricelimufqiwrtus Rodulpbusannis 1. Tricefimuf- 
cjuintus Ludouicus »7. Tricelimnsfextus Lotharius j 1. Tricefi- 
mufleptimtts Ludouicus filius eios anno i.quo mortuo Francisre 
gnum transferre volentibus,ad karolum ducem fratrem Lotha- 
rii Regisdum illerem ad coofilmm dirTert,Reenum vfurpat Hd 
go,qui didus eft Caper Marefcallus Francise , filius Hugonis ma- 

fnt ex Hauuidx forore primi Oihonis imperatoris,ficq;defecerut 
Leges de ftirpe Caroli.anno doinini 987- Regnauit ergo « 8.Hu- 
goCaperannis 9. Tricefimufnonus Robercus filius eius 14. Poft 
ue 4o.Henricus filius eius jo.Poftquem ^i.Philippus filius eius. 
'oft que 41. Ludouicus Croflus filius eius « S.Huius filius Philip- 
pus nuper in regem inunciut adhuc puer, Jum in ciuitate Parifius 
equo vchebatur iuxta Ecclefiam fandti Geruafij,Porcusequi pe- 
cuoii", feforte fubmictens, equu fuper ipfum prxcipicem dedic,& 
de eius fubita ac miferanda morce Francis luctum induxit-Regna 
vitq; «jXudouicuseiufdcm Ludouici filius annis 40. Poft hunc 
44. filiuseiusPhilippus44.Quadjgefimufquintus filiuseius Lu- 
douicus 3.Quadragefimusfcx:us filius eius Ludouicus, qui adhuc 
legnat . 

Speculum HiAorial» 



l 



DtBrutoh.*gt s *iM*Britd»mmdi8AcsT. Caf. V. 

NArratantiquorgm Brittannoru hiftoria, cp Afcanius Aenee 
Troiani hjius.de filio fuo Siluio nepo.em habuit noraine 
Brutum,hic Matrem fuam nafcendo,patrem vero tn venando ca 
fuinterfecit.Cuiusparicidiicaufatam eum exofum parentibus 
fuis reddidit, vt de Italia pulfus in Grxciam fugeret : vbi cxul C& 
eiTet,tanca cxpit[probitatepollere,vt confluentibusadcum Tro- 
iams,qui ibi captiui habebatur,ducatum eorum foniretur.Quo- 
rum freius mulritudine & animat' conlilio,petiit a Prandralb re 
ge Grxcorum libertatem eundi ad alias nationes. Rex autem ira 
perniottis belio eos cdterere voluit,fed nequaquam potuit. Nara, 
vi£toriaBrutoadeoprofpcraproucnit, vtplunmos de exercjtu 
regis perimerettipfumq; ex improuifo capcret.Regi autem morte 
minatus,nili rogaiis annueret:exegit autem ab eo nliam fuain in 
coniugium auri & argenti copiam multam,naues,frumcntum,ca: 
teraq; marino itineri neceflaru.Quoefitis igiturexRegisintperio 
plufquam trecentis nauibiu,& omni generefarris oneratis.Trpia 
nisauro& argentoplurimoditau.<,Brucusfiliam Regis accepit , 
& falutato Rege equoreum iter iggreflus eft.Tranfierunt aucem 
Affrica & Mauritaniam.venerutq; ad littora Tyrreni maris, vbi 
quatuor generationes gentis fux txules inuenerunt cum duce eo 
rum Corineo.Quibus lecum aHumptis,direxeriit iter ad fines A- 
quitaniavibieisexortumeftcumGatlif grauiffimum pneliura, 
quib. eo cempore decem Reges prafidebant,in quo congreflu ap- 
paruit miranda fortitudo Corinei ducis,qui tam valide percuiuc 
confulein vnum in fummo capite,vt eum diflecaret in cfuas par- 
tcs toto corporc diuifo.Nepos autem Bruti Tu'rnus,& ipfe fottif 
£musmiles:quifologladiofuo90o.viros ibi peremit, hoftium 
giadiis occifus cft,dcdicq; nomeu Titroni ciuitati, quia in loco il 
lo fepult* fuic.Finito illo certamine,vbi ex vtraq; partemulti funt 
interredi:Brutus cum fuis ad naues redijt,cxptumq; iter aggrefl*, 
tandem adinfulam deftinatam peruenit.Erat auc noraen iOiusJti. 
fulx Albion & a folis Oigantib. inhabitabarut, cum quibjs cer- 
tamenperixpehabueruoc.Brutus verodefuo nomine infulaut 
appellauit Britanniam,hominefq; fuos Britones vel Britannos. 
Dux autem Corineus tcrratn qux forti foe ceflerat.Corineam vo 
cauicqux modo Comubia,veJ a cornu Britannix, velper cortv 
pttonem prxdicti nominis appellauit. 

1 

DtSutcttferiiw Bruti & q$t*littr Saxonts Angtitm 

obttnutrunt. C*p. VI. 

P'Orrd exadis 1 4. annis ex quo infulam ingrefC funt, mortuus 
cftBrutusretiAistnbusfilitsregni fui haredibosX^ui fepulco 
patre,diftribueruntinterferegnum Patris linguli parcem fuam 
de nomtnc proprio appcllantes.Primus Cui nomen erac Lotrinus 
mediam panem Infulx potledit,qux poftmodum Leogna eft ap- . 
pellataSecundus qui Camher.dicebatur,accepitpartem illamjquf 
Cambna di(k» elt,& modo Gualia vocatur. Tertius cui nomen 
Albana&us^ppifedit terram qttx nunc Scotia dicitur,eiq; noraen 
indiditde nomine fuo Albaniam.Rcgnauic autcm Lotrinus 10. 
anms & m< rtuus eft.Et tta vfq; ad iuhum Cxfarem Briunni Ube 
ra dignitate regnauerunt,fub cuiut Imperio Romanis Tributarii 
fafti funt.Porro teinpore Marci Antonii veri inftantia Luai Bri- . 
tanniarum Regis,per legatos Eleutherii Papx , my fteria chriftia- 
nitacis fufceperunt,in quaaliqui corum vbiq; ad manyrii coro- 
nam prouecti funt.Qna enim perfecutione fub Diodetiano Cx 
fare,ucec fides in pluribus detecerit.in aliis tamen frangi nec mot 
te potuicSedpoftquam Maxipius Tyrannus infulam Britannix 
militum prxlidio euacuauit,& irrueruc Picti , cxterxq; Barbarx 
natioues cu ets, t opulijq; imbellem & tenam tocatn,cxde & prx 
da vaftare cxperunt. Acceffit huic malo & aliud,g> Rex Vertigir- 
nus ad tucamen fui hoftiumq; expugnationem inuicauic gencern 
Saxonum adhuc paganoru . Nam cu aliquamdiu ftrcnue acfor- 
titereos tutatt fuillcnt,dominandi cupiditatetliedi,dignitates d 
uium a rege petterut, vt & non iam opere ferrc ciuibus,(cd potius 
Ty rannidem exercere in eos liberius poilent.Qd Britannii prxca 
uentes expulcrunt eos,fed illi repulfi mulciplicius redicrunc pace 
qucfimulancespene vniuerfos prinaprs eorum fraudulenterjoc- 
cidcrunt:prxualeutes igitur ad tempus, ciuitates & caftclla occu 
pauerut,douec furgeret rex Aurclius Ambrofius,qui eoru ducc in 
terfecit, ciuitates eis abftulit,& reliquas eoru effugauit . Poft que 
furrexit Vterpendragon Aurelii frater.qui genuit Arturum Rege, 
inuictum acq; magmlicu.Poft ho fcx reges de gente eorfi regna 
uerunt,& tunc prxualentib. anglis Auxilio Affricanoru aliariia; 
gentium.Britones Monarchiam Infulx & dyadema regni amife 
runt:& alii quidcm in minorem Britanniam.vbi eorum & gcnus 
& nome permanet,a!ii vero in Galliam trisfugerunt,dcnuo cum 
rediret regnu obtinuerut5ed no multo poft vrgente cos diuina vl 
tioncfpcr fame & monali tate.infuii aliegenis genubus inuadcar 
TomusQuartus. Dd j dam 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vmcentij. 



dam reliquerunt,& ab illo tcmporcSaatones.i.Angu Angliam de 
nomin e corum tiuncupatam fub domimo fuo tenuerunt . 
De Cathtthgo Regni Brttannttc Cap. V 11. 

PRiino igituranno Gratiani & deincepsregnauit apud tiritan 
nos Maximut annis j j.Extunc Britannorum vires nimijs ho- 
ftjum irrtrptionibus attenuati funt,& quia a Romanis vndiq; bel 
lo laborantibus nihil fubfidi habere patcrant, fubtrahunt fe ab co 
rum dominatione.Inito autem conliiio direxerunt Londoniense 
Archiepifcopum ad Regem minoris Britannix Aldroenum,vt eis 
fuccurreret. At ille tradidit eis fratrcm fuum Conftan tinum, cum 
armata militum manu.Sicq; Conlhntinus crectus elt in Regem: 
regnauitq; to.annis,habuit auttreshliosCoiilhntequi Mona- 
chus faftus^ft,Aureuu, Ambrofium, & Vterpedragon Itaq; po(l 
alios i 3 annos ponut quidam Anglos venilie in Britanntam. f.an 
no 847.8C Ambrofium Aurclium hinc rcgnarecepilie.Sed vcrius 
videtur eos multo ante venifle qtiam regnarent . Deniq; poit an- 
itos 4f -ab anno prenotato ponuut initium Regm Angioruni.Na 
in hacre multuin diiTonant hiftori.tr. Iraq; Britanni non valentcs 
amplius ferre virtutem Anglorum,vt drcti conceUerein ius & 110 
men eorum,& primus degcntc Anglorum Cili & fecundus Ccli» 
alter alteri inortuo fuccedcndo rcgnaucrunt apud eos per annos. 
70. Poft hos tertius regnauit Edfloenus annis ; j.Poft Iiunc Cald 
baldus hlius eius i^.cuiusfilius Carusbertus anno Domim 640. 
regnauitaiinisif.hic in Artgh3primusIdoladeftruxtt,« (idetn 
Chrifti di!atauit:po(t hunc filius eius.Egbcrtus annis S.Poft hunc 
fratcr eius Lother 1 1. Edrith.i.Qtto mortuo externi gcntium Re 
ges Regnum Anglia; difceridunt annis 4. Poft vuy crec tiJius £g- 
ocrti AngkjsabHloruin opprelfioneliberat,&fuper eos rcgnat 
annis jfi.pofthuncfiliuseiusEdilbmusaniiis. S.f. vfq; ad annu 
dfomini 735. Abhinc autem regnum Anglorum annotare fupcr- 
fedco.quia maiorum hiftorias qoas fequar non habeo. 

DeOrtgineregni Vuttridilorum' Ctp. Vlll. 

VVandali quoq; deScythia oriundi,a Gothis victi alienas tcr- 
ras inuadere ca;perunt qui fuas retinere non potuernnt , hos 
drca Danubium cO'nihorantes,ritrftrmjpoftmuJtum tempus Gi- 
berith Gothorum Rex bello viitos inde exturbanir,& ad hoc ptr 
pulit vt quas quoquomodo habere videbancur rclictis fedibus Ro 
tnano imperio fe fubderent,a Conftantino magno locum habita 
di iibi dari fuppliciter peterent . Quod & impetrauere & Pano- 
nias ab eo (ibj dclcgatas,per 6o.annos pacifice inhabitaucrunt- Vn 
de anno Archadii 1 3.C* Honorii euocati,inftindtu StHtconk rebel 
lionem contra rempublicam meditantis, infudcrut fe pcr Gallias 
iunftis fccum Alanis,eafq; aliquariidiu mifcrrime dflaceraueritt. 
Ex inde eos expellebant Gothi non quidem profpicientes Gallia 
rum quieti,fcd vacuoe facientespatriam fuar rapacitati, vuandali 
Hifpaniasaggre(i7,nunc Hifpanias,nuncG.tllias multo temporc 
depopulati lunt.Sed nec ibi a Gorhis tuti el)e potuenmt , quippe 
quiaGoihi nimisltaliam inquietabant. Honorius dcliberatocu, 
fuis confilio,Hifpanias & Gallias,qtias (ibi a Vuandalis & alii< ge 
tibus prsreptasdolebat.Gothis rata confirmarionedonauit.Cum 
crgo Gotht a finibus (ibi deputatis Vuandalos aliofq; hoftes effu- 
gare maturarent,& Vtiandali vndiq; conclu(i,timoreGothoram 
a*ftuarent,populi peccatisfacrcntibits, inopinacV grata occurric 
eisfelicitatisopportunitas.Nam inter Bonifacimn ScEchiumRo 
manos dttcet,pcr inuidiam orta limultate Bonefacius faftus. tnre- 
rior,cum dolorem ftix iniurix nollet vlcifci nili damno & pericu 
Jb Reipublicf ad Hifpanias tranfiuit,& vtiandalosad occupaftdi 
iibiam & AtTricam inuitauit.Quo cu peruo1aflcnr,,ibi regrra fuu 
rntilio temporc confirmauerunt fir duuna & httmana fine aliquo 
rtfpeitu humanitatis vcl diuinitatis perturbauerunt. 

DeCathologortgumVHaninlorttm- Cnp. IX. 

PRimo igitur anno Gratiani & dcinccps regnauit fttp eos Mo- 
digifilus annis 30. Pofihiinc filius eius Gundcricusin Hifpa- 
nisannis i^.hiccapta Hifpalicum impie elatus,manusin Ecde 
fiam ipfiusciuiiatis extendtlTet,mox Dei itidicioa DxmonecOr- 
reptu; interiit.Ctii Gcnfcricus frarcr in regno fticcedens,regnauit 
annis^J.hic vtfcrturde^fidccafhblita in Arrianam fectamapo- 
Itatattit,hic fucceflionercgn.indi intcr filios fuos ordinata, vt fn- 
tri moricnti frater fuperftes,(ine controucrfia riliorum fuccederet, 
moritur.Cui fuccedcs Honorlcus filius eius rcgnauit annis k. Hic 
sn Ecclcfiam Deigraiiitcrefferatiistandcm iudicio Dci percullus 
fcantes vermibus mifcrabiliter ex;>irauit.Poft quem Gunchamun 
dus 9- annis regnauit.Poft quem Trafamundus fratereius iS.Hic 
Hildericum ftlium fuum ex Eudoxia filia Valctiniani Impcrato 
risa Genferico captiuata aftringit facraincuto, ne carholicistn 
regno fuo cottfuleret.Qiii patre litortuo antequam regnum fufci 
"peret.omnes catholicos ab exiliis luflit reuocari, & Eptfcopis Ec- 
dcfiasreformarijficqutfofcepto regno regnauit annh rit^eubln- 



tis 74. Annis ex quo Genferict» Auus enw flatum cios in Aflricav 
prophanaiiit,hunc Glicmer perimeng annw j. poft eom regnauit. 
Qui tanta; crudelitatis fuit vc nec Parcntibus parcerecTande BiJi 
farius Patricius a Iuftiniano Imperatoreex iuflii Dei ad AtTricam 
liberandam de ntann Vuandalorum millus, nodu cum plauftrii 
rufticorum vrbemintroeuntibtisingrelTusCartiiaginemcKpitpe 
cunias infinitas rccepit,Giliruerem ex ttiga poft deditionem redu 
&um Imperatori Conltantiiiopolim duxit&c Vadalorum reeoQ 
dcltrucfum eftSic tandem iila Vanda'- ! 6 



ne funditus extincca eft. 



1 VandaJica rabies cum ipfo. nomi- 



De regno Vimlorum ftue Ungobariorum. C»p. X. 

Vlnilorum qui poftea patria lingua Longobardi a Jongis bar- 
bis vocati iunt^certam quidem originem legimus', fed cer- 
tum origmis eorum tempus non inuenimus.Nam Regcs regnafle- 
fuper eos legimus.quoruin etiam nomina didicimus:(ed annosr» 
gtit eoruin perteinporadiftinctosnon inuenimus Hi in Scandiua 
nta Scuhix infula dcgentes.cum ita tnultiplicati eflent, v t eos ter- 
ra (ua capcre non poil'et,egrelTione tenix panis minuere multitu- 
dincm conhliuin habuerunt,& qui nam exire deberent mifla for- 
tequa:(icrunt.Eigotcrtia Pars Vinitorum prouteosmiffaforse- 
jegerat,ducibus Hgion & Ibor.de fanfta diuania infula egrefli.de 
loco in locum ibant inccrti & vagabundi, & a multis beflis f*p«r 
impetiti vinhtcr.auia pro anima res erat illis,falutem & libena- 
tem fuam dercndebant.Porrd Ag on &Ibor mortuis, regnauic 
pri.nus fuper eos Agelmundus 3 j annis.Qui dum ageret fe iufto, 
iecurius a Bulganbus cum multis fuorum eft extinctus.Lamiflio- 
rcgnauitfecudus(icdicms,eorpa Jama.i.voragine fuit extraftur 
Lechu tertius IJdcoch 4« &c Ador. Horum & caeterorum qui fe- 
quuntur lineam & numerum annorum regni,requireinfra li. ao. 
capitulo 1 1 j.f: fub teiiipor i busZenonisimperatoris,cxiJio eoim. 
loco incipit Sigibertus lineam eorum profequi. 

De Origine Rrgni Gothorum. Cnp. X/. 

Slgibertus. Ad Goihcrutn qui apud antiquos Gethif di&i funv 
& pofteadiuiti duoexferegna.i.Oftrogothoru & Vifigotho- 
rum fecerunr.talem originem tuifle cognouimus ex hiftorijs Ior 
danis.IfttScandiuamaScythi* infulipnmo incoluerunt . Cuiu» 
polfellione nan contenti,cum Rege eorum Herith rnde exiensmw.- 
&vicinas Sey thiasinfulas- & terras peragrantes,vicinas gentes beJ 
Jis lacef)ebaftt,& T<mofenom^nisiuifinitimasgentes(iibi fubige 
bant.PoltfubSilemereqnintoRege fuoad vlteriora Scy thie pre* 
grefli ad*iterior« vfque ripa* Dauubii.terras Tracias Daciaeque 
dki longe lateq; funt p6ruagati,ibt per multa tewfw i,immoper 
multa fatcula 111 gentein niagnam coaJuerunt,et u.ultas gentes vi 
ftoriis iuis applicamevnomen et fbrtirudinem fuam amplificauc 
runtyvinbu* in gentetn magnam coaluerunt.et tnultas gentes in- 

feniocaUentes,philofophi*quoq; ftudijseruditi, natiuani Bar- 
ariam excuntcs,humanitate et honeftate aliis Barbarici getibu» 
praremincbant.Temporeatirem Decii Impcratoris tranfito Da- 
nubio,cum GuinaRcge ftiograuitcr mcubabant Romano impe- 
rio qui a Decio impetiti bello, excrcitu Romano protrito ipfum 
Decium peremerunt cum filioDecto:hac((licitatcclati et fipe 
noftea in congrcflu Romanis ducibus fti periorcs etTeftt toti vrbi. 
Romano erant terrori.Ifti adhuc tran Danubium conftitutv tem. 
ppte-Valentis Impcratoris,ca:penmt cioili bdlo iuter te coUidi v 
Jte Alaricu* Dux vnius partis cum pneualuifJet Frigiternoduci al- 
terius partis Frigiternus a VaJenre auxilium petit, thriftianum fr 
fieri pronuttit,v.iJens auxilium mittlt,eofqucinfcdam Arriano 
rum Arrianus ip(e induci fecit. 

i># Dikifime eorum tn duo regtm , Vijtgtthorum &ORro- • 
gbthorum. C*p. XU. 

ANno ij.Valentis,Humriiqui eriam ipfi in Scythiapotenter 
debacchabantur,atqj fcrociternacfi opportuniratem ex mte 
itmaGothorumfimuIratefineseoruin elimprouifo inuadunt 
cofq; bello imtos aut fibi fubrugant,«ot capriuitate excruciant, 
aut patriael.minat.lta Gothi qui muhasgentes fubdiderant fuo 
feruitio.Hunorfi fubduntur Dniotet minis eorii potftiS adauogt. 
du.n oes qui Gothisferuiebanr,perGothosHunoru paret princl 
patui taliter huni et 01 peneScy thia principatu et fortitudine cun 

ftis prxemincbanr. Gothi initi partim fe Danubio tranfJto irt«ei* 
fenit finibus Romam imperii.e: a Valentepctiertmt t^rram ad^iri 
habitandum fibi dari. Qua re impetrata.-cum aliqurfndiu fe con- 
tinuillent,abomm armorum infolcntia , tandcm Romanomtn 
auantia co.i£ti,et rei familiaris inopia tn ipfo impcrii fui t7nu era 
uia cociMuerut plia.Quib. Valcs Impcratoroccurres bePo v.cV 
ab eis et igni aem3t»,iufto Dei iudicio Reipublica» nimiS inn.Iie 
mcomod.tate.hoftib. vero auxit elarionc.Hi ago Horh. oni Ro 
mano miperio iucubabat, Viligothos.i fc occidctaJcs Gothos no 

niiua- 



Digitized by 



Google 



um 



imuj. 



2 ! z 



*ninabanr,& per multos annos occidentales Romanorutn fine» 
vfq; "td ipf»* vlceriores Hifpania infeftabanc, vbi etiam poftmo- 
dum in regnum conaluerunt Porrd Gothi qui tnpatrio folo trSf 
Dantibiu,,fub HQnoru dominio remanere pafli funr,regulos qui 
dern fuae gen tis habaerunt,& fe Oftrogochos.i.oriccales Gocho* 
appellauerunc,qui & ipli poftea per Tneodoricum Regem fuum 
a Zenone I mperawre lcalie rcgnum dominio accepcum.per mul 
tot annos tenueruotJca Gothi quafi duobus capitis fui cornibus, 
Qrieiicem&OwdeflCerovemilantcsac*rrime,duoexfe regna 
crcauere. f. Viitgathorum in Hifpania» & Oftrogothorum in 
Italia. 

DtCMthMhgtttguiVuifigothormm. C*p. XIII. 

IGitura primo annoJGratiani & deinceps regnauic fuper Vifi 
gothosFrigiternusannis t.Pofthunc Athanaritus anno vno, 
qut contedcracus Theodofio,& ab eo Conftancinopolim inuita- ; 
tus , moz I f . die quo venerac ibi obiit. £xtunc igicur Vlfigothi 
iine Regc fub Theodolio Imperatore ruerunt annis 14. Polt hoc 
vifigothi rupto cum romanis fcdere , Alaricum fuper fe Regem 
creant,qui regnauic anais t $ .Poft hunc Athaulphus j v 'quo a fuis 
perempto Sigeritus anuo vno.Eoitidema Vifigothis.peremptoJ, 
l-cgnauit inSicilia annis 1 l.Pofthunc Theodertcus 14. Poftque 
Thurifmondus filius cius }.£a .1 tratribus fuis f rederico & Theu 
■derico iugula cus, Theodericus frater eius in regnum ei foccedens, 
ircgnauit annis 1 j .Sed & hajc a fratribus futs tugulato, Hcoritus 
tegnauit anuts 1 9 • Poft hunc filius eius Alaricus. 1 1 . Hunc tande' • 
ClodouaMis RexFrancjtt^fignis diuini |auzilii aiiimatus, in bello 
«pngredituceoq; perempto.quicquid Galliarum Vifi gothi pof- 
iidebant.ad parces Francorum tranftulit.Amaliiricusautem fu- ' 
giens m Hif janiam 1 6. annis ibidem regnauic. Cumq; Clotijde 
Vxorem fuam indigne cra<fl.irec,eoq; Arriana; fectx fecum infer- 
mlire vellet.a ChildebertorratreClotiltidisin Hifpania percm-' 
pcus eft,regnauitq; Cheuda poft eum annis 1 7.Quo a fuis perem - 
pto Thcdegiiilus annis 1. £0 quoq, imer conuinandum a fuis pe 
xempco, Agilam annis 9 -Qui cuminfolecer in fuos agerct, Acha 
nahildu* auxiliantibus fibi Romanis eo perempto regnauit an- 
ni« 11. Qwo mortuo Levuigildus cum tratrcfuo Lenna, & poft 
iblusregnatannis 46. PofthuncRecharedusfilius eiusif.Be- 
thericus 7.Sycebodus t9.Siutikria.i.Qijoobcrudelitaccm fua 
a Vifigothisreprobato, Fifenandis lo.Chinthilan if.Tholgan 
filiuseiusadhucpuer+.Quopropterpueritix leuicacem repro- 
baco.& in dericum tonforato,Chintafindut 1 7* Poft hunc filiut 
«his flauius,cui annotantur anni 19. Tandem Saraceni ex Aphri 
ca in Hifpaniam transfretant:eamq> (ibi vendicanc Ita regnum 
Vifigothorum & Suenorumde(truftumeft:&redaSumfiibSa 
iacenis,atinis plus minus >4*.euolutis,ex quo exScythiaexpulfi 
iiint ab Hunis exquo yero cedentibus Vuandalis,& deuictis Sue 
uis,operunt rcgnare tb Hiipaniis annis circtter if6.euolutis.Re 
gnmn vero tertue partis Hilpaniarum, quod dicitur GaMicien-: 
iiimvq-uod nectunc Vifigotni» nec poftea Saraceni , potuerunt 
fubigere,adhuc viget incolume,& Deo|protegente fide m.tnct in 
expugnabile,iinitumeftatitaRegnumpn;fatum anno dni 710. 

De Ortu Regni Hwnnorum. CMp. XV. 

FOrro apud Oftrogothos regnauit VuinitariiP ab armo primo 
Gratiani.&deincepsanoisfexquem BalamberRex Hunorii 
ih bcllo peremit,& poft eumregnauic,Hunimundus annir 1. Ho- 
rifmud.i.Pdftquem Oftrogothi fine Rege foerurtt annit 40.001! 
Itoc Vualatner regnum fufcipiens regnattit annis t t.Quo in bel- 
lo percmpto.Thcudemcr-frater eius annis 1 1 . Theodericus hui* 
filius ei>fucceiCt,cuiannotaaeuranni i9.TheodericusatitcmO- 
doachro Rege Itali j:quem tn fide fufceperat perempto,(taha po 
tituseft,ibiq; regnauisanoisxi.Hic Boetium «xilio fatigatuirv 
tandem.peremit.Syniachum quoq; patricium ecconfulem inter 
feci t.Sed & Ioannes Papa ab eo in carcere cruciatus fame defe- 
at.Poftdies autom 9 >. Theodericutfubito defunftus , a quodS 
i*an'toHeremita vifuseltnudusJcdifcalceatus,aloahne Papa 
&e, Sumaco pacricio io cJla VuJcani efle decrufus . Athalaricut 
Theoderici ex filia Nepos.in regno Italiat & Oftrogothoram fuc 
cedens regnac annis. 8. poft quem Theodatut ab Amalfyunda 
Jylatre Achalarici|afl'cicus in regnum,regnat cum ea annis duob., 
poft hanc folus.i.E ldepado$.i.Exarius.i.Thotila 19. Theias i.in 
^uo regnum finitur. ... 

De CMtbahge Rtgum Ojlrtgotktmm C*p. XltU. 
T\E Regno Hunorum q> in omni pene Scythia tenebat princi 
JLAt>acum,ipfa gencis barbariesmefilere faceret,ni(i illud famo 
luin Galliarum & Italiae excidium meloqui.cogtrct , quSdo per 
Atcilam eorum Regem TtfdiciumJDei fe longe fateq; ettndit,qu£ 
oualt gladiu.n limatum & exactitu de vagin* fuat indignationit 
iupcr peccacrices getes Deus.diiVinxic.Deeoju ergo origine.qua? 
Speculum Hiftorialc. 



intantiquorum Ieguturhiftorijt,aperiam paucis. Simifiter Gcthi 
ritm Rex Gagerici magni filius poft regreflum Scanthix infulx, 
iam quinto loco tenens principacum Gecharum,cum terras Scy 
thiae cum fua gente itroi uir,repperi t in populo fuo quafdam ma 
gnatmulieres,quasgethicofermonealirumnasdicunt, eafq;ha- , 
bent fufpeftas at mediofui pcrturbac,longeq; abexeratu fuo fu 
gatas.iu folicudine coegit errare.Quas filueftres homines quos no 
nulliFaunos ficarios vocabt, per defertum vagantet dum vidif- 
fent,& eorum complexibus fe in cohitum mifcuiflbnt.gcnus hoc 
ferocifllmum edidcrunt.Quod fuit primum inter Mebchtdas Pa 
ludes rhinuttim tritum atq; exile quafi hominum gemts.nee alia 
vocenotu.nili cphumani fermonis imaginc kfttgnabat . Et qttot 
bellororlicam mininiefuperabant,& vultus fui pauore nimiuin 
pauoreiningerentesterribilitatefugabanceocp erat eis fpecies 
piucnd.K nigredi'nis,& vielut quxdi fi dici phas eft, dcformis, ora 
non facics habens.quia magis puncta <| lumina. Quorunt animi 
fiduciacoruusprodidic afpectus,quiecinpignoralu.i primodie 
nata defaf uiunc.Na marib. feno genas (ecac:vc antecj ladis nutrt- 
meca pcrcipiat,vulneris cogacur fubire toleracia.Hinc imberbes fe 
nefcut,& fine venuftate enebi funcquia tacies ferro fulcata,tepe 
ftiua pijoru gratia cicacnceabfumic.exigui quide ronnc,fed argu 
ti motibtts expeti,& ad equitadu proptifttmi fcapulis latis, & ad 
arctis/agictafq;paraci,ceruicibusfirmi,& fuperbia /itper ercfti. 
Tali ergo ftirpe pro creati,Hunni cunftis vicinis genrinus etiam 
horrori & formidini. 
J>* ViilorU eorum ex Qothis^ dt Regibus eorum. C XVI. 

EOrum pocenciam auxic vi£toria dc Gorhis manentibus crans 
ripas Meochidis P^ludis,qui in Scythia pollebant gloria fin- 
giilaris potentia; & fortitudinis.Quam vidtoriam hoc ihodo Hu- 
ni adcpti funt venatores Hunoru lequcntes veftigia Cerux,Meo 
thidas Paludes tranfeuntes,quas,imperuias hactenus efle putabac, 
SdthicaregionediligentcrcxpIorant,!expIorataomnia h.tcjnun- 
ciant,ad cranfeundum eos animancHorum ducatu paludibus tra 
firis veluc qujedam curbo,fubico incubuerunt gentibus Scy chicis, 
eafq; omucs fubiugauerunc fibi,ipfofq; Goth js c^teris imperaa 
tet,aut proeeminentesexpulcret fedibus fuis,hoc felicitatis fttccef 
fu Hum inter caeteras Scy thi* gentes elati,poft viltoriam de go- 
this per annos fere 8o.laborauerunt ad concuffionc & ruinam mu 
di.Ab haceorum victoria vfq; ad morte Atcilae, regnum eoru in 
hdc opereannocabimus.A primo igituranno Gratiani regnaue- 
rutfuper eos Balamber& Mundauch pater AttiIae,Octar & Rngu 
lairt fratres eius Bleda & Actillafratereius vfq; admortem Mar- 
ciani Imperatoris annis plus minus 80. CuiXMarciano Impera- 
tori,apparensdominus infomnis,arcum Artilzfractuin efleofte 
dit,iiecid vanum fuit. Eadem quippe ao6te Attila ih nuptiis cra 
puIatus,erumpen:eperaponIexiam fanguine de naribus in lecto 
eft'etTocatus.Cui filiuseius Hernac fuccetfic,& annumcrantur^ei 
arini fex,ex tttnc regno Hunorum diminuto, tum exgencium fu 
bieftarum difl'cnfionc,tum exipugnandi infelicitate,regnaueruat 
qotdcm.fed non in priori fortitudiiis.doncc longo poft cempore 
a Karolo magno vic"ti,cfi ipfo fuo nomine difperiere.His ab hfnc 
filii Attil*,&pofteosZeliobesregn-tuerunt3nnis I9.extunc"re- 
gni HGnorum snnotatio cclfacquia oes gcntis illius regcs kagam 
notati Ieguntur,& nulla diftinguendi proprietas inuenitur.Ptjetet 
haset aliaegcntesfueruncquasRomanum imperium dilaceraue- 
riint.i. Gepides,Curti,Alani, Bttlgares,et alia: plures:qua; oesab 
AqaiIbnispla«aexierunt,vtf|iperhoc fortalfe videatur dictura 
perprophetl,ao Aquilonepandecurmalum fuper vniuersa cerrJ. 
De initio Rtgni GratiMni & viris illusiribus huius 
' temporit. C»p. XV/i. 

ANno icaq; Gratiani primo ab incarnacione Dni j 7 1 .ab ini- 
tio vero mundi 4044. Theodofius ab eo magifter milicum 
ordlnatus incredibili celericace cc mira/a:licicace,deuiccis mulcit 
Barbaris gcncib. latfam rempublicam in oriencis partibus repara 
uit.Maximus a Rotna dedu&us in Britannia Regit Octauij filiam 
inconiugiutn accepit, regniq; diademate pro ed infignicus eft, 
q lia ha-redc mafculum non habebac.Mec mulco poft idem Maxi 
rhus in Britannia pcr ty rannidem inuafit proictos,ec Scochos Bri 
tanrria tncurfanccs fuperauit.Clareb t eo tepore Damaftts Roms 
1 j .papatus annu ages.Didiinus Alexa Jrin' quia vero, Vuel.im je- 
tatis anno lttmine ceptus,q,uis cflet elemetoru igiiarus.cn tn litte 
rarQ fcieria £c Philofophus mirabilis . Hieronymustotusdtuinae 
feripcurx incubes,Bafiiius quoq; Cvfariefis.Gregorius Nicenut, 
Gregorius Niziazenus.M trcinu» Thuronefis Epifc^pus. i\mbro 
fius McdioIanenfis t Rufinus Aquileienfis praesbytecMilecius An^ 
thtochen* Eprfcopus.p hoc clariorcp Thodofi* in foinnis puidit, 
fe ab eo ihdui clamyde imperiali et diademate coronari In Acgy 
pto Pacomius abbas. Aftor.De Damafo Papa et Didimo, Bafytio 
queec vcrOq reGr.t<;orio iam fupradiximus.nuncautem de ca»> 
teriifetm oneih ordineinus. 

TomusQuartus. Dd 4 De 



Digitized by 



Google 



Speeulum Hiftoriak Viricentij . 



2X Vtt* fr*RAm fimdi Hieronymi Prtifyteri, &ge- 
fiii eiufdem. Cap. XML 

Hlcronymus Eufebij filius R.omx puer baptizatus,litterisgre; 
cis & latinis & hxbraicis plcniffime eruditus, Monachorum 
vitam & habitum diu tenuit,tk lemper virgo permancns,& puri- 
tatem mentis & abftinentia corporis omnibus poft futuris cximia 
fanctitatis exempla reliquit.Annorum ;taq; j y.Romanx Ecclefif • 
cardinalis prxsbyterordinatus, tum Romxper triennium facris 
liueris ftuduiilct.tantuni apud populos fauores obtinuit , vt om-, 
nium iudicio dignus fumino faccrdotio eliet.Sed dum quorunda 
-monachoruin & clericorum lafciuiam increparct,& illi non fere 
tes,ei infidias teridetent,protecius mdead Grjgorium Nazianze 
num Coftantinopolitanum Epiftopum,poftquam'ab ipfofacras 
litterasplenilfiinedidicerit,inheremum properauit, vbi quanta 
fuflinucrir,ipfe ad Euftothium de fe dixit. Qrtadriennio haius p^ 
nitetix (ic exacto,ad oppidum Bethlchem remeauiuibiq; in breui 
niultos difcipuloscoadunans,in fanCto propofito,& trannatiane. 
& explanatione fcripturarum jo.annis& 6.mentibus deludauit. 
Q^adam die aduefpcrafccnte, dum de.fcripturis cum diftipuli? 
diiputarct,('ubito Leo claudicans cxnubium ingrefliis elt,cuius ti . 
moredum fratres di(Fugerein:Hicronymuseiquafi hofpiti obqia 
uit,& dum Leo. (ibi pedcm oftcndei et, mbens lllum a fratribus ab 
lui,inuenit cp a fentit us Jxfus eflent.Nec mora Leo conualuit', & 
omni feritati dcpofita,intcr cos quali domefticum anim.il habita.. 
uit.TuncHieronymus videnscpnon ranipro fanitate pedisfui 
quim proeorum vtilitatevenillet,excon(iliofratrum ideiiiriun 
xitofficij,vt'Alinum qui lijgnade nemore deferebat, in pafcuiscu 
ftodirct.Inter ea Leo (ic obediens,quadamdie pafcente Aiino,fo . 
mno preflus dormiuit:& ecce negociatores Afinum (ine cuftode 
viderunt,& eum fecum duxerunt,expergifcens Leo , focium non 
inuenit,& eum dju vbiq; perquiren-,adportain cxnobij triltisve 
nit & videntes fratres cp taidius folito line Afine vcmrct , veniens 
ingredi non auder et,putauertint cp fanie comp ulf rs Alinu <n come 
dilicnt,& nihil ei dantes, icd ad reliquum cadauerit quodcome* 
derat rcmittentes cum tamen hoc ambigerct, cxierunt ad pafcua, 
fi forte aliquod mortis eius indicium inuenirent.Et nihil inuenie- 
tesreuerfi:Hieronymoremremlerunt, &monitis eius damnum. 
patienter f erentes,& Leonem moderate traftantes , eidem officiu 
ligna ferendi qubd Afinus faciebat imponunt-Et hoc ipfum cum 
Leo libenter faceret , quadam die expleto opere ad agrum cxiit : 
quafi focium fuum adhuc quxrere vellet,& ecce vidit a Ionge Ne 
gociatores cum onuftiv Camelis & prxtcdcnte Alino venicntes, 
mosenim eft illi rcgioni,vt quando cum Camelis longiusgradifi 
tur prxcedentem & collofuniculum geftantem Afitium Tubfc- 
qunntur.Cum ergo inuicem propinquarent Leocognito Afino, 
cum magno rugitu fuper oos irruit,& omnibus fugientibus terri- 
bilitcrcauda terram feriens oneratos Camclos antc fe adcellam. . 
irecoegit.AudicnshocHieronymus iubcns fummum filcntium 
benigne fores aperi prxccpit , & cxoneracis camelis voluntatem 
Dei fuper hoc expectauit. Tunt Leo per monafterium vtfolebat 
deambulans,& ad fratres iingulos feprofternens : quafide culpa 
tanta:quam non fecerat vemam poftuIabat,vndefratres.pceniten 
tiam agebant dc culpa.quamLeoni crudeliter impofuerat.Cumcj; 
ficuteosHieronymusprxmoiiuerat,vcnturis hofpitibus necclJa.- 
ria prxparaflent.ecce hofpites flarc prx foribus nuciantur,qui Ab 
batem vidcie vd!ebant:ingrcdientes ergo verccunde ante Hierov 
nymum profterriuntur,vt pro culpa quam fceerant veniam mere. 
reritur. At illc eos clementer elcuaiif,& monens nc deiuceps aliena 
vfurparent,pra-cepit vt reficerentur receptifq; Camelis abircnt.Jl 
li vero nihil comedere voluerunt,donec Hieronymo licetplua- 
mum reluttanti d.irent medietatem olei quod (crcbant , & dcra- 
ceps a fe & a fuis hxredibus eandem olci inenfurain annuatitn d? 
mitterent, & iic lxti ad propria rcdicrunt. 



De Librit eiu/dem. 



C*p. X(X. 



A Ctor Hic Hieronymus trium linguarum peritus, nouum.te 
/\ ftamentum gr.cce lidei reddidit,& vetus iuxta veritatem hx, 
braicam traiift'ulit,folu$ fx antiquis dodoribus omnes i (.prophe 
taiexpofuif.Quorund.ini etiam Grxco/um doCtorum opufcula 
inlin^uain noftrani trauftulit.Scrjplit autcm & ipfe hxc omnia, 
qux Libfcripta fudt.expofitionis fidei fux ad Damafum Papam 
tfadatum.i.De fymbolo niceno tradatuui j.Ex reguljs diffiuitio 
num,contraJiercticostra£tatum..i. contraPelagianos libros tres. 
Contra Iouimanum li.z. Coutra Lucifcriauum li. i Contra He~. 
luidium deperpetua virginitatcfaiiCtxMarjxli.i.Cflntra Vigili. 
tium li. '.C6traOrigenein derefurcedionocarnis.li. i. Ad Auii^ 
prxsby teruin de crroribus Origenis li.i . Ad Pamachiunv& Ocea . 
Itum li.i.Coutra Kufinum prxsbyterum Aquileiaili, i.Apologt> 



ticum ad Auguftinumli.i Exhornuoriumadiolianumli. i. De 
frugi & luxuriofo ad r>amafum Papam liv I . Ad Occeanu dc hoc 
quod fcriptmn e(t,vmus vaoris virum ii. i.-De > i. quxttionibus 
adHebidiain li.t.DequxltionibusSynieonad Algunfiam Ii.;i. 
De corruptione 7 o. in pfalterio ad Su mmam & Frxt elam li . 1 . Dc 
homine perfecto li.i.Debiftoria loachim & Annx li. 1. detf. fi- 
goisiudicii tractatum vnum.DeUiuftribus vins-k. i.Dediftatia lo 
corum h. 1 .De interpraitatiouibus hicbraicorum nominum Jib. 1 . 
De optimo genere intcrpretandi ad Pammachium li. 1 . De ftudio 
fcripturarum ad Pauhnum h.i .de qoctltionibus fttbraicis in Ge- 
nefi li.i.De tribus queftionibus ad Damafum Papam li. 1 . De ve- 
ftefacerdotali ad Fabiolaun lt.i. De 41. mahlionibus fiiiorum If- 
rael li. 1 . De ?. gradibus Ecdefie ad Damalum Papam lui.de qucf 
ftionibus hxbraicis libri regumli.i.DequxftiotribiK Paralipome 
non li.i.Breuiarii fupecplalieriuinli.i. Coinmentarioruni fuper 
Ecclefiaftem li. 1 .Suptr llkiam li. 1 8. Stiper Hieremiam h. i o.Stt 
per Ezechielem li. m< Snper Dantelein h.i.Super Ofee li. j .Supef 
Iohel li. i.Super Amos h,j Super Abdiam li.i. Super Ioiiam l».i. 
Super Micheam li.i.Supet Natuh li.i ^uper Abacuc li.x.Super So ' 
phoniam li. i .Super Zathariam Ji.j .Super Mataehiam li. r . Super 
Mattheiimli.+.SuperMarcumli.i.SuperepiftoIam ad Ephefios 
li.j.SuperepiltolamadGalathasli. j. Super epiftolarn ad Titu 
li.i.SuperepiitolamadPhileraonemli.i.Devita clericorumad ' 
Nepotianum li. i.Epitaphium Nepotiani ad Heliodomm EpU 
fcoputnh.i.Deinfljuctioneclericivclmonachi ad Pauliniim Ji. 
1 .De vita monathi ad Rulhcum Ji.i.De vita clerici ad Oceanum ' 
li.i.DevirgiuitateferuandaadEuftochium li.i. Ad Denietria- ' 
dem vireincm li.i. Ad Alecham de inltitucione Paula; filia; fux li. 
i.Ad Matrem&riliaminGaHiacommoranresU.i.Obiurgatio- ' 
nis Sufannx virginis cortfecrate de lapfu fuo lib. 1. Ad Scibianum 
Diaconum lapfumli.t.AdGeruchiademonogamiaJi 1. AdFu- " 
rianideviduitateferuanda Jib.j;AdSalumiani de morte Nebti- 
diili.i.AdPaulainconfolatoriamfupcrdormitione Bleflillx li. : 
j.AdPamatliiunidedoriiiitionePatilinxli.i. Ad Occeanurti de 
dormitionc Fabiolx Ji. 1 . Epitaphium fanc^u Panlx li.i. Ad Thira 
lium confolatoriuni fuper dormitione rilix fux lib. 1 . Ad Minerufi 
& Alexandrum de refurrcctionecaruis lib.i.Apologeticum ad Pa 
machiuinli.i.AdHehodoruinraonachumde contemptu fsculi 
lib. 1 . Ad Tbetipontem lib. 1 : Ad Domnionem !i. 1 . De t ribus vir- 
tutibustractatumynum.DeinorteOzia;&Samphiri& Calculo , 
li.i.Expo<itionispfalmi4+. AdPrinripiam virginem li.i.Epifto- : 
Jas breues ad diuerfos 70. Sennones 10. Dehis omriibus quxad 
xdifica ionem morum veJ fideipertinent,'difta cgregia, et de mul 
tis breuiter exccrpta,hic confequenterinferui,ac pcrpropria capi 
tula diitinxi. 

flvreseitudevit* Monacbt. C*p. XX. 

TJ Ierooy nvus- ad Rufticum.Nihil eft chriftiano felicitu coi pro 
JLXmittuntnrregnacflorum,nihillaboriofiuseo', quidc vita 
quotidiepericlitatur.nihil tortiuseo qui vintit diaboium , nihil.' 
imbecillius eo,qui a carne fupcratur.f udas de ApbftoJatu s fafti-'' 
gio in perditionis tanarum labitur.et nec familiaritate conuitiii , 
net iiitinctionc buccellx,nec ofculi gratia frangitur, ne quafi ho- 
minem tradat,quein rilium Dei nouerat.C^id'S.ilomonefapien- 
tiusf attamen infacuatur amoribus MuIierum.Hxc dicimus.vtpri! 
mate fili Rufhce frontedoceamus magrta cxpilfe,excelfa fectariV 
et adolefcentiximmo pubertaris mcenrina caJtantc, perlecix qui 
dextatisgradv fcandere Scd lubricu iter elfe per qd irigredierisj 
nec cih feaui gloria poft viCtoria, quatii ignoiiiiriia poft ruina. Scio 
meoffenfuru eflecjplurimo;, quigencralem difputationem de vi 
tiis in fuam teferunt contumeliatet dmw mihi irafcunttrr, fua inc5 , 
cant contttentiam.multoqi peiusde fe quam de meiudicant.Ego 1 
enim neniinem qominabo, nec vetern cOmcdix licentia, ccr- 
tas perionas ehgam acq; perftringam.-prnderttis viri eft diflTmula-' 
re , immo cmendare quod in fe intelfigat.et itidignari fibi, ne in 
admonitore niaIedictacongerere,qni eteifderfYteneatur crimini 
bus,certe in eo melior eft,quod fua mada ei non piacent, audio te 
religtofam habere MatTein.muhorush armotu viduam,quc aluit: 
quaerodiuitinfantem,et})oAftuciia Gafliarum mifit Romam, 
non parcens fumptibus,et abfentiam filri fpe fuftines futurorum . 
Hanc tu fii(cipe,yt parentem,ama vt notficem,veiierare vt fanftS 
nec alioru imiteris excptu,qui relin'qutttfuas et alienas appctunt 
cjuoru dedecusin proparulo eft fub nominibus pietatis qu.vretiu 
lufpe&a confortia,vidcs ndnullosaccinitis renibus, puila tunica, 
barba prolixa a mulicribus non polle difcedere,fu b eodcm nian* 
retecto,firnuj inire cduiuia,anciilas iuueues habere in hiiniftenoj 
et pter vocabuJu nuptiaru oia elfe matrimonii. Tu vcro li inona' 
ch* eflc yis,no mudi habeto cura.nd rei familiaris,cura,ari renun 
ciido hoc eue cepifti.fed aie tux.Sorderveitiucidida; mitis 'idictu 
fint, vilis tuwca cotcptfi fxculi jpbet.et iu dfitaxat ne a? tumeat,* 



Digitized by, 



Google 



Llber Quintusdecimuj. 



ne habitu fermoq; diflentiant. Balneontm fonienta nu requ i ras , 
qui calorem corporis ieiunioru cupis frigore cxtinguere,ieiunia ri 
bi modcrata finry ne nlmia debilitent flomachu,& maiorcm refe 
cuonem pofcentia,erumpant.incruditatem, qux parenseft iibidi 
num,niodicus ac tcperatus cibus & carni & anima vtilis eft.Ma- 
trem ita vide,neper illani alias videre cogiris,c)uarum vulius cor 
detuo hxrcant,' & tacitum viuat fub peciore vuluu* . Ancillas 
qugilliinobfcquio funt,tibi fcia!s eflc inlidijs,quia quanto vijipr 
carum conditio,tanto racilior earum ruina eft.Ec Iohannes Bapti 
fta fanvtant Macrem habuic.Pontificifq; filiuserat , & tauicn nec 
Matris afie£cu,nec Patris opibus vincebatur,vt in domo pareiuu, 
cum periculo viticrcc caftitacis,viuebac in heremo , & oculis dcli- 
derantibusCliriftum,nihil aliuddignabarur afpicere.veftis afpe- 
ra,zoua pellicca,cibus locuftjvnelq; lilueftre.onmiaq; virtuti & . 
coatmciuix prxparata. Filij prophctarum quos Monachos in ve- 
tcri tclUmento lcgiuius,a:dihc.tb.iiit tibi cafulas iuxta flucnta Ior 
d.inis,& turbis vrbium dcreliccis , polenta & herbis agreftibus vi- 
ctitabit, quamdiu in pa:ria tua cs liabcco cellulam pro paradifo, 
varia fcripturarutri potn.i d;ccrpe,his vtere dclicij,,harum fruere 
compIexti.Si fc.md.iJiiat tc ocuhis,pes,manus tua,proijce ea,nul- 
]i paKas, vt fo|i partas aniniX.Qtiis gloriabitur caftutn fe habere 
coiUltra non funt muuda in conlpectu Domini,quat>o magis ho- 
mincs,quortim vita tc-utatio eft? Vf nobis , qui quotiens concupi 
fcinius toticns fornicamur,incbriacus eft inquit in celo.g.m.mul- 
to amplius in terra,qua: fpinas & tribulos generat. Vas eJectionis, 
in cuius ore Chriftus refonar,macerat corpus fuum,& fubijcit fer 
tiituti , & tamen cernit naturalem carnis ardorem repugnare fux 
fententix,vt quod non vult hoc agere compellatur . lit tu tc arbi-- 
traris abfq; lapfu & vulnerc pofletranfire, nili omni cuftodia fer- 
uaueris cor tuum, & cum Saluatore dixeris Mater tnea,& fratres 
tnei hi funt &c. Crudelitas ift.i pietas eft , immo quid tam pium 
<juim fanctE Matri fanftuiu iilium cuftodire?Optat & illa te vi- 
uere,& no videre te ad tcnipus , vt femper cum Cbrifto tc videat. 
Auna Samuelem non fibi, fcd tabernaculo genuit . 

Idem de todem. Cap. XXI. 

FI l 1 1 Ionadab,qui vinum & liceram no bibebant,quihabita 
bant in tcntorijs, priini captiuitatem fuftinueiut.qui ab exer 
cttu Chaldeorum vaftante Iudeam.vrbes introire compulfi funt. 
Vjderisquid alij fentiant.vnufq"; enim fuo fenfu ducitur.nuhi or> 

• '• ' r. a. /■_!:... J~ D^riHir.ic ort Onid dpiirWamlK vrbiu 



polo Iudxoruin.40.annis cruanur 111 ncrcmu. ji uom»» 
Iac defiderium.difcas qifbd poflis docere , & ratiohabile hoiuam 
offeras Chtifto,ne Miles autequam tyro, ne Magifter priufquim 
fisdifcipulus . Nunc Monachi incunabula morefq; difcurinius . 
Primumq;traccandumeft vtrufolusan curnalijs inmonaftcrio 
viuere dcbeas:milu placet , vt habeas fanftorum conruberniuin, 
nec ipfe tedoceas,& abfq; ductore ingrcdiaris viam , quam nun- 
quam lngrefluscs , ftatimq, tibi in partem alter.im declman- 
dpm lit,& errori pateas . Non plus aut minus ambules quain ne- 
cefle cft,ne currens lafferis, nioranq; faciens obdormias • Infolitu 
dine cito furrepit fuperbia,& fi parumpcr eiunauerit r homineq, 
non viderit , putat fc ahcuius eflc niomcnu , oblitufq; fui alienos 
feruos iudicat.Ciuod gula popofceri: potrigit m.iims.dormit qua 
tum voluetit,facit quod voluerit , nullum veretur.onincs fe infe- 
riores putat.Quid igitur folitariam vitam rcprehendimus , niini- 
me quippequam focpe laudauimus? Sed de ludo monafterioru hu 
iufcemodi volumus cgredi milites , quos hcrenii dura ruditnenw 
non tcrreant, qui fpecimem conuerfationis fuae multo teporc de- 
derint,qui omnium fucrint minimi.vt primi omniii fierent, quos 
necefunes aliqtiando,ncc fuperauit faturitas , aui paupertate lae- 
tantur,quoniiii habitii^,fcrmo,vultus,inceflus,doarina virtutum 
eft. Volo ergo te & prppter caufas quas fupra expofui.non habita 
rccirm Matre, & prxcipue ne vt offcrcntem deltcatos cibos tenue 
do contriftes.aut h acceperis.oleum igni adijcias,& intcrfrequcn 
tiam puellarum perdiem videas,quod noftibus cogites . 



Adhu( dd ecdim. 



Cap. *XU. 



2 1 3 

etgo fructuof* arbores, vel ger»mis,vcl furculis, vt paruo poft te- 
poce laboris cui,dukia poma decerps. Apum fabncare dcbcs al 
uearia,ad qu.is te mittunt Salomonis prouerbia,& inonafterioru 
ordiucm ac regiam difciplinam in paruiidifcecorporibus.Texa- 
tur & hna capiendis pifcibusyfcribantur & libri, vt 6t manus opc 
retur cibos,Sc anima lectione dtietur.Iii deliderijs enim eft om- 
nis ociofus. Aegyptiorum monafteria hunctenent morem, vt nul 
lum abfq}.opereac labore fufcipiant, non tam propter vicrus ne- 
cellaria.quam propter animatfalutem, nevagcturperniciolisco- 
gitatioinbus mens,& inftar fomicantis Hierufaletn omni tranfeu 
tidiuancet pedes fuos.Dum eflem iuuenis , & folitudinis deferta 
me vallareatiincentiua vitiorum,ardoremq; naturx fetre non po 
teram.Qjix cmn crebris ieiunijs frangerem, mens tamen his cogi 
tatianibus.xftnar.Ad quam ebdomadam cuidam fratri:qui cx he 
breis crediderat,me in difcipltnam dedj/vtpoilQuintiliani acu- 
mina,Ciceronifq>fluuios,grauitatemq; Frontonis, & lcnitatem 
Plinii alphabetunt difcereniyftridentia anhelahtiaq; verba medita 
rer.Quid ibi laboris insupferim,qd fuftinuerini dirficulcatis, quo 
tiens defperauerim,quotienfq; ceHauerim,& conteationed fcen- 
di rurfus incxperim,telus eft confciencia,tam mea,qui pallus su: 
quim eoruinqui mecum duxerunt vitam:& gratiasag^o Deo, cp 
de amaro lemine litterarnm dulces fntftujcapio. Dicam & aliud 
quod iu Aegypto vtderim.Grjccus adolelccs erat in cxnobio>qui 
nulla nulla aoftinentia,nulla operis magnitudine, flamma pote- 
rat carnis extinguere . Hunc periclitantc-in Pater monafterij hac 
arte feruauit:imperat cuidam viro graui , vt iurgijs & conuicris 
infectaretn t hom inem , & poft irrogatas iniurias primus venirct 
ad quxrimonias.Vocati tcftes pro eo loquebantur,qui contumc- 
liam fecerat-Flere ille contra mendacium cxpit, nullus alius cre- 
dereveritati, folus Pacer detenlionem fuam callide opponere ftu 
duit,ne abundantiori triftitia abforberetur rrater. Quid molta? Ia 
anno expleto fnterrogatus adolefcens fuper cogitationibus prifti 
nis.an adhuc moleftix aliquid fuftinerct, pape inquit mihi viuere 
non licet,& fornicari libet O fi folus fuiflet, quo adiutore fuper- 
afletfPhiidfophi fxculi folentamorem veterem amorenouoqua 
fi clauum dauo-expellere . Quod & Afliiero Rcge feptem princi- 
pes facere Perfarum,& Vafthi Rcginx deliderium.afiarum pueJ- 
farum amore compefcerent . Illi vitium vitio remediantur , nos 
amore virtutu vitia fuperemus.Declina ait a malo , & fac bonu, 
qtixre pacem & perfequere eam. Nifi oderimus malum , bonum 
amare non pofliimus.Pax quxrcda eft, vt bella fugi amus: nec fuf- 
ficiteani quxrere, nifi inuentam fugientemq; omni ftudio perfe- 
qaamur,quic exuperat omnem fenium, in qua habitatio Dci eft. 
Pulchrcqi pcrfecutio pacis dicicur,iuxca illud Apoftoli.Hofpica- 
litatem profequete», vt non leui citato fermone,& vt ita loquar, 
fummis labiis hofpites inuitemus:Ied toto ardore mentis tenea- 
mus,quafi autercntes fecum de lucro noftro atq; compendio . 



N 



Vnqvam de tnanu & oculis tuis recedat liber . Corpus 
pariter animufqjceiidatur adDominum. Iram vince patte 
., n r<-ionri^n, i>rirwiiramm.& carnis vitia non amabis.Ne 



tia.Aman fcientiam fcripturamm,& carnis vitia non any 
cet mens tua varijs perturbationibus , qux fi pectori infedennt do 
minabunturtui, & dcdutcnt ad dciiautn maximum , facito ali- 
«imd operis,vt femper Diabolus inueniac te occupatum.Vel hlcel 
lam texeiunco.vcl caniftrum lentis texe vimlnibus . Satiatur hu- 
mus,arcole equo limitediuidantur, in quibus cum olerum ladia- 
ta fuerint femina,vel plantx per ordinein pofiti ^qux ducantur 
irrigux,8c pulcherrimorum verfuum fpeaator afliftas.Inferantur 



De Ecdem. 



Cap. XX///A 



n: 



Vila arsabfq;magiftrodifcitur,etiam muraanimalia 
^ , & ferarum greges duaores fequuntur fuos.In auibus prin- 
cipes funt.Gmcs vna lequunmr ordine litceratoJmperator vnus, 
iudex vniis prouincix.Roma vt condita eft,duos tratres rimul Re 
ges habereno potuic,& pacricidiodedicacurlu nauivnus gubcr- 
nator, In domo vnus DominusJn quouis grahdi exercitu vnius fi 
gnum expectatur. Per hxc omnia ad illud tendic oratio , vt doceS 
te, non tuo arbitrio dimittendum , fed viuerc in monafterio fub 
vhius difciplina patris , confoVtioq; multorum , vt ab illo difca» 
humilitatem.ab illo patientiam,hic te lilentium.illedoceac man 
fuecudinem.Non facias quod vis.comedas quod iuberis. Habeas 
quantum atceperis.vefliaris quod acceperis.operis tui pefam per 
loluas.fubiciaris cui non vis,lafl°us ad ftratum venias.ambulanfa; 
dormites , nec du expleto fomno furgere compellaris.Dicaspfal- 
mum in ordine tuo,in cjuo nondulccdo vocis, fed tnentis affectus 
quxritur,iuxta illud.Pfallite fapieuter. Seruias fratribus , hofpitu 
laues pedesiPallus iniuriam taceas,prepofitum monafterii titnea* 
VtdomihUni,diligasVt parentem.credas tibi falutare quicquid il 
le prxcepent,nec de maioris fehtentia iudices , ctiius officium eflt 
obedire &implcrequx iufla funt.diceute Moyfe,audi Ifrael 8c ta 
ce.Tantis negociis occupatus,nullis vacabis cogitationibus,& du 
ab alio tranfis ad aliud,opufa; fuccedit operi , illud folum mente 
retinebis,quod agere compellaris . Vide ergo quofdatn qui poft- 
quam rcnunciatieruntfjeculo.veftimentis duntaxat & vocis pro- 
miflione,non rebus , nihil de priftina conuerfatione mutauerunt 
resfamiliaris maeis auSa quim imminuta,eadcm minifteria fer- 
uulorum.idcm apperatus conuicii. In vitro &jpatella fiadi & ao 
ro comeditqr,& interturbas & examina miniftrorum.ncimen h- 
ii vendicat foIitarii.Qui vero panperes funt & tcnui fubftStiola, 
* videnturqi 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcoriale Vlncentlj. 



vidcnturq; fibi fcioli.pomp.Trum fcrculis fimiles procedunt adpu 
blicuin.vtcaninam exerceant facundiam ■ Alij iublatisin altum 
humeris,& intra fe nefcio quid co niicanres, ftupendibufq; in ter- 
ram oculis , tumentia verba tratinant , vt li Prxconem addideris 
putes inccdereprxfecruram.Sunt quihumdre cellularttm immo- 
deratifq; ieiunijs,rxdio folirudinisac nimia le£tione,dum diebus 
ac noetibus atiribus fuis perfonant,vertuntur in melancoliam , & 
Hipocratis magis fomentis quaiu noftris munitis indigent.Cxte- 
tum fub religionH titulo ezcrcentur initifta compendia, i & honor 
nominis chriftiani fraudem magis facit cj, patitur . Quodq; pudet 
dicerc.fed nccefle eft,publice extendentes manus pannis aurum te 
gimus,& contra omnium opinionem plenis facculis jnorimur di 
uites,qui quafi pauperes viximm.jTibi cum in monafterio fueris, 
hxc facere non licebit,& inolefcentepaulatim cofuetudine,quod 
prinium cogebaris,velle incipias, & deleclabit tclabot tuus,obli- - 
tufq; prxtcritorum femper priora fectaberis . Ncquaquam confi- 
dercs,quid alij mali facianr.ied quid boni tu facere debeas. Ita er- 
go age,& viue,vt ad altare Chrifti quafi de thalamo virgo proce- 
das,& habeas deforis bonuin teftimonium. Feminx qux tuum no 
men mouerinr,vu1ttim nefciant.Age qux clerici funt, &interip- 
fosfcctaremclirres , quia in omni conditionc & gradu optimis 
funt mixta pcflim a. Ne ad ftribendum cito profilias,& leui duca- 
ris infania.Multo tempore difce,quod doceas. 



Jitmdc eedem. 



CmP. XXlllf. 



NE credas laudatoribus tuis, immo irriforibustuis,'aurene 
libenter accomodes qui cu te adulationibusfouerint 
quodammdo impotcm mentiseflecerint.fi lubitorefpcxeris , aut 
ciconiarum deprxhendas poft tecolla curuari, aut manu auricu- 
las agitari afini,aut xftuantemcanisprotedilingtiam.Nullide- 
trahasnec in eo te fandfum putes, fi cxtcros laccres . Accu famus 
fxpe quod facimus,& contra nofmetipfos diferti , in noftra vitia 
inuehimur,muti de eloquentibus iudicantcs . Tcftitudineogrun- 
nius incedebat adloqtiedum gradu,& pcr interualla quxdam vix 
pauca verba carpebat.vt cum putares fingultire no proIoqut.Qui 
multos iucrepare folitus,multum in efc.im refolutus erat , factaq; 
cuneo circunfterpentium garrulorum procedat in publicum, in. 
tus Nero foris Cato . Totus ambiguus,vt ex contrarijs diuerfifq; 
naturis vnum monftrum,nouamq; beftiam diceres efle compa&S. 
Juxraillud poeticum.Prima Leo,poftrema Draco, mediaq,- Chi- , 
xnera.Nuquam ergo rales videa',nec huiufcemodi hominibus ap- 
pliceris , qrn repente veniet perditio eorum . Et ruinam vrriufq; . 
quis nouit,tam fcilicet eius qtti loqtii tur,quam iliius qui audit lo 
quentem. Veritas angulos non amat,nec querit fufurrones. Aduer 
fus prxsby terum accufationem cito non receperis. Non eft enim 
tacile de perfeQa xtate credendum, quim & y ita prxterita defen- 
dit,& honorjt vocahulum dignitaris, Veru quia homines fumus, 
interdum conrra annorum maturitatem pueroru vitijs labimur. 
Si me vis corrigi delinquentem,aperte increpa,tantum nc occulte 
mordeas.corripiat me iuftus in mifericordia. Quid.n.mihi ^pdeft 
fi mala mca ali js referas,fi me nefciente peccatis meis immo detra 
ftionibus ruis aljum vulneres:& cum certatim omnibus narres,fi"c 
fingulis loquaris,quafi nulli alreri dixeris,hoc cft non me emenda 
K,fed vitio tuo fatisfacere. Vtinam cp renunciamus fxculo volun 
tatis fit,non neceflitatis,& pauperta* habeat expetita glor iam.no 
illata cruciatum.cxterum iuxta miferias huius tempons,& vbiq; . 
gladios fxuientes.Sacis diues cft,qui pane non indieet.Nimiu po- 
tens,quiferuirendcogitur.San£tus£xuperius Toioff Epifcopus 
Vidux fareptenis imitator efuricnspafcit alios,& orepallenteie- 
iunijs,fame torquetur aliena,omnemq; fubftantiam Chrifti vifce 
tibus erogauit. Nihil illo ditius, qttj corpus domini caniftro vimi 
neo,fanguinem portat in vitro , qux auaritiam eijcit de tcmplo , 
qui abfq; ftiniculo & increpationecathedras vendentium colum T . 
bas,ideft,dona Spiriuiflancti,& menfasfubuertit Matnone,& Nu 
xnulariorum^ra difperfit.vt domus dei domus orationis vocare- ' 
tur,& non fpelunca latronnm. Huius e vicino fectare veftigia, fi 
habeas fubftantiam, vende,& da.pauperibus: fi non habes,grandi 
onereliberatus es.Nudum Chriftutn nudus fequere»durum gran- 
dedifHcile,fed magna funt prxmia. 

QuoMjt fimbtufrpitnti» pttius exptttnd* efi qtutm eloqnen- 
ti». Csp. XXV. 

IDe m ad Neporianu de vita clericorura. Dauid frigidus fenex 
obuoluitur veftimentk,& nifi complexu Adolefcentulx non 
tepefcit.Qux fit ifta Sunamitis vxor,& virgo tam feruens, vt frigi 
dum calefaceret, tam fancia vt calentcm ad libidinem non prouq 
earet* Exponat fapientiiTimns Salomon patris fui delitias,& paci, 
ficus bellatoris viri narret amplexus.Pofllde fapientia, poflide in- 



]igentiam,ama il!am,& fcruabit tc. Omnes pene virtutes corpo- 
ris mutantur in fetiibu<i,& crefcente folafapienua decrcfcuntcs- 
terf.vire^.Iciunia vigilie & clentofynx huc illucq difcurfus.pere- 
grinorunt fufccptio,defcnfio paupcrum, ftandi in orationeperfc- 
uerantia,vifitatio languentiumjabor manuu, & cuncta , qux per 
corpus exercentur,frado corporc minora fiunt.Nec dico g> irt iu- 
uenibus femper rrigeat fapictia,qux in plerifq; fenibus xtate mar 
cefcitMedcp adolelcentiamulta corponj bella luftineat, & inter 
incentiua uitiorum,& carnis tttilIationcs,quafi ignis io lignis viri 
dibus fuflbcetur.vt fuum non poflit explicare fulgoreni. Senedus 
vero eorum qui adolefi.ctiam fuam honeftis artitus inftruxeriit , 
& in lege Domini meditati ftint die ac nofte.fit dodtior xtate, vfu 
certior.proceflu temporis fapientior , & veterum ftudiorumdul- 
cifllmos frudnjs metit.Et ftpiens ille vir Grxcix Temiftocles , cfl 
expletis.107 annis fe mori Ccrneret,dixiflefertur fe dolere , cp tfic 
egredereture vita,quando fapere cepiflet. Porro Sunamitis ligua 
noftra coccinea dicitur, vt lignificet calere fapientiam , & dimna 
Iedione feruere Quorfum hxc tani longo repctita principio? Ne 
a mequxras declinationes pueriles,fcntentiarum flofculos, verbo 
rum ienocinia,& per fines capitulornm (ingulorum,3Cuta quxdi 
brcuitcrq; conclufa, qux plaufus & clamores excitent atidienriu. . 
Amplcxeturmemodo fapientia, & Abyfag gratia,qux nunqui 
fenefcit,in meo rcquiefcat finu' Audi igitur vt beatus Cyprianus ' 
ait,non deferta,fed fortia. Audi fratrem coliegio , patrem lenio. 

Dt Vittt & ornatH clerici. Cttp. XXVI. 

CLe X I c v s qui feruit Ecclefix,primo vocabulum fuum io, 
tcrpretetur.nitaturefle quod dicitur-Cleros.n. grece forsdi 
citur clerici ergo vocatur.vel ^a de forte,Dni sut.vefqa Dfis ip- 
fe c fors.i.pars dericoru, Tale« igit exhibere fe debet, vt pofltdeSc 
Dominum,& ipfi a Domino pollidcantur.Qui poflider Dotnintt 
& cum propheta dicit.pars mea Dominus nitiil extra Dominum 
haberepoteft,Qu6d (i quippiam aliud habuerit prxtcr Dominii, 
parseius non erit Dominus,verbi gratiaS aurum,fi argentuni.fi 
poflefliones , (t variam fuppeftilem , cum iftis partibus Dominus 
pars ets fieri dedignatur. Obfecro te,ne officium clcricatus genus 
antiqux militix putes ideft ne lucra fxculi quxras in Chrifli mili 
tia,ne plns habeas quim quando clericus elle cepifti . Negociato- 
rem quoq; c!ericum,& ex inope diuitem faftum, ex igiiobili glo- ■ 
riofum.quafi quandam peftem fuge.Hoftiolum autem tuom nua 
quam aut raro mulierum pedes terant.Omncs puellas & virginet 
Chrifti.aut xqualiter ignora,aut xqualiter dilige:vide ne fuB eo- 
d€ tecto mancis,necin pretcrita 1 cartitare cofidas.quia necDauid 
fanctior, nccSatifonc fortior,nec Salomone pote^ cfle fapientior, 
memento fempcr,cp Paradifi colonum de propria pofleflione Mu 
lier eiecerit. Aegrotahti tibi frater fanctus aflii1at.& Germana vel 
Mater vel quxTibet probat^ fidei & caftitatis perfona. Scio qnof- 
dam corpore conua!uifle,& animo xgrotarc cepifTe.Periculofeti 
bi miniftrat, cuius vultum frequenter attendis " Si praptcr otKchl 
clericatus, aut Viduaate vifitaturaut Virgo, ntinquamdomum 
folus introeas,folus cum fola fecreto & abfq; arbitro vel tefie nd 
fedeas.TaIesquoq; habeto focios,qttorum conttibernio non infa 
meris. Non vefte fed moribus ornentttr.nec calamiftro crifpcc co 
mas,fed pudtcitiam habitu polIiceanttir.Cauetoomncsfufpicio- 
nes& quicquid probabilitercbntra re fingi poreft,ne fingaturan 
te deuita.Crebra mttntifcula, & fudariola , & fafciola<: , & veftes 
dri applicatas & ob!itas,ac dcguftato? cibo'.*, blandafq; & dulcet 
litterujas fanftus amornon habet.Mel ineum,lumen mefl, meuq; 
defideriurh Chrirtuseft.Oninc«:deIicias& lepores , & rifudignas 
vrbanitates&ca-tcrasineptiasamatorum , incomedijserubefci- 
mus,in fxcttli hominibus deteftamur.Qiianto magis in crerici? & 
in Monachis,q<iorum & facerdotium propofito , & propofitum 
ornatur facerdotio , nec hoc dico rp aut in te attt in fanais viri» 
ifta formidem,fed <j> in pmni propoiito,& in omni gradu & fexu 
boni & mali reperiantur,malorumq; condenatio,lans bonoru fit. 



Dt tedtm. 



CMf. XXVII. 



GL o R i a Tpifcopi efl pauperum opibus prouidere.Ignomt 
nia eft ommum Sacerdotum proprie ftudere diuitijs . Na- 
tus in pauperedomo & in tugurio rufticano, qui vix milio St ci- 
bario pane rugierttem faturare ventrem poteram , nunc fimihtni 
& mella faftidio.Noui & genera & nomina pifcium in quo litto 
reconcha lefia (it calleo.Saporibusauium difcerno pronuncia Sc 
ciborutn me raritas ac nouiflime damna ipfa deleftant. O quan- 
ta apud Dominum merces , fi vnufquifq; in prxfenti prctium n5' 
fperaret Quantis fttdoribus h^reditas cafla expetitur , minori la* 
bore margaritam Chrifti emi poterat . Diuinas fcripruras fepius 
lege,immo nunquami de manibus tuis facra leftoi deponatur.Di- 



Digitized by 



Google 



Llbcr Sextusdecimuj. 



2 14 



/ccqu«ddo«a»,perman«inh»qu«docuifti. Noa confundaiu 
ope» tua fermonem tuum , ne loquens in Ecdelia tacitus quili- 
bet rcfpondeat. Cur etgo hac qux dicis ipfe non faas i Ddicatus 
Ma«ii»er eft,qui pleno ventie de iciumjs difputat.Accufare auan 
tiam & latro poteft . Mud ctiam dico <p Epifcopi Sacerdotes fe 
fcianc cfle feruos no Dotuinos Honoreut ciencos quad clencos, 
vc & iplis a clericis quafi Epilcopis honor deferatur . ;Sdturo iJ- 
lud elt oratoris DominiKCur ego inquit tchabeam vt pnncipe., 
<*... tu non habeas vt fenatorem.Docente tc in Ecclefia,non da- 
mor populi.lcd gemicus fufcitetur , lachrym* aud.corum laudcs 
tux lintSerroo Presby tcn icripturaruro k&ione couditus fit.No 
lo re declam.1tore.11 elfe, & rabulum garrulumq; fine rationc,fcd. 
mimftcrioruro peritui». Attrita iro.is.ntcrpreuturfxpccjuod ne 
fcit & cum alijs fuaferit,f.bi quoq; vfurpat fcientiatn.Nihil tam 
facUcquamvilem plebeculam &indoCtamconcionero , lingux 
volubaitatedecipere.quxquicquidnonimdlig.r.DJismiratur. 
Vcftcs pullas cqux vita vt candidas.Oroatus & lordes pari modo 
ri.oKdi:funt,qu..ialterunidcl.ciasalterumgloriamredolct.No 
abfq; amictu lineo inccderc , fe.J pret.um veftuim lmearum non 
h.ibe.e laudabilc cft,alioqui r.diculum & plenurn dedecons eft re 
fcrto marfupio . Quod fudarium orariumq; non habcas glonan. 
Sunt qui paupcnbus parum trib u uc,vtaroplius accipiant , & fub 
prcetexto ecemofynx quxruc diuitias, qux magis venatioappel 
fanda eft,quam elcemoiy ua,Sic bcfti* fic aues,hc capiuntur & pi 
fces Modicain bamo efca ponitur , vt matrinarum in eo faccuU 
prorVahantur.Melius eft non habere quod mbuam , quirn impu- 
demer petcre qnod dem.Non omniapoflumus omnes,aI.us m Ec 
defia ocultis eft,aiius lingua.alius manu &c.Ncc rufticus, & tan- 
tum fimplex frater.idco fc fanccum pucec fi n.lnl noueric, ncc pe- 
ritusnec eloqu..is,in lingua xitiuiet fani : itatem , multo ...eljus 
cft e duobusimpcrfcclisrufticitatcmfantcam habcre, quamdo- 
quentiam peccatriccm. 



Idtmdettdtm. 



G*p. XXVlll. 



MVtxt xdificant parictes & colunasjicdefix fubftcrnunt 
marmora,nitent auro,fpl««dent laquearia , genmis altare 
<JiftinRuicur,& miniftroru Chrilu nulla dedio elt, neq; vero mi- 
hi aliquis opponat, dwesm Iudaa,templum , menfam lucernas , 
thuribula,patellas,dphos,n»orcarioIa,& cecera ex auro fabricata. 
Tunc hec probabantufla Domino^uando Sacerdotes holtias lm 
molabant,& fanguis pecudum crat «cmiflio pcccatorum. Quam 
uis hxc omnia prxceflerint in figura , fcripta tamen funt propter 
nds. Alioquando ii fimplcxnos ddectat hiftona, cum auro obier- 
uemus &c.Ducunt Pontirices Chrifti vxores virgmc* . Lepra cor. 
porisanimxtMxferaturvicijs. Crcfcamus& mulciplicemur ,(& 
replcamus terram.nec pafca my fticu cdebremus , quia h*c ablq; 
templo rieri lege orohibentur, tp li hxc omnia fic undligaiiius vt 
do.niuus fabbatum.aurum repudiemus cuiii<xteris fupetftitioni 
bus ludxorum. 



DtZvdem. 



C*p. XKIX. 



COnvivia tibi vitanda funt fxcularium, & maxioie horu 
^qui honoribus tumct.Turpe eft autc fores Sacerdotem Do- 
mini crucihxi & pauperis , & qui cibo quoq; vefcebatur alicno , 
intcr liftores coofulum & milites excubarc, iudicemq; prouindx 
mclius efi apud te prandete,rjuam te .n paJatio.Quod h" obcende 
• ris facercte hoc,vt roges ,pmiferis atq; lubicctis,Iudcx feculi plus 
derertderico continenti,quam.diuiti, & magis fancticatem tuam 
reneratur quim opes.Aut ii taliscft qui non audiat dericospro 
quibniltbet tribulatis,niii intcrcaliccs & phialas,lib««lircarebo 
huiufccmodi bcneficio,& Chriftum rogabo pro iudice, qui ma- 
gis fubuenire poteft quam iudex.melius eft emm confiderc in Do 
mino quam confidere in hominibus. Nunqua rinum redoleas ne 
audias illud Philofophi. Hoc non eft ofculum porrigere , fed vi- 
nurh propinare.Qtiicquid mebriac & ftacum ruentis euertic, fuge 
fimilircr vt vinum.Nec hocdico tj> Dei'a nobis creatura damue- 
tur,fiquidem & Dominus vini potator eft appdlatus & Thimo- 
thxo dolenti ftomachum,modica vini forbitio rdaxata eiLScd & 
modum & xtatis & valitudinis pro corporu qualitate exigimus 
in potando Quod fi abfq; vinoardeo & adolefcentia, & inflani- 
mor calor fauguinis,libenter carebo poculo in quo veneni eft fu- 
fpicio.Pulchre dicitur apud Grxcos , fed ncfcio vtrum apud nos 
aequc rcfonet.Pinguis veuter gigmt fenfuin tenue.n. Tantum ti- 
bi ieiumorum impone quautum ferre potes. Sinc tibi pura,cafta , 
fiin plicia^noderata, & nqn fuperfticiofa ieiunia . Cvrid prodeft 
oleo tion vefd,& moleftias quafdam, ditflcultacefq; ciboru qux- 
Kre,caricas,piper, nuccs , palmarum f.udtu? litn.U, md piftacia. 
Tota hortoruai cukura vexatur, vt panc cibario non vefcaniur^ 



Audio prxpterea qUofdam contra rerum hominumq; naturam 
aquam non bibere,& panc non vcfci,fed forbitiuncul.isdclicata» 
& contrita olera,betarun> fuccum,non calicc forbere,fed cocha. 
Proh pudonNon crubeicimus iftufmodi ineptijs.ncctxdet fupet 
ftitutionis.lnfuperctiam famam abftinetix in dditijs quxrimus. 
Fortifllmumieiuniumeftaqua&panis. Scd quia gloriam non 
habet,& omnes pane & aqua vituinus,quafi pubJicum & coinmu 
neieiuuium non putatur. 

Jumdtetdem. Cap. XXX. 

SAne ne rumufculos hominum aucuperis , nc ofTcnfam Dci 
populorum laude con.mutcs.Si adhuc inquit Apoftolus ho- 
minibus pbcerem^Chrifti feruus non eflein. Nolo te orare in an- 
gulis platearu,nc recrum icerprxcu cuarum frangat aura popula 
ris Nolo te dilatarc fimbria>,& oftentui haberc plhilactcria, & co 
fcientiarepugnacepharifaica ambitionecircudari. Incclligequid 
magis taccdo loquar.Toc func regulx quoc fpccies gloriaru.Qtu 
ta melius erat hoc in corde portare quam corpore>& dominii ha- 
berefautorem,non afpectus hominu . Visfcirequales Dominus 
quxrat omacus,habeto prudentia,iufticia,temperantiaui,forcitu- 
dinem.His plagis «di includerc , hxc de quadriga in altum fcrac . 
Nihilhoc monili pretiofiu<,n.hiI hac gein.narum varictate diftin 
£cius,& omamento tibi funt & cucamiui . Cauc quoq; ne aut lin- 
guam aut aures habeas pruricntes,ideft ne aut iple alijs detrahas, 
aut alios audias decrahences.Ec fcico,quia cuncta,qux de alijs Jo- 
queris,t ua fentcntia iudiceris,in his ipfis deprchcdcndus cris,qux 
in aJijs arguebas.Neq; vcro iufta eft cxcufatio ilJa,refcreinibus a- . 
lijs iniuriam facerc non poflum.Nemo inuito audicori libcntcr re 
fercSagica m lapidem nunquam figitur, interdum refiiiens percu 
tic dingetem.Difcat dctractor, dum te videc non libentcr audire, 
non facile dctrahcre. Cu detractoribus aic Salomone con.ifcca 
ris &cNunqua.ii de fbrmis Mulierum d.fputes , necaliadomus 
quid agatur in alia domo pcr tc nouerit. 

Adhuc dt todem. C»p. XXXI. 

IPocrates adiurat difcipulos fuos antequam doceat,& in verba 
fua iurare compcIJit.Extorquct iacramento filentium, fermo 
uem,inceflum,manfuetudiucm,habitum,morcfq; defcribic. Qua 
to magis non quibtrs animarum mcdicina conimifla eft. Omn.u 
chn ftianarum domos debenius amare quafi proprias.Confolaco 
res nos potius im mccroribus fuis quam conuiuas in profperis no 
uerit. Facile contcmnicur clcricus, qui fxpe vocatus ad pramdiu . 
venirenonrecu(at,.Nunquampctentesraro accipiamus rogati . 
Beacius e enim niagis dare,qua.n accipere.Nefcio enim quo mo- 
do etiam ipfe qui dcprecatur vt tribuat , cum acceperis viliorem 
te iudicat-Et mix in mcdum fi eum contempfcris plus te miratur 
Prxdicator continentix nuptias nc concilicc . Procuratores & di. 
fbcnfamres domomm alienarum atq; villaru,quomodo eue pof- 
funt clerici,qui proprias iubcntur contciincrc (acultates . Amico 
quippiani propria rapcre furtum cft.EccIcliaiu fratidare facrile- 
gium eft. Acccpiilc paupcribtis croganduiu,& efuricntibus pluri- 
mis velcautum vdleclle,vcl tiuiidum,aucquodaperciflimi fce. 
leris eft,vellc aliqtiid cxindc fubtrahcre omnium prxdonum cru- 
delitatem exuperat.Egofametorqucor& tu iudicasquantum vc 
tri uieo fatis fit , aut diuide ftacim quod acceperis , aut fi timidus 
difpenfator es.dimittelargitore vtiuafponteipie diftribuat No 
lo fub occafione raea facculus tuus plenus fic . Nemo me melius 
mea feruare potcft.Optimus difpefator eft,qui nihil fibi rcieruat, 
non vc aducrfarijsjfea vt amicis fcripfimus , nec inuecti iumt.s in 
eos qui peccant,fcd ne peccent ante monuimus.: neq; in illos tan- 
tumfed&in nolipfos iudices feueri fuimus,volencefq; feftitcam 
tollere de oculo aftcrius noftram prius trabem eiecimus , nullum 
lxfi.nullius nomen defcripcionemea fignatuut eft nemincm fpe- 
daliter meus fermo pulfauit.Gcncralis de vitijs difputatio e , fed 
qui niihi irafd voluerit.prius ipfe de fc quod talis hc confitct ur . 
QttidfentQusftpitntUnon ftpitnti* feneUHtirepHtand* 
fit. C*p. XXXII. 

IDb m 4d Paulinum de infticutione Mdnachi vd derici Meti- 
ris nos virtucibus tuis & paruos magnus ex tollis , vkimamq; 
partem diuinij occupas , vt Patrisfamilias iudicio proinouearis . 
Noli frater chariflime annorum xftimarc nos numero nec fapie- 
tiam canis reputes,! ed canos fapientix.Nam & Moy fes.70. prarf- 
byterosiubet eligcre,quos ipfe fciretefleprxsbyteros, vtiq; non 
xuo,fed prudentia iudicandos.Et Daniel adhuc puerlongxuos iu 
dicat acq; i.npudicos,fenes xtas lalciua condemnat.Noli inquam 
fidem penfare cemporibus,nec me iccirco mdiorcm pute; cp prio 
ri Chrifti exerciru ceperim milicare • Paulus Apoftolus in vasde- 
fcionis de perfccucore mutatus nouiflimus in cordic primus in 
meritis efl.quia cxtremns licet plus omnibns Liborauic. Iudas qui 
quomodam audicrat,tu aute homo vnanimis dux meus &c. pro- 
oitor amici magiftri faluacoris arguicur voce , & nondum infor-» 
tnts Ixti ttabe ne&ic ab alta. Ecouuario autem latroneui crux ia»j 

tutat 



Digitized by 



Google 



Specufum Hiftoriale Vincentl/. 



uiut Parachfo,& facit homicidij pcna marty rem.Subico calor 15 
gum vtncic,teporem. Deniq; & tu audita fcntencia faluatoris, G 
vis perfcfrus eiVc &c. verba vertes in opera & nudam crticem nu- 
dus fcqueris,expeditior & leuior fcandc^ fcalam Iacob.Tunicam 
muca^ cu animo nec pleno inarfupio gloriofas fedcs appecis , fed 
puris inanjbus & cahdido peciore, paupcrete & fpiricu & optbus^ 
gloriaris.Craces illx Thebanus, homo qu6danidici<fimus,cum x 
ad philoibphandum Athenas pergercc , magnum auri pondus- 
abiecic,occ putauitfe pofle,& virtuces Gmul & diuitias polfidere. 
Nos fubfarcinati auro,Chriftum pauperem fequimur,& fub pro 
textu Elcemofvnx prxilinis opibus incubantes,quomodo poflu- 
musalienafideliterdiltribuerc, qui noflxa cimidc referuamus? 
Plenus vencer facile de ieiunijs difputat. 

Quodnoniuuatfacerlocu^fifiiritusdefit, Cap. XXXHt. 

NOs Hierofolymis fuifle,fed Hierofoly mis bene vixifle|lau 
dandum eft.llla expecenda eft ciuicas,non qux occidit pro- 
phetas, & Chrifti fanguinem fudit,fedquam.fluminis itnpecus Ie; 
tiricac.Neq; hoc dicens meipfuin inconttancix redarguo,dannoq; 
quod facio vt fruftra videar ad exemplum Abraham , & nieos & 
patriam roliquillc . Sed non atideo Dei oninipocentiam ang tfto 
fine concludere & coardtarc priuo terrx loco,quem non captt cc- 
lum*Singuli quiq; credentiuni non locorum diuerfitacibus,fed h- 
dei merico ponderantur. Et quia Deus fpiritus eft,adoracores eius 
in fpiricu & vericate adorare eum oportet . Poftquam liccato Iu— 
dexvellerevniuerfus orbis cxlefti rore perfufus eft , &multide 
Orieti tc & OccidenteVenientes reaibuerunc in finu Abrahe, de- 
fijr notus efle tituni in Iudxa Deus.Et crucis igitur & rerurre&io- 
nis loca hts profuiK, qui portant crucctn fuam., & cum Chrifto 
refurgunt quotidie,q.ui dignos fe exhibent tanto habitacuIo.Cete ' 
rum qui dicunt cemplum Domiui templum Doinini,aodiant ab 
ApoftoloVoseftistemplumDei, &Spirituflaii£tushabitacin vo 
bis. Ec de Hierofoly mis & dc Britannia iqualiter pacec aula cae- 
leftis.Regnum Dei'intra vos eft.Beatus Hylarion cum Paleftinus 
cflenc,& m Paleftina viuerer,vna cth die vidit Hicrofolymam,vt 
nec conccninere loca fancta propter vicinam,nec rurfus Deum lo 
co claudcre videretur. Ab Adriani temporibus vfq; ad imperium 
Conftantim,perannoscirciter iSo.inloco refurrectionis iimula- 
cnim Iouis,& in crucis rupe ftatua ex marmore Veneris a genrili 
bus pofica colebatur, & in fpecu , in quo quondam Chriftus par- 
uulus vagi:t,Veneris amafius plangebacur. Haic tam longo repeti 
ta funt proheinio, tfe quicquS fpei tus deefle putes, quia Hierofo 
lymam tamcn vidifli, ncc nos iccirco meliorcs «eftimes cphuius 
loci habitaculo fruiniur. Scd fiue hic (iue alibi xquale te pro ope- 
ribus ttiis apud Dominum habcre mercedem: 
Quod Monacho appetendafit folitudo. Cap. XXXIIII. ' 

REveRA differen tias in locis arbitror,(i vrbibus & frequen 
tia vrbium dereli:ta,in agello habircs , & Chriftum quxras 
in lolicudine, & ores folusinmoncecumlcfu. NondeEpifco- 
pis,non de pnesby teris.non de clcricis loquor, quorum aliud offi 
cium eft,fed dc Monacho. De toto huc orbe concurri tur.plena eft 
eiuitas vniuerfi getierishominibus,& tanta vtriitfq; fexus conftU 
pacio, vc quod altbi ex parte fugiebas,hic totum fnftinere cogaris. 
Si officitini vis exercere prxsbyceri, li Epifcopacus te vel opus vel 
honor fbrcedelectac.viue in vrbibus & cailcllis, & aliorum falu. 
tem fac lucruni animx cuar Sin aucem cupis eflc cj> diceris Mona- 
chus idcli folus,quid facis in vrbibus,qux vtiq; non funt folorum 
habitacula.fed multorumiHabec vntimquodq; propofitrrm prin- 
cipes fuos.Romani duces imitcntur Camillos,Fabritios,R.egulos, 
Seipiones.Philofophi proponat (ibi l'y ihagoratn,Soctatetn,PlatO 
nem, Ariltotelem.PoetxTiiiulentur Homerum, Virgilium MenS 
druni,Tcrentiuin.Hiftorici Thuchididem,Saluftium,Herodotu, 
Liutum.Oratores Lifiain,Graccos,Dcnioltencm,Tullium. Et vt 
ad noftra veniamus,Epifcopi & presbyteri habeat in cxeplo Apo 
ftolos & Apoltolicos viros.quorum ho norein poffidentes habe- 
xenitantur & meritum.Nos atitehabeamus propofiti noftri pria 
cipes Paulum, Anconium,Hylarionem,Machariuin. Et vt ad fcri 
pturarum aucforicatem redcain,nolter priccps Helifeus, Helyas» 
noftri duces fi!ij prophetarum,qui habicabant in agriraut folitu- 
dine,faciebant tibi tabernacula prope flueca Iordauis.De his fune 
& illilfilij Rechab.qui vinum & iiceram non bibcbant, qui mora 
bantur in centorijs . Obfccro itaq; te,vt multitudines hominum , 
& officia & falutationes & couuiuia velut quafdam cachenas fu- 
gias volupcatum. 

Qiiaitter Monache- ■vwcndum fit. Cap. XXXV. 

SI t vilis & vefpercinus cibus olera & legumina , interdumq; 
pifciculo pro iummis ducas delici js.Q<ii Chriftum defiderar, 
& ilio pano vefcitur,non quxrit niagnopere decibis pretiofisqui 
flercus conficiac.Quicquid poft gulam non fencicur, idem tibi fit 
eg pams & legumina,Habes aducrfuni louiuianum libros de con 
tcmptu vcotrii, & gutturis plcnius dilierctei.Semper in maou uia 



factafir lcc>io,frequenter orandum , crebre vigilia; & voit» va^ 
cuofxpiusdormiendtim.Ramulculos&glorioios & palpante*. 
adulatoresquali hoftesfuge , huniilitatcm veftium tumcnti ani- 
mo uon appetas,f^cularium niaxime potentium confortia deui- 
ta.Quid cibi neceiie eft ea videre crebriu<, quorum cdcempru Mo 
nachus elle cxpifti?Soror prxcipue rua Macronarum decJjnet col 
loquia.ne inter fcricas veftes & gemmas circunfedencium Fcemi 
narum fe iordidatam aut doleat aut miretur,quia alterum propo 
fiti penitentia alterum iaftatix quatt feminarium eft-Caue nequa 
fi fideli & famofus tu 'nim quondam difpenfator,alienam pecu- 
niam diftribuendam accipias.Habeto fimplicitacem columbz, ne> 
cuiqua maxhineris dolo«,& fetpentis aftutiam , aliorum fupplan- 
teris infidijs.Non multum diftat in vitio , vcl defpicere vel decipi 
pofle . Chriftianum quem fenferis tibi aut crebro de numrhis lo- 
quetem,excepta cleemofyna,qux indiflerenterpatet omnibus,in 
ibtorem potius habetoquani monachum.Prxcer vifturn & vefti- 
tum,& manifeftas neceHicatcs,nihtl cuiquam tribuas,ne iiliorum 
panem Canescomedant.Verum Chrifti templum anima crcden- 
tis eiLIIIam exorna , illam vefti, ilh ofler donaria illa , Chriftura 
fufcipe.Qitx vtilitas eft parietes fulgcre gcmmis , & Chriftum iu 
pauperc fame moriUam non funt tua , qux pollidcs , difpenfacio 
tibi credica eft.Memenco Ananix & Saphirx,illi fua cimide ferua : 
uerunt, cu conlidera fubftantiam Chrifti , ne imprudenter effun- 
das,idcft,neimnioderatoiudiciorem paupemm tribuas non pau 
peribus,& fccundum diftum prudentiifimi viri,libcralicace, libe- 
ralitas pcreac • Noli refpicere ad phaleras & nomina vana Cato- 
num. Ego inquit,intus&incutenoui efle chnftianum grande. 
eft non videri. fit ncfcio quomodo plusplacet mundo qui Chri- , 
fto difplicet. 

Quod clericit vitand» funt MuJierum confortia. 
C»p. XXXVI. 

JDe m ad Occeanum de vita derici.Prima tenramenta clerico. 
rum func Mulicrum frequentes acceflus . Nociuum genus Fce 
mina,Ianna t>iaboIi,via imqaitacis,fcorpionis pcrcuifib, flammi 
gero igne percutit cum proximat.ftipula ignem accedic, exuritq; 
ftindamcnca moncium Ego iudico,fi cum virisFfminehabicenc». 
non deerit vifcarium diaboli.De dtiobus enim quod vnus defide 
rat fl loqui non poteft, vel rentatur Remotio igitur viri cafticatis 
collocac arma,conftiuic in melioribus caftra pudoris . Tecla poft • 
tentacionem palfionis A nciochie & Paulo prohibecur paricerpor . 
gere.Nemo milesfcum vxore pereit ad bellum. Si congregationet 
conftituis pnellaruni,bina ih hebdomada vifitarione ad benedice 
dam congregationem contleuias^fed non folus propter rnmige- ■ 
ruIos.Ferreas mences libido domat. Feminam quam videris bene . 
comierfancem mencedtlige, non freqtiencia corporali. Germinat , 
Feminx fpinas aim viris habitances,& arcana nientis acuto mu- 
cronepercutiuncProh nephai,Joloreftdicere, fednon decet prg , 
terire, vndc line nupt ijs nouum genus vxoru.Et ad nos qiiid per- 
tinet, fi eos quos diligunt viderintridencibus oailis falucacionit 
tenera verba procedunc.Dcinde cuin falurauerinc (i eas Dei viros 
prxcerirc celcnus viderinc,conccmpcores fuos itidicanc & irafcu- 
tur. Lcge Hieremiam quaiis debet ellc folicarias,ait cnim,fcdebit 
folicarius & cacebic.Mariam in cubihs pcnecrabilibus Angelus fo 
lam inuenir,non cum Agapeca loquencem . Ec illa ad vinlenv in^ 
troitum trepidauic.cu qux fornax es snalicix , quid a viro defidtv 
ras frequenrius faiutari: 

DeOrnatumorMmEpifcopi. C*p. XXXV II. 

IDbm adOceanum dc vitaclcrici .SiquiiEpifcopatumdcfi- 
derat bo.o:de.opus non dignicacem.labore non delicias , opus- 
per quod hnmilitate decrefcat,non faftigio intumefcat. Oporret 
ergo Epifcopum irreprehenlibilemeflc- Omnes virtutes in vno 
fermoneconiprehendit > & penerem contra naturamexigit.Quis 
enim abfq; reprehenfione verfatur in mundo? fed futurus pattor 
Ecdelix talis ehgicur. in cui comparatione recte grex cxceri twmi 
nencur.Perdic enim au£coricacem docendi,cuius fermo opere de-'. 
ftruitur.Vnde & illud Tullii . Caputartis eltdocere quodfacias. 
Iterum omatum virtutibus fecundum menfuram. Sunc enim qui 
dam ignoranres menfuram fuam, & tantx flolidicatis ac vecor^ 
dix,vc & iu mocu & inceflu & habicu & fermone comunt rifunv 
fe fpefraotibttstribuant , & quafi non inrelligentes quid fit otna> 
tus , coniunt fe veftibus & mundiciis corporis , & lautioris men» 
fx epulas paranc, cum huiufmodi omnis oroacus & culcus lordi- 
bus iedior ficlcem dodorem.Innocens enim,& abfq; fermone co 
uerfatio,quantum prodeft exemplo cantum nocet fileocio . Icem 
non vinolencumivinolcncia cft fcurrarum & commeflacoram,{ve 
terq; mero xftuas,cico difpu mac in libidinem.Noe ad vnius horai 
ebriecatem nudauit fi*mora fua,que per^>c.annos fobriecate con- 
Mxerat-Lothquoq; per tetuuleqtiam aefdcwhbidini mifcuicia 

ceftum, 



Digitized by 



Google 



Llber Sextgsdecimus. 



eeftum,& qoem Sodoma non vicerat,vina vicerunt. Iteram noo 
litigiofuni. Nihii eft eni m impudentius arroeantia r u fticoru qui 
garrulitatcm auctoritatem putant,& parati temper ad lites,in,iu- 
biecront iibi regcin fermonibus tumidis tonant.Itetn domui fux 
beneprjcpoiitum.Non vtopesaugeat,non vt regias epulaslparet» 
non vt cxlatas patinas ftruat,& pnalides aues lentis vaporibus co 
quat,qui artifici temperamento & adofla perueniant,& carnium 
itiperficiem non difloluant : fed vt quodprxdicaturuscft prius x 
Doniefticis exigat. Jtem non Neophi tum.Heu heu heri cathecu- 
minus,hodie Poutifex . Heri i n Amphiteatro , hodie in Ecciefia - 
Tcfpere in circo,mane in altari , dudum fa&or hiftrionum confe- 
crator. Oponet autem & illum tef.h.b.a^jui.f.f. talis etgo fit vt 
cjui religioni dctrahunt,eiu$ vitx detrahere aon audeant . 

DeCOKttmftut/ttrU&ficulisJMniMtJitt. C*f. XXXVIII. 

IDe m ad Heliodorum Monacbum . Qtianto ftudio & amore 
contendcnm,vt pariter in heremo moraremur, confcium mu 
tux charitatis pcc"tus agnofcit . Veru tu quafi paruulus delicatus 
cotitemptum rogantis per blandimenta fouifti,& abien poftula- 
ias,vt tibi poftquam ad deferta migraflem,inuitatoria fcripta tri 
fmittere.Nolo priftinarum neceffitatuin recorderis , nudos ainat 
heremus Qui in Chriftum credis,& eius crede fermonibus.Qux- 
rite primum regnum &c.Affati diues eft qui cnm Chrifto pauper 
eu.Qui rogantem contempferas/orfitan audias obiurgantc.Qnid 
facis in paterna domo delicate miles,ecce de ccelo tuba canit, ec- 
ce cum nubibus debellarurus orbem , Imperator armatus cgredi- 
ditur.Eccc bifacutusgladius,cx Regisoreprocedes,obuia quxq; 
metit,& tu mihi de cubiculo ad aciem & tu egrederis de vmbra 
ae folem.Corpus ailiietum tuniaa,loricx onus no fert Caput op- 
tum lintheo galeam recufat.Mollemociomanum,durus exaipe 
xatcapulus.Audi editfum Regis tui . Qui non eftinecum contra 
bk eft.Recordare Tyrocinij tuidiem quoChriftoin batifmate 
coniepultus.in facramenti verba iurafti per nominc, eius, non te 
Patri perciturum efle,non Matri Licet paruulus ex collo ptndeac 
Nepos , fpatio crine , & fciflls veftibus vbera quibus te nutrierat 
tyater oftendat.licet in luminx Pater iaceat, per calcatum perge 
patrem,liccis oculis ad vexillum crucis conuola, fplum pietatis 
genus eft,in hac re elle crudelem.Facile rumpit hec vincula,amor 
Chrifh,& timorGehennx At conrra fcripturapercipit parenti- 
ous obfequeridum,fed quicunq; cos fupra Chriftttm amat, perdit 
animain fuam.,GJadium teoet hoftis,nemeperimat, &egode 
inatns lachrymis cogitabo proptcr Patrem Chrifti militiam de- 
feraro cui fepulturam Chrifti caufa non debeo quam etiam om- 
nibusciuscaufadebeo. Domino.paflurum timiae confulens Pe- 
ttus fcandalum fuit Paulus retinente<. fiffratres ne Hierofolyma 
pergcret redarguit. Ariesiftepietarisquofidespatirur Euangelij 
rctundendus eft mucrone Mater mea & fratres mei hi funt &c.Si 
credunt in Chriftum faueant mihi pro eius nomine pugnaturo. 
Si non credunt mortui fcpeliut fuos niottiios.^Sed hpc eis in mar 
tyrio Errans frater erras ii putas vnquam chriftianum perfecutio 
aem non pati,& tuncmaximeoppugnaris,fi teoppugnarenefcis 
Adncrfarius noftcrtanquam Leo rugiens circuit , quxrens quem 
deuorat: & tu paccm putas.Sedet in infidijs cum di.Et tu f rondo» 
f$ arboris tectus vmbraculo,molles fomnos, futuraprxda carpis, 
inde me perfequitur luxuria inde auaricia canatur irrumpere n- 
dc venter meus vult mihi effe Deus pro Chrifto , perfequitur in- 
quam me hoftis,cui nOmina mille,millc nocendi artes, & ego in- 
Xflix.me viftorem putabo dum capior. 



2)t ttdem. 



Caf>. 



XXXIX. 



ANnimaduerte frater. Non tibi licet quicqua hab ere de tuis 
rebus:omnis inquit Domimn,qui non renunciauerit o.&c. 
Curtimido animo chnftianus es.Filius homtnis non habet vbi ca 
putrecunct,& tu ampias porncus , & ingentia tieSorum fpacia 
rneritis,hjeredi r atein cxpectas fcculi,cohxreschrifti , interpretare 
vocabulum Monachi,hpc eftnome tuum quidfacisin turbaqui 
folus es.Et h xc ego non integra rate vei mercibus,nec quaG igna- 
xus fluSuum indodus itauta prxmoneo. Sed quafi nupcr naufra- 
gio eieCtus in littus, timida nauigatoris voce denucjo. In illo efttt 
CaribdisjibiScilla.Hicbarbarum littus, hic Diabolus pyratacQ 
ibcijs portat vinculacapiendis.Nolitecrederc, nohteelle fecuri, 
liicet in morem ftagni mfum equorarridcat, intus eftpericulum, 
tntiis efthoftis,tranquillius ifta tcmpcftas eft . Quid ergo . Qui- 
cunq; in ciuitate funt,chriftiam non funt.Non til ibi eadem cau- 
faquxcxteris. Na n cum derelicta domo tecaftrallespropterre- 
gna ccelorum,quid aliudquam perfeftam fecratus es vitam^per- 
feitus afit Chrilli feruns,nihil prxter Chriftum habet. A udet quif 
quam Chriftum meudacem facere,mammonj & Chriflo feruieo 



215 

do , vociferatur illc fxpe fi quis vult poft me ve. abneget. &c.5c 
ego onufto auro arbitror me Clmftum fequi. Quod ii nihil ha- 
- beas vt te refponfurum fcio,cur tam bene paratus ad bella no mi 
Jiias,nififorteinpatriatua tearbitrarishoc facerepofle ,cum in 
fuaDominus fignanon fecerit.Sumerationem. Nemo Proj hcta 
in patriafua honorem habet. Non quero inquies honorcm,luffi- 
cit mihi confcientia mea.Neq; Dominus quxrebat honore, quip 
pe qui ne a turbis Rex conftitueretur aufugjf. Sed vbi honor non 
eft,ibi conceptuseft,vbiautem contemptus , ibi frequenteriniu- 
ria,ibi!& indignatio,& nulla quics . Vbi autein per mquietudinc 
aliquia aufertur ex Audio,pcrf e&um dici non poteft.Ex hoc colli 
gitur Monachum perfe&um in patna fua eilc non pofie,pcrfc6fu 
autem effe noJle delinquerc eft.Sed de hoc gradu pulfus, prouoca 
bis ad clencos. Abfit autem vt quicquid de his finiftrum loquar , 
qui apoftolico gradui fuccedentes Chrifti corpus facro ore confi- 
ciunr,per quos etiam nos chriftiani fumns, qui claues regni.c;lo- 
ru m habentes quodammodo ante iudici; diem iudicant, qyi fpo. 
fam domini fobria caftitate conferuant. SedMonachi alia caufa 
eft,alia dericora.Clerici oues pafcunt,ego pafcor.Quod fi te quo> 
q; ad eundem ordinem pia fratrum blandimenta follicitant, gau- 
aebo de aflenfu,time bo de lapfu.Qui Epifcopatum defiderat bo. 
o.de.oportet autcm huiufmodi irrepreheniibile efle. Non ees Epi . 
fcopi.Epifcopi fnnt.tAttendis Petrum,fed & ludam coniidera. 
Adhuc di eodtm. C»p. XL. 

QV 1 r> agis frater in fxculo,qui maior es mundo? Quod diu 
te tedtorum vmbrx prxmunt,quamdiu fumofarum vrhifi 
carcer includit.Libet ad purum xtheris voJarc fulgotem.pauper- 
utem times.fed beatos pauperesChriftus appellat.Laborc terre- 
ris,nemo athleta fine fudoribus coronatur,de cibo cogitas,fcd fi- 
des famem non timet. Supra nudam mctuis , humum exefa ieiu- 
nijs membra colIidere,fed dominus tecum iacer.Squallidi capitis 
horret inculta cefaries.fed caput tuum Chrifius eft.Infinita here- 
mi vaftitas terret,fad tu Paradifiim menre deambula.quoticfiuq; 
UIuc cogitationeconfccnderisjtotiensinheremo non exis^cabia 
fine balneis attrahitur cutis, fed qui in Chrifto femel lotus eft.nc» 
habetnecefleiterumlauari. £t vt breuiter ad cunfta Apoftolum 
audies refpondentem,non funt condigne pafhuius &c.DcIicatus' 
es chariffime,li & hic vis gaudcrc cum fxculo , & poftearegnare 
cum Chnlto.Veniet illa dies , quia ad vocem tub^ paucbit terra 
Cim populit,lugubriormundus immugiet . Potcntiffimi qtionda. 
reges nudo laterepalpitabunt , exhibebitur cum prole fua venus, 
' tuncignitus Iuppitcr adJucetur,& cum fuis ftultus Plato difcipu 
lis, Anftotelis argumcnta nonproderunt.Tiinctu rufticanus& 
paupcr exultabis,& ndebis & dices. Ecce crucifixus dcus mens.Ec 
ce^udex,qui obuolutus pannis in prxfepio vagijt.Hiccft illeope 
rarij & queftuarix filiut.Hic qui fugit in Aegyptum,hicqui vefK ' 
tus coccino,hic fentibus coronatur .'Hic Magus,Dxmonium ha-. 
bcns& Samarites. Cernemanusludxequasfixerat , cernelatus, 
Roinane quod foderas. 

. Contr» McndchHm vagum drgarrulnm. Cap. XLl. 

IDem adDdmnionem. Mirornon erubefcere Monachum & 
iuuenem cuius dccorc Veneres fluunt , cuius tanta in Joquen- 
do elcgantia cft,vt comico fale ac Icpore perfufus fit, & luftrare 
nobilium domos,matronarum falutationibus adhirere, religio- 
ni.noftrx pugnam faccre,& inter hxc fratri fuo detrahere.Hic jc-j 
circo fe eruditum putat,quia Iouiniani verba folus intelligit.Eft ! 
quippe prouerbium Balbum,melius balbi verba intelligere, inter 
muherculas fciolus,libi & eloquens videbatur, poftqua vero Ro- 
mam opufcula mea peruenerunt,me quafi emulu exhorruit.quia 
eius cloquia defpiciebatur. Vnde intelligat non xquc intcrfuia & 
calamos puellarum,& inter "erttditos yitos de diuiux legis dogina. 
tibus difputare-Scribis igitur hunc de tfiuio & decdpitis , de pla- 
teis circumforanum Monachum rumigeruium rabiilam inftrume. 
tum ad detrahendum.Qui pcr trabem oculi fui feftucam alterius 
nitatur eruere concionan aduerfum me, & libros contra Iouinia 
num fcripfi,cainno dente rodere,Iacerare,conuelIere.Stultus ego, 
quifinecaufaGre^oriurhNaziSzenum, & Didimum infcripta 
rjs fandis catheciftas habui.Nihii mihi prefuit hebrxorum crudi 
tio,& ab adolefcentia vfq; ad hanc xtate quotidiana in lege P^ro- 
phetiSjEuangclijs.Apoftoiifq; mcditatio Inuetusefthomo abfq; 
prxceptore perfedfus.qiii eloquentia Tullium,argumentis Arifto 
tehm,prudcnti.i Platonem.eruditione Ariftarchum,niu!titudiue 
Jibrorum Calccntcrum.Didimum fcientia fcripturaru, Omnefq; 
fui tcmporis vincat tra£tatores.Deniq; disitur uiateriam pofcere 
& ad carnem & ad Deunt aliquid referens in vtranq; partcm,hoc 
eft'& pro iuftitia & contra iuftitiam difputare. Qu*fo igiturte 
paterchariffime.vt nionCas eum ne Ioquatur Contra propofitum 
luum.nc caftitatem habitu pollicens verbis dcflruat, ne virgo vel 
continens, ipfe enim vidcrit quid efle fe iacet maritatas virgini- 
bus cgmparct-Parcat fibi parcat mihi , parcat nomini thriftiano. 
- ■ — • •: ' •* Mo nadtum 



Digitized by 



Google 



Speculum H//toriaIe Vmcentl; 



Monachum fe cfle non Ioquendb & difcurfando , fed tacendo 8c 
fedendo nouerit.Non damno nuprtas, fed volo omnes,qui pro- 
ptertimorcsforfitannc<crurnosfoli cubitare non poflunt vxores 
duccre. 

&t CMffoAa vrrgmitMtit. C*p. XLlt. 

IDe m ad Euftochium de verginitate feru anda . Audi filia & 
vide &c.Nulla in hoc libello adulatio. Adalator quippe blan 
dus inimicus eft.NuIla erit thetrrici pompa fermonis , qux te ec 
inter Angelos ftatuat . Nolo tibt vehire fuperbiam de propofito, 
fed timorem.Onufta incedis auro.latro tibi vitandu* eft,ftadium 
eft vita hzc monalibus . Hic contendimus vt alibi coronemur. 
Nemo inter ferpetes & fcorpiones fecurus ingreditur.Et inebria- 
tus cft,inquit Dominus,gIadiusmeusin cjlo, & tu pacem arbitra 
ris in terra,qux tribulos gcncrat 8t fpinas , quas ferpens comedit. 
Maguis inimicorum circundamur agminibus,hoftium plena funt 
Omnia, caro fragilis & cinis futura poft modicum,ptrgnar fola cfi 
phiribus.Quod lieoru temuhitudo turbauerit,& ad fingula inci 
tatneta vitioru ojperit { ftuare,& dixcrit tibi cogitatio tua: Quid 
faciemus?refpondebit tibi Helifeus. Noli timerc,quoniam plures 
nobifcum funt quam cum itlis.Et apcrtis oculis", videbis igneum 
currum,qui te ad exemplum Helix iu aftra fuftollet.Et tunc lxta 
cantabis: Anima noflra ficut pafler erep.&c. Caue quxfo nequan* 
do dicat de te Deus: Virgo llrael cecidit.non eft qui fulcitet eatn. 
Audenter loquar:cum omnia Deus polfit fufcitare,n6 poteft. vir- 
ginem poft ruinam.Valet quidein Iiberare de pfna , fed non vult 
coronare corruptam. Rettiusfuerathominis fubijfleconiugium, 
ambulafle per plana , quim ad altiora tendentem in profundum 
inferni cadere. Nolo finas cogitationem crefcere, duin paruuseft 
hoftis interfice, oequitia clidatur in feminc. 

Exemplum Hieronymi de feipjo. Cap. XLlfl. 

QVo tibns in heremo conftitutus,& in illa vafta folitudi 
ne, qux exufta folis ardoribus horridum monachts prx- 
Itat habitaculum,putaui me Romanis intcreflc dclicijs. Scdebant 
/olus,quia amantudineeram repletus. Horrebant facco membra 
deformia,& fqitalida cutis , fitum xthyopicx carnis obduxerat , 
quotidie lachrymx,quotidie gemitu^ , & fiquando repugnantem 
fomnus imminens opprefliuet,nuda humo vix hcrentia ofla colli 
debam.De cibis vero & potu taceo , cum etiam languentes aqua 
frigida vtantur,& co£tum aliquid accepille luxuria: fit. Ille igitur 
ego,qui ob gehennx metum tali mc carcere ipfe damnauera,fcor 
ptonum tantuiu focius & terarum , fepe choris intereram puella- 
rum,pallebarit oraiciunijs,& mens deilderijs xftuabar.In frigido 
cOrpore«& ante hominem fua iam carnc prxmortuum fola Iibidi 
num inccdiabulliebanr. Itaq; ab omni auxrio deftitutus,ad lefu' 
iacebam pedes.rigabam lachrymi-,& criue tergebam,& repugna 
tem caroem hebdomadarum incdia fubutgabam. Non entoefco 
iufglicitatis mex , quin potius plango nie non efle qupd fuerim : 
mcminiimeclamatcm diem crebro lunxillecum noSc,'nec priu» 
a pettoris ceffafte verberibus,|quam a Domino rediret increpante 
trahquillitas ; Ipfam quoq; cellulam meam quali cogitationum 
mearutri corifcientiam pcrtimefceba,& mihimet iratus & rigidus 
folus defeftaperietrabam.Sic vbi cocaua vallium,vcl afpera irid- 
tniin,rupium prxrupra cerncbam: ibi mex orationis locuserat ,' 
ibi milerrime carnis ergaftulum. Et(vt niihi ipfe teftis eft Domi- 
rius)'poft mu^tas lachrymas,poft celo oculos inhxrentes,nonuun' 
quam videbarinterefleagminibtis*Angelorum,b( lxtus gaudcf- 
IJ.cantabam.Poft te in odoreni vrigueiuorum tuorum curremus.' 
ii autciii ha;c fu ftincnt illi,qui exelo totpOrc folis cogitationibu* 
impugnantur : quidpatiturpuella, qux delicijs truttur , viuens 
mortuaelK 



' HuodPer mb(linentt*mnumtnia eft caftit*s. 
■ C»f. .^LtUl- 

SI quid itaq;poteftin me efle confilij.fi expeno CTeditur Hoc^ 
primum mbneo , hoc obteftof , vt iponfa Chnfti vinum fu- 
giat pro verienp:lvEc aduerfus adolcfcctiam prima arma funt daf 
monum.No fic auaritia quatit.iuflat fuperbia, dclectat ambitio, 
tacile alijs "careinus vitijs.HicJioftis iiitus inclufus eft , quocunq; 
pergiinus nobifcutfi portamus inimicum.Vinum & adolefcentia 
duplexincendium voluptatis . Quid oleum flanunx adijcimusi' 
Quid ardenti corpufculotontenta igmum niinillramus? PauluS 
ad ThimchjumJam noliinquitacju.ini bibere.cSic.Vidcquibus, 
caufis vinij>otatiq concedattir, ■ t ,ex hoc ftomachi dolor & frer, 
quens medcatur infirnutas . Et ne nobis forfitan de xgrotationi-- 
ous b)andircmur,modicum pwccpit cfle bibcdum Medici potius 
con£lio quim,JVpoftoIj. Noc vinuui.bibit, & inebriatus eft rudi 



adhuc fxculo.Er vt intelligas fcriprurx in omnibusfacramentQ, 
Margarita qoippe eft fcrmo Dci,& ex oi partcfurari potcft , poft 
ebrietatem nudatio lemorumfubfecutaeft, libido iniunfta eftlu 
xurtx,poft vcnter extendttur, & fic cxtera membra concitantur. 
Manducauit enim populus & bibit, & furrexerunt ludere . Loth 
amicus Dci in monte falua tur,& de tot millibus populi folus iu- 
fius inuentus eft,inebriatur a filiabus fuis. Et Iicet ille putaret ge 
nus hominum defecifle, & h<>c facerent liberorum magis defide- 
rio quam libidinis.-tanem virum iuftum fciebant,hoc ni(i ebriuni 
non cfle facturum.Deniq; quid fccecint ignorauit.Et quamquam 
voluntas non (it in crtmtne, error|tamcn in culpa eft . Helias cuni 
Iezabel fugeret, & fub quercu fefliis iacerct:ecce ad caput eius pa° 
nis collrridiis l & vas aque.Rcuera nunquid non poterat Deus con 
ditum ei merum mittere"& ele&os cibo«,& carncs cdtulione tnu- 
tatas? HelifeuS filios prophetarum inuitat ad prandium & herbii 
agreftibus eos alens,t6fonum prandentium audit clamore, tnors 
in ollahomo Dei.non iratoseftcocis.Lautioresenim menfxcd- 
fuetudinem non habebat, fed farina defuper iafta amaritudinem 
dulcorauit, eadem fpintus vinute qua Moy fes mutauera t mirra. 
Et primu< e paradifo homo ventri magts obediens qtiam Deo,in 
hanc lachrymarum dciectus eft vallem, & ipfum dominutn fame 
Sathanas tcntauit in deferto.Et Apoftolus clamitat de luxmiofis, 
quorum Deus venter eft. Idenim colit vnufquifq;quoddiligit. 
ExquofoIIicitcprouidendumeft,)vtquos faturitasdc P.iradifo 
expulit.reducat efuries.Qiiod fi volueris rcfpondere,tejnobiIi ftir 
pe generatam,femper in delicijs,femper in plumis, non pofle a vt 
no & elculenrioribus cibis abfttncre nec his legibus viuere diftri- 
fiius.refpondebo. Viueergo lege tua,qux Dei non potesmo quo 
Deus vmuerliratis crcator & dominus, inteftinorum noftrorum 
rugitu & inamtate vetris,puImonunq; delefietur ardore:fed quia 
aliter pudicitia tuta efle non poilit . Iob Deo charus audi quid de 
diaboio fufpicetur.Vinus eius in lubis eius.&c. Honeftc viri mu- 
lierifa; genitalia tmmutatis funt appellata nominibus. Omnis i<»i 
tur aaucrf iim vires Diaboli virtus in lumbis eft.omnis in vmbili 
co contra foemirrasfbrtitudo. Vis fcire ita efletarripc exempla. Si 
fon leonefonior,faxodurior,& qui vnu & nudus milleelt perfe 
cutusarmatos,in Daltde mollefcit amplexibus . Dauid feciidum 
cor Domini eletfhis : & 'qui venturum Chriftum fan£to fijpc ore 
dtauerat . Barfabee captus nudit ate, adulterio iunxit homicidiu. 
Salomonperquem fe cccfnit ipfa fapientia , reccflit a domino, 
quia amatbt iWriherum tuttj. Et ne aliquis fibi dc fanguinis pro- 
pind.uitate confidcrct,iiitlIicitum Thamar fororis Amonfrater 
exarfit mcendium. J 
■) 

DeyfdmtffiiiisfrlitiJinefis: C*f. XLr . 

VIdeas plerafq; viduasantequam nuptas,infeliccm confciS: 
tiam mentita tantum vefteprotegere,quas 1)711 tumor v cri 
vel infantum vagitus drodidetint, erccta ccruicc,& ludciitibus pe 
dibus incendttnt. Alias vero fterilitatem prxbent, & nec dum nati 
hominis homicidium faciunt. Nonnullx- ciim fcfenfetint conce-' 
pillc,de fcclefe abortiui vencna meditantur, i fiequcnter ipfe cd* 
mortux trium criminum re*,ficad infcros producuiitur, homici 
dx fui,adulterx Chfifti,necdum nati filij paricidx . Hx funt qua; 
perpublicum notabiliterincedunt, & furiiuis oculorum nutibus 
Adolcfcentiunl gregesprimus fettahunt. £t quain viderint palM 
tem ac triftcm,iniferam ac manicheani vbcant . Et cum fe mcrb 
ingurgitauerinr,facrileginm corpus domini fumedo committutJJ 
Purpura tantum in velfe lit tenuis & Iaxiu< vt crines dcfcidaiit li 
gatum caput Soccus vilior.& pcr humeros mauorte volitans,ftri 
acmanicxbtachijsadhxrentes ,&folutis gcnibusvt fraftusin- 
ceflus.Hxc eftapud illas tota virginitas, habeant iftx huiufmodt 
laudatores fuos,vt fub virginali nomine citius pcreant . Libenter 
tahbus non placcmus.Puaet dicercpfoh nephas trifte. Scd veruin. 
eft. Vnde in Ecclefias Agapetarum peftis introiuit . Vnde Gne nu- 
ptijs aliud nomen vxoruni.que eadem domo , vno cubiculo fepe 
vno tenetur 8t lefto-Et fufpiciofos nos vocat, li aliud eftimemus. 
DaVitavirginum. C*p. XLVlll. 

NJVnc adtemihioinnisdirigattiroratib, quxquintapri- 
maROmanxvrbisvirgonobilis eflecepifti, tanto'tibiam 
plius laboranduin eft,ne & prx/cntibus bonis careas & futuris.Ec 
quidem molcftias' nuptiarum & incerta coniugij de donicflico 
exemplo didici fti,cum foror tua Blclilla xtate maior,fcd propo- 
(ito minor,poft acccptum maritum feptimo mcfe viduata & rir; 
gtnitatis coronarn & nuptia tnni perdidit voltiptatem . Nolo td 
ad domos nobilium matronarum acccdcre.riectrequenter videre 

J|uod contcmnis.Difce in hac.parte fanQam fuperbiam,qux fpc» 
.i Chrifti es.fcito te illis efle meliorcm.nec ieamm tantum te cu- 
pio vitare coogiefliis,qii£ niatirorum inflantur honor bus , qtras 1 
Eunuthof uui greges lepiuncfed etiain eas quas Viduas nctclfita» 

facit 



Digitized by 



Google 



Llber Sextusdecimus. 



2 1 6 



fieit.quarufn domus plena conoiuijs.plena adulatoribus. Quaru 
fubentibus buccis cutis farfa di ftenditur,vt eas putes maritos non 
amififle.fed quxrere .Rariis tibi tit in publicum egre(liis,martyres 
tibi quxrantur in cubiculo tuo, nuuquam dcerit caufa procedcn- 
di.fedfemperquando eft necefle jpceffura fis.Ad orationc tibi no 
6te furgenti non indigeluo tibi ructum faciat, fed inanitas . Cre- 
briirt lege , quamplurima difcc tencnti te codicem fomnus obre- 
pat , & cadenrem raciem paginafan&afufcipiatSinttibi quoti- 
djani ieiunia,& refeftio faturitatem fugiens.Nihil prodcft biduo 
triduoq; tranfmillo.vacuum portare ventrem, fi pantcr obruatur. 
Si compenfatur faturitatc ieiunium , illico irrigata humus fpinas 
hbidinum germinat,& mens repleta torpefcit . Siquando fenferit 
exteriorem hominein floreadolcfcentix fufpirare , & accepto ci- 
bo cum te inlecruio compolitam dulcis libidinum pompacon- 
cirHerit,arripefcutum fidci,in qiio ignitx diaboli extinguutur fa- 
gitt<e,omncs enim adulcer.mtes. quati dibanns corda eorum . At 
tn Chrifti coinitata veltigijs & fermonibus eius intenta dicito . 
Nonue cor noftrum ardcns e.&c. Dirficileeft humanam animam 
aliquid non amare,& uecefle-eft, vt in qitofcunq; noftra mens tra 
hatur afTectus,carni< amorfpiritus amorefuperetur. Defiderium 
deliderio reltnngatur,quicquid inde minuitur, hinc crefcat . 



tli Laudt virgiuitutis. 



Cup. XLVII. 



Q 



Vj s noftntm ex corde dicere poteft.Potum meum cu fietu 
_ mitcebamian non Bcndum eft,non gemendumtu tnerur- 
fiim ferpens de paradifo virginitatis eiedrfi tunicis vui t veftirc pel 
h'ceis?quas Helyasad Paradifum rediensproiecit in tc'rram,dice. 
Quid mihi & voluprati quej in breui perit.Nolo ilii fubiaccre fcn 
«etix,qua ih homines eft illata damnatioJn doloribus paries &c. 
fcex ifta non mea eft, & ad virum conuerlio tua (it coucrfio illius 
ad maritum eius qus virutn nonhabct Chriftum,meum propo- 
iltumfine fexu eft,habeant nuptix fuum tempus,& titulum mihi 
Tirginitas in Maria dedicatur & Chrifto- Dicat aliquis. £t audes 
ituptijs dctrahere,qux aJDomino bencdifte funt?Noh eft dctrahe 
remiptijsjcum illis virginiiasanterertur.GIorienrur & nupte , cu 
virginibus fint fecundx.Crefcat & multiphcetur ilie.qui impletu 
rus eft terram,tuum agme in celis eft.Poft Paradifum & nudttate 
& ficu' folia aufticantia prurigmem nuptiarum. Nubat & nuba 
tur ille.qni in fudore faciei comedit panem fuum, cuius teira tri- 
bulosgenerat &fpinas,cuius herbafeiitibus fuffocatur, rneunrfe 
men centenariafrugefcecundum eft/Confuant tunicas,qui iiicoti 
fntarri defurfum tunicam perdiderat , quos vagitus delecrat infan 
tJu in ipfo lucis exordio.fletu lugetes <p nati funt.Eua in paradifo 
wgo fuit poft pdliceas tunicas tnitiu supfit nuptiaru. Tua regto 
paradtfus eft,ferua qct nata «sv Et v t fctas virginitate efle naturar, 
nuptias poft delittum virgo nafcituftaro denuptijs, infructu red 
dcns,quod in radice perdiderat. Virge eft materilomini fimplex , 
pura,fincera,nullo extrinfecUs gertnine cohxrehre, & ad (imtlitu 
dine Dctvnitatefeamda.Virgo flosChrfftuseft.diccs Egoflosc. 
Laudo rmptias quia mihi tirgrhes generanr,leg6 de'fpinis rbfam, 
deterraaurum>dccoHchaMargaritam . Plusnuptiatouerantur, 
«juando de illit nafcitur pks amatur. 

- Aibut Dtetdem. 1 C*p. XLVIlf. 

QVi d inuides Mater filii; tuar ? indignatis cp militjs noluit 
Vxore(Ie,fedRegis?Gr3detibi benehcinm praftirit, foeru* 
Z>ei ellec^pifti.De vtrgirribiisihqtiit Apoftolus. Prjcceprurrt Dei 
nonhabeo.Quare: Quia vt ipfeeflet viigo nonfultimperij', fed 
pro,prir voluntatis Nec ehiih audiendi ftint, qui cum vxrtrem ha 
puifte tontiiigunt,cum dc«OT«rnetitia dinerens&fuadens perpe- 
tuam caftitateni intulerit. Volo ariteomnes efle ficut me ipfum'. 
Et infra. Dico auteni in trupf is & r tduis, bonnm eft tllis vffic per' 
nianeatitirTcat & ego.Quare ergo noh habet dominide virginiti 
te^praccptum^Quia maioris eft mercedis,quodnOn eogirur , fed 
«fferttsr.Qttia fi tuiflet virginitas imperata,nuptt'e videbStur abla 
tae,& durifRmum erat contra tururam cogere, Angclorumq; vi- 
tam ab tomihibut ettorcjuert. Et id quodaminod.) damnare , cp 
condittrm ifft. Alia fuit inueten lege fijlicitas.beatus qui habet fe- 
meh-ih fvon. Vacuuserat 6rbis,& vt de typicis taceatn, fola erat 
benedi&to liberorurh.Proptcrea & Abraham iam fencx Ccthur^ 
cbpulatur, & lacob mandragork redimitur , & conclufam vulua * 
in Ecclefix figuram Rachel pulchra conquerittrr . Paulatim vero 
increfcente fegete meffor immifliis eft, virgb Helias, Helifcus vir 
gO,virgines multi filij prophetarum . Hieremias capriuitate prO- 

Jiinqua vxorem prohibetur accipere. Alijs verbis idipfum Apofto 
usloqiiitur.Tenvprjsbreniatumelt, reliquum eft , vt qui hibent 
vXore?,fint q^uafi no h.tbentes.Inueniebatur perttiriebat . PoftquS 
Virgo veto concepit in vtero,'& peperit nobts patrem futitri fecu 
U,foIan maledidio eft. Starfm vt fiitdrDel idgrefluseft fupertef 



ram.nouam fibi familiam inftituit, vt qui ab Angelis adorabatur 
in c^lisjhaberet Angclos & in terris.Si tibi placet fcire quor mole 
ftijs virgo libera foret,quot vxor aftncta fit , leeas Tertullianu ad 
amicum philofophum,& de virgimtate alios libellos,& beati Cy 
priani volumen egregium,& Papat D >ma(i fuper hac re verfus jp 
fafq; compofitas.Ambrofij noftri quod nuper ad fororem fcrtp- 
fit opufcuium.ln quibus tanto fe cftirdit eloquio , vt quicquid ad 
laudem virginum pertinet exqui(ierir,ordinauerit,expreflerit.No 
bilq;diuerfo tramite quoincelleritincedendum eft virginitate, 
non tantum cfterimus,(ed feruamus.Ncc fufficit fcire quod bonu 
eft,nifi cuftodiaturattentius quod elecru eft: quia illud iudicij eft 
hoc Jaboris,& illud comune cum pluribus, hoc vero cum paucis. 
- De CnutcU virgini feruanda contrm fteuli tentamenta . 
Cmp. "' XLIX, 

ITa obteftor te icoram Domino ;& Angelis eius , nc va- 
fa templi facile in publicum profcras , ne lacrariu Dei quif- 
quam prophanus infpiciat.Omnia arcam quam non licebat tan- 
gere.attingens morte fubitaprofttatuseft.Neq;enim anreuv.as 
& arsenteum tam charun>fuit Dco.quam tetnplum corporis yir 
ginahs prjL-ceffit vmbra.nuac vcritas eft. Tu quidem limpliciter' 
loqueris,& ignotos auofq; blanda vocc non defpicis . Sed aliter 
impudici vidcnt ocuii,)non noruht animx pulchritudinem confi- 
derare.fed corporum.Ne declines aurem tuam in verba mahtSa; 
pe enim indecens aliquid loquentcs, tentant mehtis arbitrium (I 
libenter audias vtrgo aUod dicitur, fi ad ridicula quxq; foluaris ■ 
Quicquid dixeris laudSt.quicqUid ncgaueris negan t.Caftam vo- 
cant & fanctam.Ecce vere ChriYti ancilla dicentes,non vt illa hor 
rida,turpi<,& rufttcanat, terribili r ,& qux ideo forfitS Maritu non 
habuit,quia inuenirenonpotuit.Naturali ducimur malo, & ada 
Iatoribusnoftrislibenterfauemus.Etquamquam nos refpondca- 
mus indignos & calidus rubor ora profundat , tamen ad laudem 
fuam antma intrinfecus lxtatur. Sponfa Chrifti arca eft teftamcn 
f i.intrinfecus & extrinfecus deaurata,Cuftos legis domihi , fuper 
hocpropiciatorium.quafi fuperCherubinfederevult Dominus. 
Mittit difcipulos fuos,vt in pullo a(inx,fedeat. Curis te fxculari- 
busfolue.vt paleas & lateresAegypti derelinqu&.Moyfen feqtia 
ris in hercmo,& terii repromifEoms introeas , & nemo fit,qui p 
hibeat,non mater,non foror,tion cognata,non germanus, Domi 
nui neccflariam hanet . Quod ft voluerint impedire, timeant.fla 
gella Pharaonis.Iefus ingreflus templum , omnia quf templi non 
erant pioiecit.Dcus enim zclotes eft:crgo vbi in pectore virgina- 
11 fxcularium negociorum cura eftuarjlatim veftim templi fcin- 
ditur.fponfus confurgit iratus &*dicit. Relinquetur vobis domut 
Ve-de. Scper te cubicuii ttti fecreta cUftodiant , fempcr tecttm fp6 
fttslaudatintrinfccusjoransloqucrisad fponfum, legentiibi iile 
16qucttir.Hortus conclufus.foror mea,fons fignatus.Caue ne do- 
mum exeas, vt velis videre filios regionis alienx , quamuis frarres 
habeas Patriarchis,& Ifrael parente Ieteris,nolo te fponfum que 
rereper ptatea*,ho!o te circuire angulos citiitatis. Sponfus in plal 
teis non poteft inuenin,ard.i & angufla via eft qUx ducit ad vita. 
Atq; vtinam noo inuenifle fuffitiat , vulneraberis, nudaberis, & 
gemebunda narrabis, inuenerunt me &c. Zelotipus eft lefus noa, 
vult ab alijs videri faciem tuam . Poras vagentur virgines ftultx , 
tu intrinfccus efto cutn fponfo. Qux fi hoftium clauferis & in oc 
culto oraucris, veniet & pulfabit & dicet,ecce ego fto ante ia.&c. ' 
Danicl in cxnaculo fuo neq; enim tnanere poterat in humili , fe- ' 
heftras ad Hierufalem apertas habuit , & tu habeto apcnas fent- 
ftras:fed vnde lumen introeat, vnde vidcas ciuitatem Dei.Ne ape 
rilsiUasfencflrasdcquibusdicitur, mors intrauit per fciieflras 
veftras. v 
' ^ModVirginie»uend»ptinAnitghritL L. 

ALlivD quoq; tibi vttandtihi eft cautius,he vanx glbrix . 
ardore capiaris. Cd facis cleemofynam,Deus folus videat. 
Cum itiuhas Ixta tit facies tua . Veftis ncc fatis munda y nec fatis 
fordida & nulla diuerfitate notabilis , ne tibi obuiam prxtereun-' 
tiurn tutba cofiftat,& digito demonftreris.Nec fatis religiofa ve-' 
lis videri.nec plus humili^ cjuam neceffc eft,nec gloriam fugiendo, 
qiixra -plures.n. naupertatts & miferix atq; ieiuni j arbitros decli 
nantes,in hoc ipto placere cupiunt,<p placere contcmnunt. Et mi 
rum in modum,laus dum vitatur appetitur. Hoc vitio pauci ad-.- 
rhodttm funt qui caruerunt,& ille eft optimus , qui qua 1 ) in pul- 
chro corpOrerara uenioru forde refpergitur. Neq;. vero moneo , 
nedediuitijsgloricris,nedegeneris nobilitatetc iaftcs.Scio hu- 
militatcm tuam, ftultiffinium quippc elldocere quod nouerit il- 
le quem doce.is-Scd ne hoc ipfum tibt iactantiam generet.cp fccu 
li iaQanti.ini contepfi(ti,ncc cogitatio tacita fubrepat: vtquia in 
auratis veftibus placere dclilli.placere coheris in fordibus, & qua 
do inconuentitmfratrum veneris vel fororu,humilius fedeas tca- 
bcliojte cauleris indignam , vocem ex induftxia quaft confe3ain 

ieiunijt 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vincentl j. 



ieionijs tenuet,& deficientis imitata grefliim humeris innitaris al- 
terius-Sunt quippenonnulIeexterminanr,esiuas,vt appareantjho 
minibus ieiunances.qUf ftacim vt aliquem viderint,ingeinifcunt, 
deinittunc fupercilium,& opcrta facie vix vnum oculum liberant 
ad videndum. Veftis pulla, cingulum facceum , fordidis manibus 
pedibuiq;,ventcr lblus quia vidcri non poteft,xftuat cibo . Alias 
virili babitu vefte mutata, erubefcunt Feminj: efle cp nacx funt, 
crineni amputant,& impudenter erigunt facies eunuchias . Sunt 
qux cilicijs veftiuntur & cucullis faSrcfa&is , vt ad infantiam re- 
deant.imicancur noftuam & bubones. Sed ne tatum videar difpu 
tare de Fcininis, viros quoq; fugc,quos videris cachenacos,quibus 
Fcminei contra Apoftoluui crines,hircorum barba, nigrum paj- 
]ium,& nudiimpatientiafrigorispedes. Hxc omnia argumeiita 
funt Diaboli.Triftitiam Gmulant,& quafi longa ieiunia furtiun 
no&ium cibis protrahunt. Pudctj rebqua dicere ne videar inuchi 
potius quam immiuere. 

D* Qmbtfdsm diffolutu <Mon*chit. c*p. Ll. 

1(Te k v m de morib us virginicSunt & ali j,'de mei ordinis ho- 
minibus loquor, qui ideo ad presbyterium & ad diaconatum 
•ambiunt,vt Mtilieres iiccntius videat. Omnis his cura de veftibus 
fi bene o!eant,fi pts taxa pellc non follcat, crines calamiftri vefti- 
gio rotantur , digiti annulis radiant , & ne plantashumidior via 
lpargat,vit impnmunt fumma vcftigia.Tales cum videri ,fpon- 
fos magiseftimato quam cericos.Qnidam in hoc omne ftudium 
vitamq; pofuerunt.v t Matronarum nomjna, domos morcfqj co- 
gnofcant.Manefurgctcs, dedomo in domum falutandi caufa dif 
«urrunt,& pene vfq; ad cubiculum dormientium importune in- 
grediuntur Si puluillum viderint,vel mantile elegans,vel alcjuid 
domefticx fupe!lectilis,laudant,roirantur,attrecrant,& fe eo indi 
gere conqueientcs,non tam impetrant quam excorquent.His ini- 
mica caftitas & leiunia.Os barbarfi & procax,& in conuitia fem 
per armatum. Quocunq; tc verteris primus in facie eft.Quicquid 
nouum inl*onucrit,vel auctor vel exaggeratorcftfamcnecaffecta 
txfordes necexqtiifitxmunditixconueniunt chriftiano . Si quid 
ignoras,fi quid de fcripturis dubitas,interroga eum quem vita co 
tnendat,excufatxta.<,faraa non reprobat , aut fi non eft qui poffit 
exponere,me)ius eft aliquid nefcire fecure,quam cum periculo di 
icere.Memento quia in medio laqueorum ambulas,& multac ve- 
teranx virgjnes caftitatis indubitatx, in ipfo mortis limine coro- 
nam perdiderede manibus.Sique ancillulx funt comirespropou* 
titui,neerigaris aduerfus eas,nec infleris vt domina.vnum fpon- 
ftim habere cepifti . Eas autem virgines viduafq; , qux ociofx & 
curiofx domos circueunt Matronarum, que; ruborc frontis attri- 
to,parafitos viuere minorum,quafi quafdam pcftes abijce-Corru 
punt bnno< mo res colloquia mala. NuIIa illis nifi veftis cura eft, 
& qux ventrisfunt proxima vitiofe atq; lafciux quicquid vis ma 
li infinuant,ac ferreas quoq; mentes ad delitias molliunt . 

§u}JLiiri ttturum & jPhiiofopherumfropterf*eroil4rot 

fpemtndi funt. C*p- Lli. ■ 

QVb enjm crmmunicatioluci ad tenebras \ Quid facit cfi 
Pfalterio Horatiiis?ctim euangelijs Maro ? cum Apoftolis 
CiceroSOlim cum relicta domp &parentibus pro Chrifto milita 
turus pergerem Hierofoly mam : bibliotheca quam mihi Roms, 
iummo ftudio confcceram,carere no poteram. Icaq; poft crebras 
▼igi-ias & lachrvmas, quas prxteritorum recordationc pcccato. 
xiim fundebam,Plato vel Tullius (umebaturiu manibusfiquaq^, 
do in mcmeripfum reuerfus Ptopheta Icgere cepifleni, fermo hor 
rebarincultus,& quialumen cxcis omlusnon videbain, non ocu 
lorum culpam pnrabam efl'e,fed Solis. Dcniq; in media ferme.40. 
medullis infufa febris fic infclicit ntembra depafta eft , vt ofllbus 
▼ix hxrerent.Jnterim parabantur exeqtiie, & vitalis animx calor 
tpro iam frigefccnte eorpore,in folo tantvm repente peflufcujo 
palpitabar.Tamen fubito raptus infpiricu.ad tribunal Indicisp- 
trahor,vbi tantum luminis erat,vt proiectus.in tcrra furfum afpi - - 
cere non auderem.Intcrrogatus de conditione , Chriftianum mc 
efte refnondi .Et ille qui prxfidebat: mentiris ait,Cicerouianus cs, 
non Chriftianns :vbi eft cnim thefaurus tuus,ibi eft & cor tuum. 
Jllico obmutui inter verbcra , quibus cxdi mc iulferat,confcicn- 
tix magis igne torquebar, illum mecum verficulum repetens.In, 
inferno autem quis conficebitur tibi Clamabam autcm inter ver- 
bera Mifererc mci domincmifcrere mei. Tandem ad prxfidentis 
renua prouoluri qui aftabant prjrcabantur,vt veniam daret ado- 
lefcentix,& errori locum pccnitentix commodaret, ex a£turus de 
indc cruciatum,!? gcntilium litcrarum libros aliquando Icgillem. 
Eeo itaq; qui cooftitutus in tanto articulo etiam vellem maiora 
promitterc,deicr3re cepi &dicere.Dominc fi vnqua habuero co- 
dices ifculares,fi legcro tc ncgaui. Inter hxc verbadimiflus rcuet 
tor.Et mirantibus cunftis oculos apertii.multo lachrymaru hym 
brepetfufos,nechocvanifomnij illufio fuit. Teftc mihi tribuna 



li antc quod ftet i,& iudidum quod timui, me plagas fenfifle pofi 
fomnum,& liuentcs fcapulas habuiflc. Tantoq; de hinc ftudiodi 
uina legiile,quan to mortalia ante non legeram. 

DtAuMritiafugitnd*. Cap. Llll. 

AVaritiab quoq; tibi vitandem eft,malum,n6 quo aiie 
na appetas.hoc enim & publicx leges puniunt,fed quo tua 
qux tibi funt aliena non ferues-Si in alieno inquit fideles non fui- 
Ais,quod veftrum eft quis dabit vobis? Aliena nobis auri argetiq* 
funt pondera noftra pofleffio fpiritualis eft,de qua alibi dicitur:re 
demptio viri propri j diuitif.At dicis. Puclla fum delicata,& que; 
meis mauibus laborare no pofliim,fi ad fenedtam venero,fi egro- 
tare cepero,quis mei mifcrebitur? Audi ad Apoftolos loqucntenv 
Iefum.Refpicite volatilia cxli &c.Si veftis defucrit Lilia propo- 
nuntut,li eiurieris beatos audies pauperes & efurientes.Sialiquis 
afHixuit dolor,legito,complaceo mihi in infirmitatibus meis, & 
datus cft mihi ftimulus carnis niex ne extollar . Lxtare in omni- 
bus hidicijs Dei. Exulcauerunt enim filixludxin omnibusiudi- 
ci)stuis.pominenihiIintuliuiusiohuncmundum , neq;aufem 
quid poflumus. At nunc plerafq; videas armaria ftipare veftibus, 
tunicas inutare quotidic,& tamen tineas noo pofle feparare. Infi. 
ciuntur mcmbranx colore purpureo , aurum liquefcit in literas , 
gcmmis codiccs veftiuntur,& nudus ante fores earfi Chriftus emo 
ntur.Infinita dc fcripturis exempla fnppetan t,qux Auaritiam do 
ceant eflc fugiendam, verum quid ante non plures annos Nitrix 
geftum lit referam.Quid.im e fratribus parcior magis quam aua- 
riornefciens.jo.argenteisdominum venditUm.c.foiidos,quos Jt« 
na texendoacquificrat.moriensdereliquit.Inkum eftinter Mona 
chos confilium,nam in eodem loco circitcr quinq; millia diuifit- 
cellulishabitabant,quidfa£toopus eilet. Et alij paupcribus diftri; 
buendos eflc dicebant,ali j dandos ecclefix.nonnulli parentibus r* 
mittendos.Macharius vero & Pambo & Ifidorus & cxtcri patres,. 
fancto eius loquente fpiritu decreuerunt infodiendos eflc cum eo 
dcm, dicctcs.Pecunia tua tecum iit in perditione:grandifq; per to- 
tum Aegyptum cunaosterrorinuafit.Et quoniam Monachorfi 
fccimus mentionem,& te fcio libcnter audire qux Otndta funt^ut . 
rem paulifper accomraoda. . 

DtTriflicigintrt liomchorum mntiauormm. 
C*p. LUIh 

TRl a funt tn Aegy pto genera Monachorum. Primfi eft Ce- 
nobitarum idefl.in coniuni vitientiam.Primaapudeoscd.' 
fideratio eftobedirc maioribus;Diuifi funt pcr dccurias & centu- 
rias,ita vt.9.hominjbusdccimusprxiit a &rurfum lo.prxpofitos 
fub fe habeat centchmus.Manent feparati,fed iunQisceluilis vfqj- 
ad horam nonara-Statutum eft vt pullus.petgat ad ajiutn, prf ter, 
becanos;yt fi forte fluctuat quis cogitationibuf,illius confoletur 
alloquijs, poft nonam vero in commune cocumtut, pfalmi refo . 
nant,fcriptiirxrecitantur,& completis orationibus.cunttis refi- 
dentibu medius pater incipit dilputare.Quo loqucntetantum fi- 
lentiuro fir.vtncmo alium refpicerc,nemoaudeat excreafe^icen: 
tis,laus in fletu eft audientium. Tacite voluun tur perora lachry- 
mx,uec in liiigultis erunpit dolor. Cum vero de regno Chnfti &• 
futura glona ceperit annunciare, vidues cunfros fufpirio modera 
to,& oculis ad ceJu leuatis dicere inrra fcQuis dabit mihi pe.&c. 
Dehinc viiaqueq; decuriacum parente fuo pergit ad menfas,qui 
bus viciflim miniftrat , pauc viuitur & legumiuibus & oleribusj^ 
qux fale folo condiuntur. Vinum tantum fenes accipiunt,quibu* 
& cum paruuhs %>e fit praodiu,vt aliorum fcfla fuftentetur f tas,. 
alioru no frangatur incipiens. Ipfi aut patres uocte circumeut ceU. 
lulasfinguloruin,& aureappofita diligenterquid faciant explo- 
rant.Qtiem tardiorem deprehenderint , non mox increpant , fed. 
diflinuuato quod norunt,cum fxpius vifitant* & prius incipietet 
ptouocant magis urare quS cogunt Ec quia non liccc cuiqua dicc. 
re,tunicam vel fagum no habco,ita Oeconomus vniuerfa mode- 
ratur.vt nemo quid poftulet nemo-dcbcat.Si quis auceni xgrou- 
reccperir,transferturadexedramlaciore,& tanco fenumminifte 
rio confouetur.vt necdclitias vrbium.nec matris^uxrat afleftu., 
Secundum gcnus eft Anachoritarum ideft folicariorum,qui de cf , 
nobijs excuntcs,cxcepto pane & fale , nihil ad deferta perferunt 
Hnius vitx auctor PauJus,illuftrator Antonius>& vtaltiuscofce-- 
• dam.princeps Iohannes Baptifta fuit. Tertium genus eft quod di. 
citurRenoth deterrirnum atq; neglccrunwhi bini vcltrini habi-. 
tat,nec mtilto plurcs, fuoq; arbicrio ac ditione viuetes dc eo quod . 
laborauerint, in niediu partes coferunt vt habeat alimeta comu-, 
nia:habuat aut quSplurimi in cafteliis & vrbtbus , & quali ars fit 
fandta no vita, quicquid vendiderint maioris eft preti j]. Iuter hot 
fxpe iurgia funt , quia cibo fuo viuentcs non patiuntur alicui (e, 
cfle fubicctos. Reuera folent cenare in ieiunijs , & rrm fecreti »«". 
' ftorias ^acerc Apud hos afleitata funt omnia,laxx maqica; & ca -„ 



Digitized by 



Google 



Llber Sextusdccim us. 



217 



lipe fotlicant«t,veftis croffior.crebra fufpiria,viGtatio virginum, 
d«ra£tio clcricorum, & fi.'quando dies feftus venent, faturantur 
ad vomitum . 

DeOr»tio»:& ctteris tfiu dftet virgofernar». Cap. LV. 

QVanquatn Apoftolus femper nosorareiubeat, &fanctisit 
ipfe (omnus oratio fit,tamen diuerfas orandi boras debc- 
mu, habere,vt fi fortejaliijuo opcre dctenti fuerimus .ipfum tero- 
;p«s nosad officium admoncar.Horam terriam , fextain, nonam, 
diluculum vero & ve peruin neuio eft qui nefciac.Tibi non fiinta 
.ttwyiili orariotic prxnufl2,nec a menfa furgendum.niii gratia re- 
ieratur crca:ori. Noctibus bis furgendum egredientes de bofj>itio 
armct orarin .regredientibuf. ocairrat oratio prius quam fetlio.ad 
omnem inccllum manus pingat truceni. Teipfum confidcr.ins no 
jn altcriusruiaa.fcd in tuo opcrc gloriari.Nec dicas illa fuis rcbns 
fruitur,honoraturab hominibus, fratres ad illam veniunt & foco 
rcf.Primum dubmm an virgo fit talis, nam homo vidcc in facie , 
ikns irt eorde.Dehiiic ctiam fi corpore virgo eft, an fpir tu virgo 
iit nefcio. Apoftoilus autcm ita virgine diffiniuir.vt fit fanfta cor- 
4>ote & fpiritu.Ad extremuni habeat fibi gloria fuam vincat Pau 
Ji fei)tettt<i*,dclicijs fruatur & viuat , nos mcliorum exempla fcSc 
mor,propone tibi bcatani Maria.adquam cum Angelus Gabriel 
.in viri fpccic dcfcendt(fet,pertcrrita refpondere non potuir- Nun- 
-quam.n .fuerac aviro falutata.Deindc nucium difcit & loquitur , 
.&qu«homineforinidabat,cum > Angelofabulatur intrcpida.Po- 
tes & tu Mater efle Dfii.vt dicas.A timore tuo dontine cocepim*. 
■Cxtenim virgines apuddiuerfas hxrefes efle dicuntur.Scorta funt 
«ftimandx,noa virgines, fed quia fciut virginale vocabulum glo 
riofum.fub ouium pellibus lupos tegunt,Chriftu mcntiuntur.An 
tkhrifkim comicftiunt.Gaude virgo,quod alia- limulan-.ruvere 
,«lfe cepifti.Hcc omnia qux digeflimus,dura vidcbtintur ei qui nd 
.amatjChriftum.Qui aut comniortuus eft Dno,c< coufurrcxir, li- 
berecUmabit.Quitnos fcparabica charitatcChrifti .Amemuscc 
jios Chriftum femper,& cius quxrainus amplcxus, & facile vide- 
bitur ontne difficile,breuia putabimus vniuerfaquxlonga funt, 
■& iaculo illius vulnerati diccmus.Heu mihi quia incola.me.pro- 
lon.eft Filius Dei pro falutcnoftra hominis faetus ri!ius,decc me 
libus in vtero vt nafcat ur expeciat/aflidia fuftinet.cructatus egre 
xljtur.pannif inuoluitur , & ille pugillo mundum includens brtui 
prxfepiocoHocatutvderidctur,verbcratur,CTUcifigitur . Quidre- 
«ribuam domino &cCalicem falu.H cc eiin.fola digna retribu- 
*io,cumfanguisfanguioec6pehfatur.Apoftolusin laboribusplu 
rimisjin carceribus abundantius,in farne & (iti &c. Nos afit fi ci- 
btis infiilfior fiient contriftamur.calix frangitur, menfa fubuerri- 
-*ur,verbera fonant,& aqua tepidior fanguine vindicatur Regi.u 
«elorum vim patitur.Nifi vim feceris,o|lorum regna non capies* 
•Nifi pulfauerk importuncpanem non accipics facramcnti . An 
aon tibi videtur elle violentia cum caro vult efle quod Deus eft, 
.& illum locum vnde Angeli corruenrat? Angelosjudicatura con 
p fcendit.Egrederc,qucfo,paulifper de carccre, & prxfentis laboris 
mercedcm ante oculos tuos pinge,quam oculus non vidit . Qua- 
lts erit illa dies,cum tibi Maria Matcr Domini choris occurret co 
initata virginum,cum poft mare rubrum Pharaone fubmerfo cfi 
exercitu fuo.tencnsJtympantiprecinnctrefpofuris.Cantemus &c. 
Tunc Tecla in tuos teta voIabit'amplcxus . Tunc & ipfe fponfus 
©ccurret & dicet . Surge propera amica mea &c. Tunc & Angeli 
mirabuntur & diccnt.Quse eft ifta qux progreditur &c. Videbunt 
te filix,& prxdicabunt Rcginx & laudabuuf. Sara cum nuptis ob 
. uiaut veniet , Anna cum viduis pueri quoq; clamabunt Ofanna 
in excelfis Qiioticns te vena fxculi deleitaucrit ambitio, quoties 
ibi videtis altquid gloriofum, fic ad Paradifum mente trSfccndc. 

• DeCuslediavirgimtatis. Caf. LVI. 

IDem ad Dem triadcm virginem.Iucredibilif animxfortitudo 
«ftymcrgemmas & fericum.rnter Eunuchorum & pucllarum^ 
<ateruas,&adulationem& min fteria familix preftrepentis,& ex 

- ^uiutascpulas, ieiuniorum laborem a;>pitere»veftium afptritatr, 
; *viaus<ootinentiani.Solentmifcriparetcs,& non plene fidetchri 

- iiiana*,defbrmes,& altquo membro dcbile- filia?, quia digws^ge- 
neros non ioucnerunt.virginitati tradere,tanri(vt dicitur)vitrum 

• **eftMnante$'Margaritam,& eas iuopcs relinquunt,aliohiro fi iciru 
luxurix & deUci s ad omnem copiam prouidcnte-.Fertur aute & 

-«•nniumchriftianorum landecelebrariir .quicquidsweritnuptijs 
»rxparatum a fanAa Chrifti Synondc virgini traditum,nefj>on- 
_'o ficrct iniuria,immo vt do*a*a priftinis opibus venircc ad fpoi'- 
funv > & quod in rcbas mundi pcriturum crat , domcftkonmi Dii 
inopiam fuftcntaret JVIirautiirxmuli,virtnsenim fempcrinuid x 
' patct.Mihi propofitumeft fti!oecclefiafticolaudare.Aii amvkgi 
nts mex & gratias agerc, Q> voluniatem cius fua adiuuerit volun 
5 tcAlioquio cejlula monafterij,vt!is cibus , veftifqj coweoipt a»& 
Sp eculmu 1 Lftoriak 



E 



attas vicina iam morti , breuifq; tempork viaticum carent omni 
aflentationis iufamia. Dcniq, in reliquis partibus ormiibus mihs 
fernio ad virginem,oobilcm tion nunus fancticate quam genere, 
cnius quanto fublinus afcenfus,tauto lapfus pcriiulofior. Quan- 
do eras in fxculo,qux ff culi crant diIigebas,polire faciem,ora de 
pingerc,ornarccrinem,& alicnis capillistumtum verticem ttruc 
. re.Nunc autcm quia fxculum reliquifti , fccundo poft baptifmu 
lenunciafli Diabolo & pompis cius. Si in cgitattones tuas colu- 
ber afccndcric,omni cuftodia feruacor tuum,& crcbro lignacu- 
louiuniasfroiitcmnceaterminacor Aegypti in locum reperiat. 
; Cithcram allumcre iubecur,& ty rus niulcis pcccatorum contbfla 
vulncribus vt agat penitentiam,& maculas prxftinx ft;diucis , cu 
Petro amaris abluat Jachry mis.Verum nos iguorcmus penitcntfi 
nefacilepcccemu<. lllaquali lecunda poft naufragium miferis 
tabul . fit,in virgine intcgra feruatur nauis aJiud c ^ui-rerc, quod 
. perderis,aliud poftiderc quod nunquaui arnilcris . 

DeAbSltntntutvirgijutm. C-p. LVll. 

POft cogitatiooum diligentiflimam cautionem, iciuniorum 
tibi ariiiafumaudafuot,et canendu cum Dauid.Humiliaui 
in iciunio a.m.Eua per cibum deiectaeftparadif0.Helias.4c.die- 
rum excicatus ieiunio igneo curru rapitur adcclum. Moyfcs ieiu 
nans.4o.diebus & ^o.nociibus famtliaritate Dei pafcitur . Salua- 
torquoq;qui virtutum & conuerfationis fu* nobis reliquit exc- 
plu.Iu Iob fcriptum eft de Dracone, vircus eius in lumbis eft. Ad 
. uerfus iuuenes & puclias xtatis ardore abutitur & inflamtnac ro- 
tam natiuitatis noftrx,Omnes enim adulterantes quafi clibanus. 
Hxc funt ignita Diaboli iacula,qux fimul & vujnerant & inflam 
mant,& a rcge baby lonio tribus pueris prxparantur . Sed quu ibi 
quanus fpcciem habcnsquaii fihj hois imuicnfos mitigauit ardo 
' res .Sic & in animo virginali rorc c^lcfti & leiuniorum frigore, 
calor pucilaris extinguitur . & humano corpori Augelorum im- 
pcrator conuerfatio . Qnaiiiobrcm & vas clcciionisde virgiiu- 
ous fe dicit Domini non habcrc prxcepcum . Qtiia concra natu - 
ram,immo vltra naturam eft,non exerccre qtiod nata lis interfi- 
cere in te radice tuam,& fola virginitatts ponia decerpere,nefcire 
. thorujoem virom horrore cotaau, & in corpore viuere line cor- 
porc.Neq; vcro immoderaca cibi imparamus ieiunia, & enormen 
. ciborum abftinentiam,quibus ftatuu corporadelicatafranguturj, 
& ante^grotarc incipiunc,quam fan£ix couerfationis iacere fun- 
damenta,philofophoruni quoq . fententia eft,moderatas eflcvir- 
tutes,exccdentes modum atq; meofuram intcr vitia reputari. Vn- 
de & vnus de feptcm fapicntibus,nc quid ait niiuis.Sic debes ieiu 
narevtndpalpites,& refpirarcvix po(Iis,& comitutuaru ve! por 
teris vel traharis mauibus:fcd vt ftrato corpori appetitumec in 1« 
. criooc,uec in pfalmis,nec in vigiliis lolito quid minus facias. Ieiu 
aiumnon perlecta virtus,fcd cctcraruin virtucum cft fundamctS. 

Z>* hJiitHthntmcrttmvirginu. Caf. LVHI. 

IMitare fponfum tuum,efto Auix matriq; fubiecta, nullum viro 
rum & maxime iuuenum nifi cutn illis videas uullum fcias:que 
ille nefciancSxcularis quoq; feutentia eft eadem velle , & eadem 
. nolle,cademuni firma amicitia eft. Eunuchorum quoquetibi& 
puellarum,ac fcruulorum mores magis elegantur quam vultum 
elegantia Scurnlitas atq; Iafciuiateprcfentcnon habeat locum, 
nunquam verbum inhoncftum audi^ quin iralcarisJlidcrc & ride 
ri ffcularibus d;rc!inqiie,grauitascuaiii petfooam decet.Catone 
. quoq; illum dico Ccnforium,& veflrx quondam vrbis prencip? , 
qui in cxcrcma xtaiegrxcas literas non erubuit cenfor,nec defpe- 
rauit fenex d fcerc,& Marcum Cralfmn rififlefemel in vui fcrib it 
, Lucius.Fuit illaafiectatafeuenras & cloriam quxrens populare. 
- Nosaftecius & percurbztSoncsquaindiuin tabcrnaculo corpotit 
. huiushabitamus, fragili corpore ctrcundamur,modcrari & regc- 
te pofluinncamputare non poflitmMs. Vndc pfalmifta ait, Iraf ci- 
miniftno.pcc.Superfluum teortemouereconcra auaritiam.cu 
gtneris tui lit:& haberc & calcare diuitias. Da pauperibus , no di- 
uitibus t non propinquis,non ad Iuxuriam,fed ad neceflitatem. Si- 
ue ii'e facerdos,liuc cognatus (it.fiue afGnis,nihil in illo aliud coa 
fiJeres.nifi paupcrratem.Laudant teefuricntium vifcera, non ru- 
-ciuamiuni opalcntaconuiuia in attibus Apoftolorum, quando 
domini noflriadhuc calabac cruor,& fcrucbatrccensiocredenti- 
, bus fide^omnes poflcfliones fuas vendcbant, & prctia earum ad 
. Apo tlolorum dcfercbanc pedes.vt oftendcrent pecunias clfc calia- 
• das. Ananias & Saphira difpcnfacorcs timidi,immo cordc dupli- 
. . ci:quiapoft votum obtulcrunt quafi fua,& noeius cui fcmclea 
. vouerar,partcq; fibi iam a'ienx fubflancix referuaucrunt,metuc- 
, tes famcm: quam vera fides non timet , prxfentem merucre vin- 
i divtam. Alij xdificent Ecclcfias,columnar<) dcaurent captta,altare 
TouiusQuanus. £c ' jurp 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale VlncentlL 



auro& ebrtrediftingaant non rcprehendo,vnufquifq5 in fuo fen- 
fu abundat:mehufq.; cft hoc facere,quam repolitis opibusincuba 
re-Sed tibi aliud prxpofitum eft > Chnftum vcltircin pauperibus, 
patcere in etunentibus » uifitare in languentibiu, fulcipere in Kr 
qui tecto mdigcnt,& maxime in domefticis fidci, virginum alere 
pionaftcna., teruorum Dei & pauperu fpiritu habere curam,qui 
diebus ac nocubus leruiunt Doniino tuo, qui in terra pofiri imu 
tantur Angelorum conuerfationem,& nihil aliud Joqutitur , nifi 
quod ad laucjes Dci peninet , habcntefq, victum & veftitum , his 
gaudeticdtiittijs, qui plus habere nolunt,fitamenferaampro- 
pofitum, Alioquin ti amplius delidcrent,hisquoq; qux neceffaria 
funt probanturindjgni-Hxc ad virginem diuitem,&'nobile fi»m 
locutusmunc tantum ad virgincm loquar,idcft,non ea qux extra. 
te funt,tantum con(ideran's. 

DtBxercitio virgtnu&focitutttius. Csp. LIX. 

PR^terpfalmorum & orationis ordinem quod tibi hora tertta. 
& fexta,8c nona,ad vefperum,niedio noctis & mane femper 
elt exercendum,ftatue quot nor.s fanctam fcriptutam edifcere de 
bea?,quanto tempore legercjnon ad laborcm , fed ad delectacione! 
& inftru&ionem animx.Cumq; hxc finicris fpacia, & trequenter 
tcadfigcnda genuafollicitudoanimi fufcitauerit , habelanam 
fempcr in manibus,aliarumq; neta, aut m globum collige aut te- 
sehda compone,quaj texti funt refpice , qux errata rcprehende , 
qu* facienda conttiruc. Si tantis opcrum varietatibus fueris occu- 
pata,nunquam tibi dies longi erunt , nec idcirco tibi ab opere eft 
ce(fandum,quia de propitio nulla re indiges.Sed ideo cum omni» 
bus laborandum eft,vt per occafionem operis nihil aliud cogites, 
niti quod adDomini-pertinetferuitutem.SimpbciterIoquar,qua-. 
uis omnem fenfum tuum in pauperes diftribuas, nihil apud Chri 
ftum erit pmiofius quam quod manibus tuis ipfa confeceris, vel 
in vfusproprios,vel jn exemplum virgjnum cewarum , vcl quo4 
auix matriq; ofteras/maiora ab eis in refeftionem pauperum pre 
tia rcccpcur».Solet tamen inter plerofq; ctle cercamcn, vtrum fo* 
litaria aut cu multis (it vita melior. Quarum prior praefertur qui- 
dem fecunda-jfed in viris periculofa ett.ne abftraca ab hominum 
frequctia , fordidis & impiji cogitationibus paceant,& plcni arro 
gantix*4c fupercilij cunaosdcfpiciant,annentq;linguasfuas,vel 
dcricis vel aliis Monachis detrahendo,Quanto,magis in Fcminis, 
quarum mutabilis flu&uanfq; fcntencia , fi fuo arbitrio relinqua» 
tur.cito ad deteriora labitur , Noui ego in vtroq, fexu per njmii 
abftinentia cerebri fanitatem in quibufdam fuifle vexatam,prxci 
pueq; in his qui in humeQis & frigidis habitauere cellulis , ita vc 
neforent quid agerent,quove fe vertercnt, quid loqui,quid facere 
deberent Certe (i rudcs fecularium literarum de trafcf ibus homi-> 
num dcfertorum quippiam lcgerint, vcrbotitatem folurrf difcunt 
abfq; notitia fcrjprurarum , & luxta vetus eloquium cutn loqui 
nesciaqt,tacerenon poflunr,erudttorum fibi aflumunt fuperciliu, 
pwustmperitoriummagiitriquamdoctorum difcipuli. Bonum 
«ft igitur obed»re maioribus parere perfedtjs , & poft regulas fcri- 
pturarum vitx fux tramitem ab alijsdifcere, nec prxceptore vti 
petfimo,fcdprefumprioncfua. DeiaJibusFeminis & Apoftolus 
loquitur,qux circufer untur omni vento doctrinx femper difcen-. 
tes,& nunquam ad veritatis fcienriam peruenicnres Crauesfoe- 
tninx, & maximc vidux ac virgiMs tibi comices eligantur , qua-. 
rum proba «ft conuerfatio, fermo moderatus, fan£ta verecundia . 
Fugc autem lafciuiam puellarum,qux ornant capita,crines a fro 
te dcm iccunt,cutem polliunt , aftriaas habent inanicas, veftimen 
ta fine ruga,foccofq; crifpantes.vt fub nominc virginali vendjbi 
lius pareant.More enim & ftudia Dominarum plerumq; & ancit 
laram & comitfi moribus iudicantur . Illa tibi (it pulchra & ama 
bilis.HU tibi focia,qux oefcit fe efle pulchram, qux negligit forr 
tax bonum,& procedens ad publicuin,non pettus & coila denu- 
dat,nec palljo releuato crura vel ceruices aperit, fed ojlat faciem, 
& vix vno oculo qui vix neceflarins eft patente graditur. Cincin- 
naculos pueros & calamiftratos,& peregrini muris olentes pelli- 
culas,auali peftes & venena pudicitix deuita , Virginurn qux iq 
nionafterio viuunt.aunquamaliquafola procedat. 

P» IhRitHUtm vugimt *k i»faui*fi4 cura fnrtntttm'. 

IX. 

IDem ad letam de inftitutione filix.Filia tua Paula cSticamtt 
di jgnoret,& turpia non intelligat, adhuctenera lingua pfal- 
mis dulcibus imbuatur,procul lltxtaslafciua puerorum.Fiant ei 
literx buxex vel cburnex,& ludac in eis , & vt ludus eius eruditio 
fit,habeat & in diftendo focias t quibusinuideat,qiarum laudibus 
mordeatur.Nec cft obiurganda <i rardior fit, fed laudibus excitan 
dum ingcniu>t & viciflc fe gaudeat,& vifta doleat-Caue ne ine, 
ptis bladicijs F{ minarum dimidiata verba dicere fitia cofuefcat , 
in auro,atqj purpura difcat Judere,quorum ajterum UnguxjaltctA 



moribus officit , nedifcat m teneroquod ei poftea dedifcendan» 
ftiiGrf ca hiftoria narrac, Alcxandrum orbis dominarorem in mo 
ribus & in incetfu Leonidis Pedagogi fui non potuifle carere vi. 
tijs,quibus adhuc peruulus fuerac intecxus,prociiuis eft n. malorfi 
emulatio,& quorum virtutes aiiequis nequis, cko vitia imitaris; . 
Modeftam habcat gcrulam,Nutricem grauero.Cum Auum vide 
rit i n pe&us eius tranliliat,& collo dependeat , noleti alleluia de- 
cantccjficomnibusamabilisj&vniuerfa propinquitas rofam ejc 
fe nacam etie gaudeat.Iple habitus docet eam cui protniifa fit-Ca 
uc ne cerufa & purpuriflb ora Chrifto cofecraca depingas, ne col 
Jum auro & Margaritis premas,nec caput gemmis oneres,nec ca- 
piUcun irruffes,& ei aliquid de gehennx ignibus aufpkerit . Prav 
texcata nobihflima quondaru Fcemina iubenteviro Hemerio, 
qui patruus Euftochij virginis fuit,habitum eius cultumq; muta- 
nit, & neglec^um crinten mundano more texuit,vincere cupiens 
& yirgirus propot)tum,& marris detiderium . Eadem ao&e vidit 
Angettim Dei m fomnis,terribiIi facie minitantem Gbi, & diccn- 
(cm.Tu aiifa es viri imperium Chrilto praferre,& virginis dei ca 
< pur tuis facrilegis manibus attrc£rare,qui iamnuc arefcent,vt fea 
tias excruciata quid feceris , & finito menfe j . adinferna duceris. 
Sin autem perfcucraueris in fccJere , & marito (imul orbaberis Sc 
filijs.Omnia per ordmem expleta funr, & feram mifera pcniten- 
tiam velox fignauit inccritus .Sic fe vlcifcitur Chriftus in violato- 
ribus templi fui,(icgeromas & preuotifllma ornanienta defendit^ 
Ittrum Dt todtm . Cnp. LXl. 

HEn Sacerdosoflfcndit Dominumob vitia Jiberorum ^Sc 
JlEpi(copus fieri non por , qui habuerit filios luxuriofos Sc 
non lubditos^i aut xcas perfecxa , & fui iuris parenribus impura- 
tur,quantomagis Ja6cens & fragilis, qui ignorat boni & mali di- 
ftantiam.Qui itaq; paruulus eft,& fapit vt paruidus.donec ad an, 
nos fapientix venerit,tam mala eiusquim bonaparentibus impu 
tancur.Sifollicicaes &prudcns nefilia tua percutiatur a vipera,. 
cur non eadem cura prouides , nepercutiatur e malieo vniuerfte 
terrx,necgrediaturcumDina , vt videat mulieres regionis alio- 
ne? Ne ludat pedibus.ne trahat t unicas, venena no dantu r niti mel 
Je"circumlita,& vitia non decipiunt , nifi fub fpccie vmbraq; vu 1 - 
tutum.No vcfcaturfilix inpubUco,ideft,inparentum conuiuid, . 
necvideatcibosquosdefideret.EtJicet quidamputent maioris 
cffe virtutis,prxfentem contennere volupcatem , tamen ego fecu- 
xioris arbitror concinentix, nefcire quod quxras Carnium eduliei 
■ fuftentetur ne prius deficiant pedes quim ciirrere incipiat. NuncJ 
abs te proccdat in publicum,bafilicas mareyrum & Ecclefiasfino 
Matre non adeac,nullus ei iuuenis cincinnatus arrideat . Nolo da 
ancilluhs tuis ahquam plus diligat, cuiuscrebro auribus infufuf- 
ret.quicqujd vni ioquicur hoc omnes fciant. Placcat ei comes n& 
compraatq; fonnota, quxliquidogutrurecarmen dulcemodule 
tur,ied grauispallcns,fordi<la,fubtriltis Node adorariones fuv> 
gac,mane hymnos decJcet.Orationi lediojeclioni fuccedacoraW 
rio. Difcat & tenece colum rotarefufum^ftamina pollicc ducerc, 
fpemac bombicum telas , fericum vellera, & aurum in fila lente- 
fcens. Talia paret veftimenta, quibus pellatur frigtis,non quibus 
veftita corpora nudentor,crbus eius olufculum fit^ & fimilia , ra- 
. roq;pifciculi;ficfcomedat vt femper efuriat,vt ftatim poftdbum 

Grffit orarc & legere.Difplicet mihi in teneris maxime xutibus, 
nga& immoderataieiitnia, Experimetodidicifafellurr» invra 
cum laflus fuerit diuerticula quxrere , hbc imperpetuuin prxcc- 
ptum fit, vt longi itineris perpctcs vires fuperentur , nein priraa. 
manfione currentes,corruamus in mcdijs.Ceterum in quadragefi 
ma cotinentif v ella pandeda funt,& tota aurigr retinacula equts 
Jaxanda properantibus.Quanqtiam alia fitconditio fxcularium, 
& aiia virginum atq; Monachorum. Saicularis homo in quadra* 
gefima, ventris ingiuuiem decoquh , & in coclearum (more fuo 
virtitans) fucco futuris dapibus,ac faginx aqualiculum parat,vir 
go & Monachus fic in quadragefirna fuos dimittant ecraos, vt fibi 
meminerint femper efle currcndum.Mihi omnino in adulca virgi 
n3lauaaadifphcenc,qux fcipfamdebeaterubefcere, &nudam 
: videre non pofle.Si enim iciunijs & vigilijs macerat corpusfuu* 
& in feruitutem redigit,c«r econtiario balnearum fomentis,fopi 
tus ignis fufcit? aturpro gemrnis & ferico virgo tua diu tnos coai- 
ces amep^uibus non auri & pellis Babylonix vermiculata pt&a- 
ia,fed ad hdem placeac emedaca & erudita diftinftio Caueat om 
nia apocripha,iurare non difcar,mentiri facrilegium putet.Trade 
ci comitem fandttatis , cuius fermo & inceflus & habitus doclts*» 
rtafitvirtutum. 

Reprchtnfio Vngmit ctnfirtium Umtrit fiu dtuit*ntit. t 
CMp. LXXU. 

IDe ad Mfm & filia 1 GaUijs.Obfecro rt G mordaci* alicjd (crip 
fero,no ra mex credaris aufteritatis th q, morbi.Putridx cames 
tcrr» ciuitur & cautcrio, venena ferpetino pellunl ancidoto, &^ 

magts 



Digitized by 



Google 



Llbe^Sextusdecimuj; 



18 



magwdalerrnakwi dolore cutatur, Matct & fiha pietaris ncmU 
na.officiorutn vocabula,natu£s wtcula.fecundaq; poft Deum fj 
deratio.N& eft laus fi vc<-4 i% a tife Sed,fcclut eft quododiftis. Tu 
vero filia , iam erum.dcfinam ad Macrcm loqui.qtiam fbrfitan & 
zcas & imbecilUtasaQfolifudo excufobilen» raouat.Ciir dosmim 
efus anguftam iudlcas,cuius non ubiruic vences augu&us.Decem 
menfibus vte»».cUufo vi«fli»& vna die in vao cubiculo cum Ma 
trem nonduuMQ-ocuk» ejus fqrre oon,notcs. Si, Vkgo cs, quid tt 
mes dihgettfem cuftodiaw. Si corrupta,cui non paum nubis. Se- 
cunda pou naurragium tabula c&quod male. ce^ens, faltem hoc 
remedio tempware. • Quid tibi.QCceii* eft w.ea verfari domo , in 
qua neceflebabeas quowdicaut ptriteaut vincere, quis vnquam 
iuxta v.tpctam tccurus doarik.Qu* fi & aon pcrcutiat certe foli- 
citat.Securius eft peiire. uon pofle,quim iuxu periculum non pe- 
riileuwBr lafriuas.puellasA co*,atos hnthiatotq; iuuenesjgradie 
ris.Dabk ribi batbarolus.qm'iibet manum & preflts digicis aut te 
jtabuiitaw twtabit.Etit fjbi inter viros & matronas conniuium. 
fytOabii aliena poculeufaahjs fericas veftes , auratafqj murabe- 
jis.Io ipfo quoque cOduiuio vt vefcaris camibus ouafi inoita CO- 
gerisvi t vu>u bibaaDei laadabitur creatura,vt laueris balneis for 
duVif detsaftttur.Intct hxc alrqais conuiuantium vel affiftentiu, 
«uoniamauenas non audebit vxorcs, tecruia cuftodem bo habet 
p topms »e»pc&abit,)oqttetur autibos,& qutcquid metuit dicere fi- 
gntficahit aftedibui.lntec hat & taacas iUeccbras vohrputum,et 
ferteas meates kbtdo domauqua: maioran in virginibus patkur 
umem,dttm dukitis putat edc quod ntfrit. Vidimus abquem oflt 
tms>(ix hasrencem iUidtis arfiflc amoribus, & ante vka, cariuile q\ 
pefttXjuid tufactes pueUa uni corp«ns,delicata,pinguis,tobens 
aeftuans.mtcr camcs & vina. & balneas iuxrarnantatas , &iuxu 
adolefceoroias-Qux & firogatatwntccetis^asrien defonue putes 
^teJrimonium £ togcris , libadinofa mens ardencius horrefta perfe- 
qditur,& quod. non licet dulcius fufpicacur.Dilficileinter epulas 
feruaiiir pu d icitia.Nitens cu tis fordidum oftendic animum,veltis 
.ipfataccntis animf indiaum oft,fi iugam non habeat , fi per terrfi 
vt aloior videaris trahatur.Stdetndunnadiflutalit ntroca, vt ali» 
iquid intus appareac,opcriatq; qubd fcdum eft , aperiac quod for- 
mofum eft.Caliga quoq; amWantis nigeka ac nitens ftridore ad 
jfeiuirenesvocatpapillxrlat^^ cia 
gulo anguftius pecrus arcacnr . Capilh vel in rrontem vel in auret 
deflttunt.PalJiolum interdum cadtt»v t candidos nudef humeros, 
&. quafi videri nolueric cf lare fcftinat qnod v oJen< detexerac , Sc 
jqoando in publico quafi per verecundiam operic taciem lupana» 
tura arte 10 folum arce oftendic,quod oftenftim magts placere po 
teft-Refpondebis vndeme nofti?& quomodo tam longo pofitus, 
in me oculos tuos ia£tas , fratris tui hoc mihi lachrymx narraue- 
runt,qui vtinam mentitus ruiflet, &magishoctimen»quam ar- 
guens dixiflet, Difpenfatorem domus oes famuli rodunt & quic- 
«juid domina non dedic,iilura clamitant fubtraxifle . Queruluin 
ieruorum genus eft & qumtumcunq; dederis , fper eis minus cft , 
non.n.conliderant ex quinto,fed quantum detur , doloremq} fuu 
•iblis cp poflunt obtreftacionibus confolantur facilius credunt ma 
la homines,& quodcunqt domi fingitur rumor 111 publico fit bo- 
naconfcientianullius&oculosfugib 

\Rtfrthtnfi»ln!tm&»virgautUffe. C*f. LXiil. 

IDem debpfuSufarmxvirginis &%onfecratas . Quidcaceso 
Suunna , quid non erumpis in vocem , & mentis tae exponis 
ardorem.Audite me omnespopuli,& videtedolorem meum. Itw 
uenes mei & virgines mex abierunt in captiuitate.it Ad te nunc 
mihi fermo eft,qux capur horum & caufa malorum es, qux mul 
«pliciter mifera cum gloria virginitatis nomen etiam perdidifti. 
Nephas eft eniin te vocari Sufannam,qux cafta non es. Vnde in- 
cipiam quid prinram.quid vltimum dicam.bona commemorcm 
oux perdidifii,an mala defleam qux inucnifti.Eras virgo in para- 
difo Oet.v tiq; inter flores Eccleli.e eras fponfa Chriftt , eras tem- 
pltrm Dei,erat habitaculum Spirituflanfti. Et quotiens dico erat, 
toticns necefle eft vt ingemifcas.quia non es quod ruifti. Incede- 
ba? tn Ecclefia tanqoam columba illa,de qua fcriptum e(t,Penna; 
columbx deargentatx.SpIendebas enim vt argentum/ulgebas vt 
aurum^ras tanquamjftella in manu domini . Qux eft ifta fttbita 
conuerfio t quxrepencina mutatio eft. de Dei virgine fadta es cor- 
ruptio Satbanx de fponfa Chrifti fcortum execrabile, de ternplo 
Deiphanumirrrmunditix,dehabitaculo Spirituflandi tugurium 

- DiaboIi.Qux incedebas cum fiducia vt]columba,nunc lates in te 
nebris vtvefpeniIio.Quxfulgebas vtaurumpropcer virginitatis 
decorem ,nunc vilior facta csTuto platearum.Qux fueras ftella ra 

' tjians in manu Domini.veluti de alto ojlo ruens.extinftu conuer- 
fa es in carbonem.Ve tibi mifera,& iterum ve,qux canta bona pa 

- riterpropterparuitemporis luxnriam perdidilli Aperioculoifi 

Speculum Hiftorialc 



potes,erige frontem fi audes,& ahquem fancforunJ diligertter ia 
tuere.Nonne faciem tuam,confcientia commilfi tanquam plum 
bum inclinacQuid ucies coiam Maria & Tecla & Agnetx,& im 
tnaculaco thoro puritatirfQuid itcrum facies coram Angelis fan 
fiiHNonne foJendore & charitate immaculatorum, quafi rulmi- 
nibus percufia combureris,fed diohira es fbrliun . Non pocui fu- 
ftinere qui carnefragiU circumferebar. Refpodebit ttbi beata Te 
da cum fuis innumerabilibus forijs , & nos eadem carne aniictat 
tuimus,nec camcn plenum caftitaus noftrx propofitum, aut fra- 
gilicas carnis potuit mutare,aut fxuitia Chnftianorum per varia 
tormcnta deijcere. Reuera non poteft caro comtmpi , nifi mens 
fuerit ante cortupta,remanebit ergo in cnmineanima,qnx carne 
prxcedit incrimine.O furciua turpitUdine conftuprata. Habitu 
virgo/aQo non virgo,bis adultera,& in acf u & sn afpe&u. Virgo 
fecundum Apoftolum foUicitau eft, vt fis lantta corpore & fpiri 
tutuautmcontrariurocuvercis^vtneclisfancta corporenecfpt 
ricu corporcquidcm rbmicando,fpiritu autem virginitacem ml- 
titndojpemtudo ergo neceflaria eiuSed quinta putas & qualis ue 
■ceflaria en penitentia,qux ance xquet cnmina auc cenc excedar, 
Imprimis omnis cura huius vicxintermittendaefttibi & quafi 
mortuam te exiftimans ficut es,quomodo polfit reuiuifcerecogi 
«uDeinde tibi lugubris veftis accipicnda eft, & mens ac membra 
£ngula digna calugadonc punienda. Ampu tentur crines,quia per 
vanam gloriam occafionem Juxurix prxftiterunt.Defluant oculi 
-lachty rtwvqui mafculum non fimphciter afpexerunt . Pallefcat 
facte<,quoquomodam impudiceirrubuit.Totum itaq; corput iq 
ouria & ieiunijs maceretur,cinercafperfum & cilicio coo)iertum 
& quia fibi male de pulchritudineplacuit perhonefcat. Cor vero 
fcipium inquietans «< cogitationibus ventilans, tanquam cera li- 

J|uefcat.Grandi plagc alta & prolixa oput eft medicina graacfqj 
celut grandem habet neceflario fatisfa£Jionem.Et cenefi men- 
te tenereut honttnes.quale iudicium imminet mundo,fenfus hu- 
manus neccilitate fxculari non difpergeretur fi non infidelirate 
grauarecucQuantu vis & quaJemuis cruciatum ad prxfens libca 
tur fuflenent,dum modo illas pjnas igoi xtcrni non incuncrec. 

, 

DeCufitJUviduolu e»Rimu. C*f. LXIIII. 

IDe m ad Furia de viduitate feruanda.Non quxruntu r in chri 
ftianis inicia,fed fines.Paulus malc cxpit.fed bene finiuit.Iude 
exordia laudantur,fed finis proditione damnatur.Quid tacit in ta 
cie chrilhanx purpuriflus & cerufa,quorum alterum ruborem ge 
narmn Jabioromq; menticur, alcerum candorc oris & coili ignii 
iuuenum fbmenta hbidinum,impudicc mcntis indiciu. Quo mo> 
do flerec poceft pro peccatts fuis qux cutem vndat lachry mis , & 
fuJcos in faciem duck.Ornatus ifte non Domiui eft,fed velamen 
Antichrifti Qua fiducia vultus ad celum erigit.quos conditor no 
agnofcit.nonathnei ignes,non vtdckniatelfus , non Vefeuus, & 
Olympus tancisardoribusxftiian ,vc iuueniles meduUx vino ple 
nx,&dapibus inflammaex, grandis virtutis & follicitx diligen- 
tix elt fuperare r^ naufis in carne non carnaliter viuere tecu quo 
tidie pugtiare, & indufum hoftem Argi vt fabulx fcrunt centum 
oculis obferuare.NonnuUi vium pudicam appetens in medio ici 
nerc corruunr,dum folam carnium abftinentian putant,& legu* 
minibus ftomachum onerant, & vt quod fentio loquar, nihiffic 
inflammat corpora,& ciciUac membra genicalia, ficut cibus indi- 
geftus,ru&ufq; conuulfus,quicquid feminarium volupratum eft: 
venenum puta, parcus ribus , & venrer femper efuriens criduanit 
prxfenur ieiunijs,& multo melius eft quotidie parum quam raro 
fatis fumere.Cogitate quocidie eflc moriturum, & nunquam de 
fecund.s cogiubis nupcijs. 



Utrum Detodem. 



C*f. LXV. 



I 



Dem adAcheruriamdemottogamia. Interdum fibilibid» 
blandicur, vt quod propter intempcrantiam fuam quxdam fa 
ciunt,vt videanturraceredefiderio hberorum . Verum tamen fe- 
men cerrx bonx centefimum fexagefimum, tricefimum fructum 
tenet, ccntcnarius tamen pro virginitatb corona primum eradfi 
teneat.Sexagenariuspro fuo labore viduarum in fecundo fitna- 
merojtncenarms ff dera nuptiarum , ipfa digitoruin coniun&io- 
ncceftccurdigamia inquo eritnumero, immoexrra numerum, 
certe in bona terra non oritur.fed in vepribus & fpinetis vulpift. 
Itaq; obfecro te religiofa in Chrifto filia : vt teftimonia ifta non 
noueris,quibus incontinentibus & miferis fubuenitur^ed illa po 
tiusle&itesquibus pudicitia coronacur.Sufficit tibi qupd nerdidi 
fti primum yirginitatis gradu,& per teniu uenifti ad fccuduldeft 
p officiu coiueale,ad uiduitatis cdtinentiS. Excrema imb ab«e£ca 
no cogUes.Qd fi & poft diluuifi & ance diluuiu uiguit iila fenteo 
TomusQuartus. £« t ^ 



Digitized by 



Google 



Speculubv Hifcomie^Jhcentl;. , 



ti»,crefcite T & mu!tiplicamtni,repleteterri.Quid ad nos,in quos 
fines fsculorum decurreruni?Q»it>us daicur,tempus breue ett»& 
iam fecnris ad radicera arbori* pofita ell > quxiil uam lcgis, & uu 
pciarum euangclica caftitate fucctQic. tcpus amplexaodi.&ftOlim 
glori* erat, lUO audire vetjiciilum; fili;c tui ficut noueli oijuaru , 
& videas fi.t. Nunc decoBtinentibjis dicitur,qut adheret doromo 
vnus fpirituseft.Proponis nuhi eaudia ouptiarum, ego tibi-oppO 
*am pyxam,gaudium & mcencuurn „Non tantutn bonumsfhn 
nuptijs cpjod fperamus,qu3reum roali quod accidere poteft & tu 
ineudum eft t Ijbido enim traofactaiemper fui reliquttpenitudi- 
riem.nunquarn fat»3tur& extm&iirccum reacccnditur t Vfu cre- 
f dt & depcit.nec ratiow paret.qux Jmpetu ducitmvSed dicis.anv. 
ple opes,& difpenfatio reUkrruIiaris,egeot au&oritaw viri»fed & 
nifi cum feruuJis tuisipfa feuieriM*milie tuf impcrare uon pote 
rit,quafi nd potlis probata; xtatisbabere tamulos ve,Hibertos,quj 
pneknt .dpn>ui,yeJ ad publicutn rcfpondeant, tributa perfoluaac. 
Qutere primum regnum Dei,& hax.omma apponcntor tibi* Mo- 
lius eft rem famjliarem puouiyquam anirn» faluicm perire . Me- 
lius eftamitierequodr *iiquaodo parirurum elt.quiUai id pro quo 
omnia<limit«ndafunt N«svero.3rdcmusau^ioa,:&.contwpe 
«uoiomdifputantes auro.finu expandiiuW» nihilq; nobn fans e& 
JEt UJud quodde Megareafibus dicitur , iuremiferiScoiptariipo- 
wft.Aedificantquafifei»pervi<5ttui,vjuuntqiiafi akeratficm©ri 
turi.EtlupcUciuius^uiadpmini verbtsuo ircd4mus,&quiaet3s 
optata cunft»*,npn viciniam nioitis, qua:.dcbetur.mortaJii>iK.le- 
ge nature, fed caiTa fpe aonorura nobis fpacta poJlicetur . Nemo 
emm.raro fraQjs yiribus,& fic decrepit* feneCtutisett , vt non (e 
putet vnum adhitc annutn eile vichirum • V nde fubrepit obhuio 
condiuQiusiuae, vt terreoum animaliam iamqrfolucndBmeri- 
gaturin fupeibiam,& aouno ccluniteneat. 

j3nBon*vfn4mti*nmNch0dii C*f. LXVt. 

i Dih ad Saluinara viduatn de viduitateferoanda.Necdhtiri. 
r. obfuut. opcs,fi ci« bene.vtatur,nec pauperem egeftat conunea 
dabiliorem iactt.fi inter fordes & peccata non caueat . Nihil no- 
cuit militanti Nebridiopaludameutum, & baltheus & apparito- 
i um catecnaymia fub habitualcerius alteri militabat, ficut econ 
trario nihil prodtft aiijs viie palliolutn,furna tunica,corporis illu 
^^s,fimulat3pauper«s,i1nomioisdigmtatcmoperibu<deftru5t. 
lofeph & in «geftate & in diuitijs dedit experimenta virtutu-Da- 
niel & tres pueri fic praserant Babilonia: operibus,& inter princi» 
pgs ciuitatis vt h.ibiru Nabucbodoqofor.Deo mente feruirent. 
Mardochxus & Hefterinter.purpuram fericum & gemma>,fttper 
biarahumilitatc vicerunt. Diuitibus tnquit huius fxculi prxci- 
pe {SfcHicdidtcimut.quomodo Camelus intrarepoftet perfora* 
men acus, quomodo animal tortuofum depofito oncre farcinaru 
aflumat fibi pena> columha>,& requiefcat in ramis arborum, quae 
de fynapis femine fuccrcuit.Legimu.< in Ifaia.Camelos Madia & 
Epha & Saba aurum & thus ad vrbem domini deportantes. 
Docet & £fopifabula,pleoum muris ventrem per anguftum 
ioramen cgredi non valere • £rgo Nebridius meus qootidie illud 
reuoluens.Quivolunt dmites h inci.in ten.&inla, dia.&c.Quic 
quid & Imperatons largitio , & honoris infube fibidederant, in 
vfus pauperum c6ierebat'Nec femcl abijciebat farcinam.quod fe 
cerunt Apoltolj,Patrem, & rete,& nauiculam linq^uentes , fcd ex 
qualitatc aliorum inopi* fuam.abundantiam communicabat, 
Vt poftea illorum diuttia; jiuius indigentiam fuftcntarent.Scit ip- 
fa cui fcribo,me non notafed auditauarrare,nccex aliquo in me 
bene6cio,fcriptorum mprc Gratcorum gratiam lingua rcddere, 
vbi nsmqi vile olufculum>.& cibarius panis,& cibus potufq; mo. 
deratus.ibi diuitis fuperuacux,ibi nulIaadulatio.EitquocoIligi 
tur fidele efle teftimonium,quod caufas non habct mcnticndi.Ad 
virtutes eius certas veniam,quas fingulas in pauch hominibus de 
prehedimus.Quis fornacem Regis Babylonisfineaduftitionc in- 
greflus eft^Puius adolcfcentis Aegyptia domina palliura non re- 
«uit^Miruni di3um eft.Nutritus iq palatio.contuheroalis & dtfci 
.pulus. Auguftorum.Quprum mcfe miniftratorbis & terra, ac ma 
xiaferuiuntinterrerum qninium abundantium . In primo xta- 
tis flore tantae verecundi* fuit, vt virgiualem pudorem vincerct, 
.& neleuemquidcm in feobfccni rnmoris fabulam daret.Deinde 
purpuratorum propinquus,& cum ambobds itudijs eruditus,non 
eft inflatus in fuperbiam.non c*teros ho mines obdufta fronteco 
tempfit,fed qunciis amabilis non fuit. 



De lnRitntiont vidm. 



Ctf. LXVU. 



las ab Apoftolo reyrobartSetfttfereftt^ellgi ab eOjqolJflnVfpnlo 
fuo duterat:Nemb adolcfceutiam tuamcontemnat, procut «6tW 
conuiuijstms Phalkles aue*,rurturescra<it,atagenienic6s,'& om 
nes 3ues,quibus,ampli(Tima patntncftiia auolant.Nec ideo te a car 
nibus tclci n«W putes,li ftmm lepohmi atq; ceruorum & quadru 
pendum animattum efculcnrias rtprobes. Non enim h^cpedtm 
»umero,fedfuauitategofttis iudicantur, oinnft creatura Deibo- 
U3 eft-Audiant hofc muliereskqu»vf6Wicit*iunt ■quohi^dapldctSt 
vftisttomedamcavftes^fecartiibu^^ 

ipunwt in cottuiti.Qua Ugatx maricis generationi ac liberis dane 
operam.Quanun vteri' portant »eti^,taf um & inteftina camibfl* 
impleantur^Tu yeroou» in umiulo m ariti fepelift i,om nes pai ii 
«er voluptates, quxiitam parpurillo & cerufa faciCm fuperfere. 
trnmduslachiymis diluifti, qu* pujlamtumcam , THigrofq; taU 
'Ctolos, candtdx veftts,' & auratt focci dcpbfitione fumplifti,niKiI 
habes necefle aJiud,nifi perfeuerarein ieiunio, pallor & fordesgl 
an tuacfint, plumarum molli tics iuucnilia niembra non foueat^ 
baJnear um xalor nouuuv noo f uccendat adolefcen t xtbt fangiii n#. 
Audixjuid ejiperfona vidux jooatinentis Ethnicus Poeti ctetan- 
tetJiliemeot primuscpu meltbiittnxnamoreMbftuIit .'IUe ha- 
beatiecuui/eruetqi fepulchro^i taiiti.viliffcuum Wtrumyquarm 
.ponioftffimbm margaritumi Sificcommuni legevnatOrK^nat 
oraneegentibs viduc voJuptat«,ijquid expecrandom eftavidud 
«hriftiaaaWjua; pudicitiaro fiiam fton folum ei debet qoi-defeft- 
ctuse, fedeicuquo regnatura elBTenera res in FemmulanW ph 
dicitii; eft,& qttali flos pukhercimus cito ad leuem marcefcit au- 
iam Jeuiq; jflatu.corrumpitur , maxime vbi«tas oonfeniitiad vi- 
timn>& maritalw deeftaBtSontas,cuta»vmbra tutanien Viorisf. 
Qdtid/acit vidua.imer famihx multitudinem , imermini ftrorum 
greges,quosnolo.vtconte«natfamulos, fed vt viros erubefcac 
4Zen eii ambiuofx domut hxc ofScia flagi tant,prarficiar his fmS 
honeftis moiibus, cuius hopor domini dignitas fit . Scio multas 
claufis ad pubhcum foribus,nQncaruiftc rnramiaferuulpru, quos 
fufpectps taciebat aut cultos impudicus,aut cranl corporis rritor, 
aut xtas aptaJibidini , aut ex ocmicientiaamoris- occultt fecutos 
aniniitumor, quietiam bene ditlimulatut frequenter erampitin 
publicum,& conferuos qualiferuosdefpicit. Omni ergo diltgen- 
xia cuilodias cor tuum,& ca«eas quiequtd de te fingi poteftiNoh 
ambulet iuxta te calamiftratus prjocuraror,non hiftoriofraftus in 
f ceminam,txon cantori> diabobci venenata dulcedo, non inuenis 
cultus & nitidus,njhil artium fcenicarum , nihil tibi in obfequijs 
tnolle iuogatur Hubeto cecura viduarum , & virginum choros , 
habeto tui fexus folatia., xx anciliarum quoqi moribus domime 
iudicautur. : . 



Jttrum De eodem . 



Cap. LXVllt. 



Dldicifti cathalogum virtutum tuarum,quiddebeasnomini 
tuo,quibus meritis focundum pudicitix gradum poffideas. 
,nec tej^tpjueat <$ fexageoaiia eligauir vidua,& putas adoefccatu 

... • - ■ 



SEmper in manibus tuisdiuina ficIedio,& tam crebrs cogita» 
tiones,vt omnes cogitatiooum fagittx , quibus adoiefcentia 
percuti foiet, huiufcemodi clypeo repellantur. Difficilc quin po- 
tius impollibile,penurbationum initijs carere quempiam , eo <p 
incentiua vitiorum omnium titillentaoiraos,& quafi in mcditul 
lio noftrum iudicium fit, vel abijcere cogitata, vel recipcre:opti- 
mus ille eft qui minimis vrgetur, velut fi egregio infperfos repre- 
hendas in corporc neruos,hoc eft quod alijs verbis prophet.i bgni 
ficat.Turbatus fum & nonfum locutus. Irafcimini & nolitepec. 
Etillud Archire Tarentiniad villicumnegligerttem. lam te ver- 
beribus enecaflem,nifi & iratus eflem.Ira enim viri urftitiam Dei 
non operatur.Sicut irafci homini eft, & iram non perficere chri- 
ftisni.Sic omuis caro concupifcit quidem ea qux carnis funt.fed 
noftrum eft voluptatis ardorcm maiorc Chrifti amore reftringue 
. re,& iafciuiens iumentum frenis inedix fubiugare , vt non libidi- 
nem,fed cibos quxrat ac defidcrct , & felforem Spirittifandu mo 
derato ac compofitoportet incellu. Qitorfum ifta? Vt hominem 
. teeife noueri«, & paffionibus htimanis nifi caueris fubiacere. De 
eodem cuncti facti fumus luto,ijfdem compacti exordijs. In feri- 
co & in pannis eadem li bido domioatur . Nec Regum pufpuras 
timetmec mendicantium fpemic fqualorem , multoq; meltoseft 
ftomachum te dolere quam mentem, imperarecorpori quiirtfer 
uire,grefl'u vacillare quam pudicitia, nec flatim noois penitentix 
blandiantur fubfidia,qux funt infelicium remedia . Cauendu eft 
vulnus,quod dolore curatur.Aliud eft in tegra natte, & faluis mer 
cibus pprtuin falutis intrare.aliud nudum hiabere tabulatu, & cre 
bris flu^tuu recurfibus ad afperrima faxa collidi Nefciat vidua di 
gamiinduigentia,necnoueritillud apoftoli, melioseftauberec^ 
vri;toIle quod peius eft vri,& per fc no erit bonu nubere. Primus. 
Lamech maledictus & fangoinarius, & de ftirpe Chaim defcedes 
vnS cofta diuifit in dua ,& plantariu digamix JJtinus diluuij poe 
nafubuertit.vode illud Apoftoli. Volo.-idolefcetulas oubere-&c. 
cur jodulferit ftatim fubiecit.Iam.n^ua;di declinauerut poft Sa- 

thanam. 



Digitized by 



Google 



Llber Sextusdecimuj. 



2 i p 



thanim.Es quo intelligimuj illum non ftatibus coronam.fed ia- 
centibus manum porrigere . Vide qualia fint iecunda matrinio- 
nia*qux lupananbus praferuntur. Quia declinaueiunt ait quxda 
poft Sathanam.ideo adolefccntula vidua.qux fe non poteit con. 
tinere,velnon vulr, maritumpotiusaccipiatquim Diabolum» 

Z)t Morte amici & inthtntton» Monachi. Caf. LXiX. 

IDe m ad Pammachium de morte Paulinx.Quid boni habeap 
faditas languor oftendit plus feniimus quod habuimus poitq, 
habere defiuimu Jn tribus mulienbus & fanguine & vinute con 
iuncWtriaChriftiprxmiarecognpfco. Euitochium virgmitatis 
flores metitjPaulaiaboriofam viduitatis aream tcrit.Paui.naca- 
ftura matrimonij cubile conferuat. Etcnim nec forons i^licitate, 
nec continentiam Matris aufa appetere , maluit in humilioribus 
tuto pergere quam pendulo gradu in fublimionbus fluctuare.Et 
Tt quadrigam domus vna emitteret fanctitatr, nobis poil dormi 
tione Pauiine Pamachiu Monachiu Eccleiia peperit polthumuoi. 
Et patri- & coniugis nobilitate Patricium eleemofy uis diuitem, 
humilitate fublimen. Prima virtus eft Monachi , hoininum con- 
temnere iudicia,& iemper Apoftoli recordari dicenus . Si adhuc 
hominibus pla.&c. Ingeniahberalitereducata faolius verecun- 
<lia quam metus fuperat , & quos tonnenta non vincunt interdu 
vincitpudor.Non parum virum,nobilem locupletem ; potentm 
in plateif vitare comitatum,mifcere fe turbis rulucis, de principe 
vuigus fieri.Sed quanto humilior tanto fublimior eft , lucet mar r 
garita in fordibus Parua quidem dimifimus,gradia poilidemus. 
Centuplicato fenore Chrifti promifla redduntur-Semper grand.a 
in audientium ponuncur arbitrio . Non tibi impomcur ncceifitas 
Tt voluntas prxmiura confequatur.Si ergo vis perfectus efle , efle 
quod Chriftus eft,vende non partem fubititix, ne timor penurix 
jnfidelitatis occaiio fit.Ied totuin,& da pauperibus,noi> locuple. 
cibus,non fuperbis.Da quo neceifitas fultemetur, non quo augea 
tur opes.Cumq; legeris lilud Apoftoli,non aliigabisos boui intu 
ranti,&c.& dignus eft operarius mercede fua , & qui altari mi ni- 
ftrant,de altari participantur. Memenco-quoq; hums fentctix, ha 
bentes vidum acq; veftitum his contenti fumns.Vbi videristuma 
Tepatinas, & phafidcs aues lenus vaporibus difcoqui ybi argenti 
pondus.feruencesboricos maunos,comatulospueros, preciofas 
veftes,pifta tapetia.vbi ditior cft largitore,cui largiendu eft , pars 
xacrilegij eft rem pauperum non dare pauperibus .Et tamen non 
eft fatis perfcao & confummato viro opes contemtfere , pecunia 
diftipare & proijcere, quod in momento & perdi & inueniri pot. 
Iccit hoc Socrates Thebanus,fecit Antiftenes, fecerunt plurimi, 
quos vitiofos legimus plus debet Chrifti difcipulusprxitarequa 
mundi philofophus,glorix animal, & populans aurx atq; rumo- 
rum venale mancipium. Tibi non fufticit opes coatemuere, nifi 
Chriftum fequaris-Sentio te diuims ardere doctrinis, nec tcmeri- 
tate quorundam docere quod nofcias , fcd anre difcerequod-dc- 
cturus fis.Non coturnatam aflectas eioquentiam,nec morc puero 
r& argutas. seteuolasiclauiulis ftruis,cko turcesipumacUiabitur. 
Tjlices inquit Fabius artes elient.ti dc illis foli artificcs ludicaret. 
Ifac prateriens tetigi, vt eruditis couteiitus aunbus non magoo- 
pere cures quid imperitorum de mgenio tuo ramufculi iactitcc , 
led prophanarum quotidiemedollas bibas.Hxcquoq, inoneo& 
aon folum pecuniam,fed etiam Chulio teipfum ofteras,hoftiam 
viuam . Scit hoftjs antiquus magis contineutix quam nuinorum 
efle certamen/acile abicitur quod hxrec extrinfecus . Ii\teftinnm 
belium pcricuiofius eft. Zacheusdiues erat.Apoftoli pauperes,& 
quantum ad diuitias nihii,quantum ad voluntatemtotummun- 
-fluroparitei: reliquerihSi oficramus Chnfto opcs cum anima no 
llra Ubenter fufcipiet.Sinaute quajforis Iunt Deo.qua: intus Dia- 
. bolo d.emus,«on «ft iqua fterftitio.Qudd patricij geoeris primus 
. ipter primps Monachos elie.ce pifti,npu tibi tit tumoris,fed humi 
litatis occafio.Quantumcunq; tedeieceris,humiliorChritto non 
4ris.Eftc*incedas pedibus.fufca tunica veftiaris , equeri pauperi- 
bus.inopum ccllulas dignanter incroeas>aquam portes, ligna con 
fcidas,iocumextruas,voicMla,v.bi.alape, vbi fputa, vbi flagella, 
vbi patjbulum.vbi mors>& cum.omnia,qua; dixi teceris,ab Eufto 
«hio tua-Paulaq; vinceris,'i no° opereac certe fexu.Hxc dico no 
quo de ardore tuf mentisquicquamdubitemjfcd quo curreucem 
impellam,& acriter dimicanti teruorem faijore augeam. 

Di Uude f*nn*M*KtlU. Caf. LXX. 

IDem adprincipiam virginem de vidua vel obitu fan&e Mar 
ceUx.Solcnt vidux fxculares purpuriflo ac cefuraoradepin- 
gere,fencis nitere veilibus/plenderc gcmmis,aurum ponarc cer- 
uicibus fragrare myrrha, dominatum fc caruifle virorum lxtan- 
tur,quxrumq; aLos,non quibu* iuxta fentenuamDeiferui5t|fed 
Speculum Htttjrialc 



quibusimperem,vnde & paupereseJigunt,vt nomen tantum vi- 
i»run haberc vidcantur. . n vidua noflra Marcella confufaeftge 
tilitas.Omnibus emm patefecit quz eiiec vidua chriftiana, quam 
conicientia & habitu pronuttebat. Talibus vfa cft veftibus , qui- 
bus irigus depclieret,non membra nudaret, aurum vfq; ad annul 
li fignaculum repudians,& magis in ventribus egenorum, qua in 
marfupijs recordcns,nullum dericorum vcl monachorum tp am 
plx domus plerumq; neccilicas exigebat abfq; arbitns vidit.Scp- 
in comitatu fuo virgines & grauet viduas habuit, fciens ex lafci-' 
uia puellarumfxpededominarura moribusiudicari.Raro proce 
debat in publicum, & maximc nobilium matronaru vitabat do- 
mos,nili cogeretur videre quod contempferat . Refpondeat for- 
faniiiridclislector,mein mulicrcularulaudibusimmorari.Quiu* 
forte recordetur fanctas mulieres comice' domini faluatons, quj 
de fubftantia fua ei miniflrabant, & tres Marias ftantes ante cru- 
cem Manamq; propnx Magdalena , qux prima ante Apoftolos 
Chriftum videremeruit refurgentem, fe potius fuperbix qua nos> 
condcmnabit ioeptix, qui virtutes non fexu , fed antmo iudica- 
mus.Hxc annis plurimis fuara fic tranfegic xtacem, vc ance fe ve- 
tulain cernerec,quam adolefcentulam fuifle meminiilem landans 
Uludplatonicum Philofophiaeftmeditatiomonis. 

DeCmfiUtione fidelmm fieper tmrie amicorum. 
Cap. LXXI. 

IDem ad Thirafiam confolatoriam . Stupe murum fidei tuae . 
pcnetratum vulneribus orbitatis,quem fepirc debuerat fpes re 
furrectionis.Nunquam fpes cum dolore concordat, nec fides fen- 
tit quamcunq; iacturam.Refurgere credimus , & noftros plangi- 
mus.Quidfacercmus,(i mori tantum prxciperet Deus? Voluntat 
cius vtiq; fola fufficeret ad folatium,cui nullum iubemur impo- 
nere aflectum.NihiJ abftulit tuum,quia recipere digoatus eft prp 
prium.Ec creditum fuum recipere decuit credicorem,& nihil de- 
cuic quim creditori gratias agere mutuantcm,& dicere cum lob 
Dominus dedic dommus abftu.&c. Additur & alia confolationi» 
prouidentia,quf iaculis orbitatis occurrat.PJangcre.n.debercmtrt 
amicis defxculo rcccdentibus,li fxcuii inimicitias contraire mint 
me fentiremus,& plangimus Domini beneflcia,qui nouit infirmi 
taci noitrc quid pra.-ftcc, periclitari volebat adhuc, qui dolet ali- 
quem dormientem & in tcr frudtus vitx prxfentis videre,cupit mt 
ferum laborare.Quid ergo pro dormiente lachrymas fundis, qua 
fi nefcias quid in ceipfo quocidie paciaris. Propter hoc enim & do 
minusdifcipulosadnionetdicens:Si diligeritis me &c. Planum 
niortuum Eazarum f)euit,fednontuaslachrymas fuditr Doluit 
Lazarum non dormientem,fcd potius refurgcntem,& flebat qu€ 
cogcbatur propter alios loluando fxculo reuocare , hane vitam 
dansingemifcebat.quim tu doies efle fublatam . Contraiachry. 
mas eius pugnant Iachry mx tux & amor tuus eius amori nd coa 
uenit.Ille.n.nolcbat reddere laboribus qusra dtlexerat, &tu ama 
rete credis cui laborum vis adhuc reftare tormenta . Mihi crede. 
Sola in omnibus incredulicas merec.Et ficut non poteft fidcs nof- 
fe quod doleat fic diffidentia fola doloribus inuenitur anciUa.Pre 
terca vide fi aliquiddebeatdolori concedi, vbi fine aliquo remel 
dio poteft animusfatigari.Scquiturconfummatio.omniumgau> 
diorumtpin refurrefcione iouicem nobis doraino refctrmante 
reddemur,ficut fcriptum cft.Si enim credimus &c. . < 

. > 

ldtmDeeedem. C*f. LXXll. ■•> 

I.Dem ad Theodoram de.morteLuctni. Aduerfusmortisne- 
ce(ficacem,qux inter fratres. diuidic , & chariflima inter fe no- 
mina crudelis & dura diflociat, hoc folatio erigimur , cp ia breui 
vifuri fumus eos quos absetes dolemus.Neq; enim mors fed fom 
nus appellatur fccundum ApoftolutuXucinus in breui confuma 
, tus expleuit tcmpora multa . Nos dolendi magis qui quotidie in 
prxlio ftamus.Vulnera peccatorum accipimus vitij fordidamur. 
. Illeiam fecurus,& victorteafpicit deexcelfo,& fiuet laboranti: - 
& iuxta felocum pra;parat,eodem charitatis amore,quo in terra 
quoq; oblitus officij coniugali fororem habere,te ccperat. Idem 
ad Paubm confolatoriamfuper morte Blefillx.TeftormiPaula 
Iesu quem Blefilla nuc fequitur, teftor fanftos Angelos eiusquo 
rum confortio fruitur,eadem medolorum pcpeti tormenta qug 
pateris.VcrutnconfideremusquidEthicusillepfalmusfopet. Iu- 
. llus es domine & reftum iiidiciu t . Hoc no poteft nifi ille quiad 
vniuerfa qux paticur magnificat Domioum,& fuo nrcrito impu 
tans de eius aduerfis clementia gloriatur.Cur autem durum fit cp 
quandoq; patienduin eft, dolemus quenqua mortuum, ad hoc.n. 
nati fumus, v t maneamus eterni.Ceteru nonne vereris,ne tibi fal. 
uator dicac,irafceris Paula",quia filia tua mea fafta e filia,indiena 
ris dc iudicio meo,& rebellibuslachrymisfacis inkiria poilideti. 
Cibu tibi denegas,no ieiunioru ftudio,fed doloris.no amo inedia 
illi.leiuma hoc aduerfar j mei funt,ouila aiam recipio, 6 nolente 
TomusQuartus. Ee j me 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentlj. 



mc fepara? a corpore. Tales ftulra Philofophia martyrej habear, 
habeat Zenonem,Theoumbretuin vel Catonem.Si viuente cre- 
deres filiani.nunquam plangerct ad meliora migraffe. Luxifle Je- 
gitur Iacob filiuni.quem putabat occifum , ad quem & ipfc erat 
defcenfurus ad infcros,dicens. Defcendam adfiJium meuni luges 
in infernu. Quia necdum Paradiii ianua Chriftus effregerat , nec 
dum flammeam illam rumpheam , & vertiginem prxfidentium 
Chcrubin fanguis eius extinxerat. Vnde & Abrahani Jicet in loco 
refrigerij fuerat,tamen apudinferos efle cum Lazaro fcribitur.Et 
Dauid iufte fleifc filium parricidam , tjui alium paruulupoftqua 
vt viueret impetrare non potuit,quia fciebat non peccafle,,no fle 
uit.De Moyfe vero & Aaron.cp cis ex veteri more iit planctus ex 
hibitus,nou eft mirandum , cum & in actibus Apoftoiorum iam 
«uangelio corufcante,Stephano fecerint Hierofblymx fratres pla 
ftum magnum,& vtiq; planctus magnus non in plangetium exa 
minatione,vt tu eftimas.led in pompa funeris & excquiarum fre- 
quentia intelligcndus iit.Parce quefo tibi.parce Hiiae iam cfi chri- 
«o regnanti,j>arce faltein Euftochio tux,cuius parua adhuc etas, 
& rubis pene infantia, te magiftrante dirigi tur.Gradis in fuospie- 
tas,impietas in Deuin eft. Abrahain vnicum filium lxtus interfe- 
cit,& tu vnam de pluribus qucreris coronatam? Deteftandoe funt 
iftx lachrymj plenx facrilegio crudeli,qux non habent modum, 
fed vfq; ad viciniam mortis accedut:vIuJas & cxclamitas,& qua- 
£ quibufdam facibus acccnfa,quantum in te eft tui fempcr homi 
rida es.Sed & ad talem femper clemehs Ieftjs ingreditur & dicit. 
Quid plorasiNon eft puella mortua fed dormit. Irrideant circun 
ftantes.lfta infeliritas Iudeorum eft . Te quoq; ft ad fcpulchrum 
volueris filia: volutari, AngeJus increpabit. Quid quxris viuetem 
■cum niortuid 

DeVita Nepetianimifitii. Cap. LXXIIl. 

EPitaphium Nepotiani ad Heliodorum Epifcopum . Nepo- 
tianus dum eflet in paJatij miljtia,fub cJamite , &candente 
lino corpus fohcito circumcmzit,ante faiculi poteftates ftans Jiui 
daieiunijsoraportauit , fub altcrius fignis & veftibus fummo re 
gc roilitauit.Et adhoccingulum habuit, vt viduis & pupillis op 
preflis,acmiferis fubueniret. Mihi tamen non placent donationes 
tftx imperfeftx feruitutis Dei.Sed tame baltheo poiito , habkuq; 
mutato, quicquid caftrenfis peculij fuerit,in paupercs erogauit , 
cxcepta vili tunica. & operimento pari,quo tecto tantum corpo- 
lefrigus excluderet, nihil fibi rcfemauit . Cultus ipfe prouindx 
morem fequcns,iiec mundicijs nec fordibus notabilis erat . Quid 
mul ta! fit dericus,& per folitos gradus presbyrer ordlnatur.O bo 
ne Ie(u qoH ibi gemicus.quk vlulatus,qux cibi intcrdicho.iuueui 
Icm xtarem indignam facerdotio caufabatuHSed eo dignior erat 
quo ciamabat fe indignum, & negando mercbatur quod efle no- 
lcbat .Igitur dericatum,non honoYem.fed onus intelligens,prim5 
curam habuk.vt humilkate fuperaret inuidiam. Deinde vt nullS 
in fe obfceni rumoris fabulam daret: vt qui mordebantur ad eius 
xtarem,ftuperent ad continentiam. Spes miferorum folamen lu- 

fentium fuit I ta in fingulis virtutibus eminebat, quafi cxteras n6 
aberet. Inter presbyteros & coxquales primus in opere, cxtre- 
nusinordine • Grauitarem morumhilaritatefrontistempera- 
batjgaudium in rifu non cachinnum intelligcns.Ieiunia in aurige 
xnodumpco laftltudiDe & viribuscorporis tcperabat.Menfj Au- 
unculi inter erat,& fic appofita quseq; libabat,vt & fuperftkione 
fiigeret,& cotinentiam refcruarct.Sermo eius & oinne conuiuiu 
de fcripturis aliquid proponere,libenter audirc, verecunde refpon 
•dere,re&a fufcipere.praua acWter confutare, difputantem contra 
tfe magis docere quam vincere, lectione affidua , & meditatione 
■ diuturna , pecms iuum bibliothecam fecerar Chrifli.Vnde his ftr 
«or nifi ex amore Dei . Vnde Jegis Chrifti indefeila meditatio,nifi 
cx amore & defiderio cius qui Jegem dedit. Alij niimum addant 
mimmo,& niariupium fuifocantesmatronaruopesvenenturob 
fequijs,iintditioresMonacbiquamfueranrfecuIares, poilideant 
opes fub paupere Chrifto,quas fub locuplete Diabolo no habue- 
rant,& fufpirct eos Ecclefia diuites, quos tenuit mudus antea me 
dicc^Nepotianus nofteraurum calcans fcedulasconfectatur. Ita 
magnus erat eius anim' in magnis,vt nec minima negligeret.Erat 
enim folicitus fi tinerer alrare.fi perictes abfq; ftiligine, fi pauimi 
ta terfa,fi velum in hoftijs, li lacrarium mundum,fi vafa lucctia . 
Vbicunq; eum in EccJcfia quxrere* inuenires,bafilicam Ecclefie, 
& conciliabula martyrum ditierfis floribus,& arborum comis,vi 
tiumq; pampinis adumbrabat. 

De Lsndt virgintuuii in ctmfarntitnt nuptiarum . 
Cap. LXXIllI. 

IDem contraloninianum li.j.Cum minora maioribtis coxqul 
t ur,inferioris comparatio fuperioris iniuria eft.Bonum eft in- 
«uit Apoftolus,mulierem non tangere , ergo malum eft tangere. 
Sed ideo ignofdtur ne detcrius fiat, vnde dicit.propter fornicatio 
autem &&Sed quaie eft illud bonum, quod deterioris condi 



tione vel comparatione eonceditur. Illud naturaliter bonura eft, 
quod non habet mali contparatione,quod prxlationc alrerius no 
obubrarur,quale eft illud bonum quod orareprohibet,& corpui 
Chrifti accipere non permirtit. Vacadu eft.n.ab ampJexibus vt va 
cetur orationi,fecunaum iJIud.NoJitefraudari inuicem.&c. De. 
niq; loquens Apoftolus dicens.Bonum eft homini muliere no tS- 
gere,& bonum eft illis fi fic permancant ficut & cgo:vbi aute Ve» 
nit ad nuptias,non dicit bonum eft nubere, fed meJius eft nubere 
quam vti.O PauJe fi nuptie per fe bona funt,noli eas incendio cS 
parare,fed dic fimpliciter bonum eft nubere^ufpetta eft mihi b» 
nitas rei huius,quam magnitudo mali aJterius , maium cogit eftc 
inierius.Ego autem non Jeuiusmalum, fedfimplexperfe bonum 
volo.llli iam Eunuchi Deo placent, quos caftxauit non ueceffitat 
fed voluntas. Tantum intcreftinternuptia & virginiiate,quaa 
tuminternon'peccare,& benefacerc • Erantinquitduo incarne 
vna,non tres,non quattuor. Alioquin iani non duo fed plures.Vn 
deSamaritana fextumhabens maritunt,arguiturcp non.uteius 
vir.Vbi.n.numerus maritorum eft,ibi vir qui propiie vnus eft, ef- 
fc defiftitjcum vna cofta a prindpio in vxorem verfa fit . Primus 
Lamech fanguinarius & homicida vnam camemin duasvxpret 
diuifit, & fatriddium & digamiam eadcin diluuij poena deleuit . 
Quod fancta fit digamia hinc oftendicur, cp bigamus ia-cletu eli- 
gi non poteft Et vidua qux duos habuit viros,etiam decrepkx & 
egensjEcclcfie ftipes non meretur acxipere-Non damno bigamos, 
immo nec trigamos, & fi diri poteft odogamos , fed vt plus ali- 
quid inferam, etiam fcortatorem redpio pf nketem.Caftitas fem 
per operibus nuptiarum paxlata fuit. Naprimi paremes ante of- 
fenfam virginesin paradifo fuerunt. Poftpeccatnm autem &ex? 
tra Paradifum protinus nuptiie.Nuptix itaq; terram replent • vis- 

finitas Paradifum, vnde dictfl eft. Crefcite & mnhiplicamini &c. 
rius eni < • oportuit f iluam plantari & crefcere, vt eflet quod de- 
inceps poflet excidi. Quantunq; intereft inter radkem & fruQu » 
tantum internuptias & virginitatem.Sicetiam ab miriocoditio- 
nis humaux,nec carnes comedebantur,nec homines circumdde- 
bantur.nec repudium vxoribus dabatur , & hoc vfq> ad Diluuifu 
Poftquam ergo venit Chriftus in fine temporum , & reuoiuit, o, 
ad alpha.id eft finem retraxit ad principium , uec drcnncidimur, 
nec repudium dare permiuimur,nec carnes comedimus , dicente 
Apoftolojbonum eft n6 manducare caraem , & non bibere vinfl. 
Nam & vinum cum carnibus poftdiluuium dedicatom eft. Moy 
fes nioriens a populo Ifrael plangitur . Iofue autem qui nec filio* 
nec vxorem habuifle legitur, quafi victurus in morte non plangi- 
tur.Nuprix.n.finiuntur in morte, virginitas aut poft mortem in- 
dpit coronari,excepto Petro, non legitur de alijs Apo ftolis quod 
vxoreshabuerint.Cumq;devnofitfcriptum & de alijs tacitum» 
intelligere debemus illos fine vxoribus fuifle . 

De Fngiendt amtremulierit & de peruerfitate louimani. 
Cap. LXXV. 

AMor nodicoMeretricisjfedgeneraliter Mulierisfempet 
infatiabilis eft,qui extrinftus reaccendi tur, & poft copiam 
rurftrs inopiam patkur,animumq; virilem effeminat , & excepta 
paffioncquam fuftinet, aliud cogitarenon fimt.Qui vxorem du- 
cit,in ambiguo eft vtrum odiofam an amabilem ducat . Si odio- 
fam duxerit,ferri oon poteft^i amabilem , amor dus Infatiabilit 
cft. infcrnoq; & terrx arenti & incendio iuxta Salomonem com 
paratur.Legimus Turturis hanc efle naturam, vt fi parem perdU 
cerir, non coniugatur alteri. Vnde patet,bigamiam & a mutis aui 
bus reprobari.Si omnes inquies vergines fuerint, qnomodo ftabit 
genus humanum: Noli inquum metuere,ne omnes virgines (knt. 
Difficilis eft res virginitas,& ideo rara.Si omnes viigines eflepof 
fent.nunquam Dominus diceret,qui poteftcaperecapiatNec A- 
poftolus in perfuadedo trepidaret dicens, de verginibus prxceptfl 
domininonhabeo, confiliumaQtdo.Sederunt inquitApofto- 
lusillufores&c.Ibidefcribitferroo Apoftolicus Iouiniaou buc- 
cis tumentibus Ioquentem,& inflata verba trutinatem repromk- 
tentemin celislibertatem,cum ipfe fit feruus vitioram atq; luxu 
rix.Nam cum Monachum fe iactaflet efl'e,& poft fordidam tuni 
cam,& nudos pedes,& cibaram panem & aquz potum ad candi- 
das vcftes,& nitidam cutem,admulfum, & eiaboratas carnes, ad 
balneas & propinas fe conferat,manifeftum eft q> terram coelo & 
vitia virtutibusprxfcrat. Verumtamen Monachus ifte formofus, 
' craflus,ni tidus, dealbatus , & femper quafi fponfus incedens, aut 
vxorem ducat , aut virginitatem xqualetn nupti js probet , aut fi 
non duxerit f ruftra contra nos verbis agk.cum opere nobifcfi fit. 
An iam cfi propinquis moneret vt alteri viro nuberet , eo cp efliet 
adhuc d xtas integra.bona facies,nequaquam,inquit,fada. Si.n. 
bonum v<ram inuenero , vt ante habui , nolo timere ne perda.Si 
malfi quid necefle eft,poft bonfi peffimum fuftinere?Ore inproba 
quorundam marrimonia adulterijs cohxferut . Adulter enim eft, 
vt ait Scftius in featetijs,tn fuam vxore amatot ardetior . Jn alie- 

"•• IM 



Digitized by 



Google 



Llbcr Sextusdecimuj. 



2 20 



a&qittppe vxote omnis antor turpis eft,in fua mmius.Sapiens ita- 
<j; viriudicio dum amareconiugem,od afFedu.regit impetus vo- 
«jptatisnon prxcepsferturin coitum.Nihil enim fedius eft,qua 
Yxorcm. amare quafi adultctam. Cette qui dicunt ie caufa reipu- 
blicx>& huruani gcneris, vxoribus iungi , faltem pecudcs imiten- 
tnr>& poftquim vxorum venter intuinuerit,ne perdanc fiiios,ncc 
amatores fe exhibeant vxoribu$,fed maritos. 

Quid ter mbfiintntutm carnm litid» frfnsnd» fit. 
Cnp. LXXVJ. 

IDbh inli.a.Vfuscarnium.&pociusvini, vemrifq; faturitas 
feminarium iibidiois eft> per quem quinq; fenlibus quafi per 
quafdam feneftras viciorum adanimam eft introitus,horuniper- 
turbationibtis anima prxgrauacur & capitur . Qua ratione multi 
philofophorum inuitari,trequentia vrbium & amenitares locorfi 
•<i rjuinq; fenfuum.illcccbrasrcliquerunt, neperluxum &abun- 
<ianti4PH-opiaruru,aninuv fortitudo mollefceret.inutileeltquip 
fe crebr» vidcre,per qu* aliquando captus iis , &ieorum de peri- 
«iiIq commkterc , quibus dimculter careas Qudd G quis xftimat 
&<ab»n»dant>ia ciborum & potionum fc perlrui & pofte vacare fa 
pientix.hoccft in delicijs verf ari , & vitijs deliciatum non teneri 
ieipfum decipi. Cu cnim ab his procul remoti fxpe capiamur na- 
turx i Uecebri«,& cogamur ea cupere quorum c piam non habe- 
snof,quanco-magi$ n circundatt retibus voluptatum ejQe.noslibe. 
MsarbitreniuHSenfus nofter illudcogitat quod videt,audit,odo 
«aturjguftat^attreftat.Quofdam etiam Philofophos legimus (ibi 
«culotemilie,neper illorum vifum a contemplatione Philofo- 
pbtx auocarentur Jruitra igitur quidem (imulant falua fidc & pu 
'4iaCH*& mentis integricace, volupcacibus yti , cum concra tiacuri 
:£t copijsvoluptatum line volupcace perfrui.Vnde Apo(tolus,que • 
in delicijs, inquir, eft viues mortua eft.Senfus corporum funt qua 
£ equi liuc rationcourrentes, Anima igttur in Aurigx.modum re- 
-tineat frenacurrentium , abfq; guftu qutdem impoflibileeft hu- 
manum corpus fubfiflcre.fcd adelle debct ratio, vt talcs & tantas 
iumanius cfu'. , quibus neccorpusoheretur, neclibertas animi 
prxgcatiecur t olcrum pomorum ac legumiuum &iacihor appara 
tus«ft,& arteimpendijfq;coquorum non indjget,& linecura fu- 
fleotat,moderateq; fumiuir.nec auidedeuoracur. Exdiucrlitate 
autem camium & faporis deleCtatione, ventris inflatio concipi- 
tur,morbiq; exfaturitace nimia concitamur . Mulci quoq; impa- 
tientiam gulx vomitu remediantur. £t quod turpicer ingeflerunc 
turpius egeruncQuod autem mirandum eft,eciam Epicurus volu 

Ctttis aflertor in libris fuis dicic, oleribus & pomis & vilibus ci- 
is eue viucdum,eo g> carncs & exquifitx epulx ingenti i ura prj- 
parcj)tur,raak>rcraq; penam habebant inquxrendo , quam volu- 
ptatcin in.vtcndo.Craiidis autem anjmx exulcacio eft paruo con 
tentum efle,mundum fub pedibus h.rberc, & omnem eius poten- 
tiam epulas,libidines.propter qux, diuitix comparatur vilibus ci 
bis mu t are,& groffiori tunica compenfare. Quid necefle cft fapie 
ti viro & philofopho Chrifti tantam habere tortitudincm , qux 
. 4clcchis & militibus necellaria eft,qua cum habucrit ad vitia pro- 
«ocetui^chriftiano fanitas ^bfq; viribus nimis ncccflaria cft.Tol- 
lecpularum & libidinis luxunam,& nemo quxrat diuitias , qua- 
rum vfut ant in ventre aut fub venire eft.Etiam ex vililTi>nis cibis 
«itanda cft fatictas,nihilenim ita obruic animum, vt plenus ven- 
<er,& xftuans, & huc , & illucq; fc venens,& inructus & incrcpi- 
tu$,ventorum efHatione refpirans. Qualc cft iftud ieiunium , aut. 
qualisaefeftio eft poft iciunium, cu pridianis epuhs diuendimur, 
&guttur noftrum meditatorium efEciturlachrymarum.Dumq; 
VoTumuspto luxuriolis inedix fainem quxrcre,tantum voramus 
^uancum vix alceriu.. diei nox digerat,ica non cam leiunium ap- 
pellandum eft,quim crapula & fftens ac molefta digeftio . 



I 



Afftrtio berpetiu virxinilatii bentt, Mnri*. 
' Cafi. LXXVII. 
Tbrvm contra Heluidium.Hcluidius ifte homo turbulentus 
facerdos fimul & laicus, loquacitatem faaindiam xftimac , & 
tnaledicere omnibusbonx confcientix (ignum arbitratur, difcat 
aliquando reticere, qui nunqu.tm didicit loqui.In partu verginis 
nulla obftetrix fuit , nulla mulicrcularum fedulitas intcrfuit. Ipfa 
pannis iufantem inuo!uit,ipfa Mater& obftetrixfuic , & eum in 
przfepio reclinaiut.Scd vndc inquit fratres domini dicii func, qui 
fcatresnon erat iam niic doceberis qiiatttiotf modis fratres inlcri 
pturis dici,natuta,gente, cognationc , atTeftu. Natura vt Efau & 
lacobjgente vt omneslndxi, cognatione vt Abrahaam & Loth, 
afiectu qui in duo fcinduur , in fpintuale , & lic omnes chriftiani 
fratrcs vocantur & commune, & lic omncs homincs quia ex vno 
patrc.Iinperitiflime vero hominum ifla non legeras,& toto fcria 
pturarum pelago dcreliSo,ad ad iniuriam virgitiis tuam rabie co 
tulifti,in exempltim eius quetn fabulx ferunt,qui cum vulgo eflet 
gnotus, & oihii boni po itit facinoris excogitare , quo nobilis fie- 
. .. a SpeculumHiitoriale. 



ret,Dianx templum incendit.Et nullo prodente facrllegium/er- 
tur ipfe iu medium procc(Iiflc,claniicans feincpndium fubiecifle. 
Scifcitantibus Epheii principibus quam ob caufani hoc racere vo 
luiHec,refpondi t vt quia bene non poteram , male amnibus irtno- 
tefcerem,& hoc quidem de illo grxca narrat hiftoria. Tu vero tc 
plum dominici corporis fuccencufli. Tu contaminafti facrarium' 
Spirit uflancti, ex quo vis quadrigam Iratnim & fororum procef-. 
fiflecongeriem. Apud chriftiauos foleocifmus eft magnus & vi- 
tium turpe quid vel narrare ve) facerc. Si defcribacur infans Iefus 
tegmine menibranorum foiue inuol utus,ingerantur dura prxfe- 
pia,vagitus peruuli odaua die arcunfci(io,non erubefcimus, non 
filemus.Quanto humiliora funt quxpro me paflus eft , tanto illi. 
plus debeo. £t cum omnia replicauehs nihil cruce prxferes contu 
melio(ius,qua profitemus & credimus t & in qua de hoftibus triu-- 
phamus.Tu dicis Mariam virginem non permanfille ego plus mi 
hi vendico etiam Iofeph virginem per Mariam fuilfe.vt ex virgi- 
nali coniugio virgo (ilius nafcerecur, & cum Maria virgo per ma- 
(it,quiPacerdoniini appelIarimeruit.Nechocidcodiouius,quo 
nuptias condemnemus.lpfa quoq; virginitas eft frucius nuptiaifi. 
Virgo cogitaa qux funt domini, v t lit fanSa corpore & fpiritu,nu 
pta autem cogitat qux mundi funt &c. Ideni vero tu putas efle 
diebus ac noaibus ieiunijs vacare atq; orationi , & ad aduentum - 
maritifaciem expolire.greflum (rangere, blandicias fimukre.IUa 
hcc agit vt curpior appareac,& nacure bonum tufcet. iniuria hxc 
ad fpeculum p^ingitur , & in contumeliam artificis conatur pui- ■ 
chrior efle,auam nata eft Inde infantes garriunt , familia perftre- 
pit , liberi ab ore dependcnt, computantur furnptus,prcparancur • 
inrpendia>hinc coquorum accincia manus carnes ten. hinc texcri * 
cum turba commurmurai , nunciatur incerim vir venire cum fo- • 
cij ■ •Illa ad hirundinis modum luftrat,omnia penecralia,fi thorus 
rjgeat,& pauimenta vrunt, li ordinata funt pocula , (i prandium 
paratuin.Kefpondequx interifta vbi (it ifta Dei cogitatio.nec ca '. 
meo ncgamus maritatas fanctas mulieres inueniri, fedqux vxo- 
res efle defierunt, & qux in ipfa neceflicate coniogij inucancur vir • 
ginum caftitacem . 

, SuifiumnuterrtrimVirgiUntv. Csf* LXXVIIf. 

IDeh eontra VigUantiu.Multainorbemonflrafgeneracarunc ' 
(ola Gallia inonftra non habuit/ed viris fenrper fonibus& • 
doquentiflimisabundauic. Exonus eft fubtto Vigilantius veriur > 
dormicantius t qui in mudo fpiritn pugnet cocra Cbrifti fpiritum, ■ 
& manyrum neget fepukhra veneranda damnandafqjdicar vi- 
giliasjContinencia ha:refira putat.Dolct martyrum reliquias pre- • 
tiofo opcriri velamine, & non vel pa. tris & cilicio colligari , fedi 
proijci in fterquihnium , & foltis Vigilancius ebrius & dormienr 
adoretur,ergo facrilegius fiiit Conftantinus Impcrator , qui fan- 
cias reliquias Andrcr,Lucc & Thimothei tratifttilic Cotmantino ■ 
polim apud quos Dxmones rugiunt & habiratorcs Vigilantij tl- 
lorum fefentirepcnitentiamconritentur. Dicisinlibcllotuotp • 
dumviuimus, mutuopro n^bisorarcpolluimis.Poftquamaute • 
fuerimus,milliu$ li pro alio exandiendaoratio- Sed li Apoltoli & 
martyres adhucin corpore conflituti pofluntorarepr6*cjeteris, 
quando de ie adhuc debercnt efle folliciti, quinto magis poft co* 
ronas viftonas & triumphos.Deniq; fancti non appcllantur mor- 
tui,feddormientcs.Tu vigilansdormis,&dormiensfcribi$. Ce- ■ 
reo autem non clara luce accendimus , licut fruftra calumniaris, 
fed vc vigilantes nociis tenebras hoc folatio tcniperemus.Quod fi 
aliqui perimperitiam&linxpliciter zelnm Dei habent ,/ed non 
fecundum fcientiani,hoc prohouore martyrum faciuntquid in- 
inde perdis.Caufabantur & quondam Apoftoli, cp periret vngue 
tum fed domini voce conepti funt. Neq; enint Chtiftus indige- 
bat vnguento ncc manyres luminc cereorum , umen illa muiier 
inhonoreChriftihocfecit, deuocioq; menris eius rccipitur . Et 
quicunq; accendunt cercos fccunduin trdem fuam,habenc merce 
cle a,dicente Apoftolo,vnufquifq; in fuo fenfu abundet , nam & 
abfq; martyruni reliquijspertotasorienti) Ecclefias quando le- 
gendum eft euangelium.accedunt luminaria , iam fole rutilante, 
non vtiq; ad fugandas tenebras, fed ad lignum lxticix demonitri 
dum.Miror cp uon dicas nequaquam perpetranda martyria, Deu, 
enim qui fanguiuem taurorum hircorumq; non quxrat , muho» 
magis nomiuum non requircre.Qiiodcum dixeris. Rideasforfira 
& mulierculum delyranienta fubtannes, non erubefco earum fi- 
dem,qux primx vidcrunt dominum refurgentem,que mittuntur 
ad Apoftolos , qu$ in Matre Domim faluatoris fanctis Apoftolis 
commcndantur.Tu ruftato cum fxculi hominibus.ego ieiunabo 
cum Feminisimmo cu religiolis viris , qui pudiciciam vultu pre- 
ferunt,& pallida iugi continentia ora ponanc. Videris tnihi dole 
re & aliud , nc li inoleueric apud gallos concinentia & (obrietas 
atq, ieiunium.cabernx cux lucra non habeant & vigiliasdiaboii 
ac temulenta conuiuia cota nocie exercerc non poflis. 

TomusQuartus. £« 4 Dc 



Digitized by 



Google 



Speculum Hifcorialc Vlncentij. 



DiJBtmit pMttftritus fuffintmdis & dt tmmultibut 
fstgitndu. Cmf. LXXiX. 

PRxterca ad roe relatum eft.tp prohibeas Hierofolymam in v- 
fus fanctoruni aliquaftiinptiiin.foJaciadirigi,cum Apoftolus 
hoc in epnlolis fuis inftanter prxcipiat hen,relp<>ndcbis hoc vnu 
quemq; in patria fua pofle facere,nec pauperes dttmuro$:t)Ui opi 
bus iulicntaiidi funt Eccleli; . Nec nos quidem negamus cunciis 
paupcribus criam luda-is ii taiua lit largitas Itipes pomgendas . 
Scd Apoltolus docet faciendam quidem elccmofy nam ad omnes, 
fed maxime ad domefticos fidei.De quibus et Saluator ait fante 
vobis atmcos &<. Nunquid ifti paupetes inter quorum pannos,& 
illuuicm corporis flagrans libido dominatuH pollunt habere xter 
na tabernacula:qui nec prxlenria po(Tident,nec futura.Non enim 
iimplicucr pauperes.fed pauperes fpiritu beati appellantur,de qui 
bus fcript uni eft.Beatus qui intelligit fupcr egcnum & pauperem. 
]n vulgi pauperibus (uftentandis,nequaquam intellectu, ied elee 
mofy na opus eft.In fanctis pauperibns beatitudinis eft intelligen 
tia,v't ei tnbuat quicrubefcit accipere,& cum accepent dolet me 
tens carnaiia,& ieminans fpiritual a.Qiiod autem aflerit, melius 
eosfacere qui vtantur rebus fim,& paulatim iru;tu< pollclfionu 
paupenbus diuidantur,quam illos,qui pofleflionibus venundatis- 
femel oinnialargiantur,nonameeis, fcdadomino refpondebi- 
tur.Si vis perfecius efle va &c. Nec a fuo ftudio Monacbi deter- 
rendi funt a te lioguis vipereis.quibus argumontaris & dicis.Si 6m 
nes ie dauferint & fuerint in folitudine, quis celebrabit Ecclefias? 
quis fjeculaies homines lucriiacied hoc enim modo (i otnnes tecu' 
ratiaifuiu,fapienscflcqukpocerit,& virginitas non erit approbj 
da.Si enim omnec virgines f uerint,nuptix non enint • Intenbit e- 
nim genashumaniim,Joliisatq;contractus dormitantius vigila- 
bit in JoSulo: rara eft virtus,tiec z pluribus appetitur,atq; vtmarrt 
boc oiunes cucnt:quod pauci func,de quibus dicitur , multi funt 
vocati,pauci vero elefli & vacui eflent carccres . Monachus ante 
non do&oris haJ»et,fedplangeutis orlicium,qui vel fe vel niundu 
lugeat,& domini pauidusprxftolctut aduentum,qutfciens imbe 
cillitatem fuam & vas fragile.quod portat timet ofiendere, ne im 

)>ingat,comiat,atq} frangatur. Vnde & mulierum maximeq; ado 
efcentulanwn vitat afpeauin:& intantum cafligatrrfui eft, vt ec 
quf cu ta funt penimeicat.Cur inquis pergis ad hercmcnn rideli- 
cet: vt te non audiam,non videam.vt tuo furore non mouear : vt 
tua bella non patiar,ne me capiat oculus meretrici$,ne forma pul 
cherriroa ad ilJicitos ducat ampIezii$:refpondebis.Hoc no eft pu- 
gnare.fed fugercSta in acie.aduerfariis armatus obfifte,vt poftq, 
viceris.coroneris Frateor imbecillitatem mcS.Nolo in fpe.pugna 
re viQorie, neperdam aliqri viitoriam.Si tiigero,gladiu deuitaui. 
Si ftccero,*aut vincenduni mihi eft,aut cadendum Quid aute ne- 
ccflc ccrta dunittere,& incena fcc~tari,aut fcuto aut pedibus mort 
vitanda eft. Tu qui pugnas,& fuperari potcs & vincere.ego cum 
fugero non vinco in eo cp fugio,ied ideo fugio.ne vintar.Nulla fe 
curitas eft tu vicinofcrpentedormire Pot fieri vt me nd mordeat, 
tamen poteil fieri.vr aiiquando me mordeat.Matres vocamus io 
rore* & Jilias & non erubefcimut viriis noftris nomina pieratis ob 
teodere.Quidfacit inonathus in cellulis Fgminarum . Quid libi 
volunt fola & priuata colloquia,& arbitros fugientcs ocufi . San- 
fius amorimpatientiam non habet.Quod delibidinediximtis. re 
feramus ad auarit>am,& adomnia vitia qux vitantur folirudine. 
£t iccirco vrbium frequentias declinamus.ne facere compeUam': 
qux aos non tam natura cogit facere>quim voluntat. 

inutlho Hitrenymi contra emulot fjy ietraltoret 
fuot. , Cmf. LXXX. 

IDem ad Adellam de fiQis amicis &c. Gratias ago Deo meo,'tp 
dignus fum quem mundus oderit . Ora autem vt de Babylone 
Hietufalemreerediar, ne mihi domjnetur Nabuchodonolor ,f. 
Icfutfilius Iofedech,veniat£fdrasqui interpretatur adiutor , & 
reducat ilie in patriam mcam Stultus ego qui volebam cantare 
canticum domini in tcrra aliena.nec recordabar, cp qui de Heru 
ialem egreditur,ftatini incidit in latrones.Maleficum mequidam 
garnunt Sed fcio per infamiam & bonam famam perueniri ad re 
gna rrxlorum Antetribunal Chrifti fimul ftabimus,ibi patebit 
qua mentequis viserit.O inuidia primum mordaztui.O Satha- 
n* calliditas fuper fanda perfequens.Non facilis veniam praua di 
xifll- de redtis. Idcm ad Marcellam de omafo . Ita fehabetnatu- 
ra, vt amara fit veritas, btanda vitia exiftimentur. Vnde non mi- 
nim li nos vitiisdetrahentes plgrimos offendimus. Difpofui o« 
mafumfccarefjetentem,timeatqtiiftrumoftiseft. Volo Corni- 
culatdetraheregarrientiraucedtilain fc inrelligat. Nunquid v- 
nusinvrbc Romanaeft: quihabeat trtmcas jnhonefto vulnere 
aarcs. Nunquidonafuscauavcrba, &in veiicarummoretume 



tia:bucristrurinaturinflat^,pIac«mimdelaiuKefeoubc«e,<l» 
niliacis ridere portentis.Quicquiddictum fucriton te dictum pu> 
tasJn qtiodcunq; vitium ltili mei ntucro contorquetur, te damt 
tas delignari. An idco tibi bellus videns, quia Faufto nomtne vo- 
caris,quali non & lucus ideo ditatut ,quia minnne lucet. Quod fi* 
in detcnptione tatdorum lemper iraicer s,iam tecum Periio catt 
bo fornioftuii te oponet Gentrum Rcgina,pudll8 te capiant,quic 
quid calcauens hocrola riat. Dabo taVnen conlilium quibus ab» 
fcondi tis poliis pult hnor apparere: uafus non videatur in fade , 
icrmo non fonet ad loquendum,atqtie ita & formofus videri pcv» 
tens & diiertus. Idem ad Sabinianum diaconum lapfunuLiber it 
le quem propheta denout,omnisJcries fcripturarum eft,in quibw 
& pocniteus plangitur, & uiikscaniiur, & deiperanti maledici- 
tunnihil enim tam repugnat Deo quam cor impatmtens^olu hoc 
crimen elbquod veniam conlequi non potcft . Jntinicus tibt faV 
dtus fum vera dicens.NccdoJeodcnialed>Ctistuis.Quisen»B»ne-. 
fciat, nihil niliflagitiofumore tuo laudari.Hoc plango.cp tuipf* 
non plangis,cp te monuu uon fcncis,ip quafi gladiator paratus U- 
bidim m propri um fiinus ornans.Dentes puluere teris,raros m nt 
benti caluaria capillos digeris,taunna ceruis toris adrpeisinttu 
mefcens^iec quu fracta elt indiuatur. Super hjec vnguemisira-i 
gras,mutas balneas,& contra renafcentes pilos pugnas , per fbrik 
ac plateas nitidus ac politus amator ince>iis,frons Meretriris (*tt* 
efttibi.nefciserubefcerc.Ageitaq; pcenitentiam^ conuertetemii 
fer ad Deum,vt ad te Deo$conuenatur:an malorum tuomm ptv 
tas folatium.li multos tibi ltmileshabcas,fluant paululum deocur 
listuis lachryma:,& inter fericutn & lintheamina, quibut tibi vi- 
dens tulgidus & formoitis,intdiige te nudum,cofciftum>fordiduV 
mendicantem. 



lttrumdteodem. 



Cmf. LXXXt. 



IDem adMarcellam de detraftoribusfuis . Quidam fuperbitr 
nos arguere iolcnt, qui craflam rufticitatem folam pro lantti - 
tate habent pifcatorum fe difcipulorum aflercntes , qtiafi iccircor 
iufti lint li nihil iciuerint.QucK ego cum poflcm meo iure* conte- 
nmere,atino quippe Jira fuperflue canhr,venim ita rcfponfiim h* 
beant.Si difphcet eis-fontis vnda puriflTnir,cenofos riuulos bibaC 
& diligentiant qua auium fitua-, & concharum gurgites norunr, 
in fcnptuns legenditiabiiciani.Sintq; tn hacretantum fimplices»' 
vt Chrifti verba exiftiment ruftuana,in quibus pertama iam fje- 
culatanturum fudaucrint ingcnia.vt rationem vniufcuiufq; ver- 
bismagwopinatilintcjexpreflerinr. Apoftolum quoq; arguanc 
imperitix,quiobmultasliterasdiciturinfanir .Sciote cumifta 
legens,rugare frontem,& libenatem meani rurfum feminarium 
timere rixamm>ac mcum fi iieri poteft, os digito velle comprimtr 
re:ne audi am dicere qux alrj facere non cnibcfcunt. Rogo quid a 
nobis hbere dictuin eit,vnum mifer locutus, cp virgines fxpius cf 
fe debentcum mulieribusquamatm mafcalis,tothis orbisocu- 
los oftendi cunctorum digitis notor.Mulriplicati funt fuper c^.m. 
qui ode.mc.ergo Vcrum ne ffaccus denobis ridcat. Amphora cx- 
pitinfti:uicurrenterota,curvrceusexit Reuertamur ad afelloe 
bipedesnoftros.Et inauremeorum buccina m.igisqtram citharx 
concrepabimusJdem ad magnam oratorem vrbis Rome-Queriv 
cur in opufculis noftris fecularium Jitterarum intcrdlrmexempla 
ponamus,'& candorem Ecdefix Ethnrcorum fordibus pollua- 
mus.Refponfum breuiter habeto^Nunquam hoc quxrens, nifi te 
totum Tullius poifideret: fi fanctas fcripturas legeres, & earfi in> 
tcrpreres omilio Vulcatio euolucres. Nam & in Moyfe& in pro- 
phetarum voluminibus,& Epiftolis Pa li quidam de libris genti 
lium aflumpta funt. In Deutronomio quoqy Domini voccptxci- 
pitur, mulierit capciux radendum caput & Mperci!ia,omnerq; pi 
Jos & vngties corporisamputandos,& ficeam habendam, coniu- 
gem.Quid ergo mirum.fi & ego fapientiarrrixcmarem , proptcr 
eloquij venuftatem , & membrorum pulchritudinem deancillx 
atq; captiua ifraelitem tacere cupio , & (i quixf irrea- mortuun» 
eftidolatrix vel voluptatis, & erroris !ibidinum,vtf prxtiido vel 
rado,&mixtospuri(fimo ccrde vernaculos Di mRio> Sabaotf» 
exeagenero ? IdemicacologeticoadPammachtum. Defica» 
ta dottrina eft pugnanti , dtctare ictus de muro,& cum rpfevngii£ 
tis delibutus fis cruentum militem accufarc formidinis , ifluenri 
funt Sdoli tantum ad detrahendum.*qui eo fe doctos oftentare v«tr 
linr, fi cunctoruin dida lacerent. PJautianam familiam iinitariw 
tes.Non damno nuptias , virginitatem in coelum fero , non qni» 
habeo , fed quia magts miror quod nou habeo . Ingenua & veres- 
cundaconfelfioeft,cjuoipfe caresidin alijs prafdicare. Miferix 
deliciis,& ddicix miferiis commutantur . In arbitrio meo cft vet 
Lazarum fequi,vd diuitem. 

Adhuo 



Digitized by 



Google 



Llber Sextusclecimuj. 



22 1 



Aihuc ie eeiem; C*p. LXXXII. 
TDbM ad Mineruium & Alexandrum, derefuiTecrionecarnis: 
^Stqtuscontra memurmurat, cpeorum explanacioneslegam , 
quorum d gmaubu non acquicfco,fciat meillud Apoftoli libe- 
ter audire,omnia probate,quod bonum eft tenete. Eeo ab adole- 
fcentia mea profii eor,& Origeneni & Ettfebium Cefanenfem,vi 
ros dootiujmos tui(fe,fed erralle in dogmatum veritate: 8c tn in e* 
planationibus fcnpturarum fudoris (tii nobis memoriam relique 
ruuc. Jn terra aurum quirjtur,& de fluuiorum alueis iplcdens gla 
rea prot'ertur,pactolufq; iceno ditior eii quam fluento.Idem con- 
tra Vigilantium. Operis ac ftudij mei eft mulca legere,vt ez pltrri- 
mis dtuerfos ilores carpam, no cam omnia probaturus,quam quas 
bona electurus. Non eft eiuidem hominis aureos numnios & fcri- 
ptura< probare, vina deguftare,& Prophctas, & Apoftolos intelli 
gere Mcam miuriam pacienter tuli,impictatem concra Dcum fer 
renonpocui. Idem ad 1'ammachium & Oceanum. Ipfequoque 
Origenes m epiftola quatn ad Fabianum Romanx vrbis Epifco- 
pum fcrjbir,p\xnitenctam agic ep talia fcripiic, & caufas temerita 
tisjn Ambrolium refert . <j> fecretoedica in publicum protuJerit. 
Qui obijcit in.hi Ocigen.c . obijciat & mihi cur hominem Iudxu 
habuerim pneceptorem , cum ego miro odio auerfcr circuncifio- 
nem. Libros quidem Origenis congregaui»& ideo errores eius no 
fequQr,quia lcio omnia qux dixit,atqiie vtinam omnium tracta- 
torum habercm volumina vt carditatetn ingenij eruditionis dili- 
gentia compefarcm. Idco io prologo Hcbraicarum quxftionum. 
Non mirum fi concra me parguju hojruinculum itnmundx Sues 
grunnient,& pedibus margaritas conculcenc, cum aduerfum do- 
Sifluuos quoq> viros, & qti i gloriam inuidia calcare det uerant,li 
uor exarfit . Semper quide in propatulo fortitudo xmulos habet, 
fcriuntq; futnmos fulgura mon tes. Me vero procul ab vrbibus, fo 
ro,litibus,turbifquc remotum ficq; latentem reppetit inuidia. Vt 
autcm nos humiles atquc paupercuti nechabemusdiuitias, nec 
oblatas dignamur recipcrc : ita & alij nouerint fe non pofle noti- 
tiam fcnpturarum.i.diuitias Chrifti cum mundi pariter haberedi 
uitijs baliamum piper & poina, palinarum tuibci non eniunt. 

. Deiludjo f**a*rum,fcriptur*rum. C*p. LXXXUI. 

IDbm de ftudio fcripturarum.Vera illa necefljtudo eft,& Chri 
fti glutmo copulata, quam non v tilicas rei fatniliaris,non prx- 
fencta tantnm corporum,no fubdola & palpans adulatio/ed Dei 
timor & diuinarum fcripturarum ftudia idciliant. Habet autem 
nefcioquid latcntis encrgix viua» vocis actus,& in aurc difcipuli 
de actoris orc transtiifa fortius fonar.Ingenium docile,& fine do- 
ctore laudabile cft. Sanfta quidem ruftic itas folum fibi prodelt,& 
quantum sedificat cx vitx merito , tantum nocet fi dcftruentibus 
non rctiftat. Vcruntamen etiam qui vilia optifcula fabricant,abf- 
qtie doctore etle ncn poflunt quod cupiuin.Qi\od Medicortim eft 
promittunt Medici,tra£hr.t fabri!ia fabri . SoTa fcrip' urart ■ m ari 
«ft,quam fibipaftim omnes vendicant. Scribimus indocii doftiq; 
poemata paflim.hanc garrula Anu<,ha c dcly rus fenex.hanc fo- 
phifta verbofus,hac vniuerfi prxfumunt,lacerant,docent antequa 
dilVant. Alij addu&o fupercilio «randiaverba trutinantes inter 
mulicrculas de facris literr? philoiophanrur. Altjquadam facilita 
te verborum.immo audacia ediflerunt alijs, qtiod ipfi non intelli 
gut.Taceo de mei fimilibus,qui fi forre ad fcripturas fanctas poft 
ieculares literas veniun t,& fermone compoiito aures populi mul 
icFint,quicquiddixerint,hoclegem Dei putant,necdignantur fci 
re,quid Prophetx, quid Apoftoli fenferint, fed ad fenlum incon- 
grua aptant teftimonia , quafi grande fit & non vitioiiilimum di- 
cendi gentis,deprauate fetuen tia<,& ad voluntatem fuam fcriptu- 
ram tnhere repugnantem. Nolo autem Vt oftcndaris in fcripturis 
iimplicitate.& quafi vtiljtate verborum, qux vcl vitio imerpretfi 
vel de induftria fic prolata ftint , vt rufticam concionem faciliut 
inftruerent,& in vna eadeir.q. fententia aliterdoctus aliter fenti. 
ret indodus.Difcamus in terns quorum fcientia nobis perfeueret 
in ccelo, feftina quxfo te, & hxrentts in falo nauicukt funem po- 
uus prxfcide quam folne. Ancique di&um eft,auaro tam deeft,q<i 
habct^quam quod non haber.Credenti totus mundus diuitiarum 
«ft. Totttm Deo dedit,qui feipfum obtulit, facilecontemnitom- 
oia,qufft femper cogitat moriturum . 

Ueimperfefl*huiusviupirfeBione. C*p. IXXXlltt. 

IDb m contra Pelagianos in prologo: Scitote mc nunquam hs 
retitis pepcrcifle, fed omni ftudio egi(lc,vt hofles Eccleiix mei 
«ntoq; hoftes fierent.Nunquid ego folus fum,qtti cunctorum glo- 
ria mordeo,& tam mifer vt hi squoque inuideam, qui nec meren 
tur inuidiam ? Idem in lib. i. Hatf eft vera fapientia imperfectum 
«fle no(le,atque vt ita loquar,canc)orum in carne iuftorum imper 
fecia perfcftio eft.Qui habet vnam virtutem habet omnes,partici 
pacione quideat , non proprietate . Necefle eft enim vt finguli m 



qtiibttfdam excellant. Non fufficit Epifcopo propriam habere pu 
dicitiam , nifietiam comitum &miniftrorum pudotedetoretur: 
qui noo foltrm opere, fed fermone quoq; ac ttutibus fe ab ftineanc 
ab impudici ti js , ne (orte in illam pcenam incidat Helt , qui certe 
increpauit filios fuos,dicens:Nolite filij mei.non cft bona res,qua 
audio de vobis. Corripuit quidem & tamen puenam accepit:quia 
no debuit corripere,fed abiicere. Quid ergo Epifcopus faciet,qui 
ad vitia gaudet , & emendare non audet , & quod totus populus 
clamitat,nefcire fe(imuIat.Veritas amareeit.rugofefrontis ac «i 
fiiSjoflendicquc correptos. Vnde Apoftolus: Inimicus vobis factu» 
fum verum«dicens vobis,Et coraicus.Obfequium amicos & veri- 
tas odium parit.Nonne vobis fatis eft patienter perdere,quod ha- 
bemus,nili etiam violento, atque raptori gratias aganuis,& cunt 
benedi&iombus profequamuH Nunquid pneceptum eft, v t ita ini 
inicosdiligam,qua(i proximos,& confanguineos,& amicos,vt in 
teremulum &neceflarium nullafitdiftantiaS Si inimicos quafi 
proximos diligo. amicis quid amplius exhibeo? I.ie in lib.i. Qua- 
uis alijs vitijs carere pofliimus, hipocrifeos maculam non habere, 
aut nulIorum,aut paucorum cft . Non eft iuftus Deus v t tantum 
peccata condemnet,& bonorum operumnon meminerit.Volun- 
ta Dei non eft difcutienda,fed cum gratiarum actione patienda. 
Idem in lib.j.Da mihi hr minem.qui non efuriat,nec fitiat,nec cl 
geat.nec doleat,nd torqueatur aliqua corporis diificultate.& ega 
tibi concedam poife hominem nihil aliud niii de virtutibus cogi- 
tare.Dicis Eritobole fentio tc iam dudum loqui geftire. Ec taniea 
erumpentia verba non promercQuis te prohibet,quod fentisdt- 
cere,aut bonum eft,quod dicturus es,& nos bono fraudare no de- 
bes,aut malum,& tunc non noftri gratia.fed pudore filuifti, vici- 
nia funt vitia virtutibus, & fi paululum dechnaueris,aut errandu. 
tibi eft , aut prxcepscadendum . Quantum enim interfediftant 
pertinacia & perfeuerantia,parfimonia & frugalitas,perfufio & li 
beralitas,prudentia & calliditas.fortitudo & temeri tas,cau tela &, 
timiditas,quorum alia ad bona referuntur,alia ad mala. IUe qui- 
dem ha;reticum iuterficit,qui hxreticum efle patitur. Noftra au- 
tem correptio viuificatio eft . 

Z>emperfeil*paauienu». C*p.LXXX.V. 

IDem adlulianum. Contcmnis aurum, quodcontempfcrunf, 
& multi philofophi , e quibusetiam vnus multarum poflefllo- 
num pretium proiecit in pelagus,dicens: Abite in profundum ma 
]se cupiditates,ego vos fubmergam,neipfemergara vobis. Iepte 
obtulit filiam virginem,& iccirco in enumerationefanttorum ab 
Apoftolo ponitur : Nolo ea tantum ofleras Domino.qux poteft 
fur rapere,hoftis inuadere profcriptio tollcre,cjua; faltem velis no 
lis dimiflurus es in morte Illud ofler,quod nullus tibi poflit hoftis 
auferre, nulla tyrannidis cripcre, quod tecum pergat non ad infe» 
ros, immo ad Paradifi delitias. Excruis quide monafteria,fanttos 
fu ftentas,fed melius faceres,fi inccr fanftos fanctus viuerc-. Diffi- 
cilc immo impoflibile eft,vt & prefentibus quis & fnturis fruacur 
bonis,& hic ventrem,& illic mentcm rcpleat,vt de delitijs ad deli 
tias tranfeat,vt in vtroq; fijculo nrimus fit, vt in terra, & in ccelo 
gloriofus appareat.Idem ad R.ufticum de penitcntia.Nihil tta of- 
iendit Deum, vt defperatione malorum habere prioribus, & ipfa 
defperatio incredulitatis eft indicium. Idem de nomine perfecto. 
Ante tribunal venturi iudicis omnis obtumefcct fi|culi lingua, & 
fola cricin rufticulis fuisfacundaiuftitia.Ha:ceftautilla ftultitia 
ffcularium: hxceft fapietia vocatorum, Chriftum,femperin ore 
babere , qm verbum eft, efurireqth panis elt,ipfius fpiritu ebrioc 
mente excedere.f.Deo,qm calix cft noui teftamenti,illum pctere, 
qui peti fe vult a Deo, vt pofcendi verba miniftret, quiquod no- 
uum & mirabile eft apud nos fblus petetes fe amat,folus irafcitur 
nifi petatur.(Infidclitas.n.eft nihil prxfumpfifle de Dno,quia nihil 
iudicat illum pofle,qui quod pofle iudicat non pofcit. Sed eccc ia 
iniuriam fecifle,virtutis eft aliena poflidere,potentix innocentem 
circuuenifle aftutix,hominem defpextlle humilg nobilitatis, Pro- 
phetam horrere eloquecis,non Chriftum fapere fapientis.Sic erro 
ribusplena funtoia,ficinfufa perhominum mentes caligine: alio 
alium incurfante Mundus obuoluitur , & ad hoc vfq; vcntas ob- 
fcuratur, vt in mortis gretnio iacuifle beatitudo dicatur. 
JOt laude fanll*rum mulierum BlefilU & AJelU . 
C*p. LXXXVI. 

IDem ad Marcellam de egrotatione Blefills. Scandalizat que- 
pia veftis fufcior . ScandaTizet & Ioannes,qui camclorum pilit 
Veftitus,zona p:llicea c ngebatur.Cibi difplicet viliorcs.nihil lo- 
cufta vilius.Illc Chriftianos oculos potius fcandalizet,qux purpu 
riflb,& quibufda fufcis ora.oculofq; dcpingunt,quarum facies gi- 
pfex, & nimio candorc deformes Idola mentiuntur, quib.fi forte- 
improuidens lachrymaru ftilla eruperit,fulco defluit, quas nec nuv 
merus annorum docerepoteft,cp vcculx fuoc^qua: capillis alienitr 

t/erticem 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vlncenti j. 



verticero Trnninr,& prxteritam iuuentutem in rugis anilibus po- 
liunr,que ante nepocum gregem tremenres vt virgulx componun 
tur.Enibefcat roulier chnftiana,(i natura cogit decorem.Ecce vi- 
dua noftraprxus vndiqueornab.-rcur,& coca dic quid ftbideefle 

2'uxrebat ad fpeculum nunc neglectum caput frir libi tantum de 
cere qnod velatur,plumarum quoq; mollicies tunc dura videba 
tu r,& in extroctis thoris iacere vix poterat,nunc ad orandum fe- 
ftina confurgit,fle&unturgenuaruperhunium,& crebris lachry 
mis faciesantefordid.ua purgatur. Pullaefttunica, minus cum 
liumi iacucrit fordidatur Soccus vilior , & auratorum pretium 
calceorum egentibusdatur.Cingulum non auro gemmifq; diftin 
£tum,fed laneum & limplex,quod poflit veftimeta aftringerema 
g_is;quam fcindercSi quis huic propolito inuidct & detrah i t, Ble- 
lilla noftra ridcbitcnccdedignabitur ranarum loquacrum audire 
conaitia.IdemadMarcellamdevira Afdlx. Afella noftra fano 
corpore fanior animo folitudinern putabar delicias.Et in vrbe tur 
bida inuenir heremum monachorum.Nihililliusfxueritate iucu 
dius,nihil iucunditatc fcuerius,nihil fuauitatc triftius,nihil trifti- 
tia fuauius.Ita pallor in fiicie eft, vr continentiam indicet,non re- 
doleat oftcnrationem, fcrmo fi!enr & lilenthiin loqucns , ncc ci- 
tus,nectardus inceflus,idem fcmper habitusneglecta mundicies, 
inculta veftis & cultus ipfe linc culcu.SoIa vita: fua: qualitite p- 
meruit,vt in vrbc lafciua,& boni eam pradicen t,& mali detrahe 
K non audeant,vidue eam imitentur & virgines maritate colanr, 
iioxie timeantjfacerdotes fufcipiant. 
£><-' Amort frriptur* & fuga fttuli. Cap. LXXXVll. ■ 
Idertt ad Marcei am de feccdendum ab vxore. Ambrolius quo 
chanas,(umptus,& notarios m niftrante , tam innumerabilcs li- 
bros Adamantius nofter, & Calcenterus nofter explicauit , refert 
nunqnam fe cibos Ohgene prefenre fumpfilfe line lcctione, nun- 
quam fomnum ini(le,ni(i vnus eft fratribtis facri« litteris perfona 
ret.hoc diebus egifle vcInoitibus,vr & leitio Orationem fufcipe- 
ret,& oratio leciionem.Qtiid nos ventrisaninialiatalenunquam ! 
tecimus,quos (i fecunda hora legentcs inuenerit,ofcitamus,manu 
facieni defricantes,& quali poft mulrum laborem mundialibus 
rurfum negociis occupainur.Pretermitto prandia,quibus onerata 
mens prxmitur,pudet dicere frcquenriam falutandi quiaaut ipfi 
quotidic ad alios percimm.aut ad nos venientes cetcros expecta- 
mu s.Deinccps itur ad verba,fermo terirur,laceranrnr abfentes,vi " 
ta aliena defcribitur,& mordentes inuicem c^nfumimur abinui- 
cem.Tales nos cibus & occupat & dimittit.Cum vero amici re- 
ceiierint ratiociuia fupput.imus, & li damnum vt fepein retami- 
liariacciderefolctfiicritntiuciatum, vultus inarrore deprimitur.- 
Lxtamurad numinum,obolo contriftamur Sicq; imagini Dei in 
qua condiri fumus,perfonas pluriinas fuperinducimus.Et quomo 
do in theatris vnns & idem hiftorio nunc Herculem robufttis o- 
Aendar,nunc mollisin Venerem rrangirur.Nnncrremultisin Ci- 
bclem,ita & nos tot habemus pcrfonarum f.icies.quot peccata,vn 
de di cit propheta. Domine in ciuitate tua imaginem ip.a.ni. red. 

De SignificMtione munerum EuBochij ejf Mareellf. 
Cap. tXXXK/II. 
Idcm in epiftola ad Euftochium de cranfmiflis mtmeribus.Par 
ua lpecie,fea magna charitare funr munera accepifle a virgine,ar 
milfas,epiftolam,& cohimbas,& quoniam in Dei facrificiismel 
Don ofrertur.nimia dtilcedo arte mutata eft, & quad.1111 vt ita di- 
cam piperisaufteritate cddita.Apud Deum enim nihil voluptuo 
fum,nihi! fuaueplacet:nihilq; qtiod in fe non habeat .ihquid ve 
ritatis & mordaciraris.Paftha Chfi ctim amaricudinibus mandu 
catur.feftus eft dies & natalis beati Pctri,feftiuius ibli'<> concinen 
dus,ita tamen vt fcriptu rarum ordinem locularis fermo non fu- 
giat,nec a fcripto paleftrx noftrx longius etiagemur.Caue ne ope 
ris omamcnta dimittas,qua? vere orn.unenta ftinr braihiorum , 
ne apiftolam peftoris tui fcindas,quam a B:truch traditam, noua 
cu!a Rex prophanus incidit.nead (imilitudinem EfTraim per O- 
fee audias . Facta es infipicns vt coliimba.Niminm refpondebis,' 
auftere,& cpkflonon conueniat dici . Talibusipfa muneribus 
prouocafti,dttm dulcibtis amara focicita funt,&'a nobis paria re- 
cipies. Verum ne videar dona m imtilTc accepiiuns & caniftru ce- 
ta(isrcfertiini,talibus & tam virginali veretundiarubenribus: vt 
ea ncnc a Lticutlodclata cxiftimarein.In fcripturis quidem cani- 
ftrum ficis plenum legimus,cerafa vero non intienimtis Optamus 
itaq; te de iilis poini s fieri,qux contra reinplum domini ftint , & 
dequibtisdiciturqtix bona valde.Nihilquippe Saluator medifi 
afit:& (icuti frigidum non refugiensoiidi? delectatur,ita tepidos 
fecuomcrein Apocalipfiloquirur Vndenobis folicitis prouiden 
dum eft,vr folenncm diem non tam ciborum abtindautia, q, fpiri 
tus exulratione celebremus.Quia valde .i bfurdttm eft ni mia fatu 
ritate manyrem honorare velle.fcianui? Deo ieiuniis placuifle. 
Iu ribi femper comcdendum elt, vt cibum & oratio fequatur & 



lecrio-Quod fi aliquibus difpIicetrApoftoli vcrba cantato: Siad 
huchominibus placcrem,Chrifti ancilla non efle. Idemad Mar-' 
cellam de fignificatione munerum. Vt abfentiam corponitn fpU 
ritus confabul.itione folemur, faciat vnufquifq; quod prarualet r 
Vos dona tranfmittitis, nos epiftolas remittimus gratiarum : lta- 
tamen vt quia velatarum virginum munus eft,aliqua sn ipfis mu 
nufculis etie myftcria declaremus.Saccu^ orationis acq; iciunii fi- 
gnum eft.felle vr toras pedes virgo non moueat, cerei vt accenfo 
lumincChrifti expectetnr aduentus,calKesmortificationem car- 
nis oftendunt,& animum femperadmartyrifrpraparatu.Quod, 
autem & Matronisoftertismufcanaparuis animalibus venttlaa 
da.elegans figni ficacio eft debcre luxuriam cito reftringere , qnhv 
mufc; morientes perdunt fuauirarem vnguenti. 
De Stniie Ftrmme Ambiantnfi Epi/copo. C. LXXXIX- 

EXgeftiseius. Gratianus itaq; Valentiniani filius cmware qui- 
adiacenti flumine Lobonabeiam Antonius pius eir.s cortditor' 
appellauerar,fuo pnefccit dominio,ibiq; imperialem (ibi fonitus' 
eft dignitatem, cui & nomen mutando indiait, & ab ambitu ffa--. 
nunum Ambianiseam nominauir.Peridem rempus Fauftianus 
vir genere nobilis,non (blum Ambianis,fed ctiam totius Gallix 
pr|iectus erat.hic vnicum filium habtlir,qilctn in honore & mt> 
mona fan£ti FirminrmartyrislFirmum nuncupauit.Qui bonx io 
dolis ptiCrulus efle incipiens xtatulam fuant Domino confccra- 
uit.Cnmq; virtutumgradibus adculmina Ecdefix cOnfcendere' 
vidcretur,AmbianicispIebibusgratusEpifcopu$ ordinatur . Vbi 
qualem quemq; fe praftiterit quisdighevaleat explicare.Quisti 
torum verborum copia iuftru£tus fit,vt cuncta eius bona vt decet 
profequiqueariAbomni erroreinfidelitatis & vanx gentilium' 
ftiperftitionis vt'bepurgata,in loco vbi corpus beati Firmini mar' 
ryris tumularum fuerat^Ecclefiam fandtx Dei Genitricis femper 
qtic virginis Mlrix conflruxit, quem populorum confluxus fuprc 
mis honoribus munerauit.In qtia dum in pafca i feftiuitate facra 
penractarermyfteria, celisapertis palmam Domini noflri leftt' 
Chrifti afpexit, q eitis vitx facrofanfta chrifmata beatlit , qui de 
facrofancti muneris vilione, immo percepriooe facrificatus , ab' 
omni inquinamento carnis & fpiritus poftmodu manfic illxfus. 
O quoties ob vcritaris aflenione paratam habuit mone, fed licet 
ei fors remporis prcftare manyrium non potuerir gloriam tamen 
martyrij non amil1r,quia pro fpexternttatis iugiterlaborauit. 
Inlignisitaq; virentibus miraculis chorufcus Calisfeptem,migni 
uit ad Chrifturh. 

Defxnciis eiufdem vrbit Epiftopis Honoruto Saluio. 
0»A , XC 

EX geftis eorum. In cadem Ecclefia per fuccefliones temporu 
floruifle, leguntur eriam alij plures fanc>i viri. Nam tempo- 
re Achilberti Regis Francix fancnis prxful Ambianenfis vir cla^ 
hflimus prodigijs & miraculis eximiu«,nomine & nobilitate Ho 
o< ratus,is quoq; dum facrum corpus Chrifti fuper altare virginis 
Marias confecrarct,palmaui domini meruit confpicere:quia vice- 
fua confecrationis my fterium pcrficere , qui Spiritnfancto rcole- 
tusalacri cordedemcnfa facrificium manu Saluacoris confecra- 
tum accipiens, & cnm fubita mencis venrrationc fnmens ab om— 
ni inquinamento carnis & Spiritus poftmodu manlit illxfus . Ide- 
etiam dontini tautx dignitatis accepit,vt pignora fanctortim Fu- 
fciani atq;Victorici & Gentiani manyrum Angdo mincianre ve- 
nerabili Lupicino presbitero inuenirer.Poftea tempore Theodo- 
rici RegisnobilirTimus virSaluius Ambianenftm cathedram fu- 
fccpit,homo fatundus,pudicus,moribus ornatus, in confilio pro 
uidns,omniq dignic.irc perlccJtn . A primxuo namq; iuuenruti» 
flore ditiinis ftudijtdedirussloriam & blandimentnm fxculi de- 
fpexit Et diuini cultus officio maximo amorc atlidue exarfit, fuic 
iraq; a populo vocatus in ordine magiftrarus , & a Deo corona- 
tus in honore Pontificatus.Erat autcm aftutus vt ferpens,(impler 
Vt columba , totum regnum Francorum eius confiho Theodori- 
cus Rex ordinabar,eiufq; confuhu barbaras nationcs feruido gl* 
dio fux poieftati ftibiueabat.Idem etiam Pra-ful fancrx prxdica- 
tionis pabulo corda populornm aftidue reficiebat , & ad xternx 
pafcua refedtioni» inuicabar.Corpus quidem beati Firmini many 
ris, qui ab Idolorum culcura vrbcm expiauerat ; & tcpore pxlio- 
nis fux miracuiis innumeris <ortifcaucr.it, in Ecclcfia bcatx virg» 
nis Marixrequiefccrcnoucrar,qiiambcarus FirminusconfciTor 
eiuldem vrbis Epifcoptis conftruxerac, & in ea feptrhnram fuar» 
degerac.In quo autem loco beacus manyrcondicus cflet ignora 
bat.Cumq; alTidue Domino preces fundens , cum largitlimis la- 
chrynminrra feineripfum penraftarer, fi tempore ftio Chriftur 
hunc tnartyrem declararc dignarerur, quadam die plebem omne 
diuerfi fexus & c lerum conuor.iuit,arq; inter cxrera ieiuniu ofH- 
cium cum vcrbo fanii.? pra'dicationisceIebrauit,atq;inrercxte> 
raieiunium;riduanum cum pratipoe & gemitu pro reuelationf 
Utiti martyris indixic 

Dt 



Digitized by 



Google 



Libcr Sextusdecimus. 



222 



9* tnuetui»** & tnuuUii»** ctrporis fimQi firmini. 
C*p' XCl. 
Itaq; Prxful in terra proftratus, & cinere atq; cilicio indutus, 
cum inundatione lachrymarum, immo flaru a pecforc trahebat, 
populufq; indeficienter damabat, ncc ab Ecdelia per triduumre 
cedebat.fed indi&um ieiunium huniili inete derricicbat.In tertia 
vero die cum aurora primam partem luminis extulifiet,ianctus 
Saluius ereftis furfum ad ccclum oculis vidit quafi radtutn folis 
•b arce pracelfi throni exire,& vfq,- ad locum in quo fanctus mar 
tyr quiefccbat inenarrabiliter refulgere.Qui mox Oeo gratiasim 
menfas refcrcns cum timore,ac tremore acceflit, fodieufqj fepul- 
chrum aperire c*pit,& ftatim odor fuauitatis,ac fi oninia pigme 
torum genera illic conderentur,& ager floridus adellet excreutt , 
quantoq; plusad facrum corpus fodiens accedebat , tito ampliur 
odor immenfus f"ragrabat,totamq; dicecefim illam & vrbes vici- 
aas irrigabat,ita vt omnis multitudo Tharranen(ium,Camerace 
fium.Nouionenfium,ac Beluacenfium in ipfa hora,quali in Para- 
difodeliciarumfeefl*eputarent,hoc itaq; lolo nuncio cognofce- 
tes,q>tam facrum myfterium Ambianis per reuelationem Spiri- 
tusianfti Saluius & facerdotcs ac populus celcbrarent, cum cereis 
& pfalmispfallentes.celcriterad vrbem prxdiftam obuiam tato 
jnartyri ve«erunt,acfi prxceptorem & ducem habuiflemybique 
inuifa & inaudita viderunt.Mox.enim vt fanitus Prxful ac reli- 
giofi facerdotes martyrem a iepulchro Ieuaucrun t,cum efiet hye- 
ms & glacialis afperitas fcilicet ibidem ianuarii tam feruidus ca- 
lor modum inuafit.v t illi qui aderant ftupefacti, totum mundum 
xftimarent ab imminentia caloris difi'olui,& ad mhilum redigi . 
£ tenim fol in cancrum contra naturam flamigeris euedus. qua- 
drigis,eftiuali reruore nimietatcm rrigons in vno moraento diilol 
uit,idemq; calor pene trium horarum fpatio manfit.Dum autem 
fan&um martyrem populi deferentes ad vrbem iter acciperent, 
occurrentes caterux plurimx, veftimen ta fua in via Aernebaht,8c 
damabant Ofanna in excellis:& fubito refpicientes vidcrunt oes 
arbores florum amenitate vernantes:ac fuauiter redolcntcs, quafi 
vt prope iam formatum fruftum dcproinerent.Cacumina vero ar 
borum cum fruclibus aifidue glifcentibus fubmifla aftabant,& in 
dinando obfequium in aduentn prxdari martyris prebebant.O- 
mnis aiit plebs admirans confeftim frondes cum floribus de arb&s 
ribut euelleba t,& in via humili deuotione pandebat . Ota quoq; 
prau & campi circunquaq; Ambianis,inmomentopleoa fuerut 
rofis ac liliis.ac diuerfis generibus oJcrum acflorum.Qnotquot au 
tem infirmi obuiam accedentes rumpebant flores, & tn plateis fc 
mitifq; fternebant.faniutem rccipicbant.Oes igiturdiem illamin 
Ixtitia & gaudio foletmiter celebratun t,quia pro gelu xthcr calo 
rem protuHt.pro niue flores,pro pruina frondes, plurimiq; •jgrori 
fanati funt. Hec tranflatio celebratur in oftaua Epiphanix. 
Hi<JliubufiUmgtsHsDam»fi?*pt(yHtert>npru. C XCII. 

SIgibertus.Anno Gratianifecuudopfalteriumquodfecundum 
70. interpretes in omnibtts Ecdefiis cantabatur, Hierony mus 
correxit,quo itcrum vitiato pfalterium nouum compofuit,quod 
a 70.iuterpretum editioneaon multum difcordaret,& cum He- 
braico multum concordaret.Quod vt omnibus darum fieret>ip* 
fum pfalterium diftinxit per aftericos.i.ftellam & per obdos.i.vir 
gam iacentemdocenseaquxcorKincnturufb afterico vfquead 
duo puncta in Hebrxo haberi , & a 70. prctcrmuTa efle : ea vero 
qux conttnentur fubobelo vfq; ad duo puncfa,in Hebrxohaberi 
fed a 7o.addita iuxta Theodotionis duntaxat traflationem • Hoc 
pfalterium Damafus Papa rogatu Hierooymi in gallicanis Eccle 
fijs cantari infti tuit.Et propter hoc Gallicanum vocatur . Roma- 
nis pfalterium fecundum 70. retinentibus fibi, propter quod etia 
Rotnanum vocatur. Haccduo pfalteriacum non fufficerentad 
proponenda teftimoniade Chrifto contra Iudxos, qui non recipi 

- unt.nifi ea qux habenturin Hebrxo,addidit & tertium quod vo- 
catur Hebraicum,co <j> rogatu Sophonii viri fepientis tranftuht il 
lud de hebraica vcritatede verbo ad verbum . Quod pfalterium 
autem & alia Hieronvmi opufcula,idetn Sophonius de latino in 
Grxcum tranflulit.TheophiJus Alexandrif Epifcopus,dclum dc 
obferuatione pafcx per centum annos digeftum , qucm laterculu 
vocauit,ab hoc anno mchoauit,hoc eft a primo confulatu Theo 
dofij.Damafus Papa conftituit rogatu Hieronymi dicere in ecde 
fia in fine pfalmorum,gloria patri &c.Sicut erat in prindpio &c. 
Inftituit & pfalmos iaEcdelia noclc dieque cantari . Aftor . Ab 
hocetiam Damafo Papalegitur Hieronym* ordinatus fuifle Ro- 
tni prxsbyter cardinalis,& poftea fub eodem eieftus futfie de Ro 

< maadericisRoinanis fibi iuuidetitibus indutus vefte muliebri. 
. <iui Romam egreflus profectus eft ad Grxgorium Nazianzenu 

- tunc Conftantinopolitanum Epifcopum. Ddnde profe&us eft in 
, Syriam, vbi cu moraretur in poileffione Euagri prxsby teri, Mal 
r chum Monachum capttuum reperit.cuius captiuitatis hiftoriam 
rtjaipQt. 



Ui Afttbus Mtmachi CMptiui. Csf. XCIII. 

Hlerony nwJVIalchiis cum aparentibusvxorcm ducere coge 
retur,non aflernit dicens fe monachum velle fieri . Vndefa- 
gitiuus a patcntibus ad heremum peruenit,ibiq; inuenit pluresfra 
tres cum quibus monachus iam factus moram fecit, poft aliquod 
vero tepus incidit ei cogitatio adpatria ire,vt patre defuncfo (vt 
audierat)matris viduitateni confularctur. Abbas vero hoc audito 
ait tentationem efle diaboli,& prohibuit abfceflum.IIlc vcro per- 
tinaciter aiTerebat fe profefturum.Tandem cum lachrymis dtmt 
fit euin Abbas.Qui pergens vidit virorum multitudinem ac mo- 
lierum cirdter 70-cum quibus comitatu* eft • Contigtt afit vt iti- 
nerantibus occurrerent latrones faraceni in equis & camelis :qui 
eos inuadentes dcuicerunt.Malchus aur captiuus duftus eft cum 
vxore alterius captiua chriftiana,tandem deducfi coram Domina 
quadam ipfam adorare compulfi funt.Quid multa^ouium cuftos- 
faftus eft»& vtfecurius& mdius curam paftoris ageret.compule' 
runt gentiles vt carnaliter coniugerent captiui. Malchus vero im- 
mineiite metu mortis duxit eam in fpeluncam prf incubente fibt 
triftitia;ibiq; accipiens gladium.fe inquit velle Ocddere : antequS 
cum alterius vxorc adulterare.Cui illa, ne occidas te : quia etia li . 
vellej in me pcccare.ego prius morerer, fed habetci me potius co- 
ntugem pudiicitix quam corporis fperent domini maritum, Chri . 
flus nouerit fratrem.facile ei perfuadebimus nuptias,cum nos vi- 
derint fic amare. Tunc Malchus audjta virtutis femina, confenfit 
ei vt coiugem plus dilexit.Dixit autem Malchus.*In tali matrimo 
nio tranficrunt dies plurimi,nec vnquam carnem eius vidi,nec ip 
fa meam,fim iliter ncc adinuicem tetigimus . Cumque iam fugx 
nulla haberetur fufpicio,folus in heremo fedens cogitaui vite dul 
cedinem heremitarum,hac in cogitattnne voluens animutn nec 
vultu potui celare cooceptunt.Tunc Mulier caufam triftitix pet- 
cipiens ait.Et ego fimiliter tecum fugiam:quid pltira ? eadem no- 
cie cxteris dorinientibus.acccptis capris duabus cames ad viaticu 
decoquimus&expellibusfacculos nobis facientes portauimus , 
cucurrimus,poft terga femper afpeximus.Poft dieni tertfum ecce 
duos fubfequentes nos vidimus camelis infidetes,ftatimque time- 
tcs,veftigiis per arenam nos proditos intdltgimus, ftd offertur adf 
dextcratn fpecus:in qua nos mifimus,licet in ea pericula venenato- 
rumanimaliuintinieremus.CumqueinfequenteSnos.f.dominut. 
& feruus nos vocarent vt cgrederemur.accedit Leena & vnii poflf 
aliumgutturefuffocatointiotraxiKtuncintergaudium & metii 
conftituti fumus,timebamusenim Leena.tunchorafequentema 
tutina Lecnacatulum fuum defert, nobifqueconceflit hofpitium 
Exiuimus aut ad vefpera & cxpimus camelos: quos dromedarios 
vocant propter vdocitatetn, quibus infidentcs, decima tandS die 
ad caftra Romana perdeferta venimus,oblatique tribuno rei or- 
dinem uarrantes,tandem prctio camelorum accepto.ad priorem 
abbatiam volui reuerti.fed iam Abbatc mortuo tn MefopotamiS 
memonachis tradidi,i!lamque virginibus diledtam vt fororem 
commendaui,cui tainenme noncrcdidi vt forori.Exchronids. 
Porro Maximus quidam ex imperatorio genere defcenderat , 6c 
Conftantini magnt confanguineus erat, unde & partem imperit 
fibicompeterecalumoiabatur.QuicumBritannix faftus fuiffet 
Rex,cepit fuperbire,atquc tyrJnidem exercere contra Romanum 
imperium . 

OfObitufMnaiBafilijfrfidtAmphiltthi. C*p. XCIIU. ' 

SIgibjrtus.Anno tertjo Grattani Bafilius Cxfarienfitobiit:qui 
gcmina philofophia,& fanctitate daruerat. Cui Deus appares 
ad prxcem eius:eum docuit vt proprijs verbis fanctum facrificifi 
confecrarct.Cui reudatueff,g> Mercuriusmiles & tnartyr Iulia- 
num impcratorem peremerit.Qui iuuenem qui ob amorem virgi 
nisfibiper DiaboluconciliarenegaueratChriftum, recociliauit 
Chrifto,palam altercans cum Diabolo.Qui impetrauit a Deo vt 
fanftus £ffrefyrus,grxceloqueretur,qui peccata peccarrids fcri- 
pta & figna orando obli tauit.His & multis aliis darus,dum MecU 
cus hebrxus imminerc fibi mortem per ta&um vene reuera pro- 
nundaret,mortcmorandotncraftinnm diftulit', &"ita medicum 
fui ad Chriftu conuerrcns fceliciter moritur Amphilochius.Erat 
iik Iofeph in taftu yenx pcritiffimus.-que prxfdens diutnitus vir 
fan&us Bafiliushabitum noftrx rdigionis fufcepturu,valde ama 
hat eum,& affidue alloquebatur eum, vt difcederet de polluta re- 
ligione,& viam falutts teneret.Qui non acquiefcebat ei. Cum ve 
ro trantitus viri fancti immineret,duxit eum ad fe occafione me- 
dcinalis difciptinx,dicens.Quomodo vides circa merrater? Illea 
tadu venx fentiens morte imminere ait,crede Domine (bl cu fo- 
le occidet hodie.Cui fanctus.Et fi nd morior vfq; mane quid?Qui 
rcfpondi t.Non poteft hoc effe Domine,nam vtx erit vna hora ani 
nta tua in tcCui fancf us.Et fi fucra cras vfque ad fextam,quid fa 
cies?Qui refpondit.Ego moriar.Cuifanctus.Etiam moriartspeov 
cato.viuas aut Chrifto. At ille.Sdo quid dicis,& hoc fadam.TGc 
vitfan^tiispoflulauitaDco fibi dare additio nej» uiae ut.illua 



Digitized by 



Google 



Speculuih Hiftoriale Viricentl j. 



fyuaret..Veo.i«W i$t hebrxus inuenit eum viuentem , & proftra- 
tusao>ra.M»t Magnfi Qeft chtiftianoru.c* haptixatus eft ab eo . Et 
CQpJeto niytterio factQ virfanctus migraujt ad Chriltu. Videsafit 
Icfeph cp ftcut Oci yit dixtt lic & recjuieuit.cadcs fuper pectus ei» 
c&iachryinisd»ceba.t.Vereferue Oei l\ nan vqluilles , nec modo 
tnortuus (uifles,craftino au.t cpgrcgata eft mulcitudo,& duzit ho- 
pcwi.fi.cu cwpus in Ecckii» AudiensaHt & Qraegorius Naaiansi 
Jppifcopus ll currens& ifteaduenw, proddeus fun honorificu cor. 
pus,muituq; la,metua.ns,hortabatur populu, cu deceti honore me- 
snorationem etusfacete Sjmulauc cacurrentih. i i.Epifcopis de- 

{lofuerunt eu in a.rcharifmo mannctreo in templo fancti martyris 
. fichii.Requieuit aut prima 4ieIanuanj,Ador Hic Arophilochiu» 
Iconij Epifcopus,qui vita/andi RaliJij defcrjpfic,fegitur aiiqfi ve 
«ilie ad Thcodohu,pet{5 vt Arrtanoru caciliabuia dp iinguli< ci- 
tiitattfms expelleret. Qet ille crudele iudicas non fecic . Aniphilo- 
<hius auj tucquidc taces.tteM reuerfuseft,Thcodoliumq; fbleni 
ter falu.tani.t,Archadii5 vero. u imperatore ftante luxta pacre nen 
fclutauiclinperatcu; aur putans eu obhcu inuitauit vt eu ofculare 
«ur.At ille.Suffidat eiinqutt proprius honor Imperator afichanc 
iniuriam filiid.icebac fuam.Tunc Aniphilochius clamauir. Vide* 
4mpewor quomqdo, filio tuo non magis quam tibi patcris iniu- 
riam ijeu.SJmiliter ergo crede,& omnipotentcm patrem eos abo 
mipari.qui ftiuiin eius vnigenitum bJafphemanc . M.racus Impe, 
fa»rprotu»us|£gero.dedith£reticQrum concdiafabla prohiberi, 
Otpnfyckiione luftin* tmftratntts Arriaa* in Am 
kroftum, Cs/>, XCK. 
ClgiWus.Aorio Gratiani t.Iuftina Valentiniani Mater Arria 
0.iia,ir» Arohrofimn & oninein faiQam Ecdefiam catholica exe 
crabili odio aefxuit.Paulimw CuroitaiijSyriiiMim ad ordinadu 
Epifcopnm AueainHiqi Anibus prexiflet ibiq; luftinx Regine po 
tcotia & nrult itudinc coadu nata dc Ecclelia pelleretur: vt noii ab 
ipfo,fed ab Arrianis Epifcopus in eadc Eccleiia ordlnaret, vna de 
virginib. Arrianoru impudcnorc*teristribunaleiusc6l(ed£s,ap 
prehcnfb eiiis veftimeto cu illu artrahere velJet ad parte mulieru, 
Yt,abipfis cxfus ab Ecclefia pelleretur,audiuit ab eo.Et li ego in- 
dignus fum tamo facerdotio.te tfi no conuenit vel prorblfionein 
tua in qualemcunq; faccrdotem mamis mittere . Vnde vereri de- 
tes nc iudicio Oei ahquid tibi euenjat.Qitod dichj cxituscofirma 
vit,nam alio 4i« mortuam ad fepulchrum vfq; perduxit, gratiam 
procontumeliarepandcns.EthQcfacium non leuem aduerfarm 
xnetu incuftlt.Et fic in paceordinatocathoJico facerdoceMediola 
Vumreuerfusibiq; prjediftxluftin.fciuiiumeras infidiasfuftinmc, 
qux inuncribus & honqribus oblati-.populimi contraeum exiica 
bat promittcs h?c illis qui eu de Ecclelia raptu ad exihu perduxif 
fent.Quod cu multi conates Deo prafule perficere no vafcrct vn 4 
jnfjIiciorcaEteris Euthuniusdomu fibi iuxta EccleliJ p.iran» in ea 
carru, conftituit.quo faiilius raptu ac .fuperpolitu adexiliij perdu* 
ceret.Scd iniquitas cius in vertite cius dwfi cdir,nam poft annfi eo 
<Je die:quo fc rapcrc eO arhitrabatur;in eode carpeto appolitus de 
«adcdoinoade.xiliiicleftiiwuscft,reptitisipf : e Dei luditio id in 
fe cffecduerfum.Cui et Epifcopusdido fumptus vel alia necefta- 
tia fojatium praibuit^cd h*c hojs coteffio nec niulieris,nec Ama 
nprucn, furore repffit.qui cum Balilica portionam inuaderc niterg 
tur exercitus,armatus ad cuftodicndas forc Ecdefix direcfus eft 
Yt nemo catholicus ingrederetur.Sed dfis ad Ecclefie fu* munime 
<um uiiiitum corda conuertir,v«oucrfi» fburis EccJe"ii« fores ferua 
xenc,nvcegredid t mitter«^fcd«i^cdi;EccIefia catholici miniine 
jphibcrctjinfuper ?c pro cachoJica fide cum plcbc panter acdama 
«nt.Hoctpc priinum antiphone ltymni & vigiliK.jn ecclelia Me 
«liolanclicelebrari^xpcrunt, IX marcyrerfincti Gernafius & Pro 
thahus fc facerdotj rcueIauerut.Erat auc vir quidi Arrianoru di- 
(putator ace«rimus,ad fidem inconuertibilis Se durus.is in Eccle- 
Jia confticutus cractate EpifcopQ,vidic ve ipfe poftmodum ioq ue - 
«atur Angelumadaurceiusloquenteiii,vtverba Angeli Epifco- 
nuspapulq luinciqrevideretur. Sig.b i .Ttu^Francispoftl'riamom 
Jvlarcamirus Pnami filius& Sanno filius Antenorispnncipantur 
annis 3 4,t)tioru duwtu Frauci cambriS eerelfi confedcre fecus Re 
rui m appjdis Qermani «,nec multo poft Qmntinu & Eracliu do- 
«s Ron»atiorti,cu oib. pcnc fuis iuxta trcucrim delcrut . Hoc tpe 
,Vu4ligotlu hnercge feruuc a.inis 2 4 .fub Thcodolio imperatprc. 
£Xe Synodt. CwlanunopQliuito & * tfalmno ht, 
Kfarch». c«p. XCf/. 
^Igibertns.AnnoOra'ianifextoftcunAi fynodus vlcimis rftfi 
Dii quuiquagi rfa patrun» cogregaturColtantinopolim, iubete 
Theodolio dt annuete Uamalo Papa,qui Macedonifi negantl fpi 
liculanau Oeum cflecr.ndemnas,& confubftantiale patri & fijio 
SpiriculaiKtu cHe docuicdaus fvmboli fonni.qui tota latinorum 
* Grikwuconfolfio in Ecdelia ad miUaui folcmnibus dieb. de- 
«antat.i Iitic decretu eft vt Conftaittiiiopolis tanquam nonx Ro- 
»« eWfcopM?^ftRQ«anapQttace faabeatpn«uleg«iq.ft ; iici. 



lian» in Hy fpania fipifcopus c&dcs fierefim fui nols Eccle^S J?ttif 
bat.Hic pionas fanctx trinitatis lofundebat dices, eunde eflepa- 
tre que faliu que fpiritumfan^tum carnium efcas Jp immundis ipi 
ritib. hcbat,coniuges viros a nolcntibus Feminis Feias a nole^ib'^ 
viris feparabattopiticium ojs carnis 116 Deo vero & bono,fed An 
gelis nialis allignabac,aias eiulde naturx & fubftjtia;c(lediccbat 
cuius eft Dc*,& eos ad agone quada f potancu no tfi in terris exer- 
cedu pcr 7-ccclos & p quofdi principatus gradati defcedcre,& in 
maligiiu prindpe incurrcre,a quo mudum iflu fanctu cflc dicebae 
atq; ab lioc.principep dinerfa carnis corporafeminari, hoies ve- 
ro fataub. ftellis colligatos,corpufq; noftruin Sm 1 i^igna cdi c6 
poi.tum cflc dRebat,c6ftitues Anete in capite. Taurum in ccrui-, 
ce,Gciunios in humeris,Cacrum in pedore.Leone in nianib, Vir 
gmein vctre:Libriinvmbilico,Scorpiuincoxis,Sagi£tarjuminvt 
rili, Aquariu,in veiica:Capricornu in cibiis,pifces in platis.Sup his 
auditur in conciliis Epifcoporu Komi petijt:ibiq; a fanctis Dama 
fo 6c Ambrofio repudiatus,in GaJJijs quoq; i fy uodo Burdegalefl 
a fancfo Martino aliifq; hxrcticus iudicatus,vbi fe damnadu intel 
lexit,lmperatore Maxinifi appdlat,a quo auditus, & Epiicopatu 
pulfus.Treueris ab Enodio prxfctto perimic cumulcis fequacib* 
fuis cdicctc linperacore vt huius fetta: copliccs in Hyfpania perk 
mcrccur:Icachius & v< facrus Epi accufacores Prifcillianj, coiiiu- 
nioiie£cdeusepriuiturabepis:nephasdicccib.cuiufcuq; modi ho 
nune Eporuin accufatione necari,Maximo Imperatore: & aliqui 
bus Epis \ tachiu & Vrfaciu defeudetib.Et hac de ca fanctus Marci 
nus a Maximo moleftatur,quia noJcbat c6icare,Itachianis vixtn 
obtinuit,vt PrifciJlianifie no occiderentur. Anno quoq; pnotato 
Maximtii m GaJlias cratiit parte GaUie fibi fubdita Britonib. tra 
dit.Inde vf q; hodic nunor Bntanma appdlat tir. Maximus quoq; 
apud Tieucrim fede imperii fui ftatuit,Gratianu iinperatorc Lu 
. gduni perimut, fratre vero eius Valentinianu hmulato padsfjede 
rc,p triemu it.tha expellic.Hdinadus.Hic iufufliniam cutn tnatre 
fua luftiua poenam luic exilii,qux & ipfum amana herefi polluit, 
& cminencillimam catholica; ridci arccni Ambroiium perfidaot» 
fidione vexauic,nec priufquam prolatis beati Gerualii & Protba 
fij marcyrom reliquiis incorrupus nephanda incxpta deferta suc 
Oe<^HibufdammirutulitmncHAnJ>ro>ij. C. XCVU. . 

PAulinus.Teporib.Gratiani beacus Ambrofiuscumadptorifi 
Macedouijcuncniagiftiiofficioru jpquoda intercelltuuspet 
rexitlc,& prxccpco illiusibresclaufas inueniflec,ne lngrediedi co 
pii habere poflet ait.Et tu quidem ad Ecdefiam vcnies,dauf is ix- 
nuis nequa ingrediaris inuenies. Quod faduni eft morcuo Gratia 
nojConlugies.n.adEcclelia patetibusianui adieum reperirenoa 
poterat.Erat autem vir fanctus muJus vigiliis & laboribas:& qu» 
tidiano leiunjo macerans corpus-Erat gaudescum gaudetibus Sc 
fles cum flentibus.Quotienfcunq; illiaJiquis lapfus fuos confefr 
fus e(let,ita flebat vt & illum flcre copelleret.Cum 43 .pfalmu me 
excipiete & videte didarct,fubito in moduiu fcuci corporis bre- 
uiscaput eius operuit ignis,& paulatim per os eius tanqui habita 
tor cft mgreftus in domu,factaqueeftfacies eius velut nuc, & poft 
ad fpem ftii reuerfa eft,quod cum ficret fiupore percuffus obrigui 
nec potui feriberc qux ab illo chccbant nr: donec vifio tranfiuit . 
Quod cu Cafto Diacono fub cuius cura degebanc retuliflcm, ilk 
gi atia Dd repletus aduecu Spint usfan£ei me vidifle i illo edocmt. 
Quidam Srilicois comitisleruustalias Epiftolas faciebattribuna 
tusita vt cenereucur homine;:qtii ad a mirrrftrandumpejgcbit,qd 
vtStilicocognouit,honiincsQui-cfecepti erant, interuentu. facer- 
dotis dimifit,de ipfo vero feruo facerdoti qua^us eft . Quftrn vir. 
fandus ad fe perduchim cum intcrrogatler, & adore tatwi flagici 
deprehendiflccqit.Oporcec illum ttadi fathanx in interritunv cac 
nis,no talia aliquis impofterum audeat adm.ttere.Quem eode nu» 
mento cum adhuc fermo eflet in ore facerdotis , fpiritus immtm- 
dutarreptnm cxpit difcerpere.Sigibertus. Teponbus quoq; Gra- 
riani m Gallia fanftus Romanus Blauienfis obiit . Anio. libros de 
fpiritufancto ad ipfum Gratianum fcripfir. Corpus Pauli Coftati 
n6p. lis Epi fub Conftantio in exilio »b h«reticis J> Cbfo ittftbca 
tis Conftantinopqhm relatfi eft ctl gloria a Thcodofio ImpatQtf. 

LIBER XVII. 

Bt JnitU imptrij Theodaij futiorit. C*p. I. 

jX chro. Sigiberti.MortuoigiturGratiano Thecw 
doiius folus iinpcrat.it annis 1 1 . Crpit autem an 
no dfii »87. Hugo floriacenfis r. lib. Hicnon im- 
memor beneficiorum Gratiani,in vindidam eiua 
totius orientis viribusinfurrexit, in Conftantino- 
pojitana vrbe progredicns,reliquit ibidem Archa 
diuot fiJium fuum imperatorem^emum vero cum ThefialoiucS 




Digitized by 



Google 




223 

jpVueniftet, in»en(t Yali^tihiani duces in«iwVa"j^afe/a cpi- jgb^opumfi? ' conira ius & ph&confcrran fewt, fiwa de unjfca 
'fi&N^^tyw^ ty,ra*nnum necelfiucis caufa 13111 fulce- Mnip i.n Romaiio j>opui6,^be>f^ur hijinanp (90, 

* " " " ^j^brjitfdnum loca.fcd taridem aggregaco ift vrbefanttoruin 



yai^.Etdnm ad Italiamproperaret . Valentiriianus ei octurriY, 
quempat trna pieute fufcipiehs^fe fe aduerfus ty rannunifola tide 
niiior.njmJongeviijUierfolbejli^pp^ratu minorproripuit.Aqui- 
|eji* %^u'tVi~|raK (p?jrtatojc pr.tu» t,9< ejus comes Andraga- 
tiis;fuijin l iam belfi a^tuniffrabar.Qm cuuilargilfiii.is miiitum co 
piis,& praecellenci coociiioocs aipiumacfiuunnuioaditu? occuj. 
rjjuiflet, nidicioDci duuinauali expeditiane incautum noftcrh 
ura>ueii,ire,& obrucre parac,fpooxe ejdem caftra deferuit: & iti 
Theodoiuisneiiiiae.fentienteaut rcpugname, vacuas hoftibus 
tranfme^uit ajpes,atqi Aqujleia tmprouifus aduenjctjsjhoftcm A 
Jum Maxjniuui,magnum trucem ac formidabJeni 1 , $cab jmma- 
njffiniis.e iamGetuMporum gentibus tributa ac ili t en Jia magni 
terrore nominis extgept£ii),Giiedolo & line. conirouerlia daulirj 
fipi occidit,Tunc Vaientiniaousreteplaitalu, potitus eft irh 
pcria fUi.dragatus yero ctimes Nfaximi necc caniperta.prjcipiterh 
le fe. e aaui in vndas dcdit, & fuitocatus clt • 'Sicq; Theodolius iri 
cruciitanj yidoriam £)eo dante fufcepit. , . ', , 

J Cap. lt." 

HElirrariiiius. Valenduiaous-qujdcai a Matreiua corruptus, cu 
Ambrofjum pe^frafij m.epuiiuni, mitci iufliflct >. canca fui'c 
perfeiieuiKia.fidcyium populoruin,vc animasprius amicterequa 
Epifcopum mallent-luflina volebat vt Ariminenlis concilii decre 
tafufcipcrcncur>^boc eile e^eciucuc(ummandauitipfacum rilib 
beniuojo timore mepiqrio; fjriniisptefidente,gui obedirc noluic, 
&.c .mci-RfopterJ^ocnu.ipr honoi prpmiccerecur , huncipfum 
if^ic.queml^qfttpJ|ij;e>wutiinimihi conTtienti.i fidei maueac 
iHajfa^&Jiaic diceos.arKCipcdcs iinpiaptscipiencium cingalum fe 
cit.Ainbrolius veroajjier/us Rjegiiio. furqrem non fe manu defen 
xtabat &.teIo>,fcJ ieHioiisconuauacifcji vigiJijsfiibalcarepolicus, 
Dcum tibi & Ecclelie; d^teuforem per obfe.rationes parabac. Cu- 
quq b«c IuAina in Iqugum cjiuerfis machinis tk oppugnationibus 
fnpliritur,fed frjftra ,\taximus,ciui fe cxuere Ty ranni miamiam 
fc legirimum principem gefhret oftcndere, datislitteris impiuih 
proteftaturjinctfpciim fide. nOei.tmpugnarir & ftatuta catholicie 
Ecclefia?fubrii'Et,interhocapgropinquarcItaliam cepitHic Ma 
aciiniifjVt ai rliifiuus, per Andragatiuui ducem Lugduneufia.m 
.Qutianum imperatorein magis proditionc,tjuam bcllo pcremt- 
arat.Igitur maitimo ad Italiain propjrance,luflma hofle (imul im- 
pietati- confcientia peoirgcte in fugam vecfacum iilio.ex 1 a,^uae 
Dej facerdotibus ,|iarabatfortita eltHjgo vbi fupra.Pofl hjec Va 
lentinianus regno reftitutus,cxcincto Maximo eiuftji rilio Vittore: 
quein Iinperatorem Gallis maximus rcl/querac, iple in Galham 
tranfiit.vbi cum tranquillam rempublicam tn paceageret, apud 
Vicnna dolo Arbogafli comitis fui,vc/crunc,ltrangulatus, atq; vc 
voltintariam fibi conftituille mortcm putarecur,laqueo fufpcnfus 
efl Mortuoigitur Valentiniano Auguflo,Arbog3ltes Eugeniuih 
Tyrannum mox Impcratorcm creare aufus efl. 
gj««///er Theodofius Eugenium Tyrannum vicit, & A<uip*pM 
Vrfine,& P*p*Syricio. Cap iJJ. 

]Taqi Imperante Thcodofio,& interfeito Valenciniano, Euge- 
nius & Arbogafles inftruftas acies campis cxpedierant,& alpiu 
alta latera,ineuitabilefq; tranfitusprjeuulfiscallideinfidiis occu 
patierant:& fi numero vel viribus imparcs, fola tamen belli pofi- 
tione vidi.res. At vero Theodofiusin fummisalpibus conftitutus 
'experscibiacfomni, fcienscp dcftitutusfuis, ncfciens cp alienis 
.daufus Dominum Chriftum folus folum,qui poteft omma, cor 
pore humi fufus,mence ccelo fixus orabac. De hinc vero poftqua 
infomnem noctcm precumcontinuationettanfegit,& teftcspro 
pemodum quas in prarcium prxfidij ccleftis appendac, lachry ma- 
rum lacunas reliquir,(iducialicer arma corripuit,folufq; fciens fe 
elle non folum,fignum crucis prjelio dedic,ac fe in bellu etii li ne 
mo.fequeretur vi£torimmi(itfuturus,prima faUicis viaexcitit ar- 
bitrio hoflilitim partitim comes:Qui cum ignarum imperatorem 
circumpofitis excepiffct inf<diis,coiiuerfus ad reuerentiam prxfen 
tis aagufti,non folum a periculo liberauit,vcrum ct inftruxit au- 
' xilioyAt vbi ad contigua inifcende pugna; fpatia peruentum eft, 
magnus turbo vencorum in ora hoftium venit : ferebanturqj per 
aera fpicula noflrorum,atq; vlcra menfuram huinani actus p ina- 
. ne deportata nufquam cadere priufquam impingerent finebatur, 
&quxip(i vehemcntcrintorfcrant, excepta ventis impetu fupi- 
. nataretrorfumipfosinfeliciccrconrigebanc , profpexic atqjlibi 
humanx confcientia; pauor.nam continuo ie parua fuorum ma- 
nu fufa vidorum Theodolio hoftilis proftrauitexercitus. Euge- 
niufq; captus atq; incerfeftuseft,Arbogaftes verofua fefe manu 
. perculicSicq; horum duorum fanguine belluin ciuile reftruytum 
«ft.Eo teniporein Romana cachedra Papa Damafus refidebat: 
. Cfucm prxlatum (ibi non ferens Vrfinusquidam Roman{ Archi- 
•d^aconus Ecdefi£,coilecta turbuleutorum& feditioforum manu, 



cbncitio /actrdbtuin,pulfus eft Vrlinus ab Apofto]ica dignicac* , 
Yedijpud Neapolim intiiitu mifericordjae ordi.narot eft Epiicb- 
piis.Sigibcrtus.Anno ThjeoddlTi pritno Syricios ItomanaeEcde» 
lie prjefedit.j 6.Hic couftituic, iiereticumpcenitentem per nnpofi 
tionem manus (acerdoiahs ab Ecclelia cfle rccipiendij. Hic mani 
dueos Rome. inuentos exiliauit.Ambrolius Eps.ri.tu capendi An» 
tiphbhiT in tcclclia prirnus apud latinos traftulit a tSr^ds j ipfij 
quos hic ritus iarn irioleucrat,e'x inflitutb ^natii Antidcneni E- 
Pj 1 tbpl j> & Apoftoloru Difcipuli:qui per'viiiOnf celff ratltufc vi 
a1r : & affdtuit qfio Angeli per antiphonarum reciprocaiiOne fan- 
c^e trmitjti hymnos cdnebant Idc et Ambrofius ppft Hilarium 
Pictauienfem hy mrios in Ecclefia canendospriihus compofuit . ' 
Anno cjuoq, pnenotato Franci Qulntinum & Eraclium Roma. 
nommduces,cUm oibus perie fuis iuxu Treuerim deiet, In Aegy 
pto loanncs Anachdrita fanftitate & philofophia; lpiritu claret.' • 
*' peVitafanBiloannisAnachoriui^gifiiseiMs. Cap. IIU: ' 
. t, I Ic beatus Ioannes maiieiis in rupc inontis ardui, in monafte 
X|Xrio claufo & obP>ruao,aducnientibusperfeneftram fevicS- 
aumprjebcbatjMulier thnulla ad conlpiecfnin eius acceffit.fed vi 
ri & raro.Io huius itaq; monafterium abanno etatis fua; ^o vfq; 
ad 1 10. quando a Hierpn^mo vifus eft,nullus intrauerac,fed ad- 
uenientibus,vcdictumeftjpct feneftum fe vidcndum praebcbat vi 
ris duntaxat.Cumq; Tribunus quidamyenidct ad eum, obfecr^a- 
uit:vt & coniugem fuatn pcrmitterec intrare ad fe.multa enim ca 
dicebatpertulille pericula.yt Cicicm eius videret.Cumq; ille nega 
retdiccns,fein monafterionun^uam morisfuine videndi mulie T 
rc.Tribunus pcrliftcbat obfecrando.confirmans cpnifi eu vidcrcfe 
elle lincdubio ex multa triftitia moritura.Et ait.Vade,videbit me 
coniunx tua hac noite,non tamen huc veniet, fcd in domO tui & 
in lecto fuo manebit. Tunc receflit ille am')i«uitatcm refponli iri 
peclore verfans.Cum ct licc coniugi nunciallet , illa limiliter fcr- 
mone incerto fatigatur.Sedpbftquam foiiirii¥empus adtienit, ad 
eft homo Dci per vifum affifttns mulieri, fides tua.inquit^nagna 
erto mulicr^&ideotuodefidcriO vcni fatisfacere, te tn mOnebji 
jvt nori faciem corporalem feruorum Dei dcfidereir.fed vt actus'& 
gefla eorum perfpirititmcoiiteriipIeris Spiritus elcei qui: viuifi- 
cac,nam caro ndn prodeftquicquam.CumquidanicleriCusDia- 
.couus ad eu yeniens,ab co iritcrrogatus mentiretiir.d littn elle clc 
ncum humilitatisgratia.ofculans eum ait Noli filt negare £»ratia 
Pei,ne incurras.probonoinalum,&humilitatcmendjiiu T: m\$ 
a.^m cft.ri.omnibus modis thendaciuiH fiue pro malo fiue pro bo 
ho prdferri videatur. Nori pcrmittebat etiam ad :e incommodari- 
tts delcrti^fed bencdiccns oleiim dabat ex quo vncti fanabantur . 
Vui ex fratnbu terciano ty^olaboranci &curarl voIchci,r£ tibi, 
aic,n'eteflaria cupis abiicere.ficut eni m corpora intro vel aliis hu 
jufmbdi rouieiitisabluunrur a fordibu«,(ic anima; languoribus 
aliifq^huiufmod» caftigationibuspurificanttir.benedicens tamen 
.oleum dedit & fanauit.Nullum perignem parattim fumebat ci- 
,bum,eratq;atcenuati & aridi corporis prc abftineniia,capilli eius 
& barba ex languorc nimio uri & cenues. 

PtQuttufdam eius documentis. Cap. V. 

GOngregatis aut fratribus ad eum inftruendo dixit- Breue eft 
iactantia-vitium&periculofum nimis,ita <p de ipfo ct pcr- 
" feciioiiisfaftigio Dciicit animJs,cuius Duae func fpecics. Ojiibuf 
dam.n.accid:c,tpftacimininicioconuerfionisfua! cum phruali- 
quid vel abftinenc x impendcrint.vel petunix erogauerint: ita sS 
tiunt quafi eminentioreslint illisqui aliqua largiti funt.Alii vcrd 
cum ad fummam virtUtem perueiierint.non totum Deo , fed fuis 
laboribtis tnbuunt,& dum ab hominibus gloriam querunt.illam 
qux ex Deo eft amitcuncSi auc mundi cordeante Deum fteteri- 
mus,Deum vidcre poterimus.quantumeftpoflibile eum vidcre, 
videbimus.n.eum inuifibilem mente non corpore,fdentia;intel- 
ledu.non carms afpeccumemo.n.putet fe pofle ipfam ficut eft di- 
uinam fubftanti am intueri,t'ta vt fpeciem fibi aliqua vel imagine 
corp 9 rea in corde figuret:nulla.n.forma in Deo eft.nulla rircfi cri 
ptio, fed fenfus & mens.qui fentiri quidem poteft,& meutis affe- 
du perftringi.nec tamen comprehendi.aut defcribi,aut enarrari . 
Ideo oportet cum oi reuerentia & metu accedcre ad D efl , & ita 
liberare in cum mcntis intuitum: vt quicquid pot fplcndoris, da 
ritatis,maieftatis mcns humana confpicere,fupcr hec omnia fen- 
tiateum femper.opdrtet auc vacare,vndevacace&*videte &c.& 
quanto purior in eo mens fuerit,tanto pluu ei Deus reuelabit : 6c 
my fteTia eius agnofcet:aqua & panis fi cum cupitate fumantuw. 
non vt neceffitati corporis.fed animi defiderio latisfiat, hoc et ab- 
ftinenti uitiu deliciaru dicitur.ideo volens Diis, animS voluptati- 
bus refiftere, dicebat.Intratcpcranguftam portam &c. larga eft 
via auimj.cum qualicuriq; defidcrio fuo fatisfecerit,aDguJia vero 

eft 



Digitized by 



Google 



Spgculwifi IBftor^lcjXlncc^tl;. 



eft cum volnptatibus ftiis repugnat.Adhscaut obtinendo multfi 
£rodeiYfkmiorhabitatiO,quiaintcrdum ber occafionem adueh 
tantium fracrum,& eunrium ac redeuntium trequemiam, abftine 
tia: freua laxamur,& fic etiam tjuandocj; perfe&i viri capiuutur. 
Ideo dicebat Dauid. Ecce eiongaui fugiens &c. Idem Ioannes di- 
iit.Qjtoc! putas habet frater ifle in cbrde,Q> ridet ad prandium,cu 
niagis fiere debeat,quia charitateth manducat. 

Dt £xtmflis etus contradetr*tiorcs,& contr* 
prdfumptuo/cs. Cap. VI. 

IDem contra derracVatores ait. Mulier quidam nud* exiliuit de 
doleo,& cooperuit fe pariis vetef tbus altera vero nuda remanes 
diccbat, marito,ecce Kieretrix illa nuda eft & non confunditur . 
EtncfaCiuhtdetraCiores.Idecontrapriiiimptuofoj . Eratqmdl 
tnonacluis in fpelunca funtmx abftinentix cunclis animx floreris 
virtutibus.Cuqj in profectibus fuis confidens nontotu Deo.fed fi- 
biipfi recribueret,haBC prxfumptionem intuens tetator quoda ve 
fpere fihgtt fe in fpeciem mulieris oberraritis per hcremum , qua; 
vtfella adhoftium fpeluncxlaffitudinerti fimulans,intus fcipfam 
proiecit,& obudlttta genibuseius vt fui rnifereatur exorat . Nox 
inquit me comprehendit iubc me quiefcere in angulo cellulx tuz 
nc forte efficiar bcflijs pratda. At illc primo miferationis obtentu 
recipit eam in fpeluncam,quxrcns caufam errandi eam per hero- 
nium. At illa cam fiogit accurate & iriterim venena blandimento 
rum pcr textuin narrationis interferit,& nu»c fe miferanda nunc 
defenfione dignam oflendcs elegantia & fuauitatefermonis afTe» 




venerado fpem protendit. Tunc verb palpare i 
colluq; leuigare.Qutd multa ad vltimutn captiuu ducit militem 
Chrifti continuo.iwibidinisfluSibusaftuans.et l.iboru prxteritb 
ru ac profellibnis oblitus, obfcenos ia conabatur inire atnplcxuS*. 
Ula vero vlulaturit teterrimu einittens vt vmbra erat tenuis,p ma 
mtsamplectantiselabituripfumqjdcdecoris motibus inanesau- 
fas fetracc fxdifltrna in irrilione deferuit.Tunc multitudo DxniO 
nfi in aere ad hoc ipfum fpectaculum congregaca ingeti damore 
inquit O qui te vfqj ad ccelu extollebas,quo demerfus es in infer- 
hu .Difce ergo.quia qui fi fe extollit huniiliabitur . Tuc ille velut 
amens effectus & deceptionis fux non ferens pudore,grauius a fe- 
ipfo decipitur.cj fuerat a Dxmohibus deceptus.Cum enim (e repa 
tare & certamen renouare deberet.defperans femetipfum , tradi- 
dit fe ornni impudicitix & itnpietati. 

Exemplum qualiter tentat Diabolut ftccatortm it defietation* 
'& poM viBoriam de frtfumftione. Caf. VI I. 

FVitvirquidampeflTmamvitamducens^qui Dei miferatione 
compun£cus,intra fepulch rum quoddam fe redudens , priorfi 
lcelerum pollutionej lachrymarum foatibus afluebat , femper £ 
ftratMS leuareocuJosad cflum nolekat,neq; ct nomen Dci noiare 
/edinfoL'sgemiubusperdurabat.Noctevenerunt ad eum Das- 
mooes in fepulchro clam3tes.Q£id eft quod agis o impiiulme & 
flagitiofiflime,poft4 oi fpurdtia & impuritate faciatus es , nec & 
fufHciunt vires ad facinora,tu chriftianus videris v^s & pudicus & 
paties,quafi ia alius pofJi t tibi dari locus fatiato in maIo,cJ qui ti 
bi nobifcum debetur vnu* ex nobis es,aliud efleno potcs, fedi ad 
nos & qd tibi fupeteft tepus in perfruenda voluptate non perdas . 
Quid temetipfum antetempus fuppliciis tradis.Quid entm aliud 
paflurus efles in inferno.nifi hoc quod tibi nunc ipie conquiris, fi 
te pcena delecrat,expeta paululum & inuenies parataut,nunc inte 
rim fruere muneribus noftris,qux lemper dulcia & grata duxifti. 
Ille aut tadtus iacebat,& cum eadem & duriora fxpe repeterent , 
Bec ille moueretur. Videntes Dxmones verba contemni in furore 
pro lapfi verberibus euin cedere aggrefli funt.ita feminecem re 
tquerunt,nectamcnmoueripotuitdeloco: quoorationts caufa 
iacuerat.Alteraveronocterepenteeuin grauioribus verberibus 
"cruciant^cc tunc et moueri potuit,mclius eile diccns mori:quam 
Dxmonibusobedire.Tertiaautemnoaeabfq; vlla miferatione 
itruentesin eumpmnibuspenis & cruciaribus eum confidunt . 
Cumq; iam corpus in fuppliciis defeciflet,taineu extremus fpiri- 
tus Dxmonum obfiftebat imperio.Quod poftquam vidcrunt tm 
pii voce maena clamantes.Vicifli inquiunt vidfti. Et vt virtute 
quadam ccxlitus fugati prxcipites abfcedunt. 

HemtxtmflHmtiiiJdemcontruprtfumftuofot. C*f. VIII, 
T-> Vit quidam monachus in hcremo omni virtutum flore orna- 
JHtus^qui cum in corpore inftar Angelorum.vitx fungeretur of- 
ficiis,dominus q uotidiani viSwei curam exigebat, quotidie enl 
inerediensfpeluncam.inueniebatmenfam & panem fuperpofitu 
' inirx,fuauitatis,miriq; candoris.cx quo refeCtus gratias Deo refe 
tens ad oractones & hymnos conuertebatur.Cuma; dc fuis men- 
tiseloriaric*pifletcontinuofubimrauitineum defidaquxdam 
animi tam parua quam nec pcflet aduertere,poft hoc maior cre- 
uit negl igentia, ita vt iam tirdior fieret ad orationem. Cumque 
" paruni pullcudi ruinifterium exhibuiilct,anima aus quafi ninuo 



labore fat,igata requiefcere feflinab»t,qui* fenfus eiu' reprobi» ef 
feftuseft,'erit enirii clandelfJnaquxdam in Corde eius turpis cog» 
* tatio ac nephanda.Cumq; pofl orationes dbum folito requifimT 
fet,inuenit folitd jianem menfx fuperpofitum,exquo refectus de 
his qux in corde eius Verfabantur nihil emendare curauit,& fper 
nentem minima pauldtim cafurum fefe ribn inteiJexit . Cumq; ifi 
grauis libidinis fttmularetur inceridio poft oratibnem intneflut vt 
abum fumeretjpanem qiiide inuentt,fed aliquantulum lordidioi 
rtm, admiratufq; & triflis facfui intellexit: i hoc ipfum refpice^ 
ret hoc genus mOnftri,dbo tamen fumpto refechis eft , poft dierri 
tertium triplicatis vrgeri fttfriulis cxpit,occupauerunt enim eum 
cogitationes, & quafi iam prxfens &|fecurri accumbens imaga 
mulieris,quam & amplecti libi videbatur,& ad turpes vfushabe- 
re fubftratam.Proceilit tamen & alia die ad folita pfallendi ofB> 
cia»fed ftabat vaginis oculis & mence captiuns . Curn^; folito ad 
vefperam ingteilus eflet iumeret cibum, pancm quidem inuenit , 
ledlordidiflimuni ato; aridirTrmum,& quafTa muribus vel a ca- 
nibus vndique corroium .Tunc ille ingemuit & lachrymas fudit, 
fed non ita vberes qux pofient flammam tanti ignis extinguere , 
funnpfit tamen cibum,fed non tanquam folebat.Cum igitur cogi 
tationes quaii cohors barbanca vndiq; eum vallarent , exurgens 
node iter arripuit per heremum redens ad tiuit atem. Die aiiteiti 
fado vidit quandam fratrum cellulam vbi faugatti- requieuit,cu 
que rcfectus ef)et,& parum quienifTet,ex more quafi ab eruditiflt- 
mo & prudentistimo patre cxperunt verbum xdificationis expete 
re,interrogareq; eum.quis diabolilaqueosposfit eflugere, &tur- 
pes cogitationes ab eo iinnuflas depellere.Tunc ille eos fufficien- 
ter docuit,& in femetipfnm rcgreftus att.Qfio alios moneo,& ip>> 
fe decipior. Age ergo prius mifer,qux facere alios mones. Et intel 
ligcns ie miferabiliter fupplantat um,valedicens fratribus curfu ra 
pidiiiimo ad lpcluricam fuam rediit. proff emens fe in orationem 
& dicens.Nifi dontimis adiuuiflet mepau.h.in.a m.ConcIufitai» 
tem fe in fpeluncam,& in cilitio, & in dnere cum lathrymis ia- 
cuit,donec aftitit Angelus domini dicens d. Suicepit dominus 
poenitentiam tuaht,& repropiciatus eft tibi,fed cauetibi ne vltra 
datus decipiaris. 

De SanUit Abbatiffu Sara & Smchtiet dUJit 
earum. r' Cep. ' IX. 

HElinandus.Eodem tempore creduntur fbifle dux bodabilet 
Abbatiflx Sara & Sin Jetice, quarum Sara 1 1 . annis a fpiri- 
tu fornicatioms fortiter eft irhpugnata & orabat Deum: vt no rc 
cederet ab ea huiuftnodi pugha, fcd dicebat Domine da mihi fbr 
titudwem.apparuit aut&it eforanti fuper leituJum faum illedi- 
cen^Tu me vicilti SaraiEgo inqult renon vki, fed Dfis meus le 
fus Chriftus.Hxc fupcr Alphctim fluminis 40. annis habitauit,& 
nunquam inc inata eftvt flumen afpiceret . Qux autem fuit illa 
Smcietice t vbi) habitauit lcgiffi me nbn mcmiiii,ted mnlta ab ea 
fapientet d.cta furit,exquibus ilf.i funt.Sicuc qaa: igneni accendV 
re volunt pnus fumantur : ita & nos diuinum ignem caufa \st- 
chrvmis accendere in nobis debemus. Stulta caftitas eft qux inde 
center afpicit vel inordinat*ridet.Sicut vcncna expekunt acriora 
medtcamenca,lic fordidas cogitationes ieiunhimcum oratione- 
Et ficut fortia veftintenta calcata pedibus, & fxpms rcuerfata in 
candidantur,ficfortisanimaperpaupertatem volnntariant am- 
plius confirmatur^duerfarius nofter facilius a nilnl po(Itdentibt> 
fuperatur.Nonenim habctquolsdat. Sictit gallina defcrensni- 
dum fuum facit oua fua fine pullis perire, fic monachus vel virgo 
deloco ad locum tranfiens frigefcit & niortificatur.Irr tribulatio 
ne pofitus, fi ferrum es, f pera tibi ignem appofitum ad tolletidu 
erugincm.fi aurum idem fpera ad augendant claritatem.Qui pec 
cant in fxculo etiam nolentes mittuntur in carcerem & puniutur, 
& nos ergo voluntarie redigamus nos in cuftodiam.v t xtentas pe; 
nas euadamus.Qui nauigare incipiunt primo profperum ventuta 
habent.poftca fxpe contrarium . Sed ficut nautx non flatim naae 
exonerant,fed fuftinent procdlam & pugnant,& poftea reftu cur 
funt inueniunt.fic & nos aduerfa incurrentcs,in propofito crucen 
pro vdo erigamus,& per patientiam dto fuperabimus. Thefan- 
rus maniteftus cito perditur.fic & virtus cognita publicata . Noli 
fubito & fimul arma tua expendere,ne nudus inuentus in bello fa 
cile capiaris. Anima noftra miles eft , arma noflra oorp*noftrum. 
Nos in tranqu llo mari nauigamustfxculares in procellofo , no$ 
in die, illi in noc^e.Et tamen plerunq; periclitamur de negligetiay 
illi timentes & folliciti faluantur.Sicut nauis aliquando inole fla 
Gtuvt exterius opprimitur aliqn pondere fuo crefcente fentina , iic 
& nos aliquando Dxmonum nequitia aliqn iniquitate propria . 



De Bon* indolt fantii Msrtini. Csp. X. 
A Ctor. Floruit his temporibus in Gallia beatus Martinus Ttl 
/\.ronenfis Archiepifcopis, cuius vitam Sulpitius Seuerusoui 
fuerat ddem viro fancto familiarisfimus, luculento lerntonede- 
(cripfibSeuerus. IgiturManinusSabarix Pannoniarum opptdo) 

oriuo* 



Digitized by 



Google 



LlberSexttisdecimus. 



224 



oriundus fuit,fed ititra Italiam Ticini alitus,cu parentibus fecfi- 
dfi fxcnli dignitate nofi infimis,gentilibus tfi,pater eius milespri- 
mu,poft Tribunus militfi fuit. IpfearmatS milfcia in adolefcc tia 
feaitus,iter fcholares alas fnb RegeConftatino>deinde fub Iulia- 
no Cefare militauit , non tamen fponte, quia a primisfere annis 
diuiniim potius feraitutem facra illuftris puen afpirauit infan- 
tia.Na cu eflet annorfi dece,inuiri$ parentibus ad EcclefiS confii- 
- »it , feq; cathecumenfi fieri poftuiauit.Mox miru in modfi totus 
Dei,opere couerfus,cu eflet annoru. n.heremu cocupiuitfecif- 
fetq; votis fatis,u" xtatis infirmitas obfutifiet . Animut tn eiut aut 
circa monafteria aut circa Ecclefias fper intentus meditabaturex 
setate puerili,quod poftea deuotu* impleuit . Sed cfi edicrfi cflet a 
•Regibns,ut veteranoru filij ad mtlitiS fcriberentur,prod£te patre 
qui foeliCibus eius attibus inuidebat-Cu eflet annorfi. 1 r.raptus & 
cathenatus facris milicanbusimplicatu$eft,uno tmferuo comite 
c6tetus,ctii tft verfa viee Diis feruiebat,adeo vt pleruq; ei calcea- 
niera ipfc dctrahcret,& ipfe detergerat,cibfi cfi vna caperet.hic 
piu$ miniftraret.Necdu in Chrifto regeneratus , egebat quod de- 
cuit bonis opcribus baptifmatis ddidatu,a<Tiitere.f. laborantibus, 
opem fefre miferis, alere egetes, veftire nudos. Nihil.fibi ex mili- 
tiae ftipedijs prartcrquotidianfi vicifireferuabat. QuodS.itaq; tpe 
cu iS nihil prxter arma & fimplicfi militix- ve fti haberet, obuium 
habtiit in porta Ambiancfi paupete nudfi,mhil prcrer clamy dem 
qua indut' erat habebat,n.n.reliqua in opus limMc cofurapferat. 
Arreptoitaq; terroo^oaccinchiserat,mediadiuidit, parcemeius 
pauperitribuit,reliqitarunfusindaitiir . Nocteigiturinfecutadt 
fe fopori dediflet,vidit Chriftfi clamydis fux quS pauperc texerac 
parte veftitu lntueri diligeriflime Dfim,vcfteq; qui dederat iube 
turagndfcere:moxad Angeloru circuftatiumuKirudiniaudiuit 
Iefuni clara vocedicente Mat tinus adhuc cathecumenus hac me 
yefle contexit.Cvat eflct annoru duodeuiginti,ad bapcifmu con- 
nolauit. Interea luiianus Imperator contra Barbaros irruetes in- 
tragalli» pugnaturus militibus fuis pecunias erogauit,fed Mar- 
ttnus noIen$acciperedonatitium,quiaiiolebat amplius militare 
Iuliano,refp6difChrifti ego fum miles, pugnare mihi noti licct. 
'£t cfi lulianus diceret,cp metu belli.np religionir gratia miliriam 
refignaret.Martinus increpidus rndit,rp folo figno crucis armatus 
die craftina hoftium cuneos penetraret, vnde cu ftodiri iubet ur, vt 
inermis Barbaris obijceretun fed diefequenti data pace ficeum 
©ominuscnftodiuit.vt fubaftisfine fanguine hoftibu», propter 
eum millus in prxlio moreretur. 

Dt Ptr/ecutiomius <ju*s reliH* militiM fuJHnuit,fr eit tktobut mtr 
tuit quot fufcituuk. C*p. X/. 

EXinde relifta tnilitia perrexit ad fcrh Hilariu Pi&auienfem 
Epm.ibiq; acoy thus ordinatu$ eft.Monete Dfio in fomnis ad 

Siatria & pareces fuos redi jt, & in illo itinere fe multa aduerfa paf 
iirfi pradixit.NS inter alpes incides in latrones,cu iS ictu ferientis 
latro atius c6tineret,vinctis poft tergumanib. cuftodie traditur, 
efiq; latro an tunuerit pcrcu3atur . At ille dixit , nuncj, fe ta fuifte 
fecurfi , mifcr cordeq; Deu maxime in tentationibus afhiturum • 
Sicq/, latront qui efi cuftodiebat de euagelio prasdrcabar, quod la- 
tro ciedes,& Martinu ad viS reducens.poftea vid in religione fint 
uit.Diabolufq; in humanaformaei apparuit,dices. Quocfiq; ie- 
ri$,Diabolu$ tibi aduerfabi tur.fit cu Martinus dixiflet. Dns mihi 
adiutor.&c.Diabolusanceau euanuit.Ita^; Matre fua couertens, 
patre in malitia perdurite duper totfi orbe Arriana hxrefit pullu 
laret.pene folus coftanter obbftens,pnblice virgis cf fus,& de ciui 
tate eiecVus Mediolanfi venit:& inde ab hxreticis exturbatus,cum 
tno tantfi prasby tero ad quada infuJa perrexit,ibiq; inter alias ra 
dices herbaru elleboru grame venenatfi comedit,& fenoes periou 
, Ki,non folu morte,fed et oem dolor£ virtute fidei & orationis ex 
clnlit. ! biq; audiens cp beatut Hilarius de exilio rediret, profoftos 
eft ei obuifi Cuq; *b eo gratiflime fuiflct exceptus, haud louge fi- 
bi ab oppido inonafteriu collocauit, & poftjmodicum duos roor- 
tuos fufcitauit,horu vous cathecumenus fe ui iunxerat,cupies in- 
ftraidifciplinis,fedpauI6poftcorreptu$,ipfo abfente abfq*,ba- 
ptiftnate dttceftit.Regre(!us etgo Martinus examine corpus inue- 
nit.flens & eiulans accurrit,euq, oratione fuafufcitauit, qui ba> 
pttzatusplurimii annispoftea vixit.Ide refcrre folitus erat,4*e cor- 
pore exutfi ad tribunal Iudicis ductfi, deputandfiq; obfeuris locts, 
& cu«n. vulgaribus turbis triftem excepilfe fencentia : tfic per duos 
' Angelos Iudici fuifle fuggeftu, hunc effe pro quo Martinus orarec 
ita per eofde Angelos iullum reduci,& Martino redditum,vito:q; 
preftinae reftitutum.Nec multopoft du agru Lupitini euiufdi one 
rati preterirer,& audito clamore & luftu,quid cflet rnemirete»,'in 
dicamr, vnu dsfaurilia feruulum laqueafibi viri eStortille . Qtp> 
cognit» celltrla m qua corpus iaceba vingreditur exdufis omni- 
bu$ turbi$,fuperftratis corpori aliquaatrrper orauie , & eu ad vita 
- reduxir.Qui appreh£fa beati viri dextcra m pedet coftitic,atq; ita 
cfi cq vfq; ad vcftibulum domus tutba ornoi infpectJteprocefif. 



JJtVitotU*tEpifiopMlifrm»n»flie*. Csp. XI 1. 

SVb eodem fere tempore Martinus ad Epifcopatum Turoni. 
nicx Ecclefix petebacur,fed cuin erui a monafterio fuo non 
facile potuiflet,Turicius quidaiu vnus e ciuibus vxoris languore 
fimulato,ad genua illius prouolutus ut egredereturobtinutc : ita 
difpofitis in itinereciuiuin turbi$,fubquadam cuftodia ad ciuita 
tem vfq; deducitur.Pauci tamen & aonnulli ex ipfis qui ad son- 
ftituendum Antiftitem fuerant euocati, impie repugnabant dice- 
tes fcil . cet contemptibilem eue perfonam,indignu efle Epifcopa- 
tu.hoininc vultu defpicabilem,vefte fordiduin.cnne detorme Ita 
a populo fententix fanioris imbeciliorum irrifa demencia eft,qui 
illuftiem virum dum vituperare cupiunt pr.-edicabant.Iam vero> 
fumpto £pifcopatu,idem conftantiilimepcrfeuerabat, qui pritH 
tuerat eadem in corde euis humilitjs,eadem in vcftitu eius vilhase 
fuit:atq; ita plenus auctoritatis & gratix implebat Epifcopi dign-. 
tatem,vt non tfi propofitum Monacht virtucemq; defererec . Ali 
quamdiu ergo adhxrenti ad Ecclefia cellula vfus eft.Deinde ctfm 
inquietudincm frequentantifi ferre non poflet,duobu$ , fere extra 
ciuitatem milliaribus monafterium conftroxitQui locus fecretus 
& remotus, vna tm eadeq; arcca admodu via adiri potcrat , ipfe 
q; ex lignis contextS cellulam habebac Mulca quidem e fracribut 
in eundem modu pleriq; faxi fuperiecti moncis cauato recepcacu 
la fibt fecerant. Difcipuli vero eranc. 8»-qui ad exeplfi beati magi 
ftri inftituebantur.Nemo ibi quioquam proprium nabcbat,oia in 
mediu conferebancur. Vinfi nemo nouerat,nifi que inftrmitas coe 
giflcc,pleriq; cameloru feris veftiebautur , & moUior habitus pro 
«rimine erat, plurefq; cx his poftea Epifcopos vidimu$.Qux enim 
ettee ciuitas aut Ecciefia,qux non de fe Martini monafterio cupc- 
ret haberef^cerdotem.Erat haud longeaboppido proximus me> 
naftcrijlocus,quemfaJfaopiniohominum velut confcpultis ibi 
martyris facraucrat. Nam &altareibiafuperioribusEpifeopis 
cooftitutum habebatur:fed Marcinus,non tfi adhibens ittcertis ft 
dem,ad locum pergit,deinde fuper fepulchrutn ipfum aftans ota 
uitad DoinitrfijVt quis effet vel cuius meriti effet fepultus oftene 
deret.Tunc canuerlus ad leoa videt prope afliftere vmbram fotu 
didam,trucemJmperat nomen meritumq; vtloqueretur. Nocor 
cdicitjde crimine confitetur,latronem fe tuilfe ob fcelera percuf- 
fum,errore vulgi celebratum,nihilq; fibi cum martyribus eflie co 
mune.ctunillosgloriafe pena teneret-Mirum inmodum vocem 
Joquentis, qui aderat audiebant,perfon3 tfi no videbat. Tuc Mar 
tinus quid vidiflet expofuic,iuflitq; ex eo loco altare qnod ibi fue 
rat,fubmoueri,itaq; ita populu fupfhtionis iJli" abfoluic errore. 
Dt MtrMCuUt tiut. Cap. XUJ. 

ACcidit autem poft,dum iter ageret, vt Genrilis cuiufda cor 
pus,quod ad fepulchnum fupcrfljtiofo funere defercbatur 
obuium haberet.Confpicatufq; eminus venientiu turbam , quid 
nam id ellec ignat u$,pauJulum ftecit. Aeftimansafit prophanos ri 
tus agi facrificiorum eleuato in aduerfo figno crucis,imperat tur 
bx non moueri loco,onufq< depouere.Hic vero mirum in modu 
videns mifero ,primum velut iaxa riguiffe.deinde cfi primo mo- 
uere fe fuinmo conamtne nirerentur, vltra accedere non valentes 
. ridiculum in vertigi nc rotaban tur,d«nec dicti corporis grattitate 
onus deponunt t attoniri & femetinuice afpectantes quidnam,libt 
accidiflet taciti cogitabant. Sedcum beatut vtr compcriflet exe» 
quiarum illam efle frequentiam , non facrorum,eleuata rurfunt 
manu dat eis abeundi & tollendi corporis poteftatem , ita vt eos 
cum voluit compuJit,&cmn Jibuitabire permifit. Iterfi duin io 
vico quodam teplumantiquiflimum dintiffet , & arborem Pinfl', 
qu» fano proxima effet.aggreflus excideret, Antiftes Joci iilius cas 
teraqj turba gentilium cepit obfiftere^ Et cum ijdem illi dum to- 
plum eiierteretur.imperante Dno queuiflent, fuccidi arbore non 
patiebantur.Ille eos fedulo comonere cepir,nihil eflereligionis in 
ftipite, Deum porius cui feruiret ipfe fequerentur, arborem illam 
excidi oporcercquia eflet Demoni dedicata: tunc vnusex his qui 
erat aatkcior ceteris, fi habes,inquit aliquam d.e deo tuo quc di- 
tis colere te fiduciam,nofmeipfi fuccidemus hancarbore, tu ruc- 
tetnexcipe, &fitecumeft tuus(vtdicis) Dnseuades.CumqjtUe 
confifus in Domino increpide fe oflerret , illi facUem arboris fuje 
ia&uram habentes, fi inimicum facrorum fuorum cafu illius ob- 
nuffet^eo loco vbi Pinus accliuis ruitura erat vinctum Martinum 
ftatuunt & ipfi Pinum cum gaudio fuccidunr, pfaUebant eminut 
Monachi,folam Marrini mortem expeetantes. Atillc confifus ar 
boriiamfuperferaentimanuleuata fignum falutis oppofuit,& 
tUaturbinis modo retroacta diuerfam in partem ruit, adeo vt tu ' 
fticos^qut tutoin loco fteterant pene proftrauerit.Tunc ceperuuc 
geotiles iluperemiraculo, monachj nereprx gaudto Chfifti no- 
tnen in communi prcdicare,nem.oq; fere ex inmani Ula multitu- 
dinegentilium fuit , qui non impofitione manus defiderata reli- 
fta impiecatitereore Dominum Iefnm credideric , vbi aut pharsa 
deftruicuCjftatim ibi aut Ecclefia» ant tnotuuleri» couftrucbat. 

Itent 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hift°" a ^ e 'VlncentIi. 



h*mT>e <odot»s C*p. Xtlll. 

CVm in ncoqnocUni phanoantiquiflimo ac celebenhno 
igneminunitiflct, inproxunamimmQ intuirentein domfl. 
agenre vc'uto,ilammarura. glpbus fercbatur, qcT vbi Martinus ad- 
ucmt.rapido curfu (ecudomus fcandit obuium feadueoiencibuS 
•fi.imnus infereos,tiun vero ruiru in inodu cerneres. contrariu ven- 
ti lgnera retorqucn.cu pugnantiu inter fe elemcntoru quidam co 
flicius videtur,i:a vhtute Martini ibi trh igms eft »perat*,vbi iuf- 
fusefi.cu ibidc tcplum opuletiffimus fupn Ptitione reJigionis vo- 
kiiliet euertere,refutit multhudo gentiu,adeo vt non abfq; iniu- 
ria (it repuaus.I taq; feceffit ad proxima Joca,ibiq; per triduum ci 
hcio rectos & cinere, ieiunaos seper atq; orans prxcabacur Domi 
•num,vc quia teplum illud euertcrehumana inanuoon potuifiet, 
virtusiUuddiuinadirueret. Tuncfubitoduo Angeli haftatiatqj 
fcutati inftar militia; celeftis fc obtulertic, dicentes mirlos fe a Do 
mino,vt rufticam multhudinem fugarent, prsedmq; Martino fer- 
rent.Itaq; regrefliis ad vicum iofpeciantibus gentiliuuiturbis & 
<uiicfcentibus,du prophanS ede vfq; ad tundantenca dirueret,aras 
oc< atq; fimulachra redegit in pulucrc . Ocs autem fere in Domi- 
nu Iefum crcdiderunt.Quid et in pado e duorum geftum iit tefe- 
ram,vbi du teplum iudc cucrteret, fiircns gctilium rufncorum in 
«u irruic mulcitudo. Cumq; vnusaudacior cxteris tracte cum gla 
diopeteret,reic£lo pallionudamceruicem pcrculforipr^buit,nec 
cunctatur ferire gentilis,fod cu dextera altius cxtuli flet , refupinus 
/ruit,cortfternatufq; diuino nietn veniam precabacur. Nec diflimi 
ie huic tbit,cp cu cum IdoladeftruentHn culcro quidam ferire vo 
fiifl'er,in ipfo ifto ferrum ci de manibus excuflum non comperuit 
Curationutn vero in eotam potens gratia ftiit , vt nulius fere ad 
«um egrotus acceflerit,qui non conrinuo recepit fanitatem . 
Adhuc Dt eodem. Cap. XV. 

ALiquandoin quodanvoppido Patrisfamiliascuiufdam do- 
mum ingreflus , in ipfo limine reftitit durens, horribilein 
«trio domu r Dxmonium fe videie.Cui cum vc difccderet impera 
ret,quendam c familia,qui intcriori parte aedium morabatnr arri 
puit.Sxuire denribus mrfer cepic,& obuios quofcuq; laniare.Co- 
mota cft domus,famiIia turbata,popuJus in fugatn verfus. Marti- 
nus fe furcnti obiccit,ac primum (lare ei imperauit, fed cum den- 
«ibus fremcret,hiantiq; ore morfum minaretur, digitos ei Marri- 
wus in os intulit diccns. Si habes,iuquic,aliquid poteftatis hos de- 
^iora.Tu vero ac fl candens fernim taucibus accepiflet,longe redu 
^tis dcntibus digitos beatt viri vitabat attingere£t cum fugere de 
obfeflb corpore penis tk cruciatibus cogeretur.nec tamcn exireci 
per os liceret fedarelinquens veftigia fluxu vcntris cft cieftus. In- 
tereacum de metu atq; impern barbarorum fubita ciuitatemfa- 
ma tiirbaflet,demoniacum ad fe exhiben iubet, imperat vt an ve 
rus eflet hic nuncius fatcretur . Tunc confcflus eft. 16. Dcmones 
fuifle.qui rumorem huncperpopulumdillcmtnaflent, vtob hoc 
faltem ex illo Matrinus oppido fugaretur, barbarofq; nihil deir- 
rnptionecogitare. Apud Parifium vero dum portam chittatis iU 
lius cum aliis tribus focijsfecum eutibus intrdiret, Jeprorfum mi 
ferabili facie horrentibus cunctis ofculatus eft,atq; benedixit.'tta r 
timq; ab omni malo emundams eft.Sed nec hoc pratcereundu eft, 
<p ninbrii veftimento eius cilicioq; drracfa: crebras fupertnfic 
mantibus egere virtnces.Paulinus vet o vir tnagni poftmodum f u- 
«uruseiempli,cum oculum grauiter dolere cepi(ict,& iam pupil 
lam eiuscrafliormibcs fuperdudtatexiflet, oculum ei Martinus 
>peniciilocontigit,priftinamq;eifanicacem fublato omni dolore 
rcflitnit.lpfe autem cum cafu quodam effet de c{ naculodeuolu- 
tus,& perconfragofosfcaLe gradusdccidensmultis.vulneribus 
«flet afleclus,cum exanitnus iaceret in ceJluJa,& non modicis do- 
«loribus cruciaretur,noftc ei Angelus vifus eft vulnera vngere con 
ciiflT corporis membra contingere atq;ita poftero dierefticntus 
eft fanitati,vt nihil vnquam videreturpenuluJe. 

DtEitifdcm co*R«iiti*4r tfniuti. C*f. XVI. > 

CVm antemadlmperarorem Maximum ferocis ingenij vi- 
rum,& hello'rum ciuilium vicforia elatum,pJures e diuerfis 

Jiarcibus Epifcopi coiifluerent,& feda circa princip£ omniu adu- 
atio notaretnr,fcq; dcgeneri inconflantia regix clientela, facer- 
dotalis dignitas fubdidiflet,in folo Martino apoftolica aucforitas 
permanebat:nam & fi pro aliquibus fappticandum Regi fuit,irh 
perauit potiusquam rogauit.A conuiuio eius frequenter rogarus 
*bftinuit dicen«,fe eius menfx participem eflenon polfe,qui Im- 
perarores vnum rcgno alrerum uita priuaflet.Poftrcmocum Ma- 
ximus fc non fponte fumplifle imperium allirmaret, fedimpofita 
fibi a milit ibtis diuino nutu regni neceflitatein armis defendiflet, 
randem viclus vcl ratione vel precibus ad conuiuium venit, & fel 
lula iuxta Regem pofita confedir. Ad medium fere conuiuium vt 
inoris cftpattram Regi miMfterobtu&^ 



E 



fcQpo potius 4ari iubet.expeftans atq; ambiens, vt ab illius dcxte- 
rapoculum fumeret.Sed Martinus vbi cbibit.pateram presbytc- 
roluotradidit,nullufcilicet,exiflimas digniorc,qui poflfeprior 
btberet,nec integrum fibi forc.li aut Rcgcm ipfum, aut cos qui a 
Rege erantproxhni presbycero priCuJiliec.Quod laccum Imperx 
tor,omnefq; qui tuncaderant,ita adn.uati funt,vt hocipfum ei? 
jnquocontempti f uerant placeret. Conftat autem etiam Ange- 
los adeum pJerumq; miflbs,ita vt conferto inuicem apud eu fer- 
mon« loquerentur. Diabolum vero tam confpicabijem & fubie- 
datm oculis habebat.vt fiue fe in propria fubftantia concineret.G 
ue in diuerfas figuras fphicuales nequicias cranfluliflec , qualicer 
abeo fub imagine videretur.Quod cum Diabolus fciret fecffu- 
»ere non pofTe,conuicijs eum f requentes vrgcbat, quia infidi js fal 
ere non pofler. 

Qttid DdmonuminfidMS & prtferu & abfens profpicicbat. 
Cap. XVII. 

QVodaM autem tempore cornu bouts in mann cruentum 
tenens,cum ingenti fremitu ceJJulam eius irruptt,cruenta- 
tiq; oftentans dexceram , & admiflb recenter fcelere congaudes, 
vbi eft,inauit,Martine virtus X»z\ vnuni de tuis modo interfect . 
Tuncille conuocatis fratribus,refert cp Diabolus indicafl"ec,folli- 
cicos cflc lubet per cellulas fingulorum, quis nam hoc cafu fuiffet 
affett us.Neminem qutdem deefle de Monachis, fed vnnm rufticu 
jnercede conduaum, vc vehiculo Jigna dcferretifle ad fiJuam nurt» 
cian t.Iubet igitur aliquos ire et obuiam . Itaq; haud longe a mo- 
naftcrioiampeneex*nimhinuenitur,extremumtanienipiritum 
trahens,indicat fratnbus cafum mortis & vulneris,muitis fciiicet 
bobu; dum difloluta arftius lora conftringent fiue boucm fibi ex 
cuflb capite inter inguinia cornu iniecifle. Nec multo poft vitam 
reddidit.Vidcns ouo ludicio Dei DiaboJo data fuit hec potcftas. 
In Marrino mirabile illud erat , <p & h*c & multa huiuimodi fi 
quoriensatcidifleot longeaAtcprxuidebat,& fibi nunciatafratri 
bus indicabac.Frcquentcr autem DiaboJus dum mille nocendi ar 
tibusfecundum virum conabdturilludere,vifibileineifeformis 
diucrftflimis ingerebat , aducrfus qtietn femper interntus fe figuo 
cruch & orationis auxilio protegebat . Teftabantur etiam aliqui 
defratribus,audifleDimonem proteruis Martiuum vocibus itu 
xrepaotemtCurintramoiiaQeriumaJiquosexfratribus, qui cu ba 
ptifmi gratiam diuerfis crronbus pecdidifient , corwerfos poftea 
recepiJlet,expQnentein crimina fingtdorum Martinwn diabolo 
repughan tem refpondifle conftanter,antiqua delifta meiiorh vi- 
taiconuerfatioriepurgari,&.permifericordiam Domini abfolue 
dos efle peccatisiqui peccare dcfierint,cootradicente diabolo non. 
•percineread veniam criminbfos,& femel Japfis millam adomino 
praeftari denientiam.Tunc in hanc vocenvtemtrexclamalle Mar 
tinus.Si tu ipfe, o nvifcrabihs abhominu, infe^tationedefifleres, 
& tefadorum tuorum vel hoctemporecumdies iudicij in prox£ 
mo eft pf nitcret.ego tjbi veie coniifus in Donuno Chnfli.mifeii 
cordiampoJJicerer 

. Qualiter Diabtbtm fibi purpuraium tppmrentm- rtpulit. ; 
C*p. XVIII. 

QVodam die Diabolus luce purpurea circumteftus, inducus 
veftc regia.diademateex gemmis,auroqj redimitus,calceis 
, auro illitis.fercno ore Izta facie , oraoti Martine in cell.t aftith , 
oui cum primoafpe&ti ciusfuiffetebetatus, diu multuuiq; ambo 
. iilencium tenuerun t.Tunc prior Diabokis. Agnofcc inquu Morti 
■ ne quem cernis, Chri ftusego fum defcenfurus ad terras,priu« me- 
' nianifeftaretibi voluLAdhuccum Martinustaceret,necc|uicqua 
vrefponfircferret^terareaiiftiseit Diabolus profeflionis audacii. 
vMartinequidduhitascrcdcre,(u videas?Chriftu< cgo funi.Cuni 
; iUe rcuclante fibi fpiruu ut intelligeret Diabolum cfle non fe,in- 
- quit,Domimis Iefuspiirpuratum & diademate renitent.em uen- 
toramefl"epr«dixit,egoChriftumnifiineohabicu formaqjqua 
-pafluseftjtiHi crucis ftiamata prarfercntcm i)idero,ueniflenoncre 
dam.Ad hanc uoccm iUe ftatim utfuAtus euanuit, & ceUulam ta 
tofecorecomplcuir,utiodubiaindicia relinqaeret Diabolumfe 
-fuiffeJfoc itaq; geftum ut fupra retulimus, exipfius Martini ofe 
cognouimus,ne quis fbrte exiftimet fabulofum. - Nam cum olhn. 
auditafidecius uitxatq; ujrtutihusa;ftuaremus dcliderio illiut, 
gratam nobis ad eundem uidendum percgrinatione fufcepimus» 
hmulq; iam ardebat animusuita i]liusfcnbere,partim ab ipfo jn 
quaotuilleinterrogaripottiitfcifcicati fumus partjm abhiscjui 
intetfuerant uel fciebaut cognouimus.Quo quidem tcmpore cre- 
dinon poteft.qua mehumilitate,qua benignitate fufceperit,cpn 
. gratulatus plurimum, &gauifttsinunoquo.tantiefl'et habitusa 
nobis, quem peregrinatione fuicepta expetiffemus . Milerum me 
pene non audeo confiteri , cum mc fancto conuiuio fuo dignatus 
eftadhiberiaquammanibus noftris ipfe obtuiit, ad uefperatn 
pedcs lauit. 

Qualite» 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufleptimus . 



22$ 



Qhulktr t» inetmdit ttntttiontm fsffitt »0. 
C»p. XIX. 

CVm ad diocefim quanda j> folenni confuecudine ficut 
Epis vifitare ecclefias fuas moris eft.media vercMarein* 
hieme venifler manfionem ei in fccretario ecclcfiz cieii 
Ctparauerunt, multurocj; ignem fcabro iam pcenui fubfideruc 
lcclum ei plurimo ftramine extruxerunt. Deinde cu fe Marci- - * 
ouscubicom coilocaiTec infuccam moilitiem ftraci male blan- 
diencis hurrefcic, quippe qui nudam bumQ vno trh cilicio fup 
letlo accubare cofueuerar,iraq; quafi accepca pmocus iniuria> 
ttramcncum omhe / piccir,& cafu fug fornaculam ptem paleae 
illius qua remouerac aggeffit.ipfe aut.vt era t moris nuda ba- 
xdo latitudine icineris vrgente requieuit. Ad media vero nocle 
pet interruptum pauimentum ignis xftuans.arefcences paleat 
•ppcebeodicMactinus fomno excicacus, re inopinata ancipici 
piculo, & maxime vt referebac Diabolo iofidiante atq; vrgen 
te puencus,tardius 5 dcbuit ad oronis confugic auxilium. Na 
crumpere foras cupiens, cum peflulo qd hoftio obdiderat diu 
aralcumq; lu&acus grauiffimu eirea fe fenfit incendium/adeo 
yt veftem qua indutas erac ignis c6fumpferar. Tande in fe re- 
ner(us,non in fuga.fed in Dno efle pfidiu.fcutum fidei.ec ora 
doitisacrrptciismediisflaramistotusad Dnmcouuerius iucu 
buicTum vero diuinitus igne fubmotoinoxio fibi orbe flam- 
IBararaorabacMonachiautqui p foribos eranccrcpitante, & 
ceUuccantetncedii fono obferatat infringunt fores .cmoroqj 
igne mediis flammis Macttnfi aafcrunt, cQ isi peuitus efle c6- 
fnmptus cam diututno inoaodto pucutarcl.CxceruuifVc verbis 
sneis DiUrft teftis)mihi ipfc refcreeac , n6 finegemitu fatcbaf 
fe in diaboli at te deccptum, vc excuflus a fomno confiliu non 
habcrct quo p £dem,& orationem piculo repugnarer.Dcniq; 
cam diu circa lc tamitTe igiicrn, gdiu erumpere per hoftiu tut- 
batus mertte ccncasic, vbt vero auxiliu ccucis, & oroois atma 
repetiuet,mcdiascefEfre fUmraas, fcq; noofcnfifle orantem, 
«juas rugics matcetTeccxpetcus vt ences.vfi intelligat gfa* hoe 
]cgerir,non etn teatatu quidS iilo Marttnu ptculo.fcd jpbacu. 
DtvitnfmSi Mmtrilif Andtgtmnfis. C»p. XX. 

EX dtftiseius.Huicfanclo vi:o conteporaneusruit Mauri 
lius Andegauenfis E6s. Hicenim Mediolancnfis oppidi 
iodigena exftittt,parenttD. fpleadidiftimis,& ab infis penecu 
aabufaB.Mattino.qui iliis temporib.Mcdiolani fibi monafte 
lium collocauerat,factis lfis.Sc iibetalib.ftudiis inftitutus.Scd 
B. Martino Arrianotum pfidia de ciuicace illa expulfus,fauct' 
iam Maurilius tam araore.q* magnoru pccptispareocom, qui 
Martinura prius fequi c6cupieranc ibi demotatus eft quoulq; 
a B.Ambrofio ipfios ciuitatis Epoofficiura ledtotis accepic.In 
terea pre eius qui nobilicace, ac viribus tota jjcne regebat He- 
iperiam detuncto, rclida mrc oiumq; rerum iuarum cnpidita- 
cchabendi fub fuliano, cunc Caefarc, Martinum qui turonica 
in Galliaiaregebacmecropolimia cxpcciit,& faccrdocij gram 
co cogence fufcepit.DeiadeTuronis egrefius.qui folicariam fi 
poflet fibi vicam eligcrer, Andcgauarum vrbe aggreflus eft,8e 
audicus oon longe a fluuio in viila.coi Calomna nomen etat, 
phanum efie aactquiflimu, diuerfifq; Idoloru culturis dedica- 
tu.tlluc aduenit,videnfq; illud co q» digoitatS loci tenebat hu 
snana non pofle manu dirui.Cnm vc illud deftrucrec cxorauie. 
Moi vero diuinitus ignis de coelo dimiflus , quiequid fimula-- 
chrorO,& immunditic ibide reppcrit, fubmomcnti hora con 
iumpfir. Eliminata igitur otfpurcicta Chrifto honorabtlc ec- 
clefia tbi fuodauit , tc vc dedicaret' a B-Marrino obtinuit, ibiqt 
biflcnos dcgeus p annos multis feieiuniis.ec oronibus fedule 
Dno mancipauit, magnafq; & mirabilcs virtutcs pctcu fccic. 
Du paftotes in illa regtone vigilarcnt,vnutqui(q; eorum noctu 
pccora cuftodirec.cdtigic vc quida puer morderefa vipa, cuiut 
Vruc fe rcpcnc? pct omnes pueri venas infudit , & totum ho 
toinem in tumorem couertir.de quo cnm nihil aliud pftolaret 
aifiinteritus, cartcri paftores fidecommonicieum pniasdefe- 
tunc confeflorts, qui vniiierfa pueri membra fignauit,& oeu- 
losad coelum eri»cn»,in ipfo vulnufculo p qd vipa virus infli* 
Serat^lcjppria faliua fignum crucis impffic,ltatimq; vencnum 
cxomuib-corporis partib. rcuocatum, cncurrirad ipfum,per 
«juem fe lmmerferat locum.Sc pucrintrgrz faniuti moxreddi 
tus,ad Dni tui qucm rcliquerat cucurricferuicium . 

Dt quHufdam tins mirMeitlit. Cap. XXI. 

NOnlonge vero aprasfcupco vico Calumn«,cui vitbeat" 
pcrat t qucmq; fcdulus iucolebar, erat quida collis nomi- 
xtc priftiacus diueriis Idolorum titulis dccorams. vnde Mauri- 
JiusanimarumpditiooS doleus, adhibitis fccum fidclibus vi- 
tis perexit ad loeu vt iliud euertcret,quo cum pueiiiflcr,Dxmo 
fiia ibi Jatenti^elamauetut dicencia.*^uid nos eciaro hic Mau- 
KUi pctt*cqueris?in his regionibus nullus eft Jjqcus quo tc euadc 
Spccuium Hiftotialc. 



te valeamus.IUico in aduerfc (TgnofanA; erucis oppofico Dai 
tnonia rcpSteeleuatomagno mugiru, non fine immenfofce- 
torefugerunt. Ille aut oronium Idolorum fimulachra coadu- 
ti pccpir,& ignib conacmans in fauillam redegit,mundanfqi 
diligentius Iocum,ibidem honorabile monafteriu ftatoic.Prse- 
tereuntibus afir tacrcacoribus icdem cius.vnus eorum qui vco 
dendos docebatur, magnoprofilies impctu Ecclcfiam ingref 
fus eft,& ^uolutus cumlachtymis confcflbtis pedibus,otaoae 
vt fuis pcibus aut prxaislcfe g amore Dei rcdirocret, fecuqj 
rctinerct,quia fbrtim JPpna captiuabatut patria,vedendus du- 
cebatut in alienam. Cuius verbis & fletibus fnum patciocicn 
tecognofccns.comrootus pia mente Sacetdos.ncc mora,pro cs 
ptioo ipfo dnm (uqplicamrus egredimr, humilttet fibi iuppli* 
cabat,vt fibi vendetccur.quatinus afefetuitio abfolurus libcr 
ad patriam reueneietur, Scd cum dominus ipfius fumma ob- 
ftinatione ncquag| id ficri pofle negaret.annuit fuis, vt ipfum 
de ecclefia velociterdetrabercnt.Cedentib. aut miniftris.vim- 
ejuefacientibus,ac Diii fui pcepta escqntibus.immenfis voci- 
bus captiu* damare ccepit.Miierere,& fuccurre feruc Dei que 
deuote & liberandus exjietii. Sacerdos veto flcns folo paululu 

Eoficis genibus, rutlufq;elcuatis ad ccJtirrimanib.inquit.Dne 
>eus omnipotens.qui in anguftia conftitutis,& dc tua mife- 
ticordia veie confitentibus , celeri pietate fuccurris , fubtieni 
huic captiuo,pro quo te fupplex exoro. Ad hanc Sacetdoris vo 
cem, tauta vis fcbtium Dnm ipfiusarripuit.vt atitequam poe- 
nitete fuccurrerecfpiritum exalaiet.Tunc canca fo tmtdine c* 
teci prxcellunc,mctuf tes ne fefe vinos terra abfotberct,q> vna- 
ntmcs expetebancSacerdocem flebiliter poftulantes, quatinus 
& fibiinduIgentiam,&defunfio fuis mcritis acquireret vita. 
Vir vcro bcatus nimium mcraens , nc ipfe occafio illius cflct 
petditionisijpfttacus ccctz immcnfis plandibus,& crebris fin- 
gultibus inuocat Chtiftum.vt defuncto redderec animam.Nec 
ance furrexica folo,douec , & dcfunclo vicam , & captiuoli. 
bettacem acquirerer. Negociatores dcnique , vc fibi rerroada 
pTumpeioindulgereror.multts donariis ipfum honorauerunt, 
oclocum.Quxpropere omnia in vfus paupcrom depuuuic 
idtmdtttdtm. C*p. XXII. 

Nlmirom praeeerea vr neceffitudo compellic humana, Ar 
gts haud modtca mercibus refcrta pcr Ligerim vchebat*. 
Qux dum contta Calomoam afcenderct, fubito cum turbato 
flamiue ponto nauts tn vertiginem totabat', fraogicuc ancen- 
oa, & nunc prora furrigitur cleuata fluclibus,nunc pupis de- 
ptimitur inter vndarum hiatus. Victi ergo Nautx tant;q; tem 
peftacis timote pcrterriti, dcpnti iam defperantes ialute.om- 
nia nauis armamenta eiecctuncfolnm ptatftolantesintecitum, 
tum repenre immenfis damarc vocibus ccepcrunc , diccotes. 
Miferere vir Chri Maurili , noftro fuccune naufragio, potct 
enim hoc obtinetc cum Chrifto, qui poft funus vitam acqui* 
fifti dcfandto. Adquorum voccs exurgensab oratione Mau> 
rilius.fcftine cuc jrnt adlittus,& eleuatoex aducrfo crucis fi- 
gno.impetac pcocelizne txuirec.Caeduntmoxdepofico rigo- 
re fpiramiuattumefccntes vertuntur vndse ia cquora,fubfcqui 
turquc trauquilla fcrenitas. Eracautcm familiare bcato viro, 
vt uunc ecclcfias,nuc infirmos fedule circuiret,& ne vltra mo 
dum fatigatus corpore defeciflrr.habcbat b umilis fcflor afcllu 
quo farpius vccbatur.Quem noclurnis latro tcmporibus apprae 
henfum,furari non mecuic , fcdiofcelixdnmfuraturafcllum 
artipicur a Dxmonjo , & fic demens per noclem tosam vaga- 
bundnsilludit*.Maneauc reddito,ante fores bcati viriaffuir ip 
fe paritcr cfiafcllo.crimS qct comiferat inuicus c6ficef,deinde 
arrepcus a Doetnonio fugere nicif,ne curarccfed beatus vir fu- 
riofum p exorriffimi gram.prius a Dxmonio ltberauit,& poft 
moduab oi crimme receptoafinomiratus abfolutt. Verum- 
cii propter nofturrum, q percuflus eft latro ini uriara, ne voto 
ptiori priuarec* ex coco,qui necefltcace carpac violace n6 vitio, 
tres illi Sacerdos aureos dedit, ficq; libcium abire permifit. 
D# frtmttitnt tintad ipifctpntum. C*p XXIII. 

INcccea cum calibus vir beacus in p dio Cal6n* floterec meri 
tis,& virtutib.vtbs Andegaua jpprto paftote viduac*,& colle 
ctts vndiq; facccdocib. cuin vnft non valetent vcnire fecretu, 
aliis altios pferenttb.fubito nuciatut Archiepm S.Turonic( te 
dis adefle Martinu.Cuius dum pene oes fniam pftolarent ait. 
Viii fratres audice, & accendice cofilium bonum, qui a Deo eft 
elcdus.crit Poncifex veftcr Maurilius Calomuclis presbytcr 
Ecclcfix.Q^i pari voto conueoientes in fentenciam,iani euim 
eiufdem vitt virtutes & metita nouerant . Accepto Archicpi- 
fcopi prxcepto celcrrimc pcigu nc.euroque de propria raptura 
Ecclcfia Marcini pfentix nollcntS fiftunt.Qui du eft B.Martino 
ia eccleda egrederet*,ftacirn ad declarada caoci facctdocis mcri- 
u,uiuco colore coluba diuinit' elapfa fup caput eius defeedit 
TomusQuatcus. S acfcdit 



Digitized by 



Google 



Speeulum Hiftoriale Vincent);. 



t 



»c fedit. Multi etiara videre meruerant , cjuia quotiefcunq; B. 
Martynus ad facram confecrandi Antiftiris bndictione fup ca 
Ut eius extendifletmanum,femp ei pfata aditum dabat colu 
a.Tali igitut miraculo Audcgauenfi ecclefix Maurilio Ponti- 
fiee fubfticuco,& B.Marcinoad propriam fcdem reuerfo.idcrn 
Martinus referre (aepius folituscrar, cp ad bridicendum Maa- 
xilium Antiftite, non folum in fpetie colarabc. fpuitanctus, fed 
ctiam affuerat Angelorum ezetcitus.Ornato itaq; in Pontifi- 
calicathedra ad paftoralis curaj miniftcnum, & cuftpdia Chti 
Jti outum Maurilio Pontifice.tanta ia eo gra Dni rutilabat.vt 
non minora per eum § dudu j> Apfos figoa & miracula ficret. 
Nam vetbis tm Dxmoncs efrugabat.aegrotas vcro fola ofone 
jCUtabat.Sed & cxcisimpofitocrucis fignp vifum rcddcbat. 
Defpootmaea eius exilto pr» pugro mortui fine 
buptifmt. C*f, XXI III. 

EO in beati Petri Apoftoli bafilica fawfta folcnnia celebra 
te,aducnit cum motiente pucro Mattona , cui quondam 
itcnli eundem.vt nafcererur, antc cpatum apud Dnm fuis me 
xitis obnnuerat poftulans filio fuo.quem Dfio habendum ob- 
tuleratiTt manuum fuaru impofitione fprh fan&ura darct an- 
tecj obiret, fed remorante in fancta corporis , ac fanguis Chri 
confecratione paultilum plule, puer cxceflu. Beatiiumus igic" 
Maurilius cxpleto fando folennitatis capitcllo,obitumq; pue 
ri.q. abfq ; chrimatis dono cxceficrat fcognito.totu id fux dif 
fimtioni deputauit , lachtymis raulto tpe itremcdiabilib.fuaj 
culpam logens inobedientiaeCui cu nec ifta furficerct,diu mul 
tumq; quid agerer fecum aib collu£raiitc,tandem reppit q> in- 
tcr conciues tantx negligeciae piaculum plene cxpiate nequi- 
ict.nifi fiugulatis elapfus pfiam propriam ciuefq; rclioqueret. 
Tali igitur repetto cofilio occulte.czinde fcmetipfum cripuit, 
cx fanclorum teliquiis quibus fancta Andegauenfis mf cccle- 
lia decorabac* fecum clauesexporcans CumaGt pcrueniflaad 
xnare diuina omnipotentis Dei ,puidente clemcntia, qui ma- 
nebat in litorc diem ttanlttus fui cxarauit in lapidc,ficq;acccr 
fica puppi.inchoati irineris cce^it. matutator czifterc.Curaque 
ptoceffiffctin altum,& teliquiatum claues quarefecum dctu- 
leritcogitarct,infidiaotehumani generis inmuco.vt dolotcm 
fuper dolorem fanclo viro impon;xet,rcpente claucs de mani 
bus elapfae fubmerguntur in cquore.Tunc cum lachtymis fcr 
tur cxdamafle Maurijius.cj. poftea rci ,pbaitit euentusNifi in- 
cjuit.has iterum claues vidcrc merucro.patria, & vrbem nunq. 
icpetam.cj. effdgio.Tranfaiiflo igitur mari, quoquis efletab. 
fcondcrc poctitflct.mutato habku vui regionis prrncipum ad- 
bsfit, profxdus fehorrulanum fore.quatinus eoipusqct vigi- 
liis iefuutis,& otationibus caftigaredecreuerat.nc ez toto dc- 
ficcrctjpprio labore pauiflec.Qui cum tili ^pficeFet minifterio, 
tanxam copiam eius mcritis Dns' oletibus dabat; vr eriam om- 
nibus quibufcunq; neccflcfucrat.ex eifdem fufficienter tribue 
tet,& taraen nunquarooJera defecetunt.vndc pluribus place- 
bat>& peoi ab omnibus amabatux. 

Qu»Uttr vfyuejustque fuefitm ejt, dyinuentm. 
C*p. XXV. 

INtetea plebe Andegauorura catlirus fibi quondam clecto vi 
duata paftorc,pauotc nimio pcellitur , crebtifq; vifronibus 
mioatur,v>farpectiam admonetttr, vt proprium paftorcm cir 
«umquaqi pquitetct , uifiq; Maurilius inueutus fua; rcdderef 
ecctefix, vrbem Andegauam fore celerius fubuettcndam. Vn 
eiufdem tegionisnpn folumtotanobilitas, fed & vulgatisim 
menfitas collatione facta in vnum venere dccrctum , eligere 
cxciutlibus 4 diffufae virtutis.ac fidei viros, quib.c] iieccifaria 
ad tanta itincris crant fupplcnda negocta fumptib.ex toto col 
lacis, pcipiant , ne vncj rctiertecur donec proprium inueniflcnc 
patronum. Qaifuricci legatione,& deuotius iuflaexequentcs, 
vrbesoraoespppidaq; vel vicos pterierunt. Omnemq; fere_> 
Europam circuitu ambiunr.Scptimo tandemin partes Gallias 
ieuertcntes anno,& minimequem cjtcbat inuento,diuino du- 
Auadportum Oceani roaris, qui 111 Britannia manet minott 
cutfu auido nucncrunt , quacinus eis matc que inuenire non 
ppteranctrans marc qrere niccrentur. Prrftolantcsigitut na« 
ueoiicura qua ctrptum explere valerent obfequium,du rcfidc- 
xent iu litcote fctiptum qcl fiipia diximus inuenetunt in filice. 
Hic tranfiic Mauulius Andegauorum cps.Dc ta cuidcnti igit" 
alactes cffccti iudicio,trans pontum abiere feeuri.haud longe 
autadhucaita puppi« crat a littore,cum leut flatu, & pendulo 
vclo.uc marittanquillotiaoi mcdios fali fluclus fulcarc fccura 
c;piflet , tcpente inimams emcifiis c gutgite pifcts jpfiliic iu 
Argi De quo cum Dco gf as rctn lifleni i pfumq; pifccm exen- 
terareccepilTcnt, reliquiaium claues quas Maurilius in mari 
t>didcrat,in pifcis iecorereperiuntur, quas recognofcentcsni- 
inium mitantcs turbabao tur attoruti,mctucntcs, uc cum ipfis 



Mautilius naufragiuro paflus hominemexiuV. Demiflis igie* 
nauts anchoris in hsec ftantes, vt de mari teuettcrcntur.aflcrc- 
-tib.Nautis Mauri)ii|ir( efledcfunclum,duinljnguli fcqnti no- 
cle vnum cundtmq; vifum Dnotribucnte vidcrunt.Nolite,in 
cjuit.mctuere.ncc reuettamini de itinere, catptu maturare nc« 
gocium.proculdubip diu qfitMm,& vfqihucdilatum vcftium 
muenietis dcfiderium. Mane aut rcddito, <jujd finguli viderat 
jnuicem rcferebanr. Vn faclumcft, vt Aogelico ducluaddo- 
mum principis cum quo Maurilius habitabat,tecto jtiaerc du- 
cerentur.Ingrefll aut illico voxati Maurilium,vtcum qlenbus 
cjuibus rcz vti confucuerat accurrcrec audieiunr. Oculoiu igitf 
acicm iu partem qua illum audierunt iriclamare ditigentes, 
nec mora.cum olerib-accucrcrc. Manriliurn ffpczerunt . Qjjfi 
cum recognouilTenr, J>fti«ti pedibus illius, cum magoo fletu 
rogabant.vt jppriae fubuenirct Ecclefiat, atq; ciuitatuqua cius 
abfentia nihil lam aJiud nifi fupremum pftolaretur exitium. 
Ad quorum fletum cum fc negarc non poUccobftupefaduscu 
lachrimis rcpuguatc coepit obnoxius dicens. Voto rne , ac iu- 
xamento cSftnnxi, nuucj mc ad patrist reucrfurummifi clauea 
videte mercar itexu quaa amifi,Q.ui bua ftatim exhibitis , quic- 
cjuidinmari viderattti&peituletante.xo)dinereferebaat< 
QuiUftcr *d vrbem [H*mrsdi)t jbpre.f*iitmpMerum 
fufcitamt. C*p. XX V I . . 

INterca iftiusmodi ctrcuquaqc uegocii fama peruolirat , ip- 
furoq; follicitac Regfl.Mirantur cuni£ti,&.qiiem vcitortDla 
" num habuerant, nunc vt £an£tiflimum pfulcm veneratesa. 
dotant.multis eum muncribos,& donariis boooiarcouaioti' 
Concenantes,vt qui paupet& peregtinas adVeos vcncrar, rn- 
lix,& diues reuerterctur ad propria. Tunc Maunlitu tx>t pab; 
vr rcgrcdererur,& miraculit vidlus.tunc follicitiocdc reuerfio 
necunctaictur, & vigiliis, ac orarionibus inforoacm ducera 
(cquetitcm difponerct noclcm,tandcm fattgatus iciunio pau- 
inlum obdotmiens vidit Angelum dicentcm fibi. Sorge Mau- 
rili,& populorum tc qrcntiuin exequere vofum, eecc eiil tuir 
pcibus.atq; mericis, tibi comraiflas fcruauitDns oneipro cjb, 
xogaifti,& tnfuper reddidietibi pucrum^quemdiucios plotans 
quxfiuiwQuid multis.Reddito manc,concurrentib.vndiq; po- 
pulis,cum honore magno dcducitur ad naucm,& ttadufto po 
ro.eum nec minori gloria ad propriam cxcipitur parriam. Tat 
litctq; propriam regicflus ad vrbem,nimirum fpcccaniibustas 
bisde Dnipromiflione.fecuius venit ad tuinulum pueri.que 
raftris difcoopertum,inuocat planctibus diutiflimeChriftiinik 
Tandrm rxpiqtacnm Jachtymis ofone vtriq; conturgut,Mau 
tiliusdeotattone , & puer de motte. Quo fcptifotxnis Spiri- 
tus graria confecrato , ex eucotu vocauit cum Renatum^. 
Qui diuinis cuUibusilicomancipatus, & bcato MautiJiodi- 
ligcotius eiuditns taBtis.ptometuit' flotere virtutibus, vt poft 
Mautdium poiuificaJem ccdcfix cathcdram , & pcfthumux 
iottiretur & hercs. 

De ctttrU eius mtrnculis. Cup. XXV 1 1. 

VJr quidam auarus, omnium malorum radice inftigatuc 
cupiditate,cemcrario ordine arrcpta fecuri,diedominica 
auidus operator exticetat. Qncm fcctiris manubiio manibua 
adhafis, vltiodiuinaftatim damnauit. Ifdem tn cogeutib.do 
lonbus, poft mcafcs quinquc fancuim M.iutilium cxpetcns, 
fuae otdinem culpae flcbili ter coiifitcbatur. Cuius vir beatus ou- 
poenitudinem vidiflct, rommotus fpititu ccepitdoleie, fedcu 
tnanibus fandis Maaubriutctigillet fecuris, lllico laxaris occ 
uis,& direftis digitis , omni fugato dolore manus integrc rc- 
formantut.Cumq; aliquando ad portum Lidi fluminis perue- 
niflct,nullarn.ibi nanem repperit,fcd omacs ex patte fiumcnio 
teucbantur altera , nec criam nautaapr>erebat,qui nauigiunv 
adduxi(Tct.Qu6ddum praeftolaretur,& nemo cflct, qui trada 
ceiet,rcpentes omnes catinae diuina iufiione fcmota? a littoie, 
ad obfequium in partem alteram deducuntur. Vode cumom- 
nipotenti Deo gratias tettuliffcnr tngrcflls nauibus Deo fo!o> 
gubernatore, ac remige, abfq;; humanorum oaurarum admi- 
niculo ttranfiernnt. Veifitamcn Nautisqui acconeiant quafi. 
fe eorura laborc tranfluliflenr, naulum non cxpcticus vti fide-: 
lis dcbitor dati przcepit. Villamquandam Giracum iiominc,- 
ad alimentucaptiuotu,viduarft,atq;pupillotu, oecno lubfidia 
clcticoru.ac paupeiu jpfuturam.vit bcatns ex reb. ccclcfiat c& 
parauerat,q dum quada die,vt ibidem qurdda opis agcrct, cQ 
fratrtb.circuiret.rcpcntecornupetcns Vitala.inftinclu DattncT 
nisa£ta,cu ingentt raugitu veiut Taurus,furibunda lummib» 
in eum rotatim cu magno impetu cuttebat,contta § cO B. Spr 
fignum crucis oppcncrcr,mox Diabolus de capite eius in fpe~ 
cte Coiuiegrcdicnseuolaurt ,& lubito veluc fumus cuanuit, 
multi enim fiddium ,qui comitabantur, oculis hoc corpo- 
ixit. videie meruciunc . Biibula veio gregi iuo fiatim mitiox 

ou« 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuflcptimus . 



22<5 



cttie fe immifcnit.Sc deinceps neminem Ixfit.Idem vir fanfhis 
ferap Tifltim paupere,& aqua breue, auc fupledile habetvile* 
Sane cum fan&x qundragefirrfcdiesaduenitenr, poe tpsaf- 
fhctioniseiateifvtdiccumcft) ifcidus vefpetcmus die tertiaci- 
bus.aqua tepid.,& modicum falis, ac panis ordeacens, quem 
tamen ipfe excutiJs molebat fibique caufa obedientix prxpa- 
xabat, hoc tero pro fumma mollicie, fummifque Ttcbatur de> 
liciis, pedcm non pcasferebat eifdem djcbus in publicum.cili- 
cio femper incerius tcclus & cinere . Verumtamen non ideo 
macie corporis torpebar.non pallor in yultu apparebat.robu- 
itus femper in corpore, facics eius, vt ro(a rubebat. Obiir aut 
anno xtacis fuae 90.Sc epacus jo.Idibus Septcmbtis.cuius cor- 
pus fanccum cum die altera portaretur ad tnmulum , gemini 
cx rteio matris fux cacci, vt fanfii corpafculi loculum cange- 
xepocueiuot , lumemqd nunquam habuerilnt ad declaranda 
defunfti Antifticis merita,illico mcruerunt accipere. 

Dt inuentiont eerforum Geruafii ,&fr»thafii 
martyrum . Cmf. XXVIII. 

ANno Theodofij t. Corpora fanctorum Gcruafij, & Pro- 
thafij martyrum Mediolani ab Ambtofio reperta funt. 
Ambro.In diebus,inqnic,cranfa£ix nuper qnadragefimx.cum 
Dns mihi donafTct , vt ieianantium, & otantium faceret me_-> 
«fle patticipem , in oratione pofito , ita mihi fomnus irrepfit 
Tt nec vigilans aperte, necdormiens integre viderem apcrtis 
oculis duos iuuenes ephebos vcftibus candidifllrnis,id eft.col- 
lobio indutos , ealigulis calciatos, manibus extenfis oran tes, 
auilam quidem graucdinem patiens , loqui cum eis non pote> 
xam.Scdquia (vcdixi) parsin me fomni incumbcbat.qux mc 
ad inttrrogationem verbum proferrc non iinebat . Plene aut 
xne euigilantc , vifio ab oculis meiselapfa eft. Vode faccum 
«ft.vc rogarem Dfii mifericordiam.vt fi ludificacio De.monum 
«ffecabfcedcrec, il vero ueriras cfler plenias appareret. Ad im- 
secrandum vero.qux pofcebam a Dno.augmentaui iciunium, 
fimilique modo,& canente gallo orantcsmecum iuuencs ap- 
paruerunt.Tertia vero no&edefecto ieiuniiscorpoie.non dor 
xnienti , fcd ftupenti cum quxdam mihi tertia apparet perio- 
aa,qux fimilis eflet beato Paulo.cuius vultum me pi&ura do- 
«uerac,fac"tum eft , vt ipfe roecnm illis taccntibus loquerccur, 
dicens. Ifti funt qoi monita mea fecuti , refpuences prxdia, & 
diuitias fecuti fnnt Dni noftri Iefu Chrifti pia veftigia, nilque 
tettenum,nilcjuc carnaie concnpifcentes,in mcdia hac Medio 
ianenfi vrbe per decem annos in Dei feruitio perdurantes, ad 
hoc peitingere mcru?runt,vt Cbrifti mattyies fierent. Quorft 
corpora eo loco inncnies, in quo ftas,& oras 1 1. pcdum altitu 
dine terra cooperram arcam inuenics , quam fuperius exalta 
bis,& in nomine eorum ecciefiam fabricabi-.Cumq; ab eo eo- 
xum nomina requirerem, dixit mihi. Ad caput eorum librum 
fcriptum inuenies,in quo,& ortus eotum & finis fctiptus eft. 
Inuenimus ergo mirx magnitudinis duos viros, vr prifca aetas 
fcrebat, ofla inteera fanguinis plurirou ante cancellos fandco- 
tum Fcelicis,& Naboris,ingeus concurfus populorum pcr to- 
tum illud bidunm , coodidimus offa integra, & ad ordinenu. 
tranftulimus vefpere iam incumbente ad bafilicam Fatiftx,ibi 
vigilir tota node,& manus impofitio. Sequenti dic cranftuli- 
xnus ca in bafilicam Ambtofianam , & dum transfcremus 
cxcus fanatus eft, Ador. Quoniam am£ hi martyres fub D10- 
cletiano pafli fnnt,prxfatum libellum queminuenit Ambro* 
fius eorum gefta, qux fimul & patenrum eoram .f. Vialis, Sc 
Valcrias continentcm.fopcrins in loeo fuo inferaimus. 
Devit»,& ag»»ef*n8*Agnetit. Caf. XXIX. 

SC ipfit autem Ambroiius vitam fanAx Agnetis , quam not 
abbrcuiatam hicpofuimusin huncmodum. Ambro. de_j 
facris virginibus.Sancla virgo Agnesgenere nobilis I J.x- 
tatis fuat anno mortem perdidit,& vitam inuenit, quia folum 
vitxdikxit antoiem.Corporeqmdcm iuuencula.fed ammo ca 
aa.pulrhrafacie, fed puIchriorfide,duroa fcholis reuertkur, 
a Prxfcdi vrbis filio adamatur . Dctulit fccum ptxciofiflima 
ornamenta, quae ab ca.velnt ftercota funt recnfata. Coepic per 
fe,per amicos omnes diuitus promittere. Ad quem illa talcj 
fctturrcfponfum dedirTc.Difccde a mefomespeccati notrime 
tum facinoris.pabulum mortis,quiaiam ab alio amatore pr?- 
nenra fum,qui mihi fatis meliora teobtulit ornamcnca,& an- 
anlo fidei fua: fubatrauit me.longi mcliortcgenere, & nobili 
tatc,cuius gencrofitascelfior,poAibilitas fottior t afpeclus pul> 
chrior,amor fuauior,& omni gratia clegatior. lam mel,& lac 
«x ore eius fufccpi,iam corpus eius corpori meo fociatum cft, 
9c fanguis eiusornauit genas meas.Cuius mater virgo cft,cui' 
pater fceminam nefcic.cni Aogeli feruiunt.cuius pulchritudi- 
acra fol & luna mirancur,cuius odorc reniuiicunc mortui, cu- 
iut cadu fanancut jnfirmi,cuius opes nuuquara dc£ciunt,ipfi 
Spcculum Huioriale . 



folo ftruo fidem, quem eum amauero cafta fum ,cum tctigero 
mundafum,cum accepero virgo fum. Andiens hatc infanus iu- 
nenis,amorc cxco corripicur,& incer anguftias animx,& cor- 
poris lecto profternitur,& per alta fufpitia amora medicis a- 
peritur. Tunc parer eius ceepit vehcmcnter inquirere , quit 
effet fponfus, de cuius fe Agnes poteftate iadaret. Extititqut 
diceret eam efle Chrifttanam,& ita magicisartibus occupata, 
Tt dicerct Chriftum fponfum lhum efle. Audicns hoc Ptaefe- 
dus lartus eflicitur , & fuis cribunalibus prxfenratam , primo 
quidem blandis eam fecrecias prouocat, deinde terroribus pul 
lat. Sed virgo Chriftiterrentem, ficut & blandientcm animo 
deridebat. Videns Prxfectus Simphorinius eius conftantiara, 
parentes eius alloqui ccepit , & quia nobiles crant, & vim eis 
publiceinferre non pocuic , titulum eis Chriftianitacisoppo» 
fuit. Virginiaucem fibipnefenratatdixit. Ad venerabilem-. 
Deaium Veftam te pratparare necetTe cft , vt cui pcrfcuerantia 
rirginitatis placet , eius facrificiis infiftas. Quae refpondit. 
Quia te ad hoc quod impetrare non potes, vidco tenderc,quic 
quid tibi viderur in totmentis exerce. At ille. Aut cum Tirgini 
bus Dex veftx lactificabis , aut cum rocrctricibus in lupanari 
fcortabcris. Virgo rcfpondit . Noui vittucem Domini noftri 
IefuChrifti,credens,quod ncque facrificare Idolis tuis, ncque 
potluar fordibns alienis : mecum enim habeo Angclum Do* 
mini. Tunciufliteamfpoliari,& fub voce prxconaria nu- 
dam ad lnpanar duci. Statim autem vt fpoliata eft crine refo- 
lutotancara denfitacem canillis etus gracia diuina contulicvc 
mrlius eotnm fimbrijs, quam vcftibus te&a vid erctu t. Ingref- 
fa autem turpitudinis locum Angelum Domini illic paratum 
inueoit, qui eam circundaretimmenlo lumine , ita quod nul- 
lus poflet eam prrfpicerc, nec concigerc . Cumque fe in ora> 
tionem pcoftrauiflec , appacuic ante oculos eius ftola corpoti 
chis apta, & nimto candore perfpicua, & apprehendcns eam_> 
induit, Deoqae qai fibi eam pcr Angelnm ptxparaaerat,gra- 
tias egit.Interea lupanar locus orationis efficitur , in quoomw 
nesquiiiigtcflifuiiTenr prx nimio fplendore adorarcnc, & 
darenchonorem Deo. 

Dt mtrtt filif frtftSi, tjr tiut fufcittttitnt , f> nutrtyrit 
virginit. Cap. XXX. 

PRxtedi autcm filius vcniens ad tocum cum fodalibus fuis, 
quaficxaliacuiusdcvirgine,cum qualibidinem fuam fe_» 
poflc credebat exerceie, tngrcflus mifitante Puetos tuipi- 
tei fxuientcs.cnm nimia autem venerattone, & iugenti admt 
ractone cgceflus ccepit aiguere, &molles r acmiierosiudicate. 
Etaudaftcr ingreflus,vbi virgoorabat irrucns,in ipfum lume 
priufqtiam eam concingeret cecidit , & prxfocatus a Diabolo 
expirauic Videntes autem focij eius , quod moras inneftercr, 
putabant eum obfcenibusoperibnsoccupatum. Etingrcdiens 
vnus, qni ei familior erat, mortuum eum inueniens cxclama 
nit.Pijilimi Romam fuccurrirc, magicisartibus ifta meretnx 
Ptarfedti fiiium interfecic. Fifrepcnte populorum concurfus, 
& clamor . Audiens quoque Prxfc ftus cttm ingenti clamore 
venit ad theattum, & ingrcflus locum ait . Crudcliflima fce- 
minarum , ad filium meum voluifti apodixen tux magicx ar> 
tis demonftrarc. £t cum talia vcrba innecleret,& caufam mor- 
cis ab ca vehrmenrer inquircret. llla rcfpondit. Illc cuius vo- 
luntatem peificcte voluit, in eum poteftarem acccpit. Cur 
autemomncs,quiadmeingrefli fanr,fani mnt, nifiquiaom- 
nes honorem Deo dederutit . Videntcs enim fplendoiem An- 
gelicum adorabant , & illxfi afcendebant . Hic autem impu< 
dcns ftatim.vc ingtefluseft fxuire ccepit,& ftemeie. Prxfectus 
aic. In hoc appaiebic quod magicis antbus nonhxcfcciftj, 
fi deprecaca fueris Angelum , vc reftituac mihi filium raeum_. 
vnicum.Qiix rcfpondit. Licechocfidesveftta non roeteatur, 
tamen quia tempus eft, ur uirtus Domini manifcftctur , egrc- 
dimini foras.Omnibnfque cgreflis proftcrncns fe in pauimcn 
to orauit Dominum. Tunc Angelus Domini «i apparuir, qui 
camflcncem eleuauit,& iuuenem fufcitauit. Qui egreflu» 
foras coepit publice damarc . Vnus eft Deus in ccelo, & in 
fcna Deus Chtiftianotum . Omnia cempla vana func,nec fi- 
bi , nec aliis auxiliari poflunr. Tunc omnes Aurufpicet, 
& templorum Pontifices conturbati damabant. Tollcma- 
gam , tolle maleficam , qux mentes mucac , aoimos alienac 
Pca-feftus autem obftupuicfcd ne concra cemplorum Ponri- 
fices ageret, Vicarium fuum iudicem deceliquit , & ipfe triftis 
abfcefsit.quod cam Liberare non putuit. Vicarius Afpafias po 
puli fcditione no fcrens,iuflitigne copiofum accendi,& ea in 
rocdiu iatlari.Quo facro ilam; hinc,& illincfeditiolbsppfot 
exuiebat,& ipfaro penicus in nullo cdtingcbac incendiu. Tuc 
illa cxcendes manus in medio igne orauic dicens . Bndico te 
Patcr, cjuia per filium cuum minas hoium cuafi, & fpuccicias 
TomusQuartus. . If 1 Dia- 



Digitized by 



Google 



Speculum H iftoriale Vincenti/. 



Diaboli impollofo calle tranfiui.ecce iam quddcredidi video, 
qa&d fpetaui teneo, quod concupiui comple&or, te labiis, & 
corde confitcor. Cumqueorationem compleuiflet, ignis ex- 
tindus cft.vt nectepot quidera incendii teruanerct. Tunc iuf- 
fit Alphafius, vrbis Romx Vicarius , gladium in eius guttute 
demetgi. Sicque fanguine fuo perfuum Chriftus Cbi marty- 
iem,&fponfamdedicauit. Parentesvero eius cum gaudio 
tuleiunt corpus eius , & pofuerun t in praedio fuo via numcn - 
tana,vbi cum omnesChriftiani concurrerent, infidias a paga* 
nis perpeifi fugerunr.quidam etiam iclibus lxfi euafetunr. 
Dt hit qu* eire*fepulcbrum illiutgtft*, & vif* funt. 
C*p. XXXI. 

AT vero Emerenciana eius collactanca.q ibide otabat.co 
ftans & immobilis ftetit,& exptobrans il lis miferis g> fi 
defenfione lapidum innocentes homines iugulaflcnc.la 
pidata eft ab eis.Eadcm hora facms cft terrcmotus vehementif 
fimus,& cum nimia cflet ce,li feteni tas.tantx chorufcationcs* 
&fulgura,&toniiruaextitetunt, vt pats maxima ppfi infani 
expiraret.Dum aut parentes fand^Agnctiscum pluribus aliis 
ad fepulchrum eiui vigilar£c,in medio nodtis (ilentio videtuc 
cxercitum virginam,ocs tndutas riclades auto texcas,cum in- 
gcnti lumine petgerc,& beatam Agnctem Agnumq; ad dexte 
ram eius ftantera niue candidiorem, q rogatis virginib. vt pa- 
lumper gradum figetent, ftans patentib. (uis dixit. Videtc ne 
me qoafi raortuam lugeatis.fcd congtatulamini raihi.quia cu 
his omnibus lucidas ledcs acccpi i, 6t ilii ia ccelis iun&a fum, 
s)uem in tetra pofita dcu.otione dilexi tota. Hxc vifio publici 
ab omnibus qui viderut diuulgata eft.Inde poft aliquot annos 
Conftantiafilia Conftantini Augufti, cum cflet a capite vfquc 
ad pcdes ex ol parte vulnetib.obfefla, aoCtz venicns ad fcpul- 
chum virginis,& mattyris.licet paganatn credula intcntione 
{> ces crFuditjcV rcpente fomno correpta vidit p vifum B. Agne 
tcm itbidicentS.Conftanteragefilta Conftatia,& credeChri- 
ftum filium Dei cflc Saluatorem tuura.p. quem m8 fanitatem 
confcqucris.Ad hanc vocem euigilauit tta fana , vt ncc fignu 
alicuius vulneris in membris iuis tcmanctct . Reuertens igitt 
ad palattqm patrem & fratres rogauit, vt bafilicam B. Agnetis 
confturercnt, & fibi illic manfeolumexcrocrenr.Pcrfcuerauic 
aut ipfa Couftautia in vi/ginitare , petquam multz virgines, 
& mediocres, & nobiles iacra velamina fufccpcrunt. Aclpr. 
Hane butus virgiois paflloncm hic infetcte volumus.quia lub 
quo Imperatore pafla fit nunquam legimus. 

Dt tdttrit fcriptit fmnRi Ambrofii . Cnp. XXX II. 

PRxter illa veto beati Ambtofij opufcula, quae ia fupctius 
abbreuiata pofuimuf,vt. Inuentioncmcorporum S. Ger- 
uafij,& Prothafij mattytum,& paflioncm fan&arurn Agnetis, 
& Emetentianag virginum . Scripfic etiam Ambrofius , & alia 
tnulta ccclefiz vtilia.vj.De patadifolib.i. Devnicapceniten 
tia lib. r.De fuga fceculi lib. i.De dignitate ad gtatianum li. J. 
Pe Spiritufantto Iib.j.Dc incatnationeChnftilib.i. De my- 
ftetiis ltb. } . De factamentis lib.6. Dc cuta paftotali lib. i . De 
ofEciisminiftrorum Iib,j. Dc exccflu Satyti fiatiis fuilib. z. 
De coniolatione Valeutinianclib.t.Deeligcndo Pontificead 
Vcrcellenfcslib.i.In hcxameron lib.6. Dearca Noelib.l.Dc 
fando Abraha lib.t. Dc Ifaac & ala lib. i.De bonis mortic li. 
i. De lacob , & vita beata lib. t. De fan&o lofeph lib.i. De 
bndidionib. Patriarcharum lib.i.De fan&o Dauid Apologia, 
lib. i.De Hclia lib. t.De fan&o Tobia lib.i.De fandu virgini 
tate lib.j. DeNaboth lib. i. Supet 1 1. pfalmos tiadatus 1 1. 
Super Beatiimmaculati Iib.i.Super Lucam lib.io. Supct 14. 
epiftolas Pauli li.u.Dettaditione Bafilica; ttadatus 2.Deobi 
tu Thcodofij traclatum 1. DefymboloadNcophitumli.t.De 
interpellationibus , & infirmttate hois lib.4. Epiftolas btcues 
addiucrfos.74.Sermonesquoq; dcclamarorios.7<.Exhis igic* 
pmnibus ha:c pauca q fequuntut cxcetpta.fub quadam conti- 
truationc per diucrfa capitula ccttis matcriebus diftincla , hic 
breuitet in hunc modum infetui . 

Vltrtt tiufdtm dt mtribm Epifetpi. Ctp. XXXIII. 

AMbtain Pafto. Qui collatam fibi diuini muncris gratia 
cundis coicabilS fccerit, copiofius praerogando fecurius 
poflidebit. Nomcn cpi coucniat adioni,& adio rndcac 
nomini,ne fit nom£ inane, & crimc immane honor fublimis, 
& vita procliuis , Deifica profeflio, & illicita adio, rcligiofus 
amidus,8c irrcligiofus profe<ftus,gradus cxcelfus,& dcformis 
cxceflusjcathcdra fablimior,& confcicutia hamilior, locutio 
columbina,& mens canina. Sicut nihil cife dicimus E pifcopo 
«icclfius.fic nihil miferabilius.fi dc viu Uncla pcriclitatur, & 
in ctiminc tcneatortquia quanto gradus Epalis eft altiot, tato 
suioagtauior, & idco magna fublimitas magnamdebct habe 
xe cautc)am ; quia cui plus aeditnt , plus ab co cxiget ur, ficut 



fcriptum eft:quia optirnis permixtafuut pefllma, & potentet, 
potentet totmenupatientui.Oportetcpm efle vnius vxpris vi 
tum. Iuxta liteta jphibetEpmbigaroum ordinari. Si vero ai 
.altiorc fenfuth confcendimus , inhibet epm duas vfurpate Ec- 
clcfias. Si oculus inquam tuus nequam fucrit &c. Quid crgo 
facicnt mcmbra.quibus lux oculotum eft adcmpta .i.quid fecu 
laris mulcitudo fadruta eft,cum voluptatibus illicitis, & adio- 
nib. vetitis ad fimilem facinorum voragincm Eps multitudin6 
populi prouocauit , vt nulli iamtamqt illicitum effc videatur, 
quddabEpifcopo quafi licitum perpctratur, fed raagis crcdac 
hoies eflc laudabile.quicc^d Eps habuetit dclcclabile,nec quif 
qua qctagerc Pontifex non dubiut, fe dubitanter agere dicat. 
DtModtfti*,&Vertcundi*. Cap. XXX II II. 

IDcmde orEchb.i.Homines difcunt prius qctdoceant.Ego 
aiit a ttibunalibus taptus ad Sacetdotium doccte ccepi , q J 
ipfe non didici, itaqi difcendum mihi fimul & docendum eft, 
qth difcete ante nos vacauic Quid aut p catteris debemus di- 
fccie,§ taccrc.vt poflimus loqut. Plures in pclm vidi incidifle 
loquendo, vix quendam taccndo. Si pro oeiofo vcrbo ratiopo 
fcitur, quautoptofctmonc impietatis pana cxoluitur. Dcm- 
de fi pro ociofo fermone rationem teddemus , videamus ne jp 
ociofo filentio teddamus. Eft enim & ncgociofum filentium, 
vtSufannx, quseplus egit tacendo, g fcciflet loqucndo. Ta- 
cendoeniraapudhomineslocutaeftDeOi nec vllum magis 
inucnit fuse caftiutis indicium,<| filcntium.Confcientia lpque 
batur,vbi vox non audicbatur. Nec quajrebac^p fehominuta 
iudicium,quae habcbat Dni tcftimonium. Linguamenti (ubdi 
ta fit,& frenos habeat.q uibus poflit rcuocati ad menfuranw, 
(ermones profcrat libra cxaminatosiuftitise.vt fit in fenfu gia 
uitas,in fctmonepodus.atq; in verbis modus.Tunc enim ma 
ximc infidiatur Diabolus > quando in nobis vidct pafliones a- 
liquas verecundiae generari.Tunc cnt fomices mouet,laqueos 
patat,& infctit aculcos fuo|,vt fcmina iutgiorum cxcitct.Qui 
vcto bcne fibi confcius eft , falfis iion debet moucri , nec aeiti- 
marc plus pondetis cfle in alieno conuitio , ^ tn fuo teftimo- 
nio. Egoquidemoonminusdiligoquosgenuiin euangelio, 
qfieos fuftcpiflcmconiugio.nihiienim vehementiot eft natu 
ta ad diligendum § gratia. Uli degeneres frequenter naicunt*, 
& necefltute diligunt.quae non fatis idonca cft ad perpetuita- 
tem diligendi magiftra. Iftc attt iudicio . Sicut aiit in fcnibus 
grauitas , in iuuenibus alacritas , ita io adolcfccntibus vetc- 
cundia velut quadam dotc commendatur natutx. Eft in ipfo 
(notu,geftu,& inceflu,tenenda vctecundia,habitus enim men 
tis in corporis ftatu cetnitur , & vox quzdam>& animi corpo- 
tismotus. Sunt qui fenfim ambulando hifttionicos habitus 
hniuntui,& quafi quxdatn fcrcula pomparum, & ftatuatum 
motus imiuntium,vc quoticnfcunq; gtadum ttansfetunt,mo- 
dulosquo/dam fetuate videantui.Nec cutfim ambularc hone- 
ftum atbitror, nifi cum caufa exigit altcuius peticuli.aut iufta? 
acceflitatis. Siquid fane in natuta vitij cftats emendct. Non 
folum nihil indecotum loqui, fed nccautcm quidcm pr;bcre 
dcbcmusdiclis huiufmodi, quoniam qucmaudire no dclcclat, 
ahum ad loqucndum ptouocat.Verccundia quoq; in ipfo cor 
poris dccorc plus eminet.ita tn vt ipfum dccus non fit eflcclu, 
led natutalcfimplcx negledum magis ^ cxpetitura.non ptx- 
ciofis > & albentibus veftimentisadiucum, fed communtbus,vc 
honeftati vcl ncceflitati nihil dcfit, nihil accedat nitoti. Vox 
ipfa oon remifla> non fiada , nihil femincum fonans qualcm 
tnulti grauitatis fpecie fimulaic ccnfuerunt , fed fotma quan- 
dara,& regulam, ac fucum virilem referuant.Sicut molliculu, 
aut infractum vocis fonum , aut geftum corpotisnon probo, 
icanec agreftera, ac rufticam oatutam imitaii volo. Conueni- 
ic quidera atbitror ccdefialtici maximeminiftiotum officiis 
cxtrancoru declinare couiuia,vel vt ipfi hofpiules fint percgri 
nantibus,vel vt nullus fit obpiobiio locus.Viduarum , ac vit- 
ginum domos tuniotes adirc naopus cft,nifi vifiundi gntia, 
Bc hoc cum fcnioribus , id eft cura epifcopo , vel 6 gtauior eft 
caufa cum presbytehs.Cur non 6 clerice tcmpota illa quibus 
abccclcfia vacas,lcclioni impendis,cui non Chriftum icuifis, 
Chtiftum alloquetis.Chiiflum audis,illum enimalloquimui, 
cum oramus , illum autem audiraus , cum diuina otacula lc« 
gimus.Licit autem intctdum honefta ioca fuauia fint, tamctt 
ab ccclefiaftica abhorrent rcgula.nee folum perfufos,fed etiam 
omnes iocos atbitrot efle dedinandos. 

D* luftiti* ,& Btntptenti». Csp. XXXV. 

NOrmam Iuftitiae putauetantquidam, vtquis communia 
id cft, publica pto publicis habebac piiuau pro fuis, fcd 
hoc quidem fecundum natuiam non cft , natuta cnim omma 
omnibus in commune ptofundit , fic enim gcnctati iuflit 
Dcus omrua, «t paftusomnibut communis cflet, &tetia» 

Nan»t 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufleptfmus. 



227 



«Natuta igkfias coe generaait, vfurpatio ius priaatfi fectt. N6 
aut probatur largiras, (i qudd alteri latgitar,alteci quis eitor- 
cpjeae.Nec illa perfecbt eft liherca's,fi lactantia: ca magis quam 
tnifericordiae largiaris. Aff-elus tuus nomen ponit operi tuo, 
<quoa te profieifctrur fic aeftimaf.Vides qua moralf Iudice ka- 
beas,teipfum cdfulit.mentetuaincerrogat.quoop' tuu falct- 
piat.Ncfciac,inqutt,finiftra tua &c.Graodis culpa eft fi fcieote 
te fidclis egeat,nam & fiolb. debef rnla, iufto tn amplius, vbi 
•vero ca manifeftatnr, pfona cognofcitur, tps vrger, largius fe 
jjfundere mifericordia debet. Non eft atjr Aaarus, vt plurimG 
2rat,nec rule fimul opes efFandt, fed difpenfari.Et ctia illa pro 
banda liberalitas,vt jpxitnos feminis tui non defpicias fi ege- 
«e cognofcas.raelius eft.n.vt ipfefubueoias tuis,quib.pudor€ 
dcpofcere fumptum abaliis, non tn vt illi velinteo fieri ditie 
txs.qcf tu tn oio.conferre potes. Nemine* vero pudere debef, R 
Ct diuite pauper fiat.du largifpaupi,qaiaipfe paop fa&uteft,. 
cum eHues e(Tct,vt oesinopia fuaditaretkQtii multti,inquic,ha 
bo.it, non habcr &c.Qtii plurimum aarfi poffidet.no abundat, 
quia nihil quicquid in fceculo eft. Etqui exiguu habec riotni 
oorat.quia nihil eftqd amtttit. Rcs.n.finedifpendio eft,<| tota 
fbfpendium eft. P6c eeia fie intelligi.QuiplurimC habet,& ap 
«Ut,noaabundat,quia quantuuis acquirat fempeget,qoi plils 
j«6cupifcit>& qaipsttrm habet non minutt.quia multunveftqcf 
yaupem pafcit. Coofideranda etiaeftirtlargiendoaeeas.atq; 
debilicas.nontranq. ccia vcrecnodia,4 thgenuos natales^>dit, 
"Vtfenib.8edebilib.plus largiarisjqui fibt Iaborare,& vt&iiqre 
se nequeunt.Pulchrum cltquoq; jppcofiorem illius hre rone, 
«jui ttbi.aut bnficium aliqaot^rar manus contulis,fi in necefli 
«ateipfiincidit.Qoid:n.tam contraofficium,qnon reddereqcl 
acecperis.Non darc cui§ vix licet, noo reddere non Iieet, nee 
«nenfura pari,fed vberiori reddendu arbitror,& vfum penfare 
bnficiis,<pia quf ptior contuht tpe,priore,& humanitacc,hu-« 
thanitatis cxeraplu,& ipfa quoq; terra fuggerit,q & frocV rai> 
«iftracquos faaieris, flc multiplicatum rcddrt qd acceperit.Ma 
gna vero hcnraolenria eft.q etia fi nihil conferat plus exhibcb 
De Fertitudine,& trudtntU . C«p. XXXVL 

FOrtitudo fine iuftttia iniquitatis matetia eft.Nung Dauid 
nifi lacefficusr» nec oifi prius confulto Dfto bellum intulib 
Prudentia.nin pKo comite Fortirudinis habuit,i6in olb.pliis 
vfq; ad feneftutem fumma mano mptas viftor extitit. Qui 
vero fi pot iniuria rton repellit.taco eft in vieio.g ille qui factt . 
Illa reucra iure Fortirado vocatur.qua vnufquifa; feipfum vin 
cir,ira continet,nullis illecebris emollitur non aduerfis ptutba 
tur.nec fccuodts exrolhf, nec variaru rerum murationequafi 
Vento qttoda circumferf.lo duob.geoetibas ai Fortitudo expe 
clatur.Prtma vis eius eft,vt extetna corporis, g minimis babe 
bat.&quaft fapfluadefpicienda magis % expctendaducat. Se 
cunda vt ea q (umma funt,& ola in.quib.honeftas(& illud ppo 
tens cernifjpclata aMAtentione vfq; ad eftcdtum jpfequamr.il 
lifq; menteita intendat.vt quicquid acctderit,quo frangi ho£s 
folent.quafi fuperior non fetttiar.Fortis igif>& diligentts afeft 
ante oculos locare quid poffitaccidere,& quid agere debeac fi. 
ira accideritdefiutte.Vnofquifq; aut ingeniiim fuum nouerir, 
&ad id fe applicet.qd fibt aptumelegerir.Nam alius ledioui 
aptiot,aIius pfaimo gratior, alius facrario opportunior. Hasc 
ela Saccrdos fpeftet,& quid cuiq;congruit, id officii deputet, 
Neq; vexo adulantS fe.neq; quisadulandum fecuiqexhibeat, 
Altcrum.n.calliditatiseft.alteru vanitatis. Nec defpictat quid 
fe vnufqoifq; & maxime vir optiraus fentiat, fic.n. difcit bo- 
ttis defcrre rcucrentta.nam negligerebonoramiudicia,vel ax* 
zbgantiat.vel diflblutionis eft.Boni vero fpeclatotis cft alo at- 
teadere„vt-appetitus,neq; tonem pcurrat,nec deferat.ne pcur 
xendoeam ptotbet,& cxcludat,vel defeteodo deftitoat.OmciQ 

2rudcm eft depofitu Awre,& reddere.fcd intcrdum c6rantatio 
t,aut tpe.aut ncceflltate, vt non fit officium reddcre q3accc 
vetis, vt fi quis contra pattiam ope barbaris fcrens pecunia pp/ 
iboftes repat ,ant fi cui tcddas cum affit qui ex totqat, vel fi fura 
titeftttuas,cum f uare-non qas,fi infanienti gladium expofitu 
aon ncgcs,quo (cipfe intertmar,nonne folutue contra officit» 
efbSi fttrro quaeftu fcies fnfcipias, vt fraudereturqui amifcrae.' 
■onne coruraofficiom cft; Eftcciam contra officium nonnun» 

3uam promiflLm foluere, facraraentum cuftodire.vt inHero- 
e,qui necem Iobanois prxftitit, ne promiffum negaret. 
D* BtnitMe , & Zibtrslitmt . C»p. XXXV J 'U:. . • 

IDem in Iib.i.Tantus eft honeftatis fplcndor.vt viti beacam 
efficiae rraoquillitas c6fcientix.& faecucitas in nocetia:,bea 
ta plaae,q no iudiciis altenis seftimatur, fcd domefticis fcofib. 
j>apitut,tanq fui iudex > neq;.Popabrcs.opiniooe$ 1 p meecede 
•liqua reOjrit.nec jp fupplicio pauet. Popolaris,& grawcft.oi- 
btts^bonitasjuihilque cft.qS tam facile humanif fenfibus iiiaba 
*'■ Spccuium Hiftorialc. 



tur.Quis afi t eius confitio fe comitrat.quc 1 non putat plus tape v 
5 ipfcfapiat?velqu6potet eum iudicarc confilio fuj>iorc,qu6 
vidcas morib.inferioxC?Supta me debet eflc,cui me paro com 
mittete. An veto putabo idoneum eum,qui mihi det confiliu, 
qcl fibi non dedit. Et mihi eum vacare crcdam.qoi fibi no va- 
cet, cuius aium volaptates occupent.Iibido dcuincat.auariria 
fubiuget.cupiditas pcutbet.mctus quariat,quo.hic locus confi- 
jii,vbi nullus quictt. Summa libertatis eft captos redi mere , eX 
hoftium manib. eripercfubcrahere hoes neci,& maxtrae Fce-' 
tninas ttirpkudini.Eft afit daplex Iibera1itas,vna q fubfidto rei" 
adiuuat,id eft vfu pectMtiae.Altera,q i mpendicur oparum colla' 
ttone.vel confiliorum exhtbitione,muko fplendtdtor , vrfre- 
qo€cer,molroq; clacior:facilc.n.pecunia confumitur,confi(ia° 
cxhaurirt oefaanr,fcd vfu augentur. Pecunia minuicur,& ci>- 
to dcficit.atq; ipfam bcnignitate deftituit;vt quo plurib-largi- 
ti Torueris.pauriores adiuueris, &>faepe tibi defit,cj> alii contu 
leris, confrlii aQt opifq; collacto, quo tn plures refunditur,eo 
tedundantior manet,& in fonte fuum recurrit.In-Ce.n.refltiit» 
libcrtas Prudcntije,& quo plurib.fluxerir.eo excrciratius fic 06 
^> remanet.Ltberaliratts aut moduscenf d* eft,fed & calcar plu 
nmom videtur adbibendum.Modusideb q> bnfacis id quoci- 
die facias,ne fubtrabas neceffitati cp.indalferit effufioni. Cal- 
car aut icctrco, quta roeliusoperaturpcconia in paupis cibo, 
g in diuitis facculo. Caucergo ne intra oculos tuos includas 
falutem inopum, & tanq.in tumolis fepelias viti patfpcrum. 
Poterat quidS Iofcph totas opes ^gypti dare , thelauros re- 
gios effundcre.fed maluit (romenta vendere>q. efurientib.dare, 
quia fi paucis deditTet,plurib.defaii1et,eaqi liberalitate^phauit 
q abundaret. De fuo veto iure virum bonfi aliquid rclaxare, 
tionfolu liberalitariteft,fed plorimumq; ctia comodttatis.Pri 
mCru difpendio litts carere, non mediocre lucrum eft.Deinde 
aogeref aroicitia,q plures habet coraoditates. Nthil aut fimu- 
latum,& fictum vore vircucis effc cenum eft.quinctiadhiturv 
num efle non foIet,q> in principio vernat.in ^pccflu tanq flo- : 
fculutdiffiparat,& foIuitur.Qiiodaut verumeft,& ccrrum, ac 1 
fuiccrum.alca radice fundatur.Nunquid vero dioes iccirco ho' 
neftioreftj-quia habet id quo plorimum honeftas amittintr,' 
quia habct id cjd cuftodiat magis.q poffideat.Illud.n.po/Cde- 
mus quo «armui,q<f aut vltra vfum eft, non vtiq; habet p6He£' 
fionis frudam,fedcuftodiz piculumjContf prus itaq; pecuniae' 
fotraa eft iuftiriavQui fine auro Apfbs mific, fine auro Eccie-' 
fiaseongregaoi&Aurum hatet ecclcfia,ho.vt feruet,frd vt efo-' 
get. O SacejdnrnoBoedif3uruseft Dntribr, cur paflbs es tof 
paupes fame mori?'& certe aorom in vafis eccfia: kabebas',nec 
runpibttliroonjamminiftrabas.melitisfuerat vc vafa viuenriu 
cudodircs.qVroeiallotu. Quid dicfuros-es ) Ttmoi ne ccmplcr 
Dei ornarus deeffe.Rndic tibi.Autucu facra non qtunt , neqj- 
auro placentVq anto ho emunf.Otnatut lacrorum eft rcd£;-tio 
captinotumi IHc vcrum Dni thefaurum cft, qui opcrat.-qct faa' 
guis erus operatns eft.Tunc vas druci fanguinis agnofco,cura: 
tn vrroq; re4eroprion6video,'Vtealix!abbefte redimar,qubs- 
fanguis redemit apcccato.Opus cn eft.vc de occfia myftici po 
cult fbrma noti exedt.ne ad vfus ncplianos facri calicts myfte 
tium ttarnsfera&Saaefi in fua aliquit hzc deriuat emohmen-- 
ta.crimen eft^n vero paupj erogar,ve| captiuum redinrrr,mii 
eft,& ii>hm6t vafa ecciefiat etia facraro confringere ccnflate, 
ac vcndere Itcer lllttdfanediligcnter eftintuendH, vt dcpofita 
viduanrm intafta tcantteant, & fioc vIla*ftciifione fchieror, 
aec folum viduaxuin , ;fed omnitira , 6ddc"Cbim exibeftda eft 
omnibus, fed maipr eft catifa viduammp& Pupillorom. " 7 
DeOn» Ttuau*for, &'M PM*t9; G*t-. >X X X V 1 1 1. 1 

IDcm h»lib.j.Non ptirtius Sapsftfciunt folas non effe, fcfi 
uit anat ipfum Moyfcs,qar cdrrftateret clamabat.cum. ocq' 
fus ftarftpliabat', &'ociofis manib.-de hoftrb. triumphabac' 
In filencio crgo loqbebatoT; & iii ocia'opttabaf,crfmsiaut tnd 
iota nepocia.q hoiur ocia-Quado veto-ioftus folus cft^ quixf? 
co frtrrpcft.' Qn afir a ncgocio,' qui nutrq fcriaf a mettto qud 
negociarbTobfuniatiir.Quib.auc iocts circunfcribif, cui totus 
xsundus dtatriarom cft poMeflio..Quarniot aliqui , fi aliquisfa»- 
pieus tn naufragiopoficus,infipienti naufragtotabulam extor' 
quete poffit,vttum debeat.Mihiqrridem,& fipftabtlias cot vf* ! 
dearut vfoi. fapieotemdenaufragio § infipientem euaderc,in > 
son vid«turq> vtcChtiftiaoUS iuftus,& faptens qrcre fibi virS* 
aiiena morce dcbeat , vtpotequi etiam fi in latrooem arraatu? 
tncidat.fetientemiefcrire nonpoffic, nedujn falutcdcfendit,* 
rjietate contaminer. Dehoc.n.in cuangclio aperta & cuidcnt 
fententia eft. Reconde gladium tuum", ots emm qtii gladiom' 
acceperit,gladioperibir.Quis latxo deccftabilior^ Chrifti pfe 
cucor.Eccn noiwt Chrsf fecutotu defcndt vulnerc,cjfff vehe-' 
tat vuincxa nia tuo:voloue fanare. Cotaotem Jbpociofcat 1 
TomusQuartus. Ff } alter» 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



tvltcro iudice,cum vrri Chfianj fitfibi aherom pferre.nihil fibi 
nrrogarc,nec merici fui pcifi vcndicarc.Qui frumcnca rccodfs 
cur naturx iodulgeotia ad fraude couertis. Quid iquidcs vfib. 
hoiura publicos parras.Cur ppijs minuis abuodatiam.cur afrc 
&as inopiam.Defamc publica negodaris, ambis framentocu 
indigeotiam,alimencoram penuriam.vbercsfoli partusingc 
ynifcis,cxplorans qii fterilior jPuentns fic , & raoc meffemtua 
vcniffe lxtaris.tunc cibi de mucria oim opes congcris, & hoc 
tu uoca$,qa*cft coraeotum nequicic,Iatiociniu hoc an faenus 
eflc appelie?Capcanf tan§ latrocinij epa quib.in vifccra holurn 
tan§ durus inudiatot obiepas.Augetur pcium tanquam forte 
fccooris cumulatura,& lucram tuum in damnum publicum eft 
Jofeph fandlus omnibus , fed perhenne fubfidium collocauit, 
nihil fibi acquifiuit,fed quemadmodum fitnes etiam impofte» 
rum vincerctur , prouida ordinatione difpofait. Cancs ante_j 
ncnfam impaftoseflenon patimur, & horaines ezcludimur, 
DtfidtlitMti , & Amititi» . Cmp. XX XI X. 

SAn&i yiri afretsu fuo caueros * ftjmant,& cfuia ipfis amica 
ft rcritas rneotiri ncmine putant fallere.qd fic ignorantia; 
oecfufpeftum hre pfic qo* noo funt.Hihc Saloico aiclnno 
cens sredit o? vct bo.Hoc eft inrrocete cflc ignorarc qo* noccat 
& fi circuofcribif ab aliquo, de crib. cn bi iudicat.g fide effe 
inoib.atbitratur.Voufquifqtfimplicc^monCjpferat.necfrem 
ercuufcriptiooc vcrboru inducar, nihii inhoncftft ,pmittat,ac 
fi jpraifctit,toIerabilis eft jpmifluro non faee re,qd turpe fic, fa; 
pcplcriq; conftf ingonc fc lufiurandi facfo.Ec cum ipfi cogno- 
uerinc jtMnittendura.non fuiffe,facfi tfi comeplarione faciurrc, 
qd fpopoderunc, ilctie Heiodes qui (altatrtci primum turpiter 
^mificjcrudelicer Ploluir.Quato tolcrabdius fniffet taii facfo 
piurium,6 tn pjurium dici poflct,qd fbrius inter vioa iuraue» 
lacqd euiratus inter faltantium choros jpmiferat. Inferf dn 
fco caput Propb & boc «ftimaturo cft fidei efle.qtf fniramen» 
tiat.Nec vnq. inducjt.vt crcdara non incaute^pmififlc fepce.vc 
srnmolaret Deo,quicqd fibi reuertenti mtra lime - domus fuai 
pccurrcrcc,& cfi & ipfum voti fui p?nitueric,poftg filia fibi oc 
cutrit.Durajpmiflio.acerbiorfoliitiojg ncceffe habuit lugere, 
Ctipfcqui fecic.Non poflam accufare virfi.qui neccffe habuit 
iplere q4 voucrat.fed tn mifcrabilis neccfEras,q (olutfpartki 
dio.Noo pot ho» efle araicus , qui Decr ruexrt iafidas- Pietaris 
cuftosaraicitiaeftj&atqnitarismagfa.vt tujnor inferiori fe ae» 
quale cxhtbcat,& inferior fupiotiiincer di(pares.h, rhoresami 
fitu efle non pfit.Q^gid eft.n.amicus ?nifiamoriseonforc, ad 
gue aium tuum adwngas.atqi applices,& K*miiccas>vt vnum 
fieti reliseduobusjCui te tanqalteti ribi comutas,a quonihil 
inhoneftum petas.Non cft.n.vedigaf amicicia,fcd pfena deco 
ris,gfx.& virracis.Dcniqi meliores func amicinzinopum ple 
iumq,q diuitum.E t ftcqntcr diuites fine amicis funt,quib.abfi 
daot paup.es. Non eft^n.vera amicitia, vbi eft fallax adulauo. 
Diuitib.aut pleriqi aflentatoric grarificant', eiga paop£ nemo 
fiuiulator cft. Verumcft qnicquiddcfert' paupib.hui'amicitia 
inuidia vacat,vos inquit,a'mici mei cftisfi fc^q-pj/.Dedit no- 
bis formaamicitia;,c| fequanrar.f,tc amici vouintatc faciam', 
vt a^iam' amico fccrcta nfa qcunqijn pcclorc habem',* illi' 
atcana 06 ignoremus.oihil enim occultatamicnsfi vetus eft, 
P« Irmrijs illttit Amkr*fi9,& 4* pfti* tinfdem. C«f. X L. 

PRofpc r in chtO.Anno qooq; pnotatp.f.XheodofijWc3o.Io 
rtina mf Va'cntiniani Arrianis fauena in Atnbrofium, & 
o£m MediolanensS Ecdam diuetfajiaiuriarugoneta c6gef 
fit.Paulinus. Moruta afrt Iuftina.cum quida a*ufpex in mahfi* 
ciotum ca a iudice torqrcc', aliud g intcrrogaret* fareri ccepib 
Clamabat.nab Angelo'fil»ianaiomtpimenu adhfceri, qui cu 
ftodiebat Amblofiuro. eo Acfnibtts luftina-adezcitanda ineif 
odia ppForum cacumen tetti EecleGac conCcendcns mcdio no 
fiis (actificauerit.Mififle 6t fedxmoncs quiilluro necarenc.fa 
tebat*. Dxmouefqj renonciaflefenofolfiadilluappropinqua 
xc noo poflc,verumecia 1 necad foxes dorous in quamanebat, 
$0 g> ignis infupabilis asdificiuro illud cdmnnitcr,ita etia vt 16 
je pouti vrerenf.Aliusetiagladiumfercns adcuoicttlum vfqr 
accrdotis ,vt eum iotctficcrec puenit, fcd cum cl cuaflet mant» 
dtftricto gladio dextera obrigcfeence rcmanficPer idfi cps vir, 
i](uftiis /pbus cum fanm puerum notarium adxrapoio vexatfi' 
dire^iffccad Epm.cgteflilm vrbedimifit Diabolus, timensad 
taftun) virq addnci,ita puer gdiu Mediolaoiapud cfm fuit, 
sulla iq eo cominatio Diaboli apparuit Jed vbi Mcdiolanum 
cgrcfliis jppe vrbc £>uenic,idc fpfis ecepit eum vcaare.Qui inter 
xogatus ab ciorciftiscur M^cdiolani non vexaflet, c6reflus eft- 
(e Anibrofium cimuiflc,& io ad tpus recefliflc& reneitete pue 
lo vaa q4 deferoetat repetifle,In partib.oriecip iaquodacafte) 
lib fynagoga ludatorum a Chrianis c6cremata»eo mindaji Mo 
Mcliis Chrunisiniult4tcnt.Dc hoc fafto mxmt oticatis ad 



E 



Theodofiutn,ranclmf>acorcm relationc direxie. Qua accepta 
pccpic Imj;ator,vt finagoga teasdificarcfab cpo.cui' pceptt ce 
nor cum ad aurcs S.Ambrofij pueniflec^iircticad eum epFam 
in qua iilura coucnic,vc ftatutum rcuocaret. Qd.fi dignus non 
eflct qui ab eo audircrVdignus ctia non eflct c)(|i jp illo audiret*, 
vel cut pces,aut vota fna comittcrct pacum ctia non cflc,fe af- 
fexens jp tali ncgocio mortfi fubire,ne dirtinmJatione fui pua 
licatore Impatortfaccict.qui ca iniufta contra Ecclefia pccpif 
fec.Polka veto dc Aquilcia,vbi tunc crat Medie^anntn cener* 
fus,Impatote in ccclcfia pofito de eadc ca tra<ftauit in ppfo. In 
i)uo tracutu incroduxic pfonaro Diii loqnn» Impctatori.Ego 
ic ex vltimo Iropatoie feci. Ego tibi cxcrcitu inimici tui tra- 
duii.Ego dc fcmine rao felp foliQ regiu conftirai,& tn de lnimi 
cis meis donas uiumphos.Cui dcfccndcnti ab exedra,Im pator 
ait.Contra nos hodie epe jppofuifti. At ille rndir.Non fe cotra 
ipfum^ed jp ipfofauTc locutum.Icaq; obcinnic,vt ftatutum ts 
Hocaretut,nec priits ad altare accederc voluit, nifi fide foa lm- 
pciator illud agere fe debere teftaretur, qoa fponfione fide fu» 
lterata,peregicfacerdosdiuinamvftcria. 

Adhtu digiftis tiu/dtm. Cap. XLI. 

GViufdam dariflimi viri filius Patbphilns admodu pami 
lus cum immando fpu laboraret,ftrqntiotone,& mas>* 
impofitione Saccrdocis fanatus eft. Delde fubita infirmi 
tau corteptus.exalauit fpm. Cuius mf fide plena tollcns eu in 
loco Saccrdotis iploabntecopofuit. Quem cum reuencns Sa- 
cerdos in lcelulo inueniflet miferatus mrem, & contcmplacn* 
cius fide Hclifeo fifis fupra infancis corpus fe c6pofuit,& qnf 
mortuum inuenerat,otando viufi reddere meruit.Ad qu£ ctia 
infantulu libellum cSfcripfit, vt qd attatis infantia fciic n5 po 
tocrat legendo cognofccret.Data eft aliqfi copia miflis miltti» 
bus a Stilicone comite,vt Crefconius quida de ecclefia rapecur. 
Qne confugient6 ad altare Dni S.Eps cum Clericis dcfenden 
do circfidcdit.fed roultitndo militu, cj doces fuos de pfidia Az 
rianoru habebataduerfus paucos pualuit ablatocjj Crefconio 
ad amphiteacru tedeunt exoltantes, ecclrfiz luclu non madi* 
cnm relincJntts.Sacerdote jpftrato,& flete diu ante altarc Dni. 
Cuq;rcucrfirenunciaflcnt,his quib.mifli fuerant/iimini Leo> 
pardi faitu celeri ad locom in quo fedebant/jni de ccclefia tri- 
umphauerat afcendentcs,grauiccr laniacos reijqranr, qd Vides 
Sttlico pnia motus efl ita.vt p multos dies Sacerdoci fatisface» 
ret,& illacfum quidJ illuro, qui ablatus fueiat dimifit.fcd qnia 
grauiffimoram criminum reus erat,& ufr emendari noo po» 
terat,ad exilium deftinauit.noo multo poft indnlgcnciajpfcc]a 
rc.Per idc tps cam ad palatium pgeret,eumqi jp loco ofhcii nfi 
feq remur.Theodolo tunc notano.g poftea uimraa cii gfa Vti 
nciem tcxit ecclefia, cu cafu quoda pcde lapfi» eflet.atq ; jpftta 
ras in terra iaceret.rideoti ait Sacerdos. Et taqnt fUs, vide na 
cadas.Quo dido.ftati ille «jalieou lapfum rifccac, fnu doluib 
■Dtvitst ftnfti lobsnnis Cbrifyftuni , & librts tius . 
Gsp. XHi. 

Aclor. Eo tpe floroit S, Iohannes, qui primo fuit presby tet 
Anthiochenus, poftea vero futurosCoftantiflopolitanus 
Archiepscogoometo Chryfoftom*,dodcriot fama clariffim% 
cuius gcfta maxiroe triptita hiftoria diligentcr jpfequitur. De 
eeftis cius.Hic lohannes filius fuit Secundi,& Anthufa; nobi 
Hurn pfbnaru, difcipulus Libani Sophiftat, & anditor Andrati 
Philofophi.Cuius difcipuli fucruntapud LibaniuTheodocu* 
poftea Modfucfteous Eps , & maximus Eps Seieuctz Ifanriar^ 
Cum aQc eflet Iohan.focius Bafilij Capadocis,tec)or faclus cft 
in Anthiochia, in quogtadu pofitus libfu fecitcotra Iudxos, 
Poft paucn tps faclus eft Diaconusa Melicio,& tuc fecit lipifk 
de Sacerdetio, & alios pluiimos. Ab Euagiio vexo fucccflbrs 
Pauliui presby tcr faclus eft.Erat aut tunc pp zelu caftiutit faw 
uerior,& furori magis,qreuereotix fe pbcbanEt np vitae te&i 
tudiof incautus crat fiifieete de futuns. Piopter iimplicitatc 
verooris libcrtate jpfufus ,apud colloqntesa ncfcientibus ar-f 
rogans putabaf.Hiet.de iIluft.viris.Iohannes Anthtochenat ec 
(lefiz prcsbycer Eufcbii Emifleni Dyadoriq; fedacor mulcov 
coponercdr^je qoib.Pererij Perifines tm legi. Adtor. Dc fcri^ 
ptis buius Iohannis.hoc tfn teppi.De hoc q> nemoIsediCnifi 
a femetipfb Iib.i .Dc repationc lapfi li. i.Dexfipundionc cor*. 
dis lib.a.SupMatheum in modu corocntariora 1L». Dc hista 
dubito,an fint Ioh.illius Cbtifoftomi, licet ei afcribaCan for 
tc altetius Iohanms,nefcio cnins,na & tnneninnt* alias home- 
lia; Iohan.Cryfo.fup Math.oo.cJ tfi raro inueniunc*ocs fiF, fc4 
tfh if.qapudnosluncItSfuD Ioban.homel.»8.SupcrefFarsi 
Pauii ad Hcb.horr1.t4. De laodibus Pauli home.7.Sermoncsr 
duicribs jo.de his omnibut pauca qua?fcquucur excerpfimus.; 
Scnccntia; ciufdcm de hoc.quod verum homtnis bonum nui- 
his auferrcpotcft, diuicric kio vaa* funt, ' 

r Idtm 



Digitized by 



Google 




epmnas. 



228 



■ 14m TtGMutCrtfi/ltMH* eUbte quodntmo Udttur • 

r mfi»ftipfo. C»f. XLIII. 

QVhI eft virtus animi?.Recte de Deo fentire, & recte intcr 
hoies agere, hoc folum eft 9 nullos aaferre p6t. NS K- 
bcrtis.&faivitas-corporis, &diuiria;, & hmSiaefem 
poflunt.qula hec ,ppriae booa hois fuor.fed foia virtusanimi. 
Vnde patet qu" nemo ledi p6t,quia virtus.c} fola hois borfttm 
Ci auferri non poteft.Nec dieo q> nemo laedit aliu • , fed quia ne 
«10 lasditar ao alio. Na & Ibfeph fratres foi latferant,& inicj 
cgtrunr iu cotn,fed ipfe Ijefus non eft. Vetum & amplius ab> 
quid dicam,qaia ilti (oli laedunrar qui lzduet, & nulii ali i no- 
eet noxa § aliis tnferur.Si quis ab alio verberatus.vcl afflicV; 
«erbom blafphemu.&impium^tolcrit.lefusquidfieft in hoe, 
jion ttt ab alto, fed a fe p impatientia.f.fua. Ignis quidem auari 
ciae diaitifs acoedit*,& dtui tiis pafcif Et cii eis,qni roanus ci dc* 
iderinteladios aeuatquotidie,foueas,& pcipitia paret.millecj; 
feropufis,& naufragiis didar , volurari tn tanq Sues ia eteno 
eiusdelcQant,& vt cantati ftercut eius euoluere.Dic qlo.ob k\ 
cam videaritut expctendas diuttixve} virmrib.ai nihil conferur, 
ftd nec hoiem meliote fecundu vtrtututituiam reddont.irnmo 
ctiam bona ii qna inueneriot fubruunt, & vitia g wrtunb.iji» 
Krodocunt.VetG qui partesagantlnsuric.nihil adoerfus eam 
pariunt" audirc. Conferamus mcnfam diuitis & mediocris , vi« 
tofqs cooaiuas difcutiarnus,quicnagti puri , & veram tneofx 
capitit vohiptatem , iiK toto die atctitis, & laceflcntib. cubitis 
*ecumbunr,& cccoas prandiis iueg«ir,ventris dittcntrone «1- 
puntur,acciboru foorum oppffionepmunr. In quorii cocpore 
Tino inuadato,vclut- naufragii cutuida flucubas aia obrute ne 
catur.vbi necocalis,neclingua, nec pec <pprii( deferuiunt of- 
ficiis,fed oia-mombra corpocis vinculis iaccnt vinda grauies, 
<J cathents;vbi'necfopor cic adcjeeodar^fedcxterriti fcmniia 
jnfanientib.detcriores fiunr,& quafiifpotite Dxmooes aiatfua» 
fuperdueunr."Nunquid in talibl comiiuiit eft magit voluptasy 
•n in eis vbi tanrat eft cibus, & poias.qttanras ramc>& fmm 
depellat.in quo etiafanitas adcftj& r5pmanet,& honeftas efr 
fobrietacepdurat.Hunc modu vitx natucadocuit, illficorru* 
ptella libicUois inucnir. Hic ctia q> deliciis, & luxuriaducuns 
vita.rcfokita cotpora,& oi cera molltora circGferuor,& quoi 
di infirmitatum examine tepleta,eifq; femp vita cum meehcis 
& medicamentit,fenfus aut ipfi tardi, & gtaues.atq; obtufi,& 
qaoda mo fepulri.Qms heciocandadicar, &zrataatq; volu^ 
ptuofa. Voluptas.n.eUe dr,cum defideriit furs fruitur.fic a pru- 
depttb.difSnitar,vbi vcro de defidcriis frai non pot, vel egri- 
tado non finir, vel fatietas-ipfadefiderari non faeit ea> e$ one- 
tofa abundantia efficit,& iocunditat in eis,& voluptas picSkn 
plicior igirat vicrus, & menfa mediocris plnrimum habetio 
cundiratis.ecootra vero menf»diuitum exccrabiles,& hottu 
d*,ac motborum comaminatiooit pleoa, & ficut ait quida in 
quibus molefta funt etiam cj videnturdclectabilia. Sicutauc 
plerumq: Meretricis vulrus cum rarbidut^c fcedus fit p oatu 
ram fucit t eolorib.pigmentatus , J pfkituit J ad decipiendot cos, 
qui igtiorant, c| foeditas ftib velaminefuci illius contegart: itai 
&diuitie faciunc,cu g adulatione honori videti volunt.Neq; 
n.vocet ille ppfi quib.diutib.vel ludicib.acclamat? , cx vctkatc 
^ferun/tfedcisnomen honoris depingitur. Na fi coofcierias 
acclamantiumtsbiinterroges,inuenies agud vnumqoemq; e- 
orum roetu decapmbiw accufati. Oeniqjvbi poteftatis metus 
ceflauerir, & publice popz fcena fuetttrefoluta , tunc vidcbit 
cjuanu fintoblatranres,& infimalantes,etia ex hisqui ubiac» 
clamabant,& immenfis te iaudib.extollebant.Certu cft itaqvoj 
aifi quis femetipiuto leferit ab aliis iaedi n6 valet, ctia ficdtta 
eu orbis coiuret. Ncc lapfis, $c ruinte faots ca tentatio eft, fed 
inftabilitas at,& ignauia,q etia fioe tentatione interdum fperc 
deiicitur.ficut & tpfa fabrtca, 4 fupra arena fundata cft.etia fi 
flumina & venri non vigcanr, paulatim tn cftluens illa inftabi 
lis atena sdtficii crcpidinem fubruit.Tu quidero fi facias om> 
eia.quar in te funr, fperare debes & ca,quie a Deo funt, aderit 
namque& tibi.fi ru ipfeprius non dcfueris ribt . 
Jnuettio etntr» tUot , qui£u»ngtlij dttHmtmtmnonftrHsnt. 
C t- XLHJI. 

rTem de compunctione li.i.Quidixerit fracri fuo facue.reus 
eric gehennzignis.Hoc quide Chrs aicNonaut plus, qinfi 
deles hanc legem calcamus, & quotidie innumeris ioiuriis 
frfs affieimus.Sed fiue fatuii quis dixerit.fiue vanom.fiuelatro 
n£,fiue quolibetalio noie iniuria,vcl maledictu fratti tngcfie* 
xit, ex quolibet hotu vocabalo fubmaledicfi titulogehcnne 
Condcrenar* fupplicio.Arvbi amicitia pmanet,nihil facile rcci 
pit",q3 tiifciditl poflit opari. Si vero inimicitiat femel aios oc- 
cupauerint otac|fiunt,q dicun^,qaudiunt,ita aecipiunt*, vt ad 
jnimicitias maioresjpficianttft quut.n.bonidc mtmicodr.no 
Spcculum Hifloiiale. 



credit*,fi qtnd nafi: hocfolum credir*, te eonfirmaf.Cfif s onu9 
nbs jp calatnoiantib.tubet^jos mfidiasetia & dcdos amicisco 
cinamusCbrimalcdicenrjb.Bndici iubet ;nos iofidias ecootta 
ik>;aut pticees-maledicimtts.autmaledidis altexius multiplica 
tamalcdic^areftiraimus.Tantttfq; hoibjdiaioornm pccptoiQ 
efl conteptas,& etiafi quidesc eis facercvideanr^nec ipsu qui-. 
dem Deo.qutmandauit impendant.fed vanasglon? coofecret, 
ita vt in vtroq; mo pari daoo fenatur & cum vident* faccredcp 
nundaia funt j& rn oino non factsnt.i^onnuili etia pedib.fanl 
cta calcanr.&plenoifordibuspectbrc hatmunt diuinxfctentiaa 
pocnlam.Cxteru ajuavia iuflus cs ambulare,vc quiddc tequie,i 
de abundatia pconuris. Per angttflaianua iuffus ex inuoitc» 
rt qoid amplcts requiris ingreiTus.Ccelum patas afccdere,& ree 
gnum Dei inuaderc,& interroga* nequa ribi initincrc dtfficuL 
tasoccurrat,nequtd ciba inviaafpctu accidat.aut laboriofum,: 
& u6 erubefcis? ncc pudore opprcfTusfnbccrra remcripinm de« 
fbdis.Non video clariffimco; a4tquis nram»era,& pfcctacui 
pidtne teneatur celeftiu.alioquiu oia q vidxnt' effe grauia,vm: 
btas putarsmus , &rifuro. Vcras Chriili amator totft feslld. 
transferr quo eS.amoris fuid*chiarenrio,iUaq; delectatio,ac\ 
fuauitasqp fpmconturf.ofm dejcctatioaehuius vifibth* fua-i 
aitatisobfcurat,iotm^n.fuccenfus«fl>& acdetamore Chii , vt: 
cietia fi flamat immortales adhibeas ncfciat, non fentiac,o6! 
vtatf.mulro namq; veheroentiot eft lgnis Chn.quo «tuutpcr. -. 
amorC,& beato dcfidetio conftricrus itafertola, vtexhis,e}i 
patitut,pleni folatia magis atnons fuica^iat.q. dolotecarpo», 
xis feotiat.Hic ama,otiu mos eft, vc atoorem fuum filentio te« 

?ere ueqant , & flammas fuas intta pecrut cohibete no valear,' 
cd frequecius eoarrant,vtipfa afllduitaxe narraodiamoris fiii* 
folatiij capianc,& ccftigeria immenfi ardoris aflumant. Nune> 
aon umloqaartnurcompunctionem cordis, ouam pattarour,! 
quia doccre, & non.facere non foki.m ntbillucri , fcd crianx-r 
damnampltitittiumiconfcrt, grandis euim condemnatioeeft, 
fetmoneai founi coroppuenti,& vuam fuaro tiegligcntt . •■ S< 
<■'■ D* vtT^ttrin (fmfunSnvnt quaUtor bnbertfotfft. > > 

■ .!•»!■■• ,C#. ;.X.Cv.-. 

IDem ia J.li. Qfio.fkri por, vt aia infitaia & ftigida copun- 
^ionis pariat rezba.Nolaputeso/m6tcs & defetta,vclab«. 
. niatta poflint; »1« confcrre fUcnuum pturbatiancfq; eios; 
pimere.vt igoM ilh%que ip eaChfs aecendit. Requirendaifutar: 
itaq;fUentia&quics,(i6 folum.k>corfi,fed;& ai ac jpofiti. Si 
n.^potltum quiejis ata gerat, ncc in yifns habitationc tutbe* 
bitut.Sicut aut impoffibile eft,nio aqua tnflammct^ignfSiita 
impotlibdeefl 06put»Cti0Dc cbtdis vigcrc in dcliciiS.Vera tot*i 
dis copunctio eft roagna agere, & humiitaloqui, lufte agere^ 
& fup pcccataresrimcrcac ircraere.Dc peecatis nofttis,q mul> 
ta func,& grauiayion dtco non coeitamus.jut ingeroifcimtts,. 
fed nec mehiione-quid£ facimiis.Sicubi vero paru aliquid bo 
niopis agcre vtdemut.boc fine iritetmiffionc,& dict volum? 
& audin.nec definimus.doncc piaclantia euacuet',& peat.Ve 
re ignoratbo -Jturo boni iit placcrc Deoifi.n.fcires.nunql alw 
quid aliud cxtuufccus merccdis expadares.Fiequeter quidem> 
nofmetipfos peccatotcs jpttunoiare vidtmas , fed exeo argurn 
mur.qma & hoctpfum ab jrfio andiamos,qd de nobts^f nuncia 
xe vidcmttt,ftatim indignamur,& irafcimur, & non iuiariam> 
paflbs conqnerirnur,hic fidauobis funtota, nePublicanu il« 
lompofttmus^imitaii.qui cn pcta fua audirct exprobrati ab a* 
ko,non folum patienter tulit,fcd etia eonfeflione fua addidir K < 
& obhocab-tllo iaftificatusdifceffit.Du aut deptcncis dolor 
eft nullus,facilius fupucnientib.malis locu damu&Id£ de repar 
rationclapfi.Sic^p mortec6i Philofophicu efta.lachr7mis.rcW 
pare.ita in rootte aise infipiens,& irreligiofum dico c6(blatio» 
n£tecipe.Nihil aQtctede mihi booi opis.tjuis fic exiguu, de. 
fpiciet^apudiuftu.Iudice.fi.n.pctacu tantacxaminationcdifcu 
ticnda funt.vt etia verboru,& cogiutionft vnufquifq; pferae 
pcenas,quantomagis bn gefta,& magna recopenfabuot 10 iu- 
dicio,etia pua.Nonnullt quide impiorQ fibi faris efle credunr, 
& optabile videri , fi gcbenna trhmo careant , ego ant mnlt» 
gtauiotcs geh£na dico efle cruciatus, ab illa glot ta remoueri, 
& arceri a confpectib. Chri. Ignis aut incxtinguibihsdfjoS 
fblum,quian6 eztinguit*, fcd quia ncceos quos iufcipit eitia 
guit.aut pcrimit, & ficut natutam non habct confajnendi,ir« 
nec il!utninandi,fed ignis obfcurus eft, &.flaromatenebrofa^ 
Peccare ergo humatiu efi,permanereaur in pclo diabolicu eft^ 
D* Orifint (unBi Aniuftin%,& trroriiut ndottfctntU tiut. 
C»f>. XLVI. 

EOtempote Attguft.cum effctMauicheusper Ambrofiutn. 
adtectamfidem coouertitur . Sigibertus degeftis eius. 
Auguft. hoc cx prouincia Aphricana, ciuitatc Chartaginenfi, 
dc nainetocuriaUu.honeftHutnis patcntibas otiundusm fcba 
TomusQuartus. Ff 4 Uru 



Digitized by 



Google 



|»n mtfuO £ pieautn «fteturfiwu.ghecailmai^pribi rioceha 
tur edrrat.latinasfaris diligcbat-Hortante eiua beaca rore M« 
fa,rr baptizaretar, reuucntc patregentilip arricio,.baptiffrifi 
«ius diUcum cft.Exceffcruneaut caput ipuuseopabefeente Ji' 
faidinom.repre$,& rmUaerat cradicans manvsi truiltum eaitn 
fa tagebat Pater eius non qualis Deo crcGserct, **1 «$ cafius, Ctd 
*rt diurriffimus. Interci peruenit inlibttuu^ndam Ciceronir, 
tpi cxbortarionc conriner.ad Prutofop.&»ocator Horreufius, 
jrber illemutauit eiu&arre&am.et ad ipfom Dnm pccs,& to» 
ea murauit,& dcfideriavtiu aha recir.erat aue tune 19. annoru* 
jtefunfto tam pt aDte biennium r riJuic eitepxceois vana fpes, 
fcimmnrtalrratcm fapicritiaceanaipifcebat Jtftu cordis incre- 
e5ibili,& furgcre CJtpn.Ttad' DcurnTcdirer. Hocaut folum iir 
ranta flagrantia celtringebat,q> illa cihortaricaje nomen Chri 
fti non eracqtjia ipfoadhuelacte Matiis tencru cor eiosjrie 
biberat , &afte retincbat , & quicquid fioe hdc nofe fu ifiet, 
guk, & cipojiratn & reridicotnnon eum toturapiebat. Intei 
reaTfqiadeat pduAus eft nugat, *t crederet ficu plorare cunt 
deferpinar,ac matrem eius arborC lachrymis la&eit,neenon,& 
Manrehei feitamaliquantahira fapiebat. Proindemultum fi 
co flentt ad Dnm matet cius.fc ridit fomniam fccfi filio »iue 
te,& haoere^ecam eaodcm menfam tn dotno.qin illa ia nole 
faaecum filio fuo habete mcnfam,deteftan; blatphemias eius 
cttotit,*tdtccjj ftant€ in gaada lignea regula» & venientem ad 
ifa iuuenem fpl fdidum.hilarem atq j amdente fibi. Cui triftitie. 
cas inquitenti rndtt. .Perditionem filii mei Augnftini plango. 
Tuncille iurEr,»tfecttraeffet,admonuitq; n attenderet.vide 
tct »bi ipfa cflct.ibicffd& filiuro fuum.Q^»t>i tJla attendit,ri 
dit eam iuxxa fe in taadem ttfgtfla ftantewi.tM »bi filio narra- 
nit »ifum,& ilte ad *d crahere conarenii), »f iSa poft fe nodc- 
fperatct fuiuram cffe qd ipfe crat.Nop,inqnir,mihidit?trm efti 
Toi eft filius ruas ibt eris,& tusfed rbi ruiibi & illc.Noue dcin 
tfc aani fecutt funt.quib.ilfe io illo limo prt>fttndt> n ndus cflv 
Cum trt rlla vidua eafta* fobria, & pta quales Dens aaaati iani 
quidemfpe aJacrior,fedflee i»A gemifa tKHirfeniotsnoii lcfine 
ict olb.horisofonum fuarumde fifao plangerc ad D.u,& in- 
ttabat in confpe&a Dei preceseius, quidedft aicettim tnftwj 
pet qudata magnum Epm. Q^ietncorrimatet rogaflet, »t du 
gaatctar cam filio ejus coHoqi«ri,&t4felIete eiroresciusncduit, 
fed tndit adhac illum elie indociiem.eo q>inflatas^flet noai*! 
tate illiat herefis. Sine, inquit,adhucillum, rogantm proillo. 
Deu, ipfe legendo rccirricfquts iUt fu error,& qnanta impie 
tas.Qcl cumdixiflet,nolebat ilIa acquiefcere, fed magis infta* 
faacdeprecando,& »beitim flendo,»t illum »ideret, & cum eo 
conferret »el diflercx«t. Tunc ille fubftoraacfaaos tatdio dixit 
ciuVadc in<j.t ,a me tta yiuas,fiert no-pot, »t fitius iftarfi lachty. 
tnatu jjeat. Q^»crhnra itailla «ccepic, ac fide c^fo (nnuiflcr. 
. Di fimdijj *m,tf dtfouts ffemlmri.' Cmp. XLVli. : 

IN :llis aniiis vnarfl bafoebat non legitimo coniugio cogni- 
tam, cui tfi fer.iabatthori fidem.doccbatcjjeo tempore arte 
tethoriea. Vcdebat babere difciputos bonow , & ebs (ine dolo 
doccbatdolojtErat aut ei amieus,per quem copataaetatfocie 
tateftudioru uitnischarumcocanm fibi, & flore adolefcentise 
conflorentem . HancSca fide *eta 5 tencbatin fiaperfttcioi 
fits fabtQas Augult.deflexerat^pp. quaseum Mater,plangebau 
$ed eum tllc labotaret febnbus,& dcfpetauitcfieijbapitsaraa 
eft Aagaftino non cutante.poftea recreatus eft, & fanatos, fed 
poftea ftcbrib. reperitus eftdefunelus.Qnodolore cooienebra' 
tum eft cor Auguftini,lc quicquid afpicicbat roors erat illi.pa- ' 
tria fuppliaum,& qoicquid cum illo communicaucrat, & une 
jllo in crueiatu inane inaerterat. Scripfit pterea libros ttes de 
palchto,& apto, pulchrum diffiniens q> pier feipfam, aptQ aut 
•d aliquod accomodatam decetet , ad pulchcrrimu Romarut 
Ttbis oratorem que nou nouerat facie , fed amabat holcm ex 
doctrinar fama.Eratrancanoorum a6.antx7.cum illa rolumt 
Ba fcripfit.Oes etiam,libros liberaliam artium quofcunq; le- 
gere potetat tntelligebat.Qaod afi t legerat de attc loqoedi,»el 
dtfletendr, de dimentionib. figurarum, & de moficis,& dc nu« 
mcns, finc magna difficultatenullo holum tradenre intel- 
lexit.Annoztatiseius 19. venerat Catthaginem quidam Ma- 
■icheorum cpus FaaftusnoTemagnuslaqueasdtaboli .difci. 
pliuis liberalibuj etuditus.Et quia AuguftinusroultosPhilofo 
phorum legerat,cum diclts Manicheis conferebat.qui de plu- 
tibusreb.mulu lcnpfetat copiofi(fimcdelyians,& non ei ra- 
tiooccattebat,libri quippe eorum pleni funt fabulis,0c de cos 
lo it fidcribus.,& foK & luoa.'^uattamen »bi difcutienda Au- 
smftinus piotuht,ille oeC aufus eft fabire faucnaifciebat.n.tfta 
non effe, nec eum pudttrt coiifiteti, & ita fuperatui abfccffit. 
Poft hociguotanteMatteafcendcos Auguftiuu» nauem node 
«jUnculo RomaxnadiitjiU^jartem rcthoric^ dQCuit. foft fa«c 



miflsim^a a MediedapoJitoa»m-ad pr?f«ft»m ^a>bj^t magi 
ftrum arris ftthoricer p:eatdetet,& MediolajBU dirigcret.Tuc 
-^iniaefaus Piefc&us Aoguftiaun» ptpliaium magiflrum n»rfis. 
-& fcnit Medio lanutri »d Ambrofiuro epa) in optimis ttotji o> 
:W<t»rafumiQ4i < eumrp»teinc fuiccpit, * percgrinaripnfeiu» 
iacis epaliter diie«it, ic cecpk «uin amatc AugiiftwiHS.rerbifqa 
.eids.fu£pendcbaturintentus, & dcleftabat' fuaaiute dcrmqpis 
illuis.Iotcr hxt rentt ad eij matec pietace foftijt. rerf a tnaricu 
eum fequens.fc inpcticulis 6ib.de Dco fecura.t«4ica.uit ei ij- 
lei tp iam uou effct Manic hetu, fed nec fiatholicus Chi iftian% 
Tuuc illa confidtas a it.Crwdo iu Cbnfto q> prius^ de hac rita 
{ttigrem, rifora fim efi Chriftianum fidcle. Etia fiindcbatficcs 
* lachrfmasipro eo ad. Dettm^DiUgcbatcji & ipfa/an^jArm 
hrofium, ficut Angclum Dei, eoq> p illu agnouerat fijiun>fu*5 
ad illaatteipitcfluSuatioiiein iam cU * jpdOcturn.Omqi quip, 

{•edicdomiqico audjebaceum Auguftinus,»erburo Dei popU 
o diflerentcm , & cdljoquebjtut cupi chariffiraU fibi amicts 
Alippio,& Nebndio mukas queftiooes. . >. % 

J)teompun8t»nt>,&hl**bry'*u*ii ( s- Cmfr. ICJLV HX* > 
I Vorum Alippius ex eodem quo tpfecrat ottus muntcir 
pio parcntrb.pnroaiib.municipalibut natu minor Au- 
■ guftinoihunc Augtiftinus Romae inuenerat,& iUiadoat 
ferat,& eu illo Mediolanu profccras fuerat. Ncbtidius. quoo| 
rehela patria-vkiiia Cartfaagini.Mcdiolanfi abierat.q*reo| 4« 
guftinum.Quo iauento.cxaot g iter hi tres iu confilio.mKare$> 
quifiiam effct teneitdas.ritxmodus.Cumcj; cflcnt Auguftuius 
& Alippius tq domo , & afifens effts Ncbcidjus, vppir ad oos 
Pontiauus, quidam ciuis Atfef. Quo narrante erttls ell fejma 
de Autoaio, ^gypcio Monacho k cuiusnomencxcclletKet 
cJatebat-apud feruos Dci.Stupebant aut illi audicntes ta iccc.a> 
uimetnoria , & propeiiis tcmporibus tanta,m't4bjUa- Dpuin 
nolntuicfl fermo eiusad.monafteriorum grcges,& raorcs,qub 
tura illi nihil.fi:icbit.Cun»4» I>oot ' anas taliaJc.qfef«r,ingern» 
feebat Auguftmu8,& ertwru.qdebarf podore horfibili.Tetmipa. 
teaticfctmooe,& ca qua**oerar.AbiitiIle,Augu(Untis iut, c| 
pit flagcllareai»mfua,& rultu turbat* cxcUroanit ad Alippift, 
flcdixit. Quid patjmtir.Quideft hocqd audifti? Suiguiit iodq 
€ti & ccelum rapiunt,c< nps cu dofliini» noftri» ut.<nfcrnua) 
dentergimur.Etcum hccdixiffetintendcbatin.cum attoottai 
Alippais. No.n.folita fonabat retba.plusq alloquebanf alurft 
eius.frnttSjgemr^ocolj, coioc,m«dus vocis,cj.^Btba.q jproebat» 
Itaqi freroebat fpu,&etatturbuleti(fimus,&accufabatfcmet>; 
ipfuro. AlippMMjreroatfuus lateti cius tacitus eum dcdens c6 
fidrrabar.Inrer verfaa aecnfantis fe «bortaeft procella mgeus* 
fetcos ingentrm imbrem Jacfarymarum, & rbifeiam cohiba 
re nofl poccrat,furrcxit-ab'Alippio».cJocitet, quiafblttudo tlli 
ad negocia flcudiaptkit ridebatur,& fcccflit.remotius.Al'ppi* 
yero manfit vbi federant piius oimis ftupensiAuguIt. fub quai 
da.Fici arbore ftrauitfenefcio quo,& dimtfic hab.eoas lachry 
rois,& prorampurrc fiumina oculorum cius,acceptabilc fact t« 
ficium Deo,& non quidem fais vcrbis.fed hac featcntia multa 
locutus. Ettu «fqueqao, rfquequo Dnc Mafceris io finem» 
Nc memor fuerisimgtatfi nraru antiquatu, & iadtabai voccs 
mirerabiles, & plorabatamariflimacontritione eordis fui.Et 
repcnte audiuit vocecum cama, diccntis,& crebro rcpetctitis 
cjuafi puerLTolle legc,tollc lcge Statimq; murato »uhu ince- 
tiflirmis cogitarc carpit, nthil aliud intctpretaus diuinitus (ibi 
iuben, rt apetiret codke. & legcrct.quod primum caput inue 
nicet. Apuit & iegit in filentio capitulum quo primu coniedi 
funtoculi ei'.N6 incomcfationib. & ebrirtatib.no in cu.&c. 
De fiudi» tmt tn fmtrit librit , e> tiu/dtm bmftifmt . 
Cmf. XLIX. 

STatim cum fine huiuc fcutentix quafi luce fecuikatis infu 
fa cotdi eius omnes dubitationis tencbta; diftugetunt , & 
profedus in rilla cum fuis omoibus gaudens, legebat pfal 
mos Dsuid cathecominus cum Alippio cathecumino , matre 
femp adh(rente fibi mulicbti habitu.ririli fide.anili fccutitaie, 
matetna charitate.chriftiana pictate.legcbat.&ardebat aduer 
fuslitetas de melle cceli melleas, tc de lumincDei luminofas. 
Rcaerbcrautt.11. Dcus tnfirmttatcm afpcclu eius tadiansin cii 
rehementer,& inucnit longum fc effc a Deo in rrgioocdifli- 
roilitudinis.tanq auditct rocem eius de excelfo.Cibus fum grS 
dium,crefcc & manducabis me, & tu me mutabisin te,(icut ci 
bfi carnis tuat.fed & tu mutaberis in me.Scnfit igitur & exper» 
tus eft non eiTc miram,g> palato non fano pcenacft panis,qui 
fano fuauis eft,& oculis (gtis odtofa |us,qtiae puris eft amabi- 
lis . Et quztrbat riam roboris comparandi quid cffet idor 
neum ad frucndom Deo , nec inueniebat donec ampledate- 
tor mediatorem Dei,& hominum , hominC Chtiftum Iefum» 
cjui cft fuper ottuiia Dc«s bcncdidtus iti fceeala#«ocant£,& di- 

ceutcm 



Digitized by 



Google 




,*W*ttem.ggpr«<n »it,v<:riras,ac Wta^Iode vbii&nsratacoit 
«juo fe nome «Ure ppprteret, relt<2© roxc Mcdiolanum remea 
oit ,Placu«.& Alippio renafd tn ChriOo .paxiteccam.ipCa.Ad 
lanxeruot e*i*m fibi pueruma Dco daturn ei Aaguftino nata 
**ra«litciManoru eoira. i t .crac.ic ingcnio prcucniebat jout- 
•os do#os ; virosi$C emtpatrihorrori ingenium eius, fcd cito 
de muodpabftaliteum Deus. . Et baptizati funta un&»Aro> 
jbrofio.&fugitabeis folicitudAvitisprtterir*, Nec fatiabao, 
lur illis diebusdulcedine mirabilj eoijfideure altiradtncrnd* 
uinieonfilti fuper falutem gencxis hums%i . - ; : . 

t ' . . D*litru^HOtantihaptifmiimfi»mferiffit. - 

ACror . Scripfit aut AugufUnus ante conuerfionetn fuam 
»t dittum eft d« puJchrp &> apto Ji.j.quos nufqaam rej»- 
peri. Poftconticrfionem vjcro fuam adhuccathecnxnis/us 
libroi foliloquioru.i.De immortaluate anime Ii.t. De ocata vi 
>a Ii. i .De ordine hb.x.Dcachqderoieis li.j.Dc difciplinis Ji- 
fceralib us li.i.De omnibus htsbatc pauca cxcerpfi.Augufti.ia 
fpliloquijs fais lki.Dcus pcr qacm omnia qux fioetc nihil ef- 
fient tcndant adcfle Drusqui necidquodfc inuiccm prodit 
Peiiie Hermjttis.Deos qai malum oon facis Sc facts afle oe pef 
fimum fut.Deusqui paocis ad id,;Qtiod vcxceftrcrugicncibus 
oftendis malum nihil eflc . Deqs pet qucm vnitterfitaseriam 
cum finiftra parre wrfecUeft. Dew.aquodiironaniia.»fq,jrl 
eitreroum nulla eft,cu deiertora jnplioribas concmunt. Detis 
qaem amat omne,quod araaxe poteft.fiuc fcieos fiue nefcies . 
Deus in q uo fu ttt oania,cut tamen vaiuerfx crcaturse n/c ma 
litta nocw , nec crrorcrrat . Dcus de cuias regno lez csjkm in 
ifta regna defcxibitur.Deus a quo cxirc mort.tn qucmfcdtre 
xeuiuifcexe^n qflo habitate riuere eft.Densqucm neroo amk- 
tit nifi deceptuf.qbem nemo quasti t ntfi admonitus.quem ne» 
tno inucnithifipurgatos.Deuscuinos fides excuat, fpesexi- 
git.eharitas iu.ngir.Dras perqoem benefcruimus,& bcne do* 
tninamar . Deus.per qucm miniirse ses n6 oos minuuatJ^eus 
qui nos eo quod npn cft «xuis, Sc C o quod cft induis. Detis qui 
nps vnis.Deus cuius legibus io EuoftaMibasmotusinftabilis 
texara mutabitiom pertuibatus cflTt noii ftaitur, fretuinqt cir- 
cnmeantiom ff oqlpram fempa aef fimiluudioem ftabilttatis 
reuocatur. Coius-lcgibtj* afbitrium anitnelibcrumeft boonqt 
pccroia.fc rxiaiis?e.nx,fix>s per omnia occefltunbus dtftribu- 
ta fant Qui fecifti hominem ad imagineni.Se 6. t. qucm qui 
fcaouitagnofcit.Exaudimc Deusmeus.Patermeus.Rex me* 
caufa mea/pes mea.rcs mea,dom*mea,patria mea.falos mea, 
luxmea, vitamca. Exaudirooietuoillopaucts noiif&mo cibi 
foli fetuire pararus fmn.quia tu iblus iufte dominaris.Rectpe 
oro fugitiuum tuum.fatis fvxnin fajlacurum Judibrtum.. Iam 
iatis pciiasdcderim.fatis inimicis mis feruierim, tui mris efle 
cupio.aceipe mc ab iftis f ugtcntem iamalu totum , quiaot ifti 
sne quando a te ftgicbam acceperunt ahcoom. Vindica me ab 
errote quxtentem te,oihiImibi atiud occuttat pro tc,fi oihil 
aliud defidero quin te . Si aatcm eft in me fapetflui alicuiut, 
petitio,tuipfc munda me «tfacidpneom ad udendum te. Cas 
terum de ulote corporis mei.quamdiu nefcio quid miht.vtik 
le fit.tibi commi'to.Tantum hocoro vtme penitusconatrtao 
adtc inhikjj mthi tepugoatc facias teodcnti ad te . Idem ia 
(ecundo tibro . Dcus fcmper idem noaerim me , vouecim cen 
&c.oratio eft. 
De promatitnt tim inEccUfiaHipintnfi . Cmp. L l. 

EX geftjs cius Anoo igttur v1tsefuc.30.per mcnra,& ora- 
ttones Mauis fu«,& per prardicationcm fancti Ambrofi; 
ab h*refi purgatus, Sc baptizattu.prorinus in fidc catholi 
ca confirmatas,fp£ omaem qua habcbat in leculo dcteliquit, 
tc fcbolisrenunctaosqoas regebat.Huic fe confociauitEno- 
dius luuenis cx eius muntcipio.qui & ipie umen prior conucr 
fos & baptizatus erat . Qujercbaot quis eos locus haberet vti- 
liosad feruieodum Deo.ttmulqj temcabant ad Aphticam.Sed 
cnm eflent apud hoftu tyberiiu pia Matcr etus defuncca cft , 
quevmus virt fuerarvxor.fc ipfum enam virura iam tn exrre 
mo vitae lucrata ift Deo.Poft mortem igitur Matris nauigaoi 
tcs.rcuerfi funtadagros propitos.Eratqt cum amicisin Aphri 
ca,meditans in lege domini die ac nuc*te,fcribens tibros tt do- 
cens infeios.Et cum iam tcrmtnum io ictumjs Sc orationibus 
tranfcgiflet* fancto Valerio IponcnfiEpifcopo.ltcet inuitus 
otdinem Saccrdotis fufcepit.Q_ui (tatim monafterium clerico 
tum inftituit.fc cxpit viucrc fccundQ rcgula fub farfdis Apo- 
itolis conftttutaro.Sanclus aatem Valcrtas ordioatoteius ex- 
tjltabat vberius,hommS (tbi datum talcm dtuinitus,qui in do- 
cltina fana Ecclcfiam ardificarc eiTet iaoucus.Vnde & ipfe Va 
lcriusquiaGrxcusetat.videos fcin latina lingua 9c litctismi 
tWf doftiioijbcato Auguftmo potcftatcot dedu coatta vfuov 



22p 



. .orienralia Ecclcfic.cDram fein EccierTapt^di^cate, Vndecum 
; ei roulti Epifcopidctogatent illc Hnguas pbtrectanrium non 
corabatjdumroodppereum fi<r«t.qaod *feipfo impleti pW^ 
tie.non yajebat.. Ixitereaianclus VaJerins metuens ueabalia 
j£cclefia$acerdotcptiaataia Eptfcopum Auguftinusauxrero 
jtur,c< fibiaulirretur.fciwts feiamcprpore & xtatcinfirmom 
a Catthaganefibus p btcuwmptttauir, vt Hipponffi Ecdefiae, 
AMgMflAUum licet, mpdtsomnibus rcotfeotcm ptomoueii pec 
toittetf.tpaftoreni. Quq 6ct J o J <um.t»nta inftaotia ocs, b«exi- 
cos libris &,cpiftplts& difputatiQnibusdebeliabat.quod fe vi* 
c^SAtubefceotj:s,ac augmcntis Ecolefia; inuidetes.graaiffinut 
& intolerabilesperfec«tiooes vmwtiEedefi*infetebant,& ali 
quotiens vias beati viri inftdrjs obfidentes , fempct Dei pro- 
uidenua innens errore fcducttfm.inucRke Ron potera.nr r 
Q**Uttrvixitm£}ifc»p*li 4tgnit*t0, Cap. L/I.- 
Eftcs* cakiamctita Sc lcctaafaa ctus ex moderato & c5 
peteoti habitu crant.nec ounium nicida nec abiecta pla 
riraumai, quia plcrtimqs vt dicchat vel ia ctate fe infoi 
lcnter fplent hpmines»vel abiicere, cx vtroque non qaae lefu 
Chnfti,fcd qux fua funt qucrentcs. UJe vcro mcdium tencna. 
in tegula canonicotu dixit. Fateor.de pretiofa rcfte erubefco, 
& ideo cum datucmihi vendoeam.quia vcftis non potcft efle 
communis ,prctium iit commanc.Menfa frugali & parca vfut 
eft, Bc rotet olcxa Cc Jegumini carnes etiapropterinfirmoscc 
hofpitcs babcbat.Io mcnfa femprrlecrioncsn aut difputatio- 
nem diligens,contra p<:ftcm dctractionis in ea ita fcriptum ha 
bebat.Quifquis smat dictis abfcntium rbdcre vitam.Hanc mC 
fam indignam nouent e(fc /ibi,v«J fui.Vndc fifortc aliquando 
detractiq t;merger«t,dicebat,» ft noti taceccncaat vetlus iIIqi 
ipfctfelpret.auta menfa rccedcret. Erga pauperes tam pms roi 
rvicor^.«ar,quod cum Ecclcfiae fue pecunia decetTct , hoc ip- 
fum pppnlp dcpunciabat.noo fe habere quod egentibas cro- 
garet.Nan) 8i d« vafivdominitis proptet capttuos Sc iadigetes 
irangcte, & conHari iubebatrfndigcoribas difpenuri.QUpd 6c 
Arobrofias in talibusneccftitttibas indubitanter ene factenduj 
d ix ix Sc fcripfit . JFcrawaium nulJa iotra domuro cius roaofit, 
occetiam Getmaaa fotoi,fcd nec frams fuifiliar.quas Deo pa 
riter feruicbant.Diccbat . n.quia & ii dcfororc,& ncptibus nul 
lapoUet nafcimala fufpicio , tamco quia tales perfonc fine 
aliis neceflarMS fctuqj manentibus eiTe n6 pofleut.cc ad caset 
alia-adaeataresit,ex.ilJis potTcfltinfitmioresaut tcntatiombus 
bumanis pexite.autccrte malis homioum fufpitionibus rnfa 
man.Et ii forte cum aliqoa icminarum ad fe videndum vrge- 
ict, nunquam foluscum folalpqucbatur.ntfi fecreti.m altquid 
iiuerctTct. Hic, ttaq; fapientise lumen pratfujgidum propugfia 
cult|m »«rita is, Sc fidci tutamrntum , omnes Etclcliar Uocto- 
rcs.iam iogcoiptquim fcicntia>vicitrincomparabilitcriiorent 
um exemplw yirturum.quatn afHiicntia doctrinarum.Etenim 
tauta fctipfu vt 110 folum ab aliquo tou vit* fua: tempore lcri 
bi , fcd nccpofliiit lecrioncpercurri.HumscPim librorum.tra 
ctatum , & Epiftolarum numerus plufquam ad mille triginu 
extcndttur.vt tnetito ei dit5rara.illud'couucniat.Mentitnr,qui 
le totuni legifsctJtt tur.Sigibeims . Eo tempote Maximos Ty 
rannus ab.Arabrofio «xcorornunicatus.quiacorrtgi noluita 
Thcodnfip Aquilts in bcllo perimttur, & Valenttanas impc- 
rio rcftituitur . Alia hiftona dicit, Maximum Rooueabinimi 
cis Gratiani efsc intctfectum . 

Otf*cin«rtJhiodofiiinTbejf»l*nic*nft, commiffo proano tx 
communictttHt tft at Ambrofio . Cnp. £// /. 

ANnoImpcrij fui quinto Theodofius irapetacor immane 
facinus.quod cpmmifit.quatido Thcualonic». 7. millia 
ciuium fecit occidi.in vltionem radicum in feditione oc- 
«|lorum,imitabili publicz pf uitentix cxemplo dtluit, ab Am- 
bfofio Ecclcfia expulfus,& bumili fatisfoctione recoociliatus. 
Hugo floriaccnfislibroquinto.TheiTalonica ciuiuseft gtadis 
* populofa in qua dum fuiflV t orta fcditio.quidam iudices la 
pidatifunta populoatqjtrucidati. vnde indiguatus Thcodo- 
iius iracundix pon refrcnauitinfitmitatcm.fcii iuflit ocs pati- 
terinterimi.non fecernensnoccotcs ab innoccntibus . Igitur 
fic io meflibus infcifi funt non ptxceaVntc tudicio fercr.mil 
lia hominum Hanc cladem audtens vir virtutis Ambrofius ctl 
Ptiiicept Mediolanum *eniflct,& tcmplum intrate voluiflet , 
occarnt ad iaouam,& his fciraonibus a facris limintbus pro- 
htbuiteum diccns. Ncfcts Impeiatorperpetrataate,curpoft 
caufam taoti furorisno agnofcts molem tiixpiatlum^ttonis , 
Scd forte recognitionem pcccati prohiber potcftas imperii de 
cet tamen vt vincat ratio potiftatcm. Scienda quippe natura 
eft ciufque mottalitas,atquc refolutio Sc puJuis ptogeuitoru 
Sc cx quo facti & ad quoniam tedigentt finem fimus , vt i lon 
flotc purputcQConfidentcsinfitmiutcopcrticpiporis. ignore 

mua 



Digitized by 



Google 



fatis bo* «oeqoales hoium.prinecpaeS IroperatOr,fed coTertio 
Xum.vnas eft.n olum Dns Rex atq,- creator. Qujbus dclilisaf 
pietes «6is dni tfiplum,qiiibusealcabts ptdibos fafi&atnpatfi 
aacntG. Quomodo manus cxtendes de qrribas adhuc fanguii 
Jtillat iniuftus , qfio hm6i manibus fufelpie» fao&um cbrpus 
Dfii,qua pratfumptione ore tuo poctflu (anguiots ci* -pretiofi 
percipics , cG farore fermoufi tUbtu tantUsiniUfte fit languis 
affufus.Reeede igittir recede.ne fecundo peccato priorem ne- 
quitiata augcreeontendas.Sufcipe vincukimquo ommura te 
Dominus ligat,eft enim maxima medicina faoitaris . 
Pt tempunBitnt tiut , &humili poftuiation» abftlutitnit , 
4* torrtSiont tdiili , f> abfolutitnt Thtodesij , 
Cap. III II. 

HIs fermonibusImperatorobediens,erat.n.diuinis eru- 
Jitionibus enutriros,& apcrte fcietis,ouoe funt propria 
Sacerdoru,& quat Regum.gemens & defleus ad regalia 
temcauit.Cuq; S.menlium continuu tranfiflet fpaciu,propin 
quauit noftti Saluatoris Natiuitas.Imperator aut lametationi 
bus afltduisin palatio refrdens.lachrymas inceflabiliter expc" 
debaclnercflus eft atit Rufinus militnm magiftcr.fingularcm 
ap-id cG fiduciahabens,& vidcns principe" lamctationibus pro 
ftrataro,acceflit vt lachrymarG inquireret ciufas.At llleinge 
inifceas araartiitme,& vehcrocrius lachtymas fundcns.Tu in 
quit Rufine non fentis mea mala,ego auc lamcntdr, & gemo 
calamitatem mea.quia fcruis,quid{ & mendicantibusaperra 
funt tcpU Dei, & proprifi dni locu ing r edientes Irccntet cxo- 
lant.tnihi vero ingreflus ad eu non eft.fed infuperet ceji funt 
elaofi.Et hxc dtcens verba (ingala fingulribus trrumpebat.TGc 
Rufinus.Cutri inquit fi tibi placft,& Pontifiei perfuadebo, vt 
foluac vinculG qoo te ligauit. A d que Imprrator . Non inquit 
perfuadbis Ambrofio.noui emm decietG illius efle iuftn.ncq; 
teuerebitar ImperialS potcntia,vdeg6 poIBt prcuarieare diui 
ria.Sed cu Rufinus verbis pluribus vteref , & promtrtcret Am 
brofiu efletle&endam.lroperatot eum pergere cu ftftinatione 
attatcepit.Ipfc it fpe daca poft paululu cft lccutBsycrrdcns Rufi 
ai promiflionibus.Porro vit mirandus Ambtolms, mbx' vt vi- 
dit Rufiou ait.Impudentiam canum es fecatus o Rufine,raote. 
Vidclicct necit auetor exifiens,& non pudorem ex ffonte de- 
tergens,non erubefcis t nec metuis contra maitftatf latraredt 
uina.Cuq; Rufinus fupplicaflct, & diceret ftatim Imperatori 
cfle venturum,(upeino zelo accenfus Ambrofiosait . Ego in- 
quit Rufinetibi prxdic«,qiri cu ingredi facra Itmina prohibe- 
botli vcro imperiu in tyrannidi mutauetit necem libentcr fa 
fcipio. Quod audiens Rufinns nunciauir Imperatori votfi An 
tiftitis,moneos t vt palatiu rcmearct.Imperator aut hoc in me- 
dia platea cognofcens. Pergam inquit,& luftas in faci? fufci- 
pta contumeltas.Tunc ad lacra limina peruenicns^tn facram 
non cft aufus inttatc bafiiica,fed accedens ad Anriflitem inue 
rjit eu in falutatorio tefidcnti.Que illico rogarc ce>pit vt folue 
xet cius vincula.Epifcopus-aut tyranmca dicebat efle eius prz- 
fentia,& contra DcG infaoire.eiafq; lcge calcarc. Ad harc Im- 
perator.Non inquit infufgo concra Eccicfiafticas fanc^iones, 
ncq; tnique iogrcdi facra limina cootendo,fed te foluere mea 
vincula rlepofco,przcor,dcniq; vt & cois Dni pro mc exores 
clcmctia.& ne mihiclaudas ianuaqua cunctts per pniam dns 
nofter apetait.Tunc Atitiftes.Quam inquit pfmtentia oftendi 
fti pott tantas iniquitates , qutbus medicaminibuspoft taota 
vulnera plagas curafti ) A4 hxc imperator» DurG inqutt opus 
cir,& doceie & medicamina tempcrare.mcii cft oblata iulcipe 
te.Tuc landus Ambrofius.QAr furori inquit tnu iudiciu com 
mififti,& no r6 protuhc feoteiuiam,fcd potius iracuudia ,lcri 
bc lcgem qua> dcctcta furoris euacuet. icnbc inqnam lcgera 
Vtintradtesjo. fcntcncia uccis acq; profctiptionis in liceris, 
tantura fcripta permaneat, & iudicium ronis expeclet,quibas 
tranfacvtis ira ccflante r6caufam examinct, ac dcmum , quod 
apud femetipfam cognouent fub veritate difponat.Itaq; iotta 
hoium dieru numemm animaduerti potctit,an iufta fit quam 
protuleris,an iniufta fentcmia.Et fiquidem roprobauerit inio 
fta qu( funt prolata dil rumpet,fi vcro iufta firmabtt.porro die 
xum numerusad hec iuueftigaoda fuf&ciet.Quam admooitio 
ni dnereti & fapientifllmi viri Impcrator aio libenti fulctpifs 
& optima efle confiderans, legera repente confcribi prxcepit, 
& propna manu cofirmauit. Quo faclo vinculu eius diflbluit 
Eptfopus- Sicq; dcmu Imperaior ingredi ltmina ptarfumpfic 
EccLlix , & adhscreos pauimento,manibuscapillos euellcns, 
cu lachrymis a diio venia impetrare pofcebat. Vetu cG tps af 
fuilfet.quo munus ad altareofterre folebat.furgens cG lachry 
mis elt ingrclTus.Cuq; obtul lfct ficut folitus erat, intta can- 
celloi ftetic.Rurlus aut Ambrofius non quieuic,led diftetentia 
locuru edocuic.Et priino quid? icquifiuit , quid ibtdcm expc* 



AatxxJmpentore dicehre, fufiinere fe? factorf perceprionem 
Wyfteriorn,pe'r ArchiihaeonG rcmandatiirei Archieptfcopus 
tQ Imparaio c m cor^ora ioca' Sacerd-Jtibvrt tantu foac collata t 
•qoat caKcrisoftcineicdi net e<Mittngere permiaator^egredert 
igicor &.«fi eeteDsTianc cxpeclatione coeni •Wabt.porpara' na 
que Imperatores non Saierdores facit.Tanc Imperator fidchY 
limus hanc ei traditionf aio gratanti -fufeipiens remandaatc 
diceos,N6audaciae ti intra canccllos msnfi. (eiia Gonftanti 
poiitsna vrbe hatrc conttretitudinf cfle cognoui , fed ago gra- 
tias ptohamoi medicna.Tali ergo tantaq; & Prefu] i & Impt 
tor virtute chrebar,& tfh ^pdcfi ictepatioaviravirtatis ^plata 
$*od fltctU» imptTMtrix mttndtbtt pauperibus fufitntnndis, 
ipft vtrt Thttdofiut idolis tuirtendis . Citf. 

VXorvero Theodofij nofc Placelfa.claadoro atq; dcBTau 
maxima habebar cefaf,'non feruis.non ali;«'vrens{ninir 
■ftritad h;c ofBcia peragewda.fed per femetipfara hoc agf s aj 
xoru habitacula veniebat,vnicuiq;cjuod opns era»pr*bens,& 
petEcclefia xcnodoehia difcuirens.fuis manibus infirmis mi* 
■mftrabat,ollas eoru ett eigetKilos gtiftans,ofrerens cbcfearia> 
panem frangcns,cibos mi«)ftrans,calices ditiiefls > & alia cun- 
cfa faciens quie feruis,& mitJiftr is rrfos eft fdkmniter opetart. 
Hisaut qui ea dc rebUsaittebatwur talibusprohibere dicebati 
Aurum diftribuereimperii eft opus, ego aGt pro ipfoimpcrio 
hocopusofFcrobonarrwhi ttibutnti . Sed:& viro fuoffpe eH 
cebat.Oportet te Matite fpxcgitare quid dudurh'ftreris,* cjdl 
modoiis, oa fiip bcccogiMuens.igratus bcnenVftorlnoeris; 
fcd impenu.quod co laegiite fuftepifriregaliter gubernabis '. 
ita bn & fimilibor fcrmonibus'optima tnulier^rofieere virS 
ftul ra .virtutibus fedulc hortabatur.Demq; fioVrifltrhUs Ifrtpe 
ratorcontraerroregeiitilium infurgeos.eiVAlndlruVcuenere 
doftioauit.Lcgc igi.ur data -praecepit.IdolotS'cerripla folotenot 
cuctti.Autceo.n.impecator Maximus Conftantmus qui pri* 
mus pictate moru oroaoit imperiu,facrificarc'Demonibus in 
terdizit.oon tn coru tcmpla <uertit,fed ioaccerSbilia cflc pra; 
ccpit.cuius filii pateroa voltigia fijnt fc cuti.lulianus aut eis tuc 
cedens.impiccate reooaautc,& tiammam veterisimpretatis rB 
acccndit.Ioui maous vcro^utctrrmpto luliftrto SrnpetiG afleCd 
tas.rurfus immolatiouea ptohiboit IdbldruiValcrjs deniq; ot 
bnsunpcrii Romani gentibu* conceffir.vt reiigtbfies fuaj ceM 
Ierent,Gciit iolummodo illos impugnas qul' Armna-dogmati 
oon fulcipiebaot.Itaq; vf<f; ad tpa huiusmagni Theodofi; ) & 
ad Idoioru aras igifis ac*6dcbatur,& libamina at facrificia-of 
ferebaotur,fcd & pubhcas feftiukates poruli per p lareas age- 
bant,& orgia Diouyfij ce!ebtabant,& cG facris cofrt bant, ca- 
nes euilceraoies & furenteaatq; bachantes,& agebaot oia.q 
nequida ertoris proprii ifinuat.Sed h f c oia Thcodofius catho 
licus Imperatot excirpare radicitus imperauit,& euullit.corn 
puic &condemoauit.Tripartita hiftotia-Erat abinitfo Romf 
domus magii( in quibus panisfiebat,qui vniuerfa* chiirati mt 
oiflrabiaturiHaru mancipes procedcntc tpe priftina publica,6e 
ceront latrocioia priuaca Cu.ii.tiTenrmolat in Iocis fubterra 
neislubftitutz.per iingnla earu domnu Jatera tabernas lbi c6 
Aitucntes,mctctrices ibi prottare faciebat.vr per easplurimof 
decipcrent,alio$ qui pro pane.alios.qui pfo libfdme veniebar. 
Arte naoq;mechanica iri molade taberna cadeb.mt & maxi- 
me peregrini., & ibi laborantes vfq;ad fenectirtC putabantut 
mortui. Ibi fortccecidetatquidamilcsThcodofii, qui du exi 
renon pcrmitteretur,cxtraxitgladium,&prohibetes occidit. 
Alit vero tcrriti eum dimifcrut,qui exietts dolum oatrautt Ita 
peraton.Moxq; Impcrator mancipes inretemit,& piftrina fun 
dituscuertit.Item mos erat Romx vt mulier in adultcrio de- 
prehenfa hon puoiretur/ed ad augmeotum peccati in angufta 
proftibulo iocludebatur,& admifhs qui cum ea fotnicateotur 
hotaqua turpitcr commilccbantur tintinabula percotiebaot)» 
vt fooo illo imuria fietet manifefta. Hxc proftioula Thcodo- 
fias iuflit deftrui,& aliis pf nis adulteram puniri • 
T>t fubutrpont ttmplt louis apud Apmmimm . Cap. LVl. 

PRimus igituraliorum Marccllus Eps lege principis proar 
rais vfus.propri? ciuitatis templa dcftruxit.de fiduciadiut 
na non de hoium virtute confidens , quod opus dignom me- 
moria narrare noo fileam.Defun&o Iohanne Apamta; ciuita 
tit Epo,Marcellus vir fanctiflimus ordinatas cft fernens fpirt- 
turm Apfm.lnrer hzc venit Prsefcctas orientis Apamii,duo< 
millcoartos cu fubiectis habeos,qoo fafto populos militari ti 
more pcrtettitus cfl. Vbi dum eflet templum Iouis valdc prasct 
puura, & ornamentis plurimis variatum PrarfeAus id deftrue 
te nitebatur.Vidcnsaiitforte nimis cdifkiuac robuftum, itn 
poflibile iudicauic hoibus lapidu iGfturas & c6miftjoocs pofle 
difl'olaere.Erant.o. ingctes & alterutns >lligati ( in(upcr & fet 
to plumboq; coniuntti.Porio Marcellus puiiliaaimitat6 Prat- 

feft; 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufleptimus. 



230 



fecxi videns etttn quidcm militad alias ciuicatet. Ipfe vero fap 
plcabat Deo.vt tjplodeftrucndi prcberetoccafionc.Interhxc 
venit quidam fpontediluculo,non ftru&or.nou lapidQ fe&or 
ncq; alterius cuiuCcuqipitujarrisjfcdlapidcsferre&lignain 
burocros confuetiu.Is crgo accedens promifit faciletemplum 
efle foluendu.qui tmmodo mcrcede accipcre pofccbai axtifi- 
cii. Cuqs hoc faacrns Pontifex promififiet hoc ille machina- 
tus cft.Cohxrebattcmplo in alticudine conftitutoexquatuox 
latetibus porticus , crantque columnx ingcates & altitudir 
uemtcmpfo habcntes equalem. Singularum vcro ciicultu 
columnaium erar 16. cubicoruro . Potro naeura pcme fot- 
sifiima , qux.non facile qoibuslibet ferramentoram eeneri- 
bus rumperetur. Has itaq; per circuicu fubfodieos & lub earfi 
bafibus foicia 1'gna fuppoacns immific ignem quo facto nod 
poteiac ligna narutalicer ignit acccnderc,Demon etenim qut- 
da teterrimus appaiuit, 3 flamma vtres fiias prohibebat opera 
xi .Cuq j frcqucnccr hoc tacercnc & molitione fua explere non 
po(Tent,nunctauerunc hoc Pontifici mcridiedormienci.Ac ille 
xepente ad Ecdefia concurrcns,& aqua in vafculo portari prc, 
«ipiensaquapofuic tubaitare . Ipfe vero in pauimeuo pofita 
xionte,clcrneoti.Dnb fupplicabat,ne amplius tyrannideVDe* 
xnoois vllam patctecur haberefiducia, fed vt infirmitate illius 
.*uaderet,& fignum proprie virtutis oftcnderet , ne roagis ex 
hoc tfiddibus exultationis occafio nafceretur.Hec cu dixifsec 
facto fignaculo siructs in aqua.quenda diaconu fuu equitti fi- 
de & zclo munitum«fumere iuflit aquam,& velocitercurrcre 
& confidcnter pergcre.igoeq; fuppooerc Quod du futflet fa- 
dr.fugitOemottnonfercns aquz virtuce.ignisautvelutolcil 
habuit jllius aquf naturam.com prebenfaqi ligna funt rcpeOp 
tc confumf>ta,cdlumnfls vero fuffulturx.folatio nudata:,& ipfe 
cjciderunt,& alias.ii.vna tTsrxerunt.Tuoc lacus quod eohaere 
bac ceploviolenta rujnadepofitum cft.Sonusaut totam ciuffa 
tc concuticns,cunctos feck hic concurrere. Et dfi iuimici Dc- 
monis aperte cognoutflent fugam.in diuinis landibus ora fol 
«icbant. Sicn.ft alia templa facratiffitnat Poncifex illejdeftru»- 
xit.qui & victcuibusfcnbcbacrnartvribus,& rcfcriptafufcipie 
l>at,fc noyifftmo t tiam martyrio ipie coronacos efh 

De fubnerfiont Sirapii in Alexandri* . C*p. L V I I. 

RVfinus.ti li.Eo cemporeapud Alexandna erat Bafilica 
quxdapublici opctis vctofta, & admodu neglecta, qua 
Conftanttuvlmperator haereticus donaflc Epis pcrfidi* 
fua prz&camrbux fercbacor,qux longa intima nihil validum 
pcxccr parietcs habebat.Vtfucn eft Theophilo Epo hanc ab Im 
peratote depofccte, vc crefcencibus fidcliu populis, orationum 
«raoq; crefcercat domus.Qua cuaccepta vellec cxcollerc,rcpcr 
ta funtincus antra quxdatnTacenria , & tetr» dcfofla larroci- 
niis & fceleribus magis q ceremoniis apta.Igiturgenttles.qtri 
xedigi criminum fuorum latebras, & flagitiorum iuotu cauex» 
nas vidcrant,non fcrentes opcxta tot fcclcru mala &:tenebt« 
obcccta teterari, velut Draconu calicc potato infanire ocs ac 
paJam forere ccpetut.& crcbros conflicrus manu & ferro age 
rc in plateis.Nofln afit numero & potcntia multo plurcs, fed 
tnodcitia religionis minus feroce* erant,czquo frequenter no 
ftroru plurimis .vulneratis.aliquantiset inteffectis,ad tiplum 
Serapis quafiaJ arce quanda refugiebant.Quo nonnullos ex 
Chrifttanis fecu adduccnccs accenfis atis immolarc cogcbat , 
senitenccs nottis &exquiftcis fupplicijscxctuciatos nccabant, 
alios paribulis affigctcs.alios cofractis cruribus i fpelucas pci 
pitatcs.Templu aut Serapis Jocus erat no natura,fed manu & 
cfiftrufiionc p cccu auc eo amplius grad* in fublime fufp£fus, 
quadtacis & togentibut fpacijs cx 01 j?ce diflecus,miroq{ opere 
coftruclns.Ia hoc Scrapis ftmulachru ita erat vaftu, vtdcxtera 
wnum .pariecf alteru lcua pertingerec.Qnod monftru ex otbut 
geoenbus metaMotu fignoruq; compoiitum fcrebatur. Eratfc 
quzdam ad ftupotC & admirationc videntiu dolis&atteco- 
pofica.Nam feneftra perextgua ab ortu folis ica erat aptata, *c 
die qua inftimcu fuerac fimulactu ad Serapc falntandu diligeo 
tcr tpibus obferuatis , ingredicns fimulachro folisradhw pcr 
eaodc feneftra direccus,os & labiaSerapis illaftraret.ita vt inv 
fpeftantepopuloofcolpfalutatus Scrapis videretura Sole.Si> 
gnu aut Soirs ad hoc ipfom ex fcrro fubtiliflimo mann actiff. 
cts fuerat fabricatu,vt magnes lapis cuius natuta ferrum ad fc 
trahir,dcfuper in laqucaribus fixus cu tnatc fub ipfo ad libram' 
polirum fuiflct fimulacro vi innaturalt ad (e rapeter ferrum » 
fic q» afFurrcxifle populo fimulachrum,& in aerc pendere vjdc 
xctur,& ne hoclaptu prarpropetoprodcrctor.miniftertftfalla-' 
«iat furrexit aiebaot . Sol valedixit Serapi vr difcedat ad pto* 
pria,perfua6o afic qufda a gencibus fuerac difperfa , 9, fi hu- 
tnaiia manus fimolacrum illud contigiflet terra dchifcens illiJ 
co tolueretur tn chaos,c;lumqi rcpftc ruerct in pr«ceps.Qu« 



res ftupor£ qucda paulultl popudt daba t,cu eccc vnus cx roili 
tibut ndcq.armismagis munttus,correptam bipenpcm infur 
gentmaxillaeeius illidit,clamox arolliturvtroruqi populoru, 
neq; tn aut c{lom ruit.ncc terta dehifcit.I nde i teru atq; ttcril 
xepentes puttisligni fumofum gcuium cccidit.Poft hocreuul 
fum ceruicibuscaputtrahitur,& pcdeialiaq; membra cefa fe- 
curibus,& rapia funibuc difttahuntut ac pcr fingula loca m6- 
bratim inconfpcciu culuicts Alexandnar fenex vetctnofus « 
unrur.Thcodoricus.Cu aiit caput Serapit abftuliflcot, grcgat 
fbricum indecucurterant.Erat.n.habitacio foricu Aegyptio- 
rum Deus.Rurfiouc.Poit hoc capiceipfo idolatiicdeicclo ftu- 
di js vigilanti (ii mi taccrdocis Theophili ^jtuecunq; fueran t pex 
tota Alcxandiiam porccnca pociufqua famulachra , pari exita 
& fimili dedecotc publicantur.Quot ibi.capita infantium de- 
■ fedta inauratit labris inuenca funt . Quot paruuli vi necati • 
Quoc ibi viGefuntdefpicatCjob fibrarti infpccTtiooem . 
litfiuitns TyrjumiSactrdttisin ttmph dtlt ttmmiffts\ 
Cgf. LVIII. 

ITaq; Saccrdos erat apud cos in teplo Saturni Tyranut no- 
mine , hic quafi ex refponfo numinis adorantious in replo 
nobilib' qmbufcuq; & primarijs viris,quoru fibi Matrona; 
ad libidinl placiiiflent.dicebac Sacurnu prasccpifTc vt vxot fua 
petnoctaret in tepbj.Cu is qui audierat gaudcns, g, vxor fua 
dignatione numinis vocarctur, exornata comptius infupcr & 
donarijt onafta,nc.f.vacua tepudiaretur coniugc mictcbat ad 
t^plu.In confpecjta oTum conclufa intrinfecus Macrona,T/r 
rannus claufisianuis& traditis clauibus defcendebacdeinde 
facto filencio pcrocculcos & fubterrartcos aditus intra ipfura 
Saturni fimulachrG.quod etat a tetgo cxefum,& parieti dilige 
teranncxij^iaculiserampebat cauctuis ardcntibu» intra edcia 
lumtnibus,niience fupplicantiq j mulieri.voce fubico pcr flmu 
Tachru otts concaui profcrebar,ita vt pauorc fimu) & gaudio 
iafflix mulicrtrepidatctjCb digna fe tanti numinis putarctal 
loquio.Poftea veto § quod libitu fuit , velad conilernatiotrS 
. maiotem , vel ad hbidtnit incicamcntu difseimfsec , numcn 
tmpurfi arce quada Unteolit obductts tep£tc lumina extingue> 
bantur vniuerfa.Tunc dcfcendens obftupenti Mulierculx ctV 
ft ctnatcfl; adultetii fucu prophanis coroentationibus infcre- 
bat.Hatc cum pctoCc miferoru matronat multo tpegercrent*, 
accidirquandatn pudicz mcntis fcmina faciuus horruifse, & 
attentiut defignance coenouifse voct Tyrannis . Quardomu 
regtefsa vito fraud6 fccleris tndicatrit lilc iniuria coniugis ia 
mo pocius fiia in fcriptu Tyrannuro ad totmenta pcrductrv 
■<}uo conutrftoatqi confcfso,pudot ois & dedecus,paganoru 
peruafit domos,adultcris mattibus, inceitis pacnbus , libcris 
fpurijs comprxheofis.Quibusdiuulgatis, & cognitts raptim 
cu fimulachris.&atdibus excirlcbancur& crimina . 
De fimuLuJir-o Sitnu, (? mtmdationt tiiti ttntr* Ptgantritm 
opituontm . C*p. LIX. 

TVnc quidem apud Alexandria rdictum eft cx induftria 
vnum fimulactG Simiar,nc Pagani poftca negatcnt feet 
ules Deos adorafse.Quam re grauiter fercbant philofo- 
phulnuentz fontaist ibiin tcmplo litcr;in lapidibus infeul- 
ptae.qux indicabantteplum Serapis rcrmiuu habituru,qn api 
paruifscr characlcr cracis,qui intcrpretatuc vita fupcrucntura. 
Rufinus.Mons erat in Aegy pto, vt menfura afccndeocis Nill 
fiuminis ad tcplum Setapis deferrcr*, velut ad incremcti aquai 
rum,& inundacionis auctore , fubueifo aut cius fimulachro ; 
igniq; fuccenfo.ocs pagani ncgabant Serapim iniurie m^rore 
aquas vltra affluciitia folrram largituru. Scd vcohdcrec Dcu* 
n6 Serapim.qui multoerac Nilo poftetior/ed fe efsr^ aqua» 
fluminis tptbus fuitiubctcxcrefcere,tantaexeo &dctncep« 
fuit inudatio,quanta prius nuila-auas memincraciZozomeosi 
EotpefetturNilusfolitonon excreuifse.SfuiStibus crgb Ae- 
gyptijs.quiafactificate non finebanrur.Ajidient hoc Impeu 
tor^lixit. Nfiqua currat ille fluuius, fi magicis artibus & fluktf 
fauguinis poltucndat funt vnd; facrc patadifi.Poft paulokim' 
vctoaltius,q\folebatexcuirit, clamantibus paganit in thea* 
tro.cj» velut fenex delif atet Ntlus . Qms facto ptures ad Ch N 
fiianitate fantconuetfi.Sigibertus. Eo tpe Claudtanus gftilisi 
pocta Romat clatuic.Adtor.Huiusduo volumtna metrice cora' 
pofita inueuiuomr , vnum maius,altcrum minos . 
De dijptrjitnt tffmmbtati Ith*rmis B*ptift*,& rentUtiene ■ 
cMpitistius. C*p,- LX. - 

Slgiberrus . Anno Tbeodofij.6. caput lobannis fiaprifta; 2 
Thcodofio Impcratore Conftaatinopolim eft tranflaftn, a 
Quod tum Valehslmperator olim illuc voluifsct «rajttj4re rre 
vcbiculum in quo fanctum caput ferebaror mjllorfibdo mo' 
utri potnit.Ex biftoria inuentionis fancti Iohiaini^Nartat Iq 
fcphut vincram fuifse IohannC in caftclio MacJ& [00t a, ibtq/ 

caput 



Digitized by 



Google 



Spectdum HiftoriaJe Vincenti/. 



' «apur eiut ttuneatu.Qeocl Herodiaa a faltatrice fufceptu,non 
eft paffa cfi rdiquo corpore fepeliri.metuensrnc integrum fan 
. £tt corpus com oi fadUtate refurgerer.Hoc aut fieri poffe non 
•jmtauiffi capur cu corpore vni non traderetnr fepulturz.Ideo 
lllud intra fepta palatij infoffum occolta follicitudine procu- 
rauic cuftodiri.corpus aot apud Sebaft€,qaa) qo6dam Samarta 
d\6U cit,legirut humaiu,& a Barbaris rfqj ad lulianu apofta- 
«am rntaclu,Tunc vero Pagani fcpulchru cius inoadum , offa 
difpergunr,ead£ rurfus colleda & cremata latios difpergunt . 
Sed Dei prouidentia affuerunt qaida ez Hierofolymis Mo- 
naehi.qui mixticumaliiscolhgentibus qoaeq; poruerot,abla 
la ad Philippum-Hicrofolymoru Epifcopu pertuleranr .Qui 
fopra fe efle dicens trn thefaurom feruare,mifit ea ad Athana- 
slum maxima tunc Aleiandti* Epm. Quz ille fufcepra pau- 
cis arbitris fub cauato facrarij patiete in clufa refcruauit, pro- 
phetico fpiritu credens generationi futur; profutura.Poitmo 
dum vero caput reuelacu eft doobot Monacfiis.qui ci oracio- 
jais I Hierufale Tcneriinc.quibus in vifione Angclica di&u eft. 
IreadpalatiumHerodisqaonda principis, & vbifurou e ter- 
ra afcendere videritis,ibi caput Iobannis Bapciftae inuenietis. 
Quiita facienresjcum magno honore clanculo fecu illudHie 
xoToly roa deportaoerut. £t non tnaho poft a latronibus raptii 
eft.qni mitcentes illud in quoddam fpccu.ibidera dimifcrune, 
donec ide lohannes cuidam Heremicc. reuclauit dicens.Acci 
fc caput meii,quod in hocfpeca depofitum eft,&da iilud Io 
ranno Epo.qui ipfe eft A! exandriz,vbi rcliquiz corpoiis mei 
requiefctint,qui& itafrcic. 

D# tranflntiont tiufdtm *b Altxandris in Afuit»»i*m. 
C*p. LXI. 

POft aliquoc aut annos caidam Monacho noTe Fclicio,qoi 
oratiouis gratia Hierofalem adietac angdica vifiooedi- 
cojra eft.vt pergeret Alezandriam, ibiq; in quada ecclefia 
beati Iottaanis caput cius cum ttibus paruulis innoccntiG re- 
conditum accipiens.ttansferret in pattesGaliiarum in regio- 
aem Aquicaniz.Qui iufTa complens.thefauru iibiaDeo defti 
natfi vnius fporcclijt eoncfufom in finurccepit , ftatimq; lun- 
eris fibi focijs afccndit naoem. Cuq; in mare iter agere cepif- 
fcrjFclicius.eleuansoculos & palmas adcftaraotaait Drim Ie 
fum vt miuetet cis Angclu fundaci itineris ad locotn deftina 
tfi,vbi collocaret quem portabat reliqoiaro tkefauru.Hzc aut 
eo otante.Eccc nubes valida defcendit fupcr nauim,&.de me- 
dto nubis cgrcffa cft colnmba ad inftar niiiis alba,& fuper pu 
pirn immobilis ftetir.carn in dte q in no«Sc,vfq; du m partibus 
Aquitanix ad liras Oceani pertingcrent. [n porto aut Agoji- 
ncnfi ezieront ad cciram, & moocntes inde qoafi doo miTiia- 
xia inuenerunt corpora morcuoru. f. Regem Voandaloru cu 
oi ezercitu fuo,vtopinor viginti milliu viroru.Egreftus.n.foe 
xat idc populus craffa ceruicc devagina fua>perxnare cu claffe 
xnagna,& ventus vehemcns tranfuczerat eos in przdidu por 
tii Agoltncnfem.Nunciatuq; etat Pipinio regi Aquitanix , cp 
gens Vuadalica regou eius inuadcret. Qui cD cis & cu 01 mul 
titudine armatotti occurtcret , ocm illoru exercitum ezercita 
foo intcrfccit.ita vt nullos cz tanta multitudincillxfus euade 
xec.de fuo aut ezcrcitu non nifi.io.viti minuercnrur,quos tn 
jpfe prasczteris diligcbatCuq; abhaccaedc Iztus pro vidloria 
Xedirct. quodam in loco preifus fomno ftratu fuu in papilioni 
buj paran iubct.Et pro lafiimdine fomno ptope ingru6re,vox 
diuina ad eu allata eft.Cur pigcr fomnus te ita prcfficf noueris 
jnagni prophetar,& plofq prophctae, & mundt loceriia; caput 
cx tranfmarinis parnbus hoc afrerri cu uibus paruulis inno* 
ccntibus,& proptcr cios ncmcn in hoc przlio dioinitus vidio- 
tnvttbijt Dnoeffe collata.Ecce poft tergum tuu fcqountut «i. 
iiftactcs habitu peregrino, &.qui praeeft caeteris FcUcius voca 
tur. Vade in oecurfom coru,& aos humiliter fufcipcac pacifi 
Ce tecu concris dedu eetc, & videbis magualia Dci , qui & ita 
fccit.Cunciusquoq;excrcitus,qui in caftris erat,audito adue 
rn corftjffuafi virvnuseis oboiam procefferunttriginu millia 
viroru<corpora mostaoru qui in pr(lio cotrueranc fccfi defere 
tes i appjcehcodencefqi fpoueUa Quafan&ti caput pottabatut 
fingoio j ferctris apponcntcs , miro mo moz vita pcr mortuu 
anpnois reddita eft i Sed & alia pluta pereum mirabilia fada 
funt. Rez aut Pipinos in honorem eios bafrhca tdificauit, vbt 
reliquias condufit,eaq; ez prasdijs ac poffcflionibus fuis dou 
uit, olaq; necefiaria monachis Deo feruientibus ordinauit, 
- D* < gntdtnti» V»tt*&quibitfd*m mSdtMitrtnymi. ? 

S" '\ LXJI. 
Igtfce < rras.Temporequoq,' Theodofij in Hifpaoia Prudea 
tius Pneta liricus cfaroir.Actor.Hic Prodetius UbriJ mctri- 
. cwn dof onfli&u vitiorC,& virtatum elcganter compofuir. 
$caua<Uus i^.Piudewias vii fccularibus UterU uudkus cx« 



titir,qui cotrrpofoit trocheum.de roto. veteri & nono teftfjper 
fonis exceptis commcntatus eft,& in motC Grzcorum ezame 
ron de mundi fabrica vfq; ad conditionc primi ho!s,& prarua 
ricationc eius.Copofuic & Jibcllos quosGrasca appellatidne 
prctitulauit Apotheofis Sy chomachia. Amartigenia.i.de dtai 
nirate^le c6pugnantiaai,de originc peccaroru,f'ccit & in lau 
d&Manyru fub aliquorfi nolbus inuitatorium ad martyriu U 
brum vnu,&hymnoru alteru.fpeciali rn intentiohe aduerfi» 
Symachu idolatriadefendente, exqooru lcciione agnofcicut 
Palaciaus fimul fbifle.Sigibertas.Eo quoq; tpeGregorius Na 
zanzenas Eps obijt . Tcrnbilc iignu in Cf lo columne per oia 
fimiie.appatuit.Libruviroru illuOrium hic finic Hieronymusw 
Genadius aut ab hinc incipir. Hicrony mos in viris de illoftii 
bos viris dicit.Hicroi>ymos natos patte E ufebio.oppido ftrf. 
donis.quod a Gothis eocrfumv Dalmariarq«5cra Pannonizqt 
confiniu fuit vfq; ad przfente anoum.id eft Theodofij ptinct 
pis. 1 4-hzc fcripfi. vita Pauli Monachi,epiftoiaru ad diucrfos U 
bruvno,&c.Actor. Hzc dcfeHieronymusin przfati libti fi- 
ne comemorat. Czseruq ; de-fcr iptis cius.q & ruoc ia cdiderac 
& poftmodum edituruserat plcniusia fopradiaimos. Sigibcr- 
tos.Eo tpefanftus Patricius fcotus in Hibernia cum fuis foro 
ribus vendrtar , vbi cucuet Regis Portarius Angeli fzpeaUo- 
ooiofroitur . Hicronymo facras fcripctrras veteris tcftamenti, 
«e hebraica vcritate io latinam linguam vertente editio.70>. 
Interpretuquztenebaturacanclis&Grzcis &Iacinis ccpfc 
in fecondis habcri. Qitodcdrn contra inocteratoin vfom-Ec- 
•clefirfieri qoamuis fancti & docti viri zgreferrent, ptzoaluic 
tamen audoritas hebraic? veritacis,poitquam paturtquantura 
ab ea difcreparent 70. Interpretes . 

Dtgefiit irdiSisfantli Ambrtjii Abbtuit . 
C*p. LXIU. 

EO rpe Arfenius Romxclaret,qui vftf; 3d cjuadragefitnQ 
xcatis annumin aola Imperatorom gloriotVmilttans.ex 
Senatorc fit monachus & per ann0s.5c.in hzrcmo fan- 
dtiratis cxcmplo oibus mirabiiw enituic Ez vitifp. Abbas Arfe 
«luscora adhoc effct in palatio/oraoit dnmvt eam dirigerct 
ad falutem.Et faOa eft vox diccns.Arfeni foge ho!es,& faloa 
beris.Ipfe et dcfcedens ad vinrh monachale orauit irerii ficut 
pnus.Et itcruaudioit<'Aifeni,fiigc,tace,qoicfce.hzc.ri. funt 
ra d i ces n5 pcccandi.Cu qoid a f ra ter ad bcat a m A c fc n i u m a d- 
ucniffcc.volens eu videre pnlfauit boftium cius . At ille fpcras 
fuom effe difcipulum , speru ic ei.Scd poftquam altetum cofpe^ 
xitefie.raox fc 10 tcrram proiccit in facicm.Ilioattr vt forger 
ret peftolante^cfpondk Arfenias diccns Non hinc exargam 
nifi difceffcris.& per aliquot boras no acqoienit furgcrc.quo 
ufq; ditcederet iUe.Abbas Daoicl de eo rcfcrebac,q> die Sabba 
toru vefperc folem relucerrtem poft dorfum fuum dimittcret, 
extendenfq; roanus ad cclum non dcGncbat orare.nifi fequS 
ti die Sol iteiu oculos eius tnrgens implefset.Cfteras aiit no» 
fies pcruigilcs duccbat, & prope diluculu cum vcllet paru pro 
naturz ftagilitate quiefcere dtcebat fomno. Veni male feroe, 
& mox daudens ocolos funipiebat parum fomni fedcndo , & 
ftatim futgebat.Iterum ait Atfenius.Nos qui mjindanzerodf 
tionisdifciplinis intenti fumus.nihil haberaus , hi aut roftict 
Aegyptii,& propriis laboribtis virtutesacquificiunfQujdarn 
ex frauibui diiit bto Arfenio. Ecce Patct mediuri fcfttao de 
factis fctipcoris quardidici.& oon fentio compunctioncm in 
corde,quia non intclligo virtuccm fcriptutz. Rfidit. Illi qat 
ferpentcs folcnt incantaie , non intelligont •vcrba.qu^ legun- 
tur,fcd lcrpentes audientesintclligunt virtutcs vetborum , &■ 
aquiefcont,& fobdontur cis.Iracigo & nosfaciamos,qoam« 
uis.n.non valcamus intclligete diutnaru fcrrpturarQ vircoc£ , 
tn Derooncs tcrrentur.&ctrugatidifcedunta nobis.ncm fufti' 
nentes eloquia SpiritufTarrcti.Quxdam vctoMatrona manda; 
uit Arfenio fc vclle eum vidcre.Qui cQ negafsct,illa ait.Crcdo- 
im Dcu.quia videbo eum.Qu* cu ad cellam eius perueuifset »• 
virum Dei inuenit eztra cella , & proftrauit fe ad pedet eius .• 
llleaut lcuans ca cum indignationc,& intuens eam ait.Si fa-- 
ciem meam tidere vis.eece vide. IJIa aut prc verccundia non 
confiderauit facie cius.Ec ille ait.Nefcis quia mulieres,& per 
rnulieres feducuntur perfccli vin?Nanqoid fufHcir tibi aadifscr 
operamea?Atilla.Nolo inquic viderefacictua, fcdora me.- 
Et ille Oro inquic Deti , vt deleafmemoria tui de corde meo. • 
Ula vercr ingcmifccns reccflit.E x geftis eius Hic cum tps obi ; 
tus ciusappronpinquarec^ic£cibosdi(cipulis.Q^iid faciemus< 
Pater.qwa nefctmus hoiem fepclire?IUe rridic.Nunquid ncfci 
tis foriem in pedibos meis roitterc,& ita ad roontcm trahere ,. 
Du crg<>moreretur,cepic flcrcEr cu fratres illum requififsent, 
dicentes.Qoid flcs pater.nonqoid & tu timcs?IUe rndit.In ve- 
ritatctimcjOi£t iftc rimorjqoinHcmccucftjfcroperin roe fuit^, 

cxcjuo 



Digitized 



dbyGoogle 



Liber Decimufleptfmus. 



231 



czqtto fadtus fum Monachus . Cum aut<m dixiflet Abbas Pc 
ir.cn,quia tranfijt , dixit Bcatuses Abbas Arfeni, quia teun- 
tum in hoc fecul o planxitu , Q,ui enim hic fe non planxeti t, 
iliic in petpetuuro lugebit . 
T>*fu*rt nnt» Gtm*U»,tjr l&r» Htrselidit dt V*r*Aife . 
C*f. LXllII. 

Slgiberras.Eo tpe io caftello ludec, Emaus natus eft puer per 
fectus.ab vmbilico,& furfum diuifus,ica vc haberet duo pe 
Ctora,&duocapita,& vnufquifq;ptoprios fenfus,& vnus ede 
ba.t,& bibebat,& alter oon cdebat.vnus dormiebat,& alter vi 
gilabat,nonnunquam infimul dormiebanr.infiraul ludcbanr, 
& altexucru,& flebat vterq; & petcutiebant fe ad inuiccm.Por 
xo vixetuncannisduobus,& vnus cx cis mortuns dt,alterve- 
xo fuperuixitdiebus.4. Flotuit 6t his tpibus { vtex iplo volu- 
xnine patct)fcus Hecaclidcs vir tehgioii(Iimus,qui & ipfe de- 
fcripfit ad Laufum Epm in vnovolumine vitas fanctoru patru 
quos ipfe viderat,& quosalijs dcfercntibus noueraccum qb. 
it dcferta penctraucrat, Aegypti, Lybix, Thebaidis, Syren;, 
cixca fines quoq;Mefopotaraix,Sy ria:,Pale(tin;,& fub occide 
talibus regionibus Roma.acq; Campania . Qui libcr mcrito 
Paiadifus vocatur,quia in eo fcorum vittutes,& conuerfatio- 
tioncs tanq, lignotu Paradifi pulchrx vifuifpes defcribuntut. 
De quo b;c pauca,qux fcquuntur breuitcr excerpfi. Heradi- 
dcs in li. qui dr Paradifus. Suadeo tibi ferue Dei Laufe , vt oi 
virtute mentis difFugias eotu confpedu atq; colloquiu.quotu 
contratium eft bone. vitae propo(itu,qrn & fi nulla eoru laefio- 
ne raaculaberis.moru probitate munitus certe,vel leuiter aut 
zefolucris,vt fecurior,aut erigeris vt meliot,& irridebis vel vi 
tupcxabis tales.quod non finetua noxa fccifle cognofces.Sco 
xum aut feitarc cofpeccus,vt canqua codicem fctiptum pollis 
diligcnter infpicere,& ex ipfa coropatatione veldiligentiain, 
vel negligentiam cuam cutiolius apptobare. 

Nnrratio titu d» f*n8o Ifidoro Altxnndriuo trttbyttr». 
C*f. LXV. 

CVm itaq; primum Alexandrix vtbem attigi fecundo in 
Theodofij Imperatoris fenioris confulatu repperi fan- 
Ifidoru Presbyteru, fufceptorcm ac prouifore paupe 
iufratrQ.70.annotu aetatis,qui nec hntheo vccbatur.nec car- 
oibus vcfcebaiur.nec pane fatiabatur, pergcacia th fpititualis 
alimoniac ta lauti corpufculi etat, vt ois qui vita eius nefcircr, 
cpulacionibus ac voluptatibus hoc iinpucatct, ta humilis, taq; 
pacificus, vt tt inimici vmbram eius crubefcetei.Tama quoq; 
dmini dogmatis fertur habuilTc notitiam, vt et inter fratrum 
coouiiiia lubito obftupcfcerer.mence rautatafcnfibufq; fpiri- 
tualicer occupatis. Noui £t eu du cibu fumerct lachrymas fu 
diue.meq; admirante cut fleret.Etubefco inquit itrationabile 
cibu fumcfls,qui tdnabilis facius a Dno debere in Paradifi vo 
luptate verfari.ciboq; diuioofatiari,propteream quam Chri- 
ftus nobis tribuit poteftate-Retulitaut mihi prxfatus Ifidorus 
de virginc quadam Ancilla,quam Diisfuus frequenter vanis 
prorniiiionibus tenuttSjftuprate non potuit,& ob hoc ca A le- 
jtandriae Prxfcclo Chriftianoru pcrlccutoii tiadidir.Qiji iiuer 
diuerfa fupplicia,v.ts ct c.teu picerepletum incendcsait. Aut 
vade obtempera Dho tuo.aut fcias te hic clTe mittcnda . Qu* 
rhdit . Nunqfit altcr coguitor talis qui adijci iubeat hbidtui 
caftiute. Pet caput iquit linperatorisiui quod vercris,obtcftor 
vt fi me his totmenris necare flatuifti.non (imul tota.fed paula 
tim iobeas immitti,vt videas quanta mihi patientiam dcdcrit 
ignotus tibi Chriftus.Qux per vmus horx fpaciu m xneu caa 
ies demifla defecit, vbi primo pix cbullies ad ei' colla pueuit . 
Def*n8»Dorotht*Thtb*n» . C*f. LXVI. 

IS cii ad eu muenis venilTem,& petcr£ vt mc inftruetet ad vi 
ta.morefq; Monachotum.cui no un ncceflana elTet dpdri- 
na verboru quaruuiugis labor & fatigatio corporis. Quafi 
bouus tjquoru domitor produiftum me ad follitudinis loca.Do 
rotheo cuida Thcbano Monacho . 6o.annum in fpclunca ag{ 
ti commendauit,qui erat vitx duriflimx , quotidieuaq; in ar- 
dore maximo circa littota matis lapides colligcbat,& (ingulis 
«nnis cellula conftruens,his qui fabricatc uou poterant fcrc- 
bat. Me veto dicentc.curpatertara feocxinterhcis cotpufcu- 
lum tuij feuis ardoribus.Rhdit.Occidit me,occido illud.Ede- 
bac aut modicum panis,& olcns vilillimi,paru ct aqux bibes 
Nung eii vidi pedes eitendillc , nunqua m matta vcl in leclo 
quieuiife, fcd pertotam nocle fedcns.funem exatbore daclilo 
rum intexebat.cuius pretio vefci folcbat.vt & ab alijs eius di- 
fcipulis agnoui.fic a prima xtate viuebat. Nunquam vsro fpo 
te detmiebat,nifi aut opete fatigatus,aut cibo vtcns, frcquen- 
ter.n. edendo nimia vis fomni capitc nutabat,panifq; ex ciut 
bbijs cadebat.£t cu a mc cogcretur, vt vel ad momentum fu- 
fcr mattam iaccrct,aicbai.Si Angdis perfuadcic potucus,vt 



Suiefcant, perfuadebis & ei quiDeo placcre feftinat . Quada 
ie ad putcii ab co miflus, vt cadu implerem,cu Afpidc in imo 
vifam perhorrere vas vacuum reporcaui,caufamq; cimoris cx 
pofui . At illc fubridcns ait.Si placuerit Diabolo pcr omoes fe 
puteos ferpcntcm faccre,nunquid poceris cflc fine potu . Mox 
cgtcflus aquam dc puteo traxit.at ptior ipfc fignata dcguftaus 
aicvbi crur adcft, ibi fathanx malignitas nihil valec ■ 
Dt Didim» Altxandrin» , r> tim n*rr*tionibut . 
C*f. LXV II. 

PLuresautfci viri acf^minx tuncin Alcxandtia obierunt, 
in quibus, & Didimus , qui vt ipfc mihi retulerat ab anno 
xtatis fux 4-ocuIis captus fuerat , fed nec magiftris litera- 
rum craditus,occ vnqua clcmenta piima cogoofixus.natpralS 
magiftrum coofcientia fuam habebat,itaq; vetus ac nouum te 
ftamcntu de verbo ad verbum interprxtatus eft.ocfq; fcdas ta 
fubtiliter expofitas fuper eas rone difleruit, vt ocm veceru fci£ 
tia pertitiaq; tranfirct.Hic quoq; mihi retulit.Cu inquit olim 
grandi follicitudioe ac ctiftitia fatigatus propter infe. licifllma 
vita Imperatoris Iuliani,die quadam vfq; ad ooctc profunda 
non eder(,accidit vtfomno refidens occupatus,reudation£ ta 
lc vidcte.Quatuor.f.equites cu albis equis difcurretes atq,- cla 
mantcs Dicite Didimo>hodie hora 7.mortuus eft Iulianu5.Sur 
gc igitur ac cibu fume,& ad domu Athanafij, vt ipfe quoque 
hoc agnofcat mitte.Die igitur & hora inquit notaui, & quod 
audiera probaui fic cfle.RetuIit mihi ct de quada puella,cui 110 
men erat Alexandtia,qux vrberelida confcdctat intra quod- 
da fepulchru.perforamen exigunm alimcnta neceflatia fufci 
piens,& nec vttos oec mulictes vnqua pcr annos 10. videns. 
Deipfa & bcata Mclania Romanadiccbar.vultumquidecius 
fe videre 116 pocuifle , fed ftante ad foramen conclufiouis cius 
cam requififle.At illa. ,Cuiufda inquit in me alus qu6da fuerat 
l(fus,& ne viderer,eu vel c6ftari,vel ptoderemalui me rn fepul 
chro qdiu viuo recludcte,q. oocerc alx ad fimilitudine Dei fa 
dx.Qua rurfus dicete.Quahter potes i tali folitudine cotra ac 
cidia velcogitatiancs u lugehrecenamc. Ula rhdit. A princi 
pio diei orauoni vaco,opus facieusex Jino.Poftea pcrfanctos 
Pacriarchas,propheus, Apfus,Marcyrcs cogiurionibus difcur 
ro,c£tcris horis cibum panis capto. Appropinquate vcfpera cu 
maxima quiete dominum glortfico , fincmq; vitx mcx cum 
fpe bona patienter expecto . 

Vt ftmSis virit Ammont & Pambone . C*f. LXVIII. 

CVmcrgoper trienniu iu monafterijs circa Aicxandria 
moratus fuifse, & optimos ilhc viros vfq; ad duo millia 
vidiflcm.hincad monte Vitrix veni.in quo dcgebant, vc 
arbitror,quinq;millia viri, diuetfum tcuctes ptout vellent,& 
poflcnt inftitutu propofitifui.ln quibus crat maior Arfilius , 
& alii roulti fencs ciufdc tpis cuius , & bcacus Antonius . Hic 
nobis & btih Aminon Nittiotidcm nofle fc tctulit,qui pucr a 
pareutibus relictus cuadannos.ii-pcrueniflet inuitusab Auu 
culo fuo folennia l upciatu fufferrc coactus cft.Sed poftquam 
ocs a thalamo rece sctunt dc lcctulo fiitgit, hoftium claudit , 
prolaxii dc liuu iibellu puellxlegit, eiq; caftitatis,& virgiuita 
ris conucrfatiooe expoluit.ita cpilla inictu gratiaDci reple- 
ta.cafta vitam libentcr amplcdi fe dixit.Sicq; igitutin eadem 
cclla fcparsto lcctulo.18. anniscu C* vixit,& poft hoc in foli- 
tudine.zi. aliis . in cuius obitu fanctus Anconius vidicalam 
cius,cp ab Angclisferreturin cflum.Huiusquoq; moncis ha 
bitator faoctus Pambo fuit,dc quo mihi fancta Melania recu 
lit,q> ipfa ci trcccntas argenti libras obtuletit. Qui cum fcde- 
ret,& vimcm intcxeret,hoc tantu aiuDet tibi Deus mercedem 
tuam.Deinde Economo fuo dixit.Sufcipc,& 10 fratres egcn- 
tes diuide . Cuq; illa ftaos pto muncrc Jato benedictione aut 
laudcm expectarct,nihilq; vfteciusabco auditet,ait.Scitodo 
mine m hac argcnuria trecentas efsc libras.Qui ait.ncc fur- 
fum quidem alpicicnsrhdit.Simihi ofilia iflud oficrres com 
pctcnter hoc dicercs,cum aiit non mihi,fcd illi qucra non fpre 
uifscjfed amplius honotafseduosuummoscognouimus,uce 
quicicc > nam qui mobtes lance penfauit,non opus habet a te 
menfiiram cognofccrcPaulopoft non fcbre vcl aliqua xgritu 
dine fatigatus,lcd fpottellam confuendo vocauit cam,& mox 
requicturus ait. Accipc fpoi tdlam haoc de manibus mds,quo 
niam aliud non habco , quod tibi relinquam , vt memor 
meifis . Quamillacorporesepulto.vfque ad proprium fi- 
ncm habuit . 

D* Amminit & Btniamin. C»f. LXIX. 

HVius difcipulus Ammonius in Epifcopum potlulatus , & 
etiama mulntudine ciuium captus, vt ad Beucdictum 
quondam TJumotbcum adduceretur,diccbatacquidce- 
re fe omnino non pofse vt vel cxitctdc folitudioe.Cumq; »i- 
dcrctfcnoa pofKcuadcrcfuto firuittam auiem xadidcus cfi 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vinccntij. 



ilis vtdentibus fecuitdicens, vel nunc probarar non pofle 
«juod cupitis impleri.quia nullus aore przfcifa debet ordina- 
ri.Ad hoc Epifcopus Dorotheus refpondit . A Iudzis lez ifta 
feruatut.Ego aut fi dcderitis mihi alique ec naribus truncum, 
fed moribusprobutn.non eum dubito facere Epifcopum. Cfi 
«rgo vim quoq; inferre tentatent.rfidit.Si me vltra coegeri tis 
i t lingua mea, propter quam mihi molclti eftis, abfcida.TGc 
dimilcront eum.Dc hoc £t beatiis Eoagrius ait , Neminem fe 
-/idifle qui fic pafliones corporeas fupeiauent. Ita cum carna- 
lis deleciatio corpufculum eius fioc vlla intermiffione vexa- 
ret .tandem ferro propria membra laniabat , vt ex ol patte fp 
vlceribus plenus eflet.Fuit in eodem monte fanctus Beniamin 
qui per 8o.annos in abftincntiz virtutibus fummam gtatiam 
eonfecutus.fiuc manus cuiqua,impofoiflet,fiue benediclionf 
olei dediflct,aboi languoie fanabatur.Nunc vidimus tatocor 
poris tumore diften tum,vt minorem digitum manus eius vtta 
rflq; manuum noftrarum digiti coniuncti non valerent com- 
plfdi. Oratcinquitnobisfilij vthomo meusinteriorifto lan 
guore fit liber.hoc nanq; corpus.nec fua me fanitate fublimg 
ieddir.nccdolorc dciecmm.Itaq; 8.menfes fafta cft ei cella la 
tiflima.in qua inceflanter fedebat oon valens in leclo quiefce 
re, tamen alios quocunq; languore vexatos fanabat. 
DtM*ch*rto Aegypti». C*p. L X X. 

FVerunt & dtio Machani,quorum vnus Aegyptiusgenere 
6o4innos i defertis impleuit, ad q uz tticenarius ingreffus 
contra fpiritus aereos & in curationibus hoTum,& in de- 
nunciationibus fututoru diuinam gratiam metuit, tandem et 
Sacerdotis nomen accepit. Aegyptius quidam cum amote ve- 
fano alienx vxoris arderet , nec ad cfFcclum coocupifcentiz 
pctuenite poflet ,eo q> illa virginitatis fuz coniugem nimis 
amaret.maleficum przcatus cft,vt aut ab ea fe amari faccrer, 
aut aMarito proprio repudiari.Qui multis illectus muneribus 
folito fuz artis ingenio.fecit illam cqua videri .Ttaq; vir eius 
turbatus , g> equam fuo lectuloiacentem vidcret ingcmifcens 
£ebat , eo cp illam alloquens nullum audire refpoufum pote- 
xat. Adductis etgo presbytetis quid illa pateretur ondit,& nec 
fic quidem calamitatis caufam agnouit. Illigatam igitut eam 
in motem iumenti ad defertum deduxit . Cumq; iam cellz 
ianeti Machatij propinquaret , Monachi arguebant eum cur 
ad monaftetium cum equa venirct.Vxor inquit mea hzc fuit 
fed in cquam conucrfa , iam teniadics eft ex quocibnm non 
furapfit.Quod cum fanfto Machario cui iam Dcus hoc ipfum 
notum fecerat rctuliflent.vos inquitequi cftis,&cquoiu ocu 
los habetis lllananq; Mulict eft.nec in illam naturam transfi 
eurata vr,nifi in eorum oculis.qui preftigii vanitace falhiutur. 
Mox aqua ei benedicta iofundens oratione completa fubito 
cam oibus videri Feminam fecit,eamq; refici iuflit,& cum vi 
xo fuo reuerti diccns.Nunquam a coione faactorum myfterio 
rum.necab Ecdefia; oratione difccdat.harc enim iccirco per- 
peflacft, quia perquinq; feptimanas myftcria diuina non at 
tigerat , De hoc quoq; fanflo viro in dcfcrtis illis fama ficut 
cft vera permanfit , quod dum haereticum quendam refurre- 
clionem corporum futuram negautcm docere vellet , mor- 
ruum fufcitauerit . 

Dt*lioMMch»ri«AUx*ndrin». Cap. LXXI. 

ALius vero Macharius Alcxandria; presbytcr fuit.cu quo 
per triennium in cflis vixi,& quatdam miracula fub ocu 
lis mcis fecit.Habebat in propofito vitz , vt fi quid ma- 
gnum a quibufcunq; (cls in abftinentia fieri didiciffct.hoc fct 
uetetimpleret.ltaq; cognito,g> Tabenenfiotz nihil cocti pet 
totam quadragefimam cdere diceretot. ftatuit vt per 7. annos 
nihil codum igneguftaret,fed crudo tantum olere contcntus 
eflet.Diccbat aut,Q> per lo.annos dies aliquando fub diuo c5 
tinue manfiffet,diurnis zflibus flagrans,& nocturnis frigori- 
bustreraens,vt fic fomnum vincetct.Quadamdic dumincel 
la fua matutinus fedcrcta culicc vulneratus in pede.dolenfa; 
znanufua eum pcremir.qui & moriens plurimum cruoriseftu 
dir.Rcprehcodens igitur fe,qu6d ioiutiam propriam vindicaf 
fct, vt in pratis Sithiz nudus per ij.menfcs lederet vbi culices 
crabronibus fimilcs aptorumq; perforant cutem.Sic ergo to- 
cus illic exulccratus cft , vt tubctibns per omnia eius mcmbra 
tnrgcntibus elephantiofus vilis appareret. Poft hoc ad cellanr 
fuam regtcflus.fola eius voce patefacmm eft, quod ipfc cfset 
Machanus . Aliquando dclidctauit , vc folebat teferre, hor- 
tum in quo fc-pulti efsent Iannes & Mambres Magi Pharao- 
nis videre, qui longo tpc quadratis lapidibus opus illud cxttu 
Xerant, vbi & aurum icconderant, & vatiis atbuftulis locum 
icplcuetant,puteum quoq; R-ccrant , quia poft obitum illic fc 
tanquam in Paradifo manfuros efsc crederent.Quia veto Ma 
chatius viam iguorabat,zftimatione quadam animi foiascfli* 



flellas fcqugs.ficut naotis in mati folet fieri,deferta pambulat 
fafcem quoq;calamorum fecum portaucrat,& per millenos 
pafsus fingulos figerat,qoo facilius hzc figna cognofccns re- 
meare poIset.Pcr. 9. igitutdies itinere confeAo ptcfatis lo- 
cis appropinquauit. Cui ferociflimus Demon quiefcenti cala 
mos omnesexpropriis lociscoliectosadcaputpofuit. Ipfeq; 
a fomno furgens quos albi reliquerat illic agnouicCrcdo , q> 
hoc Deo perroittente ad cxaminationem beati viri contigerit, 
ne fpem aliquam habcrct in calamis,fcd magis in gratia Dei t 
qui in nube per annos.+o.p opulo Ifrael iter per defertum mS 
ftrauit.Diccbat autde przfato horto.70 Demones ad eius ad- 
uctum prnfilifse clamanrcs,& circa vulrum eius & oculos cor 
uorum mote volitantcs ac diccntes.Qnid vis Machari ? Quid 
noftras regiones tgrederis?Tua tibi foliicitudo fufEciat.Quid 
hanc pofscflioncm irmmpercqu;tis ,in quam nunquam ho- 
mo poftqnam nobis a frarribus hic manu noftra fcpultis tra* 
dita eft viuens ingrefsus efl?Sanctus Macharius refpondit.In- 
grediar tantum vt videam,continuoq; difcedam.Mox Dcmo- 
ncs ab oculis eius rccefscrunt. Ingtelsus igitur cum iocum vi- 
difset.pet 10. dics ad ccllam fuam reucrfus eft Cui cti aquatn 
qua pottauerat cum panibusdeefseczpifsct. aciam penuriz 
moleftia ff ne dcficeret apparuit ei quzdam Imco coopetta fe 
rens ampullam aquz fti llantis vno ftadio a fe fcparata , ica vt 
eam quidem afsequi fe pofse putatet,nec tamen valeret. Itaqj 
fpe bibcndt labotem fe trium dierurr. paiicnterfuftinuifsedi- 
ccbat.Multitudo vcro Bubalarum apparuit,inter quas vna de 
Bubalis fubito cum puliofiioaftitit,cui lac ex vbere fluebat in 
tcrram.Subieci ergo me inqutt,& labia mea fcrinis verberrbnt 
in os meum experfurus appofni, donec ad fatictatcm refcctu» 
fom.Ipfa quoq; beftia fublecuta, vbera ei fua prcbebat.nec jP 
prium fcetum illius fandti contemplationc fufciptebat . Alio 
tempore du ad requiem Monachorum puteum faceret , Afpi 
dis mortifero dente percufsus,correptam eam vtraq; manu ab 
orediftentam fcidit mediam dicens ei . Cuna tenonmifcrtt 
Dcus meus,cur aufa es huc venire . 

lurum dt ttitm . C*p. LXXII. 

HAbebat aute diuerfas in diuerfis locis ccllulas, in quibus 
virtutum operabarur iofignia . Vna tamen finc fcneftris 
erat , in qua per tota quadragefimam in tenebtis federe 
dicebatur. Alia vero anguftior in qua pedcs fuosextenderc n6 
valebar. Tertia veto latior in qua vcnientes ad fe fufcipere c6 
fuetierat.Hic cum audifset gtandem vit;conucrfationem ha- 
bere Thabennienfiotas fumpto habitu f^culati Thebaide vf- 
qucperucnit.Etacccdcns pta-diclotum monafterium,primum 
quidem Archimandritam Pachomium tequifiuicqui ptophe 
tiz quidem gratiam habebat,fed nihil ei de Macbario reucla 
tum fuerat.Cumquc ab illo pcteret vt eum in Monachum re« 
ciperet ait . Scnilibus annis grauatus iam non pottft Mona- 
chus efse,nec inter fratres.qui labores & abftinentiam ab ado 
lefcentia didicctuntviuere . Alioquin tentatioties non fetens 
aTo Izfo cxibiseifq; maledicete incipics, quos imitarenon 
potucris Noluit igitur eum per totam feptimanam recipere. 
Dumq; iugiterin rogando ieiunus petfifteret, tandcm ait.Su- 
fcipe me Abba. & fi me infettorem cis dcprchendcris iir ieiu- 
niovclinopercjftatimdctuo monafterio pclle. Tuncillc per 
fuafit fratribus vt recipcretur. Eft autem illic vniuf manfionis 
numcrus.habcs vfq;ad 1400.vitos.In hancingrclsus Macha 
tius,cum fupemeniente.4o.videret diuet fos vat io mote vioea 
tes.& alinm quidcro velpcttinis horis, alium veto p^fl biduu , 
aliosetiaro poft dies f.guftantcs.Alium quoqne totis nodtibua 
ftantem,& pcr dicm fcdentem ac labotantem , ilie inquoda 
angulo ftabat vfque ad ^o.finem non panem non aquam ga- 
flans.oon gcnua fleclens.non in terta iacens,fed tantum mo- 
dicacauliculorum folia crudadominico diefumcns.non ali 
cui quicquam loquens,fcd in fumma taciturnitate confiftens , 
in corde fuo iogKer orans palmarum corcices infufos renens 
& id folum operis etScicns.Qucm cnm tam dure & ineuitabi 
lis vitz czteri confidcra:seot,quafi feditione qoadam contra, 
fuum principcm commotidixeruDC. Vnde nobis iftum addu- 
xifti , qui ad condemnationem omnium noftrum ita vi- 
uit,quafi in carne humana non fit. Aut igitur eum a nobis tol 
le , aut fcito nos omues bodiedehoc roonafterio egrcfsuros. 
Ipfe itaque Deum przcatus eft, vt ei quis efset reuelaret.Qup 
ftatim fafto ,arreptum illum duxit ad otatormm luum , olcu 
latufque eum dixir illi . Macharius es , & roibi celarc tcnta- 
bas . Gtatias ago tibi , quia colapbos infantibus noftris dedi- 
fti,ne magnom aliquid in cooerfatione vitz fu( facere fe puta 
rent.Reucrtere igitor aJ locum vnde venifti , quia fufiEcien- 
ter omncs nos zdificafti,& ota pto nobis.His vcrbis rogatua 
ab omnibus indc dtfccflu, 

Adkuc 



Digitized by 



Google 



Liber Decimuflcptimus . 



232 



JtdhutTineitm. Cgp. LXXIII. 

1T> e et rctulic nobis dicens.Qnodcunq; genus vitx & abftinC 
cixdefideraui imitatus fum , & perfeci. Interim afum mca 
aliqn quedam nou£ cogicationii cupidiras occupauit.vt vel 
fen conunuis dicbus quinq; cordis mei fcnfus infeperabilcs 
a Deo facere.Claufis igitur hoftijs vt nullus a me poflct rhfum 
accipere cepi inftarc a principio feptimanx dices fenfui meo : 
Vidc ne velisa ccload terram defcendcrchabcs illic Angelos 

Srironmq; oium ccratorcm Defi.illic conucifare. In hoc waq; 
uobus dicbus & nocxibus perfeoeras.adco Demoni prowocaf 
& ac ftimutafle me fenfi.vt ille fubito conuerfus in flammanv 
ignis o'u,quxintra cella habere vidrbacur incenderc.ipfara St 
snatca fuperqua ftare confaeucia,v-ttocu iam arfurfi me crede 
xc.Deniq; tanto timore percurTus hmoi propofiro terria die ab 
fcefli,& iteru ad cogkariones feculaces defcendi.ne ez pecpe- 
tuo diuinitatis intuitn aliqd rruhi gcnus arroganttf nafcerct*. 
Ad hunc Machariu ego veniens aliqn repperi presby terfi ante 
fores Ecdefix ipfius,qui venerac vc curarcl.babebac.n. caput 
totum carthino exefurn.vt cc vcrtices nudarcntur,& necdum 
fc6.M.fufcq>cus fuctat,auc vifus, qui mihipro illo toganti.vt 
ci miicrerctur rhdit.Non cft dtgous iftc-curar i,hanc.n.penam 
diuinitusaccepit.quta fornicationc pollutus myfteria dni «io 
lare eonfueuic.Perfuade aut illi.vt in perpecnu fe fufpendat a 
xancli facnfictj immolarionc,& IVc Dco iuuate potern coratio 
nerecipcre.Quodet factfi eft.Eundem Macharifi aliqfi cogica 
tiones vanxglorix ftimulabant,prxteiidentcs qoafi boni ope 
xis fpecic,vt a Demonijs vexatos curatorusp ergctet Roraam. 
Cuqj fortiter vigererar,ptaircit fe fubito fupra celtnlz fux li 
mcita vc pedes extra relluia retinaaeret,& air.Ducite rrfe De 
xnoaes fi potcftis,& crahitcqrn. ego pcdibus mcis n6 ibaquo 
VuItis.Sicq; diu iacens immobtlts,xirca vefperam furrexir.Se- 
quenti nocte rarfuseum molcfbncibus Dcmonibus/porta aro 
x»is impleta bumeris fnisimponcs per defecta fpactabatur.Cu i 
Theofebius Anriochcous occurres air. Abba.quid cantu onus 
porcas,in roe potius quod dcuchis rransfer.At illerudit.Vexo 
Yexanteme,oaionanq; ftucns,icet aliqnodagere mecompcl- 
Ux.Ca ergo fic onuftus ambulaftex diucius,& 1U0 ponderecor 
pufculu iuu conferiflct,tn cetlam rcgteflus cft.Mthi quoqjali- 
qn cS triftitta conquerenti,q> varix cogitationt-s aiuro m-uo 
conturbarent diccntes, Vadc binc,quia mhil agerc cernis.Rrr 
dit.Dic ipfis cogitationibus tuis.P/oprer Cbtiltu parictcs hu- 
ius cellulx cuftodio.IdE ct hoc mihi rciulit.Notaui inquit mi 
tti qn fca myftefia fratribus daba,q> Marco Monacho nunqua 
dediflero, fed fp ei fca de altari A ngelus dabat, fola tn marmoi 
dantis videbam. Rcferebat Pafuotiu& de hoc Marco , q> beiua 
qnxdam hoftium eius capicepcrcuflic,& ingrefla caculu fuum 
cecum ance pcdes eius proiecit.Qucm ille tcnens & expucns 
in oculos eiusj&orans llluminauit , eumq; matcr cius abdu- 
censjfequcnti die wto fancto pellcm ouis. exhibmc , qui eam 
beato A thanaftoder eliquic, a qoo poftea fancta Mclauia euo 
demacccpiflc dixit. , 

D»/4i»*» Mtyfe Atthytp» . Cmp. L X X 1 1 1. 

MOyfes Aethiops gcnere,niger coiore,latro pu»licus,& 
homicidafuifle dtcvbatut.Vix aucaliqh neccffitatis cu 
iufdam periculoc6pnn£tus,ad monaftenu fratru fe c6 
tnlic,ac pf nit£ti( vita vehcmeter artipuit, plurcfq; et cx latro 
nibus cxtplo fuoconucrtit.Sed(vt ipfe rcferebat ) dcmonibns 
<um vrgcntibus.vt ad antiqua forntcacionem rcdiret.cot & ta 
tit modis tentatuscft,vt p?"c a propofito recederct.Qnas vide 
licet impugnationes CU fc6 Ifidoro rcfcrrct, ille rndir.Noli trt- 
ftari, qrh adhucprincipia tua hxc luut , & tdeo cugicationes 
fcmoi vehementerinfurguncantiqua confuciudin2 tequiren- 
tes.Sicut.n.camsamaccllo quo vetci afluetus eft nonrecedtc 
e^cQ li claufum fuerit,nec vllasieaftettritaqUo aliquid fpe 
let abfcedit.Sic & fi tu in abftincntia pcrftitcns, caftrtmargiai 
exclnden^ introitum.quj? cft fbrnicationis inccntiuu,fanga- 
tus'D;mon ac vi£tus,cui ciborum fomcnta non ponigis,vlte- 
xiustibi moleftuscfleceflabit Ex tunc Moyfes cura flti forti- 
ter gerens,anteoiacibo abftinuit.nihil ptxrcr panSaccipiSs, 
snaximo th opeti incubes.Hoc mo corpufculu fuum conftim 
pfit, nec fic tft circa ipfum vanitas fomniotu crflauit . Rorlus 
alid probatiffirrru virum fuper boc con(ii!uit.Qm rfidit.Iccir 
co adhuc hax pateris,quia nondum mcn tc ti a ab hrcoi cogi- 
tationibus feparafti.Si ergo volueris tepauliipcr vtgiitjs occu 
pare,& oraciombus puris infiftercfacilc potetis liberari. Tuc 
fiatuit per totas noctcs in medio celtx fux ftans orate,ncc gc- 
nna fleftere, nec oculos claudcrc.Quod qutd: m per 6.annos 
ibidem implcuir,& nec fic illo malo carere, potuit. A hud-Kc- 
ram dutioris vii£ genus arripuit.Nam monachorii frnu, qut 
ex loginquu lotic-aquam fibi defcrebant, totis noclibus habi 



tacula circumiens.lagenas eoru iraplcbat.rmlloq; fenriente re 
fercbat.Itaq; Demon vlcerius eius certamina non ferens,qua* 
dam nodc dum aquam pronus e puteo tollit, renes eius defa 
pergraui fufte percuflit,euq;fcmiuiuum reliquic,nec quidvel 
a quo palrus fuifiec fencientem . Poftcro die inuentus atq; ad. 
monafterium exhibitus, pec tocum annii.egritudine tali labo- 
tauit.Tuncaitillt fcOs Ifidorus . Ccfla Moyfes intantum De- 
moncs prouocare, taq; peninaciccf concra eos contendcre.efl. 
,n.& eertus modus vita; monafticz, vltca que non oportet vi>: 
res noflras cxercere . At ille refpondit.Egoquidc non rcceda> 
ab hac inten t ionc ptopo(iti,doncc fomnia vanafq; cogitatio*- 
nrs a mc vidca fepatari.Tunc ait illi.In noie lefu ChrilK ia re 
ceflerunt a ce,ideoq; ad fcorum myftcriorum c6:m fidccer ac 
cede. Scia» a.ut q> iccirco Dcroouad tps forrior tcefle.vjfus 
eft.nc iactarcte poflcs.cj» canca tentatiouc facile fuperaflcs.Sie 
igicurad cellam propriam reuerfus , uihil fc hmoi perpcflum 
vkra fuifle dixit,ex illa hora qua Dei famulus pro ipfo orauit. 
Tantam vero gratia aducrlus Demoncs promeruit,vc amplius 
nos a mufcis.ouam illx a Demonibus terrcrctur. 

Dt /mndt Enlegi» Monacho Altxaudrin» , frtiut tlt- ■ 
phtmtitfi. Cap. LXX V. 

PRonius Nitriac presbytrr rcfercbat,q*Euiogius quida fco 
Iafticus,immorialitatis dcfiderio cap^us huic mundo renii 
ciauit .rcbufq; fuis difpetfis, pauca in quibus ( quia pcr fe 
°P c rari non poterat) vterciur ftbi rcliquit. Cu igitur ncc cum 
multis poflet 111 monaftrrio degrrc.ncc folitcdincm patientcr 
ferre.rcppcric quendam in platea iaccnccm clcphanciaco mor 
bofic replecum.vt finemanibus& pcdibus efle vidcretur. lin-, 
gua tih a tantiscruciatib.erat immunis.Tunc Eulogius oias.,. 
& quandam cu Diio pactioncm celcbrans ait.Dnc Deus in nor- 
mine tuo (ofcq>iam iftu,& vfq; in die mottis repenfabo efi, vt 
& ego faluari vakapropteripfura.Mox eum fupcrafiuum ad 
hofpitium fuu traufuchens per aunos 1 $. ci foliicitc fcruiebar, 
ipfumq; manibus proprijs medicamentis ac cibis , & balncis 
curabat,& illc grandi patieutiacun&a toIcrabat.Sed pofl hoc 
inftiuclu Dcmo4iis,beneficiorum ipfius:immemor,c(pitabeo 
veJlc difcedere, multifq, eu iniurtK!& oppiobrijsincrepare di 
cens.Fugrtmequi propriam domudenorafti,furacufq;es alte 
nam fubltanciam in me falutis tux occafione reppertflc te cre 
dis.Eutogius aflt rogabat eu dicens. Noli Dne mi talia loqul 
feddicpotius emendabo,fiquid tecontnflaui.Atillecu furo- 
ic. Vade inquit,adulationcs tuas iftas nolo.proitce me in publr 
cu,refiigerationecua non iiidigco.IJloiteium cu obfectante, 
egcocus ait.Iam fraudulenres irrifioncs tuas non fero.ncc mi- 
hi hxcaridaparcaq; vitaiocunda er),carn!busfaturari volo . 
Quas cfi ei exhibuiflet Eulogius.iterum clamauit ^grotus.No 
potcs voluocati me; facisfaccre,nec tccum folitarius habitare 
prjcujlco.ad publicu ire,populumq;'vidcre dc<idcro.Ego,inqt 
Eulogiut, miiltitudtncm cibi fxatium adduco. Ruifosillc. Ve 
inqutc mihi mifero , tuam faciem vidcre nolo , & adducis- 
rnihi tui fimiles, foiius panisdeuoracocrs, concotieuiquc fe- 
ipfum inquieta vocc clamabat.Nolo nolo, fed ad )>ubJicu ire 
dcfidcro.O violentiaibi me proijce,vndemefbftuIi.Tata igif 
erat eius inlama , fenfufq; illius tn ferinos clamores Dcinon 
connerterat.vt & laqueo forte fe (afpendiflet,fi inanus,quibus 
hoc facetc poflct,habui(Ict EuIogius igiturproptcrpt;ccden- 
tem cum Dco pactionem,eum proijccrc non audcns , habuit 
cum ncinis Monachis confilium» vt eum ln naui perducerct- 
adfanctum Antonitun. 

Difuuvtriupjue. Cap. LXXVI. 

ITaqi blandis veib sluperans.cfi ad babitaculum difcipulo- 
tum Antonij fic cu duxiflct, altctadic fuperuenit illuc An- 
tomus.Soiebac auc illuc veniens vocare Macharium, & his 
verbis intcrxogarcVenerunt hucaliqai fratrcs?Quo rcfpon- 
dctite venerunr.De Aegypto inquit funt,an de Hicrofolynm) 
Hoc.n.fignum dcderai, vt fiqui no fatiscius colloquio,digni 
veni(lent,de Argypro venifledicereiitur. Cumq; diiiflec.Fac 
eis Icuciculam,& comedant.oratKme tcr cis complrta uibrbr 
tur .-thfccdcrc.Spirituates.aut>& fancci vui dc Hicrofolyma ve 
nifTc dicebantur,& tota nocte cu rts fedcns faluti corum pro- 
ftcua loquebarur.Igimrilla nodte cum fracribus fcdens,reucla 
tione fibi f.cta dc fafto Eologi),proprio eum nomine ter vo- 
cauit,& vt coram fratnbus aduentus fui caufam exponrrec iuf 
fit.Q^iod cum feciflet, & elephan tiofam eijcere fe voluifle di- 
ceret.Anconius fencca voce refpondic.Tu jllum a re proijcies 
Eulogi.fed illc noti proijcw ,qui fc (anctum efft cognofcit Sv 
proitcis ctim mcliotem te Ocus ioaeniet,& cligct qui colligac 
defticucum.Ciiq; cerritus his Eulogius 'tacuifser,egrurri quoq; 
C(pit Antonius vetbetare fcrmonibus-dicensiElcpliantiolc ce- 
noae luto horride ncc terta digne, non dcfiuis iuiariam Dct' 

Toct- v 



Digitized by 



Google 



Spcculum Hiftoriale Vincenti/. 



«oei&ran.Nefcjf quia Chriftus eft,qui niiaiftrat tibi?Ptopter 
Chriftum enim ifte tali ferukto fe fobiugauic.Poft fuecad vtrQ 
*|ue conuetfus ait.Nolite filij ab innicem feperari, fed redite 
ad cellam com pace.in qua tamdm vixiftis , ne coronis veftric 
j&andemim,quia vterq; veftrura merebitur coronari.Et icctr 
co tentatio hareacddit vobis.quia ad fioem vita; ambo vcni- 
flis.Qui cum rcintegrata pace rcdifsent,intta qaindecim diec 
Eulogius obi|c,& poft aliud triduom egrotus aoimo vehemen 
Ser incolamis defccic. Horum fermonum interpres ego fni , 
quia ncfciebat Antonius Unguam gre, cam,ego vcronoueram 
& Gfccam,& Acgyptiam . 

Dee»nMerfi«n»JP*ulifimplieit . C*p. LXXVII- 

PAuJus firaplcx rufticus vzorcm adulteram relinquen* , & 
ad heremum pergens,Autonij fores pulfauit,eoq; egrefso 
& quid cuperet (cifcicanci, Monachum fe fieri velle refpfi- 
dicCui Antonius aic.Cum (is homo fenex & debi!is,annotum 
^o.non potes hic Monachus fieri, fed vade ad leuiora mona- 
fteria.Ego enim folos hic fedeo,& poft quinque dies ctiam cS 
fumraa penuria (umo eibutn.Illo rero non acqaiefceate, fed 
diceate.Qaicquid me docucris faciam,intra cellam per totum 
triduum feredufit.nec ille camen dc foribus exclufus abfcef- 
fic.Poft hoc nccelCcate natutx compulfus Antoniusexiuicfc 
ait.Reeedc fenex,mecum habicare non potes.At ille.Ccrte in- 
quit hic vinam,& moriar.Citcumfpiciens autcm,& quod ni- 
hil penitus alimenti fecum porcarec,& iam quarto die conti- 
nuo ieianio perroancret, cjmens ne ex eius morte fibi macula 
xclinqaeretrandem eum fufcepit.ac darius & Iaboriofius foli 
to cooaerfati ccniclafufos icaqjcoctices dactylorum obtulit 
ci dicens. Accipe & intexe funes ficut mc facere vides.Qui cu 
orgias.i j.vfqjad nonam laboriofiflime confecifset,malcin- 
cjuit Aotonius intexuifti.folue quod fadtu eft,& rurfum inte 
%t. Icaqucfenj per^.dies ieiunio.tam grauc pondus impofuit 
vt cum imparem tanto labori fe videret , hac neccflitate coa- 
dusabeorecedetet. Qui ramen omnia patienteracliben- 
ter impJeuit,& nec vultum triltem fecum mutmurando mon- 
ftrauicTunc. A compunftuc occidente iam fo|e dick.Vts o fe 
aex vt edamus partcm panis-P.refpondit. Vt tibi placet Abba. 
Quz rcfponfio ruriiim Antonium flcxit, eo q> ad aomcn cibi 
non ftatim accurtit,fed in voluntate iubentis omnia pofuit . 
Pone crgo inquit menfam>& after panes.Quod cum /ecifset, 
ynum fibi de paximaribus. A. quia ficci crant aqua petfudk , 
trefqj portionesanteillum pofuit.Pfalmum vero confuetum 
diccns otationes.40.fecit,vt ad hoe cum ficprobarct,qui rut- 
ius cum co patieutcrac libentet orauit.Dcntq; ptofunda no 
&e,Antoniusabfumpto vnopaximate,fcnem tardius come- 
aentcm,donccvnuro totum afsumpfifset expedauit. £t tunc 
ait.Manduca fenex,& alterum.Qui tefpondit,Non manduca 
bo.nifi idem tcfacere videro.Acille.Mihi inquit hoc fatis eft 
ouia Monachus fum.Cui P.Mihi quoq; hoc fatis crt.quia Mo 
nachus dse defiderb. Poft hoc. A.tefutrexit,& diclis i xpfal 
tnis,totidcmqi orationibus fa&is paolifper quieuit.Rurfumqs 
confurgens,a medio nodtis vfquein luccm p{alIendo,& orau 
do vigilauic. Videns igitur adomnta tam paratum fenem,ait 
illi, Ecce frater.fi huiufmodi vitam agere quotidic poteris,me 
cura manebis.Refpondit Paulus , Si forte plus aliqaid iubcas 

3»noro. Nam ea, qtije vidi facile me impletutum efseconfi- 
o.Poft 
certos mcnfes,quia iam eius animam pcrfcdtam cflc 

Smprcbauerat.a teitio vel quatto Iapide cellam ei fccitXt ait 
uia Monachus cfrcctut es, iam folus manebis,vt etiam Dc- 
xnoncs cxpcriri poftisjllic crgo Paulus intta annum diuinam 
giatiam meruit,& contta $ gritudines hominum,& contta po 
lefta ces d emonum . 

De DtmtnUt» ftr ims fiui&am ftmplicitmem cmtmh . 
C*f. t XX VI II. 

CVm etgo quidam rabidus homo , vexatus a principe le- 
gionis Dcmonum,curandus perducctetur ad fanctum A. 
icfpondit hoc opus cfsc fimplicis Pauli non fuum. Soler 
■enim miferrimi ac viliflimi Dcmonum , a maguis quidem vi 
xjs folo robore fidei.magni vero Dcmoncs a fimplicibus , vel 
humilibus figari.Itaq; cum cis ad Pauluro pergit,& ait.Pdle 
Jjunc Demonem ab homine vt Dcum bencdicac.Nam mihi , 

?|uidem non vacat.Cumquc relictis illis ad ccllam rcdifsec.P. 
urgens intcntiflime orauit , & ait Dcmoni.Abbas Antonius 
dixit.vt ab homine ifto rcccdas. Demon aotcm inioriam[Dci 
proclamansaiebatvWon cxibo detcftabilisfencx.Arrepta crgo 
pcilequa tcgebat humeros fuos.vcrbcrabat euru , repeccns ac 
<iicens.Exi,qtiia hoc Abbas.A.dixit.TuncDemon in vtruque 
toniurnelias profcTre ccpit, hoc daroicans . Dctcftandi fenea 
quos obliuio vcftia praxcrit,infaciabiles qui pioprijs contcn 
%i eftis, quid in nos rcftrtm tytannidcm cxctcctit l Tandcm, 



Pauius ait. Si exire nolueris ab ifto eerte re tibi etit,quia va- 
dam & hoc loquar Chrifto . Cum igitut Demon iterum blaf- 
phemans coatradieeret iiatos. P. ccllam cgreditur in mcdijr 
atftibusdiei.qui in Acgypto fornacis Babylonis ardoribus c6 
parantur , in ipio itaque fcopulo montis velut columna fterit 
immobilis, & otauit his verois . Tu vides Iefii Chriftc , quia 
non egodehac rupedefcendam,ncccibum , vel potum fum- 
mam, fic profcdo morituras, nifi prius homiuem iftum a De 
mone libetes . Nondum hstc verba compleuerat , & Demon 
maxima voce damabar. Vade vade, vim pacior , & exeo,nec 
vlterius accedo . Simplicitas . P. me vrgct ac perfequitur , &• 
quo vadam ncfcio. Mox igtrar egrefsus & in immancm Dra- 
conem cubitotum.7o.coauctfus in mare rubrum protinus cft 
dcuolutus . 

De fanBt Ptchomio , & Scitbiotie». 
Cmp. LXXIX. 

EGo cum aliquando graui tentationc carnis vrgerer nihil 
de hoe vicinis meis, nec Eaagtio quidem magiftro mee* 
patcfcci , fcd occulre ad intcriora defcrta peitexi.ibiqne 
Pachomium feptuagenarium in loco Scythi pcopepalmam ist 
ter cstteros Monachos tenete reppcriens anxietatcm ei mearar 
retuii.Qui dixic mihLNon tibi ht ooua^icsifta quam patcri» 
nam , quod cx negligentia vel defidia mentis in ea incurrcri» 
teftimonium tibi prtbent , & natura locorum,& inopia om« 
nium rcrum,& abfcntia fbeminarum, fed magis ifta tentacio- 
ne laboras propter ftudium ac defidcrium caftitatis, nam ali 

3uando quidem catonoftrafi fbetit niroisfana la£nuit,aliqua 
o cx cogitationibos vanis motbus ifte procedic.Iatetdum ve 
to Demon coatta nos dumnobis inuidec prxliatur. Nam Sc 
ego , vt vides admodum fcnex per 40. annos in hac cdla de- 
gens , maximaque falucis propn? cutam gercns , huiufmods 
tentatione (ollicitor vfqucad prxfcns . Ccrte per annos duo- 
decim paft qutnqaagefimom , nunquamdie , vcl nodehie 
morbus rcccflit a me , ita vt me priuatum auxilio Dui fu fpica- 
ter, maicns tameo tunc itrationabili qaadammottc deficete , 
quam tali corporisobfccmtati fuccumberc, fblitudines per- 
agrans , in fpeluncam fei; cuiufdam me nudum proieci.vratr 
egiedieutibus ex ea beftiis deueiarer.Curaq j fic vfq; ad vcfpe •> 
tam iacuifsem ,in qua ( ficut (criptum eft) pcrtranfieruntom 
nes bcftix filue, exeuntcs Mafculus, & fccmina odore ducente 
admc peruenerunt,fc a capite vfque ad pedcs lingua roe blart- 
dientc lambuerunt , ficque illcfum rcliqacrunt. Cogitans igi 
tur & credcns , quod Deus pcpercifsec mihi , mox ad cellarn. 
tcdii . Dcmon autem paucisdicbus quicuit . Sed turfum mi- 
hi vehemcatius , quam folebat incubuit , vt pcnc me coge- 
ret blafphemate . Transfiguiatus eft enim in puellam quan- 
d«m , quam tn iuuentute mc vidi&e memineram , mefljura, 
tempote calamos colligeotem . Qusc fubito fupra genua mca 
(cdens , adeo me pet omnia mcmbra commouir, vt pcci.e rac 
cum ea coifse putarem . Itatns igitur dextera mea peictiflt 
eam , ftatimque cuanuit , & cettc pet totum bienniutn fccto> 
tcm manus, qua eam pcrcufseram ferre non poteram . Au- 
xius igituracdefpetansad dcfetta vagabundus perrcxi,re>> 
pcrtamque modicam afpidem maou tcncns gcuitalibus mem 
bris appofui , vt vel morfus eius mihi mortem inferrct . ca- 
putettaro ferpcttis perfricandocontcreos in vcrendis can»- 
qtum ex eis mihi tentationis cauia pioccdoct , nec fic me 
momordcrit diuina ficut ctedo gtatia piGuidente . Tune 
itaque vocem hanc ad mc dclccndcQcem audiui . Vadc 
Pachomi , infifte agoni tuo , ob hoc enim permifi te De- 
monis vittute fupcraii , ne quafi fottior fupcibues , fcd in- 
firmitatem tuam agnofcens ad auxiha diuioa confugetes.fic 
jgitur ad proptia fecteta remcuns, dc catceto cum fiducia fe- 
01 pacatifque fenfibus viti,hofti(que mcus vt fc contcmptum. 
vidit , ommno coofufxs abfceflit . 

Dt «u»d»m f*nS» StepkM» , & Vnltnte prtfumptmef» « 
C*p. LXXX. 

STephaniis, quidam in parte locorum Marcotidis , pri an- 
uos fexaginta . Monachus fedes tantum habuit 111 dcfcet 
nenda reium ambiguitate mdicium , vt nullus ad ipfutn 
in quacunque caufa triftis venirct , qui non pofteius vifio- 
ncm acque fermoncm Ixtus abfcedciet . Sancius Euagrius » 
& Ammouius , & qui cum cis erant , aliquando refercbant, 
quod inucneraoteom in verccundis natuiac ,quodam motbo 
laborantera ,& opus quidem mambusfacicnitm.idcft de pai 
muhs funcro torqucntcm,frattibusquoquc fcimocinantem« 
cactcras veto corporis parces roedico fcrroquc pub-entctn « 
adeo siaoque pcr patien tiae gratia alicnus crat a Icufikus cor-r 
poris , & mcns eius occupata cccleftibus , intantuin fcp ara-i 
ta crat a icbushumauis , vtabfcifis TCtendis omoibus , uilu\ 

fcntircc 



Digitized by 



Google 



' fcflfifef penitus . Palcftrrrns qnidam nomine Valens , perue- 
ftit ad hercm°um,iii quajiluribus annis vixic nobifcum . Dif- 
ficilifq; vitx ftudiurri aflccucos , adtantum fupcrbixcacumen 
afccndic , ve diabolicts illufionibus fallerecur, ncfcio quid ma- 
gnum fecfle putans tanquam Angelorum vifioneminiftcrio» 
que quotidie ferueretur . Refcrebant igitur eius nociflimi , 
qudd Vnodie dum in tencbris opus faccrer , acuscrqua fpor- 
tulam confucbar c manibus cecidiflet , & dum t'am tn obfcuto 
cerrrere non poturc lampade fibi minifterio Dxtnonis accentt 
eandem inuemc,eo igicar ex ipfa inflatione refeGo, accidtc vc 
quidam illuc peregrini venirent.rariaque leguminum, 8f fru- 
dtuumgcncra fracnbus exhiberent . Qu* cum fufcepiflec fan-° 
flus Macharius preibyrer nofter fingulis fracnbus pugrllu mi- 
fie, incerquos & Valenci p.irtem deftinatfit . Qui latorem ip-- 
fum inmrijs confecit diccns ei . Vade , & dic Machario: quia 
non fum deterior illo , Vc benedictiones, ad rfretranfmifUt. 
Qoo auditn Macharius ad cum veoiens confiirum ei humili- 
tatis dcdit,fed perfuadere non Valens de ruina eius tnftisab- 
fceflir. Deniquc Diabolus in effigiem Saluatoris transfigu- 
xatus noctc Venit ad cum choros mille, vt finxerat.Angcldrum" 
lampadcsacceftfas tencntium.cV Cum ftamea rota , in qua Sal- 
uacorem fcdere fimuIauitjViio ex illis prxcedente eiquc dicen- 
te . Placuit Chnfto conucrfacio tua , & probabilis vitae fidu- 
«ia,& ecce Venit ad te,tantam egf edere de cella tua,& Venien- 
tem emiuus cernens adora . Egreflus igitur illum , vt Deum 
adorauit , & fcquenti die congregatis ad ecclefiam fracri- 
busait: Egoiam communionc non indigeo Chriftum enint 
ipfum hodie vidi . Tunc lanfti patrcs terreis vinculis eum 
alligararrhlxcularis vitx conuerfationi dederunt, vtex eoru« 
xnor eius animi ceflaret, qudd nihtl communecum fanftis 
'Jiaberet . Et fic eum per totum annum proprijs oratioiiibuf 
curauerunc . 

Dt fan8is Hilyu , f> Dorethtt. C*p. LXXXI. 

SAn&us Helias Monachus amore vircutis fuccenfus , & fe;- 
rainei fexus miferatione commoras, deuotarum Deo vir- 
ginum curam habebac , & in grandi quoddam monafte- 
rio, vfquead tiecciltum Foeminarum numerum collcgerat , 
earumque cortuerfationcm ordinabat. Quod cum pct bien- 
nium iant fcciflcc, & adhuc iuucnis triginta, vel quadraginta* 
annorum cflet , fubitocarnis tcntationcm pafliis eft. Relifto- 
que monafterio dum pcr folitudines iugi biduo ieiunuserraret 
ait:DomineDeusautoCcideme,autame tentationem iftam 
exclude . Vefpcre igicur ei liibico fomnus irrcpfie, & tres An- 
gelos adfe Vcniflc CoofpeXit dicentes:Curegreltuses, de mo- 
naftcrio Fceminarum . Qui cttm timuifle fe diceret, neaut 
£bi auc illis noccret. lllt dixerunt : Si huiufmodi metu pcf 
nos liberatus fueris, fttrfus illatum curam fulcipics? Cum* 
que libenceracquicuiflet, & hoc ipfum cxigcntibus illit iurl' 
rnento firmaffet , vnus eorum manus illius tenuit , & altet pe« 
des , tercius vcro nouacula cefticuloseius abfcidit, non qudd 
Vere hoc facetet , fcd qudd facere videtuf . Angelus autem id 
xogantibus an aliquid fibi profuifler fcnfiffct faftum fuum, 
Vchcmenter inouit intclligo quoddam onus mihi efle fubla,- 
tnm,&fatts credo meomni quaffl formidabam molcllia libc- 
fatum . Igitur poft qniuquedicsregreflus , & lugentium fce- 
rninarum monafterium ingreflus , in cella quadam illic habi- 
tauit.&alios quadraginta annos vixit fanctis patribusaflcue- 
xans.quod nunquam vlteriusin coreius cogitatiotalisalcen- 
detet . Huic fucceffit fanctus Dorotheus, qui in fupetiota cel* 
lamonafteri) confenuit, feneftrX ibi facbe tugitet aflidens , & 
ad vnammitatem pacemque Ibrores erudiens , cum nec illae ad 
eum poiTent afcchdere, nec ipfe ad illas dcfccndcte. 
' D» StoQt P/uhimie Tabantnfi , 6* tius rtgulm ptr Angt- 
lumdi8*tM. C*p. LXXXII. 

IN Thebaide prouincia Tabanenfis dicirat locus*, in qno 
fuit fandius Pachomius.vir iuftuS, & Dei totus in tantum, 
vc per diuinam gratiam ,& nofccret ftltura, & Vifione fruc- 
terurangelica. Hic perfcfte' mifericors , & homanus fuit, & 
iueftimabili fratfesamoredilexit . Ad hunc igitur in fpelun- 
ca fcdentcm Venit Angelus Domini dicens ci : Peromnia quaS 
ad propofitdm ruum pcrtitient petfectus es,vnde & in fpclunca 
fuperfluo fedes. Vcni igitur.Sc omnes iuniores Monachos colli- 
ge,eo(qne iuxta reguum vit* qaamamedifces inftitae. Ta« 
Bulasautem atreasillldedit iiiquibusfctiptumerar . Diucrfas 
intra domus atrium ccllulas facies,ternofque per fingulas ma- 
tiere pratcipies '. In vnoumcn lococibus omnium fiat .Nec 
feiunare nec manducare quenquam prohibebis , fortioribus 
iamenmagis edcnribus grauiusopus tnidnges. Somnumve- 
to don iaccme* capiant fcd fuper iriftruftas , & paululum to« 
>' tpocuium Hiflottale. 



Liber Decimufleptfmus ; 



25 J 



cliues cathedras palijs fiiis velaus fedentes quiefcant> peliibu* 
Captinis teg:iiftlir;quas necpToptercibtrm, vel fomnum ca- 
picndum deponanr , ftd ranrum quando ad communionem 
ingrediuncur. Tuucvnufquifquecingulum fuum fbluat , pel- 
lemque deponat , &cum cuculla tantum accedat.' Siquisal- 
terius regulr peregrt nus aduencric,non edat cum eis ncc bibat. 
nec in maiilionem eorum introducarur,m(i forfirau eis via ad- 
iundus fuent . Quicunque vero ad permaflcndum cum cis 
intrare Volucrit , non eum in loca monafterij fecretiora reci- 
ptens, nifi tticnnium tocum laboriofius opus duriufqtre perfi-- 
ciens implcuerit. Edentescuculliscapita fua Vellenc , ne alter 
sdterum afpiciat manducante,(ed fbiiim catinum.vel mcnfam, 
nec loqui quicquam liccac dum manducac , potro nonaginta- 
quatuorordincseflc fracrum infticuit , & vmcuique litcrartr 
Grxcam.qua ranquam proprio figno > Vclvocabulo dignofcc- 
retur fup.rpofuic. Hoc etiam ordinauit, &iuflit, vtorationes 
Vigintiduas per totum diem , & 111 vcfpcre totidcm ad lu- 
men faccrent , & in noctutnis quoque vigilijs totiiem prarces 
effanderent. Tuncfanftus Pachomius ait Angelo. Patum 
hoceft. Atille. Ideo inquit has paucas (ieri prarcepi,vt& 
iuniores implere (ine triftitia poflinc impofitam fibiregulam 
Viucndi. Qui vcrofirmiores,& perfedtiores funt', non illis 
nccefle cft aliena rcgnla conftringi.quia vitam fuam rotam vi- 
fioni,& cultui Dci penitas dederunt . His itaque difpoficii 
difceflic Angelus ab eo . Plurima igicnr monaftcria fuiit , irt 
quibus vfqae ad fcptem millia virorum funt , qui huiufmodi 
inftituta cuftodiunc . Sed illud in qua Pachonius ipfe dcge- 
bat, maxtmum,& prtmum habetur,ex quo,&ca:tcra proccmf- 
fe videntur. 

Dtvtrginthumili,& *bit8*,quam fdnliut tictrius 
vifit*uit. C*p. L XXXI II. 

ESc in ciuitate Panos monafterium quadringentos viros 
habens,interquos,& fabros ferrarioS,& carpencarios,& 
farcinatoies , & camelarios, & fullones rcppcri , fingu- 
los in arte propria laborantcs, & ex his cjua» quotidiano victut 
fuperefle poterant,etiam monafterijs fjminarom , carccribuf- 
que vicinis neceflnria quxqae prxbentes.' Eft'& apudiftos 
monafterium numero quatuorccntum , Fccminarum eifdem 
moribus,& eadem orclinationc viucnttum , excepto (blo vela-* 
mento pcllium,& hz quidem habirant trans fluuium,intra flu. 
Uiumautem viri . Etcum aliqua illarum defuncta fuerit,eam 
ex more vcftitam alixdefercntcs, fupra ripam ponunt , quam 
inde viri nauicula cum pfalmis trasferentes in fcpulchro pro-' 
prio coiidunr, nec vllus tranfic ad earum monafterium exceptov 
prcsbytero , & diacono , & hoc rantum per diem dominicum. 
Fuic in eo monaftcrio quxdam virgo,qux ftulum fefecir pro< 
pterChriftum , vtvircucis poflec. impleire propofimm . Cum- 
qne feadmodum humrliaict, atque dcijccret , adeo omnibus 
alijs horrori erat, vt nce cibum cum ca capcrcnt ab omnibus 
cxdcbaxur.cmnium odia,& malcdicta fuftincbat . A coquina 
Veronunquam recedcns,totius illi miuiftetij tanquam ancil-' 
lacunctisobedicns officium implcbat . Nuiiquam ad mcfam 
fedebatfed micas rantum menlarum dctcrgcns, &ol!as ab- 
Iaens,his folis alimonijs contenu viuebat . Nunquam calcia- 
mentis vtcbatur.capat pannis inuolutum habebat , & ficom-' 
tnbuS (eruiebat, &certe cum abomnibus pateretur, nullivn- 
quam iniuriam fcdt,nulla ipfius murmur audmit. Intct hxc 
aftrtir Augelus domini fandto Picerib probaciffimo riro fem- 
per in defercis viuenri, dixirque illi . Cur magnum aliquid te° 
efle credisin tuo propofito , & huiufmodidegens loco vade aj 
Thebanenfiourum monafterium F;minarum , & inuenice 
Vnam ex eis habens in capite pannufn cofdiflu m.ipfamque co- 
gnofce te efle meliotem , cum enim fbla contra tantas dicbus 
ac noftibus pugnct.Cor eius nunquam a Deoreceflit.tu autem 
in vno locorcfidens nuquam progredcris,& peromnes vrbes 
animo.&cogicationt Vagaris. Statim igituracf prxdicoim mo- 
hafterium venit > fequead Fcminarum hab'itaculum tranfuehi 
pttijt . Ingteflusautemomncs fbtores videre voluit.intcrquas 
illam folam propretquam Venerac non Vidit. Aitergo. Ora- 
nesadducite, nam ahqua videtur hic deefle , quam mihi An- 
gclus oftendit . At ille omncs inquiunt hic fumas , vnam qui- 
dem ftultam habemus in coquina intnnfeciis . Exhibere aie 
mihi eam , Vt ipfam quoque videam . Qupd cum feciffent , 
ille froiuem eius pannis inuolutam ccrnens , pioiccit fe ad pc- 
desillius diccns. Anima idcft Mater fpiritoalis beuedic me. 
Procidens autem & ipfa dtcebat. Tu me benedic domine. 
Omnes itaque fbrores obftupuerunt diccntcs . N0I1 talem in- 
iuriam fuftinerc Abba , nam ifta quam cernis eft fatua . At il- ' 
hdixitomnibus . Vosfacux eftis, nam ifta melior eft & me 
Tomus Quartus. Gg &vobii. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincentij. 



&vobis . Dtfprecor autcm Deum vcin dje.iudicij dignus ipfa 
inerear inueniri. Tunc omnes prociderunc ad Uncti Piceiij 
pcdes , finguix propria ci peccata conficcntes , quxdam illatn 
fanctiflimam conrriAarent . Etalia quidem diccbat, ego cam 
delufi . Alia cgohabituro eius deieftum irrifi . Aliaegoeam 
eo quod tacita eflct iniurijs affligcbam. AJia egofordesab- 
luenscatini fuper eam fundcbam . Aliaquoquecollaphiseam 
a fe vetberatam faepc diccbat . Alia nares cius fynape ircpleias 
a fe efle derlebat . Cxtexx quoque diuerfas ei fe lerercbant in- 
iurias irrogaflc . Pro quibus omnibus ille (anccus vni cum ca- 
dem fanchuim a vtrgine fufis prxcibus cgrefliis cft . Poft pau. 
cos dics illa non fetcns tautam fui gloriam,grauarique (e cre- 
deosiatisfa&ionibus fingularum , egrefla de tllo monaftcuo, 
quoierit vel quo finedefccerir,hacleniisignotum cft. 
Dt f*n(ia I*h»nn* incluf» eiui Spirim Prcpbetico. 
C*f. LXXXIIII. 

FVit ti Iohanncs, quidam Carpenurius,qui faeculo rcnun* ' 
cians, & pcr quinque annos in diuerfit monafterijs , dc^ 
gens j tandcm folus in Licum montcm fecontulit , ibi- 
<juc triginta cum iam annos complcffet iuclufus , gratiam 
Prophecix meruic , nam & ImperacoriTheo.lofio frequcnter 
Ventura prxdixit . Primum quidem dc Maximo Tyranoo,c$ 
eum efTct fupcraturus, & Rcx lii Galliarfi pattibus teucifurus. 
Poftca quoque de Eugcnio quod cum eiTct victurus , fcd ibi- 
dcm viram finiturus. De hpc igicur apudomnesgiandisfa- 
ma conualuit proptcr quod & Theodofius ipfum honore pro- 
phctali vcncrari confucuic . Ec cgo igirur virtucem eius agno- 
icerecupiens, illuc perrcxi . dccim Sc o&o diebus itincrcconfc- 
cto pattim ambulando , partim nauigando . Poft primam au- 
tem uluwt onem ait mihi pcr inrerprecem . Vnde es , aut cur 
venifti? vnum ce eflc cooijcio dc focijs Euagrij . Quod & cgo 
annui . Intcrea dum loquimur , prxlcs illius Prouuicix no- 
imine Alipiusingreditur . Adquem cum illerclicto qucm ha- 
bcbat mecumfermone fccontuhflct, paululum ab cis fecefli, 
& cminns fteri ■ Prolixas autem illorum confabulaiioues gra- 
uitcr fercns.illum fenem incra me argucbam . quoJ mco lcr- 
inone contcmpto illum potius honoraflet . Cum igiiur codem 
fprero recedere cogiurem , vocauit Theodorum intcrpretcm 
fuum&aic. Dicfratri illi . Noli cflis pufillanimis , quia iam 
nunc lecum loquar . £x hoc igitur homincm eum cflc fyiri- 
tualem > & occulca prouidere cognoui, & ideo magis ccepi re- 
inorari . EgrefTb vcro mox Prxfidc vocauit roe,,qucm fic a)lo r 
cutuscft. Curinquicanimam cuam mei reprehenfione lxfi- 
fti ? curin tuis fcnlibus cogicafti , quodnecin mc cognofco, 
ncc tuos mores decere fcio , an iguoras , fcriptum cflc, non fa- 
nos , fcd malehabentes egete medico? Tu mccum velis, & 
cgo te.inuenire poflum,& 11 forfican ex (ne nulluxn ex alijs.u- 
men ftatxibus aiiquod patribufque potcxis habere folatium . . 
Iftc vcro totus ex fxcularibus rcbus diabolicx poteftati dcdi- 
tus , vix ad horam refpirarc potuit, & nunc tentans vcnit , fi- 
cutflnrusaulicnimfugen» Dominum fuum , vt hic talucis 
inucmrat auxilium. Inconfulu igitur & importuna rcsfic- 
rec , fi illo reliifto cecum morarcr , qui falutis rux commodis 
confucfti vacare iugiter . Tunc ego maonopcre dcprccatus 
fum illum. vt pro medignaretur orare.quoniam hoc mihicer- 
tiffime prrfuafit Virumeum fpirjtualem efic. llleveroiam 
Ixtior io finiftra facie leuitcr me pcrcuflit diceas. Mulcxcxi- 
bulaciones tcmanrnt, & fucurus Epilcopus es, plurimumque 
laborum habirurus . Pias aucem , & quatt rationahilcs occafio- 
nes afFereos cibi Dxmon ventilare tc tentat , fuggerens , & pa- 
-tris defidcrmm , & fratris fororifque conuerfidnem . Ego vero 
tibi rcnuncio , vtrofquc faluacos eflc cognofcc , renunciaue? 
runt cnim ambo fxcularibus rcbus, & parer cuusalios feptera 
annos eft vi&mus ., Jnfifteigitui, & in defextislocis vtccepi 
fti viue, nec parenCumcuoxumcaufafeftiiics,ad patriam rcdi- 
xc.quia nemo manum mittensad aratrum, & refpiciens re- 
trpaptus cft regno Dei . Deniquc quadragnitaocio annos, 
jo eadem cellula fc habitaflc dicebat affirmaiis , nullius , nun- 
cjuam fbeminx vuhum fe vidifTe, nec fc cdcntem aut biben- 
tcmabaltcro vifiim fuifle. 

D* S*»8* SerMfitnt, Cap. L XXX V. 

SErapton , qui& Syndodus vocatur, quia veftenonalia, 
qujtn fyndone vrcbatur, Apathescciam ideft,impaflibilis 
vocabatur , quia nullum poilidendi dcfiderium patieba- 
tur, & abftmcQtianimiaomnium rerum'& iugi mcditatione 
diuinorum librorum vnhis cellulz quiete non potcrat cfle coa 
tentus, fed per diuerfa trahcbatur mens cius,. De hoc rcferc- 
banc patres fau&i , quod in quoddam oppido viginti folido- 
tumpreciofe pagaais mimis uadidic,& in eoxum fcruitia 



pcrmanfcrit, ita vt cis pedes quoqueiauaret , doncc eos Cht(' 
ftiaoos efliccret,& a ludis thcatralibus fcpararec . NuIIumque 
cibum nifi panem,& aquam fumcrc confucucrat, necdiuinas 
fcripturas lcgcre ccflabat . Ilhs autem ad piam , & caftam vi- 
cam conuerfis cum ci libcrtatem otTerrent diccntcs, quia pcr 
ipfuma turpi feruitio liberati cfTent, vigioci lblidos, quos pro 
leacccperat, & apud fc fcruaucrac , rcddidic eis diceus . Quia 
per mc Deusin vobis impleuit , quod volcbam, nunc aurum, 
quod pio mc dediftis recipitc , vt alios quoque quibps fubue- 
nite poflim rcpciiam : Cumquerogatus acquiefcere nollct, vt 
cum cis tauquam Patcr eorum , & dominus rcmancrct. Dabis 
ergo inquiunc aurum illud pauperibus , quod nos vclut arras 
quafdam pro falutc noftra dcdiflc cognouimus . At ille. Da- 
tc ait vos.cgo enim alienas pecunias non do . Saltem inquiunc 
hoc pxccJiuur, vt vel poft annicirculum Atheois oos requiras. 
Itaquc fcruus Chrifti pcregrioando frequcnter ad Elladaxii 
vcuic.ac pcrcriduum moracus Athcnisa oullo panem quo ve- 
icercrutacccpit. Ncque vcro pccuniam habebat , nec pcrani 
ycl pcllcm , vel aliud cjuicquam fecum prxter fyodonem , qua 
crat ami&us fctebat. Cum ergo iciunus vfque ad quartam 
dicm pcrucnifsec , efurite fortitcrcxpic. Ninil ergoeiusill* 
iciuoio, quod cxtorquetur inuito, cx cuius neccfliute fxpe 
ctiam perfidia procedit. Scctit crgo fupra colliculum vrbts 
vbiprimarcs eiufdem opoidi confilium habere con fueuerant> 
& illic manus fuas pcrcuciendo vim fe maximam paciclama- 
bac diccns. Acheoicnfcs viri fuccurrite . Concuxxentes icaque 
fimul onines pallijs, vcl birnsinduti quxficmnt , vnde venif- 
fct , vel quid pati fc diccrct . IUc rcfpondit . Gencre fum JE- 
pyptius, conucrfatione Monachus. Ex quo autem de patria 
mea vcra d fccffi , trium icencraiorum manusincurri . Quo- 
rum duos , quidcra quocunque modo dcbitum folucns potai 
cuadere , tercius aurcm adhuc retinct nic.nec habeo vodc pof- 
fim ci facisfacerc . I llis autem r equ ircnr i bus, qu is eflet vel vbi 
degetet, quici molcftus cflct , & in omnibus adiutores fc col- 
liccntibus , fi hoc iudicatet att. Cupiditas pecunix , dciide- 
lium volupcatis, & voracicas vcntris.hi ttes icmpcr mihi 
moiefti fucrunc a principio iuucntutis . Ex quibus primos 
duos euafifle iam vidcor, nec vltra mihimolcftt iunt , tcr- 
tium vero fcrre non pofium . Cumenim quario dieiam ex 
jiecciTiute ieiuncm , viget me fcueriffimus facneratox exi- 
gens dcbitum , & nifi rcddidero mortcm minatur. Tunc quiV 
dam philofbphorum obculcrunt ci folidum vnum , Quo ille 
fumpto, & cuidam qui pancs vendebat dato , vnoque untuna 
ab eo paue fufcepto , mox ab vtbc profcctus cft ,& nunquam 
poftea iu eam rcucrfus . Vt autcm circa Lacedcmonis loca ve- 
tiictts , vnum illicdc primoribus vrbisbonum in coercris rcbus 
virum,omncfque dc domo Manichcos cflc cognouit iuxu fu- 

Ecrius excmplum fc vcnd'dit , & intra duos annos ab execra- 
ili fccca,um ipfum quam coniugem cius,cotamquc familiam. 
abfliactos Ecclefix txadidit. 

D# fanBo Eudgrie. C*f. LXXXVI. 

SAoctus Euagtius primns ordinatus eft , lcctor a fancto 
Bafiiio , poftea veto Diaconus a beato Grcgorio Nazan- 
zeno. Hic quidcm in fxculari vita tei-.utus, candcxnx 
beatx Melanix ftudio-vcftc muuta,ad jEgyptiacum vitriae 
moncem profetftus , bicnnium illic dcgens lmpleuit,, tenjc* 
ann oad inieriores iblitudincs pcxgrns.quadraginuquatuoc 
annis in abftinentia vixit . panis , & olci modicuro fumcns , 
ilk qui prius intra copias magnas dcliciofam femper vitam, 
habuerat.Huic fbtritcr fpiritus foxoicationis fcxnpcr incubuic, 
vudc fic nobis , vt lpfe refexcbat , per toum nocccm in hieme 
nudus in puteo ftabac , vt gelu quoquc caxnes cius conftringc- 
rcutu.r. Aliquandobtafphemixfpirituscapiceum vrgere, tc 
ad fa'c°rilega contra Dcum vcrba repellexe , propcer quod dies, 
quadragmca iugitet finc tefto fuic , iu vt per totum «orpv 
ieius papuiz quxdam exitcnt . Tam vehementer Dxmoneir 
cxpertus cft , quod pcrinnumeraj viccs abeis vcrbexatus eftL 
Quodam die cres fimul in fpecic clericorum aftiterunt ci Dx- 
mones,de fidecum eo txadare cupiences. Ex.quibus vnus 
Arrianum , alterum Eunomianum , tertins Apppllinarium fc 
cflcdixit. Quos omnesille fapicnccr ac breuitcr diflercndc» 
fupcrauic ■ Idem curo Ecclefiz clauesperiffcnc, inuocato. Chri- 
fti nomine illam hoftij partem vndc dauis erat fignauit , & 
manu fbres pulfans , apexuic. Cuidam quoque difcipulorura 
omuia quxpofl odco annps eflent ei vcncuia , figillatjm rcs 
ipfas prophctando ptxdixit . Cum yero. qnidam ei mortem 
patris fui nunciarct, refpoodit . Quid Blafphcmaso homo. 
Immortalcm cgo pacrem meum noui. Dicebat aucem . Ei^ 
quoad folitudiucs vcni,noa kftucam autalicjuid viride atci» 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufleptimus. 



234 



ti,hon porna.non farnes, non balnea vidi . Deniquedecimo- 
fcito. talis vitz fuas anno, in qua mhiledebat , quod cofttim 
eflet.cum propter infirmicatem ftomachi neceffe effet , vt tale 
<juid fumeret.panem quidem nunquam attigit , fcd olera rcfi- 
nam,& lenticulam,per biennium guftans, ita de fxculo exi.uir. 
Circa ipfum virz finem rcferebat , qu&d tertium annum .ige- 
let , cx quo carnali dcfidcrio libcratum fccfle intelligerec,, & 
Jjoc poft talem ipfius vitam, poft t.inros labores , poft illas tam 
■juges orationes, Bonoram , & malorum fpirituum diffcrentias 
-aouit,artefq; quibus Dxmones fubiugari poflent monftrauit • 
D« SanSis XJfrtm , Adolto, & Inntctnti». 
Caf. L XXX VII. 

BEatus Eftrem Ediflenx Ecclefiz Diaconus per gratiam 
Dei natoralium rerum notitiam habetemcruir, quietam 
femper vitam egit , & omnes qui a.i cum videndum ve- 
niebant.per annos plurimos docens, tandem de cella fua qua- 
<Iam neceflltate proceffit. Cum fames gtauis in eadem vrbe 
fzuiret , pereuntem multitudi ncm tufticam nvferatus acceflit 
ad diuites dicens . Quare nulla vos mifericordia moucthu- 
xnanx naturz fitanteoculos veftros dcficientis , fed putrefa&a 
intrinfecus ad condcmnationcm Veftram feruatis . Tunc illi 
inquiunc.non habemus , quibus pecuniam egenis diuidendam 
«redere debeamus, omnesenim negoc<ari pro fiiis commodis 
Volunc. Atilleait. Qualis vobis videor ? Scimus inqiiont 
feruum Dei teefte . Crcdite ergo inquit mihi pecunias veft-as 
& ego minifterium peregrinorum miferorum fufcipiam. Ac- 
«epta itaque pecunia cettis parietibus porticus ciuitatis inter- 
«lufit,& trecentos in eis IrSos pofijit, in quibus famz pereun- 
tes reficiebat , xgrotanres quoque curaris , & morientes fepe- 
lieus. Impleto autemanno illo , poft-quem frugum copiz 
grandcs fuerunt, ad cellam redijt , in qua poft fpacium vnius 
jnenfis obijt . Apud Hicrofblymam vidi quendam Adoleum 
nomine Tbarfenfem genere,qui cum ilio veniffet,nouum fibt 
«<uoddam,& f frra homines propofitum conuerfationis aggref- 
lus,ita vt ctiara Dxmones aufteritatem virat eius contrcmifce- 
rent , & ab ea fugerent . Nam per quadragefimam quidem 
ouinto die, reliquo anni tempore poft biduurn.fcmpcr cibum 
ftimere confueuerat . Avefpcrrinis horis vfque ad matutino- 
tum tempus in loco montis Olioeti ftans , vnde Saluatoraf- 
fumptus eft orando,& pfallendo pernodabat, & fioe fub niui- 
ius , fiue fub pluuijs , vel prunis immobilis permanebat . Et 
poftquam eo modo folitum tempus impleucrat , figno mallei, 
<juo fratrcs excitabat omnium eellarum fores percutiens eos ad 
oraroria propria deducebat. In quibus cum vnoquoquceo- 
xum vnum , vel alterum ii» antiphonas pfalmum canens toti- 
«iem cum fingulis prasces fundens, ficanre lucem ad cellitlam 
fuam redibat . Quem cerce fratres veftibus fuis fpoliaturn 
«quam fzpius diftilranribus, alijsinduebant , donec illte ficca- 
xentur . Sic ergo paulifper (bmno refcdus vfque ad horam 
■tertiam, iterum pfalmos canens , ad alterms diei vefperam ve- 
xiire nitebatur . Innocentius Prcsbyter , cum quo vixitribus 
dnmsfimpliciffimus hominumfuit, qui cum olim fub Impe- 
'TatoreConftantino militaffet.fcculorenunciauic, filium fuum 
Paulum maledixireo.quoi filiam presbytcri cuiufdam corru- 
piflet,deprecarus eft Dcum dicens . Da illi Dconine talem fpt- 
titam, vrincarne fiia nunquam tempus inueniat ad pcetarr- 
dum. Re&ius-enimforeeredebat , fi cum atiocitate Datmo- 
-Dis ^quam fi cum ; imp urfrate corporex volupratis cerraret-. 
Quod vtdixit, it.i factumcft. Nam eriam vfque nunc iderh 
Paulus ferreis cathenis vin&us in monte Oliueti confiftit a 
Dzmone vexatus . ■ ■ 

t>* San&t thllomni» prtsbyttrt. Caf. L X X X V I 1 1. 

PHiIbronius quoquc presbyter fuit in rcgione Galaciz, 
cumquocriam rut mttlto cempore. Hic quondam*Im- 
perawe Iuliaflo fzculo renuncianit . Inrerrogatufquc 
jtSt iila magna ei cum aucroritate refpondlt . Tunc ille prius 
«aluicie ei fa£ba verbcrari eum a pueris iuffit •. Qui plagarum 
fupplicium patientiflime" ferens ^maximas ei gratiastgit. 
Huictamen intor princtpia-cum fbrnicatione, & ingluuie ma- 
«ima fiiit pugna, fed tllosille fpirituales morbos ita fuperauit, 
iicutaliquisimmenfumignem validiflimis aquis fxcinguit, 
in quadaro enim ccllula feclaufum ferro femper orrerauic, n«c 
panem de tritico faifium , nec vliuro coctum ignibus cibum 
fump(it,& fi<dtmuni in 18 annis przfaris paffionibus domi- 
tis Deo gratias eg« . Gii,& frequens , & wiuscom impurls 
fpuitibus per annos quadragtnra patientiffime inrra vnius 
tnonafterij clauftra degenti confliftus fuit ; Et vt ipfe nobis 
«farebat per aanos trigintadae* er^rwllot potnbrum genere 
«uftaujt. Cumaurcw-metus moras ipfum*liqaando vcar^- 
Speculum Hiitoriaic. 



rer per fex annos fe daufic intra memoriam mortuorum , irt 
Dzmoncm quem ex frpnlrnr» formidine terribilem fentie- 
bat in fepuKhris habi ando fiipcrarer. Dicebaretiam qnod ex 
quo baptisarus fnerat alnno panc finccaufa fe vfum fiiiflenc- 
fciebat, quin ctiam ex 1 horibus proprijs ducentos , & quin- 
quaginta fo idos elefhantiofispraftiterat. Idem quoquepe- 
dcftcrmulia fanclorum lixaoratioms caufj petijt.vt Romam, 
Alexa ndriam,Hirrofo!y mam . Ad noftram etiam zdificatio- 
ncmfxpius dixitnon fe meminifse , quod vnquam fenfibuc 
fuis a Deo fepararus fu it . 

■Dt SMnBit mulitribw Enftochio , e3» Mtlanis. 
Caf. LXXXIX. 

MVltasquoque Fccminas vidi viriles mores , & hone- 
ftos habences, inter qua< & Paulam vrbicam Doxocij 
mattem prudent m ac fpirirualem mulierem , cuius 
filia Euttochium vfque hodic apud Brthlecm in monafterio 
fuo dcgic.virgo caftilTttna fccum habens virginesquinqnagin- 
ra . Sanc^aquoquc Melania fuit mulier vrbica , Marcclliani 
Exconfulis filia.qvigefimofccundoztatisfuzanno viduata, 
& f rerno fponfjb diumitatis amore perpetuocopulata,nulli pro- 
dens animi fui fccreta , qu; immobilis habere videbarurcum. 
cents pueris,& puellis in naucm mifit.ficquc frftinaus Alcxan- 
driam nauigauit , illicomnibus vcnditis, & in pecuniam au- 
rumque rcdaciis , Vitrie. moncem attigtt , ibique vencrabilet 
patres vidit.Pampo.Arfifium, Serapioncm, Pafuncium, lfido* 
rum,& Diofcorum . Apud quos in- defcrris locis fex rantun» 
menfibus commorata , omnes qui illic erant fandos viros pcr- 
agransvifitauit. Pofthzccum Alexandriz Przrecxus Augu- 
ftalis Ifidorum,Pafuncium,Pambo,& Ammonium, & duoidc- 
cim E p:fcopos,& presbyteros, & alios qqofdam vfque ad ccn- 
tum & duodecim numerocirca Palcftinam , & Diacefaream 
damnaffet exilio,hxc illos fecuta minifterium fuum ets ex pto- 
prijs facultatibus tribuit,& cum a cuftodibus prohibcretur hoc 
facere, cuoc illa veftc puerili fumpca circa vefpertinas horas 
defcrebai cis omnia vitx neceflaria. Quo cognito Paleftint 
confolaris, pucans qudd terrore quoddam ex eius pccunia fi- 
nus fiios implcre poffet,iuffic eam corripi, & in carcerem rru- 
dt . Quz tunc ei per inrcrnuncios fic mandauit . Ego inquit 
illius filia , & illius coniux fui , nunc vero fum aitcilla Chrifti. 
Nec vales igirer aliquo me terrere,nec quicquam dereb. meis 
aufcrre . Nequeenim ob vilratem przfentis habittus mc pu- 
tescondemnandam , quia facilc fi velim extollere poffum me- 
ipfam , ne autem hoc ignorant periculnm aut crimen incur- 
ras.icciico tibi ifta mandaui . Sicnimirumcontra rmpruden- 
tes aut fuperbos inrerdum oportet arrogantia v;i: His itaque 
verbis rrrritus ludex.ei fadum fuum excufauit, & eam vt me 
xucrat honorauit atque vt ad przdidos viros quotiensvellee 
accedere iuffit.Quibusab exilio reuocatis, monafterium pro- 
pe Hierofblymam fibi fecir,in quo. 27- annorum tempus im- 
pleuit,quinquaginta fbtorcs virgines fecum habens.Erat ctiam 
cum ea Rufinus ciuis Italicus exoppido Aquileiz, vir fapiens; 
nobilium-fortiumqj morum , qui & ad presbyterarum poftea 
meruir peruenire. Igiturin »7. annisomnesapud Hierofbly- 
mam fanAos , & peregrinos Epifcopos Monachos , & virgines 
( hocenim Deo voucrant) fufcipercproprijs fumptibusacfb- 
-uere confucuerunr.omnefque venieritesad feexemplo tali me 
liores fecerunt. Sed & 400 monachos , qui fe propter Paulnm 
ab- Ecdefia feparabanr,rurfiis Ecdefiz fandz reddiderunt.pla 
refqueetiam alioshomines peruerfx feftz naturafuadendoiu 
gi terque ducendo ad ccclefia m reuocanerii nt. 
-X>/ SanSis Xlfhidt» Sifinnio G*dd*n»,& Htfyst. Cstf. X C. 

ELphidius genere Gapadox , qui poftca presbyter fieti me- 
ruit , habitans in fpelunca ftudio abftinenriz cuntxos vi- 
cit.Nam perannos t^.quos vixitdominico rantum, & fabbati 
die cibum fumebar^ic per cotas nodes ftando , &orando pfal- 
lebat.Quem ficut apes regem fiium,fic innumera fratrum mul 
tkudo fecuca raciebat in fblitudine quafi quandam apparere 
ciuicatem , eracque voluptas eorum conuerfationis agnolcere 
-varrctatcm HunCjCum quadam no&enobifcum pfalleret fcor- 
pio vulnerauir, quo ille calcaro , ne ftandi quidcm fpacium ia 
quo fuerat mutauit>in tantum iftus dolorem contcmpfit.Qua- 
dam etiam die cum vnus e fratribus exiguam aridi partem 
farmentt tencrer , accipiens cam quafi planrans infodic fblo, 
com certe repus plantationis non effetomnino.quo in immen- 
fum crefcente , um magna vitis effcfta eft , vt totius Ecclcfie 
-teftj cooperiret. Fertur autem quod perannos v<gintiquuique 
nun^ ad Occidmtem fe conuertit,nec Solem ad occafiim dedt 
nant m rcfpexerk. Hoius difcipulusnole Sifinniuscum apud* 
eum.cj.vcl 7^nnis fuifletjtandem intra fepulchrum quoddafe 
Tomus Quartus. Cg z claufit, 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/ . 



aJtfttiff.iiJ tjtto per triennium ftans fempcr oraufr,& nec nocle 
Jlec die deambulauit autfedic.autiacuic.Quictia conrra Da:- 
«noncs fpt cul cm gratiam metuit, adcoqucfine vllo uitio tr.6- 
fls,& eorporis vixir.vt nufla gcnecis effe diftantiam interma- 
tcs,& Fcemnia cumptobatet « Itaque nonc ad patriam ideft 
Capadociam regrdlus,& presbytcr faQus fraires pariter,& fo 
rores in vnam colfcgit.Noui ettam Patcftioa: fcncm Gaddanu 
fiomine.qui fiiietcclo fcmper circa loca Iordanis vixic.Con- 
trahuncludzi qaidaminaidia furtbundialiquando veneruc 
armaci.quorum vnus cum fcrite vellct , dcxcera quam crexe- 
iatatutt,& ex eiusdigitis-gladius ezcidic . Helias quidam in 
ipeinnca dcgcns,bo(pitalis,& charitate pleniffiraus, aliquan- 
«ocum ad cnm multitudo frattom vcmflet, quia publicus il- 
lic erat tranfirus,f'ubito d< ficicnte ei pane ctiftari cxpit, & in- 
grcffu» fpcluncam rrcs .Ihcpanes grandesac reccnccs fubita 
lepptflic ,ex qaibus.ir.fimul fraiccs vfquead faturicacem rc- 
fccic t unus quoque fupcrfuit, qui ei poftea perrj.dies ad vi- 
Gum TufFccit. 

t)t SmuSm SiluiM vtrgin*,& S*nd* Dioelt,& Csfitcnt, 
Csp. XCI. 

CVm autem ad Ae gypcum ex Hdia pro£cifceremar Sza 
€t»M Silaiam Dei Virgiiiem , Rufini autem,& Prsefecli 
iororem dediiCcnces ( Saudus Ieainus , qai nobifcu erac 
tsfttf nimio facigann.incra Pclufium oppidum tnanas fuas , 8c 

Jiedes aqaa frigidiffima tcfoucre carpit, feque poftca foper pel 
iculam,& m (olo ftratam plumam proiccit.Ad qoam illaac» 
cedens aic Quomodo aulus es faanc ztaCcm agcns,in qoa fan- 
guis tuus adbuc viuit,(ic curare corpas tuum atqur foaere non 
incelligis,qua! eX faoc nafci (blebanc Ixfiones animx. Crede 
i&ifaiconfidcnter loqueii, qudd ego 60.agens annum.no ota» 
tlori pedes,non aliquam membrorum partem,exccptis digiti* 
meis acjua laui. Curnque valieudinibus laborans eciam a medi 
Cislauacrucngetcc »ii , nuoqaam tamen antiqoum corporif 
mei motcm palpttate volui. Non in ledlo quicui,non in lefti- 
ca recumbens itt r fcci.Hxc virgo cloquentiflima erac , & ma- 
gnum habens amorcm Iiterarut»,nocles in diem legendo ver- 
tebat. In Antinoo Thcbaidi« xuinciar ciuitate qaatuot annif 
fui,q"uibiis illic vniuerfa monafterta cognoui, habicaot in vr- 
bis illiusrerritorio.iiOtf probatiflimi viri propriaram manuu 
fc labofe pa(emtes,ex quibus multi Anachoritx fe contulcrur 
fld rupes.SC folitudines. Inter hos Dioctes quondam (scula- 
tis Philofophas.fcd iam ad cseleftis Philofophie fludium diui- 
aagtatia tfaaslams,quintum in fpeluncis annum habcns.haee 
aoois aiebat.Senfus humanus Cum a ccgitatione Dcireccffc- 
xit auc D.emonibus cfficituf fimilis.aul animalibus brutit , ne- 
Ceffecfteuim inquit vi aut in dcfiderium aliquod aatiracun- 
diim raat,& dcfidcrium qaidcm illud brutorum, iracundiam 
terd D*monem effe diccbac. Me autcm eontradicentc quo- 
tnodo ficrrpoffu ut fenfus bumanus cum Dco iugitcr maneat 
telpondir. I n quacumqoe cogitatione vel a&u fuetic anima, 
£ pia cft,& Dco placere ftudec.vtique cum Deo eft.IIIic & quj- 
dam Capito nomine iuucois etat.qui prius latto fuexat. Cum 
autem in fpelunea fua iatb implcffet annos.I.nec tuncvfq; ad 
«jaattum lapidem vrbit accedcte volebat , nec vfquead fluuiu 
Nili,qui ptozimus erat ( diccbat enim,quod needum fe conuer 
fauoni acfcfmoni plurimorum hominum iogerere poffet co» 
qucVI adhic immicus ci forciter repugnaret. 

Dt Smm&m V irgint AnuUM,& qumdnm mHm,& MttaniM 
iunicrt. C»p. X C 1 1. 

SVntetiam in cadftn vtbe.zij.monafteria virginum.in qui- 
bus,& quandam Amacam nominc uidi fencm.8o.iam( vt 
ferebacnr annos ) in tnonaftetio fuo habcncem. Cum hac ha- 
bitabaBt.<o.muheres in abftinentiar putitate fubciusdodrina 
YiucoCes.ln hoc eratvirgo qu;dam nomine Thaor eius difci 
pula , qux habent in monailctio annos criginta, non tunica, 
aoa maatote t non calciamctitis unquam nouis volebat vti di< 
ccns.nc ptopcet hoc foras cogeretut progrcdi, aliit quideom- 
aibus dominico tantum die ad Eccleuam et more proccdcnti- 
bus,illa pannis vilibusinduca domi tefidebat fola. Tam el«. 
gautis aucera ecac fotmat.uc etiam caftiffimum, & conftantifst 
mum uitum eius pulchritudo vultus illicere poffct, nifi ita mo 
tibus ornataeffet,ut inteftimabilcm quendam in femetipfa ca 
ihcacis propne cuftodem haberet,qui torpiter cupicntis cuius- 
libcr oculos ad immenfam pudorem ac cimorem compellerct. 
Alia quoque in uicino commanens, nunquam de monaftcrio 
fcrtur cgicffa,in quo cum Matre fua implcuit annot. 40. Cni 
tadern aftitit bcatus taartyr Colothut, & ait.Hodie perges ad 
Dominum cuum, veni igitur in bafilicam martyriimei,vcibi 
ptandcas mccum.Tunc Ula ptimum poft annotum tot cottt* 



cula proccdens,mane ad martytium faacti uenit,panem & 0« 
lcram fecum tulir,ubi complctis oracionibus.cum omnesalo 
co rcccfsiffent,illa (cdens matcytem inuocauic dicens. Bcne- 
dic cfcam mcam SanCfe Colochc, & intcrccfGonibus cuit me- 
cum proficifci dignare . Sumpto itaque cibo , & fa&arurfut 
oracionc,circa Solis occafum ad mouaftenum rediit , & Matri 
fux dixit.Proficifcoi ad Dominum meum. In ipfa etiam no- 
<3c,ncquc dolorem capicis,occ calorem corporis fcnciens,ipfa 
fe uc erac fepcliedacompofuic,& fpiricum fuum manibus Dei 
. commendauic.Porto Melania iumot praifacae Mclaniae neptis 
cum.t t.effec annocum uirum fufcepic vii.annis cu eo uixic,& 
10. rcniinciauit.ipfumqueuimm fuuro aa contcmprom fzcult 
conucrtii. Ec primum qaidem veftet fuas fericas ad Ecclcfia- 
xum ornamenca difttibuic, acgencum antem , & aucum fiium 
pet paulum piesbytcrum ad orienccra nauigio tranfmific, ibi- 
que pcr draerfas prouincias erogauic.Sub occidentali uero pla 
ga.ipfa per fcipfam cunclit egcntibus^ua: fcitct neccffaria mi 
niftratiiL Serucs aucem piomifcui fexus vfque ad o&o millia 
liberos fecit.Poffeffiones omnes quas habuitin Aquitania.Gal 
lia, Terrathone^ Hii'paoia ( difttaxit. Agros quos tantum babe 
bat in Sicilia,Capania, & Aphrica,utex cis monafteria dcia- 
ccpsaletct ac fouctct , fibimctreleruauit. Poftalterum dieni 
femper cibum capere confueuerat , nam inter ipfa principia, 
quintoquoqucdieguftabac. Idqueobfeiuanseciam diucnas 
cum ancillis fais minifterii niccs agebacquas tanqaam foro- 
rcs habcbat. Parem quoquc Pinianui vit eiuscum.jo.Mona- 
cbis uitara agcbat. 

V)tVirgint tpudqwun SmuBui Atb*n*fiHt ftx Mnnit Uuuit . 

C«p. XCIH. 

Vltginem qaandam in Alcxandria.70.annorttm uidi , dtf 
qua diCcbant illic omnes clcrici ( qudd olim cum cffetia 
uenis pulchra oalde.confpeclus omnium vicareconfue- 
tieracnequa propcer miraculam vultus fui fufpicione ud ma- 
lnia notatccur.Tunc Arcianit fub Imperacoce Coflancio Bca- 
co Aehanafiocaiuninias ezcitatibus, ille corruptum iudicium 
dccIinant,non amico velparentuel derico fclcredidit, fed 
cum apparitorcs fubdito domom cius intraffcnt tnnica birro- 
que vefticuSjtnedia.noiSte fugiens,ad faancuirgincm venit. Cui 
tam inopinatcrci petterrita: nouitate Sandus Epifcopus ait. 
Ab Attiania quxror.& calumniofis crimioibus incurfor,neigi 
tur,& cgo iftationabilt nota dcformet, & quiad pcenam mea 
parati funt.propter me ruanc in peccatum , magis ctcdidi fa- 
giendum. Dcut autem hac nodtc rcnelauit mihi>, qudd apud 
nullnm ita ut apud te poffem faluari . Tunc illa congaudent 
in Domino,ptoiecliscogitationibut vanis, fanclum illum per. 
6.annot intra cellcfuae fectcta cclauic, quamdiu Prxfatus 
Conftantinus uixit,ipfa ci pedes abluens, &omnia neceffaria 
per fc prxparans ac minifttanf , libros quoquc quot illc qus- 
tebacmutuo fumens,eiquc legendos piasbes.Nullos camcn ia 
v tbe q uo dcgecet in uenire pptuit , doncc Conftantio morruo, 
turfut nodte propnis veflibus indutus,in Ecclefia fubitu cudk 
ftupctibusapparui.Omnes enim (e viderc crcdcbant cum.tau- 
quam ex tnottuis fufcicaium . Amicis autcm incimis ftus fa- 
cisfaciebac dicens . Iciiccomc ad laccbras vcftras non con- 
tuli , ut tute poffciis iurare , qudd ubi degercm nefciretis. Ec 
quia neceffeerat ubique me quzri , in cellaillius virginisla- 
tui , ubi mc cclat i nullus fufpicarerur , eo qodd iuuenis , tc 
pulchra uiderecur. Sic eigo ,Jk ipfi & famas vel glociz mcx 
ptofui . 

■Dt Virgint CorinthUptr iuuttutn M lufMVMri UbtrMtM. 
CMp. X C 1 1 1 1. 

APudCoribchumnobiliffimaquaidara, tc pulcherrima 
puella,virgiaitatit uoto degebat , quam apud Pagaaum 
iudiccm nonnulli vcluti Diit ipforum , & Impetatori- 
busfactilegiscon.uiciantem ciiminibus impetebant. At Iu- 
dez infanus amorc focminco , poftquam machinamentis , tc 
artibus uariis ^ori potuit ei pcrfuadere.qnod uoluit.nouo coa 
tra eam furotc de(euiens, non eam morti vel alicoi p;ne de- 
ftinauit.fcd quod.erat graius , & crudelius va lupanari profti- 
tui praxepit , lenoniqueipfatum turpimdinum , vt tcinos ad 
eum pec (ingulos dies exipfius concubitu folidos czhihe- 
tcc iniunxit. Quam fcilicec pecuAiam ut a fe leno flagitadam 
intellezit.in ommum eam.qui vcllct poteftatcm dcdit. f juod 
vbi pratda: tales Accipitre! didicerant,ibant & perditionis of- 
ficinam obfetuabanc,datoptarcioquecum ea loqucbantur op- 
tabilium fibi principia voluptatum. At illa vulnus quoddam 
in interiotibus fe habcre dicens » coius fcetorem fi ucnientet 
ad eam (entireot , faorrore contagionis effugcrent , fingulot 
ttifaabilitcr praccabatar , uc ci paucosdiuad quictcm con» 

ccdetcnc. 



Digitized by 



Google 



Liber DecimuiTeptimus . 



235 



•edefent . Inrerea dam orationes perpetuas , ac maximas , ad 
•Deum lacerer; humanc/falutis cuftos Deiisiuucuem quendam 
▼ulcu rooribufquc bonum , ita mente commouit, vt amote 
-diuino fucccnfus , intcrire pro ea cuperet. Itaque fubfpe- 
*ie perpetundx turpitudinis ingredTus , profunda nofctc da- 
tis lenoni,quinque fblidis, veftibus.fe ptoprijs fpoliauic.eifque 
pucliam induens clamide quoquc caputvelatam de lopana- 
xiincorruptam cmific . Poftcra die coguiio omnibus hocfa- 
.60 : Iudici traditus cft , ac beftiarum terttate difcrptus , vt 
cciam in hac parte confufus Dx-mon remaneret , eum eum 
<am pro fua quam pro virgiuis falutc duplici martyrio corona- 
tum videret. 

2>* mttdam pijfftme Monacho , & d* virgint laffa rtcenciliat» 
ptrfttli. Cap. X C V . 

NAucica Galaciar,quidam crat Monachus, a fanfio ciui- 
tatis Epifcopo non recedens, adco pictatis opcribus in- 
tcnrus, vtetiam noclibus manum dando petentibus 
eircumiiec.nec atgris, nec carcere claufis , nec paupctibus auxi- 
Jiodccdct. Quadam igitut hicmis nocte > cum Muliet qux- 
-da in ccclcfix porticu ftimulaca parcus doloribus vlularet, ora- 
tioue dcceli&a.quam rnnc in Ecclcfia folenniter celebrabat, 
cgrediens.videnfquequodei nullus aflifteret.miniftcrium ob- 
itciricisaLlumpfit.ncirtincgenus obmittetet. Tancocnim afte- 
6u tenebatnr humaniutis , vt prx di fidcrio huius opcris nullu 
Jiabebat ftudium lcctionig . Nam fi quis cx fracribus ci codicem 
^onauit.mox eum vendere confueuic , & rcquifitus ca fam cur 
hoc faccret, tefpondic. Vnde probabo magiftro mco, quod eius 
artem iamfciam, nili diftra&is codicibus, ipfiusartis ncccfla- 
lia mihi prouideam . Ancilla Dei virgo quxdam abftinentiam 
noucm annis cuftodies, a quodam cantote (blicitata eft,& cot- 
rupta. Quac ftatim conciptcns partu explicito , nimiodolore 
pceritentiacmensciuscompuncla eft, in tantum , vt famefe- 
metipfam vellec occidcre.lachiymofisprccibus Dcum tugiter 
intctpellansac dicens. Tu Deus magne , qui totius mundi ma- 
Jiciam pottare confuefti , quia tua voluutascft cunftos faluari, 
jne quoque perditam in hoc oftende (i faluti reftiruam.vt quod 
cx peccati mei perditione creatum ex hac lucecclcriustollas.ne 
ibrliian auc laqueo.auc pra-cipitiopcrirccompellar . Stacimque 
parcu diuinitus motte fubtracto.illa fe pcenitcntiz fummis an- 
cuftijs tradidic,& elephantiofis roulienbusperannos cnginta 
ieruiuit. Cuius humilcs preces mifer.cots Deus non repu- 
Jit , cuidara naroque fancco presbytero reuclauit dicens . 
Wa virgoplus mifu placuit in pe. nitentia , quim in virgini- 
tate fua . 

OtiUaquacerruptUnisfuacrimtn in qutndam URortm 
tranftulit. Cap. XCVI. 

APud Cxfaream quoque Paleftinx, cuiufdam presbytett 
filia virgo fornicatione ruit , cui corruptor perfuafic , vt 
factum proprium in qucndam lcctotem mentiendo 
tiansferiet . Quod cum illa iam grauida apparens Patre cogen- 
te, vtactorem lceleris proderec , lectori imporuifset, Epifcopns 
hoe audiens a presbytero fecit eum in eonuentu clericorum 
ortminth aceerfiri . Qui intcrrogatos abeo,nihil fpeciale fecif- 
J*e potcrat cohfiteti . Cum autcm Epifcopus vehcmenter ira- 
zusei concumclias ittogatet , quafi qui peccatum ftium impu- 
dencer negarer.rcfpondit . Ego quidcm quod erat in con fcien- 
cia mea dixi.fcd fi vis audire, quod non cft, ego hoc ctimen ad- 
fttifi . Sutimque graduitcroriseum Epifcopus dcpofuit. Tunc 
ille . lube inquit eam mihi dah in matnmonium, quia nec illa 
iam virgo , nec ego cleticus eftc pofsum . Tunc Eptfcopus de- 
«Hteam illi.putans qudd ipfc diligetet eam, nec pofsetabeafe- 
parari. Igitur tam ab Epifcopo , quam a Patre fibittadium, 
monafterio Feminarum corhmendauit , rogans Abbatifsam.vc 
iuberet eam tilic doncc pareret fuftentandam.Ipfc vero in Ptz* 
£»to monafterio in angufta cellula fe concludens , ccabftineti- 
(iam difficilero nimis arripiens, cum lachiymis , & gemitibus, 
& ieranijs Chriftum adijt dicens . Tu Domine cui notafunt 
oaHiia,cui mhil iniquum piacet,caufam quoque meam tua fen 
temia manifefta . Illo igitur inhis iugiter pcrfcucrancc, mu- 
lier cum dics fuos tmpkfsec , earpic vcncmeoter vrgeri partuc 
doiote. Cumque Dci iudicio parcus anguftijs cxpedire fe uon 
pofscc.tantumquccruciatum vfque ad (eptimum diem fuftine- 
lei.iamque motituxacalumniatrix inferna contpiceret, nccvl- 
tra manducarc, vcl bibcie,vel dormire pofset intolerabiii dolo- 
ts damautt . Vctnifcratmihi, quzad hoc periculumduplici- 
tet vcni.ptimum .quddyirginitatc pcrdidi, dcinde quod ilhle- 
ftotj falfum crimen itnpotui . Hoc Pater eius vt audiuit , ti- 
X04BS netanquam calamniatot reprehcndereturvquieuit,& u- 
«iiit. Audiensautem Epifcopus, Diaconos ad lcdotem mifit, 
ilc^uccitnandaait . Otavtpariaccalumoiauix tua. Quibm 
ipeculu» Hiftonaic. 



ille nullum rcfponfum dedit.fed nec ho ftium qnirfem fuum ap« 
pcruit. Rurfus orationes in Icclefia fiunr , & nec fic rcmediuta 
vlium in ca percipiunt . Tunc ille Epiicopus ad Lefiotcm ve- 
nit , hoftium pulfanit , & ingrelTus aic . Surge fratet Euftacht, 
& foluc , quodligafti. Ipfo itaque momcntocum Lcftor vna 
cum Epifcopo geuua fua.nxiflet , muliet enixa eft: Tantumq; 
innocentiz mgis oratio valuit.vt lc calumnia petitet,& calum- 
niattiz pcnas ad cmendationem (uftineret. 

DtfantJt KMh*n*,ltftnitrt. Cap. XCVII. 

FVitquidam nobiliflimus Asonifta Nathanael, qui fraude 
Datmonis accidiam paflus ex priorc cella dicicur receffif- 
(c,& aliam cuidam vicovicinam fabricaflc, vbicum ha- 
bitare czpi(Tct,Da;mon ad eum pet noctem accc(fit,in (peci<m 
carmficis figuratus, qui pannis obfitus fordere deformitcr , fo- 
numqueflagris faccre videbatur. Ad'quemvir (ancrus. Quis 
nam inquires.qui talia in hofpitio meo facete conaris. Illcrc- 
fpondit . Egofnm qui te cx priori cclla fagaui , quique nanc 
vt ex hac etiam teexpcllctem veni . Tnnc fanftus illufam fc 
videns a Da:mone , mox ad habitaculum ptius tedijt , ibiq^uc. 
37-annos complens , nunquam cx tuncin propofito fuo titu- 
bauit.nec ipfum quidem limen egrediens, cum Dxmonc quem 
fuperare volebac contendens , qui untis eum machinatiorribus 
vcxabat, vtquocunque modo ccllam cogereturcxire, quancas 
fingillatim non poflum reterre . Inter narc etiam captato. 7. 
Epifcoporum aduentu.qui ad illum requirendum , fiue proui- 
dentia Dci.fiuc Datmonis ipfius tenutione yenerunt , com ip- 
fos poft orationem fadam , ne vno quidem paflu pro(equere- 
tur , eotum diaconi dixerunt . Abba fupetbam tem admodutn 
facis , quod fanctos Epifcopos non deducis. Quibus ille. Ego 
inquitdominos meos Epifcopos veneror, fed & his, & vniuer- 
fo (xculo mortuum me efle profiteor . Occultum autem propo- 
fitum meum nouit Deus, proprer quod cos non profcquor. Ite- 
rtim Dxmon aliam contra eum machinatur attem , fitque fu- 
bito quafi puerparuulusannorum . 10. minans afinum panes 
in cifta fetentem . Qni cum ad cetlam eius ptofunda nocte ve- 
niflent,afinuminterramruiflefinxtt,&clamans ait. Abba 
Nachanacl miferere, mihique manum porrige. Audita ille 
quafi puerili voce intra oftium ftabar , cuius partem rccluferat 
dicens . Quis es } Puer inquit fum Monachi illius , & panes 
eiporto, quia cras Aeapem cft facturus. Qnzfocrgo neia- 
centem dcfpicias , ac ferarum morfibus tradas . Ac vir fancrus, 
velut acneus ftabat, & cercis cogiucionibus ftupens haec fccum 
verfabat . Nccefle eft meaut mifcricordiam qnod maximum 
eft in diuinis prxceptis non facere, auc a propofiro deuiare . 
Tandem ad Deum oratione fafia refpondit . Audi infans,cte- 
do in ipfo cui feruio,qui omni fpiritut dominatur, qui fi necef- 
farium habueris auxilium.ipfc tibi pt^ftabit.nec fcras,antque- 
quam alium nocere patietur . Si vcro res ifta tenutio eft , iam 
nuncafpiciat Dominusmeus,necexeame Ixdi permitut vlte- 
rius. Tunc hoftiodaafo fc recepit . Dxmon itaque v:ctus , & 
eonfufus in venti turbinem eft rcfolutus, & in Suesagreftcs di« 
tcur(ibus,ac ftrepitu htfciuientes. 

D* f*n8itMtcuktfdam fratrit cum Ktraclidt ctnutr- 
fantux Cap. XCV I (I. 

FRatrem qucndam qui mecum ab initio iuuentntis vfque 
hodie vixit noui , nullo mencis , aut corporis defidcrio vi- 
ctum, & procontSptu fuogtatias fcmper agereconfuetum, pro 
Veris amicit etiam periculum fubire cupiebat , militefque tc 
forte amplius Dxmonum porcftatem experrus erat . Vnde qua- 
dam die Diabolus cum eo pacilci voluit dicens , promitte mt- 
hi.quod vel femcl peccabis , & exhibebo tibi Feminam quam- 
cumqoein hocmundo dcfideraueris . Alio tempore Dxmon 
per 4 j . nodes cum eo coafligens pedibus eum de cella (ua tra- 
nebat , eique hiumana voce dicebat . Noli Chriftum adorarc, 
& uunquaro vrreriu» accedam adce. Cui illcv Proptcrea in- 
quit Deum adoro, & rugitcr adorabo, quia mulcum angeris,5e 
cruciariseoipfoquod facio . Hicnullam Jceminam eft cxpcr- 
tus, neointerfomnia ,. nifi in vifione cerumiuis, &conflictus. 
Scias etiam xqutter ab Angelis accepifle cibum. Die veto qua- 
dam in vaftiflima (blitudine, cum ne quidem micam panis ha- 
fccret , ttes in pelle fua repperit paximates . Alio quoque tem- 
pore vinum paritet inuenit & panes . f rcquentcr cum viderec 
aliquosguui penuria labouce multum flebat ,eifque prarter 
corpus fuam qutcqutd habere potcrac dabat . De hoc itaque 
itiaximeglotiabur, quiniccum vixtt & talis fuit. Talisergo 
ramule Chrifti Laufc.beatas (anctorum vicas Iege,promptifque 
-fenfibus fequcre, fciens'hos,qui ptccefterunt dtes, paucos, qui 
icquancur fore . Actor . Hxc de geftis (attftorum illius ccm- 
potis confeflorum iuxu HeracTtdem , hoc loco inforui 
cjttorum tamen quxdam dicta tc facta notabilia iuxu ttt^ 
Tomus Quartus. Gg j parcium 



Digitized by 



Google 



SpeculumHiftorialeVincenti/. 



partitam hi(roriarr.,& vhafpatrom iam fuperius pofui, no qat 
dem omniu, fed aliquorum, vt duorum Machariorum. Moy fi 
Echyopis,Pauli fimplicis alioramq; multoru.Ncceadc hic q fu- 
pcrius fed alia ,& fi aliquando cadem plenius tamen,&aptius. 
J>» Rufint pret bytirt, & firiftis titts. C»p. X C I X. 

APparet autem , & Rufinum Aquilciae presbytcrum bis 
temporibus floruiffe , quem fupradixit Hcraclide» apud 
Hicrofolymam,cam fancta Melania triginta feptem annis de- 
guifle, pauperes, & peregrinos fumpeibus proprijs fbuifle.mul- 
tos etiam hcrcticos vcl fclfraaticos ad unitatem fidei,& pacem 
Ecclefiafticam reuocafle . Qaem ctlam ibidem Hcraolides fic 
commendat.Erat inqait vir nobilium morum , &in finguiari 
propofito fatis fortiam qao nullus manfuetior ,& placidior tan- 
quam omnia fciens,in fexu uitili porait inueniri. Hclinandus. 
Hunc tamen bcatus Hieronymus infimalauit Pelagianae ha% 
refis,prettr haercfim Origenis.fimul , &Iohannem Hietofoly- 
mitanu Epifcopu. Dc gbus fcilicet,duqbus fic loquirar Gcuadi*. 
Rufinus prcsbyter Aqvileicnfis Ecclefic;, non minima parsEc- 
defie. doctoram fbit, & in trasferendodegr.co in latioum cle- 
gansingeniQ habuit. Denique maxima partem graecarumbi- 
bliochecarum larinis exhibutt .Bafilij.f. Caefatieufis Epifcopi, 
Gregorij Nazanzeoi , Clementis Romani , recognitionum Ii- 
bros Eufebii Csefarienfis Ecclefiafticamhiftoria,cui,& duos li- 
bros addidit,Euagrij quoquefententias:Pamphili manyrisco 
tra Mathemacicos.Origenis aute omnia, nam & Hieronymus 
ttanftulitaliqua, qua-fuo prologo difccrnuntur. Symbolu etia 
ita difleroit, vt in eias coparatione caetcri neccxpoluiffe ctedan 
tur.benediccionem quoqae Iacob fupcr Patrlarchas, & epifto- 
las multasad Dei timore exhortatorias,fcd & obtrcftatori opu 
fculorum fuorum duobusvoluminibusrefpondet.Scripfic,&ex 
planationem luper Piophetas tres.f.Ofef. lohel, & Amos.Io- 
nannes quoque Hierofblymitanus Epifcopus fcripfitaduerfus 
obtrectatorcs ftudij fui librum, in quo fe oftendit Origcnis in- 
gcnium non fidem fecutam. A&or.De mutuis inue&mis Hie- 
ronymi , & Auguftini dicerat in libro fequenti. 
. DtMutuis iptfiolis Hiinnymi, & Auguftini. Cap. C. 

IPfc quoq; Hietonymus,& Aoguftiuus de quibufda fcripra- 
rse capttulis tntcr fe epiftolas mutuas vfq,- fimultatem difce- 
ptauerunt.de quibus hcc pauca infcrere volui.Hieronymus 
Auguftino.Fortiffimos quoq; milites fiibita bella conturbat, & 
ante cogun tur fugerc,qua poflint arma corripete. Peto vt quie- 
fcenccm fenem militare non cogas , &rarfum de vitapericli- 
tari,Tu,quiiuuenis es,&in pontificalt culmiiic conftitutus do 
ceto populos,& nouis Aphricae frugibus Romana tecta locuple 
ta , raihi fufficit cfi auditore pauperculo in angulo monafterij 
fufurrare. Idemad eundem.Non egotibi, fed canfa caufae ra- 
fpondit,& fi culpa refpondiflc,muIto maioreft prouocafle. Scd 
raccftant huiufmodi querimonia .Sit inter nos puta getmani- 
tas,& deinceps non qucftionu.fcd charitatisad nos fcriptamit 
taraas, atq; in campo fi placet fcripturarum fine noftro inuice" 
dolore ladamus. Ego quonda miles nunc veteranus , & cuas,& 
aliotu debeo laudare hiftorias, non turfksefrctocorporedtmi- 
catc.Aug.Hierori.In expofitionetua epiflol^ad Galathas inue 



DtClauiiantpttta&pfeulisiiui: Cap. CI.' 

ACtor.Tempore Theodofij Claudianusgcntilis Poeta Ra-> 
irif claruit. In duobus libris mctricis Clandiani maioTi.f, 
& minori multafuiK prouerbia notabilia dcqnibus hic* 
pauca fubieci.CIaudianus in maiori.Teaeto traftari pcctore ne 
Fcit publica maieftas.Troncentur,& artus, vtliceat reltquisfe- 
cure viuere membris.Hcu quim cacus ineft, viti/s amor MuU 
tis delicta fuere nexus amicitiae Qnid iuuat errorcs mcrta ian» 
puppi fateri.Si metuis.fi plura cupw.fi duceris ira-Seruitij patie 
te iugum , tolerabis iniquasinteriuslcges.tuneomnia iurc te- 
ncbis, cum poteris Rcxefle tui Procliuior vfus in pciora datur, 
fuadetq; licentia luxQ.Iam no ad culmina reru iniaftos cteuif- 
fe queror, tolluntur in altfi, vt lapfu graoiore raant Tu cofiile 
cunctis no tibi.nec tua te moueant.led publica vota. Ne cuctos 
paucorum crimine damnes. Coponiturorbis regis ad cxemplu. 
Ncc fic inne&erefenfushumanoscdida valent.vs vicarcgctis. 
Luxuries pra:dulccmaIG,quaededitafcmper Corporisarbitrijf 
hcbciat caligine fenfus. Mobile mutatur fempcr cum priocipe 
vulgus . luquinat cgregiosadiunda fuperbta mores . Non tioi 
quod liceat,fed quod feciflc deccbit.Occurrat,mentem domitct 
tefpeftus honrfti.Dijsproximusille eft.quemrationon ira mo 
uct.quas fada rcpcndcns confilio punire poteft. Quas malc col- 
-legic fallncis dcxtra paretis,has peiusnati dextrarcfundit opes. 
PIus cft fcruafle quatfitum,quam qutfifle nouum.Catmc amac 
quifquis carmine digna gerit. Munerecarior omniaftringic 
fua quemq; falus. Gaudia praemifli cumulant inopta dolotcs. 
Elf maius interprcs rerD metus.CIaufa putat fibi ciida pauor,Id£ 
I minori.Oia mors ;qua, cu danatura nocctcs.tu requic datura 
pijs.DifTuafor honefti luxus,& humanasoblimatcopia meutis. 
beVltfculitfrudin.ij. C»p. CII. 

PRudentij quoq;, qui codem temporc floruifle fitperius di- 
ctus eft,paucos fiorcs inctricosde confliftu vittorn,& virta 
tum haec placuit infcrcrc.Prudentius.Prirria pctit campum-du- 
bia fub forreduelli.Pugnatura fidesagrcfticurbida vultu. Pro- 
uocat infani frangcdi peticula bclli . Ecce modcfta graui ftabac 
patiencia vulra . Per medias immotaacies variofq; tumultus. 
SpeAabac dcfixaoculos,& Ixta mancbac Iratumens fpumanti 
fcruida riccu , (aiiguinco intorquet fuffofo lumina felle.Impa- 
•tienfq; morem . Inde quieta manet patientia fortisad omnet 
CclorQ nimbos hamilicas intcndit grcflum mcdiocriter,oraq j 
parce Erigit , & comi moderatur gaudia vulcu . Definc gtan- 
dc loqui,irangii Dcusomne fupcrbom.MagnacadentJnflata 
ctepant,ramcfacta premuntur.Difccfupcrcilium deponcrc.di- 
fce cauere. Scandunt celfa humiles , trudunturad ima feroces . 
Ecrtur auaricia gremio praecincta capacu Quicquid luxus edax 
przciofum liquerat vnca corripuiflemanu.NecfuflicitampIoc ' 
impleuiflefinus . Iuuat infartire crumcnis turpclucru . Omne 
hominum rapit illa genus,no eft violentius vllum terrarum vi- 
ttu . Summa, quics.nil vclle fupra qua poftulat vfus debitus, vt 
fimplcx alimonia veflis.vt vna,infirmos tegat ac tecreet medio 
ctiter artus.explerumq; modfi naturaeno trahat vlcra,pallot in 
oic confcius audacis fa&i dat figna tearas • Et dcprehenfa tte- 
mic languens manus,& coloralbet. Caedant metus, &labor,& 



nimus aiiqaid , quod mttltum nos mouet. Si cnim Paulus vbi vis.feelus, & placide fidei fraus inficiatrii.Quod fapimus con- 

1 " . " n - _ - - O m _ J .- A BdA A 'hA — ^ — — . -fcl . - a AHthlllAflMI M*m mm AA* M mmm.*m.m WWi ■< ■ — .«_M n A — a — J ^ — _ A 1 ' 'I _J . — ' |_ 1 I — 



dicit, Pctram , &Batnabaad veritate euangelij noambulafle 
ntentitus cft officiofus,verbi ergo vcrii dixican ibi veru dixifle 
videbitur,vtbi hoc dixerit q3 lcftor fapic . Cu veto contra fen- 
fum lcctoris aliquid occurrerit,officio(o mendatio deputabitur. 
Nequaqua autcm mihi arrogauerim, vt ingenium tuum diui- 
no dono auteum obolis meis ditate contenda.nec te quifquam 
magis idoneus eft,qui opus iliud emedet.Ide adeundem.Mihi 
quoq; exitiofifltme credt videtor , homines illos pcr quos fcri • 
ptuta fancta eft miniftrata aliquid in ipfis libris wifle mScitos, 
admiflb enim femelibi officiofo mendario, nulia patticula te- 
manebit.qua. no,vtcuiq; videbirar, veladmoresdifficilis,vsl 
ad finem incredibilis , ad mentientts actoris cenfilm officiuq» 
rcfcrri potfit . Video quidem , & ego intcrdum vitia mea , fcd 
hoc audire malo a melioribus,ne cum me redce fbrtafle repre- 
hendero, rarfum mihi blandiar, vt mentiailotam mihi porias 
videarin mc quim iaftamptotuliflefententiam.Quapropter, 
& fi hos , vt tibi videtts laflus fcnectute fotte corporis non ani- 
xni vigore,tamen in atea Domini fructuofa, labore dcfudas.Ec- 
ce fum . Si qaid perperam dixi fortius fige pedi.Non mihide- 
bcc molcftum efle pondus aetatis tuae, dummodo conteratut pa- 
Iea culp* mcae.Rogo te fi fieti poteft, vc incer nos quaeramus,& 
difleramus aliquid quo fine amariradinc difcordiaecordano. 
ftra pafcamar. Si veto non poflum dicere quid mihi videatur 
cmendandum in fctiptis rais,nec cu iomeisnili cum fufpitipne 
auaritiae , quiefcamus ab his, & noftr? faluti parcamus. Minus 
cettc aflcquacu illa,q inflat/du nooflSdatur illa>cra; atdifieat. 



iungatAmotq» viuimus vnoconfpiret ftudio, nil diflbciabilc 
firmum cft. Pax belliexacti preciumq; pericIL Nii placitu fine 
pace Dco.nec munusad aram.Metitorum claufula pax cft.No 
inflata tumct , non inuidet aemula fafii. Omnia pct petitur pa- 
tiens, atq ; omnia credit . Nunqualcfacumet, cunSaoflcnfa- 
cula donacOccafumlacisvenia praecurrcregeftic.Pax plennm 
▼irtutts opus pax suma labornm '. Idcm latitat lupus ore craeo* 
tolacccolam meutitus oue fub vellere niplli . O quotiensaoi- 
mam vitiorum pefte repulfa fenfimus incaiuifle Dco. 

Dt l»h*nntl>*m*fctnt. Cap. C 1 1 1 . 

EX geftis eius. Eo qnoq; tcmpore floruit Iohannes presby 
cer Damafcenus • Hic ab infantia graecis liteiis crudituJ 
infra it.annos omntum liberalitj artium fcienria appre- 
hendit in amore Dei, ac glotiofas Matris cios fe eXercens mo- 
nachalcm habiram afTumpfic, virgoq; permanetts Rcginx vir- 
gtnum hotas quotidie ftudiofiffime decantabat, faftufq; pre- 
sby ter in eius honore miflas deaotifGme,ac frequenti flime ce- 
lcbrabat.Infuper etiam orationes,anriphbnas, refponfbria,pro- 
fafq; facere contueuerac , quasin eius fblennicacibus ad ipfius 
Iaudem dalciflimedecirabat.Tradcbacei nobiles viri propiios 
filios crudicdos,quos ille no (blum liceris fhrdiofiffime inftruo 
bat,fed etiam ad tiraorem,& amorcm,in omni moru honeftate 
xliligentcr informabat. Quadadiecum egreifusciuicacismuros 
cum fcolaribusfuispaulifper fpaciaretur. Saraceni fubitoirra* 
entes more folito, cu holum, & animalium mulcitudine ipfum 
cjuocj; rapuctut, ac fccu in Perfida dcttticrucEt cii ioter ^dortes» 

ftaedg 



Digitized by 



Google 



prxde diaifio fferet , eontigit v: cuidam inter eos ditiffimo Io- 
hannes in partem vcniret.qui ccreris ad feruicutis opera depu- 
tatis,nutu diaino mcritis bcatae virginis erga ipfum mitius age 
tet. Capttuus namquc feruirutts penfum lblitum reddere non 
negligebat , fcd & ieiuniis , ac vigiliis infiftens, orationes , ad 
fceatam virginem dcuotilfimas quotidie dirigebat. Quod illc 
gentihs animaduertcns, eius bonaconuerfatione tanquam fpi- 
xitali prxdicatione conuiftu? , ipfum ire ac redireliberum quo 
rellet infra palatij fpacia permittebat , & die quadam lic eft 
cum allocutus . Mi Iohahnes charifiimc miratus fum pruden- 
dentiam tuam,diftandi cuiialitatem.fcribendi vtilitatem,can- 
tandi,& organizandt fuauitatem, fanftum quoq; propofitum, 
& couerfationem.Habco filiolum no minos mcipfb mihi cha- 
rum,quem praecor, Vt in artibus liberabilibus erudias,& in di- 
#ando,fcribendo,lcgendo,cantando fic eum tibi coformare ftu 
deas , rt fi fbrte aliquando libcra nobis receffens , tn ipfb ta- 
men apud nos qaodammodo totus remaneas. Qui pueru obe- 
dienier humiliterq; fufcipiens , & a primis elcmcntis erudire 
incipicns,intra paucos inomnibus anibus liberalibus inftru- 
ftum adeo reddidit, vt fi magiftri ac difcipu li rhetoricum difta 
di gcnus attenderent, fi literx fbrmam afpiceres, fi vocis melo- 
dia audires, nullam efTe differctiam inter utruq; clamares.Por- 
xo cu Imperatori Theodofio pro vitae merito, & moru honefta- 
te, necno, & pro cloquemix nitote in quibufdam caofis necef- 
farius videretur.miffa Iegationc fub pxna capttis Dominoma- 
dat.vt ei quantotias mitteretur.Qui pnecepto Imperiali cotra- 
dicete nd aufus Iohannem Conftantinopolim ad ipfum hono- 
rifice deduci fecit,Imperator eu cam honore fucepit, & ei mo- 
«aftcrin in quo cO fratribus Deo quiete fcruiiet in vrbc dedit, 
vbi,& ipfemet faepius veniebat.ac de ftaturegni, & faluteani 
ibx fux familiariter cum eo traftabat . 

DeFal/eerimine ineepunite. Cttp. C 1 1 1 I . 

VT autem bonus lohannes ad meritorum augmentu pro- 
baretur,adhuc in caminotribalationis,iuuenis ille qucra 
in Perfide docuerat fuii genus diftadi>& jppria manfi fcribcdi, 
nequitic fpiritu exagitatus epiftola proprto fenfu mgenioqj di- 
ctauit,fcnptaq;C5ftantinopolim tutciaedirextt, & in palatij 
loco vbi citias a miniftns Imperialibos inueniri pofhjt iaftari 
praxepit.Eratq; talis.Dileftis amicis.qui fant in Pcrfide.Dama 
fcenus Iohannes monachoru minimus.Salute.Noueritis Impe- 
ratorcm robur excrcims ad diuerfa bella in nationes exttemas 
mififie.vtbeq; tegia,& finitimas bominibus vacuas remafifle. 
Quoniam ergo fapientcs eftis, fecuri venitc , & viftoriam vo- 
bis paratam abfq; mora viriliter obtinete . Inoentaeft igitara 
miniftris epiftola,& coram Impcrarore perlcfta.Traditioab oi- 
bus exclamatur, & quis huius .pditionis aftor efTet inquiritnr, 
fotma lutcrx,ingeniumq; (cribedi refpicitur, & Iohanneseffe 
Impjton nuciati r ■ Statim Iohannes quaeritut, &. cum iniuria 
multaad Impatoris pritiam trahitur , ipfo mirantc , vnde tam 
fubito ralis tumultus , & cotra fecofpiratio oriretur, populus 
vniuerfis intorqucns couitia mille.no Sacerdote, (ed prodito- 
rem.no Monachu, fc-1 Apoftatam proclamabat, & futibundux 
rix manus ab eius oculis cotincbat. Tunc Imparot fa&o filetio 
fufpirans ait. O ncquillime Iohannes beueficiis meis ingratc, 
xnalu mihi bono reddidifti.Sarabaita peffime, quantu cft in 
te patria prodidifti, mihiq; ac meis auferens libertate* in capri- 
Uttatem peffimam nos retrufifti . Oftenfaq; illi epiflola refpS- 
ditita. Vere Domine formam fcribcndi acdiftandi genusmeu 
hoc efT cognoui, fed teftis eft mihi Deus, cj eam oino no feci. 
Duq; oes in eu pftrepercnt, eo q» veritatem occultare velle vi- 
deretar.vndiq; proclamabant,vtabfq;diIationemorte puuire- 
tur.Iudices faftocolilio.pari afTenfu dicunt ipfum,quia fpecia- 
iis amicus Im patoris fticrat no debcre occidijfed manfi qua tm 
iaonus ppettauetat abfcidi.Q^ip fafto Iohannes dedolorc vul 
xieris, acdimioutionecorpis Dco gratias egit , & q> in eius bo- 
XKjrern ampliuc ofTcrre facrificiu nd pofTct paulifper codoluit. 
Abfcifa itaq; manus,officio fpiculatoris iuffi Impatoris, ad te« 
ftimoniu tanti fceleiis fufpeia eft in monafteiio ipfius lohanis. 
D$ Mirmcul» ftr l>eatam vtrgintm inti dtmenftr/ut. 
C»p. CV. 

ILIe mnsanteimaginc fpecialis Dominx faar macus adae- 
mens.difcooperto valncre, & cxtento brachiocum ea pte ri- 
xabatur inqutenc . Hcccinc Domina noftroram pnemia funt 
meritorurii . Hcccinc tuorum beatitudo feruoru. Efto Domina 
xni, dignc pto meritis pcccatorem me flagellari voluifti . Jed, 
«, quid inftrumcntfi officij tui pmififti penitus abfctdi. Harcj 
fjuippe manus hymnorum laudistuz cantica fzpius fcribedo 
parabat,& Dco patri facratiffimum cotpus , & fangainem filij 
tui, multoticns m honore tuo ad omnium pcccatorum falutem 
©fTerebat.Cuq; talia faspius ibi lamentando perpiarec, contigit 
ipecolum Hiftonaie. 



Libcr Decimufleptimus . 



13^ 



nofte qnada.vt poft huiufmodi Iamentatione in Icftulo fcffur^ 
nec dormiens nec vigilans ex toto paufarat. Et ecee regin a vir- 
ginum affuit aim ingentiluminc hilari facie taliconlblanseu 
affarn:ne.Quid agis inquit puer meas fidel ffime. Heu inquit 
illeDomina quid meintcrrogas ? Quimmo interrogo te ego . 
Cum hsec paterer vbi eras ? Ecce ad meum immo ad tuum de- 
dccus in ccdefia pcndct abfcifa,cli< ntis tut manus. At illa. Co- 
fbrtarc ihquit fili in domino.manum tuam ttbi rcftaurare pot, 
qui totum hominem plafmauit cx nihilo. His dictiseo videte 
ille Ecdefiam petijt, delatamque inde manii eius brachiocum 
mira bcnignirate in momento reftitutt. Tunc tlle gratias inef- 
fabiles agens,rcddita dici luce furgit, fratribus conuocatis ma- 
num oftcndit, eofquefecum ad magnalia Dei glorificandum 
animauit.Mox fblenniter indutus, alta vocemiilam debeatif- 
fima ritginecelebrauit . Impcrator audito miraculo pcdesad 
eum renit,& oie proprio manum deofculans,poft Dei laudem 
& gloriof* rirginis ab ipfo diligenter inqiiirit,fi quem alicubi 
cogno(ceret,qui fuum didandi genus ac fcribendi fotmam ha- 
beret . Qnod ille quidcm ei retulir , & fic rei veritas tnquifits 
dtligentius innotuit. 

D« Neee Valintiniani & EugtnijTiranni. 
Cap. CVI. 

IGitur Valentinianus Iinperator , nimiaaufterirate Arboga- 
lhsmagiftri militum ad vitae taedium perdufius, laqaco vi- 
tam fimuit. Eugcnius auxilio Arbogaftis tyrannizat.Corpora 
Abacuc , & Micheae prophetarum reuelantur, Didimus abft}; 
oculis.anno xtatis 8e.AIcxandriarobijt.Tripanitahiftoria.Hic 
Eugenius quondam gramaticus , latinarum literarnm dofior, 
relinquens fcholas fuas, in palatio militabat,& erat Imperato- 
ris Antigraphus,& propter eloquentiam a multis honorabatur. 
Coopetatorem autcm habcbat Arbogaftum dcminoribusgal- 
lijs ortum,militaris ordinis ducem.virum faeufi,& necibuspras 
paratum . Ifti quoq; cotra Valentinianum iuniorem dolosco- 
gitabant, cubicularios Eunuchos corrumpentes, qul dormientS 
principem fufTocauerunt.Quo fafio.-Eagenius fadtts cft Impe- 
rator Hefperie..Quoaudtto Tkeodofiusdcfignans filium fuunt 
Honorium Impatorem a confulatu fuo , & Abundantij to.dia 
Ianuarij cotra eum profectuseft, refponfo ptiusacceptoa lo- 
hanne- Monacho. Id£ Iohanesei viftoriam ptius pdixerat de 
maximo. Veniens ergoad Gallias, cum in quoda monte orato- 
rium inueniflet,ibi nocte domino fupplicabat,& circa rantu fo- 
pore deprcffits , vidit in fbmnis quafi iaceret in cipo, & aftitif- 
fentei quidem duo riri reftibus albis , & equiscandidifTirnii 
tefidentes. Habeto fiduciam, & dduculo atmato milites ad vi- 
dotiam, dicentes fcilli pro folatio deftinatos qnorum alter fe- 
Iohannem Euangcliftam,alterfe Philippum dicebat Apoftolu. 
Qua vifione cdperra nequaqua ab «ratione ceflauit,fed lachry- 
mas rberiores effudit.Socrates.Fit deinde cogtcflio circa fluuiit 
rocabulo Fiigidum, ventus aatem vehementiffimus emiffa ia- 
cula ex parte Eugcnii reuocabat in eos.& ex parteTheodofij cu 
maiore Fortitudine in eosimpingebat. Quo vtfbTyranous ad 
pedes Imperatoris cucurrit , ibiq; proftratus a militibus capite 
feftus eft t7.die Septembris. Arbogaftus autcm poft paululum 
propriogladiofe peremit. 

Dt RelipcfitAtt Tbtedafii , & f*t tiufdtm. 
Csp. CVII. 

RVffinas. Ante hoc bellum Thcodofius cQ facerdoribus, 8c 
populo circumibat ola orationum loca,ante manyrum.&f 
ApoftolorQ thecas iaccbat cilicio proftratus.auxilia fibt fida faa' 
fiorum intcrceflione depofccs , Pagani aute Romani funeftis 
riftimis crnentantes, fecura Eagentj viftoria promittebant Fla 
uiano tunc pfefto, qui cu poftea potuiflet euadere eruditus ad- 
modum merert fe mortC pro crrore iaftiu fqua pro ctimine tu- 
dicauit.Fundebantur ex partc Theodofij auxilia BarbarorQ fte- 
tit aliqtiadiu anceps riftoria,& terga iam hoftibus dabant, fed 
fiebant hxc,no vt Theodofius vinceretur, fcd ne pcrbatbaroc 
rinci rideretur. C5 ille ftans in edita rupc vndecdfpicere pot 
fet,& c5fpici,protcftis armis proiecit fe in oratione diccs.Om- 
nipovis Deus tunofti, quia in nole Chrifti filij tui vlttonisiu- 
ft; rtputo.ifta prelta fufcepi , fin aliter in me vindica . Si reror 
cutncaufa probabilt, & in te cofifus hucveni, potrige dextcraj 
ruis.nefortedicant gcntes vbieftDeuseorum ? Pofthancora- 
tionem furrexit ille vitus validus , de quo f> diximus, & de qub 
ait Claudianus gentilis Poeta,qui tunc flotebat. O nimium di 
lefte Deo,cui mtlitat xther,& coiurati reniunt ad claffica vEci. 
Hugo rbi fupra. HicThcodofius patre Honorio natusoriginc 
a Traiano principe traxit,fuitq; clemesaio > & ita amiciscomw, 
nis.vt fblo habira diffcrre fc ab eis puraret. Pixtcrea fuit in ocs 
homines munificus, fed eftufius inbonos,fimplicia ingenia di- 
ligerc , etud u tmiuri , largiri magno anim» magna , & irafci 
Tomus Quattuc Gg 4 quidem 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vincenti/. 




quMetnrebns indignis.fed flefiicito.haec etiamad confobrina 
aum nuptias rcnit unquam tororum . Potro benc tranquillaca 
iam republica, apud Mediolanum argcitudinem incuttit. Qua 
ingrauefcente , quietcm naturalis mottis inuenit , anno rt-gni 
fui 16. vitx vcro fua: eJo.huius denique cotpus Conftautino- 
polim efr tranflatum atque tumulatum. 

LIBER XVIII. 

Dt Imperio ArchaJif,r$r Homrtj,fyf*»itUGildonis Apbri- 
c* Cemitis. Cup. I . 

HF.oDosiodefunfiofucceflerunt duo filij 
fui Archadius , & Honerius ju paitib.Occi 
dentis, vtriufque tamcn cura, & palatij di- 
fciplina duobus poteaciflimis viris credica 
nianebat Ruffino, &Sciliconi. Ruffinoap- 
\x Oricntis, & Sciliconi Occidcntis . . Gildo 
ctiam Comes Aphricc przctat . Sigibcrtus. 
SumpferUnt autem duo fratres Impetium 
anno domini.}98.mundi vero.4. 106 1. & Impcrauit annis.i 3 . 
lodcrtf tempore corpora fanfioru Nazarii , & Cellt Martyrum 
Mcdiolani ab Ambrofio tepcrta,& leuata funt. Conftantipolis 
itam Dei fbrmidans, igne fuper nubem terribilitcr fulgcnte ad 
pceniccntiam conuerfa mafit . Hugo vbi fujpra . Gildo autem 
Tt defunfiurn compcrit Theodofium, rupta fide , & carcato fa- 
cramento Aphricam Orienralis Imperii partibus iuugcrecona- 
batur. 5ed erat huic fratcr nomiue Maiceihel , qui nouarum 
Jnolkiones rerum inferrcdcteftatus.rclifiisapud Aphricanam 
milieiam doobusadolefcencibus filiis in Italiam abi jt. Gildo ve 
so,& fracrisabfentiam ] & filiorum eius praefentiam habens fu- 
fpefiam, adolefccntcsintcrfccie.lgicur Maiccihel cotra fratrem 
ftcut contra publicum hoftcm ab Honotio miflus cft.vt vlcifce 
retni mortem filiorum fuorum . Quo dum proficifccrctur: Ca- 
prariam liluam cxpetijt , & iade fecum quofdam Dci omnipo- 
eentk famulos permotos prccibus fumpfit,cum quibus iciuniii, 
& preeibus infiftens afliduis meruit , fine bello de fracrc vi&o- 
nun,fine cede vindifiam. - 

Dt inttrim Gildonis Mnfctibtlis , & Ruffini Trtft- 
8i. Cnp. II. 

ABdalio flumiois nomen cft. quod fluit incec Thebaftem, 
& Metrideram eiuicatem, vbi cum quinquc millib. mi- 
litum c6tra.70.millia hoftium caftcametatus eft.fcd cum 
inde loci anguftias fugere cupiens , latiorem campi planiciem 
cxpetere dehberarcc.nofie iupertienientc no potuit . Et duro fo 
poo membra dcdiiTet, vidit io ibmnis beatum Ambrofium pau 
Jo ancc dcfunfium, baculo quero gerebac Iocum vifiori* fibi 
demonftronteatq; diceotem,fiic,hic,hic.Quod vir fapiens pro- 
tinus inrcliexic,verboIocum,numero diem fignifjcari.Subflieit 
crgo,& in dicm tcrtram ab ipfis cceleftmm facramencorum my 
ftrriis in hoftem proceditcircufufum.Etcumad(Os,qui primi 
occurreranr vetba pacis Joquexetur.fignifesuinfoletcr refirren- 
tcm, &-iamque pugnam excitatem gladio percuflit in brachio. 
cjua percaflione protirras ille pronum inclinauic Vexillum.Qa 
ccrnentes rcliquz cohprtcs deditionera priorum ficri putan- 
tes.ftacim Mifcciheli ccttacirh fc fii*nistradiderantc5uerfis.Bar 
bari vero quos Gilgdo coadunauerat territi in diuerfa fugeriir. 
Gildo-ipfc fugiens nauim inttauit.ied volens nolcns cogenribus 
ventis ln Aphricam rcmeauit . Quo cum degcret poft aliquot 
dies tranfgulatus incerijt. £t non poft multos icerum dics Ma> 
fceihelclatus infolcntia Fortunc, cum fanfios quprum meritis 
vifiorextiterat.nequiterinquieearetoccifus eft. Et dumhzcin 
Apbrieagernntur.militcs, qui contra Eugenium Tyranuro vi- 
ucnteadhucThcodofioImperaeore profefii fueranr cum prz- 
faco Principe Ruffino, Conftantinopolim reuetfi funt . Quibus 
dum iecundum cofactudincm ad portasoccurriftcc.Arcludius, 
Impcraror ftatimroilites Ruffinum Piaricftum intcremcrunt* 
Irat entm fufpcclus lmperatori,quafi qui tyrinidem poflctaf- 
fumere.Etnon mulcis dtebusinteiiedis,Gainasquidamgenere 
Celcicut, confilioBarbaras, cum cfletroagiftetmilitum, falces 
impcrij cogir;tbat arripere,& Imperatotcm Archadium excin- 
gwr.ic.lcd irox deceftuscapirepIexuseft.Poft cuius oppreffionc 
Ruilus dnx Sichiat tranfiuicHyftrum cum mnumcrocxcrcicu, 
& Tliracia depopulatus eft vehemcnter & rcgiam ipfam obfc- 
dic ciu icaccm . Sed ipfum cins exercitum vis diuina concreraa- 
nit tulmiuibus. Interca veroStilico comcs occidcncalis palatij 
conrradt,- mimiciriis cum Archadii ducibus , cgit cum Hono- 
rio Impera-ore, vt Alaerum Regem Gothorum magiftram pa- 
htii fui cpnftitaciet. Occulto cnim (% dcic iliam fibi copulauo 



rat,& paruipendens.qj fub Hoaorio imperabat. Eucheiium fi« 

Uum Imperatorcm faccredelibcrabac. 

D$ trdinMtont Itbsmuis Cbry/bftomi,& tius MifitritMtt. 
C*f>. III. 

SIsjibcrtus.FIorebat hoc tpe fanSus , & docrus vir Iohannes 
Chryfoftomus Conftantiuopoli Epifcopus.fauftitatequi- 
dem,& fcirntia clans,fed in facundia fua faeucrior,& libe- 
rioriufto. Aftor. Hic poft Ncflarium prcsbycciab Anciochia 
euocatus eft ab Archadio, vt ccftacur tnpartita hiftoria • Theo- 
philus auccm dctrahcbac eis , volctis Prcsbyccrum fuum Hido- 
rumordiuare, quia pro co magnum pcriculum Romae fufti- 
nuerar.Cum enim Theodofius pugnarec cotta Maxirou.Theo- 
philus per Ilidorum dupliccs cpiltolas mifit, & exenia , iubcns 
Yiiani earam , & cxenia vicloti dati , aliam vero viclo . Sed 
qirdam lcftor rapicns cpiftolas monftrauic Imperatori . Quo 
fccto cimens Ifidorus refugit Akxadriam.coaftus tamcnThco- 
philusordinauitlohannero. Sufeepco aucem Epifcopacu maiori 
iaftu.quam deccbat vtcbatur , plurimolqueclericorum prodi- 
uerfis cxemitcauiis,vitarn «orum corrigcre volens . Vnde eum 
veluti furiolum vmucrfi decIinabanc.IiiAigabat autem cum Se- 
lapiodiacouus eius,diccns praflentibus clencis.Nunquam pote- 
ris iftos o Epifcopc corfigcre, nifi vno baculo pt tcuflerts vniuei 
Ibs. Quod didtum maiusodium clcricotum concicanic in curo. 
Qiti confpiratis aducifus eum dcrogabautci apudpopuluma- 
xime,quia ncmincm paticbaturcomederc fccum , nec ipfe ad 
«lium iouitacus acccdcie , quod ideo ( vcaiunt quidam) facic- 
4>at:quia turpiterefcav pcrcipirns comcdcbac. Alij ptoptcrcon- 
tinentiam ,propter quam etiajti caput, & flomachuro fape dole- 
bat. Dum veto plurimos Proccrum obi.urgare crxpiflec , iuaior 
ju eum accenfa cft inuidia , & maxime homelia conua Eucro- 
pium Euftuchum dignitarem Coiifulishabcncrm,quilegem po- 
neie fecciac Imperatorem,vt uullus retts ad Ecclcfiam confuge 
rct,& qui fugercnc retrnhcrcntur. Polt paucosautem dies dum 
ipfe Eutropiuso*ffcndiifct Imperacorem , incer carteros rcfugas 
apud Ecclefiarn erat.quo iacentc prope alrare.Epifcopos Iohan- 
ncs.refidens fuper Ambonem , homcliam incrcpatoriam fecie 
adacrfuscum . Impcratorautcm caput Eutropij iuflicaufcrri 
proprer qu^clam vica,& cius nonicn ex ordine cosfulura peni 
tus abrogari. Iohannes crgo tocam Thraciam quK. fei prouin- 
cijs diuifa eft,& vndccun adminiftrationibus difpcfatur, faciis 
Icgibus ordinabar,& etiam pontiCdm rcgioocm , quz cotidcm 
iudiabusgubernatur. In icniceniultos conucnicab Idolorum 
cuitura dan.s pccu,n<as tcmplorum deftrucloribus a fidclib.mu- 
iieribus fibi oblatas . Dc Populo quoquc Cclcicorum Arriano 
rnulcos ad veram fidcm conueccic , diuinam icriptuia apud cos 
cxponcns per inrerpretcm CcIticum.Apud Scycnas cciam con- 
ucrcic multos. A noftra prouiacia Maiaoniftas compulit per li- 
teras Imperatoris. 

Dt Mirsuult communionis in Inpidtm conutrft , &r aBibus It- 
hannis Cbry/o/iomi. Cap. 1 1 1 1 . 

ANaftafiusChconegraphus. Quidam Maccdonicusconuer- 
fus pcr Iohanncm Chry foftomum, vix pocuit pcrfuadc» 
n vxori fu«,vtconuettetetut,& vomunicaret ci.Illa vcro com* 
rnuuionem,qux crat rx Macedonianis dans ancillx (uz,vt ha- 
berec fecum.acceflicad Chiyfbftomu, & pcrcepeam cx eiusma- 
nibuscomrounioncm flngcnseam fe fumetc, porrexiteam an» 
ciliae , & rcccpiam Maccdoniorum communionem ad os afTcrt, 
quam inuenic laptdem factam. Tunc illa tcrriia,& trcmefada 
pedibus Iohanuis aduoluitui.temcricaccm conficcnsj. Lapisau- 
icmilleadhuc rcfuiuatur in vafbrum cuftodiario . Thcodori. 
cus.Sacerdotes , qui fecundum ccclcfiafticas fanftiones non vi- 
uerenr.ad Principcmprohibebacaccedcre diccns , quia non de- 
berenchonorc faccrdocis frui,qui eorum vitam conremnercnt 
imicari . Arriani auccra fbras ciuicatem collcctas agcnces facpe 
in no&utuis antiphonisdecantabanc Vbi iuntqm dicunc tna 
vircute vnum. Concra qnos Iohannes auxit in nofiurnis horis, 
facieas ctiam de nofie proccffiones cum crucibus , & ccreisar- 
gentcis,cxpcnfas ad hoc prxbcnte Cudoxa Augufta. Arriani vc- 
ro zefotacti plurescx cacbolicisoceidcrunt.Vndcablmperato- 
re piohibici funthymnos vlwrius publice dccancare. Iohanncs 
aucem in Afiam pergcns Seucriano Galanenfi Epifcopo fuam 
commendauitecclcfiam.-quia eum propcct eloquentiam dilige- 
bat.At illc magis fe fuis audicoribus comrocdabac. Qnod cum 
Iohannes audifTcc Seiapione nunciancc Zclatus eft.Reuerib igi- 
tur lohanne ab Afia , concigic , vt tranfeu nre Seueriano ftudio 
non affurgerec Serapio.AtilleexafpcratuscIamauit: Si ierapio 
dericus motus fucrit Chriftus inhumanatus non eft . ©b quam 
rcm acculatus a Serapione pul fus eft a lohanne ab ecdefia, fed 
reconciliatus eft, ei Cudoxa deprccantc , & filiumfuun Thco» 
dofiam 10 gcnibui dus poacncc 

Di 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufo&iuus. 



237 



DtfanBis BtHMtt fjf tpiphanio tpifctpis. Cap. V. 

ACtor. Eo quoque tempore legitur fluruifle Donacus Epi- 
fcopus , qui ingentcuv Diaconem in os eius eipuens in- 
terfccit.quem ofto iuga boum vix rrahere potucnint ad cteruan 
dum.Htc Dracofvtait Zozomenus) in via publica circa potem 
iaccbar,capras,& oues,& equos,& boues,& aomincs, comedc- 
bat.Qni contra Epifcopu tranleuntcm dum caput leuaiietquafi 
eum dcuoraturus/acto figno crucis in os eius expuit,& eum in- 
terfccit.Quem S.paria boum in campum vicinum traxerunt,& 
ibi combuftus cft . Tripartita hiftoria. Fuit in eo temporc Epi- 
phanius Cyprorum Epifcopus ad cuius fepulchrum haftcnus 
Dcmones expelluntur . Idem enim dum fubftantiam propriam 
neceflitarcm (uftinentibus erogaflet,& multis quoqueoflcren- 
tibusei pecunias manu Iargiflima difpen&ret. Contigit vt pe- 
cunijs deficictibus Economus Ecdcfiaj murmurarec.,Quo faclo 
afliftcns, quidamio domoqua mancbat Economus (acculum 
mulrarum pccuniarum dedit, & ita difparuit.vt nec qui dedit, 
nec etiam qui mifit agnoiccretur. Quod fadcumomnes diuiiiu 
cflc iudicaueruiic . Aliud quoque eius libet refcrre miraculum. 
Quidam pauperes ftudence* Epiphanium arre dcludere vtali- 
quid eis darer,dum iceragcrec.vnuseorum fupinum fe proftra- 
uit in terra.alter ftabat quafi mortuum deflens.ncc habens,vn- 
dc morcuum (epelirepomiflet.Epiphantusautem fupeiueniens 
©rautr, vt fub quiete dormirct,& fcpnlcurae neceflaria praebuic, 
fimulquc confolatus eft flente dicens.Quiefce fili a lachiymis. 
Noa enim fletu refufciuri potcrir.cft enim incuitabije qcteuc- 
• ntc,cumque difccftiflct Epiphanius cfpit ille pulfarc focium vc 
exurgeret.Et cum hoc femel & (ccundo fcciflet dices.Surgc ho 
die tuis laboribus epulemur,& illc pcnitus non fentiret.cogno- 
fcens illum mortuuro,ci:currit ad Epiphanium flens,& pctent, 
vc eius focium (ufcitarec. At ille coniblarus eft ne ferret graui- 
ter,quod euererat,nou tamcn defunccum denuo fucirauit.Hoc 
cnim crcdo proinde geftum vt non Dci miniftri facile deludan 
tur.Sigiberrus.Eoquoque tpe floruit fanvftus Scruacius. io.Tun 
grenfiu Epifcopus, Do. N.Iefu Chrifti S m catne coianguineus. 
Dt Ortfit & fcriplit tius. Cap. V I. 

Slgibertus . Floruir ctiam eo tempore in Hyfpania Orofius 
hiftoriographus.Aclor.Hic lcripfic de hormefta mundt li- 
brosdequibus in hocopere multa inferuirous, diuerfis ta 
men locis pro temporum congrueutia . Hancautem hiftoriam 
dc hormcfta Mundi fcripfit petente vel iubenu Auguftino.vi- 
delicec mifcrias,& ciades hominum ab initiopcccacircccxeTrs, 
contra vaniloquia paganorum , quia praefcntia tpa vclut malis 
cxtrafolitum infeftiflrma.ob hoc.f.cj) Chriftus coleretur & Ido- 
la fpernerencur infamabanc. Idem etiam (cripfit Apologeticum 
librum pro fe corra hxrefim Pclagianam.de quo hxc pauca ex- 
cerpfi.Orofius in Apologetico.Quafiilluftratia Domino perfua 
dcmur.vt. prxparacx in operibnsbonis fint lucerna: ardcntes in 
manibus noftns.qu* multimodis tcntationibus fatigata:,& de- 
fe&u fempcr pro prio & verbere periclitantur aheno. Sed fi lu- 
anen itiquit qo* in tccft tcnebra: funt,ift*.te.quan.c.An verofa- 
cilearbitraris, vt fiinplex fcurrilitate careat.laetus veibo.foliici- 
tus iracundia,paciens uegligentia,mitis pigritia.do&us iactatia, 
fummus inuida, cxtra illatn quaeeftomnium bonorumoperfi 
caligo generalis vanaeglorixconcupifccntiam.Vnufquifque et- 
go noftmm aflumar comparationem.vt magis fe melioris praela 
tione condemnet, quam 10 minoris defpe&ione iuftificct.Chri- 
ftus filius Dci iu virtute & gloria patris.quae m principio condi 
dir,& in mcdin rcdemit,& in nouiflimo iudicabit.ldcm in jflo 
go hiftoriae dc honeftate Mundi. Si diuina prouideocia.qua: fi- 
cuc pia iu & iufta cft.agicur hic Mundus , bominem.qui con- 
uercibilicace naturaeac liberute licentix, & infirmus,& contu- 
anax eft,fiajc pje gubernari egcnum opis oporccc,ita iuftc corri- 
pi immoderatumliberucisnecefleeft. 

DtT^c*Mit&rtgulis,& liiriseiMS. Cap. VII. 

HEhnandus. Florebat etiam runc tcmporis Tyconius Afer, 
in diuinis litetis eruditus,iuxu hiftoriam/ufEcicnter,& 
in liculanbus, non ignarus, in Ecdcfiafticis quoque ftudiofus 
negocijs, qui fcripfit debellointeftinolibrostrcs, &expofitio- 
nes iliucrfarum cauiarum, in quibus ob fuorum defenfione an- 
tiquarum mcminit Synodoruro. E quibusomnibus cognofci- 
tur.Donacian; parcis fuifle. Copofuit cctam regulas ad inuefti- 
gaudum & inu.nieiiiam intelligeucia fcripturarum,& 8.quafi 
volnmi.ia conclniit.i Xfifuic & Apocalipfiin lohannis ex ince- 
gro.Augultinus.de d .cTr:na Cbriftiaaa li.j .Tyconhit qui con- 
tra Dooatiftas inuifii iiimus fcripfit.cum fuerit Donatifta,& il- 
lic inuemcur abf irdiifimi cordis,vbi cos non ex omni parce re* 
linquere voluic. Fecidibrum quem regularem vocauit, quia in 
«0 fcpcem regulas executus eft , quibus quafi clauibus diaina- 
«mfcripturajcimaperirencuroccuiu . Quaxum ptunam ponit 



de Domino & eius corpore.Hvt non hasfitemus.quando a capi- 
te ad corpus.-vcl a corpotcad caput tranfitui, & tamrn ab vna 
eademque perlona non rcceditur.Secunda cft de corpore Domi,- 
ni bipartito.vcl potius, Jecorpoteciusvero & fimilato,fiuede 
permixta Ecclcfia.qua- regula lectorem vigtlantem requirit,qri 
fcripturacum ad alios loquatur, vel de alijs tanquam ad eosip 
fos ad quos loquebatur, vcl de eis, de quibus loquebatur, loqui 
videtur tanquam vnum fit vtrorumque corpus.propter tempo- 
ralem commixtionem Sc facnmentorum commuuioncm. Ter- 
tia eft de fpiritu & I itera . Quarca de parce & coto . Quinta de 
temporibus, quae duobusmodis vigcrauccropofyuodocne,aut 
legictrais numeris . Scxta de rccapitulatione. Septima de Dia- 
bolo & cius corporc. 

Dt Stutro e> fcriptis timr . C»p. VIII. 

HElinaudus . Eodem tempore Sulpitius Seuerus flqrebat 
in Aquiuniaapudvrbem Tolo(am,genere &Iitcratu- 
ra uobilis,paupertacis,& humilicatisamoreconfpicuus, 
charuseciam viris (andis Manino & Paulino . Et (cripfitnon 
concemnenda opufcula . Epiftolas ad amorem Dei & contem- 
pcnm Mundi exhorucorias (brori fuae raulus, & ad fupradictu 
PaulinumNoIanum duas,aliafqueadalios.Sed quia in aliqui* 
busetiam.faffiiliaris neceflicas inietta cft.non digeruncur.Com 
pofuic etiam chronica, & vicam beaci Martini, & collacionera 
Poftumiaiii & Gallifae mediante & iudicehabiu. Hicin fenc- 
ftute fuaa Pelagianis deccptus,& agnofcens loquacitatit culpa, 
filentium vfquc ad mortcm tcnuit , vt pcccatum quod loquen- 
do contraxcrat.tacendo penicus cmendarec.Accor.Scrtptit Scuc 
rus.de vita & aftibus (ancci Martini. Primo quidem ad dcfide- 
lium librum vnum.yircutibus eiu* & miraculis plenum.qui fe 
re per tocum oibcm legitur, cuius et.am florcs liipra pofuimus. 
Dcmde ad Eufcbiuro,Pratsby teriim de quodam miraculo quocl 
in praefatolibroomifcracepiftolam vnam.hoc &nos fupra bie 
uicer pofuimos.Ad Aurelium Diaconem. lc hoc cp cund£ afcen 
difle in ccelum vidcut Epiftolam. i.Ad Bafulam Socrnm fua, 
detunficu eiufdem ttacutum.i.Scripfit &,pcr DialogumJibros 
j.vnum.f.de narrationcPoftumianiamicilui, qu caulaipfius 
ab oriente venerat , vbi ante tricnnium patuam rclinquens (e 
contulerat.omncmque fu{ peregrinancni> hiftoriam ei recule- 
rat,prxfentc Gallo,qui fuerat praefan Martimdifcipulus. Duos 
autem fequentes,de narrarione eiufdem Galli,qui & ipfe per bi 
duum mulra dc beati Manini vimuibus cifdtm przfcnttbus ro 
tulit.De his omnibus haec quae fcquuntur cxcerpii. 

Dt initie ptttgrinmtitnis Pojiumtimi . C»p. I X. 

ANtc hoc tricnnium mquit Poftumianns, quo tempore ti- 
bi fupplici hinc abiens, vale di*i, vbi Narbonx nauera 
Ibluimus,quinco die portum Aphrxae lntrauimus.adeo profpe- 
ra Dcinutu nauigaciofuic, libuicanimoadire Chartaginem,lo 
ca vifitare fanctorum, & prxcipuead (epulchru Cyprianimar- 
tyns.i j.dic ad portum regrefli, proueccique in alcum Alcxan- 
driam pccentes.rcludaceauftrojpenc in fyrccs illari furaus. QJ 
prouidi naocae caucnccs iaccis naucsanchoris fiftunr.Sub oculis 
autem tcrra concincnserat , in qua (caphis egrefli fumus, cum 
vacua ab humano culcu omnia cerneremus , ego ftudiofius ex- 
plorandorum locorum gratia longius procefli,tribus fere a licto 
re milliaribustugurium paruum inter arenas cohfpicio , cuiut 
tecxtim (ficut Saluftius ait,)quafi carina nauis erat contiguura 
rerrac/atis firmis ubulatis conftrud8,nd q» lbi vis himbnu vlla 
timeacur.fuiflcenim illic pluuiam nc quando quidem audicunt 
eft.fed og ventorum ea vis eft,vt 6 quando vcl dementiore C5- 
)o aliquanculus fpirare fiacus cepericmagis in illiscerris, quam 
in vllo mari naafragium (it.Nulla ibi gcmina fata in illa proue 
niunr,quippe inftabili loco arcnribus arenis,ad omnem motura 
ventoram cedentibus.Verum vbi aduerfa quaedam a man pro- 
montoria venris refiftunt, terraaliqaanculum folidior hetbant 
raram atque hifpidam gignic Ea ibi fola meflis cft, qu* cderi- 
tace prouennis per uacuram folis (iue acris vencorum cafuseua 
derefolet. Quippefertura diciaccijfcminis. 30. dicmarure- 
fcere. confifteteautem ibi homines non alia ratio facit. quirn 
cp omnes libcri (jint a tributo. 

Ntrratit ttftumiani dt Utt dtferte, qnam txplera- 

Mtrat. Cap. X. 
Go ad tugurtum illud quod cminus confpexeram perten- 
|H di.Inuenio fenem in veftepeIlicea,mo4ammanu verren- 
' tc.cofalutacus nos benigne acceptc,cieccos nosi illud licut 
ex ponimus,& ne ftatim repecere curfum poflimus mollicia atti 
ncri,egreiTos in terram.vt eft mos humani ingenij, naturam 1o 
corum culcumque habicantiuro voluiflc cognoicere , Chriftia- 
nos nos effc.id pra-cipue quaerere^n eflenc aliqui inter illas fo- 
Iitudincs Chriftiani.Tum veroille flcnsgaudioadgeUua noftra 
prouoluitar.ltcrum rtos^ic fjpius cxofculatos iuuitat ad oracio- 

ncm. 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftoriale Vin cen t i/ . 



nem.De inde poilti* tn terra neruocG pellibus facit nos difcum 
bere.Apponit prandium fanc locupictiflime.dimidiuin pin m 
otdeaceum.Eramus autem nos quatuor,ipfccrat quintus.Fafci- 
culum & hetbx tntulit,cuius nomcn excidir.qux mcnte fimilis 
exuberans folijs.laporcm mcJJisprxftabar, haius prardulci a.l- 
inodum fuauitate dclectati atque iatiati fumus.Ad hoc fubrnles 
ego ad Gillum mcum.Quid tnquam Galle.placct nc tibi pran- 
dium? f.ifciculus herbarum,& panis dimidius viris,quinq;.Tuc 
ille ficut cft verecundiflimus aliquantulum erubefcens, dum fa 
tigationcm meam acccpit,faci« inquit Sulpici tuo more,qui nul 
lam occafionem fiqua tibi porreda fuerit omirtis,quin noseda- 
citatis fatigcs.fcd facis inhttmane,qui nos G.-.Ilos homines cogis 
cremplo Angclorum viuere . EnimueroPoftumianus. Caucbo 
pofthoc cuiufquam abftinenriam prxdicarc , neGallosnoftros 
•rduum penitus ofFendac exemplum . Statueram autem etiam 
cznam Tyrincnfis illius,v«I confecjuentia (fcptem enim dicbus 
apud ipfum fuimus)refcrreconuiuia,fcd fuperfedcndu m eft.ne 
Gallusfe atftimec fatigari. Czterum poftcro die cum aliqui ex 
incolis ad nos vifcndos confluere ccpiflcnr , cognofcimus illum 
noftrum hofpitem efle Presbyterum quod nos fumma diflimu 
lattone celauerat. Dcinde cum tpfoad Ecclcfiam proceflimus, q 
fereduobtis millibus abcrata confpectu noftro, intcricctu mon 
tis exclufa . E tat autem vilibus tcxta virgultis non multo ambi- 
tiofior,quam noftri hofpicis tabernaculum.iu quonifi incutuus 
quis non poterat confiftcre . Cumque homtnom mores quxro- 
iemus, illud prxclarum animaduertimus,nihil eos ncque cme- 
ie, neque vendete. Quid fit ftaus, aut furturo ncfciunt, auruin 
atquc argenrum.qux prima niortalcs putant,neque habcnt.ne- 
que habere cu piun t ,nam cum cgo Presbytero ilJi dcccm num- 
xnos aureos obtuliflem.rcfugit. 

P« ttrtnmint Eptfcoporum frldoniuhotum AUxtndrit 
fuptr iitrit Origcnu . C»p. X I. 

PRofperoque curfu.7. die Alexandriam perucnimns,vbi fs- 
da intcr Epifcoposatquc Monachoscrttaroina gercbantur 
cxea occafionc vclcaufa quia congregati in vnum fxpius Sacet 
dotes frcqucntibus dccreuifle fynodts videbantur,ne quis Gri- 
genis libros legetet vcl haberet, qui tractator facrarum fcriptu- 
rarora pcritifumus habcbatur . Scd Epifcopi quxdam in hbris 
ipfius infanius fcripta mcmorabantur,qux aflertorcs eiusdcfcn 
dere non aufi,ab hxreticis potius fraudulcntcr utfcrra diccbat. 
& ideo non propter illa ctiam reliqua efle damnanda . Aduct- 
fum hxcEpifcopi obftinatiusrcnitentes, pro poteftate cogebar, 
recte etiam vniuerfa cum prauis , & cum ipfo a&ore damnare. 
£t quiafatis fuperque fufficerent ltbri,quos Ecclefia recepifler, 
refpuendam efle pcnitus le£tioncm,qux plnseflcriiocitura in- 
fipiencibus.quam profutura lapientibus. Mihi autcm cx illisli- 
bris.quxdam curiofius indaganti admodum multtplacuerum, 
fed & multa rcprehcndi in cjuibus illum praua fenfiflcnon du- 
biutn eft,qux defenlbteseius falfatacotendum.Ego ruirorvnu 
cundemquc homincm tam diucrfum a lecflc potuifle , vt in ea 
parte qua probatur neminem poft Apoftolos habcbat equalem, 
in ea vcro quae iurc reptxhenditur nemo dcfbrmius doceatut cr 
raflc.Cum hxc atquc alia ifttufmodi ab Epiicopis prodetcntur, 
cx ftudijs.pattum orta feditiocft . Qux cum reprimi Saccrdocii 
au&oritatc non poflct, fxuo exemplo ad regeodaro Ecclefix di- 
fciplinam PrxfeCttis aflumitur. Cuiustcrrore difprrfi fratres.ac 
per diucrfas oras Monachi fune'fug.iti,ita vt propofitis edi&is, 
in nulla confiftcre iede finercntut . lllud me admodum pcrmo- 
uebat,q> Hierony.vir maxime catholicus,& facrxlegis pcritif- 
fimus , Origenem fecutus primo tcmporc putabatur, qui nunc 
idem ptxcipuc.vcl omnia illius fcripta damnaret. Nce vero au- 
fus fum dc quoqna temere iudicare, prxftantiflirniramcn viii, 
& docttffimi fcrebantur in hoc certamine diffidere , fic tamen 
fiue illud error eft vt ego fcntio , fiuc hircfis, vt putabatur, re- 
primi non potuit multis aniroadiieriionibus Saccrdotum , fed 
nequaquam um late potuiflc fc efTundcre , nifi coutcmptionc 
creuiffet. Iftiufmodi crgoturbationc cum vcni Alcxandriam 
fluftuantc.mc quidam Epiftopus iUius ciuitacis bcnignc admo 
dum & mclius. quilm opinabar excepit, & (ecum tenerctenta- 
bat.fcd non fu it anirnus ibi confiftcrc, vbi reccus fraternx cla- 
dis feruebat inu idia. 

Dt vifitMtioit* btui Hitrtnymi in Btthlttm, C*p. XIT. . 

INde igitur digreflus in Bcchlec opptdum peti jt,quod Hie- 
rofolymis^.millibus difpcratur , ab Alcxandria autem.ic». 
maofiombus abeft. Ecdcfiam lociillius Hicronymus prcf» 
byter regit, na parrochia eft Eptfcopi , qui Hieroiblymam te- 
nec . Hic vir prxtcr fidei mcritum dotcmque virtutum non ib-, 
lom larinis atque Grxcis , fed Hebrxis etiam litetis ita inftitu- 
tas e ft,W ik illi in omni fcjentia nemo audcat com pararc.Miror 
au;e£ft 6 npn robi» per rnulta qux fcnpfit opcra compctcus cft^ 



cum pertotum orbem lcgatnr . Ni bis quoqne Gallusinqolt 
nimium,niminmquc comperrm eft. Nam ante hoc qmnquen- 
«ium quendam ipfius libcllum legi.in quo tota nofttomm na-. 
tto Monaclmrtimabco vchrmentiflime vexatttr, 8t carpitur. 
Vnde intcrdum Belgicus noftcrv.ildeirafci lbler.q» dixeratnos 
vlquead vomitum fatiari. Egoau r cm inqnam Gallus illi vito 
igrtofco , atque ita fentio de Orientalibns potius tllum Mona- 
chis.quim de Occidenralibus difpuuflc.nam cdacttas in Grx- 
cis gttla cft.in Gallis natuta. Tum ego. S< holaftice inquam Gal 
ledcfen.dis gentem tuam , fed quxfotelibct ifte nunquid hoe 
folum vitium damnatin Mottachis. Immo veto inquitniha 
penitus omtfit,quod non carperer.laceraret.exponerct.prccipue 
»uaritiam,nccminusvanitatem infcclatus cft.mnha dc S"per- 
bta.non paucade fupcrftitione diflcruit , vctc fatcbor punxifle 
miii videtitr ritia muhorum.Cxterum de £.miliaritatibos vir- 
ginum , & Monachorum atque etiam clcricorum , quam vcra 
quim fbrtia difputauit.Vndc a quibufdam.quos nominare no- 
lo.dicitur non amari. Ego autem inqnit poftumtanus.vt dice- 
re tnftituerom apud Hieronymum.cT.mcfibus fui, tui mgis ad- 
uerfus malos pugna prrpctuumq; ccrtamen confciuit odia pcr- 
ditoraro.Odcrantcum na-rctici, quia rosimpugnarenon difi- 
nit,oderunt clerict,quia vitia eorum inft&ttur, tV crimina, fcd 
planeeum boni omnes admirancur,& diKgunt. Nam quicum 
nxreticum cfle arbitrantur infaniunr. Vcte dixerim Catltolica 
hominis fcicntia.fitna doctrina cft.Non die.no oo&e rcqniefcic 
autlegitaliquidfimprraut fcribit. Qitod nifi mthi fuiflrtaTo 
fixum Bt promiflum.Deo refte propolitam heremum adire, vel 
cxiguitrroporispundoatanto viro difccdetc loluiflcm. Hinc 
ergotraditisomnibus meiscmnique famtlia , qux mc conrra 
Voluntatem mcam fecuta tcnebat miplicirtim , liber regreflus 
fum Alexandriam . Ac vifitatis ibi fratribus fitperiorrm inde 
Thcbaidam.ideftad ^^yptiextremajconrcndi.ibi rnim v?ftx 
patrntes hercmi foluud.ncs plurimum fcicbanturltabeic Mo- 
nachorum . 

Dt putrtfefi viiltrinm A fpidit *b Alhntt vtritrstt . 
C«p. XIII. 

HAud longe ab hcremocontigua Nilo multa lunr monafte 
ria,habitant vno in loco plcriquecentcni , quibosfiim- 
mumiuseftfub Abbatis impcrio viurre.nihil arbitrio fuoaj;e 
rr.JCafu perillos dies, quib. 1II6 adnener.im.cnidam qui nuper 
ad hercmum feceflerat, ncqueamplius al> hoc monaft'tio qua. 
tf.millibus tabcrnaculil fibi conftituerat,pan< m Abbas pcr duos 
pucros mifcrat,quorum maior habcbat xtatis, anno. ic. minor 
duodcnnis crat.His ergo inde rrdcuntibus Afpis mw* magnita 
dinis fit obuia. Cnius occurfu nihil perterriti.vbi anre pedcs co- 
rum vcnit, quafi incanrata catminibu.v crrnl.i colla d<-pofuit,ml 
noris pueri manu apprxhenfa.ac pallioinuoluta ferri ccpit Dtv 
inde monaftetium qoafi vioW ingreflus,'in occurfum fiatrum 
rxpecrantibus cuncris captioam bcftiam rclbluro pallio,noa 
finc iactantix tnmotc drpofuit Sed ctim infantii m fidcm atque 
virtutem cxteri prxdicarent . Abbas illr altiori confilio,nc infic 
ina xtas in(blcfcerct,virgis vtramque compefcuit, multum ob- 
iurgatos , cur ipfi quod pcr eos Dominus opewus fuerat prodi- 
diflcnt,& opus illud non fux fi^ci.fcd ditiinx fuiflr viituris di- 
fcerent Dropotios in htimilirate feiuiie,& non in fgm's& vc 
tutibus gloriari,quia mclior cflct Infirmitatisconfcienria v rtu- 
tum vanitatc.Hf c vbi tlle Monacltus audiuit.& periclitatos in- 
fantulos fcrpentisoccurfu, & iplbs infuper multa verbcra v ; fto 
fcrpcnte mcruifle, Abbatem obfccrat, ne fibi p<>ft hxc panis vl- 
lus.aut cibus aliqujs mittcrctur.laquc oftauus dies ftterat emer 
fu«, quo fe homoChtifti intra periculrm famis ipfecoclufctat. 
Arebantmembraieiunio, fcd deficcrcmcnsc^lo intentanon 
poterat,corpus inedia fatifccbar.fides firma durabat. Cum inte- 
rim admonitus Abbas ille per fpiritum,vt difcipulnm vifiraret, 
pia follicitudinecognofcerecapiens, qua virx fubftantia vir fi- 
dclit alcretur,qui miniftrari fibi panem ab homine noluiflet.ad 
requirendum eum ipfe proficifcitur.IIIe vbi eminus fcnem v<v 
nire confpexir.agitgratias,ducit adcellulam, cum ingrefliam- 
bo oariter eonfpiciunt palmiceam fportam foribus affix.im de 
poite pedere.ac primum calidi panis odor ienriror, taftu vetoae 
il ancc paululum focis eflet ereptusoftcnderer, j^oypiij tamea 
panis forma non cemirur. Okftupefacti ambo munus ccleftc co 
gnoicunc Cum ille hoc Abbatis aducntui prxft.tum fatcrctnr, 
Abbas veroillius fidei ac virtuci id potius afcribcrcr , ita ambo 
celeftem panem cum multa cxultatione frcgerunt . Hoc f< ncx 
ad monafterium regreflus ftatnbus rcmlir,per quod eos ad amo 
rem folitudinis vehemcncer incitauit . Eo quoque monafterio 
duos fenes vidi, qui per annos^o. ibi degere ferebantur.Abba- 
tis quoq; teftimonio & olum fratru audiut fermonecclebrari.tj» 
you cwu fol nunjj. ridiflet epuJate, altctfi nuog vidiflcc iratum* 



Digitized by 



Google 



Liber Decimufo&auus. 



238 



l*t rtutrtUtnr. C*p. X 1 1 1 1. 

VB i autem prima hertmi ingrcflos fum, Vuo ex fribus de- 
ducelocorum perito, perucnimusad quendam fenc Mo- 
nachum fubradice montis habitantem, ibi ( quod in lo- 
cis illis rariflimum eft ) puteus crat t bouem habebat , cuius hic 
erat totus labot impulla totali machiua aquam producere.nam 
fere millc aut amplius pedum profundu putei ferebatur . Hor- 
tus iilic crat multis oleribus copiofus , id quidem contranatu- 
ram heremi , vbi omnia arentia exufta folis ardoribus.nulhus 
vnq uam lemiuis, vcl exiguam radicem deperifle feruntur.Ve- 
lum hoc fancto illi laborcum pecore comunis, & propria ptx- 
jtabat induftria, frequenter enim irngatioaquaru tantam pin» 
guedincm arenis dabac, vcmirum in modum v.rcrcac fruct.fi- 
care horti illius olera vidcrimus.Ex his igicur vni cfi Domino 
bos ille viuebat, nobis quoq; ex eacopia cxnam (anctus dedic. 
Ibi vidi(qnod vov Galli force nocred.tisjollam cuoicribus qux 
tiobis in crnam prxparabatur fine igne fcruere , unta uis folis 
cft.vt quibufl bctcoquh eciam ad Gallortim pulmfta fufficiat. 
Poft cxnam aute iam inclinance vcfprta, inuicac nos ad arbore 
palmam cuius interdum pomis vti fblebat , quse fercduobus 
snilibus aberacAd qua,vc peruenimus.Lconem ibi offcndimus. 
Qnovifb ego.Scillediix meus inuemaimus. Sanccus veib ille 
incunctantcr accelfit, noslicet trepdi fecuti fumus.fera paulu- 
lum ccrnens imperata adeomodefta difceflit,& coftitit.dO ifte 
contigua tamis numilio ibus poma decerperet. Cuque plcnam 
]>a(mulis manum obculifler.occurri: bcftia.atque tam libere ac- 
cepit, quam nullum animaldomefticum, &cum comediflct 
abfcelfic . Nos hoc iiuuentes , & adhuc tremcntes facile potui- 
mns pcrpendcre quan ta in illo fidci vircus, & quanu in nobis 
cflec infirmiras . 

D* *li» ctti e*n*nti aftmbat L*f>* . Caf. X V. 

ALiumxque fingularem virum vidimus paruo tugnrio , 
in quonon nili vnusrccipi poflic habitacor.De hoc illud 
fcfeoatur,q> ei Lupa folica erac aftare cxnanti, ncc facile 
vnquam bcftia falleretur , quia illi ad legitimam horam refc- 
cxionis occurrer.-c , & undiu pro fbnbus cxpedarer , donec ille 
panem.qui cxnulx fuperfuilT t ofFerret Illam manu eius labe- 
re (blicam,atque iu quafi implctoolficio.& prxftiu confolatio- 
tie dif edere. Sed for<e accidir, vt fanftus ille dum fratrem,qu i 
ad eum venerat, deducit abeuntem diuiius abeflct, & non nifi 
fub nocte icmearct , interim beftia ad cofiiecudinarium illud 
c;ux cempns occurrit, vacuam cellulam ( cum farailiarem pa- 
tronum abcfle fentiret) iiigrefla eft, curiofius explorans, vbi nS 
cflet h ibiutor.Cafi contigua cnm panibus.v.palmicia fportel- 
la pendcb.c.ex his vnum prxfumit,&deuorar,deinde perpetra 
to fcelere difcedtt.R greflus heremita Vidic fporculam diflblutS 
non conftante numero pannum, damnum rei familiaris intel- 
ligit,ac prope limc panis aflumpti frazmrnu cognofci t, fed no 
ctac incerta fufpicio,qux furtum perfona feciflec.Ergo cum fc- 
quentibus dicbtts fecundum, coniuccudinem beftia non vcnif- 
Jet ( ntmirum audacis facticonfcia ad enm venire diffimulans 
cui feciflet iniuriam)rgrepaciebacur hereraiu ie alomn? Ibla- 
tiodeftitum.Poitremotilius oratione reuocaca.poft diem <ep i- 
laum affuit (vt fblebat ance)catnanti.Sed, vr facile eernt res ve- 
recundia pxuitentis.non aufa propius acccdere,deiectis in ter- 
ram profundo pudore luminibus, quod palam licebat intell gi, 
quandam vcniam prxcabatur» quem llltus confufionem here- 
xnita mifcra tu s.iubet eam propius accedere.ac manu blanda ca 
j>ut trifte permulcet , dcinde pane duplicato ream fiiam rcficit, 
tta indiilgentiamconfecura officii confuctudinem mcrorcde- 
pofito reparauic . 

d>t jilio, qni Lttn* tntultt ctcei illnmin*uit , *li* tmi lbttt 
htrbas inmxm tx fafettnl* tltgit. Caf. XVI. 

HAbitac plcriquein heremofine vllis tabcrnaculis, quos 
Anachoriras vocant , viuunt hcrbaram radicibus, nullo 
vnquam ceno loco confiftunt.ne ab hoTbus frequeten- 
tur,quas nox coegerit fedes habenc . Ad qocndam igtcuc hoc ri 
tu atque hac lcge viuentem.duo ex vitria Mbnachi licec longa, 
& diuerfa regione , tamen , quia olim ipfis iu monafterij con- 
uerfjtione charus , & familiaris fuiflet , auditis eius virt utibus 
tetcnderunt .'Qjicm diu mulrumque quxiiram tandcm reppe- 
reruncmenfe7.in excremo iftodcierco, quodeft Memphis co- 
tiguum demorancem , quas illcfolitadincs iamperannos l». 
dicebatur habitare. Qui licetomnium hominum viuretoccur- 
fus, ramcnagnitos non refugit , fcquechariflimis perrriduum 
non neganit.Qoarto diealiquantulum progrrflus, cum profe- 
queretur abeuntes Lecnam mirx magnitudinisad fe conueni- 
re eonfpiciunc.Beftia licettribns repertis,non incerta quem pe- 
teret. Aiiachorirx pcdibtuaduoluitur, & cum flctu quodam ae 
Urneotat lone procumbcns,indicabat gemencis paricet ac rogii* 



tis afFcctum.mouit omnes, & prxcipue iJIur», ejui fc intellexe- 
rat expctitum prxcedcutem fcquuntur ,nam prxfens, & fubin- 
de reftans.fubinde refpecxans, factle poterat intelligi id ea vd- 
le , vt quo illa ducebat Anachoriu fequerecur , quid multis, ad 
fpcluncam beftix peruenitur , vbi ifta adulcos iam quinque ca- 
culos male fxu nutriebacqui vtclaufislurnuiibasex aluoma« 
tris exieranr,cfcitate perpccua cenebrancur.quos fingulos dc ra 
pe prolatoi ante Anachotitc pcdcs Mater expofuic . Tum de- 
mum farctjsanimadaertir,quidbeftiapoftularct. Inuocacoq; 
noraine Dci , contrecuuit manu lumina claufa caculorum , ac 
ftacim cxcitare depulfa.apertis oculis beftiarum diu negau lux 
patuit. Itafraties illi Anachotita quem defidcrabant vifiuco > 
cum admodum fru ftaofa laboris fui mercede redierunt , qui irt 
teftimonium tantar v.rtutis admiffi.fidem tanft^gloriamChh- 
iti.qu; per ipfosefler ceftificanda vidiflent.Mira dicturus fum. 
Lecnam poft dies.v.ad aclorem unti bcneficij reuertiflc, eide- 
queinuficacz fcrx pcllem pto munere dctulifle, qua plerumqt 
fanclus |ille quafi adminiculocircuntectus,non dedignatus eft 
munus per beftiam fumerc.cuius alium potius interpreubatut 
a£torem. Erac eciam altcrius Anachoricc. in illisregionibusnO' 
men illuft te , qui in ea parte defeni, qux feni tungirur habka* 
bat.Hiccum primum fccon-uliflct ad heremum.hcrbisherba- 
rumquc radicibus quas prxdulces intetdum , & faporis eximij 
ferc arena. vifturus .ignarus germinis eligendi, noxia plerfique 
carpcbar , nec tratfacile vim radicum fapore dtfcernere , qnia 
omnia eque dulcia , fed plenque occultiori nacura virus leulc 
cohibebanc. Cum crgo edccem vis incerna corqucret, & immS- 
fis doloribus viulia vniuerfa qua terentur , ac frequens vomi- 
tus cruciatibus non fcrendis , ipfam animi fedem ftomacho ia 
utifcente diflbluerct^iuima penitus.qux efllnt edenda formi- 
dans , fepcimum in ieiunijs dtem fpirirum deficiencedacebat. 
Cum ad eum fera cui Ibicis nomen eft accefltt,huic propiusa- 
ftanti fafciculura herbarum quem colleftum ptidie attingere 
non audebat obiecicfcd fera.qux virulenu cuncoredifcucies* 
qux innoxia nonerat eligebat . Ita vit fanctus eius cxemplo, 
quid edcrr.quid refpuere dcberet edottus, & periculum famia 
cuafic,& herbarum venena vtuuit 

Dt Hyrfntt , & dutbtu tbiditntumiracntit. 
Cnf. XVII. 

DVobeati Antonii monaftetiaadij, qux hodiequoqueab 
eiut difcipnlis incolanrur. Adeum etiam locuminquo 
beatifllmus Paulus primus hcremita eft diuerfatusaccef- 
ii,rubrum mare vidi, i ugum Synai montis, cuius fummum ca- 
cumem cxlo pene contiguam nequaquam adiri poteft. Inter 
huiufmodi receflus Anachcrita aliquis eflc ferebatur,quem diu 
multumque qtixfirum vidcre non potui, qui fereiam ante f o. 
atinos a conucrfatione rcmotus, nullo veftis vfii, fetis corpori» 
fui te&us, nudi aiem fuam diuino munere veftiebat. Hic qQo- 
tiens eum religiofi viri adire volucrunt.curfuauia pecens con- 
grcflbs virabac humanos , vni canraramodo ferebacur fe ante 
qninquennium prxbuifle, qui credo potenti fideid obtinere 
promcruit. Cui inter colloquia percuMaanti curtanto homines 
opere vitaret,refpond 1 ffe perh i beru r eiim , qui ab hom i n ibus fre 
qucntarrtur non pofleab Angelis frequenuri . Cum quidam 
fxculi actibus abdicatis, mnnaftcrium magnxdifpofitionisin- 
grcflum cxpiflet rogare , Abba sei c$pit muln proponere, gra- 
ues efle iftius difciplinx labores,fba vero dura imperia,qu; nul 
lius facilc valeret implcre patientia, aliud pocius monaftrrium 
(vbi faciltoribus legibus viueretur) expeteret.non tentaretag- 
gredi , qucd implcre non poflet . Ille vero nihil his terroribus 
peimoueri , fed magkiucxpitomnemobcdientiam polliceri, 
vt fi eum Abbasin ignem ire przceperit non recufaretintrare. 
Quam illius profeffionem vbi magifter accepic noncuncucur 
probare profitentem. Cafu Clibanus prope ardebat, qui mul to 
igne fucecnfuscoquedispanibusparabarur.exudabatabruptis 
flama fbrnacibus , & inrra camctx illius concaua totis habenis 
regnabacincendiu. Hoc igitur aduenam iftu iubet magifteriu- 
trarc.Ncc diftulit parerc prxccpto.medias flamas mhil cuncu- 
tus ingreditur,qux mox audaci fide victx.velut illis quondam 
hcbrxis pueris cefTere, venienti fuperata narara eft, fugir inccn- 
dium, & aui puubatur arfurus , velut quoda frigido rore per- 
fulus feiple mirarus cft. Sed quid mirum fi tuura Chrifte tyro- 
nem ignis iMe non attigit , vt nec Abbatem pigeret durama- 
dafle,nec difcipulum p;niterct imperio paruiflc . Qiitdam iti- 
dem ad eundem Abbatcm recipicndus aduencrat , & cum 
prima ei lex obedientix poncretur , ac perpcrem polliceretur, 
ad omnia vel extrema patientiam,cafu Abbas ftroacina virga 
iam prid£aridam manu gercbat, hanc fblo fixit.atq; illi adue- 
iix id operis imponit, vt undiu vi rgulx aquam miniftrarer.do* 
nec( quodcontra nacura cracjfoloarcnce lignu aridu viuifcerce. 

Subicctus 



Digitized by 



Google 



Speculum Hiftorialc Vincenti;. 



Subicftut aduena durx legit imperio,aquam proprijs humeris, 
quotidie conuehebac ; quxa Nilo flumine perduo fere millia- 
ria peteba tur.Iamque emerfi anni fpacio labor nd ccflabar ope 
rantis,8cdc frudtu opcris fpe* eflfenon poterac.ramcn obedicn- 
tix virtus in labore durabac. Sequcns quoqueannus vanum la- 
borcm um afrceti frarris cludit . Tertio dcmum fuccedentium 
lemporum labente curriculo.cum ncque nodte ncque interdiu 
Hquarius ifte ceflaret opcrator , yirga floruir . Egoipfam ez illa 
virgula arbufcula (qupo hodie quoque intra atrium monaftcrij 
cft) ramis vircncibus vidi, qua in tcftimonium manens quan- 
rum obedientia meruir, 6c quancum fides poflTct oftcndi. 
Pt iftt qui frtcibus tbttnuit , vt m Oimbett frr quinque mtnfit 
vixmrttur. Cmf, XVIII. 

QVidam fan&us fugandorum Demonum ineredibili po- 
teftate.prxditus, non folum pracfcns, neque verbo tan- 
tum.fed abfens quoqj intcrdumcilicij fuifimbrijs, aut 
epiftofs miflis corporaobfefla curabat. Etdum miro modo fro- 
quenuretura populis,exto:oadeum orbeconuenientibus.in- 
fuptr etiama Prc;fectis,& comitibus diuerfarum poteftatum iu 
dicibus, qui fercbatur etiaomni potu penitusabftinere, & pro 
cibo foptem tantum oarieis fuftentari , vt cx virtute honor, ita 
cx honore vanttas ccpitobrepcre. Quod malfi illc vbi primum 
potuit in fefcntire crailari, diumultumque difcutcre conatus 
eft.fed rcpclli penitus,vel ucita cpnfcientia vanitasperfcueran- 
te virrute non potuit.Vbique nomen eins Dxrnones ratebatur, 
excludcrea fe confluetium populos non valcbat. Virus interim 
latens ferpebat in pectore,& euius nutu & aliorum corpotibus 
Dxmones fugabantur .feipfum occultis cogitatiouibus vanita- 
tis non poterat purgare.Totis igitur precibusconuerfusad Deil 
feituroraffe, vt pcimifla in fc mcnfibutquinqucdiaboli pote- 
lute fimilis his fieret quos ipfc eurauerat . Quid multis morcr, 
ille prxpotens,illc fignisarque virtutibus totoorienrc vulgatus, 
illc ad cuius limina populi ante coduxeranc,ad cuius forcs fum 
mx iftius fcculi fe proltrauerant poteftates,correpcus a Damo- 
ne eft tcntus in vinculis,omnia illa qux encrgumini lblcnt fcr- 
xe p erpeflus. , quinto dcmum menfe purgatus cft , non tantum 
Dxmone,fed quod illi erat vtiliut atque optatius vauitate.Sed 
rnihi ifta japlicanti noftra inf;licius,noftra occutiit infirmitas. 
Quis enim noftrum eft,qucro. fi vnus homunculus paruulus fa 
Jutauerit.aut fjtuit.au t adulantibus vcrbis fctrtina vtiaTau,dauc 
iit>non continuoelatus fit fuperbia, non ftatim iriflatus fit vaoi 
Ute.Qnjneciarr» fi uon habebat confcientiam fancticacis,ramen 
quia vel fluliorum aduIacionc,aut fortaflis errore fanctus cfledi 
cacur.fanetiffimum fe putabic. Iam vcro fict muneracrebra 
rnitunturDci fe magnificencia aflctic hononri,cuidormicnti 
atque refohita neccflaria conferanrur.Quod fi vel de modico ei 
aliqua virrutis figna fuecedercnt Angelum fe purarct.Cxtcrura 
cum nequeoperc nequc vircutt confpicuus fit , fi quis clcricus 
cfTecrtis fuerii dilarac fimbrias fuas.gqudec faluutionibus infla» 
rur occurfionibutjipfe etiam vbique difcurric.Ec quiante pcdi 
bus.aut afello iro confueuerac, fpumeo Equo fuperbusinuchi» 
tur, parua prius.ac vili ccllula concentus habiure>erigit ccifa U 
qucaria, conftruic raulta conclauia, fculpit hoftia.pingic arraa- 
ria.veftem refpuic crafllorern,iudurneiitum molle deiiderat.at. 
que hxc chans viduis, ac familiaribus mandat tributa virgini* 
bus.ifta vc btrrum rigenccm, haec vt fluentem texac lacernam, 
Vcrum hxc dcfcribenda utordacios beato viroHieronymo rc- 
linquamus. Et quiaucisfcci vcftris auribus, immoetiam ver- 
bofior fui fortaflc quimjdebui , tu modo ad medebitum fxnus 
exolue vt dc Marcinp cuo.vt es folitus plura refercnccrrt iam pri 
dcm in boo defiderijs meisxftuantibus audiamus.Quid inqua 
tibi de Martino meo liber ille non fuiicit , quem iple cu nofti, 
xnedeillius vitaatqucvirtutibus edidifle. 

Ht libtllo gtfltrum /kifSi Martioi & tius viu frtrt- 
gntiu*. Csf, XIX. 

AGnofco id quidem ^Poftumiangs inquit) neque vnquam 
a dextera mea ille dilcedit . Nam fi agnofcis, & aperit li- 
brum,qui fub vefte larebat.En ipfum.Hic mihi inquit tcrrx ao 
xpari Comes,hie in peregnnationetoufocius,acconfulator,pti 
nus curp Romanx vrbi vir ftudiQfiiiimi)s,cui Paulinus inuexie 
vnde cu m tou cerUtJm vrbe rapererur-.exultantcs librarios vidi 
q> nihil ab his quxftuofius haberetur.fiquidem nihil illo prom- 
prius, nihil chariut venderetur . Hic nauigatjonis mcx curfitm 
longeante progrefsus , cum ad Aphricam vcnifsem iam pcr to- 
tara Chartagincm lcgebacur.Hunc ego in heremo a quoda fene 
lcgi vidi, cui cum me familiarem cuum cfe dixifscm,& ab illo 
& a njultis fratribus hzc mihi iniuda legacio cft.vc fi vnquam 
terras iftas ce incolumicontigiffcm.eace fupplerecompcllerem, 
qux illo tuo libro de vircucibus beati viri profefsus es prxterif- 
fc. Er quidcxn Pofturniaae inquam, ciyn te jam ditdum dc lan- 



ftorum virtutibus intentusaudirerh , tacttit ad MarthtC rneum 
cogiucionibus recurrebam, merito ptofpiciens omnia illa, quat 
finguli diuerfa fecifsent, pervnum iftum facile completa. Nam 
cum excelfa retulcris, quidmihi dixifseliceat paeefanctorunj, 
nihilacepenitus audiut,in quo Martinus cfsetinferior.Illi.n.ab 
omni impcdimento liberi , ccslo tancum atquc Angclis teftibus 
plano ad mirabilia docenturopcrari. Ifte in medio c;tu & con- 
uerfatione populotum interc]ericosdiffidentes,inter Epifcopot 
fxuientes, atmfcquotidianisfcandalis hincinde prxmcretur, 
inczpugnabili tamen aduerfusomnia virtutc fundatas ftetit.Ec 
untaoperatus eft, quanta ne illi quidcm quos anteaudiuimut 
-efle in heremo vel fuifle feccrunt. Ac fi illi paria fcciflcnt , quit 
-iudcxum iniuftusfuiflct.vt non iftum cfse potiorem meiiio iu 
dicaret, phta enim iftum fttifse milite qui pugnauetic in tqoo 
loco & tamS victoreuafit.il losaucem xque compone militibus, 
qui ex x<]uo loco auc «tiam de fuperiore cctuuerutir. Quid er- 
go. Et omnium vna vi ftoria eft.non potcft par efec gloria,tara£ 
cum pt^clara retuleris,a nemine rctulifti mbrcuum fufc ltatum. 
Quo vno vcique te necefse eft conficeri Marcino nemincm con« 
fercudum.Nam fi admirandum eft, rj> illum ^gypiium flama 
non atcigic, hic quoque fcpius imperauic inccdijs. Si rcuoluat 
q> Anachoricis fericas beftiarum victa fuccubuit.Hicfamilian- 
ter & rabiem bcftiarura,& ferpcntium venena compefcuic Q<f 
fi illum conferas.qtii immundis fpiricibus obfefsos , verbi im- 
perio auceriam fimbrianim vircuce curabat , ne iu hac quidcm 
parte inferiorcm fuifse Martintim , multa documenu funt . Si 
ctiam adillum recurras,qui fetis fuis pro vcfteconcexms puta- 
tur ab Angelis vifiuri.cum iflo Angeli quotidie loqucbantur. 
Iam veroaducrfus vanitatem acque iaccantiam ita inuictum 
fpiritum gcffit,vc ifta vicia ncmo forcius contempfcrit.Ergo fe* 
tcaris necefse cft in Martino omnium illoru(.iuo9«numerafti) 
fuifse vircuces.Marrini autem in illis omnibusnon fuiffe. 
Qumlittr itt hte canutntr*»t,vt Gmllus nmrraret dt 
Mmrtint. Cmp. XX. 

QVidtufinquit Poftumianus) itamecum quafinSeadem 
tecum fentiam.fcmperque fenferim.ego vero quoad vi- 
«. uam,fcmper & fapiam jtgypti pratdicabo Monachos 
iaUdabo Anacbotitas, mirabor Heremuas, Martinum excipia. 
.Non egoilli quenquam audcbo Monachorum , ccrte non Epi- 
fcoporum quempiam comparare, hoc^£gyptus tatecur,hoc Sy 
ria,hoc j£thyopos compcrit, hoc Indus audiuit,hoc Parthus,sc 
Parfi nouerunc,nec ignorat Armenia. Bophorus exclufa cogno 
uicEt poftrcmoii quisautfbrtunatas infulas.autglacealem fre 
qucntat Ocoanum , quo ntifcrior cft regioifta noftrarum* qux 
tantum virumcum in proximo habuerunt, nofle non mctnit. 
Nec umen huic ctimini mifcebo popularcs , foli illum dcrici, 
foli ncfciunt Sacerdotes, ncc immcnco nofle illuminuidi no- 
Jucrunt , quia fi vircucesillius noftent , fiia vitia cognouifscnt, 
horreo dicere.quod nuper audiui inf;licem dixifse.Nefcio quet 
tc in illo libro tuo plura mentium,non eft hominis vox ifta,fed 
Diaboli nec Manino in hacpartc detrahttur , fed fidci enange- 
lij dcrogatnr . Narn cuna Dominusipfe teftatusfit lftiufmodt 
ppera.qux Matcinus impleuk.ab omnibus fidelibus cfsc facieo 
da.Qui Martinum ifta uon credit fecifsc, non credit Cbriftom 
itadixifse, Sed infflices,?degeneres,fomnoIcnti,qux ipfi faceto 
non pofsunt, fafta ab illo crubcfcanc , & malunc iftius negate 
virtutes, quim fuam inertiam confiteri . Verum nobis ad alia 
properanttbusomnis iftorum mcmoria relinquatur . tu potius, 
( vt iam dudum defidero ) reliqua Martiui opcra contcxe, at- 
que ego inquara arbitror je£ciiis ifta a Gallo efse pofcenda • 
Quippe qui plura uoucrit , neque cnim ignorare pocuit magi< 
ftri fada dafcipulus. Ego plaiic (inquitGallos )licec iraparfimv 
tanto oncri,tamcn relatis fupcrius a Poftamianoobedientixco 
gor cxemplis.vc rnunus iftud non recufem.quod imponitit.Ca- 
uendum autem mihi imprimis effc arbicror , ne ea de Martiqi 
virtucibus repcum, qux in libro fuo Sulpirius iUememorauir. 
Vndc prima illius intcrini militando gefta prxccrco , ncqucca 
actingam , qux laicut cgic ac Monachns . Ncc vero audica ab^ 
alijs potius quam qux vidi ipfc difturus fum. 

Nmrrmtit Gmili dt gUh.igntt , r> quibufdmm tiut mhm- 
eulit. Cmf. XXI. 

EX fccundo libro. Primoigiturtcmpore teliftisfcholisbca- 
to viro me iunxi , paucos poft dies cuntem ad ccclefiam 
fequebar,Inccrirn ci feminudus hiberhis roenfib-paupcr occur- - 
rit.orans fibi veftirnentum dati.Tunc illeaccerfito Archidiaco- 
nP>iuflitalgetem fine dtlatione vcftire. Deinde iecreurium in- 
greffus cft.quo folus,yc crac illtconfuetudo refidcret.Hanc.n.fi- 
d\ ct in Ecclcfia fbhtudinera pcrmifla clericis liberutc pftabar, 
Hoc fecrctum beati viri pauper ille capcatum cum ei Archidia 
cpuus cjarc tunicam diftuhflet irripnit . Piffimulatum fea clc- 

rica 



Digitized by 



Google 



Liber DecimulTeptlmus . 



f ieo qnxrent.algere depIoraus.Nce raora.fanctus paupere noo 
Vidente.iutra anfibulum tanicam libi latenter eduxit, paupe- 
remquc contecrum difccdcre iubet. Oeinde paulo poft Archi- 
chaconus ingrefTus, admonet pro confuetudine in Ecdcfia cx- 
pecure populnm, illumque ad agcuda folennia debcte proce- 
dere. Cu i ille refpondens ait: Paupcrem prios de fe dicebar opor 
tere vefth-i, feque ad Ecclefiam non pofle ptoccdere.nifi veft£ 
paoper accipcret.Diacpnus vero nihil intelligens.quia cxrrinfe 
cus mdutum anfibulo fcilicet,vcfte,iiadum inecrius non vide- 
bat.poftremopauperem non videre caufatur, mihi irtquir ve- 
ftii.qut praparau eft deferatur.pauper non dccrit vcftiendus. 
Arcarurdemum clericus neceffitare compulfus , namquc fclle 
commoto , e proximis rabernis bigericam veftem breucmque 
atque hifpidam quinquecomparaum argcntcis rapit , atquc 
ante Marcini pedes exponit.Eo inquit veftem, fed pauper non 
eft hic. IIIc ninil motusiubet eum paululom ftare pro foribus. 
Secrccum itaque procurans dum fibi vcftem nudus imponeret, 
totis viribuselaborans , vt pofletoccultum efle , quod fecerac. 
Sed quando in fanctis viris latent ifta quxrenribus velint no- 
lint contra produntur. Cum hacoblamrus facrificium Dco ve- 
fte procedit.Qiio quidcm die mira dicturus fum.cum iam alta 
xium ficut eft i3)cnne,henediccret, globum ignis de capite il- 
lius vidimus emiearc.ita vtin fubiimccontendensjongiuscol 
lum crinemque flamma produccrct. Hoc licct celcbcrrimo fa- 
cturndie,ininagnaraulutudine popali viderimus , vna ranrfi 
de virgi nibus , & vnus de presbyteris , trcs tantum videre de 
Monachiscxtcricurnon vidcriut.non poteftmci eflciUlicij. 
Pcr idcm fere tempus cum Euantius. Auunculus mens, vir li- 
cet facculi negoeijs occnpatus , tamen admodum chriftianus, 
grauifUma xgritudineextremomortis periculo cxpifTer vrge- 
ti. Marrinum euocauit, neccuncutusilleproperauit, priusra- 
men, quim raedium vix fpacium vir bearus euolueret.vtrrutc 
aduenientis fenfit xgrotus, receptacjuc contmuo faniute , ve- 
nientibus nobis obuia ipfe proceiE t. Altcra dic redire cupiente", 
nugna | P rece d «inuit , cum intcrim vnum de familia puerum 
lxtaIiictuferpeospereulit,quem iam exanimum iuucnem ip- 
fe Euancius fuis humeris illatum , ante pedcs fancri virinihil 
illi impoflibile confifut expofuit. Iamquefemalum Serpentis 
peromuiamembradirT«derat,ccrnensomnibusvenis inflaiam 
cutcm,8cad vtrisinftar tenfa Vitalia. Mattinus porrectamanu 
vniuerfa pueri membra pe:tractans,digitum propeipfum vul 
nafculu, quo beftia virus in fuderat fixit. Tum vero mira futn 
di£turus,vidtmus venenum exomni partc reuocatum,ad Mar 
tini digitom cucurrifle deindc per illud vlceris foramen , cxi- 
guum iu virus ftipaflc cum fanguine , vt folet ex vbenbusca 
prarum>aut ouiam paftotum manu prxflis, loga linea copiofi 
lacris cffluete, puer furrexit incolumis. Nos ftupcfacti tam^ ret 
miracufo id.quod cogebat ipfa veritas, fatebamur non efle fttb 
cxlo, qui Martinum poflet imitari. 

Z>t Vtrbtribus ti illatis tbpautri tumtnttrum. Csp. XXII. 

COnfequenti itidem temporeiter curb eo dum dioccies 
vifiurct agcbamus, nobis ( ncfcio qua neceffitate ) re- 
morantibus, aliquantulum illeproceflerat, interim per 
•ggerem publicum plena militantibus viris fifcalis reda venie- 
bacScd vbi Martinum in vefte hifpida,nigro, & pendulo pal- 
lio circantettum,concigua de latete iumenu vidcrunc, paalu- 
lam io parcem alteram pauefacuha-ferunt.dcindc fuuibusim* 
plicatis,protentos iftos, quibus ( vt fxpc vidifti ) animalia ifta 
mtfenconglobanrur ordinesmifcuerunc, dumque xgre expe- 
diuntur,monm fecere properantibus.Qua petmoti iniuria mi 
J itantes , prxcipiutis in terram -faltibus Ce dedetunc , deinde 
Matcinam flagrisac fuftibus vrgerec;perunt,cum qujdera ifte 
motus,& incredibili paticntia prxbens tcrga cxdentibus, maio 
rcm infelicibus commoueret iram,magisex hoc furcntibus.q» 
iftequafinon lentiens vetbera illau contemncret . Nos illico 
conlccuti ce,de cruenmm, atque vniuerfa corporis parte lania- 
tum >cum exanimis in rcrra procubuiflcc inucnimus,ftatimque 
cum afello fuo impofuimus.ac locumcedisilliusexecrantcsra- 
ptim abire properanimus. Interea illi regrefliad redam fuam 
rurore fariato, agi quo ire csspcranc iumenu prxcipiunt. Qnx 
cumomnia folofixaac fi xnea riguiflent , tollentibus altius 
vocem magiftris , flagtis hinc atquc inde refonantibus , nihil 
penitus mouebantur.Confurgunt deinde omnes pariter in ver 
ocra.confumit.Gallicas mularum pxnas maftigias.Tou rapi- 
tur filua de ptoximo,trabibus iumenu runduntur.fed nihil pe- 
nitus fe/if manus agebant.vno codemque bco ftabant fixa fi- 
mulachxa,quidagercnt infeliceshomines nefciebant.Nec iam 
vltra diffimulare poterac , qOin qua libec brutis pecoribus agno 
fcerent diuino nu mine fe teneri.Tandem ergo in fe rcgrefii c{ 
petunt quxrere, quis iftc cfTct quem in codcm loco paululum 



2 3P 

ante cxcidiflenr.Tum percuncuntes cognofcan(,ex viantibus. 
Martinum a fe tam crudeliter veibcratum, tum vero fuit om- 
nibas caufa manifefla, nec ignorate ia potcrant, quin ob iftius 
Viri ioiuriam tcncrcntur. lgitur omncsrapidis nospaffibus 
confequuntur. conlciofacriac meriti pudoreconfufi flentcs,6c 
puloere quo fe ipfi fe. daucrant,caputatqueota tonfpcrfi, ante 
Martini proftecnuntgcnuavcniam prjecanres, & vt eosabire 
fineret poftulantes.fatis fc vel foia confcientia dcdifle pznaru, 
fatisque intellexifle, quam eofdcm ipfbs viuos abforbere terra 
potuiflct.vel ipfi potius amiffisfcniibusin immobilem laxottt 
naturam rigcfceredcbniflcnt, ficutaffixa locis, quibus fteterat 
iumenta vidiflentorare fe acqucobfectare, vtindulgeretfcele* 
ri veniam, & copiam prxflarrt abeundi.Scnfctat etiam ptiuf- 
quam occurrerent vir beatus illos tencri , nobisque iftudiam 
ante dixerar, veniam ramen clemciircr indulfi t,eosq; abite pcr 
mifitanimalibus rcftitutis. 

i D* Tribut mtrtuis *b tt fufcitatis. C«p. XXIII. 

ILludautcm animaducrti fxpeSulpici.Martinum tibi dice- 
re foiitum nequaquam fibi in Epifcopatu eam virtutum 
gratiam fuppetifle, quam prius fc habuifle meminiflct.Q^ 
Ci verum eft, immo ciuia verum cft,conijcere poflumus,qnan- 
U fueruntifta, quxMonachusoperacuseft, & qux tcfte nullo 
folus exercuit , cum tanta lftum in Epifcopatu figna fecifTc fub 
oculis omnium vidcrimus . Siquidem ante Epilcopatum duos 
mortuos vicx reftituit , quod liber tuus plenius eft locutus. Ia 
Epifcopatu vero , quod prctetmififlc re miror , vnum tantum- 
modo fufcitauit , ego rei huius tcftis fum. ^uent cnim cauu 
ncfcio.qua Carnotum pecebamus, interea dum vicum quenda 
pr;cerimus,obuiam nobisturba immanis proceffit tota genti- s 
lium.nam in ifto vico nemo nouetatChtiftum. Sefit hxc Mar 
tinusoperandum , &annunciantefibifpiritu totus infrcmuir, 
vcrbum Dci gentilibus prxdicabat, fxpius ingemifcens cur ta- 
u Dominum faluatorem turba nefciret. Interea Mulier qux- 
damcuius filius pauloante defecerar corpus exanime beato 
yiro protenfismanibusobralit, cui etiam cxtcra mulcirudo fc- 
iunxit, acdamans precibus Matris,vcfilium vnicum fibi reftt- 
metet.Tunc Martinus defundi cot pus proprijs manibus acce- 
pir,& flexit gembus vbi confummata ontionefutrexic, viuifi- 
carum pamulum Matri reftituit. Tunc omnis multitudocla- 
mans cxpit Chtiftum.Deum fateri.fidtliter poftulans fe chri- 
ftiandsfieti,& iftccunctos manu cathecummos fccit.Conuer- 
fusquead nos ait, non irrarionabiliter in campo cathecuminos 
fieri, vbi fblent mattyres confecrari . Vicifti inquic Poftumia- 
nus:Galle vicifti.uon vtiqueme,qui Martinifum potiusafler 
tor, & qui omnia bxcdeifto vcra, & fciui femper, & crcdidi, 
fed Heremius omnes Auachoritasq; vicifti . Nemocnim ifto- 
rumficuc Martinus h cnofter immoVefter mortibus impen- 
uit.meritoque hunc ifte Sulpicius Apoftolis,& Prophetis com 
parar, quem pcr omnia illis etTe fimiiem fidei virtus, ac virta- 
tum opera tcftantur. 

SfuMlittr Vmltntinuums Mmrtlnt toaSus tft affnrgtrt. 
C*p. ^XXIIII. 

EOdem fere tempore, quoprimu Epifcopus datuseft, furc 
ei necefliusadire comiutum